Ενότητα 13η Δάμων και Φιντίας
Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος, κάποιος
Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος
ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ,
μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν,
ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον
εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι
δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα.
Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι
φίλος
ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτήν ἄντ' ἐκείνου παραδώσει,
προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας,
Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον,
ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη.
Τινὲς μέν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν
τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας,
τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν
κατεγίνωσκον.
Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος
συνέδραμεν,
καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας.
Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως
ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε.
Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος
ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον
καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας
τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.
Φιντίας Πυθαγόρειος,
που είχε συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα,
και επρόκειτο να τιμωρηθεί,
ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο,
για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις
του·
και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του.
Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος
φίλος
που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για εκείνον,
ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους
του,
που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος
φιλόσοφος,
ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του.
Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή
της αγάπης προς τους φίλους,
κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και
παραφροσύνη στον εγγυητή.
Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε
περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την
υπόσχεσή του.
Και όταν πια πλησίαζε η ώρα, ο Φιντίας ανέλπιστα
ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή.
Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό
απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο
και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες
να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους.
 Απόδοση νοήματος
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στο απόσπασμα που μας δίνεται, αφηγείται την ιστορία μιας πρωτότυπης
και ιδιαίτερης φιλίας. Ο Φιντίας, γνωστός οπαδός του Πυθαγόρα, επρόκειτο να τιμωρηθεί από τον τύραννο
Διονύσιο διότι είχε συνωμοτήσει εναντίον του. Αφού ανακοινώθηκε η ποινή του, εκείνος ζήτησε μερικές
μέρες παράταση της έκτισής της με την δικαιολογία ότι έπρεπε να τακτοποιήσει κάποιες προσωπικές
υποθέσεις. Επειδή αντιλαμβανόταν και ο ίδιος ότι ο τύραννος ήταν αδύνατο να επιτρέψει την καθυστέρηση
της ποινής, του πρότεινε να ανταλλάξει τη θέση του, όσο απουσίαζε, με κάποιο φίλο του. Ο Διονύσιος, όντας
σε απορία για το αν πραγματικά υπάρχει τόσο αληθινός φίλος που θα έθετε εαυτόν σε τέτοια κατάσταση για
χάρη του φίλου του, δέχθηκε την αιτούμενη παράταση του Φιντία. Εκείνος τότε κάλεσε στη θέση του τον
Δάμωνα, επίσης Πυθαγόρειο, ο οποίος κρατήθηκε στη θέση του. Πολλοί συμπολίτες τους τότε επαινούσαν
την υπερβολική αγάπη των δύο φίλων ενώ άλλοι κατέκριναν την αφέλεια του Δάμωνα να δεχθεί να
αντικαταστήσει τον φίλο του στον ρόλο του καταδικασμένου. Όταν, λοιπόν, έφτασε η μέρα και η ώρα που ο
Φιντίας έπρεπε να επιστρέψει στη θέση του, πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε για να δει αν θα κρατήσει την
υπόσχεσή του ή αν θα αφήσει τον φίλο του να τιμωρηθεί για εκείνον. Ανέλπιστα ο Φιντίας εμφανίστηκε την
τελευταία στιγμή και αντικατέστησε, ως έπρεπε, το Δάμωνα. Τότε ο Διονύσιος θαύμασε τόσο πολύ τη φιλία
των δύο ανδρών που απάλλαξε από τις κατηγορίες τον Φιντία και ζήτησε να γίνει το τρίτο μέλος της παρέας
τους.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου

1. Για ποιον λόγο είχε καταδικαστεί ο Φιντίας από το Διονύσιο των Συρακουσών;
Απάντηση: Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο κείμενο του Διόδωρου, ο Φιντίας είχε καταδικαστεί
από τον τύραννο Διονύσιο των Συρακουσών διότι είχε συνωμοτήσει εναντίον του.

2. Ποια χάρη ζήτησε ο Φιντίας πριν από την εκτέλεση της ποινής του; Ποια εγγύηση έδωσε για την
επιστροφή του;
Απάντηση: Όπως διαβάζουμε στο κείμενο, ο Φιντίας, αφού άκουσε την ποινή που του επιβλήθηκε για
τη συνωμοσία του, ζήτησε από τον τύραννο Διονύσιο να παρατείνει την ημέρα εκτέλεσης της διότι
έπρεπε να τακτοποιήσει κάποιες προσωπικές του υποθέσεις. Μάλιστα, επειδή αντιλήφθηκε ότι κάτι
τέτοιο πολύ δύσκολα θα γινόταν δεκτό από το Συρακούσιο βασιλιά, του πρότεινε να αντικαταστήσει
τη θέση του για όσο θα απουσίαζε με κάποιο φίλο του. Με λίγα λόγια προσέφερε ως εγγύηση της
απουσίας του τον καλύτερο του φίλο, Δάμωνα.

3. Πώς αντέδρασε η κοινή γνώμη στην προσφορά του Δάμωνα;

Απάντηση: Στο άκουσμα της απόφασης του Δάμωνα να αντικαταστήσει τον κατάδικο φίλο του,
Φιντία, για όσο εκείνος θα απουσίαζε με σκοπό την διεκπεραίωση των προσωπικών του υποθέσεων,
ο κόσμος αντέδρασε διττά. Μεγάλο μέρος αυτού επιδοκίμαζαν την απόφαση του και την αφοσίωση
του στο φίλο του, ενώ άλλοι τον χαρακτήριζαν αφελή και επιπόλαιο επειδή δέχθηκε να μπει
εγγυητής σε μια θέση με τέτοιο τίμημα.

4. Ποια ήταν η αντίδραση του Διονυσίου, όταν διαπίστωσε τη συγκινητική φιλία που συνέδεε τον
Δάμωνα με τον Φιντία και τη συναίσθηση καθήκοντος που διέκρινε τους πυθαγόρειους; Γνωρίζετε
άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα πιστών φίλων;
Απάντηση: Ο Διονύσιος, όταν διαπίστωσε τη συγκινητική φιλία που συνέδεε τον Δάμωνα με τον Φιντία και
τη συναίσθηση καθήκοντος που διέκρινε τους πυθαγόρειους, εξεπλάγη και ένιωσε τόσο θαυμασμό που
απάλλαξε από την ποινή τον Φιντία και ζήτησε να τον δεχθούν και τον ίδιο ως φίλο. Η ελληνική ιστορία και
μυθολογία βρίθει από αντίστοιχα παραδείγματα φίλων που ήταν αχώριστοι και είχαν εξίσου ίδια
εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η φιλία του Πάτροκλου και του Αχιλλέα
καθώς και του Αλεξάνδρου με τον Ηφαιστίωνα.