U nas w Auschwitzu Tadeusza Borowskiego.

Obraz
rzeczywistości obozowej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Aleksandra Palusińska, O opowiadaniach obozowych Tadeusza Borowskiego, „Prace

Polonistyczne Studies in Polish Literature” 1965, t. 21, s. 140–141.
Źródło: Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, [w:] tegoż, Utwory wybrane, oprac. A.
Werner, Wrocław 1991, s. 109–111.
Źródło: Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, [w:] tegoż, Utwory wybrane, oprac. A.
Werner, Wrocław 1991, s. 121–122.
Źródło: Sławomir Buryła, Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza Borowskiego i
Leopolda Buczkowskiego, Kraków 2003, s. 123.
Źródło: Tadeusz Drewnowski, Ucieczka z kamiennego świata: o Tadeuszu Borowskim,
Warszawa 1988.
Źródło: Zygmunt Bauman, Nowoczesność i Zagłada, tłum. T. Kunz, Kraków 2009, s. 13–123.
Źródło: Tadeusz Borowski, „U nas w Auschwitzu...” .
 U nas w Auschwitzu Tadeusza Borowskiego. Obraz
rzeczywistości obozowej

Oświęcim – dawny obóz koncentracyjny „Auschwitz-Birkenau”

Źródło: Spitfire303, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na terenie obozu zagłady Auschwitz stały baraki, krematoria, komory gazowe. Był plac
apelowy, gdzie odbywały się pokazowe egzekucje, ale także boisko do gry w piłkę nożną,
biblioteka i sala koncertowa. W miejscu, gdzie ludzie byli mordowani i wyniszczani,
odbywały się zawody sportowe i słychać było muzykę. Opowiadania Tadeusza Borowskiego
ukazują rutynizację ludobójstwa i potworne oszustwo obozowej rzeczywistości. Sens tej
prozy - pozornie pozbawionej ocen moralnych – ujawnia się w samym opisie miejsc
i sytuacji, w zderzeniu faktów i zachowań.

Twoje cele

Scharakteryzujesz formę gatunkową i narratora opowiadania U nas w Auschwitzu.

Określisz sposób konstrukcji opisów obozowej rzeczywistości.
Wyjaśnisz, na czym polega behawioryzm w prozie Tadeusza Borowskiego.
Przeanalizujesz opisane przez Borowskiego oszustwo obozu zagłady i mechanizm
ludobójstwa.
Ustosunkujesz się do wypowiedzi narratora‐bohatera na tematy kultury i cywilizacji
Zachodu.
Przeczytaj

Obóz Auschwitz‐Birkenau (Oświęcim‐Brzezinka) był największym z niemieckich obozów

koncentracyjnych i obozów zagłady. Śmierć w tym miejscu poniosło ponad milion ludzi.
Największą grupę stanowili Żydzi, dla których Auschwitz nie był obozem koncentracyjnym,
ale obozem zagłady.

Auschwitz-Birkenau
Źródło: domena publiczna.

Narracja opowiadań obozowych

“
Aleksandra Palusińska

O opowiadaniach obozowych Tadeusza Borowskiego

Borowski pozbawił swego czytelnika możliwości oparcia się o zdania
nieprzytoczone przez scedowanie narracji bohaterowi. [...] Tekst
pozbawiony zdań z pozycji autora jest tym samym pozbawiony ocen
z pozycji autora. Ocena moralna wypowiedziana w zdaniu
odautorskim, w zdaniu nieprzytoczonym, ma silniejsze usytuowanie
niż każda inna w zdaniu przytoczonym. Wygłoszona jest w pewnym
sensie „ex catedra” i może stanowić podstawę wiedzy i kształtowania
się stosunku czytelnika do wydarzeń przedstawionych. Tak się
właśnie dzieje w większości prozy obozowej. Natomiast
u Borowskiego, gdzie miejsca na komentarz autorski a tym samym na
ocenę z pozycji autora nie ma (z racji struktury utworu), pozostaje
tylko skupić uwagę na ocenach moralnych wypowiadanych
w zdaniach przytoczonych, przede wszystkim w zdaniach
bohatera‐opowiadacza. [...] Dzieje się tak z różnych względów:
czytelnik łatwiej uznaje zdania od bohatera‐opowiadacza niż zdania
innych postaci występujących dlatego, że bohater ten prowadzi
narrację i że narracja jest pierwszoosobowa, a także dlatego, iż nosi
on w tekście imię ... Tadeusz. W ten sposób Borowski prowokuje
czytelnika do stwierdzenia, w konsekwencji którego powstaje
w odbiorcy przeświadczenie, że sam Borowski jest autentycznym
bohaterem opowiadań, że brał udział w wydarzeniach, o których
pisze, i że on sam ocenia bądź nie sytuacje. Przeświadczenie to jest co
najmniej ryzykowne, jeśli w ogóle nie błędne.
[...]
Generalny wniosek [...] brzmi: opowiadania Borowskiego pozbawione
są prawie zupełnie elementu refleksji i oceny moralnej we wszystkich
pozycjach wypowiedzi. Może on być interesujący ze względu na
zestawienie go z obiegowymi opiniami na temat prozy Borowskiego.
Żaden z krytyków literackich nie odmawiał tej prozie dążności
moralizatorskich, a ostrożniej mówiąc nikt nie twierdził, że nie
wywołują one, a nawet nie narzucają określonych refleksji moralnych.
Źródło: Aleksandra Palusińska, O opowiadaniach obozowych Tadeusza Borowskiego, „Prace Polonistyczne Studies in Polish
Literature” 1965, t. 21, s. 140–141.
Auschwitz-Birkenau, komora śmierci
Źródło: domena publiczna.

“
Zygmunt Bauman

Nowoczesność i Zagłada
[...] Zagłada nie jest jedynie problemem Żydów i nie należy wyłącznie
do historii narodu żydowskiego. Zagładę obmyślono
i przeprowadzano w naszym nowoczesnym racjonalnym
społeczeństwie, w zaawansowanym stadium jego cywilizacyjnego
rozwoju, w szczytowej fazie rozkwitu naszej kultury i dlatego Zagłada
jest problemem tego społeczeństwa, tej cywilizacji i tej kultury. [...]

Konsekwencją założenia, że sprawcy Zagłady byli raną lub chorobą

naszej cywilizacji – a nie jej straszliwym, lecz pełnoprawnym
produktem – jest nie tylko samorozgrzeszenie zapewniające komfort
moralny, ale także poważna groźba moralnej i politycznej
demobilizacji. [...]

W jaki [...] sposób zdołano zmienić tych zwyczajnych Niemców

w sprawców masowej zbrodni? Według Herberta C. Kelmana,
moralne opory przed dokonywaniem potwornych czynów znikają
zwykle po jednoczesnym, sukcesywnym spełnieniu trzech warunków:
autoryzacji przemocy (poprzez oficjalne rozkazy płynące z ośrodków
 uprawnionych do ich wydawania), rutynizacji działań (poprzez
sformalizowanie procedur i dokładny podział ról) i odczłowieczenia
ofiar przemocy (poprzez zideologizowane definicje
i indoktrynację). [...]

Żeby zrozumieć, jak mogło dojść do tak zdumiewającej moralnej

ślepoty, warto pomyśleć o pracownikach fabryki zbrojeniowej, którzy
dzięki zdobyciu nowych zamówień cieszą się z „odroczenia wyroku”
skazującego zakład pracy na bankructwo, a jednocześnie szczerze
ubolewają nad masakrami, jakie urządzają sobie Etiopczycy
i Erytrejczycy.
Źródło: Zygmunt Bauman, Nowoczesność i Zagłada, tłum. T. Kunz, Kraków 2009, s. 13–123.

“
Sławomir Buryła

Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza

Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego
Autor Proszę państwa do gazu był pierwszym, który umieszczał
hitleryzm w toku rozwoju cywilizacji, widząc w nim, by posłużyć się
pojęciem Baumana, najpełniejszą realizację idei nowoczesnego
państwa „z jego monopolem na środki przemocy oraz daleko idącymi
ambicjami w kierunku inżynierii społecznej”. [...] Najważniejsza jest
zmiana stosunku do ofiary (proces reifikacji) i przyjęcie założenia, że
można wyniszczyć cały naród, jeśli nie mieści się on
w socjotechnicznych projektach „budowniczych nowego ładu”.
Źródło: Sławomir Buryła, Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego, Kraków
2003, s. 123.

“
Tadeusz Drewnowski

Ucieczka z kamiennego świata: o Tadeuszu

Borowskim
Technikę nowelistyczną Borowskiego można by określić jako
technikę fakto- i dialogomontażu. Wiązało się to z nader
konsekwentnie uprawianym przez Borowskiego [...] behawioryzmem,
 ze stylem [...]. wynikającym z obranej koncepcji narratora,
z opisywanej rzeczywistości i z zamiarów wobec nich autora.
Skomplikowany sens opowiadań miał wynikać – bez pośrednictwa
słowa, bez komentarzy – z samego zestawienia, a raczej zderzenia
sytuacji, faktów zachowań. Zasadą spiętrzania kontrastów
posługiwała się w sposób klasyczny pewna linia starego malarstwa na
pół realistycznego, na pół fantastycznego (Bosch, Pieter Breughel)
[...].
Źródło: Tadeusz Drewnowski, Ucieczka z kamiennego świata: o Tadeuszu Borowskim, Warszawa 1988.

O autorze
Tadeusz Borowski urodził się 12 listopada 1922 roku.
Gdy miał cztery lata, jego ojca aresztowano za
wcześniejszy udział w Polskiej Organizacji Wojskowej
i wywieziono do łagru. Matkę zesłano na Syberię
cztery lata później. Borowski i jego brat zostali pod
opieką krewnych. Doświadczenia te miały duży wpływ
na późniejszą świadomość pisarza, który już
w dzieciństwie zetknął się z terrorem, głodem (w
czasie kolektywizacji) i obozowym światem
pojawiającym się w rozmowach i opowieściach. W 1932
roku ojciec twórcy Proszę państwa do gazu został
zwolniony z łagru i rodzina przeniosła się do
Warszawy. W 1934 uwolniona została także matka.
Borowski uczył się w bardzo dobrym gimnazjum, po
którym rozpoczął studia polonistyczne. Debiutował
Tadeusz Borowski
jako poeta w 1942 roku tomikiem Gdziekolwiek ziemia…
Źródło: domena publiczna.
W 1943 roku aresztowano go i osadzono na Pawiaku,
gdzie przebywał trzy miesiące. 29 kwietnia 1943 roku
przewieziono go do obozu w Birkenau. Pracował w komando zewnętrznym, wykonując
ciężką pracę fizyczną, która wycieńczyła go do tego stopnia, że trafił do szpitala. Dzięki
wykradzionym lekarstwom udało mu się wrócić do zdrowia. Po opuszczeniu szpitala dostał
pracę nocnego stróża, później awansował na stanowisko sanitariusza.

Istotny wpływ na twórczość Borowskiego miała jego miłość do Marii Rundo – przyszłej
żony. To właśnie do niej szedł, gdy wpadł w „kocioł” zastawiony przez gestapo, po którym
trafił na Pawiak. Maria również trafiła do obozu. Borowski na własne życzenie zrezygnował
z pracy w szpitalu i zdecydował się na cięższą pracę w obozie kobiecym, by móc widywać
się z ukochaną. Po ewakuacji Brzezinki Borowski trafił do obozu Natzweiler. To był
najcięższy obozowy czas Borowskiego. Doświadczył tu skrajnego wycieńczenia i otarł się
o śmierć. Zimą 1945 roku Niemcy przewieźli go do Dachau. Borowski opuścił obóz dopiero
we wrześniu. Między kwietniem a wrześniem powstawały zręby jego opowiadań.

Po wojnie przebywał w Monachium, następnie przeprowadził się do Warszawy. Tu

przeszedł przemianę światopoglądową i wstąpił do PZPR. Ożenił się, urodziła mu się córka.
Doświadczenia życiowe okazały się jednak zbyt traumatyczne i kilka dni po narodzinach
dziecka Borowski popełnił samobójstwo. Zmarł 3 lipca 1951 roku.

Tekst

Tadeusz Borowski

U nas w Auschwitzu

II

III

IV

VI

VII

VIII

IX

Słownik
behawioryzm

(ang. behavior lub behaviour – zachowanie) – za główny przedmiot badań psychologii

uznawał zachowanie (behaviour) człowieka. Behawioryzm ukształtował się w USA (jego
promotorem był amerykański psycholog J.B. Watson) w opozycji do tradycyjnej
„psychologii umysłu”, która koncentrowała się na analizowaniu tzw. treści świadomości

indoktrynacja

(z łac. doctrina – nauka) świadomy i systematyczny proces, którego celem jest wpojenie
człowiekowi określonych przekonań, zwłaszcza religijnych, politycznych lub
społecznych, wykorzystujący propagandę stosowaną przez środki masowego przekazu
oraz system oświaty

kolektywizacja

proces łączenia gruntów chłopskich w gospodarstwa będące własnością grupową

(spółdzielczą)

POW

Polska Organizacja Wojskowa, Początkowo głównym celem POW była działalność

wywiadowczo‐dywersyjna przeciwko Rosji; 1915–1917, po zajęciu Królestwa Polskiego
przez państwa centralne, półlegalna; 1915 część członków POW wstąpiła do I Brygady
Legionów Polskich; 1917, po kryzysie przysięgowym i aresztowaniu Piłsudskiego VII 1917,
działała w konspiracji przeciw okupantom austriackim i niemieckim

PZPR

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, partia komunistyczna utworzona w 1948 roku

reifikacja

(łac. res – rzecz, facio – czynię) uprzedmiotowienie, traktowanie człowieka i istot

żywych jak rzeczy, istotnym składnikiem reifikacji jest zobojętnienie na śmierć, wywołane
jej masowością i powszechnością
Audiobook

Polecenie 1

Wysłuchaj nagrania. Opisz emocje, które towarzyszyły ci podczas słuchania.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerI9OTTO.html

Każdy powinien przynajmniej raz w życiu zobaczyć obóz w Auschwitz‐Birkenau.

Można o tym myśleć jako o moralnym obowiązku. Tadeusz Borowski, który przeżył
koszmar obozu dał szczegółowy obraz tego miejsca w swoich opowiadaniach.

Pierwszym miejscem, z którym stykał się więzień po przewiezieniu go do obozu była

rampa, czyli swego rodzaju pomost, którego zadaniem jest ułatwianie rozładunku i
załadunku. Tu wjeżdżały bydlęce wagony, w których ludzie krzyczeli „Wody!
Powietrza”. Te głosy szybko jednak były uciszane serią z karabinu. Z rampy drogi były
dwie – do gazu lub do obozu. Dla jednych rampa oznaczała śmierć. Dla innych – wręcz
przeciwnie – życie. Więźniowie, którzy mieli znajomości, pomagali przy rozładunku,
wyrzucali z walizek pieniądze, złoto, klejnoty, ale także jedzenie, buty czy ubranie,
które oznaczało lepsze obozowe życie. Wielu więźniów aż do samego końca wierzyło,
że idzie pod prysznic, że będzie pracować, ale przeżyje. Tak by sugerował słynny napis:
Arbacht macht frei. Jak pisze Borowski „Na bramie obozu spleciono z żelaza litery:
»Praca czyni wolnym«. Oni chyba w to wierzą, ci esmani i ci więźniowie, którzy są
Niemcami. Ci, co się wychowali na Lutrze, Fichtem, Heglu, Nietzschem” . W
opowiadaniu Ludzie, którzy szli czytamy z kolei:

„Potem ludzie poczęli iść dwiema drogami do lasu: drogą wprost z rampy i tą drugą, z
drugiej strony naszego szpitala. Obie wiodły do krematorium, ale niektórzy mieli
szczęście iść dalej, aż do zauny, która dla nich nie oznaczała tylko łaźni i odwszenia,
fryzjerni i nowych, pofarbowanych na olejno łachów, lecz również życie. Zapewne,
życie w obozie, ale — życie” .

Tadeusz Borowski opisuje tę drogę jako bardzo piękną.

 A co znajdowało się za bramą? Oddajmy znów głos samemu Borowskiemu:

„Wyobraź sobie, czym jest Oświęcim. Weź Pawiak, tę okropną budę, dodaj Serbię,
pomnóż przez dwadzieścia osiem i ustaw wszystko tak blisko koło siebie, aby między
Pawiakami było tylko trochę miejsca, wszystko otocz podwójnym drutem naokoło, a z
trzech stron betonowym murem, błoto wybrukuj, wyhoduj anemiczne drzewka — a
między tym wszystkim posadź kilkanaście tysięcy ludzi [...].”

Tysiące ludzi upychano w barakach – pod koniec 1942 roku było ich już prawie 60. W
początkach istnienia obozu nie było tam łóżek ani żadnych innych mebli – więźniowie
spali na podłodze. Było ich tylu, że wszyscy musieli kłaść się na boku, by się pomieścić.
Liczba więźniów w bloku dochodziła niekiedy do 1200 osób.

Oświęcim był miejscem paradoksów. W Wigilię obok szubienicy stała choinka… Obok
krematoriów w obozie znajdował się blok kultury a w nim sala muzyczna, biblioteka,
muzeum z fotografiami skonfiskowanymi z listów. Można było obejrzeć mecz bokserski
i zagrać w piłkę.

„Ale najważniejsza rzecz mieści się na piętrze. Jest to puff. Puff są to okna, nawet w
zimie na wpół uchylone. W oknach — po apelu wychylają się główki kobiece o różnych
odcieniach, a spod niebieskich, różowych i seledynowych (bardzo lubię ten kolor)
szlafroczków wynurzają się śnieżne jak piana morska ramiona. Główek jest, zdaje się,
piętnaście, a ramion — trzydzieści”.

„Są i gdzie indziej kobiety: blok dziesiąty, doświadczalny. Tam się je sztucznie zapładnia
(jak powiadają), szczepi się tyfus, malarię, robi się zabiegi chirurgiczne”.

„Transporty rosną w tygodnie, miesiące, lata. Gdy skończy się wojna, będą liczyć
spalonych. Naliczą cztery i pół miliona. Najkrwawsza bitwa wojny, największe
zwycięstwo solidarnych i zjednoczonych Niemiec. Ein Reich, ein Volk, ein Fuhrer! — i
cztery krematoria. Ale krematoriów będzie w Oświęcimiu szesnaście, zdolnych spalić
pięćdziesiąt tysięcy dziennie. Obóz rozbuduje się, aż się oprze naelektryzowanym
drutem o Wisłę, zamieszka go trzysta tysięcy ludzi w pasiakach, będzie się zwał
Verbrecher‐Stadt — »Miasto Przestępców«. Nie, ludzi nie zabraknie. Spalą się Żydzi,
spalą się Polacy, spalą się Rosjanie, przyjdą ludzie z Zachodu i Południa, z kontynentu i
wysp”.

Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, Ludzie, którzy szli, Proszę państwa do gazu [w:] tegoż, Utwory
wybrane, oprac. A. Werner, Wrocław 1991, s. 73-235.
Polecenie 2

Wyjaśnij na podstawie nagrania, dlaczego moralnym obowiązkiem człowieka jest zobaczenie

obozu Auschwitz-Birkenau.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Połącz pojęcie należące do „obozowego esperanto” z jego definicją.

człowiek całkowicie wyniszczony

zauna
psychicznie i fizycznie

więzień na dobrym stanowisku,

winkel
określenie lekko pogardliwe

post więzień kierujący grupą roboczą

muzułman łaźnia, odwszalnia

kolorowy trójkąt, oznaczający rodzaj

Kanada
przestępstwa

pipel prycza

kapo wóz pchany przez ludzi

buksa obozowy dom publiczny

puff wartownik

komando oddział roboczy

pasiaki symbol dobrobytu obozowego

rollwaga ubranie obozowe

chłopiec do posług u blokowego lub

prominent
kierownika zmiany roboczej

fleger sanitariusz

kremo krematorium
Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz cechy opowiadań Tadeusza Borowskiego.

 Zastosowanie behawioryzmu.

 Obecność komentarzy odautorskich.

 Postać narratora jest kreacją literacką.

 Brak refleksji i oceny moralnej.

 Brak ironii.
Ćwiczenie 3 輸

Wykonaj polecenia w odniesieniu do opowiadania Tadeusza Borowskiego U nas

w Auschwitzu.

1. Napisz, jaką formę przyjmuje opowiadanie U nas w Auschwitzu.

2. Scharakteryzuj narratora.

3. Opisz miejsce akcji. Wskaż jego części.

4. Napisz, jaką funkcję pełniła nadzieja w obozie opisanym przez Borowskiego.

5. Wyjaśnij, jak na narratora wpływa miłość do adresatki listów.

Ćwiczenie 4 輸

Wypisz z tekstu wszystkie „oszustwa”, o których mówi Tadek w opowiadaniu U nas

w Auschwitzu. Zinterpretuj w tym kontekście temat lekcji.
Ćwiczenie 5 醙

Wyjaśnij, na czym polega behawioryzm w opowiadaniach Borowskiego, posługując się

przynajmniej trzema cytatami z tekstu U nas w Auschwitzu. Zastanów się, czy to opowiadanie
spełnia warunki prozy behawiorystycznej.

Ćwiczenie 6 醙

Wypisz z tekstu U nas w Auschwitzu trzy fragmenty ironiczne i wyjaśnij, na czym polega ich
funkcja. Posłuż się innymi niż te podane w odpowiedzi.
Ćwiczenie 7 難

Sparafrazuj wypowiedź Tadka na temat kultury i cywilizacji Zachodu. Napisz, czy się z nim
zgadzasz. Podaj 8 do 10 argumentów za lub przeciw.

“
Tadeusz Borowski

U nas w Auschwitzu

Pracujemy pod ziemią i na ziemi, pod dachem i na deszczu, przy łopacie,

lorze, kilofie i łomie. Nosimy wory z cementem, układamy cegły, tory
kolejowe, grodzimy grunta, depczemy ziemię... Zakładamy podwaliny
jakiejś nowej, potwornej cywilizacji. Teraz dopiero poznałem cenę
starożytności. Jaką potworną zbrodnią są piramidy egipskie, świątynie
i greckie posągi! Ile krwi musiało spłynąć na rzymskie drogi, wały
graniczne i budowle miasta! Ta starożytność, która była olbrzymim
koncentracyjnym obozem, gdzie niewolnikowi wypalano znak własności
na czole i krzyżowano za ucieczkę. Ta starożytność, która była wielką
zmową ludzi wolnych przeciw niewolnikom!

Pamiętasz, jak lubiłem Platona. Dziś wiem, że kłamał. Bo w rzeczach

ziemskich nie odbija się ideał, ale leży ciężka, krwawa praca człowieka.
To myśmy budowali piramidy, rwali marmur na świątynie i kamienie na
drogi imperialne, to myśmy wiosłowali na galerach i ciągnęli sochy, a oni
pisali dialogi i dramaty, usprawiedliwiali ojczyznami swoje intrygi,
walczyli o granice i demokracje. Myśmy byli brudni i umierali naprawdę.
Oni byli estetyczni i dyskutowali na niby.

Nie ma piękna, jeśli w nim leży krzywda człowieka. Nie ma prawdy,

która tę krzywdę pomija. Nie ma dobra, które na nią pozwala.

Cóż wie starożytność o nas? Zna przebiegłego niewolnika z Terencjusza

i Plauta, zna trybunów ludowych Grakchów i imię jednego tylko
niewolnika — Spartakusa.Oni robili historię i byle zbrodniarza —
 Scypiona, byle adwokata — Cycera czy Demostenesa, pamiętamy
doskonale. Zachwycamy się wycięciem Etrusków, wybiciem Kartaginy,
zdradami, podstępem i łupiestwem. Prawo rzymskie! I dziś jest prawo!

Co będzie o nas wiedzieć świąt, jeśli zwyciężą Niemcy? [...]

Źródło: Tadeusz Borowski, U nas w Auschwitzu, [w:] tegoż, Utwory wybrane, oprac. A. Werner, Wrocław 1991, s. 109–
111.

Ćwiczenie 8 難

Przeczytaj fragmenty eseju Zbigniewa Baumana Nowoczesność i zagłada. Napisz 8 do 10 zdań

będących twoim komentarzem do stanowiska socjologa.

Ćwiczenie 9 輸

Wypisz z tekstu fragment, który najbardziej cię poruszył. Napisz, dlaczego został przez ciebie
wybrany właśnie ten cytat. Jeśli żaden z przywołanych fragmentów nie wywołał w tobie
emocji, napisz, dlaczego tak było.

Praca domowa

Na podstawie opowiadań U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu i Dzień na

Harmenzach wyjaśnij, kim był człowiek zlagrowany.
Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: U nas w Auschwitzu Tadeusza Borowskiego. Obraz rzeczywistości obozowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych
okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm,
Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–
1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną,
mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie
programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki
literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją
refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji,
wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą
stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst
historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny,
biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę
i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich
konstrukcji składniowych;
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia,
komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie
tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód
służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi
weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty
tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np.
etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on-line;
9. wykorzystuje mul medialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
11. korzysta z zasobów mul medialnych, np. z: bibliotek, słowników on-line, wydawnictw
e-book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając
kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjn. Uczeń:

scharakteryzuje narrację w utworze U nas w Auschwitzu;

określi sposób konstrukcji opisów obozowej rzeczywistości;
wyjaśni, kim jest człowiek zlagrowany.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
 z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie przed zajęciami zapoznają się z tekstem Tadeusza Borowskiego U nas

w Auschwitzu zamieszczonym w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Lekcja rozpoczyna się od refleksji uczniów na temat przeczytanego w domu tekstu

oraz lektury dalszej części sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną
z uczniami, odwołując się do ich wiedzy historycznej. Następnie, przed przejściem do
kolejnej fazy lekcji, uczniowie wymieniają utwory literackie i teksty kultury, które
opowiadają o życiu obozowym.
2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając
razem z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują w grupach 4‐osobowych. Analizują narrację w utworze

Borowskiego, odsłuchują nagranie z sekcji audiobook, wyjaśniają na podstawie
nagrania, dlaczego moralnym obowiązkiem człowieka jest zobaczenie obozu
Auschwitz‐Birkenau. Po wyznaczonym czasie grupy prezentują efekty swojej pracy
i omawiają je wraz z nauczycielem.
2. Ćwiczenie umiejętności. Uczniowie pracują indywidualnie i rozwiązują ćwiczenia nr
1‐4. Po wykonaniu zadania nauczyciel wyświetla na tablicy wybrane odpowiedzi
i następuje ich omówienie.

Faza podsumowująca:
 1. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5‐8. Następnie konsultują
swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat
kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów
o odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Na podstawie opowiadań U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu i Dzień na

Harmenzach wyjaśnij, kim był człowiek zlagrowany.

Materiały pomocnicze:

Tadeusz Borowski, Utwory wybrane, oprac. A. Werner, Wrocław 1991.

Tadeusz Drewnowski, Ucieczka z kamiennego świata, Warszawa 1977.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby
aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.