Jakub Sosik

Politechnika Lubelska, Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN

Nowoczesne konstrukcje wsporcze w

liniach wysokich i najwyższych napięć

Streszczenie. W artykule przedstawiono rozwiązania konstrukcyjne słupów

elektroenergetycznych w liniach wysokich i najwyższych napięć. Przedstawiono
rodzaje konstrukcji od rozwiązań starszych, po rozwiązania nowoczesne.
Wskazano wymagania stawiane nowoczesnym konstrukcjom, w tym słupom
rurowym i innym, które posiadają zmniejszoną odległość między fazami.

Abstract. The article presents constructional solutions for high voltage pylons.
There are shown various types of electricity pylons from older to modern
solutions. The requirements for new construction including compact lines and
other supports with a reduced distance between the phases are indicated.

Wstęp
Linie elektroenergetyczne są ważnym elementem infrastruktury
strategicznej państwa. Bez dobrze funkcjonującej sieci przesyłowej
i rozdzielczej żaden kraj nie mógłby w pełni funkcjonować. W liniach
elektroenergetycznych konstrukcje wsporcze są jedną z podstawowych części
składowych. Można je zauważyć wszędzie. Od kilkudziesięciu lat są
nierozłącznie związane ze światowym krajobrazem. Konstrukcje wsporcze
pełnią bardzo ważną funkcję w liniach napowietrznych, a dokładniej utrzymują
przewody na wielokilometrowych odcinkach. Projektowanie i budowanie
konstrukcji wsporczych wysokiego napięcia (WN) i najwyższych napięć (NN)
jest procesem złożonym i trudnym, ponieważ konstrukcje takie muszą spełniać
wiele wymagań mechanicznych i elektrycznych.

1
Linie elektroenergetyczne napowietrzne WN i NN
Podstawowymi elementami elektroenergetycznej linii napowietrznej są:

- przewody robocze,

- przewody odgromowe,

- izolatory lub układy izolatorów z osprzętem,

- konstrukcje wsporcze,

- fundamenty i uziemienia konstrukcji wsporczych.

Rys.1 Odcinek napowietrznej linii elektroenergetycznej[1].

Na rys.1 przedstawiono odcinek linii elektroenergetycznej wysokiego

napięcia wraz z przewodami roboczymi, przewodem odgromowym, izolatorami
i konstrukcjami wsporczymi.
Przewody robocze dla wysokich napięć są wykonane głównie z linki
aluminiowo-stalowej, gdzie aluminium jest przewodnikiem, a drut stalowy pełni
funkcję nośną, dzięki czemu podniesiona jest wytrzymałość mechaniczna
przewodu. Na rys.2 przedstawiono przekrój poprzeczny. Typowym przewodem
roboczym dla linii wysokiego napięcia jest przewód o oznaczeniu AFL-6-
240mm2. Oznacza to linkę aluminiowo-stalową o przekroju 240mm2

2
 i stosunku 6:1 przekroju aluminium do przekroju rdzenia stalowego. W liniach
najwyższych napięć w liniach 220 stosuje się przewód AFL-8-525mm2, a dla
linii 400 kV również AFL-8-525mm2, ale w wiązce dwuprzewodowej lub
trójprzewodowej dla każdej fazy.

Rys.2 Budowa przewodu stalowo-aluminiowego[2]

Przewody odgromowe stosowane dla linii 110 kV, 220 kV i 400 kV to

AFL-1,7-50mm2, AFL-1,7-70mm2 lub AFL-1,7-95mm2 oraz AFL-6-120mm2
i AFL-6-240mm2, zależnie od typów słupów i prądów zwarciowych. Przewody
odgromowe chronią przed bezpośrednim wyładowaniem atmosferycznym.
Izolatory mają za zadanie oddzielić przewody od siebie i konstrukcji
wsporczych, przenosić i wytrzymywać siłę naciągu oraz ciężar przewodów. Dla
wysokich i najwyższych napięć stosowane są głównie łańcuchy izolatorów, czyli
układ specjalnie połączonych izolatorów. W liniach WN i NN stosuje się
izolatory wiszące oraz liniowe wsporcze. Materiały, z których są zbudowane to
porcelana lub szkło.
Konstrukcje wsporcze mają za zadanie utrzymać przewody robocze
i odgromowe na określonych wysokościach i w odpowiednich odstępach między
przewodami. Im wyższe napięcie znamionowe sieci, tym słupy są większe ze
względu na coraz wyższe wymagania odstępów między przewodami fazowymi.

3
 Uziemienia oraz fundamenty pod słupy linii elektroenergetycznych są
kluczowe dla zapewnienia stabilności i bezpieczeństwa całej konstrukcji.
Uziemienia służą ochronie przed porażeniem prądem w sytuacji wystąpienia
zwarcia, podczas gdy fundamenty gwarantują niezachwianą pozycję słupów.

Rodzaje konstrukcji wsporczych WN i NN

Konstrukcje wsporcze można podzielić ze względu na pełnioną funkcję w linii
elektroenergetycznej:

 przelotowe (P)- stosowane są wyłącznie do podtrzymania przewodów

bez przejmowania naciągu,
 narożne (N)- służy do podtrzymania przewodów i do przejęcia naciągu
przy załomach linii przekraczające 2°,
 odporowe (O)- słup mocny, ma za zadanie przejąć siłę naciągu linii,
ustawiany jest co kilka przęseł,
 odporowo-narożne (ON)- spełnia funkcję słupa odporowego
i narożnego,
 krańcowe (K)- stosowany na końcach linii, służy do przejmowania
jednostronnego naciągu przewodów,
 rozgałęźne (R)- konstrukcje ustawiane w punktach rozgałęzienia linii,
łączy ze sobą funkcje różnych słupów,
 skrzyżowaniowe (S)- konstrukcja przelotowa mocna dająca możliwość
krzyżowania się linii, w Polsce najczęściej zaliczana do słupów
odporowych.

4
 Rys.3 Słup przelotowy wysokiego napięcia [3]

Specjalnymi rozwiązaniami konstrukcji wsporczych są:

 słupy przekroczeniowe- stosowane przy przekraczaniu linii

elektroenergetycznej przez np. rzekę,
 słupy wielonapięciowe- na jednej konstrukcji wsporczej biegną linie
o różnym napięciu znamionowym,
 słupy kablowe- na tych słupach następuje przejście linii napowietrznej
w linię kablową.

Podział ze względu na ilość torów prądowych linii wyróżniamy słupy:

 jednotorowe,
 dwutorowe,
 wielotorowe.

5
Podział konstrukcji wsporczych WN i NN ze względu na technologię
wykonania:

 słupy kratownicowe stalowe,

 słupy rurowe stalowe,
 słupy rurowe kompozytowe/kompaktowe.

Konstrukcje wsporcze kratownicowe

Słupy kratownicowe to najstarsze z rozwiązań konstrukcyjnych słupów
wysokich i najwyższych napięć. Są zbudowane ze stali, a trzon słupa posiada
charakterystyczny kształt kratownicy. Stosuje się je głównie ze względu na
wysoką wytrzymałość i elastyczność. Za pomocą budowy opartej na
kratownicach słupy mogą wytrzymać duże obciążenia, a jednocześnie są
stosunkowo lekkie i proste w montażu. Dużym problemem w temacie
konstrukcji wsporczych kratowych są kradzieże elementów słupa np. łączeń
śrubowych. Na rys.4 przedstawiono typowe słupy kratownicowe dla linii
220 kV.

a) b)

Rys.4 Sylwetki słupów kratownicowych o napięciu 220 kV, a) linia jednotorowa słup typu H52
b) linia dwutorowa słup typu M52[4]

6
Konstrukcje wsporcze rurowe
Słupy rurowe to nowoczesna alternatywa dla słupów kratownicowych. Są to
stalowe konstrukcje nazywane inaczej rurowymi pełnościennymi. Rozwiązanie
jakim jest podzielenie słupa na człony, czyli odpowiednio wymierzone odcinki.
Taki słup w częściach jest dostarczany na teren budowy i składany na miejscu.
Można go montować w pozycji poziomej jak i pionowej. Zaletami takiego
rozwiązania jest szybkość i prostota montażu, mniejsza zajmowana
powierzchnia i dobra ochrona przed kradzieżą. Konstrukcje rurowe pełnościenne
można wykonać na różne wysokości i dostosować do różnych potrzeb.
Przykładem jest wykorzystanie ich na trasach linii prowadzonych przez tereny
leśne. Dzięki zwiększonej wysokości zostaje wyeliminowany problem zwarć
spowodowanych przez kontakt z gałęziami.

a) b)

Rys.5 Sylwetki słupów rurowych linii o napięciu 220 kV a) linia jednotorowa słup typu R220,
b) linia dwutorowa słup typu R220[4]

7
Na rys.5 przedstawiono rozwiązania rurowe dla linii 220 kV, a na rys.6
wykorzystanie słupów rurowych pełnościennych na odcinku linii jednotorowej
o napięciu 110 kV. Niestety jednak nie zawsze jest możliwe zastosowanie
takiego rodzaju konstrukcji. Przeciwwskazaniem jest np. niestabilny grunt
w głębszych warstwach ziemi[5].

Rys.6 Odcinek linii jednotorowej wysokiego napięcia[5]

Konstrukcje wsporcze rurowe kompaktowe

Współcześnie najbardziej nowoczesną technologią konstrukcji wsporczych

wysokiego napięcia są słupy rurowe kompaktowe. Charakteryzują się jeszcze
mniejszym zajmowaniem terenu od słupów rurowych oraz szybki montaż.
Innymi zaletami jest brak możliwości kradzieży, długa żywotność oraz
przyjazność środowisku. Na rys.7 przedstawiono rozwiązania rurowe dla linii
jedno i dwutorowej [6].

8
 a) b)

Rys.7 Słup rurowy kompaktowy a) linii jednotorowa słup typu P2/1, b) linia dwutorowa słup
typu P/1 [6]

Ciekawym rozwiązaniem w konstrukcjach kompaktowych jest to, że

zastosowane łańcuchy izolatorów są jednocześnie wysięgnikami. Jest to
propozycja słupów opracowana przez firmę Valmont. Na rys.8 przedstawiono
porównanie starego rozwiązania kratownicowego z nowszymi rozwiązaniami
kompaktowymi. Można zauważyć wiele różnic. Zmniejszenie odległości
izolacyjnych do wartości minimalnych pozwoliło na skonstruowanie słupów do
budowy tzw. linii ultrakompaktowych. Słupy ultrakompaktowe zajmują jeszcze
mniej terenu niż słupy kompaktowe. W tych konstrukcjach wsporczych
odległość przewodów od słupa wynosi 1 m, natomiast odległość między
przewodami 1,5 m. Rozwiązania ultrakompaktowe przedstawia rys.8c.

9
 a) b) c)

Rys.8 Sylwetki słupów dwutorowych linii 110 kV, a) kratowy słup stalowy serii O24,
b) kompaktowy słup rurowy typ P, c) słup ultrakompaktowy [7]

Podsumowanie
Konstrukcje wsporcze są ważnym elementem napowietrznych linii
wysokich i najwyższych napięć, więc i całego krajowego systemu
elektroenergetycznego. Coraz większe wymagania techniczne i środowiskowe
prowadzą do rozwoju tej gałęzi elektrotechniki. W artykule przedstawiono
porównanie różnych rozwiązań konstrukcyjnych słupów. Stare rozwiązania to
słupy kratownicowe, natomiast nowsze to głównie słupy rurowe pełnościenne
oraz rurowe kompaktowe. Jednymi z ich zalet jest o wiele mniejszy zajmowany
teren oraz bardziej estetyczny wygląd w porównaniu do konstrukcji
kratownicowych.

10
Literatura:
[1]https://www.tujastrzebie.pl/wiadomosci,budowa-linii-wysokiego-napiecia-
trwaja-prace-nad-studium-wykonalnosci,wia5-3266-22403.html

[2] Smolarczyk A. ,Tuzim M. , Szewczyk M. Nowoczesne rozwiązania

konstrukcyjne kompaktowych linii napowietrznych wysokich napięć

[3]https://docer.pl/doc/8xn8e8n#google_vignette

[4]Wróblewski Z. ,Sztafrowski D. , Gumiela J.Przegląd rozwiązań

konstrukcyjnych napowietrznych linii elektroenergetycznych WN oraz
możliwości ograniczania generowanych przez nie pól elektromagnetycznych

[5]https://www.smart-grids.pl/technologie/3663-s%C5%82upy-rurowe-
nowoczesne-rozwi%C4%85zania-przy-budowie-linii-energetycznych.html

[6]https://webassets.valmont.com/valmontstaging/docs/default-source/poland-
product-library/poland-catalogs/valmont-s%C5%82upy-110kv-w-
uk%C5%82adzie-kompaktowym.pdf

[7] Jaworski M. Wykorzystanie nowoczesnych konstrukcji wsporczych linii

napowietrznych w celu ograniczenia pola elektromagnetycznego

11