Kompozycja

W sztukach wizualnych to umiejętnośd zestawiania ze sobą elementów tak aby tworzyły

‘harmonijną’ całośd.

Pod pojęciem kompozycji rozumie się również samo dzieło.

Celem kompozycji jest osiągnięcie zamierzonego efektu poprzez wykorzystanie środków

artystycznego wyrazu.

W kompozycji często stosuje się zasady znane z matematyki: takie jak symetria, złoty podział.

W historii sztuki istniały epoki które ściśle określały zasady poprawnej kompozycji – dzisiaj
przyjmujemy modele historyczne ale jest też swoboda.

Uporządkowany układ (kompozycja) nie stanowi o dziele sztuki.

Koło barw
Graficzny model poglądowy służący do objaśnienia zasad mieszana się i powstawania barw
mający postad koła.

Barwy wypadające po przeciwstawnych stronach nazywamy barwami uzupełniającymi lub

przeciwstawnymi. (dopełniającymi)

 W syntezie addytywnej dają barwę białą.

 W syntezie substraktywnej barwę czarną
 Zmieszane ze sobą dają neutralną szarośd.

Paleta barw
Paleta barw to uporządkowany zestaw kolorów.

(ograniczony w stosunku do całej gamy)

 W malarstwie oznacza wybrane przez artystę kolory. Jest cechą stylistyczną.

 Zbliżona (ograniczona do bliskich kolorów daj fekt monochromatycznośdi).
 Zbudowana z odległych barw ale mających wspólne cechy (np. niski stopieo
nasycenia) –paleta pastelowa.
 W kompozycji walorowej –walor rozumiemy jako ciężar barwy.
 W fotografi mówimy o tonalności.
Kompozycja - klasyfikacja:

A. Kompozycje barwne dzielimy na:

1.
 Z użyciem wąskiej gamy (co najmniej dwie barwy)
 W szerokiej gamie (użyta duża ilośd barw)
 Monochromatyczne
2.
 W gamie barw ciepłych
 W gamie barw zimnych

B. Kompozycje, mając na uwadze układy walorowo/tonalne dzielimy na 4

modele:

1. Pierwszy –to raptowne przejścia pomiędzy, gdzie jasne i ciemne elementy sąsiadują
ze sobą bezpośrednio. (Istnieje możliwośd łagodznie poprzeez zastotowanie
półtonów pomiędzy, patrz punkt niżej)
2. Drugi –jest to układ w którym istotna jest odległośd pomiędzy najaśniejszym a
najciemniejszym elementem obrazu. Gdy jest duża (odległośd) łatwiej jest
zastosowad póltony, czyli przejścia łagodne.
3. Trzeci układ –oparty na domniacji płaszczyzny jaśniejszej lub ciemniejszej.
4. Czwarty –jest to układ walorowości/ tonalności pełnej lub skróconej.
a. W modelu pełnym wykorzystuje się rozpiętośd tonalną materiału, co oznacza
że najjaśniejsze pola posiadają kolor podłoża. Miejsca najciemniejsze równają
się z tonem całkowitym, pełnym ( w foto. czarno białej jest to czarny)
b. W skróconej wersji najjaśniejsze miejsca będą ciemniejsze od podłoża,
a nie ciemne miejsca nie osiągają maksymalnego natężenia koloru.

C. Rodzaje kompozycji przez wzgląd na dynamikę:

1. Kompozycja statyczna –to układ gdzie dominują kierunki poziome i pionowe.

Mamy wrażenie bezruchu, spokoju, ładu, harmonii.
Mała ekspresja barw.
2. Kompozycjja dynamiczna –ze względu na wrażenie ruchu.
{Każda linia ukośna pojawiająca się na kompozycji wpływa na jego dynamicznośd.

Na dynamikę kompozycji mają wpływ:

 Wieloelementowośd
 Ekspresja barw
 Kontrasty
 (Wyraźny ślad narzędzia)

D. Kompozycje ze względu na kierunki poszczególnych elementów na

płaszczyznie obrazu dzielimy na:

 Pionową
 Poziomą
 Ukośną (zwaną po przekatnej –najłatwiejszy układ budowy obrazu, umieszczenie
główych elementów obrazu na jednej z przekątncyh, ma charakter dynamicznie
neutralny)

E. Kompozycja - podział poprzez wzgląd na rytm:

 Rytmiczna (polega na powtarzaniu na płaszczyznie obrazu podobnych

elementów)
Jeśli odstępy z lewej strony pomiędzy elementami będą większe mamy
wrażenie przyspieszania, jeśli będą wiekszę z prawej strony efekt
‘hamowania’ (to samo dotyczy relacji góra dół / płaszczyzny).
 Artytmiczną (preciwstawieostwo powyższej /zaprzeczenie).

F. Podział przez wzgląd na symetrię obrazu

 Symetryczna (jedno lub wieloosoiwa – jest najstarszym układem

geometrycznym kompozycyjnym). Stosujemy gdy zależy nam na podkreśleniu
wagi tematu znajdującego się w części centralnej ‘obrazu’ (kompozycji)
(elementy z lewej strony muszą mied odpowiednik po prawej stronie, itp. –
odległości powinny byd takie same, dotyczy to również relacji góra-dół, tego
co jest poniżej i powyżej).
Trudno jest o idelana kompozycję symetryczną, niektóre elementy moga
równoważyd się symbolicznie.
 Asymetryczna –nie posiada cech powyższej, najczęściej stosowana
kompozycja.
 Kompozycja centryczna – ułożenie elemntów w centralnym polu.
G. Kompozycje dzielimy na:

 Otwarta –sprawia wrażenie że nie kooczy się waraz z płaszczyzną obrazu,

wychodzi poza nią. Stanowi wycinek większej sceny. Działają liczne siły
odśrodkowe na zewnątrz ‘obrazu’.
 Zamknięta –gdy nasz wzrok poprzez ułożenie elementów ściągany jest do
centrum poprzez ułożenie elementów na kompozycji. Linie wiążące działają
dośrodkowo.
 Trzeci rodzaj kompozycji który ma cechy obu –np. kompozycja otwarta
bokami a zamknięta na górze i dole.

H. Rodzaje kompozycji ze wzgledu na model (2d lub 3d)

 Kompozycja płaszczyznowa – wszelkiego rodzaju kompozycje na płaszczyznie

dwuwymiarowej.
 Komozycja kompozycja półprzestrzenna –realizowana na płaskiej
płaszczyznie ale poszczególne elementy z niej wychodzą, (np. collage,
płaskorzeźba)
 Kompozycja przestrzenna –jest forma trójwymiarową. Możemy ją obejśd ze
wszystkich stron.