Translated from English to Vietnamese - www.onlinedoctranslator.

com

Chương. 2 Giới hạn, dung sai và

Phù hợp

Quốc-Nguyễn Bảnh, TS.

Khoa Cơ khí
Đại học Bách khoa Thành phố Hồ Chí Minh
1
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Kết quả học tập

• Xác định các loại giới hạn, sự phù hợp và dung

sai khác nhau trong lĩnh vực thiết kế và sản
xuất, cần thiết để các bộ phận hoạt động hiệu
quả và hiệu quả.
• Hiểu tầm quan trọng của việc sản xuất
linh kiện theo kích thước quy định

• Giải thích nguyên tắc đo giới hạn và tầm quan trọng của nó
trong việc kiểm tra trong các ngành công nghiệp

2
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
• Định nghĩa về dung sai, khả năng thay thế lẫn nhau
và lắp ráp có chọn lọc

• Cấp và cấp dung sai, Phù hợp

• Các loại phù hợp

• Hệ thống chân đế lỗ & trục

• Máy đo giới hạn

3
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Dung sai và sự phù hợp là gì?
• Khó đạt được kích thước chính xác
• Cho phép một số thay đổi về kích
thước
• Dung sai trên các bộ phận giao phối

quyết định mức độ phù hợp

• Nhu cầu chức năng của sản phẩm

• Quy trình và trình tự sản
xuất
• Chi phí sản xuất
• Khả năng thay thế – dễ dàng thay
thế bộ phận trong trường hợp hỏng
hóc
4
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Giới thiệu

• Không thể sản xuất hai bộ phận với số đo giống

hệt nhau trong bất kỳ quy trình sản xuất nào
• Trong bất kỳ quy trình sản xuất nào, bất kể nó được
thiết kế tốt đến đâu hay được bảo trì cẩn thận đến
đâu thì vẫn luôn tồn tại một lượng biến thể nhất định

5
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Các biến thể theo từng phần (phương pháp 5 M)

• Nguyên nhân có thể xác định được (có thể xác định và
kiểm soát)
– Máy được điều chỉnh không đúng cách

– Lỗi vận hành

– Độ mòn dụng cụ

– Nguyên liệu bị lỗi

• Nguyên nhân ngẫu nhiên

– Nguyên nhân môi trường

– Độ rung của máy

– Trò chuyện về công cụ, v.v.
6
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Sức chịu đựng

• Không thể sản xuất một bộ phận theo kích thước chính xác
hoặc kích thước cơ bản, cần phải cho phép một số biến thể, được
gọi là dung sai.

• Mức độ chấp nhận cho phép tùy thuộc vào

Yêu cầu chức năng và không thể bị xâm
phạm.
• Thành phần chỉ có thể nằm giữa hai giới hạn:
trên (tối đa) và dưới (tối thiểu) do người thiết kế
đề xuất để đáp ứng Yêu cầu Chức năng. Sự khác
biệt giữa giới hạn trên và giới hạn dưới là thuật
ngữ Dung sai cho phép
7
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Ví dụ

• Trục có đường kính bằng40 ± 0,02

số
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Phân loại dung sai

• Khoan dung đơn phương

• Khoan dung song phương

• Dung sai hỗn hợp

• Dung sai hình học

9
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
• Đơn phương: Khi phân bố dung sai chỉ
ở một phía của kích thước cơ bản
(dương hoặc âm)
• Song phương: phân bố dung sai nằm ở hai bên
của kích thước cơ bản

10
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Khoan dung đơn phương

11
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Dung sai song phương

• Không nhất thiết đường Zero sẽ chia đều

vùng dung sai cho cả hai bên 12
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Dung sai hợp chất

• Dung sai cho kích thước R được xác định bởi

tác động tổng hợp của các kích thước khác
13
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Dung sai hình học

• Đo kích thước và dung sai hình học (GD&T –

ASME Y14.5) hoặc Thông số hình học của sản
phẩm (GPS - ISO1101)
• Xác định các bộ phận dựa trên cách chúng hoạt động, sử
dụng các ký hiệu tiêu chuẩn
14
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Khả năng thay thế cho nhau

• Sản xuất nhiều bộ phận, sẽ không kinh tế nếu sản xuất cả

hai bộ phận tương ứng bởi cùng một người vận hành.
• Các bộ phận được sản xuất trong vòng tối thiểu. thời gian có thể
mà không ảnh hưởng đến chất lượng

• Sản xuất các bộ phận giống hệt nhau; ý tưởng là sản

xuất hàng loạt
• Các bộ phận được sản xuất theo một hoặc nhiều lô bởi
những người khác nhau trên các máy khác nhau ở những
địa điểm khác nhau và được lắp ráp tại một nơi.
• Sản xuất các bộ phận trong điều kiện như vậy được gọi là sản
xuất có thể hoán đổi cho nhau
15
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Khả năng thay thế cho nhau

• Khái niệm: Bất kỳ thành phần nào được chọn ngẫu nhiên
sẽ được lắp ráp với bất kỳ thành phần nào tương ứng tùy ý
khác
• Tình trạng: Các bộ phận giống hệt nhau, được sản xuất bởi
những người vận hành khác nhau, sử dụng các máy công cụ
khác nhau, trong các điều kiện khác nhau, có thể được lắp ráp
và thay thế mà không cần sửa đổi thêm trong quá trình lắp
ráp, mà không ảnh hưởng đến hoạt động của bộ phận đó

16
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 hội chọn lọc

• Trong lắp ráp chọn lọc, các bộ phận được sản xuất được
phân loại thành các nhóm theo kích thước/kích thước của
chúng bằng cách đo tự động

• Cả hai bộ phận giao phối được tách biệt theo

kích thước của chúng và khớp với các nhóm bộ
phận giao phối được lắp ráp
• Đảm bảo bảo vệ và loại bỏ các bộ
phận bị lỗi
• Giảm chi phí, các bộ phận được sản xuất với dung sai
rộng hơn 17
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Điều kiện vật liệu tối đa và tối thiểu

18
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Các thuật ngữ liên quan đến Giới hạn, Phù hợp và
Dung sai

• Trục và lỗ:những thuật ngữ này được sử dụng để chỉ tất cả các đặc
điểm bên ngoài và bên trong của bất kỳ hình dạng nào và không nhất thiết
phải là hình trụ.
• Kích thước cơ bản (kích thước danh nghĩa):đó là kích thước có tham chiếu đến
giới hạn kích thước trên hoặc dưới được xác định. Đó là kích thước lý thuyết của bộ
phận theo đề xuất của nhà thiết kế.
• Kích thước thực sự:Đó là kích thước thực tế thu được bằng cách gia công. Nó
được tìm thấy bằng cách đo lường thực tế.
• Giới hạn kích thước:Có hai kích thước được phép cho bất kỳ
kích thước cụ thể nào nằm giữa kích thước thực tế, kích thước
tối đa và tối thiểu (giới hạn tối đa và tối thiểu)
19
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 20
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 • Độ lệch trên:Hiệu đại số giữa giới hạn kích thước
tối đa (của lỗ hoặc trục) và kích thước cơ bản tương
ứng, như ES (đối với lỗ), es (đối với trục)
• Độ lệch thấp hơn:Hiệu đại số giữa kích thước giới
hạn tối thiểu (của lỗ hoặc trục) và kích thước cơ bản
tương ứng, như EI (đối với lỗ), ei (đối với trục)
• Độ lệch cơ bản:Đó là một trong hai độ lệch (gần
đường 0 nhất đối với lỗ hoặc trục) được chọn để xác
định vị trí của vùng dung sai
• Sức chịu đựng:Sự khác biệt đại số giữa giới hạn tối đa và
tối thiểu trên phần
• Khoảng dung sai (Vùng cũ):một vùng biểu thị dung sai và vị trí
của nó liên quan đến kích thước cơ sở. Vùng dung sai cũng được
định nghĩa là vùng hình cầu được giới hạn bởi kích thước giới
hạn trên và dưới của bộ phận

21
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Phù hợp

• Mối quan hệ giữa hai bộ phận ghép nối sẽ được lắp

ráp.
• Cần có sự phù hợp lý tưởng để các bộ phận giao phối hoạt động bình thường

• Dung sai cho phép là sự khác biệt có chủ ý giữa các giới hạn vật
liệu tối đa, tức là LLH và HLS (khe hở tối thiểu hoặc nhiễu tối đa) của
hai bộ phận giao tiếp.

22
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Phù hợp điển hình

23
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 24
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Cấp dung sai quốc tế (IT)
• Cấp CNTT là nhóm dung sai. Mỗi dung sai của hệ thống này
đều được đánh dấu “IT” kèm theo cấp độ chính xác (IT01,
IT00, IT1, IT2,…, IT18) (ISO 286). Độ lớn của vùng dung sai là
sự thay đổi kích thước bộ phận. Nhóm dung sai IT sao cho
dung sai cho một số IT cụ thể có cùng mức độ chính xác
tương đối nhưng khác nhau tùy thuộc vào kích thước cơ bản.
Cấp số CNTT nhỏ hơn sẽ cung cấp vùng dung sai nhỏ hơn.

• Ký hiệu dung sai:Ký hiệu dung sai được thiết lập bằng
cách kết hợp số cấp CNTT và chữ cái vị trí cho dung sai.

25
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Lớp dung sai

• = 0,0453 + 0,001
• Giá trị đơn vị dung sai “i” đạt được cho kích
thước lên tới 500 mm.
• D là trung bình hình học của đường
kính trên và dưới =

26
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 27
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 28
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
• Ký hiệu lỗ:Bằng chữ in hoa dạng A, B,
. . . Z, Za, Zb, Zc (trừ I, L, O, Q, W)
• Ký hiệu trục:bằng chữ thường từ a, b, ….z, za,zb,
zc (không bao gồm i, l, o, q, w)

29
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Hệ thống cơ sở lỗ và cơ sở trục

• Để có được loại khớp mong muốn, kích thước

của lỗ hoặc kích thước của trục phải thay đổi
• Hai loại hệ thống được sử dụng để biểu diễn
ba loại khớp cơ bản
– Hệ thống chân đế lỗ
– Hệ thống chân trục

30
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Hệ thống cơ sở lỗ

• Kích thước của lỗ được giữ không đổi và kích thước

trục thay đổi để phù hợp với nhiều kiểu lắp khác nhau

• Độ lệch dưới của lỗ bằng 0, nghĩa là giới hạn

dưới của lỗ bằng kích thước cơ bản
• Hai giới hạn của trục và kích thước lớn hơn của lỗ
được thay đổi để đạt được kiểu lắp mong muốn.

31
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Hệ thống cơ sở lỗ

32
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Hệ thống cơ sở trục

• Kích thước của trục được giữ không đổi và kích

thước lỗ thay đổi để có được nhiều kiểu lắp khác
nhau

• Độ lệch cơ bản hoặc độ lệch trên

của trục bằng 0

33
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Hệ thống cơ sở trục

34
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 35
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Sức chịu đựng

= .
– hệ số cấp dung sai (từ bảng)
– i đơn vị dung sai tiêu chuẩn (phụ thuộc vào D – kích thước
danh nghĩa

36
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Công thức độ lệch cơ bản của trục
có kích thước lên tới 500mm

37
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Công thức độ lệch cơ bản cho lỗ
có kích thước lên tới 500mm

38
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Ví dụ

Trong hệ thống giới hạn, các giới hạn sau được chỉ định cho cụm lỗ và
trục: = ∅300,02 Và ℎ = ∅30−0,05

Xác định (a) dung sai và (b) phụ cấp.

39
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
Các giới hạn sau đây được quy định trong hệ thống giới hạn để tạo ra khe hở
phù hợp giữa lỗ và trục:
= ∅250,03 Và ℎ = ∅25−0,02 − 0,06
Xác định những điều sau đây:

▪ (a) Kích thước cơ bản

▪ (b) Dung sai của trục và lỗ

▪ (c) Khoảng hở tối đa và tối thiểu

40
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
Dung sai đối với cụm lỗ và trục có kích thước danh nghĩa là 50mm như
sau:
= ∅500,02 Và ℎ = ∅50−0,05 − 0,08
Xác định những điều sau đây:
(a) Khoảng hở tối đa và tối thiểu
(b) Dung sai trên trục và lỗ
(c) Phụ cấp
(d) MML của lỗ và trục
(e) Loại phù hợp

41
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 Phải cung cấp khe hở phù hợp cho cụm trục và ổ trục có
đường kính 40mm. Dung sai trên lỗ và trục lần lượt là
0,006 và 0,004 mm. Các dung sai được xử lý đơn
phương. Nếu cho phép 0,002mm, hãy tìm giới hạn kích
thước cho lỗ và trục khi sử dụng (a) hệ đế lỗ và (b) hệ
thống đế trục.

42
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
Tính toán các giới hạn, dung sai và dung sai cho phép trên trục
25 mm và cặp lỗ được chỉ định là H7/g6 để có được độ khít
chính xác.

43
Đo lường & dung sai cơ học QN Bành, Phòng Kỹ thuật Sản xuất
 CẢM ƠN
CHO SỰ CHÚ Ý CỦA BẠN!

44