Professional Documents
Culture Documents
Πύλες
Πύλες
Οι υπολογιστές που συναντάμε σε κάθε μας βήμα είναι ψηφιακοί υπολογιστές και
μάλιστα δυαδικοί ψηφιακοί υπολογιστές. Αυτό σημαίνει ότι το ηλεκτρονικό τους
μέρος αποτελείται από λογικά ψηφιακά κυκλώματα. Ονομάζουμε λογικά ψηφιακά
κυκλώματα , αυτά που υλοποιούνται με τη βοήθεια δίτιμων στοιχείων (στοιχεία
δύο καταστάσεων) και συνδυάζονται με τη βοήθεια λογικών συναρτήσεων. Τα
δίτιμα στοιχεία που στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από διακόπτες,
αποτελούν και τα κύτταρα των υπολογιστών. Όπως θα διαπιστώσετε ή ταχύτητα
με την οποία ένα δίτιμο στοιχείο ή διακόπτης αλλάζει κατάσταση είναι
αποφασιστική για την ταχύτητα ολόκληρου του υπολογιστή.
Η πρώτη γενιά δίτιμων στοιχείων αποτελείτο από μηχανικούς διακόπτες και
ηλεκτρονόμους(relays). Μάλιστα όπως θα δούμε και στην ιστορική αναδρομή
κατασκευάστηκαν υπολογιστές όπου τα λογικά τους κυκλώματα υλοποιούνταν
από ηλεκτρονόμους (π.χ. Ζ3, Mark Ι). Τα κυκλώματα αυτής της γενιάς ήταν
θορυβώδη και τελείως αναξιόπιστα.
Η επόμενη γενιά αποτελείτο από την τρίοδο ηλεκτρονική λυχνία ή λυχνία κενού
(1906). Το βήμα που έγινε ήταν σημαντικό γιατί περάσαμε από την
ηλεκρομηχανική, στην ηλεκτρονική υλοποίηση των δίτιμων στοιχείων. Παρά την
απουσία των μηχανικών μερών οι λυχνίες έχουν ελαττώματα, όπως χαμηλή
ταχύτητα, μεγάλο μέγεθος, μεγάλο κόστος και υψηλή κατανάλωση ισχύος. Το
μεγάλο πλήθος λυχνιών που απαρτίζουν ένα υπολογιστή σε συνδυασμό την
μεγάλη συχνότητα βλαβών των λυχνιών τους καθιστούς ελαφρώς αναξιόπιστους.
Από το 1948 έχουμε τα πρώτα ημιαγώγιμα δίτιμα στοιχεία με το τρανζίστορ
ζεύξης ή κρυσταλλοτρίοδο στα Bell labs. Το πρώτο αξιόπιστο τρανζίστορ ζεύξης
κατασκευάστηκε από τον William Shockley το 1951. Για την εφεύρεσή του αυτή
τιμήθηκε το 1956 με το βραβείο Νόμπελ. To τρανζίστορ είναι μια συσκευή ή
οποία επιτρέπει να διέρχεται από μέσα της καθορισμένη ποσότητα ηλεκτρισμού η
οποία εξαρτάται από την ποσότητα ηλεκτρισμού, η οποία εμφανίζεται στην
είσοδο. Δεν έχει προφανώς μηχανικά μέρη και δεν αλλάζει μορφή (solid state)
όταν αλλάζει κατάσταση. Κατασκευάζεται από ημιαγώγιμα υλικά
(semicontactors) τα οποία δεν ούτε καλοί ούτε κακοί αγωγοί. Η σιλικόνη είναι
από τα βασικά ημιαγώγιμα υλικά. To τρανζιστορ έλυσε όλα τα προβλήματα των
λυχνιών κενού. Ταυτόχρονα η δυνατότητα σμίκρυνσης τους οδήγησε στην
ολοκλήρωση των κυκλωμάτων
Το 1959 έχουμε το επίπεδο τρανζίστορ Το επίπεδο τρανζίστορ δεν είναι παρά ένα
τρανζίστορ ζεύξης που κατασκευάστηκε με μια επίπεδη διαδικασία. Η διαδικασία
αυτή επέτρεψε τον ταυτόχρονο σχηματισμό μεγάλου αριθμού τρανζίστορ μαζί με
αντιστάσεις και πυκνωτές, πάνω στη μία όψη ενός πλακιδίου από Πυρίτιο ή
Γερμάνιο. Τα κυκλώματα που κατασκευάζονται με αυτή τη διαδικασία
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 2
Υπάρχουν τουλάχιστον δύο στοιχεία του Β που είναι διάφορα μεταξύ τους.
Λογικές πύλες
Τα βασικά δομικά στοιχεία ενός ψηφιακού λογικού κυκλώματος , άρα και του
υπολογιστή είναι οι λογικές πύλες . Αποτελούνται από βασικά ηλεκτρονικά
κυκλώματα (π.χ τρανζίστορ, πυκνωτές κ.λ.π) και έχουν μια ή περισσότερες
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 4
εισόδους, αλλά μόνο μια έξοδο . Οι τιμές εισόδου και εξόδου είναι "αλήθεια" ή
"ψέματα" (1 ή 0). Η τιμή της εξόδου εξαρτάται μόνο από τις τιμές των εισόδων
γεγονός που σημαίνει ότι οι πύλες δεν έχουν μνήμη. Η συμπεριφορά ή λειτουργία
μιας πύλης περιγράφεται από ένα πίνακα που ονομάζεται πίνακας αλήθειας
Ο πίνακας αλήθειας περιγράφει την συμπεριφορά οποιασδήποτε λογικής
συνάρτησης και σχηματίζεται από τον συνδυασμό όλων των δυνατών τιμών των
εισόδων οι οποίοι οδηγούν σε ένα συνδυασμό τιμών εξόδου .Για παράδειγμα ο
παρακάτω πίνακας περιγράφει την συμπεριφορά ενός λογικού κυκλώματος με
τρεις εισόδου (x,y,z) και δύο εξόδους (a,b)
w x y| a b
------------
000|01
001|01
010|11
011|10
100|11
101|11
110|11
111|10
Βασικές πύλες
Η AND-πύλη
Η πύλη αυτή μπορεί να έχει πολλές εισόδους αλλά μία έξοδο. Η έξοδος έχει την
τιμή 1, αν και μόνον αν, όλες οι είσοδοι έχουν την τιμή 1. Διαφορετικά η τιμή
της είναι μηδέν.
Οι πύλες παριστάνονται σχηματικά μια ορισμένη τυποποίηση . Στο επόμενο
σχήμα βλέπουμε την αμερικανική τυποποίηση μιας πύλης AND με δύο εισόδους.
10|0
11|1
Η OR-πύλη
Η πύλη αυτή μπορεί να έχει πολλές εισόδους αλλά μία έξοδο. Η έξοδος έχει την
τιμή 1 αν τουλάχιστον μια από τις εισόδους έχει την τιμή 1 , διαφορετικά έχει την
τιμή 0 Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η έξοδος έχει την τιμή 0, μόνον αν όλες οι
έξοδοι έχουν την τιμή 0.
Ο πίνακας αλήθειας μιας OR-πύλης είναι :
xy|z
-------
00|0
01|1
10|1
11|1
Σύνθετες πύλες
Οι σύνθετες πύλες κατασκευάζονται από συνδυασμούς των τριών βασικών
πυλών με σκοπό την απλοποίηση των διαγραμμάτων των συνθέτων κυκλωμάτων
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 6
Η NAND-πυλη
H NAND πύλη κατασκευάζεται από μια AND πύλη και μια NOT πύλη σε σειρά
όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα , και μπορεί να έχει πολλές εισόδους.
Η παράσταση της σύνθετης αυτής πύλης στην Aμερικάνικη τυποποίηση δίνεται
στο παρακάτω σχήμα (Μια AND πύλη με ένα μικρό κύκλο στην έξοδο).
Ο πίνακας αλήθειας της πύλης NAND δίδεται παρακάτω:
xy|z
-------
00|1
01|1
10|1
11|0
Η NOR-πύλη
H NΟR πύλη κατασκευάζεται από μια OR πύλη και μια NOT πύλη σε σειρά
όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα , και μπορεί να έχει πολλές εισόδους.
11|0
Η XOR-πύλη
H eXclusive OR-πύλη μπορεί να έχει περισσότερες από μια εισόδους και ή τιμή
εξόδου είναι 1 αν και μόνον αν υπάρχει μόνο ένας άσσος στις εισόδους της πύλης,
διαφορετικά η είσοδος έχει την τιμή 0.
Ο πίνακας αλήθειας της πύλης XOR δίδεται παρακάτω:
Υλοποίηση πύλης OR
m Συνδυαστικό κύκλωμα n
-----------
000|00
001|11
010|10
011|00
100|01
101|00
110|00
111|10
Χ S
Υ F. A.
C-in C-out
Στις εισόδους του δέχεται δύο δυαδικά ψηφία(Χ,Υ), συν ένα κρατούμενο(C-in)
που προέρχεται από την προηγούμενη θέση. Παράγει το αποτέλεσμα (S) της
πρόσθεσης συν ένα κρατούμενο για την επόμενη θέση(C-out) . Ο πίνακας
αλήθειας του κυκλώματος είναι ο εξής:
x y c-in | c-out s
----------------------
0 0 0 | 0 0
0 0 1 | 0 1
0 1 0 | 0 1
0 1 1 | 1 0
1 0 0 | 0 1
1 0 1 | 1 0
1 1 0 | 1 0
1 1 1 | 1 1
Με την ίδια μέθοδο μπορούμε να φτιάξουμε ένα 32-bit full adder αν και υπάρχει
η ενδίαμεση λύση, o full adder να κατασκευαστεί από τέσσερις 8-bits full-adders.
(των εισόδων) και της κατάστασης του κυκλώματος πριν από την χρονική στιγμή
της εφαρμογής της εισόδου. Για το λόγο αυτό διαθέτουν στοιχεία μνήμης στα
οποία αποθηκεύεται κάθε φορά η κατάσταση του κυκλώματος. Στο επόμενο
σχήμα παρουσιάζουμε ένα ακολουθιακό κύκλωμα με τρεις εισόδους Χ1, Χ2, Χ3
, δύο εξόδους Ζ1, Ζ2 και ένα στοιχείο μνήμης Υ . Το λογικό κύκλωμα
περιγράφεται από τη συνάρτηση Ζ = Φ(Χ,Υ), όπου Ζ = (Ζ1,Ζ2) και Χ =
(Χ1,Χ2,Χ3).
clock Μνήμη
Οι έξοδοι στα latches και τα flip-flops εξαρτώνται από όλες τις προηγούμενες
τιμές των εισόδων τους και όχι μόνο από την τελευταία , όπως στις πύλες. Τα flip-
flop χρονίζονται από το σήμα ενός ρολογιού ενός τα latches όχι
Latches
Για να κάνουμε ένα κύκλωμα μη συνδυαστικό εφαρμόζουμε την μέθοδο της
επανάδρασης (feed-back), δηλαδή κατασκευάζουμε βρόγχους στο διάγραμμα του
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 13
Βασική προϋπόθεση της λειτουργίας του (λέγεται και μάνδαλο), οι τιμές στην
είσοδο δεν μπορούν ποτέ να είναι ταυτόχρονα 1. Εάν και οι δύο είναι μηδέν η
έξοδος Χ μπορεί να είναι μηδέν ή ‘ένα όπως φαίνεται στα παρακάτω σχήματα:
Η τιμή Χ εξαρτάται από την ιστορία των τιμών εισόδου , δηλαδή αν παλαιά τιμή
του Χ=0, τότε νέα τιμή του Χ=0, αν πάλι παλαιά τιμή του Χ=1, τότε νέα τιμή του
Χ=1.
Πιέζουμε το πλήκτρο S (S=1 και R=0), με παλαιά τιμή Χ=1 , τότε έχουμε Χ=1
Την ίδια τιμή θα παίρναμε ( Χ=1) έστω και αν η παλαιά τιμή το Χ ήταν μηδέν ,
και αυτό γιατί η πύλη NOR δίνει μηδέν και για το ζεύγος(1,1) και για το ζεύγος
(1,0). Ξαναπιέζουμε το πλήκτρο S και έχουμε S=0, ενώ το R παραμένει μηδέν.
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 14
Τα Latches είναι ασύγχρονα κυκλώματα αυτό σημαίνει ότι η τιμή στη έξοδο
μεταβάλλεται σχεδόν αμέσως μετά την εφαρμογή των τιμών στην είσοδο.
Flip-flops
Ένα κύκλωμα ονομάζεται σύγχρονο όταν οι τιμές στην έξοδο μεταβάλλονται
ταυτόχρονα με τον κτύπο ενός ρολογιού. Ο κτύπος αυτός παράγεται από ένα
κύκλωμα που λέγεται clock και έχει σαν στόχο να χρονίζει όλα τα κυκλώματα που
έχει στη δικαιοδοσία του. Όταν λέμε ότι έχουμε ένα επεξεργαστή 500 MHz αυτό
σημαίνει ότι ο επεξεργαστής που χρονίζεται από ένα ρολόι που κτυπά κάθε 5
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 15
Το D-flip-flop έχει σαν αποστολή να συλλαμβάνει την τιμή στην είσοδο και να
την οδηγεί στην έξοδο , την στιγμή που το σήμα ρολογιού γίνεται ένα από μηδέν
(κτύπος). Σε κάθε άλλη περίπτωση το σήμα στη είσοδο αγνοείται. Μπoρούμε να
πούμε πιο απλά, ότι κατά την διάρκεια ενός κτύπου , αποθηκεύεται στο κύκλωμα
η τιμή που υπάρχει στην είσοδο D και παραμένει σε αυτό μέχρι τον επόμενο
κτύπο και εφόσον η τιμή την είσοδο D αλλάξει. Ένα D-flip-flop λοιπόν είναι ένα
στοιχείο μνήμης