KAFA KEMİKLERİ

Dr. Mustafa ORHAN

De humani corporis fabrica, Andreas Vesalius

KAFA KEMİKLERİ

Os frontale
Os parietale
Os occipitale
Os temporale
Os ethmoidale
Os sphenoidale
Maxilla
Os palatinum
Os nasale
Os lacrimale
Concha nasalis inferior
Vomer
Os zygomaticum
Mandibula
 KAFA İSKELETİ (Cranium)

üst bölümü; calvaria

Cranium’un

alt bölümü; basis cranii

 KAFA İSKELETİ (Cranium)
• Viscerocranium • Neurocranium
(yüz iskeleti) (Beynin yerleştiği bölüm)
Mandibula (1) Os frontale (1)
Maxillla (2) Os occipitale (1)
Vomer (1) Os parietale (2)
Os zygomaticum (2) Os temporale (2)
Os palatinum (2) Os sphenoidale (1)
Os nasale (2) Os ethmoidale (1)
Os lacrimale (2)
Concha nasalis inferior (2)
 KAFA İSKELETİ (Cranium)

Os parietale
Os frontale

Os lacrimale
Os
sphenoidale
Os nasale
Os temporale Os occipitale
Os
zygomaticum

Maxillla

Mandibula
 KAFA İSKELETİ (Cranium)

Os frontale Os parietale

Os sphenoidale Os lacrimale

Os Os temporale
Os ethmoidale nasale
Os
zygomaticum
Concha nasalis inferior
Maxillla

Vomer

Mandibula
 KAFA İSKELETİ (Cranium)

Os ethmoidale
Maxilla Os frontale
Os zygomaticum
Os palatinum

Os sphenoidale

Os temporale
Os temporale

Os occipitale
Os occipitale
 KAFA İSKELETİ (Cranium)
Kemikler birleşince çukurluklar (fossa), boşluklar (cavitas)oluşur

Orbita
Göz çukuru

Cavitas nasi
Burun boşluğu
KAFA İSKELETİ (Cranium)
Fosa temporalis

Fossa pterygopalatina

Fossa infratemporalis
KAFA İSKELETİ (Cranium)

Cavitas cranii
kranium boşluğu

3 tane çukurluk bulunur

 OS FRONTALE
YERİ:
os
frontale

os
frontale
 OS FRONTALE
YERİ:

os os
frontale frontale
os
os
frontale
parietale
os os
parietale parietale

os
frontale
 OS FRONTALE
os
frontale

Bölümleri:
• Pars squamosa
• Pars orbitalis
• Pars nasalis

Pars: bölüm
Squamosa: pul gibi
Alttan görünüş Orbita: göz çıkuru
 OS FRONTALE
KONUMU:

Pars squamosa  dike yakın os

frontale

Kabarık yüz, facies externa Büyük çukurluk gösteren yüz, facies interna
 
Öne bakacak Arkaya bakacak
 OS FRONTALE
KONUMU:
Pars orbitalis  Yataya yakın
Aralarında çentik bulunan yüzler, facies orbitalis  aşağıya bakacak

Facies Facies Facies Facies

orbitalis orbitalis orbitalis orbitalis

alttan görünüş
 OS FRONTALE
Pars squamosa
Facies externa
Tuber frontale
alnın üst-yan tarafındaki kabarıklık
Glabella
kaşların arasındaki düz alan

Arcus superciliaris
önünde kaş bulunur
Margo supraorbitalis
orbita girişinin üst kenarı
Incisura supraorbitalis
damar-sinir yapıları orbita’dan alına geçer
Foramen supraorbitale
Tuber: tümsek
Facies: yüz
Margo: kenar
Arcus: yay
 OS FRONTALE
Pars squamosa
Facies temporalis
m. temporalis ve fasyası bağlanır
Linea temporalis

m. temporalis

Linea: çizgi
 OS FRONTALE
Pars squamosa
beynin venöz kanını taşır
sinus sagittalis superior Facies interna

sinus sagittalis superior’un yerleştiği oluk

Sulcus sinus sagittalis superioris

Sulcus: oluk arkadan görünüş

 OS FRONTALE os frontale
Pars orbitalis

• Orbita’nın üst duvarında • Cranium boşluğunun ön-alt bölümünde

os frontale

alttan görünüş

Basis cranii, üstten görünüş

Fossa: çukur
Apertura: açıklık
OS FRONTALE
os
Pars orbitalis frontale

os
zygomaticum
Processus zygomaticus
os zygomaticum ile eklem yapan çıkıntı

Apertura sinus frontalis

orbita’nın ön bölümünde, üst-dış duvarda orbita’nın üst duvarında bulunur
gözyaşı bezi (glandula lacrimalis) yerleşir Facies orbitalis
Fossa glandulae lacrimalis

Incisura ethmoidalis
os ethmoidale yerleşir
alttan görünüş
 OS FRONTALE
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

os os
frontale frontale

Neurocranium
Kaşlar Alın
 OS FRONTALE
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

os frontale os
frontale

Orbita Burun boşluğunun Fossa temporalis

tavanı
OS FRONTALE
YÜZEYSEL ANATOMİ

İçi hava dolu boşluktur

Burun boşluğuna açılır
Sinus frontalis
Radyolojik anatomi

Sinus frontalis
 OS PARIETALE
YERİ:

os
os
parietale
parietale

os os
parietale parietale
 OS PARIETALE
YERİ:

os
os frontale
os os
os frontale
frontale parietale
parietale
os os
parietale parietale
 OS PARIETALE
KONUMU:
Konkav yüz, facies interna Konveks yüz, facies externa
 
İçe bakacak
Dışa bakacak

os
frontale os os
os frontale parietale
parietale

Margo squamosus aşağıda

Sulcus arteriosus’un başlagıç kısmı ön alt köşede,
Sulcus sinus sigmoideus arkada alt köşede olacak
 OS PARIETALE
4 kenarı, 4 köşesi var

os os
frontale parietale

Margo squamosus
Alt kenar
Bıçak ağzı şeklinde (diğer kenarlar testere dişi gibi)
 OS PARIETALE
Facies externa

Linea temporalis superior

m. temporalis ve fasyası bağlanır
Linea temporalis inferior
Tuber parietale

os frontale os parietale
m. temporalis
 OS PARIETALE
Facies interna

os os
frontale parietale

Sulcus arteriosus
beyin zarını besleyen arter
(a. meningea media) yerleşir
Ön-alt köşe
 OS PARIETALE
Facies interna
Sulcus sinus sagittalis superioris
os os
frontale parietale

Ön-alt köşe
beynin venöz kanının taşır
sinus sagittalis superior

arkadan görünüş
 OS PARIETALE
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

Neurocranium
Fossa temporalis
 Klinik anatomi

Beyin kanaması
Os parietale kırığına bağlı
beyin zarını besleyen arter yırtılmış
 OS OCCIPITALE
os os
frontale parietale

os
occipitale
os
occipitale

os
frontale
os
occipitale

os
occipitale
 OS OCCIPITALE
os os
frontale parietale

os
occipitale

os
frontale

os
occipitale
os
occipitale
 OS OCCIPITALE

foramen foramen
magnum magnum
 OS OCCIPITALE

os
os
occipitale
occipitale

foramen magnum
beyin-omurilik sınırında

Magnum: büyük
BÖLÜMLERİ:
OS OCCIPITALE
• Pars squamosa (squama occipitalis) • Pars lateralis • Pars basilaris
(1 tane) (2 tane) (1 tane)

foramen
magnum

Önden görünüş Üstten görünüş

 OS OCCIPITALE
KONUMU:
os os
Pars squamosa  dike yakın
frontale
Pars basilaris, foramen magnum  yataya yakın parietale

os
occipitale

Büyük çukurluk gösteren yüz,

facies interna Kabarık yüz, facies externa
 
Arkaya bakacak
Öne bakacak
 Arkadan görünüş
OS OCCIPITALE
Alttan görünüş
Squama occipitalis
os os Foramen magnum’un
parietale parietale arkasında

Facies externa
os occipitale
Protuberentia occipitalis externa
foramen
magnum
Ense kasları ve zarlar bağlanır

os
occipitale
 OS OCCIPITALE
Protuberentia
Squama occipitalis
occipitalis interna

Facies interna
Sulcus sinus sagittalis superioris
Fossa occipitalis superior (fossa cerebralis)
Sulcus sinus transversi
Fossa occipitalis inferior (fossa cerebellaris)
Crista occipitalis interna

cerebrum
Önden görünüş
cerebellum
Protuberentia: tümsek
 OS OCCIPITALE
Pars lateralis → Foramen magnum’un
yanlarında

sulcus sinus sigmoidei’nin

sonunda
Incisura jugularis

foramen
magnum
Sulcus sinus sigmoidei
os
occipitale

Üstten görünüş
 OS OCCIPITALE
Pars lateralis → Foramen magnum’un
yanlarında

n. hypoglossus geçer
condylus occipitalis’in üstünde
Canalis nervi hypoglossi

Condylus occipitalis
Önden görünüş
atlas ile eklem yeri
 OS OCCIPITALE
Pars basilaris → Foramen magnum’un
önünde

Clivus

os foramen
occipitale magnum
os
occipitale

Tuberculum pharyngeum
Üstten görünüş
Pharynx zarı bağlanır
Tuberculum: küçük kabarıklık
Clivus: yamaç
OS OCCIPITALE

Beyin sapı

Clivus

foramen
magnum
 OS OCCIPITALE
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

Neurocranium
sinus sagittalis superior

Sinus transversus

Sinus sigmoideus

Foramen jugulare

Vena jugularis interna

Foramen jugulare

Sinus sigmoideus
Sulcus sinus sigmoidei

Sulcus sinus transversi

Sinus transversus
YERİ: OS TEMPORALE
os os
os frontale parietale
os
parietale os
frontale os
occipitale
os temporale
temporale os
occipitale

os
frontale

os os
temporale temporale

os
os occipitale
occipitale
 OS TEMPORALE
YERİ:

os
frontale os
parietale
os
temporale

os os
frontale parietale
os os
occipitale
temporale
 OS TEMPORALE
YERİ:

os os
os parietale parietale
frontale

os
temporale
os
occipitale
YERİ:
OS TEMPORALE

os
os
frontale
frontale

os
temporale

os
os occipitale
occipitale
YERİ:
OS TEMPORALE

os os
temporale temporale

os
os occipitale
occipitale
 OS TEMPORALE
YERİ:
Başın dışyan - alt bölümünde

os os
frontale parietale

os
temporale
os
occipitale

KONUMU:
Elmacık çıkıntısı; öne doğru yatay
Kulak deliği: dışta
 OS TEMPORALE
Bölümleri

os os Pars squamosa
frontale parietale

Pars tympanica
os
parietale

Pars petrosa
 OS TEMPORALE
os
os
parietale
Pars squamosa
frontale
os
os
Facies temporalis
Os temporale
occipitale
zygomaticum

os zygomaticum ile eklem yapan çıkıntı

Processus zygomaticus

Tuberculum articulare
Çene eklemine katılırlar Lateralden görünüş
Fossa mandibularis

Fossa: çukur Fissura petrotympanica (Glaser yarığı)

Fissura: yarık fossa mandibularis’teki yarık
 OS TEMPORALE

Pars squamosa
Lateralden görünüş
(Sağ taraf)

Processus zygomaticus

Processus zygomaticus’un kök

kısmının alt yüzünde
Tuberculum articulare
Alttan görünüş
Fossa mandibularis

Fissura petrotympanica (Glaser yarığı)

Fossa mandibularis’teki içten-dışa yarık
 OS TEMPORALE

Pars squamosa
Lateralden görünüş
(Sağ taraf)

Processus zygomaticus

Tuberculum articulare
Çene eklemine katılırlar Alttan görünüş
Fossa mandibularis

Fissura petrotympanica (Glaser yarığı)

 OS TEMPORALE
• Fissura petrotympanica’nın önündeki fossa mandibularis ve
tuberculum articulare, çene eklemine katılır
Processus zygomaticus

Tuberculum articulare
Fossa mandibularis
Fissura petrotympanica
(Glaser yarığı)
OS TEMPORALE

Tuberculum articulare

Fossa mandibularis
OS TEMPORALE
 OS TEMPORALE

Çene açık
Çene kapalı
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)
Piramide benzer.

os
Tepesi→ ön-iç tarafta frontale

Ön ve arka yüzleri
cranium boşluğunda

Tabanı→ arka dış tarafta os

occipitale
üstten görünüş
sol taraf
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)
Piramide benzer.

os
Tepesi→ ön-iç tarafta frontale

Ön ve arka yüzleri
cranium boşluğunda

Tabanı→ arka dış tarafta os

occipitale
Medialden görünüş
sol taraf
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)

Facies anterior
Pyramis’in ön yüzü os
frontale

os
occipitale
Medialden görünüş Facies posterior
Pyramis’in arka yüzü
 Impressio: iz
Porus: delik
OS TEMPORALE Meatus: yol
Acusticus: işitme ile ilgili
Pars petrosa (pyramis)
Ön yüzde;
Impressio trigeminalis
os
N. trigeminus’un ganglionu yerleşir frontale

Arka yüzde;
os
Porus acusticus internus
occipitale
Meatus acusticus internus
Medialden görünüş
Incisura jugularis
 Mastoideus: meme şekilinde
Styloideus: kalem şeklinde
OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)
canalis caroticus’un dış deliği
canalis caroticus’un iç deliği

os
temporale

Processus styloideus
Foramen stylomastoideum
Processus mastoideus os
occipitale

Alttan görünüş Incisura mastoidea

 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)

Processus kaslar Processus

mastoideus bağlanır styloideus

Processus Processus
n. facialis çıkar
mastoideus styloideus
Foramen stylomastoideum
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)
Boyunda bulunan arteria carotis interna,
bu kanaldan geçerek cranium boşluğuna ulaşır
Canalis caroticus

kanalın iç deliği
Kanaldaki arter, cranium boşluğuna girer

kanalın dış deliği

a. carotis interna
Boyundaki arter, kanala girer
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)

Kanaldaki arter cranium boşluğuna girer

kanalın iç deliği

Boyunda bulunan arteria carotis interna,

bu kanaldan geçerek cranium boşluğuna ulaşır
Canalis caroticus

kanalın dış deliği

Boyundaki arter kanala girer
 OS TEMPORALE
Pars petrosa (pyramis)

kanalın iç deliği

Canalis caroticus

kanalın dış deliği

 sinus sagittalis superior

Sinus transversus

Sinus sigmoideus

Foramen jugulare

Vena jugularis interna

oksipital ve temporal kemikteki

incisura jugularis’lerin birleşmesi ile oluşur
Foramen jugulare
OS TEMPORALE
Dış kulak yolunun
ön-alt bölümünü oluşturur
Pars tympanica

Porus acusticus externus

Meatus acusticus externus
Alttan görünüş
 OS TEMPORALE

Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

Fossa temporalis

os
temporale os
temporale

Arcus zygomaticus Fossa infratemporalis Neurocranium Denge ve işitme organları

OS TEMPORALE
 Klinik anatomi

Mastoidit
Processus mastoideus enfeksiyonu
 OS SPHENOIDALE
YERİ: basis cranii’nin ortasında yerleşir.

os
os frontale
frontale

os sphenoidale
os sphenoidale

os os
occipitale occipitale
 OS SPHENOIDALE
YERİ: basis cranii’nin ortasında yerleşir.
OS SPHENOIDALE
os
frontale os
parietale
os
temporale
os
occipitale
 OS SPHENOIDALE
os os
frontale frontale os
parietale
Üstten görünüş os
temporale
os
occipitale
os
occipitale

Alttan görünüş

os
occipitale
YERİ:
OS SPHENOIDALE

os
frontale os
parietale
os
temporale

os os
frontale parietale
os os
occipitale
temporale
YERİ:
OS SPHENOIDALE

os os
os parietale parietale
frontale

os
temporale
os
occipitale
YERİ:
OS SPHENOIDALE

os os
temporale temporale

os
os occipitale
occipitale
 OS SPHENOIDALE
KONUMU:
Eyer biçimli çukurluğu  yukarı
Küçük kanatların üst yüzü  yatay düzleme paralel

os
frontale
os os sphenoidale
frontale
os
parietale

os
temporale
os
occipitale
os
occipitale
 OS SPHENOIDALE
Önden görünüş
4 bölümden oluşur.

Bölümleri:

• Ala major
• Ala minor
• Corpus sphenoidale
• Processus pterygoideus
Arkadan görünüş

Ala: kanat
 OS SPHENOIDALE
Corpus sphenoidale
İçinde sinus sphenoidalis bulunur.

Apertura sinus sphenoidalis

sinus sphenoidalis’in buruna
açıldığı açıklık Önden görünüş

Crista sphenoidalis
burun bölmesi hizasında
Rostrum sphenoidale

Apertura: açıklık
Crista: ibik
Rostrum: gaga
 OS SPHENOIDALE
Corpus sphenoidale
Üstten görünüş

os sphenoidale

Sella turcica;
• Tuberculum sellae
Sulcus caroticus • Fossa hypophysialis
Corpus sphenoidale’nin
yan tarafında, • Dorsum sellae
cranium boşluğuna giren
a. carotis interna yerleşir

os
occipitale

Sella: eyer
Dorsum: sırt
 OS SPHENOIDALE
Corpus sphenoidale

corpus sphenoidale’nin üstünde,

hypophysis yerleşir
Fossa hypophysialis

os
temporale
os
occipitale

Sinus sphenoidalis
Corpus sphenoidale’nin içinde,
İçi hava dolu boşluk,
Burun boşluğuna açılır
 OS SPHENOIDALE
Corpus sphenoidale

hypophysis

A. carotis interna
 OS SPHENOIDALE
• Kenarları: Ala major
komşu kemiklerle eklem yaparlar Önden görünüş
Margo frontalis

Margo parietalis

Margo squamosus

Margo zygomaticus

Os
frontale
Os
frontale Os parietale

Os
Os temporale
zygomaticum os
occipitale
os
occipitale
OS SPHENOIDALE
Ala major

Yüzleri: 4 tanedir
• Facies cerebralis
• Facies orbitalis
• Facies temporalis
• Facies maxillaris
 OS SPHENOIDALE
Ala major
• Yüzleri:
1. Facies cerebralis
beyin ile komşudur

os
frontale
os sphenoidale

os
occipitale
 OS SPHENOIDALE
Ala major
• Yüzleri:
1. Facies cerebralis
Üstten görünüş
beyin ile komşudur
os sphenoidale

Foramen rotundum
Foramen ovale
Foramen spinosum

os
occipitale

Rotundum: yuvarlak
 OS SPHENOIDALE
Ala major

Foramen rotundum
n. maxillaris, arkadan öne
seyreder

os
temporale

Foramen ovale
os n. mandibularis, yukarıdan
occipitale aşağıya seyreder
 OS SPHENOIDALE
Ala major
os
frontale
• Yüzleri:
2. Facies orbitalis
Orbita’nın dış duvarında bulunur

Önden görünüş
 OS SPHENOIDALE
Ala major

• Yüzleri:
2. Facies orbitalis
Orbita’nın dış duvarında bulunur

Önden görünüş
 OS SPHENOIDALE
os os
Ala major frontale parietale

• Yüzleri: os
temporale
os
occipitale
3. Facies temporalis
Fossa temporalis-infratemporalis’in
oluşumuna katılır.

Önden görünüş fossa temporalis

Crista infratemporalis fossa infratemporalis

fossa temporalis-
fossa infratemporalis
arasında
 OS SPHENOIDALE
Ala major

• Yüzleri:
3. Facies temporalis
Fossa temporalis-infratemporalis’in
oluşumuna katılır.

Önden görünüş

Crista infratemporalis

Foramen ovale
Foramen spinosum Spina ossis
spina ossis sphenoidalis yakınında sphenoidalis
 OS SPHENOIDALE
alttan görünüş
Ala major

• Yüzleri:
3. Facies temporalis
Fossa temporalis-infratemporalis’in
oluşumuna katılır.

Foramen ovale

Foramen spinosum os
temporale

os
occipitale
 OS SPHENOIDALE
Ala major

• Yüzleri:
4. Facies maxillaris Önden görünüş

Önde, maxilla ile komşudur

Foramen rotundum
Ala major’un corpus sphenoidale
ile birleştiği yerde
 OS SPHENOIDALE
Ala minor
Önden görünüş
ala
nervus opticus-görme siniri major

Üstten görünüş

Canalis opticus
n. opticus, orbita’dan
cranium boşluğuna girer Fissura orbitalis superior
damar-sinirler orbita’ya
girer/çıkar
ala
os major
occipitale
 OS SPHENOIDALE

os
Ala minor frontale

Fissura orbitalis superior

Ala major-ala minor arasındaki yarık
Ala major
Canalis opticus
Ala minor’un corpus sphenoidale
ile birleştiği yerdeki kanal

Önden görünüş
 OS SPHENOIDALE
Ala minor

Canalis opticus

Fissura orbitalis superior

Ala major
 n. opticus, orbita’dan
cranium boşluğuna girer
n. maxillaris, arkadan öne seyreder
Canalis opticus
Foramen rotundum

n. mandibularis, yukarıdan aşağıya

seyreder
n. maxillaris
Foramen ovale

n. mandibularis

Foramen spinsonum
n. trigeminus beyin zarını besleyen damar geçer
 OS SPHENOIDALE
Processus pterygoideus

processus pterygoideus’un corpus Önden görünüş

sphenoidale ile birleştiği yerde
Canalis pterygoideus

Sulcus pterygopalatinus
(Sulcus palatinus major)
(önde)

Arkadan görünüş
Arkada;

Lamina lateralis proc. pterygoidei

Fossa pterygoidea

Lamina medialis proc. pterygoidei

Incisura pterygoidea
Lamina: levha
 OS SPHENOIDALE
Processus pterygoideus
Arkadan görünüş Arkadan görünüş

Arkadan görünüş

Lamina medialis proc. pterygoidei

Burun
lamina medialis’in alt ucunda boşluğu
Hamulus pterygoideus
Hamulus: çengelcik
 OS SPHENOIDALE
os os
Processus pterygoideus frontale parietale

os
Arkadan görünüş temporale os
occipitale

Lamina lateralis proc. pterygoidei

Önden görünüş
 OS SPHENOIDALE
Processus pterygoideus

Lamina medialis
proc. pterygoidei
OS SPHENOIDALE
Processus pterygoideus

Burun boşluğu

Hamulus pterygoideus
 OS SPHENOIDALE
Processus pterygoideus

Lamina lateralis Hamulus pterygoideus

proc. pterygoidei

Lamina medialis
proc. pterygoidei
Fossa pterygoidea
 OS SPHENOIDALE

Proccessus pterygoideus’un önünde

Sulcus pterygopalatinus
(Sulcus palatinus major)
 OS SPHENOIDALE

Proccessus pterygoideus’un önünde

Sulcus pterygopalatinus
(Sulcus palatinus major)
 OS SPHENOIDALE
Ala minor’un corpus sphenoidale
ile birleştiği yerdeki kanal
Canalis opticus

Foramen rotundum
Ala major’un corpus sphenoidale
ile birleştiği yerde
Canalis pterygoideus
processus pterygoideus’un corpus
sphenoidale ile birleştiği yerde
 OS SPHENOIDALE

os
os frontale
frontale

os os
occipitale occipitale
 OS SPHENOIDALE

os os
occipitale occipitale
OS SPHENOIDALE
 OS SPHENOIDALE
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

Fossa temporalis

Neurocranium Burun boşluğu Orbita Fossa infratemporalis

OS SPHENOIDALE
YERİ: OS ETHMOIDALE
YERİ: OS ETHMOIDALE
YERİ: OS ETHMOIDALE

os
frontale

os sphenoidale

Os frontale, incisura ethmoidalis

os frontale
 OS ETHMOIDALE

Cavitas cranii, burun boşluğunun tavanı, dışyan duvarları,

burun bölmesi, orbita’nın içyan duvarının oluşumuna katılır.

os
os
frontale
frontale
os sphenoidale

os
occipitale
 OS ETHMOIDALE

Önden bakışta;
teraziye yandan ekli kitleler şeklindedir.

BÖLÜMLERİ:
• Lamina cribrosa
• Lamina perpendicularis
• Yan kitleler
(Massa lateralis)
(Labyrinthus ethmoidalis)

Cribrosa: kalbursu
Perpendicularis: düşey
 OS ETHMOIDALE
KONUMU:

Lamina cribrosa  Yatay

Lamina perpendicularis  Dik

Frontal kesit
 OS ETHMOIDALE
os Bölümleri:
frontale
os sphenoidale Lamina cribrosa
Lamina perpendicularis

os
frontale

Yan kitleler

Frontal kesit
 OS ETHMOIDALE
Lamina perpendicularis
Septum nasi’nin (burun bölmesi) oluşumuna katılır.

cranium boşluğuna doğru çıkıntı

Crista galli

Crista: ibik
Gallus: horoz
 OS ETHMOIDALE
Lamina cribrosa Koku siniri, burun boşluğundan
cranium boşluğuna geçer
Foramina cribrosa

os
frontale os
frontale
os sphenoidale

Üstten görünüş
Alttan görünüş

Koku siniri
 OS ETHMOIDALE
Yan kitleler (Massa lateralis)

Bölümleri:
1. Levha duvarlar
Dış levha (Lamina orbitalis)
İç levha
2. Levhalar arası boşluklar (Cellulae ethmoidales)

Frontal kesit
 OS ETHMOIDALE
Yan kitleler (Massa lateralis)

Cellulae
Dış levha İç levha
ethmoidales

Frontal kesit
 OS ETHMOIDALE
Frontal kesit
Yan kitleler (Massa lateralis)
• Dış levha (Lamina orbitalis)
Orbita’nın medial duvarının
oluşumuna katılır.
 OS ETHMOIDALE
Yan kitleler (Massa lateralis)
• İç levha
Burun boşluğu dış duvarının oluşumuna katılır.
Konka yapıları bulunur.
os
frontale

Concha nasalis superior

Concha nasalis media

Konkalar; Burun boşluğu

burun boşluğunun dış duvarında bulunurlar, dış duvarı
Burun boşluğunun yüzey alanını artırırlar.
Concha: midye kabuğu
 OS ETHMOIDALE
Yan kitleler (Massa lateralis)

Yan kitlelerin;
Lateralinde → orbita
İçinde → cellulae ethmoidales
Medialinde → burun boşluğu
bulunur.
 OS ETHMOIDALE

cellulae ethmoidales
 OS ETHMOIDALE
Cavitas cranii, burun boşluğunun tavanı, dışyan duvarları,
burun bölmesi, orbita içyan duvarının oluşumuna katılır.

Cranium boşluğu

Orbita

Cellulae ethmoidales

Konkalar

Burun boşluğu
Burun bölmesi
 OS ETHMOIDALE
YÜZEYSEL ANATOMİ:
İçi hava dolu boşluklardır
Orbita ve burun boşluğu arasında bulunurlar
Burun boşluğuna açılırlar
Cellulae ethmoidales
OS ETHMOIDALE

Cellulae ethmoidales
 OS ETHMOIDALE

Lamina orbitalis

Concha nasalis media

Lamina perpendicularis
 OS ETHMOIDALE

Cellulae ethmoidales

Lamina perpendicularis

Alt-önden görünüş
 OS ETHMOIDALE
Yapısına katıldığı oluşumlar:

Cavitas nasi tavanı

Cavitas nasi dış yan duvarı
Septum nasi

Cavitas nasi
(burun boşluğu)

Orbita iç yan duvarı Fossa cranii anterior

Lamina cribrosa kırığı
burun boşluğu ve
sinuslersıvı dolu
 MAXILLA

YERİ:
Yüzün ortasında
2 tane
MAXILLA
MAXILLA
MAXILLA
MAXILLA
 MAXILLA
KONUMU:

Diş kavsi  yataya yakın, dişler aşağıya gelecek

Damak çıkıntısı  yatay
Piramit şeklindeki çıkıntı  dış yanda
 MAXILLA
os
• Gövdesi ve 4 çıkıntısı vardır; frontale

Proc. frontalis
Os
zygomaticum
Corpus maxillae

Proc. zygomaticus
Lateralden görünüş
Proc. alveolaris

Proc. palatinus

Alttan görünüş
 MAXILLA
Corpus maxillae
İçinde sinus maxillaris bulunur.

4 tane yüzü vardır;

orbita alt duvarında

Facies orbitalis

fossa infratemporalis
Facies anterior

Facies infratemporalis
Facies nasalis fossa infratemporalis’in ön duvarında
Burun boşluğu dış duvarında
 MAXILLA
Corpus maxillae

sinus maxillaris
 MAXILLA
• Corpus maxillae
– Facies anterior

yüzün orta bölümüne giden

damar-sinir yapıları çıkar
Foramen infraorbitale
Incisura nasalis
Apertura piriformis
Fossa canina
Spina nasalis anterior
Apertura: açıklık
Piriformis: armut şeklinde
 MAXILLA
• Corpus maxillae
– Facies nasalis Burun boşluğu dış duvarında bulunur.

Sinus
maxillaris
Hiatus maxillaris

Sinus
maxillaris Burun
boşluğu

Medialden görünüş
Üstten görünüş

Hiatus: açıklık
 MAXILLA
• Corpus maxillae
– Facies nasalis

Hiatus maxillaris
Başka kemikler bu açıklığı daraltır
 MAXILLA
• Corpus maxillae
– Facies orbitalis

Orbita alt duvarında bulunur.

Margo infraorbitalis
Sulcus infraorbitalis
Canalis infraorbitalis
 MAXILLA

Canalis opticus
fissura orbitalis superior

Ala
major

maxilla

fissura orbitalis inferior

 MAXILLA
fissura orbitalis superior

fissura orbitalis inferior

sulcus infraorbitalis

canalis infraorbitalis
Foramen infraorbitale
 MAXILLA
• Corpus maxillae
– Facies infratemporalis
Fossa infratemporalis’in önünde.

Üst molar dişlere giden

damar-sinirlerin giriş delikleri
Foramina alveolaria

Diş köklerine giden

sinirlerin kanalları
Canales alveolares
Tuber maxillae
corpus maxillae’nın arka-alt bölümünde
MAXILLA

Tuber maxillae
 N. alveolaris superior posterior anestezisi
(tüber anestezi)

Foramina alveolaria
Son molar diş arka kenarının yukarısında,
Proc. alveolaris-orbita mesafesi ortası

Üst 2. molar diş hizasındaki mukobukkal kıvrımdan

(ramus mandibulae-tuber maxillae arası) ~1,5 cm
45’şer derece yukarı-içe-arkaya
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. frontalis os
frontale
os frontale Os frontale ile eklemleşir.

Sulcus lacrimalis
Crista lacrimalis anterior

Gözyaşı kesesi
Lacrima: gözyaşı
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. frontalis

Crista ethmoidalis
os ethmoidale ile eklem yeri

Crista conchalis
concha nasalis inferior ile eklem yeri

Medialden görünüş
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. zygomaticus Os zygomaticum ile eklemleşir

Os
zygomaticum
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. palatinus Sert damağın (palatum durum) ön ¾’ünü oluşturur.

Sulci palatini

Canalis incisivus
damağın ön bölümüne
damar-sinirler girer
Foramen incisivum
Medialden görünüş
Alttan görünüş

incisivum: kesici
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. palatinus Üstten görünüş

Sinus
maxillaris Burun
boşluğu
burun bölmesinin
en alt kısmı
Crista nasalis

Medialden görünüş

Spina nasalis anterior

crista nasalis’in ön ucunda
 MAXILLA
Palatum durum (sert damak)

Os palatinum

Maxilla

Maxilla Os palatinum

Alttan görünüş Medialden görünüş

 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. palatinus

Üstten görünüş Alttan görünüş

 N. nasopalatinus anestezisi

Foramen incisivum;
papilla incisiva’nın derininde

Papilla incisiva’nın yan tarafına

Kesici ve köpek dişlerin palatinal gingivası ve
bu dişler arasındaki damak mukozası
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. alveolaris Diş alveollerinin bulunduğu çıkıntıdır.

Arcus alveolaris superior

proc. alveolaris’lerin oluşturduğu yay

diş kökü yerleşir

Alveoli dentales

Septa interalveolaria

Septa interradicularia

Juga alveolaria
diş köklerinin oluşturduğu kabarıklık Alveol: Yuva, çukur
Juga: dağsırtı
 MAXILLA
• 4 çıkıntısı vardır:
– Proc. alveolaris Diş alveollerinin bulunduğu çıkıntıdır.

Sinus maxillaris ile diş kökleri

arasında ince kemik doku bulunur.
 MAXILLA

Yandan görünüş Önden görünüş Arkadan görünüş

 MAXILLA

Alttan görünüş Üstten görünüş Medialden görünüş

 MAXILLA
Nervus maxillaris
Sulcus infraorbitalis Septum
nasi
Canalis infraorbitalis

Foramen infraorbitale

Foramen incisivum
Foramina alveolaria

Canales alveolares
 MAXILLA

YÜZEYSEL ANATOMİ:

İçi hava dolu boşluktur

Burun boşluğuna açılır
Sinus maxillaris
 MAXILLA
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:
Orbita tabanı Palatum durum

Apertura piriformis Cavitas nasi tabanı ve dış yan duvarı

 MAXILLA
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:

Fossa infratemporalis
Fossa pterygopalatina

maxilla
 Radyolojik anatomi

Sinus frontalis
orbita
Cellulae ethmoidales

Sinus maxillaris BT
Concha nasalis inferior
Septum nasi
Palatum durum
 OS PALATINUM
YERİ:
Maxilla’nın arkasında, os sphenoidale’nin önünde

os ethmoidale os
sphenoidale

Maxilla

Maxilla
 OS PALATINUM
YERİ:
Maxilla’nın arkasında, os sphenoidale’nin önünde

Maxilla

os
sphenoidale
 OS PALATINUM
• L harfi şeklinde
• 2 tane

Burun
boşluğu

Ağız boşluğu
 OS PALATINUM

Medialden görünüş Arkadan görünüş

 OS PALATINUM

• Lamina perpendicularis
• Lamina horizontalis

Medialden görünüş Arkadan görünüş lateralden görünüş

 OS PALATINUM
KONUMU:
Kısa lamina  yataya yakın
Kısa lamina, kalın kenarı  öne
Kısa lamina, düzgün kenarı  arkaya

Medialden görünüş
 OS PALATINUM
• Lamina horizontalis

Sinus
Burun maxillaris
boşluğu

Burun
Üstten görünüş boşluğu Arkadan görünüş
Facies nasalis

Facies palatina
Ağız boşluğu
Maxilla

Alttan görünüş
 OS PALATINUM

• Lamina horizontalis Sert damağın arka 1/4’ünü oluşturur. Arkadan

Burun görünüş
boşluğu
Foramen palatinum minus
Foramen palatinum majus Ağız boşluğu

Spina nasalis posterior

Sinus
Maxilla maxillaris

Maxilla

Crista nasalis
Alttan görünüş Üstten görünüş
 OS PALATINUM
• Lamina perpendicularis
Lamina perpendicularis’in
üst kenarındaki çentik
Incisura sphenopalatina

Medialden görünüş
 OS PALATINUM
Incisura sphenopalatina

Foramen sphenopalatinum
Burun boşluğuna damar-sinir
girer
 OS PALATINUM
• Lamina perpendicularis

Facies nasalis Facies maxillaris

Burun
(Sulcus palatinus major)
boşluğu Sulcus pterygopalatinus
Lamina perpendicularis’in
arka kenarındaki oluk

Arkadan görünüş
 OS PALATINUM
Sulcus pterygopalatinus
(Sulcus palatinus major)

(canalis palatinus major)

Canalis pterygopalatinus
Proc. pterygoideus ve
lamina perpendicularis
arasında

Foramen palatinum majus

Damağa damar-sinirler gelir
Foramen palatinum minus
 OS PALATINUM
(canalis palatinus major)
Canalis pterygopalatinus

Foramen palatinum majus

Foramen palatinum minus

Fossa pterygopalatina

canalis palatinus major

Foramen palatinum majus - minus

 OS PALATINUM
• Lamina perpendicularis

os ethmoidale

Crista ethmoidalis
concha nasalis inf. kemiklerle eklem yeri
Crista conchalis

Medialden görünüş
 OS PALATINUM
Arka-dışa doğru
Processus pyramidalis

Maxilla

Maxilla

Medialden görünüş

Alttan görünüş
 N. palatinus major anestezisi

sert-yumuşak damak sınırı

Foramen palatinum majus
lateral ¼’te,
sert-yumuşak damak sınırının 3-4 mm önünde
OS PALATINUM
 Lamina horizontalis

Foramen palatinum majus

Foramen palatinum minus

Hamulus pterygoideus

Spina nasalis posterior

 OS PALATINUM
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:
Fossa pterygopalatina’nın iç duvarı Cavitas nasi taban ve dış yan duvarı

Orbita tabanı
Palatum durum
 VOMER
• Septum nasi’nin oluşumuna katılır.

os ethmoidale os sphenoidale

Maxilla

Vomer: saban
 CONCHA NASALIS INFERIOR
Cavitas nasi dış yan duvarında.

Maxilla Maxilla
Maxilla

Concha’lar yüzeyel alanı artıran yapılardır.

 OS NASALE
Apertura piriformis’in oluşumuna katılır.

Maxilla
 OS LACRIMALE

Orbita medial duvarında bulunur.

Maxilla

Gözyaşı kesesi

Lacrima: gözyaşı
 OS ZYGOMATICUM
YERİ:

KONUMU:
Konveks olan yüzü dışa
Düzgün kenar öne,
en uzun çıkıntılı köşesi yukarıya
OS ZYGOMATICUM
 OS ZYGOMATICUM

os
frontale
• Processus frontalis os
temporale

• Processus temporalis

os
Yüzleri:
frontale orbita’nın ön ve dış duvarında
Facies orbitalis

Facies temporalis
fossa temporalis’in ön duvarında

Maxilla Facies lateralis

yüzün orta bölümünde
OS ZYGOMATICUM

Deliklerden sinir çıkar

Foramina zygomaticoorbitalia
Foramen zygomaticotemorale
Foramen zygomaticofaciale
 OS ZYGOMATICUM
Yapısına katıldığı önemli oluşumlar:
Arcus zygomaticus Fossa temporalis ve infratemporalis Orbita

Fossa temporalis

Fossa infratemporalis
MANDIBULA
 MANDIBULA

Bölümleri:
• Ramus mandibulae

• Corpus mandibulae
Pars alveolaris
Basis mandibulae

Angulus mandibulae
(Gonion)

Basis: temel, taban

Angulus: köşe, açı
Ramus: kol
MANDIBULA

110-120O

Gonion
 MANDIBULA
Corpus mandibulae

diş kökünün oluşturduğu kabarıklık

Juga alveolaris
fetüste mandibula yarımları arasında kıkırdak
bulunur doğumdan sonra kemikleşir
Symphysis mandibulae

Protuberentia mentalis (Gnathion)

Trigonum mentale
Tuberculum mentale

Juga: dağ sırtı

Protuberentia: öne çıkıntı
Fetüs mandibula’sı Tuberculum: küçük tümsek
 MANDIBULA
Corpus mandibulae

1
2

Foramen mentale
1.-2. premolar diş arası/
2. premolar diş hizası m.
masseter

Tuberositas masseterica
Linea obliqua çiğneme kası bağlanır
Tuberositas: pürtük
 N. mentalis anestezisi

Foramen mentale
1.-2. premolar diş arası veya
2. premolar diş hizasındadır.

n. mentalis
labial gingiva (premolar, kanin, insisiv hizası)
alt dudak derisi ve mukozası
Fovea: çukur
Linea: çizgi MANDIBULA
Corpus mandibulae

Fovea sublingualis Tuberositas pterygoidea

tükürük bezi yerleşir çiğneme kası bağlanır
Linea mylohyoidea
kas bağlanır m.
mylohyoideus
Fovea submandibularis
tükürük bezi yerleşir
 MANDIBULA

Fovea sublingualis
Tuberositas pterygoidea
Linea mylohyoidea
Fovea submandibularis
 MANDIBULA

Corpus mandibulae

Spina mentalis
• Spina musculi genioglossi Fossa digastrica
• Spina musculi geniohyoidei kas bağlanır
kaslar bağlanır
 Fovea sublingualis MANDIBULA

Linea mylohyoidea Spina mentalis Tuberositas pterygoidea

Fossa digastrica
Fovea
submandibularis
 MANDIBULA

Fovea sublingualis
Linea mylohyoidea
Fovea submandibularis
 MANDIBULA
Corpus mandibulae

Septa interradicularia
Septa interalveolaria
Alveoli dentales

Arcus alveolaris inferior

Alt dişlerin oluşturduğu yay
 Coronoideus: taç şeklinde
MANDIBULA
Ramus mandibulae
Incisura mandibulae
Processus coronoideus Processus condylaris
 MANDIBULA
Ramus mandibulae
Processus condylaris:
Caput mandibulae

Collum mandibulae
Fovea pterygoidea
collum mandibulae’nın önünde

Condylus: eklem çıkıntısı

Collum: boyun
 MANDIBULA
Caput mandibulae Fovea pterygoidea

Collum mandibulae
MANDIBULA
 Radyolojik anatomi

BT 3 boyutlu BT
 MANDIBULA
Ramus mandibulae
Processus coronoideus
Incisura mandibulae
Processus condylaris

Lingula mandibulae

Foramen mandibulae

Sulcus mylohyoideus
 MANDIBULA
Ramus mandibulae

Sulcus mylohyoideus

Foramen mandibulae
mandibular dişlerin oklüzal düzlemi hizasında

Canalis mandibulae
 MANDIBULA
Ramus mandibulae

Lingula mandibulae
Foramen mandibulae
Sulcus mylohyoideus

Foramen mandibulae,
mandibular dişlerin oklüzal düzlemi hizasındadır.
Canalis mandibulae
Lingula: dilcik
N. alveolaris inf. anestezisi
(mandibuler anestezi)

Raphe pterygomandibularis’in lateraline

Ramus mandibulae’nın medialine
dişlerin oklüzal düzleminin 5-10 mm yukarısına
enjeksiyon yapılır
 MANDIBULA
Fovea pterygoidea
(çiğneme kası bağlanır) Caput mandibulae
(çene eklemine katılır)

Processsus coronoideus
(çiğneme kası bağlanır)

Tuberositas pterygoidea
(çiğneme kası bağlanır) Tuberositas masseterica
(çiğneme kası bağlanır)
MANDIBULA

Lingula mandibulae
Foramen mandibulae’nın önündeki çıkıntı
Ligament bağlanır
MANDIBULA
 MANDIBULA

Nervus mandibularis
Nervus alveolaris inferior

Foramen mandibulae

Canalis mandibulae
Foramen mentale
 MANDIBULA
Foramen mandibulae

Canalis mandibulae

Foramen mentale
incisive kanal
canalis mandibulae’nın
foramen mentale’den sonraki bölümü
MANDIBULA
 MANDIBULA
Substantia: madde
Compacta: sıkı
Spongiosa: süngerimsi

Anestezik maddenin diffüzyonu kolay olur

Substantia spongiosa
(süngerimsi kemik- trabeküler kemik)

Substantia compacta
(kortikal kemik)

Kemiği dıştan sarar

Anestezik maddenin diffüzyonunu zorlaştırır
 MANDIBULA

Substantia spongiosa

Substantia compacta
( kortikal kemik)

Molar diş bölgesindeki substantia compacta

kalın olduğu için infiltrasyon anestezisi genelde etkili olmaz
MANDIBULA
 MANDIBULA

alt molar dişlerin arkasında

Trigonum retromolare
MANDIBULA

Süt dişler

Kalıcı dişleri
 MANDIBULA

Yaşa göre
Mandibula şekli

Angulus mandibulae derecesi

Yeni doğan: 175O
4 yaş : 140O
Erişkin : 110-120O
Yaşlı : 140O
MANDIBULA

Yaşlı mandibula’sı
 Radyolojik anatomi

Panoramik röntgen
Tüm dişleri ve çeneleri tek bir filmde görülmesini sağlayan röntgen filmidir.
 OS HYOIDEUM

YERİ:
Dil kökünün altında

ŞEKİL:
Açıklığı arkaya bakan U şeklinde

KONUMU:
Konkavite gösteren kısmını arkaya
Kavsin üst yüzündeki çıkıntıları yukarıya
OS HYOIDEUM
Radyolojik anatomi

Cranium grafisi