9. SINIF DKAB 2. DÖNEM 1. YAZILI duygusu içinde bulunmasıdır.
Ancak Yüce Allah’ın
ÇALIŞMA SORULARI
S 1. İbadet ne demektir? Tarif ediniz.
C 1. İbadet sözlükte; boyun eğmek, itaat ve kulluk
etmek anlamına gelir. Terim olarak ise Allah’a (c.c.)
saygı, sevgi, şükür ve minnet duygularını ifade
etmektir. İbadet, kişinin inancını davranışlarına
yansıtması, Yüce Allah’ın razı olduğu işleri yapması,
razı olmadığı işlerden de uzak durmasıdır.
S 2. İslam dininde insan davranışlarının ibadet olarak
adlandırılmasının yolları nelerdir?
C 2. İslam dininde insan davranışlarının ibadet olarak
adlandırılmasının iki yolu vardır:
a) İnsanın Allah (c.c.) için yapmış olduğu davranışların,
b) Diğer insanlar, canlılar ve çevresi için yapmış olduğu
davranışların ibadet olarak adlandırılmasıdır.
S 3. İbadetler yapılışına göre kaça ayrılır? Birer örnek
vererek yazınız.
a) Bedenle yapılan ibadetler: Bunların başında namaz
ve oruç gibi ibadetler gelir. Çalışmak, okumak, çevreyi
temiz tutmak vb. davranışlar da bu gruptadır.
b) Mal ile yapılan ibadetler: İnsanın sahip olduğu
zenginlik ve maddi gücü ile yaptığı ibadetlerdir.
Bunların başında da zekât ve fitre gelir. Bunlara sadaka
vermek de dâhildir.
c) Hem mal hem bedenle yapılan ibadetler: Hac
bedenle yapılan bir ibadettir. Ancak bunu
gerçekleştirebilmek için belli bir zenginliğin olması
gerekir.
S 4. İbadetin önem ve gerekliliğini bildiren bir ayet meali
yazınız.
C 4. “Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler
diye yarattım.” (Zariyat/56)
“Şüphe yok ki ben Allah’ım. Benden başka hiçbir ilah
yoktur. O halde bana ibadet et ve beni anmak için
namaz kıl.” (Taha/14)
“Ey ademoğulları! Ben size, şeytana kulluk etmeyin.
Çünkü o sizin için apaçık bir düşmandır. Bana kulluk
edin. İşte bu dosdoğru yoldur, diye emretmedim mi?”
(Yasin/60-61)
S 5. İslam’da ibadetin önemini açıklayınız.
C5. İnsanı yaratan ve ona yüksek bir değer veren Yüce
Allah, onu başıboş bırakmamış, dünya yaşamında ona
çeşitli görevler vermiştir. Bu görevlerden biri de
insanın kendisini yaratan Yüce Allah’a ibadet ve şükür
insanın yapacağı ibadetlere ihtiyacı yoktur. Emirlerini
yerine getirmediğimiz, yasaklarından kaçınmadığımız
zaman O, herhangi bir zarar ve ziyana uğramaz.
Yapacağımız ibadetler Allah’a (c.c.) olan şükür
borcumuzu yerine getirmek içindir. İbadetler insanın
ruhunu yükselten, insana insani özelliklerini kavratıp
yaşatan davranışlardır. İbadetler, insanın Allah’ı (c.c.)
arayış ve O’nunla irtibatta olma ihtiyacının bir
göstergesidir. Bizi yaratan, çevremizi güzelliklerle
süsleyen, bize sayısız nimetler ve güzel duygular veren
Allah’a (c.c.) olan şükür borcumuzu yerine getirmek
için ibadet etmeliyiz. İnancımıza göre ibadet,
inandığımız ilkelerin günlük yaşamda yerine
getirilmesidir. Bu yolla kişi Yüce Allah’a bağlılığını her
an canlı tutma fırsatı elde eder. İbadet, inanan insanı
Allah’a (c.c.) yaklaştıran en güzel araç, sıkıntılardan
koruyan bir sığınaktır. Hayatta bunalıma düşen,
ümitsizliğe kapılan insanlar ibadet ederek Allah’ın (c.c.)
rahmetine ve huzura kavuşurlar. İnsan ibadet
sayesinde, dünyanın maddi bağlarından kurtularak
ruhen yükselir.
S 6. İslam dinindeki en önemli ibadetler İslam’ın
şartlarında toplanmıştır. Bunlar nelerdir?
C 6. a) Kelime-i Şehadet getirmek
b) Namaz kılmak
c) Oruç tutmak
d) Zekât vermek
e) Hacca gitmek
S 7. İbadetin bizlere kazandırdıklarından iki tanesini
yazınız.
a) Allah’a (c.c.) ibadet etmekle onun sevgisini ve
rızasını elde ederiz.
b) İyi huy ve davranışlar kazanır, kötü huy ve
davranışlardan uzaklaşırız.
c) İnsanların da sevgisini ve takdirini kazanırız.
d) Allah (c.c.); kalbimize ferahlık verir, zor işlerimizi
kolaylaştırır, nimetlerini arttırır. Bizden yardımını
hiçbir zaman eksiltmez.
e) Öz denetimi sağlar.
f) Allah’a (c.c.) olan bağlılığımızı güçlendirir.
S8. Mükellef ne demektir? İslam’a göre mükellef
olmanın şartları nelerdir?
Mükellef: İslam dininde ibadet yükümlülüğü olan
kimselere sorumlu anlamında “mükellef” denir.
1. Müslüman olmak 2. Akıllı olmak
3. Ergenlik yaşına gelmek
S 9. Ef’al-i mükellefin nedir? Beş tanesinin ismini yazınız.
C 9. Dinimizde davranışlarımızı değerlendirip
hükümlerini ortaya koyan kavramlara “Ef’al-i
Mükellefin” denir. Ef’al-i mükellefîni dinen sorumlu
olan kimsenin davranışları şeklinde de tanımlayabiliriz.
a) Farz b) Vacip c) Sünnet
d) Müstehab (Mendub) e) Mübah F) Haram
g) Mekruh h) Müfsit
S 10. Farz ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek yazınız.
C 10. Yüce Allah’ın kesin olarak yapılmasını istediği iş
ve davranışlara farz denir. Namaz kılmak, oruç tutmak,
zekât vermek, hacca gitmek, ana-babaya itaat etmek
gibi davranışlar farza örnektir. Farzları işlemek sevap,
terk etmek günahtır. İnkar etmek ise kişiyi dinden
çıkarır.
Farz ikiye ayrılır:
a) Farz-ı Ayın: Mükelleflerden her birinin yapması şart
olan farzdır. Örneğin bir kimse diğerinin yerine namaz
kılamaz, oruç tutamaz. Bu tür farzları herkesin yerine
getirmesi zorunludur.
b) Farz-ı Kifaye: Mükelleflerden bazılarının
yapmalarıyla diğerlerinden sorumluluğun kalktığı,
onlar için yapma mecburiyetinin kalmadığı farzlardır.
Cenaze namazı, kılmak farz-ı kifayeye örnektir.
S 11. Vacip ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 11. Sözlükte, yapılması gerekli, zorunlu olan
anlamına gelir. Terim olarak ise yapılması farz
seviyesinde olmayan fakat sünnetten daha kuvvetli
olan dinî hükümler anlamına gelir. Bu anlamdaki vacip
terimini Hanefi mezhebinin âlimleri kullanmışlardır.
Vitir namazı, kurban kesmek, Ramazan ayında fitre
(Fıtır sadakası) vermek, bayram namazları kılmak,
namazda Fatiha suresini okumak da vacip olan
ibadetlerdendir.
S 12. Sünnet ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 12. Hz. Peygamberin yapmış olduğu farz ve vacibin
dışındaki tavsiyeler, öğütlerdir. Beş vakit namazda
kılınan sünnetler, teravih namazı, selamlaşmak, dişleri
temizlemek, ezan ve kamet gibi ibadetler sünnete
örnektir. Sünnetlerin yerine getirilmesinde sevap
vardır. Ancak terk edilmesinde günah yoktur.
Sünnet, sünnet-i müekkede ve sünnet-i gayr-i
müekkede şeklinde ikiye ayrılır. Sünnet-i müekkede;
Hz. Peygamber’in (s.a.v.) farz ve vacibin yanı sıra
devamlı yaptığı, kısmen terk ettiği ibadetlerdir.
Sabah namazının ilk sünneti, öğlen namazının ilk ve
son sünneti ezan ve kamet gibi davranışlar, sünnet-i
müekkedeye örnektir (Görsel 3.5). Hz. Peygamber’in
(s.a.v.) bazen yapıp bazen terk ettiği ibadetler de
vardır. Mesela ikindi namazının sünneti ve yatsı
namazının ilk sünneti gibi ibadetler sünnet-i gayr-i
müekkededir
S 13. Müstehap (Mendup) ne demektir? Tarif ediniz ve
bir örnek yazınız.
C 13. Yapılmasında sevap olan, yapılmamasında ise
günah olmayan davranışlardır. Nafile namaz kılmak,
nafile oruç tutmak gibi ibadetler menduptur.
S 14. Mübah ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 14. Yapılmasında sevap olmadığı gibi terk
edilmesinde de günah olmayan fiillerdir. Yemek,
içmek, yürümek, uyumak, oturmak, … gibi.
S 15. Haram ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 15. Yüce Allah’ın yapılmasını kesinlikle yasakladığı
davranışlara haram denir. Allah’a karşı şirk koşmak,
haksız yere adam öldürmek, kul hakkı yemek, kumar
oynamak, içki içmek gibi davranışların yapılması
haramdır. Haramlar ayet ve hadislerle belirlenmiştir.
Haramı işlemek günah olup, haramı helal saymak ise
dinden çıkmaya sebep olur.
S 16. Mekruh ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 16. Yapılması haram olmamakla birlikte dinimizde
hoşa gitmeyen davranışlara mekruh denir. İkiye ayrılır:
a) Tahrimen (Harama yakın) Mekruh: Vaciplerin terk
edilmesi bu kısma girer. Özürsüz olarak ikindi namazını
geciktirip gün batarken kılmak gibi.
b) Tenzihen (Helale yakın) Mekruh: Sünnet ve
müstehapları yapmamak bu bölüme girer. Abdest
alırken suyu israf etmek gibi...
S 17. Müfsit ne demektir? Tarif ediniz ve bir örnek
yazınız.
C 17. Başlanmış bir ibadeti bozan davranışlara müfsit
denir. Namazda gülmek, konuşmak; oruçlu iken bile
bile yeme içme gibi davranışlar müfsittir.
S 18. Aşağıda belirtilen davranışları Ef’al-i Mükellefin’e
göre değerlendiriniz:
a) Cenaze namazı kılmak: Farz-ı kifaye
b) Ramazan ayında fitre vermek: Vacip
c) Oruçlu iken bilerek yemek-içmek: Müfsit
d) Teravih namazı kılmak: Sünnet-i müekkede
e) Özürsüz olarak vakti çıkmak üzere iken namaz
kılmak: Tahrimen mekruh (veya) Harama yakın mekruh
S 19. Aşağıda belirtilen davranışları Ef’al-i Mükellefin’e
göre değerlendiriniz:
a) Abdest alırken suyu israf etmek: Tenzihen mekruh
(veya) helale yakın mekruh
b) İkindi namazının sünneti: Sünnet-i gayri müekkede
c) Cuma namazı kılmak: Farz-ı ayn
d) Zekat vermek: Farz-ı ayn
e) Vitir namazı kılmak: Vacip
S 20. İslam’da ibadetlerin temel ilkeleri nelerdir?
Yazınız.
C 20. a) Kur’an ve Sünnet’e uygunluk
b) Niyet c) İhlas
d) Bid’atlerden kaçınma
S 21. İbadetlerin temel ilkelerinden “Kur’an ve Sünnet’e
uygunluk” ilkesini açıklayınız.
C 21. İbadetlerin, Allah’ın (c.c.) emrettiği ve O’nun
Resulü’nün (s.a.v.) açıklayıp gösterdiği şekilde
yapılması esastır. “Ey iman edenler! Allah’a itaat edin,
Peygamber’e itaat edin. Amellerinizi boşa çıkarmayın.”
ayeti ibadetlerin geçerliliğini Allah’a (c.c.) ve O’nun
Resulü’ne (s.a.v.) itaate bağlı kılmıştır.
Sevgili Peygamberimiz Muhammed’in (s.a.v.) görevi
sadece kendisine vahyedilen ayetleri tebliğ etmek
değildir. Bunun yanında nazil olan ayetleri tebyin etme
(açıklama) de onun görevidir. Sevgili Peygamberimiz
(s.a.v.) “Namazı benden gördüğünüz şekilde kılın.” ve
“Hac menasikini (yapılması gereken uygulama ve
davranışları) benden öğreniniz.” buyurarak ibadetlerin
öğrenilmesinde ve uygulanılmasında sünnete uymanın
gerekliliğini belirtmiştir.
S 22. İbadetlerin temel ilkelerinden “Niyet” ilkesini
açıklayınız.
C 22. Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.)
“Ameller niyetlere göredir. Herkese niyet ettiğinin
karşılığı vardır…” hadisi hem bir müjdeyi hem de
önemli bir uyarıyı içermektedir. Buna göre gündelik
hayatta yapılan her davranış, iyi bir niyetle ibadete
dönüşebilir. Bununla birlikte bir davranış, görünen
yönüyle ibadet şeklini taşısa da sağlam bir niyet
taşımıyorsa ibadet niteliği kazanmaz.
S 23. İbadetlerin temel ilkelerinden “İhlas” ilkesini
açıklayınız.
C 23. İhlas, şirk ve gösterişten uzak kalarak yaptığı tüm
davranışları (ibadetler) yalnızca Allah’ın (c.c.) rızası için
yapmaktır. İbadette, ihlastan uzak olmak; kibir, riya ve
şirk gibi günahları doğurur. İbadetler şan ve şöhret
elde etmek amacıyla yapılırsa kibir, insanlara gösteriş
amacıyla yapılırsa riya, Allah’tan (c.c.) başkasının
hoşnutluğu gözetilirse şirk ortaya çıkar. Kur’an’da,
ibadetlerde gösterişten uzak olmak gerektiği şu şekilde
belirtilmiş ve gösteriş yapanlar kınanmıştır: “Yazıklar
olsun o namaz kılanlara ki, onlar namazlarını ciddiye
almazlar. Onlar (namazlarıyla) gösteriş yaparlar.”
Ayrıca “…Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa yararlı bir
iş yapsın ve Rabbine ibadette kimseyi ortak koşmasın.”
ayetinde de insanlar sadece yararlı işlere
yönlendirilmekle kalmayıp onların, davranışlarında
Allah’ın (c.c.) rızası dışında tüm niyet ve düşüncelerden
uzak durmaları gerektiği belirtilmiştir.
S 24. İbadetlerin temel ilkelerinden “Bid’atlerden
kaçınma” ilkesini açıklayınız.
C 24. Bid’at sözlükte, İslam dininde Hz. Muhammed
(s.a.v.) zamanından sonra ortaya çıkan değişik yargılar
ve ilkeler, sonradan türeyen şey anlamlarına
gelmektedir. Bi’dat, Sevgili Peygamberimizden (s.a.v.)
sonra ortaya çıkan, dinî bir delile dayanmayan inanç,
ibadet, fikir ve davranışlar hakkında kullanılan bir
terimdir. Bid’at; İslam’la bağdaşmayan, İslam’ın özüne
ters, sonradan uydurulan, faydasız inanç ve
düşüncelere denir. Kur’an ve sünnette yeri olmayan
inanç ve davranışlar için Yüce Allah Kur’an’da şöyle
buyurmaktadır: “İşte bu, benim dosdoğru yolum. Artık
ona uyun. Başka yollara uymayın. Yoksa o yollar sizi
parça parça edip O’nun yolundan ayırır. İşte size
bunları Allah sakınasınız diye emretti.” İslam’da
bi’datlere yer yoktur. Bid’atler faydalı görünseler de
hepsinden kaçınmak lazımdır. Hiçbir bid’atte fayda
yoktur.
S 25. İslam’da İbadet ile Ahlak arasında nasıl bir ilişki
vardır? Açıklayınız.
C 25. Kur’an-ı Kerim’in birçok ayetinde iman ile salih
amel (iyi ve güzel davranışlar) yan yana geçmektedir.
Allah (c.c.), müminlerin salih ameller işleyerek maddi
ve manevi gelişme sağlamalarını istemektedir. Salih
amel; iyi, güzel, faydalı iş ve davranış demektir.
Allah’ın (c.c.) rızasına, kişinin ve toplumun menfaatine
uygun, iyi bir niyet ile yapılan her güzel iş, söz ve
davranış salih ameldir. Düşünce ve kalp düzeyinden
eylem ve hareket düzeyine çıkmamış olan iman,
meyvesiz bir ağaca benzer. İmanın olgunluğa ermesi,
üstün bir dereceye gelmesi, iman sahiplerinin Allah’ın
(c.c.) vadettiği sonsuz nimetlere kavuşması için güzel
davranış gereklidir. İnanç, ibadet ve ahlak arasında sıkı
bir ilişki bulunmaktadır. Şöyle ki ibadet inancın
gereğidir yani ibadet etmek için inançlı olmak ge-
rekmektedir. Ayrıca inançlı olan insanların inançlarının
gereği olarak belli bir ahlaka sahip olmaları
gerekmektedir. Bu açıdan bakılırsa inanç, ibadet ve
ahlak arasında doğru bir ilişki vardır. Yani inanç
arttıkça ibadet ve ahlak da artar.
S 26. Değer ne demektir? Tarif ediniz.
C 26. Değer sözlükte; bir şeyin önemini belirlemeye
yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet
anlamlarına gelir. Bir ulusun sahip olduğu sosyal,
kültürel, ekonomik ve bilimsel değerlerini kapsayan
maddi ve manevi ögelerin bütünüdür.
S 27. Değerlerin oluşumunda dinin etkisi nedir?
Açıklayınız.
C 27. Din toplumun kültürünün ana unsuru olup
toplumsal kuralların her birini en etkili şekilde
oluşturmaktadır. Toplumların değer yargılarından
hukuk sistemlerine kadar dinin etkisi görülür.
Dinin kuralları toplumsal hayatı kolaylaştırır ve
insanlar arası ilişkileri düzenler. Dinin kurallarını
kendisine rehber edinen kimse; insanlar arasında hakkı
ve hukuku üstün tutar, ölçü ve tartıda hile yapmaz,
kötülüğü düzeltir, iyiliği yaymaya gayret eder, edep
duygusuyla hareket eder ve ahlaki değerlere önem
verir.
S 30. Yüce Allah, Kur’an-ı Kerim’de: “Ey Muhammed! De
ki: ‘Şüphesiz benim namazım da, diğer ibadetlerim de,
yaşamam da, ölümüm de âlemlerin Rabbi Allah içindir.’”
(En’am/162) buyurmuştur.
Verilen ayette, İslam’da ibadetin Temel İlkeleri’nden
hangisi üzerinde durulmuştur?
S 30. İhlas (Samimiyet)
S 31. “İşte bu, benim dosdoğru yolum. Artık ona uyun.
Başka yollara uymayın. Yoksa o yollar sizi parça parça
edip O’nun yolundan ayırır. İşte size bunları Allah
sakınasınız diye emretti.” ( En’am/153)
“Sonradan ortaya çıkan her şey bi’dattir, her bid’at
sapıklıktır ve sapıklık da insanı ateşe sürükler.”
Yukarıda verilen ayet ve hadislerde İslam’da ibadetin
Temel İlkeleri’nden hangisi üzerinde durulmuştur?
C 31. Bid’atlerden kaçınma
S 32. İslam Ahlakı’nın kaynağı nedir?
C 32. Kur’an-ı Kerim ve Peygamberimizin Sünnetidir.
S 33. İslam’da ibadetin en temel amacı nedir?
Açıklayınız.
C 33. Hiçbir karşılık beklemeden Allah’ın rızasını ve
hoşnutluğunu kazanmaktır.
S 34. “Değerlerimizle değerliyiz” ifadesinden ne
anlıyoruz? Yazınız.
C 34. Bizi biz yapan değerlerimizi benimseyerek,
uygulayarak, uygulatarak, gelecek nesillere
aktarabilerek kimliğimizi korumalıyız.

S 28. “Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, Peygamber’e

itaat edin. Amellerinizi boşa çıkarmayın.”
(Muhammed/33)
“Namazı benden gördüğünüz şekilde kılın.” (HŞ)
Yukarıda verilen ayet ve hadislerde İslam’da ibadetin
Temel İlkeleri’nden hangisi üzerinde durulmuştur?
C 28. Kur’an ve Sünnet’e uygunluk

S 29. “Kur’an-ı Kerim’de “Onların etleri ve kanları asla

Allah’a ulaşmaz. Fakat O’na sizin takvanız (Allah’a karşı
gelmekten sakınmanız) ulaşır…” (Hacc/37)
Verilen ayette, İslam’da ibadetin Temel İlkeleri’nden
hangisi üzerinde durulmuştur?
S 29. Niyet