YUNIT I tinatawag ng tuko dahil sa tunog na nalilikha ng nasabing

insekto. Pansinin ang mga batang natututo pa lamang

Aralin 1: Ang Wika, Kultura, at Lipunan magsalita. Hindi ba‟t nagsisimula sila sa panggagaya ng
mga tunog, kung kaya‟t ang tawag nila sa aso ay aw-aw at
Ang wika ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan.
sa pusa ay miyaw. Ngunit kung totoo ito, bakit iba-iba ang
Kalipunan ito ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na
tawag sa aso halimbawa sa iba‟t ibang bansa gayong ang
batas upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan.
tunog na nalilikha ng aso sa Amerika man o sa Tsina ay
Ginagamit ang pamamaraang ito sa pagpapaabot ng
pareho lamang
kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at
pagsulat. Isa rin itong likas na makataong pamamaraan ng Ding-dong- Kahawig ng teoryang bow-bow, nagkaroon
paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mga hangarin daw ng wika ang tao, ayon sa teoryang ito, sa
sa pamamagitan ng isang kaparaanang lumilikha ng tunog; pamamagitan ng mga tunog na nalilikha ng mga bagay-
at kabuuan din ito ng mga sagisag sa paraang binibigkas. bagay sa paligid. Ngunit ang teoryang ito ay hindi limitado
Sa pamamagitan nito, nagkakaugnayan, nagkakaunawaan sa mga kalikasan lamang kungdi maging sa mga bagay na
at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang pulutong ng mga likha ng tao. Ayon sa teoryang ito, lahat ng bagay ay may
tao. sariling tunog na siyang kumakatawan sa bawat isa at ang
tunog niyon ang siyang ginagad ng mga sinaunang tao na
Mga teoryang pinagmulan ng wika
kalauna'y nagpabagu-bago at nilapatan ng iba‟t ibang
Maraming haka-haka tungkol sa pinagmulan ng wika. kahulugan. Tinawag din ito ni Max Muller na simbolismo
Bukod sa damidaming teorya ng iba‟t ibang tao hindi pa ng tunog.
rin maipaliwanag kung saan, paano at kailan talaga
Pooh-pooh- Unang natutong magsalita ang mga tao, ayon
nagsimula ang wika. Tinatanggap ng mga dalubwika na
teoryang ito, nang hindi sinasadya ay napabulalas sila
hanggang sa ngayon ay wala pa ring katiyakan ang iba‟t
bunga ng mga masisidhing damdamin tulad ng sakit, tuwa,
ibang teorya tungkol sa pinagmulan nito. Isa itong
sarap, kalungkutan, takot, pagkabigla at iba pa. Pansinin
palaisipang hanggang sa kasalukuyan ay hinahanapan ng
nga naman ang isang Pilipinong napapabulalas sa sakit.
patunay subalit nananatili pa ring hiwaga o misteryo.
Hindi ba‟t siya‟ y napapa-Aray! Samantalang ang mga
Teorya ang tawag sa siyentipikong pag-aaral sa iba‟t ibang Amerikano ay napapa-ouch! Ano‟ng naibubulalas natin
paniniwala ng mga bagay- bagay na may mga batayin kung tayo‟y nakadarama ng tuwa? Ng sarap? Ng takot?
subalit hindi pa lubusang napapatunayan. Iba‟t ibang
Yo-he-ho- Pinaniniwalaan ng linggwistang si A.S. Diamond
pagsipat o lente ang pinanghahawakan ng iba‟t ibang
(sa Berel, 2003) na ang tao ay natutong magsalita bunga
eksperto. Ang iba ay siyentipiko ang paraan ng pagdulog
diumano ng kanyang pwersang pisikal. Hindi nga ba‟t
samantalang relihiyoso naman sa iba. May ilang
tayo‟y nakalilikha rin ng tunog kapag tayo‟y nag-eeksert
nagkakaugnay at may ilan namang ang layo ng
ng pwersa. Halimbawa, ano‟ng tunog ang nililikha natin
koneksiyong sa isa‟t isa. Narito ang iba‟t ibang teorya ng
kapag tayo‟y nagbubuhat ng mabibigat na bagay, kapag
wika sa tulong ng talahanayan.
tayo‟y sumusuntok o nangangarate o kapag ang mga ina
Tore ng Babel- Batay sa istorya ng Bibliya, iisa lang ang ay nanganganak?
wika noong unang panahon kaya‟t walang suliranin sa
Yum-yum- Katulad ng teoryang ta-ta, sinasabi rito na ang
pakikipagtalastasan ang tao. Naghangad ang tao na higitan
tao ay tutugon sa pamamagitan ng pagkumpas sa
ang kapangyarihan ng Diyos, naging mapagmataas at nag-
alinmang bagay na nangangailangan ng aksiyon. Ang
ambisyong maabot ang langit, at nagtayo ng pakataas-taas
pagtugong ito ay isinasagawa sa pamamagitan ng bibig
na tore. Mapangahas at mayabang na ang mga tao, subalit
ayon sa posisyon ng dila. Katulad halos ng teoryang ta-ta
pinatunayan ng Diyos na higit siyang makapangyarihan
ang paliwanag ng mga proponent ng teoryang ito sa
kaya sa pamamgitan ng kaniyang kapangyarihan, ginuho
pinagmulan ng wika.
niya ang tore. Ginawang magkakaiba ang Wika ng bawat
isa, hindi na magkaintindihan at naghiwa-hiwalay ayon sa Ta-ta- Ayon naman sa teoryang ito, ang kumpas o galaw
wikang sinasalita. (Genesis kabanata 11:1-8) ng kamay ng tao na kanyang ginagawa sa bawat partikular
na okasyon ay ginaya ng dila at naging sanhi ng pagkatuto
Bow-wow- Ayon sa teoryang ito, maaaring ang wika raw
ng taong lumikha ng tunog at kalauna‟y nagsalita.
ng tao ay mula sa panggagaya sa mga tunog ng kalikasan.
Tinatawag itong ta-tana sa wikang Pranses ay
Ang mga primitibong tao diumano ay kulang na kulang sa
nangangahulugang paalam o goodbye sapagkat kapag ang
mga bokabularyong magagamit. Dahil dito, ang mga
isang tao nga namang nagpapaalam ay kumakampay ang
bagay-bagay sa kanilang paligid ay natutunan nilang
kamay nang pababa at pataas katulad ng pagbaba at
tagurian sa pamamagitan ng mga tunog na nalilikha ng
pagtaas na galaw ng dila kapag binibigkas ang salitang ta-
mga ito. Marahil ito ang dahilan kung bakit ang tuko ay
ta.
Sing-song- Iminungkahi ng linggwistang si Jesperson na
ang wika ay nagmula sa paglalaro, pagtawa, pagbulong sa
sarili, panliligaw at iba pang mga bulalas-emosyunal.
Iminungkahi pa niya na taliwas sa iba pang teorya, ang
mga unang salita ay sadyang mahahaba at musikal, at
hindi maiikling bulalas na pinaniniwalaan ng marami.
Hey you!- Hawig ito ng teoryang pooh-pooh. Iminungkahi
ng linggwistang si Revesz na bunga ng interpersonal na
kontak ng tao sa kanyang kapwa tao ang wika. Ayon kay
Revesz, nagmula ang wika sa mga tunog na nagbabadya ng
pagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang (Tayo!).
Napapabulalas din tayo bilang pagbabadya ng takot, galit o
sakit (Saklolo!). Tinatawag din itong teoryang kontak.
Coo Coo- Ayon sa teoryang ito, ang wika ay nagmula sa
mga tunog na nalilikha ng mga sanggol. Ang mga tunog
daw na ito ang ginaya ng mga matatanda bilang
pagpapangalan sa mga bagay-bagay sa paligid, taliwas sa
paniniwala ng marami na ang mga bata ang nanggagaya ng
tunog ng mga matatanda.
Babble Lucky- Ayon sa teoryang ito, ang wika raw ay
nagmula sa mga walang kahulugang bulalas ng tao. Sa
pagbubulalas ng tao, sinuwerte lamang daw siya nang ang
mga hindi sinasadya at walang kabuluhang tunog na
kanyang nalikha ay naiugnay sa mga bagay-bagay sa
paligid na kalaunan ay naging pangalan ng mga iyon.
Hocus Pocus- Ayon kay Boeree (2003), maaaring ang
pinanggalingan ng wika ay tulad ng pinanggalingan ng mga
mahikal o relihiyosong aspeto ng pamumuhay ng ating
mga ninuno. Maaari raw kasing noo‟y tinatawag ng mga
unang tao ang mga hayop sa pamamagitan ng mga
mahikal na tunog na kalaunan ay naging pangalan ng
bawat hayop.
Eureka!- Sadyang inimbento ang wika ayon sa teoryang
ito. Maaari raw na ang ating mga ninuno ay may ideya ng
pagtatakda ng mga arbitraryong tunog upang
ipakahulugan sa mga tiyak na bagay. Nang ang mga
ideyang iyon ay nalikha, mabilis na iyong kumalat sa iba
pang tao at naging kalakaran sa pagpapangalan ng mga
bagay-bagay (Boeree, 2003).
La-la- Mga pwersang may kinalaman sa romansa. Ang salik
na nagtutulak sa tao upang magsalita.
Ta-ra-ra-boom-de-ay- Likas sa mga sinaunang tao ang mga
ritwal. Sila ay may mga ritwal sa halos lahat ng gawain
tulad ng sa pakikidigma, pagtatanim, pag-aani,
pangingisda, pagkakasal, pagpaparusa sa nagkasala,
panggagamot, maging sa paliligo at pagluluto. Kaakibat ng
mga ritwal na iyon ay ang pagsasayaw, pagsigaw
atincantation o mga bulong. Ayon sa teoryang ito, ang
wika raw ng tao ay nag-ugat sa mga tunog na kanilang
nililikha sa mga ritwal na ito na kalauna‟y nagpapabagu-
bago at nilapatan ng iba‟t ibang kahulugan.
Mama- Ayon sa teoryang ito, nagmula ang wika sa mga
pinakamadadaling pantig ng pinakamahahalagang bagay.
Pansinin nga naman ang mga bata. Sa una‟ y hindi niya
masasabi ang salitang mother ngunit dahil ang unang
pantig ng nasabing salita ang pinakamahalaga diumano,
una niyang nasasabi ang mama bilang panumbas sa
salitang mother.
Rene Descartes- Hindi pangkaraniwang hayop ang tao
kung kaya‟t likas sa kaniya ang gumamit ng wika na
aangkop sa kaniyang kalikasan bilang tao. May aparato
ang tao lalo na sa kaniyang utak gayundin sa pagsasalita
upang magamit sa mataas at komplikadong antas ang
wikang kailangan niya hindi lamang para mabuhay bagkus
magampanan ang iba‟t ibang tungkulin nito sa kaniyang
buhay.
Plato- Nalikha ang wika bunga ng pangangailangan.
Necessity is the mother of all invention. Sa paniniwalang
ito, gaya ng damit, tirahan at pagkain, pangunahing
pangangailangan din ng tao ang wika kung kaya‟t
naimbento ito ng tao.
Jose Rizal- Kung lahat ng likas na bagay ay galing sa Poong
Maykapal, bakit hindi ang wika? Naniniwala ang
pambansang bayani na kaloob at regalo ng Diyos ang wika
sa tao.
Charles Darwin- Nakikipagsalaparan ang tao kung kaya‟t
nabuo ang wika. Survival of the fittest, elimination of the
weakest. Ito ang simpleng batas ni Darwin. Upang
mabuhay ang tao, kailangan niya ng wika. Ito ay nakasaad
sa aklat na Lioberman (1975) na may pamagat na ‟On the
Origin of Language‟, sinasaad dito na ang
pakikipagsapalaran ng tao para mabuhay ang nagtuturo sa
kanya upang makalikha ng iba‟t ibang wika.
Wikang Aramean- May paniniwalang ang kauna-unahang
wikang ginagamit sa daigdig ay ang lenggwahe ng mga
Aramean. Sila ang mga sinaunang taong nanirahan sa Syria
(Aram) at Mesopotamia. Tinatawag na Aramaic ang
kanilang wika.
Haring Psammatichos- Sinasabi sa paniniwalang ito na
bilang hari ng Ehipto, gumawa ng isang eksperimento si
Psammatichos kung paano nga ba nakapagsasalita ang
tao. May dalawang sanggol siyang pinalaki sa loob ng
kuweba at mhigpit na ipinag-tos na hindi ito dapat
makarinig ng anumang salita. Sa tagal ng panahon
nakapagsalita raw ng ‟Bekos‟ ang dalawang bata na ang
ibig sabihin ay tinapay. Sa maikling sabi, likas na
natututuhan ng tao ang wika kahit hindi ituro ang
pinanghahawakan ng teoryang ito. Alin sa mga teoryang
ito ang wasto? Hindi natin matutukoy. Kaya nga teorya ang
tawag sa mga ito, mga haka-haka lamang na mahirap
patunayan at husgahan. Ang pagpipilit na ang isa ang tama
ay tiyak na hahantong lamang sa walang hanggang
pagtatalo. Bawat teorya ay may sarisariling kalakasan at
kahinaan na maaaring maging batayan upang ating
paniwalaan o di kaya‟y tanggihan. Magkagayon man,
mahalaga ang bawat isa sa pagtalakay sa pinagmulan ng
wika.
Aralin 2: Kultura ng Wika (Noon at Ngayon)
Ayon sa mga eksperto galing sa Isequalto, ang unang
ginamit ng mga tao ay ang kanilang pangkatawang
ekspresyon. Ito ay dahil ang mga ekspresyong ito ay klaro
at madaling maunawaan. Ang paraan ng pag komunikar na
ito ay tinatawag na ‟di-berbal‟.
Ilan rin sa mga ginagamit na instrumento ng mga tao ay
ang kilos, tunog, pag ukit sa mga bato, at mga ukit sa
kweba. Kahit sa modernong panahon, may iba‟t-ibang
mga uri ng di-berbal na komunikasyon na ginagamit pa rin
sa ibang mga kultura. Iba-iba ang kahalagahan ng wika lalo
na sa nagbabagong panahon. Mayroong mga dulot ang
wika na nananatili kung paano ito ilang daantaon man ang
lumipas. Mayroon ding mga bagong kahalagahan ang wika
na natutuklasan na sumasalamin sa pagbabago ng mundo.
Una sa mga kahalagahan ng wika sa kasalukuyang
panahon ay ang bisa nito sa komunikasyon. Mahalaga pa
rin ang wika at komunikasyon sa pagpapatupad ng
maraming proyekto sa mundo na susi rin sa ikauunlad ng
ekonomiya. Wika ang ginagamit ng iba‟t ibang bansa
upang mas palakasin ang kanilang relasyon at samahan.
Ito rin ang nagiging tuloy upang mailatag ang
magagandang plano para sa kapakinabangan ng mga
mamamayan.
Maliban dito, ang wika rin ang salamin ng pagbabago sa
mundo. Maraming wika ang nagbabago ang kahulugan
dahil na rin sa pagbabago ng mundo dulot ng teknolohiya.
May mga bagong salitang tuklas na niyayakap naman ng
makabagong henerasyon bilang bahagi ng kanilang
pamumuhay.
Kabilang sa mga ito ay ang pinaigsing mga salita, online
terminologies, jejemon, at iba pang anyo ng wika na
sumasalamin sa pagiging dinamiko nito. Nagkakaroon din
ng bagong kahulugan ang wika dahil sa teknolohiya tulad
ng ‟mouse‟ na noon ay daga, ngayon ay isang device na sa
computer. Dati ang ‟tablet‟ ay isang uri lamang ng gamot
ngayon ay isa nang mobile device.
Filipino at Modernisasyon at Globalisasyon
Ang wikang filipino ay isa sa mga pangunahing wika sa
ating bansa bukod dito, ito rin ang ating pambansang wika.
Noong Nobyembre 13, 1936, inilikha ng unang
Pambansang Asamblea ang Surian ng Wikang Pambansa,
na pinili ang Tagalog bilang batayan ng isang bagong
pambansang wika. Naimpluwensyahan ang pagpili sa
Tagalog ng mga sumusunod:
1. Sinasalita ang Tagalog ng napakaraming tao at ito ang
wikang pinakanauunawaan sa lahat ng mga rehiyon ng
Pilipinas. Papadaliin at pabubutihin nito ang komunikasyon
sa mga taumbayan ng kapuluan.
2. Hindi ito nahahati sa mga mas maliliit at hiwa-hiwalay
na wika, tulad ng Bisaya.
3. Ang tradisyong pampanitikan nito ang pinakamayaman
at ang pinakamaunlad at malawak (sinasalamin ang
dyalekto ng Toskong Italyano). Higit na mararaming aklat
ang nakasulat sa Tagalog kaysa iba pang mga katutubong
wikang Awstronesyo.
4. Ito ang wika ng Maynila, ang kabiserang pampolitika at
pangekonomiya ng Pilipinas.
5. Ito ang wika ng Himagsikan at ng Katipunan‟dalawang
mahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas.
Noong 1959, nakilala ang wikang ito bilang Pilipino upang
mahiwalay ang kaugnayan nito sa mga Tagalog. Nagtakda
naman ang Saligang Batas ng 1973 ng panibagong
pambansang wikang papalit sa Pilipino, isang wikang
itinawag nitong Filipino. Hindi binanggit sa artikulong
tumutukoy, Artikulo XV, Seksyon 3(2), na Tagalog/Pilipino
ang batayan ng Filipino; nanawagan ito sa halip sa
Pambansang Asamblea na mag-‟ take steps towards the
development and formal adoption of a common national
language to be known as Filipino.‟ Gayundin, nilaktawan
ng Artikulo XIV, Seksyon 6, ng Saligang Batas ng 1987, na
ipinagbisa matapos ng pagpapatalsik kay Ferdinand
Marcos, ang anumang pagbabanggit ng Tagalog bilang
batayan ng Filipino at mismong ipinagpatuloy na ‟as
[Filipino] evolves, it shall be further developed and
enriched on the basis of existing Philippine and other
languages (pagbibigay-diin idinagdag).‟ Tiniyak pa ng isang
resolusyon[4] ng Mayo 13, 1992, na ang Filipino ‟ang
katutubong wika, pasalita at pasulat, sa Metro Manila, ang
Pambansang Punong Rehiyon, at sa iba pang sentrong
urban sa arkipelago, na ginagamit bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo (pagbibigay diin
idinagdag).‟ Gayumpaman, tulad ng mga Saligang Batas ng
1973 at 1987, hindi nito ginawang kilalanin ang wikang ito
bilang Tagalog at, dahil doon, ang Filipino ay, sa teoriya,
maaaring maging anumang katutubong wikang
Awstronesyo, kasama na ang Sugboanon ayon sa paggamit
ng mga taga-Kalakhang Cebu at Davao. Ididineklara ang
buwan ng Agosto bilang Buwan ng Wikang Pambansa.
Dahil sa modernisasyon at globalisasyon ay may mga
umusbong na bagong salita. At ang ilan dito ay
kinagigiliwan ng mga kabataan.
Halimbawa:
Parak- pulis
Eskapo- takas sa bilangguan
Istokwa- naglayas
Balkonik- taong mabalahibo
Lobat - lupaypay
Ang mga ito ay nasa antas ng Wikang Balbal. Ang susunod
naman na halimbawa ng mga salitang umusbong, ay nasa
Antas ng Wikang Sosyolek.
Anik - Ano?
Balaj- Balahura
Bitter Ocampo- malungkot
Givency- bigay
Anda- pera
Ilan lang ang mga ito sa mga umusbong na wika. At
kasabay ng pag-usbong ng ekonomiya ng bansa,
siguradong pati ang wika ay magbabago o di kaya‟y
madadagdagan pa.
KULTURA AT LIPUNAN
Ang kultura ay ang kabuuan ng pinagsama-samang
pananaw ng mga tao sa kanilang lipunan. Nakapaloob sa
pananaw na ito ang koleksyon ng mga kaugalian,
nakasanayan, paniniwala, tradisyon at iba pa. Maaring ang
mga pananaw na ito ay pamana pa ng mga naunang
henerasyon na naisalin hanggang sa kasalukuyang
panahon.
Ang kultura ay nagsisilbi ring pagkakakilanlan ng isang
lugar. Nabubuo ang kultura upang tugunan ang mga
pangangailangan ng mga indibidwal sa isang partikular na
lugar. Dahil bawat rehiyon ay mayroong sariling
pangangailangan, nag-iiba ang mga kilos at gawi nila
kumpara sa iba pa.
ELEMENTO NG KULTURA
Simbolo (Symbols)- Ang simbolo ay maaring mga
materyal na bagay na nagbibigay ng kahulugan. Maari din
itong paggamit ng di-berbal na kumunikasyon. Sa
pamamagitan ng mga simbolo, nabibigyan ng kahulugan
ang isang bagay kahit hindi ito gamitan ng wika.
Halimbawa ng bagay na nagbibigay ng kahulugan ay ang
Krus. Para sa iba, ito ay tanda ng pagsasakripisyo ni Kristo
upang tubusin tayo sa ating mga kasalanan; Ang
magandang halimbawa naman ng simbolo na gumagamit
ng hindi berbal na kumunikasyon ay sign language at
pagkumpas (gestures).
Wika (Language)- Ang wika ang pinakamabisang paraan ng
komunikasyon. Ang wika ay maaring nasa anyo ng sulat o
bigkas. Mahalaga ang wika sa lipunan sapagkat sa
pamamagitan nito, mas nagkakaroon ng pagkakaunawaan
ang bawat indibidwal.
Relihiyon (Religion)- Ang relihiyon ay ang paniniwala at
pananalig ng mga tao sa mga ispiritwal na bagay, tao, o
pangyayari, partikular na sa mga Diyos. Sa ibang lugar, ito
ang nagiging sentro ng kultura sapagkat dito nakabase ang
kanilang kaugalian, pagpapahalaga at mga paniniwala. Ang
halimbawa ng relihiyon ay Hudaismo, Kristiyanismo at
Islam.
Sining at Panitikan (Arts and Literature)- Ang sining at
panitikan ay ang produkto ng imahinasyon ng mga tao. Sa
pamamagitan ng dalawang ito, mas naipapahayag ng
bawat tao ang kanilang emosyon at nararamdaman sa mas
masining na paraan. Mahalaga ang sining at panitikan sa
kultura sapagkat sa pamamagitan nito, naipapakita at
naipapasa ng mga naunang henerasyon ang ganda na
nakaraan.
Pagpapahalaga (Values)- Tumutukoy naman ito sa
pamantayan ng lipunan kung ano ang mga gawaing
katanggap-tanggap at ano ang mga kilos na hindi kanais-
nais. Basehan din ito sa kung ano ang tama at mali, at kung
anong mga kilos ang mabuti at nararapat. Halimbawa, ang
pagmamano ng mga bata sa nakakatanda.
Paniniwala (Beliefs)- Ito ay ang mga pananaw, ideya o
kaisipan na tinatanggap sa lipunan bilang totoo.
Halimbawa, ang pananalig at paniniwala ng ibang tao sa
mga Albularyo.
Kaugalian (Norms)- Ito ay ang mga asal, gawi o kilos na
nagiging pamantayan ng isang indibidwal kung paano siya
gagalaw sa lipunan.
Apat uri ng norms
1. Folkways- Ito ay ang pangkalahatang batayan ng normal
na pagkilos ng mga tao sa isang lipunan. Halimbawa, sa
Pilipinas, pangkaraniwan na sa mga bisita na iwanan sa
labas ng bahay ang kanilang mga tsinelas.
2. Mores- Ito ay mas mahigpit na batayan ng kilos, kung
saan natutukoy ang moralidad ng isang tao sa lipunang
kanyang ginagalawan. Halimbawa, dapat magsuot ng
maayos na damit sa tuwing nagsisimba.
3. Taboos- Ang taboos naman ay ang paglabag sa mga
mores, kung saan ang moralidad ng isang tao ay hindi
angkop sa dapat na kilos. Halimbawa, pagsuot ng maikling
mga shorts kapag magsisimba.

4. Batas- Ito naman ang batayan ng kilos na ipinatupad ng

kinauukulan para sundin ng mga mamamayan. Ito ay
kalimitang pormal at nakasulat sa konstitusyon.

Aralin 3: Kaalamang Bayan

Ang kaalamang bayan ay kuwento ng mga mamamayan sa

isang pamayanan o kalinangan na nagpasalin-salin sa iba;t
ibang lahi at pook dahil sa ito‟y bukambibig ng
taumbayan. Tinatawag din itong Karunungan-Bayan.

Ito ay binubuo ng mga sumusunod:

Salawikain - Huwag gawin sa iba ang ayaw mong gawin sa

iyo.

- Kung hindi tayo magdudulot ng mga bagay na ayaw

nating gawin sa atin ng ibang tao, pawang mga kabutihan
lang mangyayari.

Sawikain - Bukas ang Palad = Matulungin

Bugtong/Palaisipan- Heto na ang magkapatid, nag-

uunahang pumanhik. Sagot: Mga paa

Kasabihan- Kapag makitid ang kumot, matuto kang

mamaluktot. Kapag mahirap ang buhay, matuto kang
pagtiyagaan ang sitwasyon.

Bulong- Tabi, tabi po, Ingkong.