Першыя паведамленні пра Белрусь сустракаюцца ў летапісах: летапіс вялікіх

князёў літоўскіх, хрооніка Быхаўца, беларуска-літоўскі летапіс 1446 г.,

“Аповесць мінулых гадоў”, “Слова пра паход Ігаравы”…

Кнігі пра Беларусь пачалі пісацца і друкавацца з пачатку 16 ст

 Скарына аб заканадаўстве: закон павінен быць прыгодным для
выканання, карысным для насельніцтва і павінен адпавядаць звычаям часу і
месцу.
 Скарына аб мэце крымінальнага пакарання: з аднаго боку неабходна
пакараць злачынцу, з другога боку неабходна папярэдзіць іншых асоб, якія
здольны здейсніць злачынства. Мэта крымінальнага пакарання выконвае
выхаваўчую функцыю.

Усё права скарына падзяляў на натуральае і пісанае(Пісанае: боскае, царкоўнае

кананічнае і земскае. Боскае права – гэта нормы Старога і Новага запавету
(Біблія).

Палітычныя погляды Скарыны: палітычным ідэалам Скарыны з’яўляецца

асветная гуманная моцная манархія.

Катехизис(1562) Симон будный (Спарвядлівая вайна – гэта вайна, якая

вядзецца дзеля абароны айчыны. Абавязак кожнага сумленнага чалавека –
прымаць уздел у такой вайне. Неспарвядлівая вайна ёсць разбой. Кожны чалавек
не павінен удзельнічаць у такой вайне.).
+
«Аб свецкай уладзе» (Будны выказаў свае адносіны да дзяржавы, дзяржаўных
інстытутаў, да маёмасці, да дзяржавы. Сапраўдны чалавек хрысцінскай веры
можа займаць дзяжаўныя пасады і нават можа займаць пасаду суддзі. Толькі
суддзіць ён павінен спрвядліва, чэсна, не перакручваць законаў і не браць
хабару).

Аносіны Буднага да ўласнасці: кожны чалавек хрысціянскай веры можа

валодаць маёмасцю, можа мець прыгонных сялян, карыстацца вынікамі іх
працы, толькі адносіны паміж багатымі і беднымі не павінны адносіць за рамкі
хрысціянскай маралі. Палітычныя погляды Буднага такі я ж, як у Скарыны
(манархія).

Леў Сапега. Крыніцы:

 “Прысвячэнне” каралю польскаму і каралю літоўскаму каралю
Жыгімонту Вазе
 “Зварот” да ўсіх саслоўяў ВКЛ або да ўсіх грамадзян
 сам статут 1588 г.
 эпісталярная спадчына льва Сапегі – Ліст Сапегі да Ісафата Кунцэвіча
 самастойная праца Льва Сапегі “Выклад трыбунальскіх праў” 1616 г.
 “Прысвячэнне” і “Зварот” змешчаны ў пачатку Статута 1988 г., кожная
крыніца на 1 старонку. Падокшын С. А. “Беларуская думка”

Леў Сапега
1. Права - сапраўднае праяўленне розуму чалавека
2. Кожны чалавек павінен ведаць межы сваей свабоды, а для гэтага неабходна
вывучаць законы.
3. Закон павінен быць аднолькавым і абавязковым для ўсіх саслоўяў
4. Прыхильник прававой дзяржавы

Міхалон Літвін. Каля 1550 г. Міхалон Літвін напісаў сацыялтна-палітычны

тракта “аб норавах татар, літоўцаў і масквіцян”, Аўтар параўнаў норавы, звычаі,
традыцыі, арганізацыю кіравання і суда ў татарскай, літоўскай і маскоўскай
дзяржавах.
4 раздзел трактата называецца «Аб правасуддзі». Вылучыў наступныя недахопы
судовай сістэмы
1. адсутнасць апеляцыйных судоў;
2. адсутнасць галоснасці;
3. хібы (пагрэшнасці) ў сістэме паказанняў сведак;
4. адсутнасць нормаў судовай пісьменнасці. Гэтыя недахопы былі часткова
ліквідаваны ў час судовай рэформы 1564 г.

У 11-16 ст. Палитыка-праввая думка Беларуси развивалася па 2-ух напрамках. 1-

ы напрамак цэзарапапизм (11-13) и 2-и – папацэзарызм(римський папа) (14-15).
Згодна з цэзарапапизмам намесникам Бога на зямли зъяуляуся императар.

Кирлы Тураускага “Аповесць-прычча пра пра чалавечую душу и цела”.

Сутнасць прыччы: тольки не парушаюцчы законы писаных и неписаных, можна
дасягнуць даскалай супольнасци людзей. Климента Смалятича “Пасланне
да Фамы Прысвитара

Дворянская и буржуазная историография

1. Тадеуш Чацкий (о литовском и польском праве)
2. Линде (о литовском статуте, о принятии и отмене конституции 1791)
3. Раковетский (Русская Правда)
4. Данилович (Преподавал, участвовал в местной кодификации права и сидел в
комиссии Сперанского. Был в Питере, нашел новую редакцию судебника 1468,
списки статута 1529)
5. Нарбут
6. Владимир-Скибуданов (уложение и литовский статут, история кодификации)
7. Малиновский (Исторические доказательства о давнем желании польского
народа присоединиться к России)
8. Любавский (исследование сейма)
9. Лапо (деятельность органов)

Польская историография
1. Нарушевич (история польского народа)
2. Бардах
3. Кутшеба (источники старого польского права)
4. Раковетский (внимание польскому праву)

Советская историография
1. Пичета (особое внимание бел праву + социально-правовая история сялян)
2. Игнатовский (краткий очерк истории Беларуси)
3. Юшков (памятники русского права)
4. Ермолович (Древняя Беларусь)
5. Юхо
6. Сокол (полит и правовая мысль Беларуси 16-17)
7. Вишневский
8. Грицкевич (генеология шляхты + история церкви)
9. Копысский (социально-политические развитие городов Беларуси в 16-17вв)
10. Довнар-Запольский (20 работ на тему Беларуси)
11. Демченко (уголовное право)

Гістарыяграфія - наука аб развіцці гістарычных ведаў, аб метадах гістарычнага

даследавання, сукупнасць гістарычных даследаванняў, якія адносяцца да якога-
небудзь перыяду, эпохі, праблемы канкрэтнай тэмы.

Андрэй Волан. Асноўныя працы:

1. Пра гасудара і ўласцівыя яму дабрачыннасці
2. Пра палітычную або грамадзянскую свабоду
3. Прадмова да сената
4. Пра шчаслівае жыцце або найвышэйшае чалавечае дабро
Прытрымліваўся тэорыі натуральнага права і дагаворнага паходжання
дзяржавы. Для яе характарыстыкі выкарыстоўваў раннехрысціянскі прынцып.

Юр адукацыя ( 1641 — у складзе Віленска-Езуіцкай Акадэміі быў утвораны

юрыдычнага факультэта. Заснавальнікам быў Казімір Леў Сапега, які ахвяраваў
юр. факультэту 12500 польскіх злотых, перадаў факультэту бібліятэку свайго
бацькі Льва Сапега і запрасіў для выкладання 2 немцаў (прафесар цывільнага
права Дзільгера - першы дэкан, прафесар кананічнага права Шауэра), прафесара
цывільнага права Сокса і Аляксандра Алезароўскага (2 ступені: доктар
цывільнага і кананічнага права).