အလယ်ပိုင််းဒေသအပူပိုင််းဇိုန်

လယ်သမျော်းကွင််းသင်တန််းဒက ျောင််းအတွက်
ပဲသီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲ ဘက်စှံိုသီ်းနှစ
ှံ ီမှံခနခ
် ွဲဒ ်း

လက်စွဲစျောအိုပ်

Food and Agriculture Organization of the United Nations

ဒနပပည်ဒတျော်၊ ၂၀၂၂
Required citation:

FAO. 2022. အလယ်ပိုင််းဒေသအပူပင

ို ််းဇိုန် လယ်သမျော်းကွင််းသင်တန််းဒက ျောင််းအတွက် ပဲသီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲ ဘက်စှံိုသီ်းနှှံ စီမှံခန်ခွဲဒ ်း လက်စဲစ
ွ ျောအိုပ်၊
ဒနပပည်ဒတျော်။

The designations employed and the presentation of material in this information product do not imply the expression of any opinion
whatsoever on the part of the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) concerning the legal or development
status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dashed
lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement. The mention of specific companies
or products of manufacturers, whether or not these have been patented, does not imply that these have been endorsed or
recommended by FAO in preference to others of a similar nature that are not mentioned.

The views expressed in this information product are those of the author(s) and do not necessarily reflect the views or policies of
FAO.

ISBN 978-92-5-137354-5
© FAO, 2022

Some rights reserved. This work is made available under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 IGO
licence (CC BY-NC-SA 3.0 IGO; https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo/legalcode).

Under the terms of this licence, this work may be copied, redistributed and adapted for non-commercial purposes, provided that the
work is appropriately cited. In any use of this work, there should be no suggestion that FAO endorses any specific organization,
products or services. The use of the FAO logo is not permitted. If the work is adapted, then it must be licensed under the same or
equivalent Creative Commons licence. If a translation of this work is created, it must include the following disclaimer along with the
required citation: “This translation was not created by the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). FAO is
not responsible for the content or accuracy of this translation. The original English edition shall be the authoritative edition.”

Disputes arising under the licence that cannot be settled amicably will be resolved by mediation and arbitration as described in
Article 8 of the licence except as otherwise provided herein. The applicable mediation rules will be the mediation rules of the World
Intellectual Property Organization http://www.wipo.int/amc/en/mediation/rules and any arbitration will be conducted in accordance
with the Arbitration Rules of the United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL).

Third-party materials. Users wishing to reuse material from this work that is attributed to a third party, such as tables, figures or
images, are responsible for determining whether permission is needed for that reuse and for obtaining permission from the copyright
holder. The risk of claims resulting from infringement of any third-party-owned component in the work rests solely with the user.

Sales, rights and licensing. FAO information products are available on the FAO website (www.fao.org/publications) and can be
purchased through publications-sales@fao.org. Requests for commercial use should be submitted via: www.fao.org/contact-
us/licence-request. Queries regarding rights and licensing should be submitted to: copyright@fao.org.

The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever
on the part of FAO concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation
of its frontiers and boundaries. Dashed lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full
agreement.

မ က်နှှာဖှံို်းဓါတ်ပှံို − ©FAO/Soe Moe Naing

 မာတိကာ

အတိိုကကာက်စာလိုုံးမ ာုံး .................................................................................................. xiii

မိတ်ဆက် ........................................................................................................................... 1

အခန်ုံး (၁) ......................................................................................................................... 4

အလယ်ပင
ိို ်ုံးကေသ အပူပင
ိို ်ုံးဇိုန်၏ သုံးနစိိုက်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်မှု ................................................... 4

၁.၁။ နိေါန်ုံး .................................................................................................................... 4

၁.၂။ အလယ်ပင
ိို ်ုံးကေသအပူပိိုင်ုံးဇိုန် ၏ သုံးနစိိုက်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး ................................... 4

၁.၃။ ပဲတစိမ်ုံး စိက

ို ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး .............................................................................. 9
၁.၃.၁။ ပမန်မျောနင
ို ်ငှံတွင် စိုက်ပ ်းလ က် ှဒသျောပဲတစ
ီ မ််းမ ်းမ ျော်း ...................................... 9
၁.၃.၂။ ပဲတစ
ီ မ််းပင် ၏ ကကီ်းထွျော်းမှုအဆင်မ ျော်း............................................................. 10

၁.၄။ ကိုလာုံးပဲစိုက
ိ ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး ............................................................................ 11
၁.၄.၁။ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် စိုက်ပ ်းလ က် ှဒသျော ကိုလျော်းပဲမ ်းမ ျော်း .................................. 11
၁.၄.၂။ ကိုလျော်းပဲပင်၏ကကီ်းထွျော်းမှုနှင်ဖွှံွံ့ဖဖ ်းမှုအဆင်မ ျော်း ............................................... 12

၁.၅။ စမကိနုံး် ကေသတွင်ုံး ဖ က်ပိုုံးိ ခပဿနာမ ာုံး ............................................................... 14

အခန်ုံး (၂) ........................................................................................................................ 18

ပဲမ ိ ုံးစတ
ို ွင်က က ာက်ကသာ အင်ုံးဆက်ဖ က်ပိုုံးိ မ ာုံးနင် ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံးမ ာုံး ............. 18

၂.၁။ ခမန်မာနိိုင်ငတွငက
် တွွေ့ ိ ကသာ အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး ............................................. 18

၂.၂။ ပဲတစိမ်ုံး၏အဓိကအင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး ................................................................. 19

ဒအျောက်ဒဖျော်ပပပါ မှတ်စိုနှင် အင််းဆက်ပှံိုမ ျော်းကို TNAU (၂၀၁၅) မှ ကူ်းယူဒဖျော်ပပပါသည်။
................................................................................................................................ 22
၂.၂.၁။ သီ်းလှံ်းို ဒဖျောက်ပို်းမ ျော်း ....................................................................................... 22
၂.၂.၂။ စိုပစ
် ျော်းပ်းို မ ျော်း .................................................................................................. 27

၂.၃။ ကိုလာုံးပဲတွင် က က ာက်ဖ က်ဆုံးကသာ အဓိကဖ က်ပိိုုံးမ ာုံး ..................................... 30

၂.၃.၁။ ကိုလျော်းပဲသီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်း (Helicoverpa armigera) ...................................... 30
၂.၃.၂။ ပခ - Odontotermes obesus .......................................................................... 33

iii
 ၂.၄။ မ ိ ုံးကစသိိုကလာင်ခခင်ုံး ............................................................................................. 34

အခန်ုံး (၃)........................................................................................................................ 36

ပဲတစိမ်ုံး နင် ကိုလာုံးပဲတင

ွ ် က က ာက်ကသာ က ာဂါမ ာုံး ..................................................... 36

၃.၁။ ပဲတစိမ်ုံးတွင် အကတွွေ့ မ ာုံးကသာ က ာဂါမ ာုံး .......................................................... 36

၃.၂။ ပဲတစိမ်ုံးက ာဂါမ ာုံး စမခန်ခွဲခခင်ုံး ........................................................................... 37

၃.၂.၂။ ဖျော်းဥမဒ
ှု ျောဂါ.................................................................................................. 38
၃.၂.၃။ ပမစ်ပိုပ် နှင် က
ွ ်ဒပချောက် Rhizoctonia solani .................................................. 39
၃.၂.၄။ ပဲတီစမ််း အဝါဒ ျောင်မိုဒစဗိုင််း ပ်ဒ ျောဂါ ............................................................ 40

၃.၃။ ကိုလာုံးပက
ဲ ာဂါမ ာုံး .............................................................................................. 41

၃.၄။ ကိုလာုံးပဲက ာဂါမ ာုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး .............................................................. 42

၃.၄.၁။ ပဖြူဒဆ်း ီယမ်ပင်ည ်း (Fusarium oxysporum f. sp ciceri) ........................... 42
၃.၄.၂။ ပမစဒပချောက်ဒဆွ်း Rhizoctonia bataticola / Macrophomina phaseolina ..... 44

အခန်ုံး (၄)........................................................................................................................ 46

သုံးနကာကွယ်က ုံးတွင် ပိုံးို သတ်ကဆုံးမ ာုံး၏ အခန်ုံးကဏ္ဍ ................................................... 46

၄.၁။နိေါန်ုံး.................................................................................................................... 46

၄.၂။ ဖ က်ပိိုုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံး ာတွင် ပိုံးို သတ်ကဆုံး၏ အာုံးသာခ က်မ ာုံး ......................... 46

၄.၃။ ဖ က်ပိိုုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံး ာတွင် ပိုံးို သတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲခခင်ုံး၏ ကန်သတ်ခ က်မ ာုံး ........ 47

၄.၄။ ခမန်မာနိိုင်င ိက ုံးခ ယ်သုံးနမ ာုံးအကပေါ် ပိုံးို သတ်ကဆုံးအသိုုံးခပ မှု ............................... 47

၄.၅။ ပိုံးို သတ်ကဆုံးခပဿနာမ ာုံး..................................................................................... 49

၄.၆။ ခမန်မာနိိုင်င ိ သိုုံးစွဲ န်ပိတ်ပင် နင် ကန်သတ်သိုုံးစွဲခွင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး ............... 52

အခန်ုံး (၅) ....................................................................................................................... 60

ပိုံးို သတ်ကဆုံးမ ာုံးကိို အနတ ာယ်ကင်ုံးစွာကိိုင်တွယ် ာတွင် သတိထာုံး မည်အခ က်မ ာုံးနင်
ပိုံးို သတ်ကဆုံးဘူုံးခွမ ာုံးစွန်ပစ်ခခင်ုံး ...................................................................................... 60

၅.၁။ နိေါန်ုံး .................................................................................................................. 60

iv
 ၅.၂။ ပိုံးို သတ်ကဆုံးက ကာင်အနတ ာယ်ခဖစ်နိိုင်ကခ ကိို ကလ ာခ ခခင်ုံး ...................................... 62

၅.၃။ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံးစွန်ပစ်ခခင်ုံး ................................................................................. 66

အခန်ုံး (၆) ....................................................................................................................... 70

ဘက်စိုဖ က်ပိုုံးိ စမခန်ခွဲခခင်ုံး ............................................................................................... 70

၆.၁။ နိေါန်ုံး .................................................................................................................. 70

၆.၂။ ဘက်စက
ို ပါင်ုံးစည်ုံးဖ က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲမှု၏ အဓိပပာယ်ဖွင်ဆိိုခ က် ................................... 71

၆.၃။ ဖ က်ပိိုုံးအကခခအကနကစာင် ကည်ခခင်ုံး ...................................................................... 74

၆.၅။ ဇဝနည်ုံးခဖင်ထိန်ုံးခ ပ်ခခင်ုံး .................................................................................... 76

၆.၆။ လက်ခပင်၏ ခနိိုင် ည် ိမှု .................................................................................... 76

၆.၇။ ဘက်စိုဖ က်ပိုုံးိ စမခန်ခွဲခခင်ုံး၏ အစိတအ

် ပိိုင်ုံးတစ်ခိုခဖစ်ကသာ ဓာတိုနည်ုံးခဖင်
နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး................................................................................................................... 77

၆.၈။ ဘက်စဖ
ို က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲခခင်ုံး၌ စုံးပွာုံးက ုံးထိခိိုက်ကက ာ်လွနစ
် ည်ုံးအယူအဆ .............. 78

၆.၉။ ကိုလာုံးပဲ ဖ က်ပိိုုံး ဘက်စို စမခန်ခမ

ွဲ ှု ...................................................................... 82

၆.၁၀။ ပဲ ဖ က်ပိိုုံး ဘက်စိုကာကွယ် နမ

ိ ်နင်ုံး န်အတွက် ကဆာင် န် - က ာင် န်မ ာုံး ........... 85

အခန်ုံး (၇) ....................................................................................................................... 88

စိိုက်ပ ိ ုံးကဂဟစနစ် ကလလာဆန်ုံးစစ်ခခင်ုံး အကခခခသကဘာတ ာုံး ........................................ 88

၇.၁။ နိေါန်ုံး .................................................................... Error! Bookmark not defined.

၇.၂။ တိုံးို ခ ဲွေ့ပညာကပုံးက ုံး / လယ်သမာုံးမ ာုံး သိုုံးစွဲ န် AESA ........................................... 88

၇.၃။ စုံးပွာုံးက ုံးထိခိိုကနယ်နိမိတ် (ETL) နင် စိိုက်ပ ိ ုံးက ုံးစနစ်ဆန်ုံးစစ်ခခင်ုံး(AESA)

အကခခခပ IPM ............................................................................................................... 89

၇.၄။ AESA နည်ုံးလမ်ုံး .................................................................................................. 91

၇.၅။ ကလလာမှုကဆာင် က် ာတွင် အက ုံးကကုံးကသာ လမ်ုံးညွှန်ခ က်မ ာုံး .......................... 94

၇.၆။ ဖ က်ပိိုုံးဦုံးက စစစ်ခခင်ုံး ......................................................................................... 95

၇.၇။ ဖ က်ပိိုုံးနင် ကာကွယသ

် ူ အခ ိ ုံး (ပ - ေ အခ ိ ုံး) ........................................................ 96
v
 ၇.၈။ ဖ က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲမှုအတွက် ကဂဟကေေဆိိုင် ာ က ည်တည်တမည် မဟာေ ျူဟာမ ာုံး 97

၇.၉။ IPM အတွက် ဇဝပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး ........................................................................ 99

အခန်ုံး (၈) ..................................................................................................................... 107

ဇဝထိန်ုံးခ ပ်ပစ္္ညုံး် မ ာုံး- သာုံး ဲအင်ုံးဆက်နငက

် ပ်ပါုံးအင်ုံးဆက်မ ာုံး ................................. 107

၈.၁။ နိေါန်ုံး ................................................................................................................ 107

၈.၂။ သာုံး အ
ဲ င်ုံးဆက်မ ာုံး ......................................................................................... 108
၈.၂.၃။ လပ်ခ်းှံို က င််းမ ျော်း .......................................................................................... 109
၈.၂.၄။ ဒပမဒထျောက်က င််းမ ျော်း .................................................................................. 111

၈.၃။ ခမန်မာ ကခမပဲခင်ုံးမ ာုံးတွင်ကတွွေ့ ကသာ သာုံး ဲကကာင်မ ာုံး ...................................... 112

၈.၄။ ပါ ာဆတွိ က်မ ာုံး .............................................................................................. 113

၈.၅ စပါုံးကဂဟစနစ်တွင် သာုံး ဲအင်ုံးဆက်နငက

် ပ်ပါုံးအင်ုံးဆက်မ ာုံး၏အခန်ုံးကဏ္ဍ ....... 118

၈.၆။ မတူကခွဲ ပာုံးကသာကပ်ပါုံးအင်ုံးဆက် / သာုံး ဲအင်ုံးဆက်မ ာုံး၏ ဥနိင

ို ်စွမ်ုံး /စာုံးနိိုင်စွမ်ုံး
.................................................................................................................................. 119

၈.၇။ ဇဝနိမ်နင်ုံးနည်ုံးအကလအထမ ာုံး ......................................................................... 120

အခန်ုံး (၉) ..................................................................................................................... 122

ကပါင်ုံးနိမ်နင်ုံးခခင်ုံး ........................................................................................................... 122

၉.၁။ နိေါန်ုံး ................................................................................................................ 122

၉.၂။ ကပါင်ုံးပင်အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး ........................................................................... 122

၉.၃။ အာ ကေသစပါုံးခင်ုံးမ ာုံး ိ ကပါင်ုံးမ ာုံး ................................................................... 123

၉.၄။ ခမန်မာနိိုင်င ိ ကခမပဲခင်ုံးမ ာုံးတွင် ကတွွေ့ ိ ကသာ ကပါင်ုံးအမ ျူိ ုံးအစာုံးအခ ိ ွေ့ ............... 125

၉.၅။ မ ိ ုံးပွာုံးခခင်ုံးနင် ပ ွေ့နခခင်ုံး ..................................................................................... 129

၉.၅.၁။ မ ်းပွျော်းပခင််း.................................................................................................. 129
၉.၅.၂။ ပ ှံွံ့နှှံပခင််း ...................................................................................................... 130

၉.၆။ သုံးနနင် ကပါင်ုံးယဉ်ပပိ င်မှု ................................................................................... 130

vi
 ၉.၇။ ကပါင်ုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံးမ ာုံး ......................................................................... 131

၉.၈။ ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးအမ ိ ုံးအစာုံးခခာုံးခခင်ုံး.................................................................. 133

၉.၉။ ကပါင်ုံးပင်မ ာုံး ဘက်စိုကာကွယ် နမ

ိ ်နင်ုံးနည်ုံး ....................................................... 134

၉.၁၀။ ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲခခင်ုံးဆိိုင် ာခပဿနာမ ာုံး ................................................. 137

အခန်ုံး(၁၀) .................................................................................................................... 139

ကကွက်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး ........................................................................................................... 139

၁၀.၁။ နိေါန်ုံး .............................................................................................................. 139

၁၀.၂ ကကွကအ
် မ ိ ုံးအစာုံးမ ာုံး........................................................................................ 139
၁၀.၂.၁ ဒပမကကွက်ငယ် Bandicota bengalensis: ..................................................... 140
၁၀.၂.၂ ဒပမကကွက်ကကီ်း ၊ Bandicota indica .............................................................. 141
၁၀.၂.၃ ကကွက်ဖဒလျောင််း Rattus rattus .................................................................... 141
၁၀.၂.၄ . အမ်ကကွက် Mus musculus ........................................................................ 142

၁၀.၃။ ကကွကဖ
် က်ဆုံးမှုနင် အပင်မ ာုံးမ ခပန်လည် င်သန်နိိုင်စွမ်ုံး ................................. 142

၁၀.၄။ သိိုကလာင်သုံးနမ ာုံးတင

ွ ် ကကွက်ဖ က်ဆုံးခခင်ုံး ...................................................... 145

၁၀.၅ သိိုကလာင်သုံးနမ ာုံး သန် င်ုံးက ုံး နင် ထိန်ုံးသိမုံး် ကစာင်က ာက်ခခင်ုံး ...................... 146

၁၀.၆ ကကွကမ
် ာုံးကိုိ ကကုံးမာုံး က ယ်ခပန်ကသာ ဧ ိယာ တစ်ခိုမ ကအာင်ခမင်စွာ နိမ်နင်ုံး န် . 146

အခန်ုံး (၁၁) ................................................................................................................... 150

ခမန်မာနိိုင်ငတွင် ကခမ သဇာသိုုံးစွဲခခင်ုံး ................................................................................ 150

၁၁.၁။ နိေါန်ုံး .............................................................................................................. 150

၁၁.၂။ ဇဝကခမ သဇာမ ာုံး .............................................................................................. 151

၁၁.၃။ ရိိုငဇ
် ဘ
ိို ယကခမ သဇာ ......................................................................................... 152

၁၁.၄ သစ်ကဆွုံးကခမ သဇာခပ လိုပ်သိုုံးစွဲခခင်ုံး ................................................................... 154

အခန်ုံး (၁၂) ................................................................................................................... 158

သုံးနပစ
ို နင် ကဂဟအင်ဂ င်နယာနည်ုံးပညာ ..................................................................... 158

vii
 ၁၂.၁။ နိေါန်ုံး .............................................................................................................. 158

၁၂.၃ သုံးလည်စိိုကပ
် ိ ုံးခခင်ုံး Crop rotation ................................................................. 159

၁၂.၅။ ဘက်စိုပိိုုံးမွှာုံး ကာကွယ်က ုံးအတွက် ကဂဟ အင်ဂ င်နယာ နည်ုံးပညာ ................. 162

အကိိုုံးအကာုံး ................................................................................................................. 169

အခခာုံးကသာ အသိုုံးဝင် ဖတ်စ ာ အကိိုုံးအကာုံးမ ာုံး .......................................................... 179

viii
 ဇယာုံးမ ာုံးစာ င်ုံး

ဇယျော်း ၁.၁။ ၂၀၁၉-၂၀၁၈ ခိုနှစ်အတွင််း ဒ ွ်းခ ယ်သီ်းနှှံ ၅ မ ်း၏ တစ်နိုင်ငှံလှံို်းအတိုင််းအတျော

စိုက်ပ ်းဧ ယျော၊ အထွက်နှုန််းနှင် ထိုတ်လိုပ်မှုမ ျော်း ................................................................................ 5
ဇယျော်း ၁.၂။၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခိုနှစ်ပတ
ဲ ီစမ််းစိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှု ................................................................. 5
ဇယျော်း ၁.၃။၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခိုနှစ် ကိုလျော်းပဲစိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှု .............................................................. 6
ဇယျော်း ၁.၄။ ၂၀၁၈-၂၀၁၉ မိုတ်သိုန် ျောသီ စီမှံကန််းဧ ယျော၏ သီ်းနှှံထိုတ်လိုပ်မှု ျောခိုင်နှုန််းနှင်
တစ်နိုင်ငှံလှံို်း ထိုတ်လိုပ်မအ
ှု တိုင်း် အတျောတိုအျော်းနှုင််းယှဉ်ဒဖျော်ပပပခင််း .................................................... 7
ဇယျော်း ၁.၅။ ပဲတီစမ််းပင် ၏ ကကီ်းထွျော်းမှုအဆင်မ ျော်း ........................................................................... 10
ဇယျော်း ၁.၆။ ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်း၊ PPD ၀န်ထမ််းမ ျော်းနှင်ဒေသခှံ DoA ၀န်ထမ််းမ ျော်းမှ
သတ်မှတထ
် ျော်းဒသျောတပ်ကိုန််းဖမ ွံ့နယ် ှအဓကပို်းမျော်းပပဿနှာမ ျော်း .................................................... 14
ဇယျော်း ၁.၇။ ဒတျောင်သူမ ျော်း၊ သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောန၀န်ထမ််းမ ျော်းနှင် ဒေသခှံ စိုက်ပ ်းဒ ်း
ဦ်းစီ်းဌျောန၀န်ထမ််းမ ျော်းမှ သတ်မှတ်ထျော်းဒသျော မနတဒလ်းတိုင်း် ဒေသကကီ်း ှ အဓကပို်းမျော်း ပပဿနှာမ ျော်း ... 15
ဇယျော်း ၁.၈။ ဒတျောင်သူမ ျော်း၊ သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောန ၀န်ထမ််းမ ျော်းနှင် ဒေသခှံ စိုက်ပ ်းဒ ်းဦ်းစီ်းဌျောန
၀န်ထမ််းမ ျော်းမှ သတ်မှတထ
် ျော်းဒသျော စစ်ကိုင််းတိုင််းဒေသကကီ်း၊ ပိုလဲ နှင် ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ်မ ျော်း ှ
အဓကပို်းမျော်းပပဿနှာမ ျော်း ................................................................................................................ 16
ဇယျော်း ၂.၁။ ပဲမ ်းစှံိုတွင်က ဒ ျောက်ဒသျော အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်း ......................................................... 19
ဇယျော်း ၂.၂။ ပဲတီစမ််းတွင်က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်းဒသျောအင််းဆက်ပ်းို မ ျော်း .................................................. 20
ဇယျော်း ၂.၃။ CFAVC ပဒ ျောဂ က်ဒေသ GAP သီ်းနှှံမ ျော်းတွင်က ဒ ျောက်ဒသျောအဓကဖ က်ပို်းမ ျော်း ............. 21
ဇယျော်း ၂.၄။ ဒေသဆိုင် ျောဝန်ထမ််းမ ျော်းနှင်ဒတွွံ့ဆှံိုညနှုင််း ျောမှဒပေါ်ထွက်လျောဒသျောတှံိုပပန်မှုမ ျော်း ............ 21
ဇယျော်း ၃.၁။ ပမန်မျောနိုင်ငှံ ပဲတီစမ််း နှင် မတ်ပဲစိုကခ
် င််းတွင် ဒတွွံ့ ဒသျော ဒ ျောဂါမ ျော်း ............................ 36
ဇယျော်း ၃.၂။ ပမန်မျောနိုင်ငှံ ပဲတီစမ််းဒစ နှင် မတ်ပဲဒစတွင် ဒတွွံ့ ဒသျော ဒ ျောဂါမ ျော်း................................ 36
ဇယျော်း ၃.၃။ ပမန်မျောနိုင်ငှံ ကိုလျော်းပဲမ ်းဒစမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ ဒသျော ဒ ျောဂါမ ျော်း ........................................ 41
ဇယျော်း ၃.၅။ အင််းဆက်နှင် ဒ ျောဂါေဏ်ခှံနိုင် ည် ှဒသျော ပဲတီစမ််း နှင် ကိုလျော်းပဲမ ်းမ ျော်း ...................... 45
ဇယျော်း ၄.၁။ ဒ ွ်းခ ယ်ထျော်းဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းအဒပေါ်၌ ပို်းသတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုပမျောဏ ............................ 48
ဇယျော်း ၄.၂ ။ ၂၀၁၈ ခိုနှစ်က ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင် အသှံို်းပပ ခဲဒသျော ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း နှင်ပမျောဏ ........... 48
ဇယျော်း ၄.၃။ ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင် သှံို်းစွဲ န်ပတ်ပင်ထျော်းဒသျော ပို်းသတ်ဒဆ်းစျော င််း .................................. 53
ဇယျော်း ၄.၄။ ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင် ကန်သတ်ခ က်ပဖင်သှံို်းစွဲ ဒသျော ပို်းသတ်ဒဆ်းစျော င််း ............................ 56
ဇယျော်း ၄.၅။ ဥဒ ျောပသမဂဂ နှင် ပမန်မျောနိုငင
် ှံ ပို်းသတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲမှု နှုင်ယှဉ်ခ က်................................... 58
ဇယျော်း ၄.၆။ ဥဒ ျောပသမဂဂ နှင် ပမန်မျောနိုင်ငှံ ပို်းသတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲမှု နှုင်ယှဉ်ခ က် .................................... 59
ဇယျော်း ၆.၁။ .ဖ က်ပို်းအမ ်းအစျော်းမ ျော်း .............................................................................................. 71
ဇယျော်း ၆.၄။ ပဲ ဖ က်ပ်းို ဘက်စိုက
ှံ ျောကွယ် နှမ်နင််း န်အတွက် ဒဆျောင် န် -ဒ ှျောင် န်မ ျော်း .................... 86

ix
ဇယျော်း ၈.၁။ သျော်း ဲအင််းဆက်နှင် ကပ်ပါ်းအင််းဆက်တို၏ ကပ်ပါ်းပပ နိုင်စွမ််း နှင် စျော်းနိုင်စွမ််း ............ 119
ဇယျော်း ၉.၁။ သီ်းနှှံအလိုက် ဒပါင််းနှင် ယှဉ်ဖပ င်မှု အဓကက ဒသျော အခ န်ကျောလမ ျော်း......................... 131
ဇယျော်း ၉.၂။ အဒထွဒထွသ်းှံို စွဲနိုင်ဒသျော ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း ............................................................ 136
ဇယျော်း ၉.၃။ ပဲခင််းမ ျော်းတွင် အသှံို်းပပ န် သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောနက ဒထျောက်ခှံထျော်းဒသျော
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း ...................................................................................................................... 136
ဇယျော်း ၉.၄။ ပဲမ ်းစှံိုှံအတွက် ဒ ွ်းခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း .............................................................. 136
ဇယျော်း ၁၀.၁။ .စိုက်ခင််းတွင် ကကွက်မ ျော်း ကျောကွယ်နှမ်နင််း န် လိုပ်ငန််းစီမှံခ က် ............................... 149
ဇယျော်း ၁၁.၁။ ဒအျော်ဂဲနစ်ဒပမသသဇျောအမ ်းအစျော်းမ ျော်း ......................................................................... 150
ဇယျော်း ၁၁.၂။ ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ခိုနှစ်တွင် စိုက်ပ ်းဒသျောအဓကသီ်းနှှံမ ျော်း၏ ဧ ယျော၊ အထွက်နှုန််း၊
ထိုတ်လိုပ်မြူှ ပမျောဏ၊ တ်သမ််းလက
ို ်ဒသျောအစတ်အပိုင််းမ ျော်းမှ သှံို်းစွဲသွျော်းသည်အျောဟျော ................. 151

x
 ပိုမ ာုံးစာ င်ုံး

ပှံို ၁.၁။ ဒေစီကိုလျော်းပဲမ ်း နှင် ကဘိုလီကိုလျော်းပဲမ ်း ......................................................................... 12

ပှံို ၁.၂။ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် အ ွက်ပပန်ကျော်းလျောသည်အဆင်နှင်ပန််းဖဖ င်ဖဖ င်ပွင်ခ န် ...................... 13
ပှံို ၂.၁။ ကိုလျော်းပဲသီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်း၏ ဘဝစက်ဝန််းအဆင်ဆင် .......................................................... 24
ပှံို၂.၂။ စက်ဒပပျောက်သီ်းဒတျောင်ထို်းပို်း၏ ပို်းဒလျောင််းနှင် အဒကျောင်ကကီ်း .................................................. 25
ပှံို ၂.၃။ ပို်းစျော်းထျော်းဒသျော မတ်ပဲသီ်းဒတျောင်မ ျော်း .................................................................................. 25
ပှံို ၂.၄။ ဆူ်းပါ သီ်းဒတျောင်ထို်းပို်း ၏မတူညီဒသျောဘဝအဆင်မ ျော်း ......................................................... 27
ပှံို ၂.၅။ မတ်ပဲတွင်က ဒ ျောက်ဒသျော ငဒပမျောင်ဒတျောင်၊ ပ နှင် သ စ်...................................................... 28
ပှံို ၂.၆. ။ ယင်ပဖြူ နှင် ဖူ်းဒ ျောင်က င််း ................................................................................................. 29
ပှံို ၂.၇။ ကိုလျော်းပဲ သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ဒလျောင််း နှင် အသီ်းပ က်စ်းီ ဒနပှံို..................................................... 32
ပှံို ၂.၈။ စက်ဝိုင််းပှံို ပို်းကိုက်ဒပါက် နှင် ပခဒသကျောင််းအပင်ပ က်စီ်းဒနပှံို ................................................... 33
ပှံို ၃.၂။ ပမစ်ပိုပ် နှင် အဝါဒ ျောင်မိုဒစ ................................................................................................. 40
ပှံို ၃.၃။ ပဖြူဒဆ်း ီယမ်ပင်ည ်း က ဒ ျောက်လ က် ှဒသျော ကိုလျော်းပဲခင််း နှင် ပင်စည်ဒပေါ်မှ ကပ်ဒစ်းပို်း... 43
ပှံို ၃.၄။ ပဖြူဒဆ်း ီယမ်ပင်ည ်း နှင် ပမစ်ဒပချောက်ဒဆွ်း ........................................................................... 44
ပှံို ၅.၁။ လယ်သမျော်းတစ်ဦ်းဒဆ်းမဖ န််းမီပပင်ဆင်ဒနပှံို ........................................................................ 63
ပှံို ၅.၂။ လယ်သမျော်းတစ်ဦ်းဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် စို ဲဒနသည်ကိုဒတွွံ့ စဉ် ........................................... 64
ပှံို ၅.၃။ ပို်းသတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ပခင််းအတွက် အဒတွွံ့ မ ျော်းဒသျော တစ်ကိုယ် ည်သှံို်း အကျော
အကွယ်ပစစည််း နမူနှာမ ျော်းပပပှံို .......................................................................................................... 64
ပှံို ၅.၄။ တစ်ကိုယ် ည်သှံို်းအကျောအကွယ်ပစစည််းမ ျော်းပဖင် ပို်းသတ်ဒဆ်းနှင်ထဒတွွံ့မှုကို
မည်သိုဒ ှျောင် ှျော်းနိုင်သည်ကို ပိုစတျောနှင်ပပသထျော်းပှံို .......................................................................... 65
ပှံို ၅.၅။ ဧ ျောဝတီတိုင််းဒေသကကီ်း၌ ပို်းသတ်ဒဆ်းဘူ်းခွှံမ ျော်း ဒပမပမ ပ်စွန်ပစ်ဒနသည် လူထို လှုပ် ှျော်းမှုကို
ဒတွွံ့ စဉ် ......................................................................................................................................... 68
ပှံို ၆.၁။ ဘက်စိုဖ
ှံ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််း .................................................................................................. 70
ပှံို ၆.၂။ IPM ၏ အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို ပှံိုပဖင်တင်ပပထျော်းပှံို ................................................................... 73
ပှံို ၈.၂။ အစမ််းဒ ျောင် ဇျောဒတျောင်ဂ ပို်း Chrysoperla carnea ............................................................. 109
ပှံို ၈.၃။ လပ်ခှံို်းက င််း Cryptolaemus montouzieri အဒကျောင်ကကီ်း နှင် သျော်းဒလျောင််း ...................... 110
ပှံို ၈.၄။ လပ်ခှံို်းက င််း Cheilomenes sexmaculata (ဥ၊ သျော်းဒလျောင််း၊ ရိုပ်ဖှံို်း နှင် အဒကျောင်ကကီ်း) ..... 111
ပှံို ၈.၅။ ဒပမဒထျောက်က င််း အဒကျောင်ကကီ်း နှင် ပို်းမမည် ................................................................... 111
ပှံို ၈.၆။ ဒပမပဲတွင်ဒတွွံ့ ဒသျော ခါခ ဉ်နက် Camponotus compressus နှင် ပ မ ျော်း........................... 112
ပှံို ၈.၇။ မျော်းပင်ကူမ ျော်းကိုစျော်းသှံို်းဒနဒသျော Stethoras က င််းမ ျော်း ...................................................... 112
ပှံို ၈.၈။ ပဲခင််းတွင် ပ မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းလ က် ှဒသျော လပ်ခှံို်းက င််းပို်းဒလျောင််း နှင် အဒကျောင်ကကီ်း ........... 113

xi
ပှံို ၈.၉။ လူသတ်ဂ ပ်းို ...................................................................................................................... 113
ပှံို ၈.၁၀။ Trichogramma sp ဥကပ်ပါ်းပါ ျောဆီတွ က် ..................................................................... 117
ပှံို ၈.၁၁။ ပဲလွန််းတွင်ဒတွွံ့ ဒသျော ပ မ ျော်းကိုဒစျောင်ဒ ှျောက်ဒနသည် ပို ွကါဆတ်တစ်ဒကျောင် နှင်
ကပ်ပါ်းပပ ခှံထျော်း ဒသျော ပ မမ်မီမ ျော်း ................................................................................................ 117
ပှံို ၈.၁၂။ စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသနဌျောနမှ အ ျော ှတစ်ဦ်းက လယ်သမျော်းမ ျော်းအျော်း ဥကပ်ပါ်းနက ယ်
သှံို်းစွဲနည််း ှင််းလင််းပပသဒနစဉ် ....................................................................................................... 118
ပှံို ၈.၁၃။ အင်ေိုနီ်း ှျော်းနိုင်ငှံ ဆည်ဒ ဒသျောက်စပါ်းတွင်မှတ်တမ််းတင်ထျော်းဒသျောမ ်းစတ်
အဒ အတွက်နှင် ျောခိုင်နှုန််း ........................................................................................................... 119
ပှံို ၉.၁။ ဒပါင််းအမ ်းအစျော်း ခွဲပချော်းပခင််း ............................................................................................. 123
ပှံို ၉.၂။ ပမက်မိုန်ညင််းအဝါ နှင် ပမက်မိုန်ညင််းအစမ််း ......................................................................... 124
ပှံို ၉.၃။ ဝမ််းဘဲစျောပမက် နှင် ပမက်သီ်း ............................................................................................... 124
ပှံို ၉.၄။ ကကတ်မှန် နှင် ပမက်ကွမ််းသီ်းဒလ်း........................................................................................ 124
ပှံို ၉.၅။ ကဒပခသည်ပမက် နှင် ဒေါင််းဖမီ်းပ ှံ ........................................................................................ 124
ပှံို ၉.၆။ ဒပါင််းဒလ်းညင််း နှင် ဝက်လျော............................................................................................. 125
ပှံို ၉.၇။ ပမက်ကလှံို်း နှင် လယ်ပေူ ................................................................................................... 125
ပှံို ၉.၈။ ဆူ်းပ ှံသကက်ဒမျောက် နှင် ဒဗျောက်ဒခွ်း ................................................................................... 126
ပှံို ၉.၉။ ပမင််းခွျော နှင် ပင်ကူထပ်ပတ် ................................................................................................ 126
ပှံို ၉.၁၀။ ဝါ်းရှံိုပမက် နှင် ဝမ််းဘဲစျောပမက် ........................................................................................... 126
ပှံို ၉.၁၁။ ဟင််းနိုနွယ်ဆူ်းဒပါက် နှင် ပင်စမ််း..................................................................................... 127
ပှံို ၉.၁၂။ စျောကဒလ်းဇီ်း နှင် ပိုဒလျောရိုင််း ........................................................................................... 127
ပှံို ၉.၁၃။ ဟင််းဂလျောဝါ နှင် ဆူ်းဒလ ................................................................................................ 127
ပှံို ၉.၁၄။ ပမက်မိုန်ညင််းဥနက် နှင် ပမက်ကလှံို်း ................................................................................. 128
ပှံို ၉.၁၅။ ပ နနဝါ နှင် က ဲဒက ျောင််းမင်ဒဆ်း ....................................................................................... 128
ပှံို ၉.၁၆။ ကကွက်နဒေါင််း နှင် သကက်ဒမျောက်ပဖြူ .................................................................................. 129
ပှံို ၉.၁၇။ သကက်ဒမျောက်ပဖြူ ထူထပ်ဒသျော မတ်ပဲခင််း နှင် ဒဗျောက်ပင် ထူထပ်ဒသျော ကိုလျော်းပဲခင််း ........ 129
ပှံို ၁၀.၁။ ဒပမကကွက်ငယ် နှင် ၎င််းဒနထိုင်ဒသျောတွင််း......................................................................... 140
ပှံို ၁၀.၂။ ဒပမကကွက်ကကီ်း .................................................................................................................. 141
ပှံို ၁၀.၃။ လယ်ကကွက်နှင် အမ်ကကွက် ............................................................................................... 142
ပှံို ၁၀.၄။ Rattus argentiventer ကကွက်သိုက်တစ်ခို၏ ကန်လန်ပဖတ် ဒပမပှံို .................................... 144
ပှံို ၁၀.၅။ မတ်ပဲခင််းကန်သင််းတွင် ဒတွွံ့ ဒသျော ကကွက်ဒနတွင််း ........................................................ 144
ပှံို ၁၂.၁။ ဒနပပည်ဒတျော် စမ််းစျော်းပင် ွျောမှ လယ်ကန်သင််းဒပေါ်တွင် စိုက်ပ ်းထျော်းဒသျော ခ စ်တီ်းပန််းမ ျော်း နှင်
စပါ်းပင်တင
ွ ်ခ တ်ဆွဲထျော်းဒသျော ထရွ င်ခိုကေ်.................................................................................... 167
xii
 အတိိုကကာက်စာလိုုံးမ ာုံး

AESA Agroecosystem analysis

CABI Centre for Agriculture and Biosciences International
EIL Economic injury level
EPA Environmental Protection Agency
ETL Economic threshold level
FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations
FFS Farmer field school
ICM Integrated crop management
ICRISAT International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics
IFDC International Fertilizer Development Centre
IRRI International Rice Research Institute
GAFSP Global Agriculture and Food Security Program
GAP Good agricultural practices
PPD Plant Protection Department
WHO World Health Organization

xiii
 မိတ်ဆက်

ပမန်မျောနိုင်ငှံ ှ ကမ္ျောစိုကပ
် ်းဒ ်းနှင် အစျော်းအစျောဖူလှံိုဒ ်း အစီအစဉ်သည် မဒကွ်းတိုင််းဒေသကကီ်း
ှ ပခိုကြူက ၊ မဒကွ်း၊ ဒအျောင်လှံ၊ နတ်ဒမျောက်၊ ပွင်ပဖြူ၊ မနတဒလ်းတင
ို ််းဒေသကကီ်း ှ မလှုင်၊ ဒပ ျော်ဘွယ်၊
နွှာ်းထို်းကကီ်း၊ စဉ်ကိုင်နှင် စစ်ကိုင််းတင
ို ််းဒေသကကီ်း ှ မှံို ွျော၊ ဒ ဘ၊ို စစ်ကင
ို ််း၊ ယင််းမျောပင်၊
ဆျော်းလင််းကကီ်း စဒသျော စီမက
ှံ န််းဧ ယျော ှ )ပူပပင််းဒပချောက်ဒသွွံ့ဒသျောအလယ်ပိုင််းဇှံို(
ကို ည် ွယ်ဒဆျောင် ွကခ
် ဲသည်။ ၂၀၁၅ ခိုနစ
ှ ်က )၁၅၄၀၀၀ ဦ်း( အမ်ဒထျောင်စို ၃၅၀၀၀
ဒကျောက်ယထ
ူ ျော်းဒသျော သန််းခဒါါါင်စျော င််းအ စီမက
ှံ န််း ဧ ယျော ှ
ပ မ််းမျှအမ်ဒထျောင်စိုအ ယ
ွ ်အစျော်းမှျော မနတဒလ်း တို )၁.၄( နှင် မဒကွ်း )၆.၄( ၊ စစ်ကိုင််း)၄.၄(
ပဖစ်သကသည်။

စီမက
ှံ န််းဧ ယျောအတွင််း၌ အမ်ဒထျောင်စိုအျော်းလှံို်း၏ ၄၈မှျော ဒပမယျောပိုင်ဆင
ို ်သကဖပီ်း၊ က န််း %
မှျော%၁၁( မှျော ဒပမယျောမဲသူမ ျော်း%၅၂က ပန််းအလိုပ်သမျော်းမ ျော်း၊ ၁၆မှျော က ဲနွှာ်း အနည််းငယ် %
ပဖစ်သကသည်။ )မှျော လယ်ယျောလိုပ်ငန််းပပင်ပတွင်လိုပက
် ိုငဒ
် နသကသူမ ျော်း% ပင
ို ်ဆိုင်ဖပီ်း က န် ၂၆
တစ်ပိုင်တစ်နိုင် စိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်သူ ဒတျောင်သူ မ ျော်းသည် ဖမ ွံ့ပပနှင် ဒက ်းလက်
ဒနလူဦ်းဒ အတွက် အစျော်းအစျော ထိုတ်လိုပ် ျောတွင် အဓကအခန််းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။
ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ၎င််းတို၏ ထွကက
် ိုန်မ ျော်းကို ဒ ည
ှ စ
် ိုက်ပ ်း န်နှင် ဒစ ်းကွက်တင် န်
အလိုငှျော လက
ို ်ဒလ ျောညီဒထွပဖစ်ဒအျောင်လိုပ်သင်သည်။ သိုဒသျော် “ဒဂဟဒဗေအစွမ််းပမင်တင်”
န် ဒေသအလိုက် အဒပခအဒနနှင် ကိုကည
် သ
ီ ည် စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုမ ျော်းလိုအပ်ဖပီ်း၊ ၎င််းတွင်
ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော သ ှနှာ်းလည်ပခင််းနှင် လယ်သမျော်းမ ျော်း၏ ပူ်းဒပါင််းဒဆျောင် ွက်ပခင််းတိုမှျော
အဓကဒသျောခ က်မ ျော်း ပဖစ်သကသည်။

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် လူဦ်းဒ ၏ ၇၀ခန်မျောှ ဒက ်းလက်ဒေသတွငဒ
် နထိုင်သကဖပီ်း၊ အမ ျော်းစိုမှျော %
အသက်ဒမွ်းဝမ််းဒသကျောင််းအလိုပ်အပဖစ် စပါ်းစိုက်ပ ်းပခင််းအဒပေါ်တွင် မှခ
ီ ိုဒနသက သည်။ အထွက်
နှုန််းနှင် ဝင်ဒငွနည််းပခင််းဒသကျောင် အစျော်းအစျောမပပည်ဝမှုနှင် ဆင််း ဲမွဲဒတမှုသည် ဒက ်းလက်ဒန
ဒတျောင်သူမ ျော်း အသကျော်း စမ်ဝင်ပ ှံွံ့နှှံဒနသည်။ စီမက
ှံ န််းဧ ယျောတွင် စပါ်း၊ ဒပမပဲ၊ နှမ်း် ၊ ပဲတီစမ််းနှင်
ကိုလျော်းပဲတိုသည် ပပည်တွင်း် စျော်းသှံို်းမှုအတွကသ
် ျောမက နိုင်ငပှံ ချော်းပိုကိုန် အပဖစ်ပါ အဒ ်းပါဒသျော
သီ်းနှှံမ ျော်းပဖစ်သည်။ ခ င််းခ က်အဒနပဖင် ဒပမပဲသည် ပပည်တွင််း စျော်းသှံို်းဆီ လိုအပ်ခ က်ကိုပင်
ပပည်မဒ
ီ အျောင် ထိုတ်လိုပ်နင
ို ်ပခင််း မ ဒသ်းပါ။
ှ စပါ်းသည် လူတို အတွက် ပဓျောနက ဒသျော
စျော်းသှံို်းသီ်းနှအ
ှံ ပပင် အဓကပိုကိုန်ပဖစ်ပခင််းဒသကျောင် ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ အဒ ်းကကီ်းဆှံ်းို စိုကပ
် ်းဒ ်း
ထွက်ကိုန် အပဖစ် တည် ှဒနသည်။ စစ်ကိုင််းနှင် မနတဒလ်းသည် ပမန်မျောနိုင်ငှံ ှ စပါ်းအမ ျော်းဆှံို်း
ထွက် ှ ျော ဒေသမ ျော်းပဖစ်သကသည်။ ၂၀၁၈ ခိုနစ
ှ ်အတွင်း် မ်းို စပါ်း စိုက်ပ ်း ျောသီတွင်
တစ်နိုငင
် ှံလှံို်းထိုတ်လိုပ်မှု တန်ခ န် သန််းအနက် စီမက
ှံ န််းဧ ယျောမှ ထွက် ှဒသျော )၅၇၅.၂၂(
စပါ်းတန်ခ န်မှျော ခန် ှသည်။ %သန််း ှပခင််းဒသကျောင် စိုစိုဒပါင််းထိုတ်လိုပ်မှု၏ ၂၂ )၀၂၈.၅(
စီမက
ှံ န််းဧ ယျောပဖစ်ဒသျော စစ်ကိုင််း၊ မနတဒလ်းနှင် မဒကွ်းတိုင််း ဒေသကကီ်း မ ျော်းမှ ဒပမပဲ၊ နှမ််း၊
1
ပဲတီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲထတ
ို ်လိုပ်မမ
ှု ှျော သီ်းနှှံတစ်မ ်းပခင််းစီအလက
ို ် တစ်နိုငင
် လ
ှံ ှံို်းထိုတ်လိုပ်မှု၏
ခန %၈၀ါါ် ှသည်။ စစ်ကိုင််းတိုင််းဒေသကကီ်းမှ ကိုလျော်းပဲအဓကထွက်ဖပီ်း တစ်နိုငင
် ှံလှံို်း
ထိုတ်လိုပ်မှု၏ ၅၂ ှသည်။ အခ က်အလက်မ ျော်း အ သီ်းနှှံ ၅ မ ်းပဖစ်ဒသျော စပါ်း၊ ဒပမပဲ၊ %၅၈.
နှမ်း် ၊ ပဲတီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲ ထိုတ်လိုပ်မှုမျောှ စီမက
ှံ န််း ဧ ယျောအတွကသ
် ျောမက တစ်နိုငင
် ှံလှံို်း
အတွက်ပါ အဒ ်းကကီ်းဒသကျောငါ်ါ်း အဒလ်းဒပ်းဒဖျော်ပပ ထျော်းသည်။ စီမက
ှံ န််း ဧ ယအတွင််း ှ
ဒတျောင်သူမ ျော်း ဝင်ဒငွတို်းတက် ှဒစ န်သျောမက ပပည်တင
ွ ််း စျော်းသှံို်းမှုနှင် ပပည်ပတင်ပိုမှုမှ
နိုင်ငပှံ ချော်းဝင်ဒငွ ှဒစ န်အတွက် ဒဖျော်ပပပါသီ်းနှှံမ ျော်း၏ အထွက်နန
ှု ််း တ်းို တက် ှ န် အလွန်ပင်
အဒ ်းကကီ်း လှပါသည်။

လယ်သမျော်းကွင််းသင်တန််းဒက ျောင််း (FFS) သည် ဒတျောင်သူမ ျော်းအျော်းပညျောဒပ်း န်နှင် ဒ ်းကွက်

ကို ဦ်းတည်သည် သီ်းနှှံမ ျော်းစက
ို ်ပ ်းထိုတ်လိုပ် န်အတွက် ၎င််းတို၏က မ််းက င်မက
ှု ို တို်းတက်
ဒစ န် အတွက် ထူ်းပချော်း သည် ခ ဉ််းကပ်မှုတစ်ခိုပဖစ်သည်။ FFS မှ ဒတျောင်သူမ ျော်း စိုဒပါင််း၍
ဆ ျောမပါ ကိုယ်တိုင်ဒလလျောသင်ယူနည််းပဖင် စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုဆိုင် ျောက မ််းက င်မမ
ှု ျော်းကို ဒလလျော
ပခင််း သီ်းနှှံ )သို( တစ်ခို၏ စိုက်ပ ်း ျောသီတစ်ခိုအတွင််း လယ်သမျော်းမှ လယ်သမျော်းသို အခ င််းခ င််း
သင်ယူ နိုင်ပခင််း စသည်တိုကို ပပ လိုပ်နင
ို ်ဒစသည်။ ဒယဘိုယ အျော်းပဖင် FFS တွင် စတ်ဝင်စျော်း ျော
တူညီ သည် လူအိုပ်စို မ ျော်းပါဝင်ဖပီ်း၊ ပှံိုမှန်အျော်းပဖင် အဒသကျောင််းအ ျောတစ်ခိုအဒပေါ် ဘယ်လိုနင
ှ ်“
ဟူ၍ စိုဒပါင််း ”ဘျောဒသကျောင် ဒလလျော န်ပဖစ်သည်။ အဒသကျောင််းအ ျောမှျော မ ်းစှံိုပဖစ်နိုငဖ် ပီ်း ဘက်စှံို
ဒပါင််းစည််း ဖ က်ပို်း စီမခ
ှံ န်ခွဲပခင််း၊ ဒအျော်ဂဲနစ် စိုက်ပ ်းဒ ်း၊ တ စဆျောန်ဒမွ်းပမြူဒ ်း၊ ဒပမထန််းသမ််း
ပခင််းမှ လက်မှုပညျော ပ်ကဲသိုဒသျော ဝင်ဒငွ ှနင
ို ်သည် ဒဆျောင် ွကခ
် က်မ ျော်း ပါဝင်သည်။ FFS
သည် စပါ်းသီ်းနှှံပဖင် စတင်ခဲဒသျော်လည််း အပချော်းသီ်းနှှံမ ျော်းနှင် စပါ်းအဒပခခှံ သီ်းနှှံစိုက်ပ ်းနည််း
စနစ်မ ျော်း၏ ဘျောသျော ပ်ဆိုင် ျောနှင် သင်တန််း ဒမျော်ဂ ြူ်းမ ျော်းကို ခ မှတ်ဒဆျောင် ွက်နင
ို ်သည်။

၂၀၁၉ ခိုနှစ် ဒနွ ျောသီတင

ွ ် ဒနပပည်ဒတျော်တပ်ကိုန််းဖမ ွံ့နယ်တွငလ
် ည််းဒကျောင််း၊ ၂၀၁၉ ခိုနှစ်
မ်းို ျောသီတွင် စစ်ကိုင််းတိုင််း၊ ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ်တင
ွ ်လည််းဒကျောင််း အပပည်ပပည်ဆိုင် ျော
ဆန်စပါ်း သိုဒတသနဌျောန (IRRI) မှ လက်ဒတွွံ့သင်တန််းတစ်ခို ပိုခ ဒပ်းခဲသည် (IRRI, 2019)။
ဆလ
ို ိုသည်မှျော စပါ်းသီ်းနှှံ၏ ဘက်စှံို ဒပါင််းစည််း သီ်းနှှံစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု (ICM) ဆင
ို ် ျော FFS အတွက်
သင်ရို်းညန််းတမ််းကို ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် မသကျောဒသ်းမီက အသှံို်းပပ ခဲဖပီ်း ပဖစ်သည်။ အလျော်းတူပင်
Parul (2017) ၏ FFS အတွက် ပှံပ်းို သူမ ျော်းအတွက် လမ််းညန်စျောအိုပ် ၊ Morris (၁၉၉၉၏ )
ပမန်မျောနိုင်ငှံ အပူပင
ို ််းဇိုန်ဒေသအတွက် နှင် လယ်သမျော်းကွင်ါ်းဒက ျောင််း )ကိုန််းပမင်ဒေသစပါ်း(
မ ျော်းအတွက် သင်တန််းနည််းပပ၏ လက်စွဲစျောအိုပ်ကို အဂဂလပ်နှင် ပမန်မျောဘျောသျောပဖင်Metta
Development မှ ထိုတ်ဒဝခဲသည် (MDF - 2015(။ ပမန်မျောလယ်သမျော်းမ ျော်းအျော်း တူညီဒသျော
ကစစအတွက် ထပ်မှံဒပပျောစ ျောမလိုပါ။ ထိုဒသကျောင် ဘက်စှံို ဒပါင််းစည််းပ်းို မျော်းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု (IPM)
သည် သီ်းနှှံတစ်ခိုခ င််း သီ်းနှှံတစ်ခိုစီ၏ ကကီ်းထွျော်းမှုအဆငက
် ို အဒလ်းဒပ်းမည်အစျော်း )သို(
သီ်းနှှံအျော်းလှံို်းအတွက် အဒပခခှံအယူအဆအပဖစ် ဒဖျော်ပပသွျော်းမည်။

2
ဤသင်ရို်းညန််းတမ််းတွင် ဒ ်းွ ခ ယ်သီ်းနှှံမ ျော်းပဖစ်ဒသျော စပါ်း၊ ဒပမပဲ၊ နှမ်း် ၊ ပဲတီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲ
သီ်းနှှံမ ျော်း၏ ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််း (IPM) အဒသကျောင််းကို အက ဉ််းခ ပ်
ဒဖျော်ပပပါမည်။ ဤသီ်းနှှံအျော်းလှံို်းအတွက် IPM ၏ ဒယဘိုယ အယူအဆမှျော တူညီဒသျော်လည််း
က ဒ ျောက်ဒသျော အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်း၊ ဒ ျောဂါနှင် ဒပါင််းပင်မ ျော်းသည် သီ်းနှှံတစ်ခိုနှငတ
် စ်ခို
ကွဲပပျော်းနိုင်သည်။ ပ်းို မျော်း မ ျော်း၏ ရိုပ်သွင်ပပင်၊ ဇီဝဒဗေ၊ ဒဂဟဒဗေနှင် စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုမ ျော်းသည်
ပှံန
ို ှပ်ထိုတ်ဒဝထျော်းသည် စျောဒပမ ျော်းတွင် အလွယ်တကူ ှနင
ို ်ဒသျော ဒသကျောင် ၎င််းဖ က်ပ်းို မ ျော်း၏
အမည်ကို သတင််းအခ က်အလက်အတွက် စျော င််းပပ စိုထျော်းဖပီ်း အဒ ်းကကီ်း ဒသျော
သတင််းစကျော်းမ ျော်းကိုသျော လိုအပ်မှု ှပါက ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ သီ်းသန် အဒပခအဒနကို အက ဉ််းခ ပ်
ဒဖျော်ပပပါမည်။ အထွက်နန
ှု ််းက ဆင််းမှုကို ပဖစ်ဒစသည် အင််းဆက် မ ျော်း၊ အပင်ဒ ျောဂါမ ျော်း၊
ဒပါင််းပင်မ ျော်းနှင် ကကွက်မ ျော်းအပါအ၀င် ပို်းမျော်းမ ျော်းနှင် ပတ်သက်၍ ဒတျောင်သူ လယ်သမျော်းမ ျော်း၏
အသပညျော တ်းို တက်ဒစ န် ည် ွယ်ဖပီ်း ဒ ည
ှ ် တည်တှံဒသျော စိုက်ပ ်းဒ ်း လိုပ်ငန််း
မ ျော်းအတွက် သဘျောဝအ င််းအပမစ်မ ျော်း ယိုယွင််းပ က်စီ်းပခင််းမ ှဘဲ သီ်းနှှံ ထိုတ်လပ
ို ်မှုကို
ပမငတ
် င် န် သီ်းနှှံမ ျော်းကို မည်သိုစီမှံခန်ခွဲ မည်ကို သ ှ န် ည် ွယ်သည်။

နှစ်စဉ်နှစ်တင
ို ််း လယ်သမျော်း ၄၀၀၀၀၀ မှ ၁ သန််းသကျော်းသည် FFS တွင် ပူ်းဒပါင််းပါ၀င်
ဒဆျောင် ွကသ် ကသည်။ ယခိုအခ န်အထ ခန်မန
ှ ််းဒပခအျော်းပဖင် အျော ှ၊ အျောဖ က၊ အဒ ှွံ့အလယ်
ပင
ို ််း၊ လက်တင်အဒမ ကနှင် ဥဒ ျောပ ှ နိုင်ငှံဒပါင််း ၉၀ ဒက ျော်မှ လယ်သမျော်း သန််း ၂၀ သည် FFS
မ ျော်းတွင် ပူ်းဒပါင််းပါ၀င်ဖပီ်းပဖစ်သည်။ FFS သည် ဆည်ဒ ဒပ်းစနစ်မ ျော်းမှ ဒ ဒတျော်မို်းဒတျော် နှင်
မ်းို နည််းဒ ှျော်း ဒေသမ ျော်းအထ စိုကပ
် ်းဒ ်းဆိုင် ျော ဇိုန်အမ ်းမ ်းနှင် လိုက်ဒလ ျောညီဒထွ
ပဖစ်ဒအျောင် ပပ လိုပ်ခသည်
ဲ (FAO, 2019a)။ သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောနခွဲ (၂၀၂၀-စျော င််းအ ၂၀၁၃ )
၂၀၁၈ အတွင််း ပမန်မျောနိုင်ငှံ-၂၀၁၄ မှ ၂၀၁၇ FFS မ ျော်းမှ လယ်သမျော်း ၂၂၁၀၈၃၉ အျော်း
ဒလက င် သင်သကျော်းခဲသည်။

FFS မ ျော်းအျော်း အမ ျော်းအပပျော်း ပူ်းဒပါင််းဒဆျောင် ွကပ် ခင််းသည် လယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက် ၎င််း၏

အသှံို်းဝင်မှုသည် ထင် ှျော်းဒသကျောင််း Bartlett (၂၀၀၅က အကကှံပပ သည်။ သိုဒသျော် )
ဒခါင််းဒဆျောင်မှု၊ မူဝါေ၊ လူူ့စွမ််းအျော်းအ င််းအပမစ်နှင် ယှဉ်ဖပ င်မစ
ှု သည် အဖွဲွံ့အစည််းဆိုင် ျော
ကစစ ပ်မ ျော်းကIPM ကွင််းဒက ျောင််း သည် အခ ွံ့ဒန ျောမ ျော်းတွင် အဘယ်ဒသကျောင် ဖယ် ှျော်းခှံ
သည်ကို ှင််းလင််းဒစသည်။ အစီအစဉ်ကို အဒကျောင်အထည်ဒဖျော် န်အတွက် အဖွဲွံ့၊ လယ်ကွင််း၊
သင်တန််းနည််းပပ၊ သင်ရို်းညန််းတမ််း၊ ပရိုဂ မ် ဒခါင််းဒဆျောင်နှင် ဘဏ္ဍျောဒ ်းတိုပါ၀င်သည် FFS ၏
အဒပခခှံက ဒသျော အခ က်မ ျော်းအျော်းလှံို်းကို ထည်သွင်း် စဉ််းစျော်း န် လိုအပ်မည်ပဖစ်သည်။

3
 အခန်ုံး (၁)

အလယ်ပိိုင်ုံးကေသ အပူပိိုင်ုံးဇိုန၏
် သုံးနစိက
ို ်ပ ိ ုံးထတ
ို ်လိုပ်မှု

၁.၁။ နိေါန်ုံး

ဤစျောအိုပ်တွင် ပဲတီစမ််း (Vigna radiata) နှင် ကိုလျော်းပဲ )Cicer arietinum( သီ်းနှှံမ ျော်း၏ IPM မ ျော်းကို
အက ဉ််းခ ပ်အျော်းပဖင်သျော ဒဖျော်ပပ ထျော်းသည်။ ဖ က်ပို်းတစ်ဒကျောင်ခ င််းစီ၏ ဇီဝနှင် ဒဂဟအဒပခ
အဒနမ ျော်းကို ယှံိုသကည်အျော်းထျော်း နိုင်ဒလျောက်သည် င််းပမစ်မ ျော်းပဖစ်သည် အပပည်ပပည်ဆိုင် ျော
ဆန်စပါ်းသိုဒတသန ဌျောန၏ စပါ်းဆိုင် ျော ဗဟိုသိုတ ဘဏ်တိုက် (IRRI Rice Knowledge Bank)၊ CABI
၏ အပင်ဆိုင် ျော ဗဟိုသိုတဘဏ်တိုက် (Plantwise Knowledge Bank) နှင် ICRISAT တိုမှ
ှနိုင်ဒသျောဒသကျောင်ပဖစ်သည်။ ဖ က်ပို်းမ ျော်းကို အင််းဆက်မ ျော်း၊ အပင်ဒ ျောဂါမ ျော်း၊ ဒပါင််းမ ျော်းနှင်
ကကွက်မ ျော်းဟူ၍ အိုပ်စိုခွဲပချော်းဒဖျော်ပပပါမည်။

အလယ်ပိုင််းဒေသအပူပိုင််းဇိုန်သည် ခန်မန
ှ ််းဒပခအျော်းပဖင် ၅၄၃၉၀ စတို န််းကီလို မီတျော သိုမဟိုတ်
တစ်နိုင်ငှံလှံို်းဒပမဧ ယျောအျော်းလှံို်း၏ ၁၀ ျောခိုင်နှုန််း သည်
ှ ။ သဘျော၀အ င််းအပမစ်မ ျော်း နည််းပါ်းမှု ဒသကျောင်
ဤဒေသကို ထခိုက်လွယ်ဒသျောဒေသအပဖစ် စဉ််းစျော်းဒလ ှသည်။ ဤဒေသတွင် စစ်ကိုင််းတိုင််း ဒေသကကီ်း
ဒတျောင်ပိုင််း၊ မနတဒလ်းတိုင််း ဒေသကကီ်း အလယ်ပိုင််းနှင် အဒနှာက်ပိုင််း၊ မဒကွ်းတိုင်း် ဒေသကကီ်း၏
အစတ်အပိုင််းအမ ျော်းစိုတို ပါဝင်သည်။

၁.၂။ အလယ်ပင
ိို ်ုံးကေသအပူပိိုင်ုံးဇိုန် ၏ သုံးနစိိုက်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး

ဒ ွ်းခ ယ်ထျော်းဒသျောသီ်းနှှံ ၅ မ ်း၏ တစ်နိုင်ငှံလှံို်းအတိုင််းအတျော စိုစိုဒပါင််းစိုက်ပ ်း ဧ ယျော၊ အထွက်နှုန််းနှင်

ထိုတ်လိုပ်မမ
ှု ျော်းကို ဇယျော်း ၁မို်းစပါ်းအဒနပဖင် ဟက်တျော( ၁ တွင်ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။ စပါ်း စိုက်ဧ ယျောမှျော.
၆၂ သန.ါ်ါ်း နှင် ဒနွစပါ်းအဒနပဖင် ဟက်တျော ၁၂၆ သန််း သည်
ှ ။ .စိုစိုဒပါင််း ဟက်တျော ၇ )၀ သန််းဒက ျော်.
အထွက်နှုန််းမှျော တစ်နိုင်ငှံလှံို်းအတိုင််းအတျော အဒနပဖင် ပ မ််းမျှ တစ်ဟက်တျောလျှင် ၃၉၂ မက်ထ စ်တန် .
ထွက် ှဖပီ်း၊ စိုစိုဒပါင််း ထိုတ်လိုပ်မှုမှျော မက်ထ စ် တန်ဒပါင််း ၂၈ သန််းခန် ှသည်။ စီမှံကန််းဧ ယျော ှဒသျော
တိုင်း် ဒေသကကီ်း ၃ ခို၏ ဖမ ွံ့နယ် ၁၄ ခို တိုတွင် ပဲတီစမ််း နှင် ကိုလျော်းပဲစိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှုကို ဇယျော်း ၁၂ .
၃ တိုတွင်ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။.နှင် ၁

စီမှံကန််းဧ ယျောမ ျော်းတွင် စပါ်း၊ ဒပမပဲ၊ နှမ််း၊ ပဲတီစမ််းနှင် ကိုလျော်းပဲတိုသည် ပပည်တွင််း စျော်းသှံို်းမှု အတွက်
အဒ ်းကကီ်းသကဲသို နိုင်ငှံပချော်းပိုကိုန်မ ျော်းလည််းပဖစ်သည်။ ခ င််းခ က် အဒနပဖင် ဒပမပဲသည်
ပပည်တွင််းစျော်းသှံို်းဆီ လိုအပ်ခ က်ကိုပင် ပပည်မှီဒအျောင် ထိုတ်လိုပ်နိုင် ပခင််းမ ဒသ်းပါ။
ှ စပါ်းသည်
ပပည်သူတို၏ အဓကစျော်းနပ် ကချောနှင် အဓကတင်ပိုသည် ထိုတ်ကန
ို ် ပဖစ်ဒသျောဒသကျောင် ပမန်မျောနိုင်ငှံ၏
အဓကစိုက်ပ ်းဒ ်းထွက်ကိုန်ပဖစ်သည်။ စစ်ကိုင််းတိုင််းနှင် မနတဒလ်းတင
ို ််းဒေသ ကကီ်းမ ျော်းသည်
ပမန်မျောနိုင်ငှံ၏ အကကီ်းဆှံို်းထိုတ်လိုပ်မှု ဧ ယျောမ ျော်းပဖစ်သည်။ စီမှံကန််းဒေသမ ျော်း ှ ဆန်ထိုတ်လိုပ်မှု
%သည် ၂၀၁၈ မိုတ်သိုန်စပါ်း စိုက်ပ ်းခ န်တွင် တစ်နိုင်ငှံလှံို်းထိုတ်လိုပ်မ၏
ှု ၂၂ )၀၂၈ သန််း.တန်ခ န် ၅(
ှသည်။ စီမှံကန််းဧ ယျောပဖစ်ဒသျော စစ်ကိုင််း၊ မနတဒလ်းနှင် မဒကွ်းဒေသမ ျော်းတွင် )၅၇၅ သန််း.တန်ခ န် ၂၂(
( ဒပမပဲ ၊ နှမ််း ၊ ပဲတီစမ််းVigna radiata) နှင် ကိုလျော်းပဲ (Cicer arietinum) သီ်းနှှံတစ်မ ်း ပခင််းစီအလိုက်

4
တစ်နိုင်ငှံလှံို်းထိုတ်လိုပမ
် ှု၏ ၈၀ခန် ှသည်။ ကိုလျော်းပဲကို အဓ %ကအျော်းပဖင် စစ်ကိုင််းတိုင်း် ဒေသကကီ်းတွင်
ထိုတ်လိုပ်ဖပီ်း တစ်နိုင်ငှံလှံို်း ထိုတ်လိုပ်မ၏
ှု ၅၂။)၄.ဇယျော်း ၁( ှသည် %၅၈.

ဇယာုံး ၁.၁။ ၂၀၁၉-၂၀၁၈ ခိုနစ်အတွငုံး် က ုံးခ ယ်သုံးန ၅ မ ိ ုံး၏ တစ်နိိုငင

် လိုုံးအတိင
ို ်ုံးအတာ
စိိုက်ပ ိ ုံးဧ ိယာ၊ အထွက်နှုန်ုံးနင် ထိုတလ
် ိုပ်မှုမ ာုံး

သီ်းနှှံ စိုက်ဧ ယျော အထွကန

် ှုန််း ထိုတလ
် ိုပမ
် ှု GAP ဧ ယျော
(‘000 (မက်ထ စ်တန်/ (‘000 မက်ထ စ်တန်) (ဟက်တျော)
ဟက်တျော) ဟက်တျော)
စပါ်း ၇၂၂၈ ၃၉၂. ၂၈၀၁၆

ဒပမပဲ ၁၀၅၈ ၁၅၀. ၁၅၈၈ ၂၂၀ ဟက်တျော

(၀၀၂.%)
နှမ််း ၁၅၄၇ ၀၄၉. ၇၂၇ ၂၆၇၀ ဟက်တျော
(၀၁၇.%)
ပဲတီစမ််း ၁၁၆၉ ၁၂၅. ၁၄၅၈ ၁၉၀၀၀ ဟက်တျော
(၁၅၂.%)
ကိုလျော်းပဲ ၃၈၃ ၁၄၂. ၅၄၃ -

ဇစ်မြစ် − MOALI, 2019a

ဇယာုံး ၁.၂။၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခိုနစ်ပဲတစိမုံး် စက

ိို ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်မှု

ခပည်နယ်/ မိိုုံး ကဆာင်ုံး စိုစက

ို ပါင်ုံး

စဉ် တိိုင်ုံး ိတ် အထွက် အထွက် ိတ် အထွက် အထွက် ိတ် အထွက် အထွက်

ကေသကကုံး ဧက နှုနုံး် (တင်ုံး) ဧက နှုနုံး် (တင်ုံး) ဧက နှုနုံး် (တင်ုံး)

စစ်ကိုင််း ၄၆၃၅၃ ၁၆၇၂. ၇၇၅၀၂၂ ၂၅၁၁ ၁၆၃၀. ၄၀၉၂၉ ၄၉၁၈၂ ၁၆၇၀. ၈၂၁၂၉၃

မှံို ွျော ၇၈၅၅ ၁၆၆၆. ၁၃၀၈၆၄ ၂၁၇၉ ၁၆၇၅. ၃၆၄၉၈ ၁၆၀၆၃ ၁၆၈၂. ၂၇၀၁၅၆

ယင််းမျောပင် ၆၆၅၄ ၁၈၂၀. ၁၂၁၁၀၃ ၁၉၇၇ ၁၅၇၅. ၃၁၁၃၈ ၉၆၀၉ ၁၇၇၀. ၁၇၀၀၈၀

ဆျော်းလင််းကကီ်း ၁၂၇၂၃ ၁၅၆၄. ၁၉၈၉၃၇ ၁၃၆၁၅ ၁၅၈၅. ၂၁၅၈၄၀

ဒ ဘို ၁၉၈၆ ၁၇၇၅. ၃၅၂၅၂ ၁၃၃၆၅ ၁၉၄၅. ၂၅၉၉၇၈

၁ စစ်ကိိုင်ုံး ၄၈၇၃၃၉ ၁၆၂၉. ၇၉၃၆၇၂၈ ၁၀၇၉၅၁ ၁၆၅၁. ၁၇၈၂၃၃၄ ၅၉၅၂၉၀ ၁၆၃၃. ၉၇၁၉၀၆၂

ပခိုကကြူ ၁၂၁၃၆ ၈၅၁. ၁၀၃၂၇၇ ၁၂၁၃၆ ၈၅၁. ၁၀၃၂၇၇

မဒကွ်း ၂၀၅၂၄ ၉၀၀. ၁၈၄၆၆၇ ၂၅၂ ၁၄၂၃. ၃၅၈၅ ၂၀၇၇၆ ၉၀၆, ၁၈၈၂၅၂

နတ်ဒမျောက် ၃၅၄၇၇ ၁၃၂၅. ၄၇၀၀၇၀ ၆၉၆၅ ၁၁၁၈. ၅၀၅၄၃ ၄၂၄၂၂ ၁၂၉၁. ၅၄၇၉၃၉

ပွင်ပဖြူ ၁၆၄၃ ၁၄၀၉. ၂၃၁၅၅ ၁၆၄၃ ၁၄၀၉. ၂၃၁၅၅

5
 ဒအျောင်လှံ ၆၆၃၆၈ ၇၆၁. ၅၀၅၀၆၈ ၁၄၀၇၈ ၆၁၂. ၈၆၁၅၇ ၈၀၄၄၆ ၇၃၅. ၅၉၁၂၂၅

၂ မကကွုံး ၃၆၄၃၉၉ ၁၀၅၅. ၃၈၄၃၀၀၇ ၇၂၂၁၈ ၉၅၁. ၆၈၆၈၇၅ ၄၃၆၆၁၇ ၁၀၃၇. ၄၅၂၉၈၈၂

စဉ်ကိုင်
၇၂၂၂ ၁၅၁၀. ၁၀၉၀၅၂ ၇၂၂၂ ၁၅၁၀. ၁၀၉၀၅၂

မလင
ှု ်
၂၃၃၃ ၅၇၇. ၁၃၄၇၃ ၂၃၃၃ ၅၇၇. ၁၃၄၇၃

နွှာ်းထို်းကကီ်း
၁၂၀၈၆ ၁၀၁၆. ၁၂၂၇၅၆ ၁၂၀၈၆ ၁၀၁၆. ၁၂၂၇၅၆

ဒပ ျော်ဘယ
ွ ်
၄၄၀၅၃ ၁၃၂၄. ၅၈၃၃၀၅ ၄၄၀၅၃ ၁၃၂၄. ၅၈၃၃၀၅

၃ မနတကလုံး ၂၅၉၇၄၂ ၁၁၃၆. ၂၉၅၀၇၄၆ ၂၄၄၅၄ ၁၂၂၂. ၂၉၈၈၆၃ ၂၈၄၁၉၆ ၁၁၄၃. ၃၂၄၉၆၀၉

ဇစ်မြစ် − DoA, 2020

ဇယာုံး ၁.၃။၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခိုနစ် ကိုလာုံးပဲစိုက

ိ ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်မှု

ခပည်နယ်/ ကဆာင်ုံး

စဉ်
တိင
ို ်ုံးကေသကကုံး ိတ် အထွက်နှုနုံး် အထွက် ိတ် အထွက်နှုနုံး် အထွက်

ဧက (တင်ုံး/ဧက) (တင်ုံး) ဧက (တင်ုံး/ဧက) (တင်ုံး)

စစ်ကိုင််း ၂၈၆၃၂ ၁၁၅၀. ၃၂၉၂၄၀ ၂၈၆၃၂ ၁၁၅၀. ၃၂၉၂၄၀

မှံို ွျော ၂၀၈၆၆ ၂၀၈၅. ၄၃၅၀၅၆ ၂၀၈၆၆ ၂၀၈၅. ၄၃၅၀၅၆

ယင််းမျောပင် ၃၆၆၈၅ ၁၁၀၈. ၄၀၆၃၄၂ ၃၆၆၈၅ ၁၁၀၈. ၄၀၆၃၄၂

ဆျော်းလင််းကကီ်း ၃၉၁၈၆ ၂၂၅၀. ၈၈၁၆၈၅ ၃၉၁၈၆ ၂၂၅၀. ၈၈၁၆၈၅

ဒ ဘို ၅၇၅၇ ၂၉၆၀. ၁၇၀၄၀၇ ၅၇၅၇ ၂၉၆၀. ၁၇၀၄၀၇

၁ စစ်ကိိုင်ုံး ၄၆၀၂၀၈ ၁၉၅၃. ၈၉၈၆၉၉၂ ၄၆၀၂၀၈ ၁၉၅၃. ၈၉၈၆၉၉၂

ပခိုကကြူ ၈၆၅ ၁၉၃၅. ၁၆၇၃၈ ၈၆၅ ၁၉၃၅. ၁၆၇၃၈

မဒကွ်း ၉၈၃ ၁၂၆၅. ၁၁၈၇၀ ၉၈၃ ၁၂၆၅. ၁၁၈၇၀

နတ်ဒမျောက် ၃၇၆ ၈၉၅. ၃၃၆၅ ၃၇၆ ၈၉၅. ၃၃၆၅

ပွင်ပဖြူ ၂၄၃၁၀ ၁၄၆၂. ၃၅၅၄၂၆ ၂၄၃၁၀ ၁၄၆၂. ၃၅၅၄၂၆

ဒအျောင်လှံ ၁၀၂၆ ၁၂၉၈. ၁၃၃၁၇ ၁၀၂၆ ၁၂၉၈. ၁၃၃၁၇

၂ မကကွုံး ၁၆၆၅၆၂ ၁၃၃၆. ၂၂၂၄၉၄၃ ၁၆၆၅၆၂ ၁၃၃၆. ၂၂၂၄၉၄၃

စဉ်ကိုင်
၁၆၃၀၄ ၁၉၅၀. ၃၁၇၉၂၈ ၁၆၃၀၄ ၁၉၅၀. ၃၁၇၉၂၈

မလင
ှု ်
၂၁၂၁ ၅၆၂. ၁၁၉၁၂ ၂၁၂၁ ၅၆၂. ၁၁၉၁၂

နွှာ်းထို်းကကီ်း
၁၀၁၀၄ ၇၃၂. ၇၃၉၆၁ ၁၀၁၀၄ ၇၃၂. ၇၃၉၆၁

6
 ဒပ ျော်ဘယ
ွ ်
၂၂၄၀၉ ၁၁၇၅. ၂၆၃၃၀၆ ၂၂၄၀၉ ၁၁၇၅. ၂၆၃၃၀၆

၃ မနတကလုံး ၂၃၁၂၀၈ ၁၄၆၇. ၂၂၉၂၁၈၁ ၂၃၁၂၀၈ ၁၄၆၇. ၂၂၉၂၁၈၁

ဇစ်မြစ် − DoA, 2020

ဇယာုံး ၁.၄။ ၂၀၁၈-၂၀၁၉ မိုတ်သိုန် ာသစမကိန်ုံးဧ ိယာ၏ သုံးနထိုတ်လိုပ်မှု ာခိိုင်နှုန်ုံးနင်

တစ်နိိုငင
် လိုုံး ထိုတ်လိုပ်မှုအတိိုင်ုံးအတာတိိုအာုံးနိှုငုံး် ယဉ်ကဖာ်ခပခခင်ုံး

သီ်းနှှံ စစ်ကိုင်း် တိုင််းဒေသ မဒကွ်းဒေသ မနတဒလ်းဒေသ တစ်နိုင်ငလ

ှံ ှံို်း တစ်နိုင်ငလ
ှံ ှံို်း
ဧက (%)
ဧက (%) ဧက (%) စိုစဒ
ို ပါင််းဧက စိုစဒ
ို ပါင််း၏ %

စပါ်း ၃၀၅၈၂၈၉ ၁၀၁၀၅၂၉ ၉၄၈၃၀၅ ၂၂၅၂၅၉၇၄

(၁၃.၅၈%) (၄.၄၉%) (၄.၂၁%) (၂၂.၂၈%)

ဒပမပဲ ၃၀၅၈၂၈၉ ၁၀၁၀၅၂၉ ၉၄၈၃၀၅ ၂၂၅၂၅၉၇၄

(၂၂.၆၆%) (၃၄.၁၃%) (၂၅.၆၈%) (၈၂.၄၇%)

နှမ််း ၁၆၆၅၆၆ ၂၅၀၈၉၁ ၁၈၈၇၅၈ ၇၃၅၀၉၈

(၁၉၉၃.%) (၃၄.၆၂%) (၃၀.၈၂%) (၈၅.၃၇%)

ပဲတီစမ််း ၇၅၂၁၈ ၁၃၀၆၄၈ ၁၁၆၃၂၄ ၃၇၇၄၂၈

(၄၂.၆၄%) (၂၇.၉၂%) (၁၇.၂၂%) (၈၇.၇၈%)

ကိုလျော်းပဲ ၂၄၈၂၀၂ ၁၆၂၄၉၈ ၁၀၀၂၃၆ ၅၈၂၀၉၉

(၅၂.၅၈%) (၁၃.၀၂%) (၁၃.၄၂%) (၇၉.၀၁%)

ဇစ်ပမစ် − DOA, 2020

စပါ်းစိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှု ပမငမ

် ျော်းတို်းတက် န်အတွက် မ ်းဒကျောင််းမ ်းသန်မ ျော်း အသှံို်းပပ ပခင််း
သည် လွနစ
် ွျောအဒ ်းကကီ်းသည်။ မ ်းဒစကဏ္ဍဖွှံွံ့ဖဖ ်း န်အတွက် စိုက်ပ ်းဒ ်း၊ ဒမွ်းပမြူဒ ်းနှင်
ဆည်ဒပမျောင််း ဝန်ကကီ်းဌျောနမှ ပိုဂဂလကကိုမပဏီမ ျော်းအျော်း အျော်းဒပ်းဒဆျောင် ွက်လျှက် သည်
ှ ။
ေဂိုန်အင်တျောဒန ှင်နယ်၊ ဂို်းလ်ေင််းဆန််းလန််း၊ ဆင််းဒ လီ၊ ဂ ီ်းဒအ်း ှျော်း၊ နယူ်းဒအ ျော၊
ဂ တ်ဒဝါ၊ ဒအ ျောဟသဂျောနှင် ပမငဒ
် ဇယ ျော စဒသျော ပိုဂဂလက ကိုမပဏီအခ ွံ့သည် မ ်းဒစကဏ္ဍ
ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းတို်းတက် န်အတွက် ပူ်းဒပါင််းဒဆျောင် ွက် လ က် ှသည်။ ၂၀၁၂၂၀၁၃ ခိုနှစတ
် ွင် −
ဝန်ကကီ်းဌျောနမှ ဒပမဧ ယျော ၄၈၈ ဟကါ်တျောပဖင် မ ်းဒစ ၁၃၁၁ တန် စတင်ထတ
ို ်လိုပ်ခဲဖပီ်း မ ်းဒစ
ထိုတ်လိုပ်မှု၏ အဒစျောပင
ို ််းကျောလမ ျော်းတွင် ဦ်းဒဆျောင်အစပ ်းနိုင်ခဲသည်။ ၂၀၁၅၂၀၁၆ −

7
ခိုနှစ်တွင် ဒတျောင်သူမ ျော်း ပူ်းဒပါင််းပါဝင်ဖပီ်း ၄၆၀ ဟက်တျောမှ မ ်းဒစ ၉၈၀ တန်ထိုတ်လိုပခ
် ဲ
၂၀၁၈ ခိုနှစတ
် ွင် ပိုဂဂလက ကိုမပဏီမ ျော်း−သည်။ ၂၀၁၇မှ ဒပမဧ ယျော ၅၄၁ ဟက်တျောမှ မ ်းဒစ
၄၈၀၀၀ တန်ထိုတ်လိုပခ
် သည်
ဲ ။ နိုင်ငဒ
ှံ တျော်အဆင် မ ်းဒစဆိုင် ျော ဒကျော်မတီမှ ၂၀၁၉ ခိုနှစ်ထ
စပါ်း ၁၈၇ မ ်း၊ ဒပမပဲ ၁၈ မ ်း၊ နှမ်း် ၁၀ မ ်း၊ ပဲတီစမ််း ၁၃ မ ်းနှင် ကိုလျော်းပဲ ၁၂ မ ်းကို အတည်ပပ
ဒပ်းခဲဖပီ်းပဖစ်သည်။

ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ ဒ ်းွ ခ ယ်ထျော်းဒသျောသီ်းနှှံ ၅ မ ်း၏ စိုစိုဒပါင််းစိုက်ပ ်းဧ ယျော၊ ထိုတ်လိုပ်မှုနှင်
စိုက်ပ ်းဒ ်း အဒလ အက င်ဒကျောင််းမ ျော်းက င်သှံို်းသည် ဧ ယျောနှင် ျောခိုင်နှုန််းကို ဇယျော်း ၁၁ တွင် .
ဒဖျော်ပပ ထျော်းသည်။ စိုကပ
် ်း ဒ ်း အဒလအက ငဒ
် ကျောင််းမ ျော်းသည် ဒန ျောဒေသ အမ ျော်းစိုတွင်
ဒတျောင်သူမ ျော်း အသကျော်း လူကက က်နည််းသည် အပပင် က င်သှံို်းလက်ခှံသည်နှုန််းမှျော လည််း
အလွန်ပင်နည််းပါသည်။ ။ လက် ှအဒန )အဒသ်းစတ်ကို စပါ်းလက်စွဲစျောအိုပ်တွင်သကည်ပါ(
ထိုတ်လိုပ်မှု တ်းို တက် န်သျောမက တည် ှဖပီ်းပဖစ်ဒသျော သဘျော၀အ င််း /အထျော်းအ အထွက်နှုန််း
အပမစ်မ ျော်း ဒလ ျောနည််းကိုန်ခန််းပခင််း မ ှသည် ဒ ည
ှ တ
် ည်တဒသျော
ှံ စိုက်ပ ်းဒ ်းစနစ် ှ န်
စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျော အဒလ အက င် ဒကျောင််းမ ျော်း ပိုမို က င်သ်းှံို န် လိုအပ်လျှက် ှသည်။

လိုပ်ကက
ွ ်ငယ်လယ်သမျော်းမ ျော်း ၏ )အမ ်းသမီ်းမ ျော်း၊ လူငယ်မ ျော်းနှင်ကဒလ်းမ ျော်းအပါအ၀င်(
သျောယျော ဝဒပပျောဒ ်းနှင်စွမ််း ည်တို်းတက်ဒစ န်အတွက် အပူပင
ို ််းဇိုန်ဒေသ ှပဲတီစမ််းနှင်
ကိုလျော်းပဲစသည် ပဲမ ်းစှံို သီ်းနှှံ ထိုတ်လိုပ်မက
ှု ိုပမင်တင် န်အလွန်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ပဲမ ်းစှံို
ကိုန်ထိုတ်စွမ််းအျော်း တ်းို ပမင်ပခင််း နှင် ကိုန်ဒခ ျောပပ လိုပ်ပခင််းသည် ပမန်မျောပဲကဏ္ဍ
ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းတို်းတက်ဒ ်း မဟျောဗ ြူဟျော၏ မဟျောဗ ြူဟျောဒပမျောက် ည်မှန်း် ခ က် ခိုအနက်မှ )၃(
တစ်ခိုပဖစ်သည်။သို ျောတွင် အျော်းနည််းသည်တို်းခ ဲွံ့ပညျောဒပ်းဒ ်းနှင် ပညျောဒ ်း စနစ်ကို
စန်ဒခေါ်မှုမ ျော်းအနက်မတ
ှ စ်ခိုအပဖစ်ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။ နည််းပညျောပဖန်ဒဝဒ ်းနှင် တ်းို ခ ဲွံ့ပညျော
ဒပ်းဒ ်း၀န်ဒဆျောင်မှုမ ျော်းပိုမအ
ို ျော်းဒကျောင််းဒစရှံိုသျောမက ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်း၏ စွမ််း ည်
နှင် က မ််းက င်မက
ှု ိုပမင်တင် န် လယ်သမျော်းကွင််းသင်တန််းဒက ျောင််းခ ဉ််းကပ်မက
ှု ို ဒေသတွင််း
စျော်းသှံို်းမှုအတွက် သျောမက ပပည်ပသိုတင်ပိုမှုအတွက်ပါ ပမ
ို ထ
ို ိုတ်လိုပ်နိုင် န်အတွက် အသှံို်းပပ
သင်သည်။

8
၁၃။ ပဲတစိမ်ုံး စိက
ို ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး.

ပမန်မျောနိုင်ငသ
ှံ ည် ပဲမ ်းစှံိုသီ်းနှှံအမ ်းအစျော်း ၂၀ ဒက ျော်ကို အမ ်းမ ်းဒပပျောင််းလဲကျော အလှည်က
စိုက်ပ ်း ထိုတ်လိုပ်လ က် ှသည်။ ကမ္ျောပဲမ ်းစှံိုထိုတ်လိုပ်မ၌
ှု ေိုတယဒန ျောတွင် ဖပီ
ှ ်း ၂၀၁၆
ခိုနှစ်တွင် တန်ခ န် ၆ သန််းထိုတ်လိုပ်ခသည်
ဲ ။ ပဖစ်သည်။ သိုဒသျော်တို်းတက်ဒကျောင််းမွန်ဒသျော
ပဲမ ်းမ ျော်း ှနိုင်မှုတင
ွ ် ကကီ်းမျော်း ဒသျောကန်သတ်ခ က်မ ျော်း ဒနသည်
ှ ။ အပချော်းပဲမ ်းစှံို
ထိုတ်လိုပ်သည် အျော ှနိုင်ငှံမ ျော်းနှင် နှုင််းယှဉ် လျှင် ပဲမ ်းစှံိုအထွက်နှုန််းသည်ပမငမ
် ျော်းသည်။
လက် ှပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ တင်ပိုမှုမှျော ခန်မန
ှ ််းဒပခအျော်းပဖင် တန်ခ န် တစ်သန််းခန် )တန်ဖို်း
အဒမ ကန်ဒေေါ်လျော ၁ ဘီလီယှံ( ှသည်။ စိုစိုဒပါင််းကမ္ျောပဲမ ်းစှံို တင်ပိုမှု ၏ ၁၂ ျောခိုင်နန
ှု ််းနှင်
တန်ဖို်းအျော်းပဖင် ၁၉% ှသည် )DAR, 2017( ။ ပပည်တွင်း် မ ်းကွဲမ ျော်းသည် ပ ှံွံ့နှှံမှုမ ှဘဲ
နိုင်ငတ
ှံ ကျောမ ်းဗီဇမ ျော်းကို အပပည်အဝအသှံို်းခ နင
ို ်ပခင််းမ ဒသ်းပါ။
ှ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည်
ကိုယ်တိုင် မ ်းထျော်းသကဖပီ်း စီ်းပွျော်းပဖစ် ှနင
ို ်သည် မ ်းဒစအမ ျော်းစိုသည် မရို်းဖလျောမ ်းမ ျော်း
သိုမဟိုတ် မ ်းရို်းဗီဇ အ င််းအပမစ်မ ျော်းကန်သတ်ခ က် ဒသျော
ှ ပဖန်ခ ထျော်းသည်မ ်းဒဟျောင််းမ ျော်း
ပဖစ်သည်။
မတ်ပ၊ဲ ပဲတစမ််း၊ ပဲစင််းငှံို နှင် ကိုလျော်းပဲတိုသည် အဓကစိုက်ပ ်းဒသျောပဲဒလ်းမ ်းပဖစ်သည်။
ခန်မန
ှ ််းဒပခ အျော်းပဖငပ
် ဲမ ်းစှံိုထိုတ်လိုပ်မ၏
ှု ၆၈ဒအျောက်တိုဘျောမှ ( ခန်သည် ဒဆျောင််း ျောသီ %
)ဇွန်လမှစက်တင်ဘျောလ( တွငပ် ဖစ်ဖပီ်း က န် ၃၂ ျောခိုင်နှုန််းကို မိုတ်သိုန် ျောသီ )ဇန်နဝါ ီလ
တွငထ
် ိုတ်လပ
ို ်သည်။ ပဲတီစမ််းကို အဓကအျော်းပဖင် အပူပင
ို ််းဇိုန်အလယ်ပင
ို ််းနှင် ပမစ်ဝက န််းဒပေါ်
ဒေသဒပမျောက်ပိုင််းတိုတွင် မ်းို ျောသီ နှင်ဒဆျောင််း ျောသီတိုတွင် ဆတူထိုတ်လိုပ်ဖပီ်း သီ်းနှှံစိုကပ
် ်းမှု
အဒလအထကွဲပပျော်းမှုမ ျော်းစွျော ှသည်။ ကိုလျော်းပဲကို အပူပိုင််းဇိုန်အလယ်ပိုင််းဒေသတွင်သျော
သီ်းသန်စိုကပ
် ်းသကသည်။

၁.၃.၁။ ခမန်မာနိင
ို ်ငတွင် စိိုကပ
် ိ ုံးလ က် ိကသာပဲ တစိမ်ုံးမ ိ ုံးမ ာုံး

၂၀၁၉ ခိုနှစ်၊ သသဂိုတလ

် ၉ က်ဒနအထ အမ ်းသျော်းမ ်းဒစဒကျော်မတီသည် မတ်ပပ ၇ မ ်း၊
ပဲတီစမ််း ၁၃ မ ်း၊ ကိုလျော်းပဲ ၁၂ ပဲမ ်း နှင် ပဲစင််းငှံို ၆ မ ်းကိုအတည်ပပ ခဲသည်။
အတည်ပပ ခဲသည် ပဲတီစမ််း မ ်းမ ျော်းမှျော-
ပဲတီဒ ဝါ၊ ဒ ဆင််း ပဲတီစမ််း ၉၊ ဒ ဆင််း - ၈၊ ဒ ဆင််း ပဲတီစမ််း- ၂၊ ဒ ဆင််း ပဲတီစမ််း-
၁၁၊ ဒ ဆင််း ပဲတီစ- ပဲတီစမ််းမ််း ၁၊- ၂၊ စိုက်ပ ်းဒ ်း- ၁၊ ပမဒသက်းမှံ-ို ၁၄၊ ပမဒသက်းမှံ-ို SAFAL
၁၁ ဒအ၊ SAFAL ၂၁ နှင် ဒ တို်း ၀၀၉ တိုပဖစ်သကသည်။ )အိုပီ(

9
၁.၃.၂။ ပဲ တစိမုံး် ပင် ၏ ကကုံးထွာုံးမှုအဆငမ
် ာုံး

Pookpakdi et al., 1992 က ပဲတီစမ််း၏ ကကီ်းထွျော်းမှုနှငဖ

် ွံ့ွှံ ဖဖ ်းတို်းတက်မှုအဆင်မ ျော်းကို
ဒအျောက်ပါ အတင
ို ််း ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။
ဇယာုံး ၁.၅။ ပဲတစိမ်ုံးပင် ၏ ကကုံးထွာုံးမှုအဆငမ
် ာုံး

ကကုံးထွာုံးမှုအဆင် အကသုံးစိတ်ကဖာ်ခပခ က်
ပင်ပင
ိို ်ုံး ကကုံးထွာုံးမှုအဆင်
VE အပင်ဒပါက် အပင်ဒပါက် ပ ်းပင်ငယ်သည် ဒပမမ က်နှှာပပင်အနီ်းတွင် အဒစ ွက်

)cotyledons(မ ျော်းနှငအ
် တူ အပင်၏အစတ်အပင
ို ််း
အခ ွံ့ဒပမဒပေါ်သို ထွကလ
် ျောသည်။

VC အဒစ ွက် အဒစ ွက်မ ျော်းသည် ဒပမမ က်နှှာပပင်ဒပေါ်တွင်တစ်ခိုနှင်တစ်ခို

Cotyledon ကွျောထွက်သွျော်းသည်။ ွက်ထီ်း )Unifoliolate ( မ ျော်းသည်
ပပန်ကျော်းစပပ လျောဖပီ်း အနှာ်းမ ျော်း တစ်ခိုနှင်တစ်ခိုထ မဒနပါ။

V1 ပထမအဆစ် ပထမအဆစ်မှ ွက်ထီ်းမ ျော်းသည်အပပည်အဝပပန်ကျော်းလျောဖပီ်း

အပပျော်းလိုက် ကျော
ှ အဒပေါ်ဆှံို်းအဆစ်တွင် ကပ်ဒနဒသျော ပထမ
သှံို်းမျော ွက် )trifoliolate( သည် ပပန်ကျော်းစပပ လျောသည်။

V2 ေိုတယ အဆစ် အဒပေါ်ဆှံို်း အဆစ် ဒပေါ် ှ ေိုတယ သှံို်းမျော ွကသ

် ည်စတင်ပပန်ဒနစဉ်
ေိုတယ အဆစ် နှင်ကပ်ဒနဒသျော ပထမ သှံို်းမျော ွကသ
် ည်
အပပည်အဝပပန်ကျော်းသွျော်းသည်။

V3 တတယ တတယ အဆစ်တွငက

် ပ်ဒနဒသျော ေိုတယသှံို်းမျော ွက်သည်
အဆစ် အပပည်အဝပပန်ကျော်းသွျော်းဖပီ်း အထက်ပိုင််း အဆစ်ဒပေါ် ှ တတယ
သှံို်းမျော ွက်သည် ပပန်ကျော်းစပပ လျောသည်။

V4 စတိုတထ အဆစ် စတိုတထ အဆစ်တွင်ကပ်ဒနဒသျော တတယသှံို်းမျော ွက်သည်

အပပညအ
် ဝပပန်ကျော်းသွျော်းဖပီ်း အထက်ပိုင််း အဆစ်ဒပေါ် ှ စတိုတထ
သှံို်းမျော ွက်သည် ပပန်ကျော်းစပပ လျောသည်။
Vn N- အဆစ် သှံို်းမျော ွက်သည် ပပန်ကျော်းစပပ လျောဖပီ်း ွက်မျောမ ျော်း ပပန်ပပြူ်းလျောခ န်
တွင် အဆစ်တစ်ခိုကဒ
ို တွက်နင
ို ်သည်။

10
 မ ိ ုံးပွာုံးကကုံးထွာုံးမှုအဆင်
R1 ပန််းစပွင် ပင်မပင်စည်ဒပေါ် ှ အဆစ်တင
ို ််းတွင် ပန််းတစ်ပွင်ပွင်သည်

R2 အသီ်းစသီ်း ပင်မပင်စည်ဒပေါ် ှ အဆစ် ၄ နှင် ၆ သကျော်းတွင် ၁

စင်တီမီတျော ည
ှ ဒ
် သျော သီ်းဒတျောင်တစ်ခို သည်
ှ
R3 အဒစစတည် ပင်မပင်စည်ဒပေါ် ှ ထပ်ဆှံို်း အဆစ် သှံို်းဆစ်တင
ွ ် ၅ စင်တီမီတျော
ှညဒ
် သျော သီ်းဒတျောင်တစ်ခို သည်
ှ
R4 အဆှံပပည် ထပ်ဆှံို်း အဆစ် သှံို်းဆစ် ှ သီ်းဒတျောင်သည် အဒစမ ျော်းသကျော်းတွင်
ခါ်းသမ်လျောသည်
R5 စတင် ငမ
် ှည် ပင်မပင်စည်ဒပေါ် ှ သီ်းဒတျောင်တစ်ဒတျောင်သည် အည ၊ အည င်
အနက်ဒ ျောင်ဒပပျောင််းသွျော်းသည်။ )သို(
R6 ပထမဆွတခ
် ူ်း အပင်ဒပေါ်မှ သီ်းဒတျောင် ၅၀ ျောခိုင်နှုန််း င်မှည်လျောသည်
R7 ပထမဆွတခ
် ူ်း R6 မှ င်မှညဒ
် သျော သီ်းဒတျောင်မ ျော်း ဆွတ်ခူ်းဖပီ်းဒနှာက် .
အပင်ဒပေါ်တွင် က န် ဒသျော
ှ သီ်းဒတျောင်မ ျော်း င်မှည်လျောဒသျောအခါ
R7 သို ဒ ျောက် သည်
ှ ။

၁၄။ ကိုလာုံးပဲစိုက
ိ ်ပ ိ ုံးထိုတလ
် ိုပ်ခခင်ုံး.

၁.၄.၁။ ခမန်မာနိိုင်ငတွင် စိိုက်ပ ိ ုံးလ က် ိကသာ ကိုလာုံးပဲမ ိ ုံးမ ာုံး

သသျောထင် ှျော်းဒသျော ကိုလျော်းပဲ ၂မ ်း ှသည်။

)၁(ဒေစီကိုလျော်းပဲမ ်း- အဒစခွှံထူ၊ အမ ျော်းအျော်းပဖင်မ ်းဒစပှံိုှံစအ

ှံ မ ်းမ ်းနှင်အည ဒ ျောင်၊
အဝါဒ ျောင်၊ အစမ််းနှင်အနက်ဒ ျောင်တိုကိုဒပါင််းစပ်ထျော်းသည်။ အဒစမ ျော်းမှျော ဒယဘိုယ အျော်းပဖင်
ဒသ်းငယ်ဖပီ်း မ က်နှှာပပင်သကမ််းတမ််းကျော ဒထျောင်မ ျော်းပါ ှသည်။ ပန််းပွင် ဒယဘိုယ အျော်းပဖင်
ပန််းဒ ျောင်ပဖစ်သကသည်။

ကဘိုလီ )၂( ကိုလျော်းပဲ မ ်း သို်း၏ ဦ်း ဒခါင််းကပ

ို ှံိုသဏ္ဍျောန် ှဖပီ်း အဒစခွှံ - ပါ်းလျောသည်၊ အပဖြူ
သိုမဟိုတ် အဝါနိုဒ ျောင် ှသည်။ ဒခ ျောဒမွွံ့ဒသျောမ က်နှှာပပင် ှသည်။ အပဖြူပန််းပွင်ဖပီ်း ပင်စည်
အဒပေါ်တွင် အင်သို ဆိုင် ျောနင်ဒ ျောင် ပခယ်ပစစည်း် မ ှပါ။

11
 ပို ၁.၁။ ကေစကိုလာုံးပမ
ဲ ိ ုံး နင် ကဘိုလကိုလာုံးပဲမ ိ ုံး

© Gaur © Gaur

အတည်ပပ ထျော်းဒသျော ကိုလျော်းပဲမ ်းမ ျော်းမှျော- က ျောခ ၊ ဒ ဒသက်းမှံို၊ ဒ ဆင််း -၁၊ ဒ ဆင််း ကိုလျော်းပဲ -၃၊
ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၅၊ ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၆၊ ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၈၊ ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၁၁၊
ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၁၂ နှင် ဒ ဆင််းကိုလျော်းပဲ -၁၃ (အိုပ)ီ တိုပဖစ်သကသည်။

၁.၄.၂။ ကိုလာုံးပပ
ဲ င်၏ကကုံးထွာုံးမှုနင်ဖွေ့ွ ပဖိ ုံးမအ
ှု ဆင်မ ာုံး

Muehlbauer et al., 1982 က ကိုလျော်းပဲ၏ ကကီ်းထွျော်းမှုနှင်ဖွှံွံ့ဖဖ ်းတို်းတက်မှုအဆင်မ ျော်းကို

ဒအျောက်ပါအတိုင််းဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ပင် ပိိုင်ုံး ကကုံးထွာုံးမအ

ှု ဆင်မ ာုံး

အပပည်အဝပပန်ကျော်းဒနသည်အပမင်ဆှံို်းအ ွက်မ ျော်းအပါ အဝင်သည် ပင်မပင်စည်ဒပေါ် ှ ပမင်နိုင်

ဒသျော အဆစ်မ ျော်းကိုဒ တွက်ပါ။ အ ွကမ

် ျော်းတွင် ဘဲဥပှံို ွက်မျော ၃ စှံို မှ ၈ စှံို ထပါ ှသည်။

ဗီအီ်း - အပင်ဒပါက်

ဗီ ၁- - ပင်စည်ဒပေါ်မှ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် ပထမအ ွက်ပပန်ကျော်းလျောသည်

ဗီ ၂- - ပင်စည်ဒပေါ်မှ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် ေိုတယအ ွက်ပပန်ကျော်းလျောသည်

ဗီ၃- ပင်စည်ဒပေါ်မှ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် တတယအ ွကပ် ပန်ကျော်းလျောသည် -

ဗီ ၄- - ပင်စည်ဒပေါ်မှ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် စတိုတထအ ွကပ် ပန်ကျော်းလျောသည်

ဗီအင်န-် ပင်စည်ဒပေါ်မှ ွက်မျောမ ျော်းစွျောပါသည် အင်န် အ ွက်ပပန် -ကျော်းလျောသည်

12
 ပို ၁.၂။ က်မွှာမ ာုံးစွာပါသည် အ က်ခပန်ကာုံးလာသည်အဆင်နင်ပန်ုံးပဖိ င်ပဖိ င်ပွငခ
် န
ိ ်

© Muehlbauer © DAR

မ ိ ုံးပွာုံးအဆင်

ပင်တည််း ၀တ်မှုန်ကူ်းသည်အပင်သည် ဒဘ်းတက်ကိုင််းမ ျော်းထပ်တွင် ပန််းပွင် ၁ ပွင် ၂ ပွင် -

ပွင်သည်။ သီ်းဒတျောင်မ ျော်းသည်ဘဲဥပှံို ှဖပီ်း အဒစ ၃ ဒစထပါဝင်နိုင်သည်။ င်မှည်ဒသျောအခါ

အပင်မ ျော်းနှင် သီ်းဒတျောင်မ ျော်းသည် အဝါဒ ျောင်မှ အည ဒ ျောင်သိုဒပပျောင််းသွျော်းသည်။

R 1- ပန််းစပွင်ခ န်၊ အပင်ဒပေါ်တွင်ပင

ွ ်ဒနဒသျောပန််းတစ်ပင
ွ ်

R 2- ပန််းဖဖ င်ဖဖ င်ပွင်ခ န်၊ ပန််းအမ ျော်းစိုပွင်

R 3- အဒစျောပင
ို ််းအသီ်းစတင်ပမင်ဒတွွံ့

R 4- အသီ်းပပျော်းခ ပ်၊ သီ်းဒတျောင်သည်အပပည်ကကီ်းထွျော်းလျောဖပီ်း အမ ျော်းအျော်းပဖင်ပပျော်းသည်။

R 5- အဒစျောပင
ို ််းအဒစ၊ သီ်းဒတျောင်တစ်ခိုစီမအ
ှ ဒစသည်သီ်းဒတျောင်ထဲတင
ွ ်ပပည်လျောသည်

R 6- အဒစပပည်၊ အဒစအျော်းလှံို်းသည်သီ်းဒတျောင်ထဲတင
ွ ်ပပည်ညျောဖပီ်းဝိုင်း် ဒနသည်

ဇဝကမမ င်က က်မအ

ှု ဆင်

R 7- အ ွက်မ ျော်းသည်ဝါစပပ ဖပီ်း သီ်းဒတျောငမ

် ျော်း၏ ၅၀သည်အဝါဒ ျောင်ဒပပျောင််းသွျော်းသည်။ %
R8 – အပင်ဒပေါ် ှ သီ်းဒတျောင်မ ျော်း၏ ၅၀သည်ဒဒ အဒ
ို ျောင်ဒပပျောင််းသွျော်းသည်။ %

13
 ပို ၁.၃။ အကစကအာင်ပပုံး သုံးကတာင်လိုုံးဝိိုငုံး် ကနကသာပို

© DAR

၁၅။ စမကိနုံး် ကေသတွင်ုံး ဖ က်ပိုုံးိ ခပဿနာမ ာုံး.

မတူညီဒသျောဒေသမ ျော်း ှ ဖ က်ပို်း )အင််းဆက်ပို်းမ ျော်း၊ ဒ ျောဂါမ ျော်း၊ ဒပါင််းပင်မ ျော်းနှင် ကကွက်မ ျော်း(
က ဒ ျောက်မှုသည် ျောသီနှင်ဒေသအလိုက်ကွဲပပျော်းနိုင်သည်။ သိုဒသျော် တူညဒ
ီ သျောဧ ယျော၊
ဥပမျော အပူပိုင်း် ဇိုန်တွင် အလျော်းတူပဖစ်နင
ို ်သည်။ ၂၀၂၀ ခိုနှစ် covid-အဒပခအဒနအ 19
စီမက
ှံ န််းဖမ ွံ့နယ်မ ျော်းသါါိုါ ကွင််းဆင််း ဒလလျောမှုမ ျော်းပပ လိုပ် န်
အဒပခအဒနမဒပ်းဒသျောဒသကျောင် လက်လှမ်း် မီသမျှ မှတ်တမ််း မ ျော်းမှ ှဒသျော
အခ က်အလက်မ ျော်းကိုသျော ဤလက်စွဲစျောအိုပ်တင
ွ ် ဒဖျော်ပပသွျော်းမည်ပဖစ်ပါသည်။ ADSP (၂၀၁၈ )
မှတ်တမ််း မ ျော်းသည် အဓကအျော်းပဖင် အပူပိုင််းဒေသဆည်ဒဒ ဒသျောက်ဧ ယျောမှပဖစ်ဖပီ်း၊ အဆိုပါ
စီမက
ှံ န််းတွငပ
် ါဝင် ဒသျော အပူပင
ို ််းဇိုန်ဒေသမ ျော်းနှင် အလျော်းတူပင်ပဖစ်လမ်မည်ဟို ယူဆပါသည်။
MOALI (၂၀၁၈( မှ စက
ို ်ပ ်းဒ ်းဖွှံွံ့ဖဖ ်းမှုအဒထျောက်အကူပပ စီမက
ှံ န််း )ADSP) စစ်တမ််းအ
အခ ွံ့ဒေသ မ ျော်း ှ ပ်းို မျော်းပပဿနှာမ ျော်းမှျောဒအျောက်ပါအတိုင််းပဖစ်သည်။

ဇယာုံး ၁.၆။ ကတာင်သူလယ်သမာုံးမ ာုံး၊ PPD ၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးနင်ကေသခ DoA ၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးမ
သတ်မတ်ထာုံးကသာတပ်ကိုန်ုံးပမိ ွေ့နယ် ိအဓိကပိိုုံးမွှာုံးခပဿနာမ ာုံး

သုံးန အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး က ာဂါမ ာုံး ကပါင်ုံးမ ာုံး ကကွက်မ ာုံး
စပါုံး ဆစ်ပို်း၊ ွကဒ
် ခါက်၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း ွက်ဒပချောက်၊ ပမက်မ ျော်း၊ အနည််းငယ်သျော
ပဖ တ်ည ၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း ွက်ဒပချောက်၊ ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း၊ ပ က်စီ်း
သကက်သွန်ဖမတ်ပ်းို ပမစ်ပိုပ၊် မသ
ှု ီ်း ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း
ပဲမ ိ ုံးစို ပ၊ ငဒပမျောင်ဒတျောင်၊ အဝါဒ ျောင်မဒ
ို စဒ ျောဂါ၊ ပမက်မ ျော်း၊
သီ်းဒတျောင်ထို်းပ်းို သှံဒခ ်းဒ ျောဂါ ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း၊
ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း

14
 နမ်ုံး သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ၊ ရ်းို မဲဒ ျောဂါ
ွက်လပ်ပို်း၊
က
ွ က
် ပ်ပ်းို
ကခမပဲ စိုပ်စျော်းပို်းမ ျော်း၊ ဆျောကိုစပို ျော်း က
ွ ်ဒပပျောက်
ွက်လပ်ပို်း၊ ဒ ျောဂါ
က
ွ က
် ပ်ပ်းို
ကိုလာုံးပဲ ကိုလျော်းပဲ ပဖြူဒဆ်း ီ်းယမ််းပင်ည ်း
သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ဒ ျောဂါ

လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ပဲမ ်းစှံိုတင

ွ ်က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်းဒသျော အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်းကို ဒကျောင််းစွျော
မသသကပါ။ သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်း ၀န်ထမ််းမ ျော်းက ယင်ပဖြူ နှင် အဝါဒ ျောင်မိုဒစဗိုင််း ပ် ဒ ျောဂါသည်
ပဲမ ်းစှံိုတင
ွ ် အဓကဖ က်ပို်းပဖစ်သည်ဟိုဒဖျော်ပပခဲသည်။
ဇယာုံး ၁.၇။ ကတာင်သူမ ာုံး၊ သုံးနကာကွယ်က ုံးဌာန၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးနင် ကေသခ စိိုက်ပ ိ ုံးက ုံး
ဦုံးစုံးဌာန၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးမ သတ်မတ်ထာုံးကသာ မနတကလုံးတင
ိို ်ုံးကေသကကုံး ိ အဓိကပိုံးို မွှာုံး
ခပဿနာမ ာုံး

သုံးန အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး က ာဂါမ ာုံး ကပါင်ုံးမ ာုံး ကကွက်မ ာုံး
စပါုံး ဆစ်ပို်း၊ ွကဒ
် ခါက်၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း ွက်ဒပချောက်၊ ပမက်မ ျော်း၊ အနည််းငယ်သျော
ငဒပမျောင်ဒတျောင်၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း ွက်ဒပချောက်၊ ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း၊ ပ က်စီ်း
သကက်သွန်ဖမတ်ပ်းို ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း
ပဲမ ိ ုံးစို ပ၊ ငဒပမျောင်ဒတျောင်၊ ပမက်မ ျော်း၊
သီ်းဒတျောင်ထို်းပ်းို ၊ ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း၊
ွက်လပ် ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း
ကခမပဲ စိုပ်စျော်းပို်းမ ျော်း၊ ဒစျောပင်နှာက နှင် ဒနှှာင််း ပမက်မ ျော်း၊ ပဲဒတျောင်တွင်
ွက်လပ်ပို်း၊ ပင်နှာက ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း၊ သသျောစွျော
က
ွ က
် ပ်ပ်းို ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း ဖ က်ဆီ်း

လယ်သမျော်းမ ျော်းသည်ပဲတီစမ််းတွင် ပ ၊ ွက်လပ်ပ်းို နှင် ငဒပမျောင်ဒတျောင်ဖ က်ပို်းမ ျော်းသည်

မနှမ်နင််းဘဲ ထျော်းပါက အထွက်နှုန််း ၁၀၀% ဆှံ်းို ရှံှု်းလမမ
် ည်ဟိုယှံိုယဆ
ူ သည်အတွက် ၎င််းတိုကို
ကျောကွယ်နှမ်နင််း န် တစ် ျောသီအတွင််း ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ၇ ကကမ် မှ ၈ ကကမ်အထ
ဖ န််းဒလ ှသည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း၏ အျောနသင်နှင် သီ်းနှှံစိုက်ခင််းအတွင်း် ှ သဘျောဝ န်သူမ ျော်း
နှငအ
် က ်းပပ အင််းဆက်မ ျော်းအဒပေါ် အက ်းသက် ဒ ျောက်မှုကိုဒလလျော န် လိုအပ်သည်။
ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုကို အနမ်ဆို်းှံ အဆငအ
် ထဒလျှျောခ န်၊ ပ်းို သတ်ဒဆ်း ေဏ်ခှံနိုင် ည်
ှပခင််း၊ ဖ က်ပို်းမ ျော်းအဆမတန်ပွျော်းမ ျော်းလျောပခင််း နှင် ယခင်က အဒ ်း မကကီ်းဒသျော အင််းဆက်မ ျော်း
ဖ က်ပို်းပဖစ်လျောပခင််းကဲသိုဒသျော၊ ခိုခှံပခင််း၊ မလိုလျော်းအပ်သည်ပပဿနှာမ ျော်းကို ကျောကွယ်
15
 န်အပပင် သီ်းနှှံထွက်ကန
ို ်မ ျော်းနှင်ဒပမဆီလျောထဲတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း ဓျောတ်ကကွင််းမ ျော်း က န် ှ
ဒနဒသျော ပပဿနှာမ ျော်းကိုဒ ှျောင် ှျော်း န်အတွက် ပ်းို သတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲမှုကို အနမ်ဆှံို်း
အဆငသ
် ိုဒလျှျောခ န် လအ
ို ပ် မည်ပဖစ်သည်။
ကကွက်မ ျော်းကို ကကွက်မဆ
ို ်းို မ ျော်းကဖမ််းယူသတ်ပဖတ်သကသည်။ အလိုပသ
် မျော်းဒ ွံ့ဒပပျောင််းမှု ဒသကျောင်
လိုပ်သျော်း ှျော်းပါ်းမှုနှင်လိုပ်အျော်းခမ ျော်းပမင်တက်ဒနဒသကျောင််းကိုလည််း လယ်သမျော်းမ ျော်းက
ဒဖျော်ပပသကသည်။ အက ်းဆက်အဒနပဖင် အခ န်နှင်ကန
ို ်က စ တ်သက်သျောဒစ န်
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းကိုသှံို်းပခင််း မှလွဲ၍ အပချော်း ဒ ွ်းခ ယ်စ ျောနည််းလမ််းမ ှဒတျောပါ။

ဇယာုံး ၁.၈။ ကတာင်သူမ ာုံး၊ သုံးနကာကွယ်က ုံးဌာန ၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးနင် ကေသခ

စိိုက်ပ ိ ုံးက ုံးဦုံးစုံးဌာန ၀န်ထမ်ုံးမ ာုံးမ သတ်မတ်ထာုံးကသာ စစ်ကိိုင်ုံးတင
ိို ်ုံးကေသကကုံး၊ ပိုလဲ နင်
ယင်ုံးမာပင်ပမိ ွေ့နယ်မ ာုံး ိ အဓိကပိုံးို မွှာုံးခပဿနာမ ာုံး

သုံးန အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး က ာဂါမ ာုံး ကပါင်ုံးမ ာုံး ကကွက်မ ာုံး
စပါုံး ဆစ်ပို်း၊ ွကဒ
် ခါက်၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း ွက်ဒပချောက်၊ ပမက်မ ျော်း၊ အနည််းငယ်သျော
ွက်လပ်အမ်ပ်းို ၊ ဂိုတ်က ်းဒ ျောဂါ ပမက်မန
ို ်ညင််းမ ျော်း ပ က်စီ်း
ပဖ တ်ည ၊ )အထူ်းသပဖင်
ဒေါင််းဖမီ်းပ ှံ(၊
ွက်ပပနဒ
် ပါင််းမ ျော်း
ပဲမ ိ ုံးစို ယင်ပဖြူ၊ အဝါဒ ျောင်မဒ
ို စဒ ျောဂါ၊
သီ်းဒတျောင်ထို်းပ်းို ၊ ပ ၊
နမ်ုံး ွက်လပ်ပို်း၊ ပဖ တ်မ ျော်း ရ်းို မဲဒ ျောဂါ၊ နှမ်း် ဖဒ
ို ျောဂါ

ကိုလာုံးပဲ ကိုလျော်းပဲ ပဖြူဒဆ်း ီ်းယမ််းပင်ည ်း

သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ဒ ျောဂါ

ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ်တွငလ
် ည််းအလျော်းတူအဒပခအဒနမ ်းကိုဒတွွံ့ ှခဲ ဒသျော်လည််း ဒပမပဲတွင်
ကကွက်မ ျော်း ဆ်းို ွျော်းသည်ကိုဒတွွံ့ သည်။ ဖ က်ပို်းမ ျော်း၊ ဒ ျောဂါမ ျော်းနှင် ဒပါင််းပင်မ ျော်း
ကိုဒတွွံ့ သည်အခါ ပ်းို သတ်ဒဆ်း အသှံို်းပပ ပခင််းသည် လယ်သမျော်းမ ျော်း အသကျော်း ဒတွွံ့ ဒသျော
သျောမန်အဒလအထတစ်ခို ပဖစ်သည်။ အခ ွံ့ဒသျော လယ်သမျော်းမ ျော်းကမူ ကကွက်က ဒသျော်လည််း
ထခိုက်ပ က်စီ်းမှု အနည််းငယ်သျော ှသည်အတွက် ဘျောမှမလိုပ် ဒသကျောင််း ဒပပျောသကသည်။
ယင််းမျောပင်ဧ ယျောတွင် ဒ သွင််းနှင် မ်းို ဒကျောင််းဒသျောက်ဒေသမ ျော်းတွငပ
် ါ လယ်သမျော်း မ ျော်း သည်
ဒယဘိုယ အျော်းပဖငတ
် စ်နှစ်လျှငသ
် ီ်းနှှံနှစ်မ ်း၊ သှံို်းမ ်းစိုက်ပ ်းသကသည်။ လယ်သမျော်းမ ျော်း
အဒနပဖင် အသှံို်းပပ ဒလ ှ ဒသျော သီ်းနှှံပှံိုစှံမ ျော်းမှျော ဇွန်လမှဒအျောက်တိုဘျောလအထ )က(
မ်းို စပါ်းစိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက် နိုဝင်ဘျောလမှ ေီဇင်ဘျောလအထ ကိုလျော်းပဲကို ေိုတယပဲသီ်းနှှံ

16
အပဖစ်လည််းဒကျောင််း၊ ဒဖဒဖျော်ဝါ ီလမ ျော်းအထ ကိုလျော်းပဲ၊ ဒဖဒဖျော်ဝါ ီမှ-ဇန်နဝါ ီ )ခ (
မတ်လအထ နှမ်း် နှင် မတ်လမှဒမလအထ ဒနွစပါ်း စိုကပ
် ်းပခင််းပဖစ်သည်။ (MOALI, 2018( ။
ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ကိုလျော်းပဲသီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်းသည် အထွက်နှုန််းကို ၈၀ %
က ဆင််း သည်ထ အလွန်အက ှံပ က်စီ်းဒစနိုင်သည်အတွက် အစီဖတ်နှင် ဆင
ို ်ကလှံို်း
(ကလိုပင
ို ် ီဒဖျော + ဆင
ို ်ပါမီသ င်) တို ကို အနည််းဆှံို်း ၃ ကကမ် နှစ်ပတ်ပချော်းပက်ပဖန််းသကသည်။
လယ်သမျော်းမ ျော်းသည်အပင်မ ျော်းည ်းနွမ််းသွျော်းသည်ကသ
ို တပပ မဒသျော်လည််းဒ ျောဂါပဖစ်ဒစသက်
ှမ ျော်းကိုမသသကပါ။ ဒ ျောဂါစွဲသည်ဟိုထင်မတ
ှ ်သကသည်။
နှမ်း် တွင် ွက်ဒခါက်ပို်းသည်အဓကဖ က်ပို်းပဖစ်ဖပီ်း လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ဆင
ို ်ကလိုန််း (ကလို
ပင
ို ် ီဒဖျော + ဆင
ို ်ပါမီသ င်) ပ်းို သတ်ဒဆ်းကိုဖ န််းသကသည်။ လယ်သမျော်းမ ျော်းက ဤအင််းဆက်ပို်း
သည် စိုက်ခင််းမ ျော်းတွင်ပွျော်းမ ျော်းလျောပါက အထွက်နှုန််း ၁၀ဆ %၁၅-ါိုါှံါ်းရှံှု်းနိုငသ
် ည်ဟို
လယ်သမျော်း မ ျော်းက ယူဆသကသည်။ ရို်းမဲ နှင် နှမ်း် ဖိုဒ ျောဂါ )မင
ို ်ကပ
ို လပ်စမျော( တိုသည် အဓက
ဒ ျောဂါမ ျော်းပဖစ်သကသည်။ ျောသီဥတိုတင
ွ ် ပင်လှံို်းပ ှံွံ့ ပ်းို သတ်ဒဆ်းတစ်မ ်းပဖစ်ဒသျော “
)ေိုင်မီသိုအတ်( ေါနှာေင််း ကို နှစ်ကကမ် ပက်ဖ န််း သကသည်။ ဤဒ ျောဂါမ ျော်းကို မနှမ်နင််းပါက
အထွက်နှုန််း ၁၀ မှ ၇၀ ျောခိုင်နှုန််းကိုဆို်းှံ ရှံှု်းနင
ို ်သည်ဟို လယ်သမျော်း မ ျော်းက ယူဆသကသည်။
လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ပ်းို မျော်းနှင်သငဒ
် တျော်ဒသျောပို်းမျော်းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု ဒ ်းွ ခ ယ်ပခင််းနှင် ပတ်သက်၍
ဗဟိုသိုတ အနည််းငယ်သျော ှဖပီ်း ဘက်စဖ
ှံို က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲမန
ှု ှင် ပတ်သက်က ပ၍
ို ပင် ဗဟိုသိုတ
နည််းပါ်း သကသည်။ ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်း၏သက်သျောဒခ ျောင်ခ ဒ ်းနှင် ၄င််းတို၏လူမှု
အသိုင်း် အဝိုင််းအတွင််း ှ က န််းမျောဒ ်းအဒပခအဒနအဒပေါ် အဆပ်သင်ဒစဒသျော စိုက်ပ ်းဒ ်း
ဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်း အသှံို်းပပ ပခင််း၏ ဆ်းို က ်းမ ျော်း နှင်ပတ်သက်၍ ဒတျောင်သူ လယ်သမျော်းမ ျော်းတွင်
လှံိုဒလျောက်ဒသျောဗဟိုသိုတမ ှသကပါ။ ဘက်စှံိုဖ က်ပ်းို စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုကို ဤဖမ ွံ့နယ် ၂
ခို ှလယ်သမျော်းမ ျော်း အျော်းလှံို်းအတွက် စွမ်း် ည်ဖွံ့ွှံ ဖဖ ်း တ်းို တက်ဒစ န် ဦ်းစျော်းဒပ်း ဒဆျောင် ွက်
မည်ကဏ္ဍပဖစ်သည်ဟို စစ်တမ််းကညန်ပပခဲသည်။

17
 အခန်ုံး (၂)

ပဲမ ိ ုံးစိုတွင်က က ာက်ကသာ အင်ုံးဆက်ဖ က်ပိိုုံးမ ာုံးနင် ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံးမ ာုံး

၂၁။ ခမန်မာနိိုင်ငတွငက
် တွွေ့ ိ ကသာ အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး.

Ghosh (၁၉၄၀ ၊”ပမန်မျောနိုင်င၏

ှံ အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်း “ ဒ ်းသျော်းခဲဒသျော ဂနဓဝင် )Crowe
(၁၉၈၅ နှင် ”လယ်ယျောသီ်းနှှံဖ က်ပို်းမ ျော်းစျော င််း“ ၏ )Waterhouse (၁၉၉၃ ၏ )
စျောအိုပ်မ ျော်းအပပင်”ခခှံ ငှံိုသှံို်းသပ်ခ က်“Morris and Waterhouse (၂၀၀၁တက
ို )
ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျောအဒ ်းပါဒသျောarthropod ဖ က်ပို်း ၂၂၂ မ ်း နှင် ဒပါင််းပင်
အမ ်းဒပပင််း ၁၇၀ ကို စျော င််းပပ စိုထျော်းသည်။ ၎င််းတိုအနက် arthropod ဖ က်ပို်း ၄၄ မ ်းသည်
နှစ်အမ ျော်းစိုတွင် အဓကအဒ ်းပါဒသကျောင််းဒဖျော်ပပခဲသည်။ ၎င််းတိုအထဲမှ အဒ ်း
အပါဆှံ်းို ဖ က်ပ်းို မ ျော်းမ ျော ငဒပမျောင်ဒတျောင် (Spodoptera fitum)၊ သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်း(Helicoverpa
armigera( ၊ ပင်ပဖတ်ပ်းို )Agrotis ipsilon) ၊ ှံို ျော်းခူဒမ်း ှည် (Spilarctia obliqua၊ )
ွက်စစ
( ခ မ််းသ စ်ပို်းThrips palmi( ၊ ပ )Aphis gossypii( ၊ ပခ)Odontotermes spp ၊)Agrotis
segetum ပဖတ်ပို်း၊ ဘူ်းသခွါ်း သီ်းထ်းို ယင် (Bactrocera cucurbitae ၊ သစ်သီ်းထို်းယင်)
(Bactrocera dorsalis( ဝါ သ စ်ပို်း/၊ နှင် ပင ပ်)Scirtothrips dorsalisတို ပဖစ်သကသည်။ )

အဒ ်းအကကီ်းဆှံ်းို ဒပါင််းမ ျော်းမှျော ထကရှံို်း၊ ပင်ကူထပ်ပတ်၊ ပမက်မှံိုညင််းအဝါ၊ ပမက်မည

ှံို င််းဥနက်၊
ပမက်ကမ
ွ ််းသီ်း ဒလ်း၊ လပ် င်ဘတ်၊ ဝမ််းဘဲစျောပမက်၊ သက်ကယ်ပမက် နှင်ဟင််းနိုနွယ်ဆ်းူ ဒပါက် ,
တိုပဖစ်သကသည်။

အထက်ဒဖျော်ပပပါစျော င််းသည်နှစ် ၂၀ ှဖပီပဖစ်ဖပီ်း ပ်းို မျော်းမ ျော်း၏အဒပခအဒနသည် အခ န်နှင်အမျှ

ဒပပျောင််း လဲသွျော်းနိုင်သည်။ ယခိုအခ န်အထ ဖ က်ပို်းစျော င််းနှင်ပတ်သက်၍ ထိုတ်ဒဝထျော်းသည်
အပချော်း မှတ်တမ််း မဒတွွံ့ ဒသ်းပါ။ ထိုဒသကျောင် ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ အဒ ်းကကီ်းဒသျောဖ က်ပို်းမ ျော်းနှင်
ဒပါင််းပင်မ ျော်း စျော င််းသည် လက် ှ အဒပခအဒနကိုထင်ဟပ်ဒစ န် တျော၀န် ှသူမ ျော်းနှင်
စတ်၀င်စျော်းသူ အျော်းလှံို်းက အတူတကွ ကက ်းပမ််း အျော်းထိုတ်သင်သည်။

18
ဇယာုံး ၂.၁။ ပဲမ ိ ုံးစတ
ို ွင်က က ာက်ကသာ အင်ုံးဆက်ဖ က်ပိုုံးိ မ ာုံး

ပဲတစိမ်ုံး
ပို စ် Acheta sp., Orthoptera: Gryllidae
ပဖတ်ပို်း၊ Agrotis ipsilon, Lepidoptera: ပဖတ်ပို်း၊ Agrotis ipsilon, Lepidoptera:
Noctuidae Noctuidae
ပဲပ အနက်၊ Aphis fabae, Hemiptera:
Aphididae
ကိုလျော်းပဲသီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို Helicoverpa
armigera, Lepidoptera: Noctuidae
အစင််းပါ ဒလှ်းက င််း Medythia suturalis, ပခ၊ Odontotermes sp., Isoptera: termitidae
Coleoptera: Chrysomelidae
ဖူ်းဒ ျောင်က င််း Mylabris pustulata,
Coleoptera: Meloidae
ပဲပိုပ် ွက်ဒထွ်းပို်း Omiodes indicate,
Lepidoptera: Pyralidae
ပဲပင်စည်ထို်းပို်း Ophiomyiaphaseoli, Diptera: ပဲပင်စည်ထို်းပို်း Ophiomyiaphaseoli,
Agromyzidae Diptera: Agromyzidae
လက်ဖက်အဝါဒ ျောင်မျော်းပင်ကူ
Polyphagotarsonemuslatus, Acarina:
Tetranichidae
ဂိုန်ဒလျှျော်ခူဒမွ်း ှည် Spilarctia obliqua,
Lepidoptera: Arctiidae
ငဒပမျောင်ဒတျောင် Spodoptera litura, ငဒပမျောင်ဒတျောင် Spodoptera litura,
Lepidoptera: Noctuidae Lepidoptera: Noctuidae
ပိုကဆ
် ှံဒလျှျော်ခူဒမွ်း ှည် Thysanoplusia
orichalcea, Lepidoptera: Noctuidae

၂၂။ ပဲတစိမုံး် ၏အဓိကအင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး.

အနဒယနိုင်ငှံ ှ မတ်ပခ
ဲ င််းမ ျော်းတွင် အင််းဆက်ပို်းဖ က် စိုစိုဒပါင််း မ ်းစတ် ၆၄ ခို

ဒတွွံ့ ှ သည်ဟို Lal, ၁၉၈၅ က အစီ င်ခှံခဲသည်။ သိုဒသျော်၊ Swaminathan et al. (၂၀၁၂(

၏ဒဖျော်ပပခ က်အ အဒတျောင်မျော က င််း - Coleoptera ၊ ယင်ဒကျောင်- Diptera၊ ဂ ပို်း-

Hemiptera, ပ ျော်း နက ယ်- Hymenoptera၊ ပခ -Isoptera၊ လပ်ပပျော ဖလှံ- Lepidoptera၊

နှှံဒကျောင် - Orthoptera နှင် သ စ် - Thysanoptera မ ်းစဉ် မ ျော်းမှ အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ်းစတ်

19
၂၀၀ နှင် မျော်း )Acarina( မ ်းစဉ် မှ မျော်းပင်ကူ ၇ မ ်း သည် ပဲတီစမ််းနှင် မတ်ပဲတွင်

က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်းဒသကျောင််း ဒဖျော်ပပခဲသည်။ အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်းမှျော ယင်ပဖြူ၊ ပဖ တ်စမ််း ၊

အနက်ဒ ျောင်ပ ၊ ွက်စစ

ှံို ျော်းခူဒမွ်း ှည်၊ ပင်စည်ထို်းယင် နှင် စက်ဒပပျောက် သီ်းဒတျောင်

ထို်းပို်းတိုသည် အဒ ်းကကီ်းဖ က်ပ်းို မ ျော်းပဖစ်သကသည်။ ဆ်းို ွျော်း ပပင််းထန်စွျောက ဒ ျောက်ပါက

ပင်စည်ထို်းယင်တစ်မ ်းတည််း ကပင် ၉၀ ျောခိုင်နှုန််းဒက ျော်ပ က်စီ်းမှုကို ပဖစ်ဒပေါ်ဒစဖပီ်း

အထွက်နှုန််းဆှံ်းို ရှံှု်းမှု ၂၀ ျောခိုင်နှုန််းဒလ ျော နည််းဒစနိုင်သည် )Talekar, ၁၉၉၀(။ ပဲတီစမ််းတွင်

က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်း ဒသျော အင််းဆက်ပို်းမ ျော်းကို )၁( ပင်စည် ထို်းပို်း၊ )၂( အ ွက်စျော်းပို်း၊ )၃(

သီ်းဒတျောင်ထို်းပို်း နှင် )၄( သိုဒလှျောင် ဖ က်ပို်း ဟူ၍ အိုပ်စိုခွဲပချော်းနိုင်သည်။ PPD (၂၀၂၀( က

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ပဲတီစမ််းဖ က်ပို်း ၂၄ မ ်း ှ ဒသကျောင််း ဒအျောက်ပါအတိုင််း စျော င််းပပ ထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၂.၂။ ပဲတစိမ်ုံးတွင်က က ာက်ဖ က်ဆုံးကသာအင်ုံးဆက်ပိိုုံးမ ာုံး

စဉ် အမည် သိပပအမည် မ ိ ုံးစဉ် မ ိ ုံး င်ုံး

၁ သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို Helicoverpa armigera Lepidoptera Noctuidae

၂ စက်ဒပပျောက်သီ်းထို်းပို်း Maruca testulalis Lepidoptera Pyralidae

၃ ငဒပမျောင်ဒတျောင် Spodoptera litura Lepidoptera Noctuidae

၄ ပဲဒတျောငထ
် ်းို လပ်ပပျော Lampides boeticus Lepidoptera Lycaenidae

၅ ွက်စှံိုစျော်းခူဒမွ်း ှည် Amsacta sp. Lepidoptera Arctiidae

၆ ွက်စှံိုစျော်းခူဒမွ်း ှည် Spilosoma sp. Lepidoptera Arctiidae

၇ ွက်ဒထွ်းပို်း Omiodes indicata Lepidoptera Pyralidae

၈ ပဲပပ
ို ် က
ွ လ
် ပ်ပ်းို Archips micaceanus Lepidoptera Tortricidae

၉ အညွနထ
် ို်းပို်း Monopis sp. Lepidoptera Tineidae

၁၀ အစင််းပါ ဒလှ်းက င််း Phyllotreta striolata Coleoptera Chrysomelidae

၁၁ ဒလှ်းက င််း Medythia suturalis Coleoptera Chrysomelidae

၁၂ အ ွက်စျော်းက င််း Monolepta sp. Coleoptera Chrysomelidae

၁၃ အစမ််းဒ ျောင်ဂ ပ်းို Nezara viridula Hemiptera Pentatomidae

၁၄ သီ်းဒတျောင််းထ်းို ဂ ပ်းို Riptortus sp. Hemiptera Coreidae

၁၅ သီ်းဒတျောင််းထ်းို ဂ ပ်းို Dolicoris indicus Hemiptera Pentatomidae

20
 ၁၆ ပဖ တ်စမ််း Empoasca sp. Hemiptera Jassidae

၁၇ ပဲသီ်းထို်းဂ ပ်းို Clavigralla gibbosa Hemiptera Coreidae

၁၈ အဖူ်းစိုပ်ဂ ပ်းို Hyalopeplus sp. Hemiptera Miridae

၁၉ ပ Aphis spp. Hemiptera Aphididae

၂၀ ပင်စည်ထို်းယင် Ophiomyia phaseoli Diptera Agromyzidae

၂၁ ဒ ွံ့ဒပပျောင််းနှှံဒကျောင် Gastrimargus sp. Orthoptera Acrididae

၂၂ နှှံဒကျောင် Acheta sp Orthoptera Gryllidae

၂၃ နှှံဒကျောင် Atractomorpha sp Orthoptera Pyrgomorphidae

၂၄ မျော်းပင်ကူနီ Tetranychus sp Acarina Tetranychidae

ဇယာုံး ၂.၃။ CFAVC ပက ာဂ က်ကေသ GAP သုံးနမ ာုံးတွင်က က ာက်ကသာအဓိကဖ က်ပိုုံးိ မ ာုံး

အဓိကအင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး နငက

် ာဂါမ ာုံး
စဉ် သုံးန
အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်း ဒ ျောဂါမ ျော်း
စက်ဒပပျောက်သီ်းဒတျောင်ထ်းို ပို်း အဝါဒ ျောင်မဒ
ို စဒ ျောဂါ
ငဒပမျောင်ဒတျောင်
ယင်ပဖြူ
၁ ပဲတီစမ််း ပ
ပဖ တ်စမ််း
ကိုလျော်းပဲသ်းီ လှံို်းဒဖျောက်ပို်း

ကိုလျော်းပဲသ်းီ လှံို်းဒဖျောက်ပို်း ပဖြူဒဆ ီယမ်ပင်ည ်းဒ ျောဂါ

၂ ကိုလျော်းပဲ
ပမစ်ဒပချောက်ဒဆွ်း

ဇယာုံး ၂.၄။ ကေသဆိိုင် ာဝန်ထမ်ုံးမ ာုံးနင်ကတွွေ့ဆိုညိနိှုငုံး် ာမကပေါ်ထွက်လာကသာတိုခပန်မှုမ ာုံး

အင်ုံးဆက်ဖ က်ပုံးိို မ ာုံး က ာဂါမ ာုံး

ပဲတစိမ်ုံး ကိုလာုံးပဲ
အပင်ငယ်စဉ်တင
ွ ် က င််းမ ျော်းက ဒပမျောင်တွင် ဒေသခှံမတ်ပဲမ ်းမ ျော်း၌ ယင်ပဖြူ နှင်
ကိုကဒ
် ဖျောက်စျော်းသည် အဝါဒ ျောင်မိုဒစက သည်
ဒပမျောင်တွင် ယင်ပဖြူက သည် အဝါဒ ျောင်မိုဒစ
ပင်စည်ထို်းယင် –ပဖြူ ျောေန် ၃ ဂ ၊ီ
ဒေါင််းနီ်း ွက်ဒပချောက်
ကျောတက်၊ ဒပမဒကျောင််း၊ ီ်းဂ င် သှံို်းသည်
--ဇ်းို မှုသတ်ဒဆ်းမ ျော်း

21
 ကိုလာုံးပဲ ကိုလာုံးပဲ
မနတဒလ်း ကိုလျော်းပဲသီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်း
ဒ ဘို ပန််းကှံို်းခခှံတွင် Phyllody ဒတွွံ့ သည်
Eocanthecona ဂ ပို်း လတ်သည်
သျောစည်တင
ွ ် ပဖြူဒဆ ီယမ်ပင်ည ်းဒ ျောဂါအတွက်
စပါ်းဆစ်ပို်း –Trichogramma နဂ ီ
Trichoderma အထိုပ် ၂၀ ဒပမထဲထည်ဒပ်းနိုင်သည်၊
လတ်သည်
တစ်ထိုပ် ၁၀၀၀ က ပ်။ Tri-K လည််းသှံို်းသည်။
ကိုင််းပိုပဖျောဖပီ်း အပင်ကကီ်းထွျော်းမှုအတွက်
Trichoderma ကိုဒပမပပင်ခ န် )သို( အပင်ဒပခတွင်
ဒဟျော်မန
ို ််း၊ အစီဖတ်ဖ န််းသည်။
ဖ န််းညသည် )တစ်ဧက ၅ ထိုပ်နှုန််း)
အညွန်မ ျော်းကိုပဖတ်ဒ ျောင််းသည်။
စစ်ကိုင််းတွင် Campoletis sp ၃၀၀၀- 929 သည် ခှံနိုင် ည် ှဒသျောမ ်းပဖစ်သည်။
၄၀၀၀ လတ်ဒပ်းဖပီ်း ၁၅-၂၀ နှစ် အဒစန )ပင်ဒထျောင်( မ ်းသည် အပဖြူဒစမ ်းထက်
အသကျောတွင် ပို်းက ဒ ျောက်မှု ဒ ျောဂါေဏ်ပိုမိုခှံနိုင် ည် ှါှါဒသျော်လည််း
နည််းသွျော်းသည်။ အလှံို်းဒသ်းသည်အတွက် ဒတျောင်သူမကက က်ပါ။

ဒအျောက်ဒဖျော်ပပပါ မှတ်စိုနှင် အင််းဆက်ပမ

ှံို ျော်းကို TNAU (၂၀၁၅) မှ ကူ်းယူဒဖျော်ပပပါသည်။

၂.၂.၁။ သုံးလုံးို ကဖာက်ပိိုုံးမ ာုံး

၂.၂.၁.၁။ ကိုလာုံးပဲသုံးလိုုံးကဖာက်ပိိုုံး

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
 ဥ - လှံို်းဝင
ို ််းဒသျော ပှံိုသဏ္ဍျောန် ှဖပီ်း နိုနှစ်ဒ ျောင် သည်
ှ ၊တစ်လှံို်းခ င််းအိုထျော်းသည်။
 ပ်းို ဒလျောင််း - အစမ််းဒ ျောင်မှအည အဒ ျောင်ထ အမ ်းမ ်းကွဲပပျော်းသည်။ အစမ််းဒ ျောင်
ကိုယ်ခနဓှာ၏တွင် ဒက ျောဖက်တင
ွ ် မီ်းခို်းည ဒ ျောင်အစင််းမ ျော်းပါ ဖပီ
ှ ်း ဒဘ်းဖက်တွင်
အပဖြူဒ ျောင်လိုင််းမ ျော်း နှင် အနက် နှငအ
် ည ဒ ျောင်ဒဖ ျောဒဖ ျော ကန်လန်စင််းမ ျော်းပါ သည်
ှ ။
 ရိုပဖ
် ်းှံို - အည ဒ ျောင် ဖပီ
ှ ်း ဒပမဆီလျောအတွင််း၊ အ ွက၊် သီ်းဒတျောင်မ ျော်းနှင်
သီ်းနှှံအကကွင််းအက န် မ ျော်းထဲတွင်ဒတွွံ့ သည်။
 အ ွယ်ဒ ျောက်အဒကျောင်ကကီ်း - အည ဒ ျောင်ဒဖ ျောဒဖ ျောအဝါဒ ျောင်ဖလှံသည် ခနဓှာကိုယ်
ဒတျောင်တင််း သည်။ဒ ွံ့ှ အဒတျောင်သည် မီ်းခို်းဒ ျောင်မှအည ဒ ျောင်ဒဖ ျောဒဖ ျောနှင်
ဗွပ
ီ သ
ှံို ဏ္ဍျောန် အစက်အဒပပျောက်ဒတွွံ့ သည်။
 ဒနှာက်အဒတျောင်မ ျော်းသည်အပဖြူဒ ျောင်ဒဖ ျောဒဖ ျော ှဖပီ်း က ယ်ပပန်
ဒသျောအနက်ဒ ျောင်အနှာ်းသတ်ပါ သည်
ှ ။

22
ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး
 အဒစျောပင
ို ််းအဆင်မ ျော်းတွင် အ ွက်စျော်းသည်
 ပ်းို ဒလျောင််း၏ဒခါင််းပိုင််းသျော သီ်းဒတျောငမ
် ျော်းအတွင််းဝင်စျော်းဖပီ်း ခနဓှာကိုယ်၏က န်
အစတ်အပိုင််း သည် အပပင်တွင် တွဲဒလျောင််းခ တ်ဆထ
ွဲ ျော်းသည်။
 အသီ်းတွင် ဝိုင်း် စက်ဒသျောအဒပါက်ပမင်ဒတွွံ့ သည်။

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
 ETL - သီ်းဒတျောင်မ ျော်း၏ ၁၀% ထခိုကပ
် က်စီ်းဒသျောအခါ
 တစ်ဟက်တျောတွင် Pheromone ဒထျောင်ဒခ ျောက် ၁၂ ဆင်၍ ဒထျောင်ဖမ််းပါ
 တစ်ဟက်တျောတွင် ငှကန
် ှာ်းကိုင််း ၅၀ / ဟက်စိုက်ပါ
 အ ွယ်ဒ ျောက်ဖပီ်းဒသျောပို်းဒလျောင််းနှင် ဖူ်းဒ ျောင်က င််းမ ျော်းကို
လက်နှင်ဒကျောက်ယူစိုဒဆျောင််းပါ
 ဒအျောက်ပါပို်းသတ်ဒဆ်းတစ်ခိုခိုကိုအသှံို်းပပ ပါ။
 တမျောပို်းသတ်ဒဆ်း ၀.၀၃% WSP ၂၅၀၀-၅၀၀၀ ဂ မ် / ဟက်တျော
 Bacillus thuringiensis var kurstaki ၅% WP ၁၀၀၀-၁၂၅၀ ဂ မ် / ဟက်တျော
 ေိုင်မီသိုအတ် ၃၀% EC ၁၂၃၇ စီစီ / ဟက်တျော
 အီမျောမက်တင် ဘင်ဇိုအတ် ၅% SG ၂၂၀ ဂ မ် / ဟက်တျော
 အင်ဒေါက်ဆျောကပ် ၁၅.၈% SC ၃၃၃ စီစီ / ဟက်တျော
 ကလို င်ထ န်နီလီပရို်း ၁၈.၅ SC ၁၅၀ စီစီ / ဟက်တျော
 စပင
ို ်နိုဆပ် ၄၅% SC ၁၂၅-၁၆၂ စီစီ / ဟက်တျော

23
 ပို ၂.၁။ ကိုလာုံးပသ
ဲ ုံးလိုုံးကဖာက်ပိိုုံး၏ ဘဝစက်ဝန်ုံးအဆင်ဆင်

© Tippaiah © Tippaiah

© Tippaiah © Tippaiah

၂.၂.၁.၂။ စက်ကခပာက်သုံးကတာင်ထိိုုံးပိိုုံး

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး

 ပ်းို ဒလျောင််း - အည ဒ ျောင်ဒခါင််းနှင်စမ််းပဖြူဒ ျောင်ခနဓှာကိုယ်ဒပေါ်တွင် အဆစ်တိုင််း၏

ဒက ျောဘက် တွင် အနက်စက်နှစ်ခိုပ် သည်

ှ ။

 အ ွယ်အဒကျောင်ကကီ်း - အည ဒဖ ျောဒ ျောင်ဒ ှွံ့အဒတျောင်ဒပေါ်တွင် အပဖြူဒ ျောင်

အမှတ်အသျော်းမ ျော်း ပါ ှသည်။ ဒနှာက်အဒတျောင်သည် အပဖြူဒ ျောင်ပဖစ်သည်။

ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး

 အဒစျောပင
ို ််းအဆင်မ ျော်းတွင် အ ွက်ကိုစျော်းသည်။

 ပ်းို ဒလျောင််း၏ဒခါင််းပိုင််းသျော သီ်းဒတျောငမ

် ျော်းအတွင််းဝင်စျော်းဖပီ်း ခနဓှာကိုယ်၏က န်

အစတ်အပိုင််း သည် အပပင်တွင် တွဲဒလျောင််းခ တ်ဆွဲထျော်းသည်။

 အသီ်းတွင် ဝိုင်း် စက်ဒသျောအဒပါက်ပမင်ဒတွွံ့ သည်။

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

• ETL: တစ်ပင် ၃ ဒကျောင်

• တစ်ဟက်တျောတွင် ဒဖျောစလှံို်း ၀.၀၇% (ဒဆ်း ည် ၆၂၅ စီစီ) ပက်ဖ န််းပါ။
• မှတ်ခ က် - သျော်း ဲဒကျောင် လပ်ခ်းှံို က င််း (ပ်းို မမည် နှင်အ ွယ်ဒ ျောက် အဒကျောင်ကကီ်း
နှစ်မ ်းလှံို်း) ပမင်ဒတွွံ့ ပါက ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ပခင််းကို ဒ ှျောင်သကဉ်သင်သည်။

24
 ပ၂
ို .၂။ စက်ကခပာက်သုံးကတာင်ထိိုုံးပိိုုံး၏ ပိိုုံးကလာင်ုံးနင် အကကာင်ကကုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

ပို ၂.၃။ ပိိုုံးစာုံးထာုံးကသာ မတ်ပဲသုံးကတာင်မ ာုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

၂.၁.၂.၃. ။ ဆူုံးပါ သုံးကတာင်ထိိုုံးပုံးိို

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
ပ်းို ဒလျောင််း - အစပင
ို ််းစမ််းသည်၊ ရိုပ်ဖှံို်းမလိုပ်မီပန််းဒ ျောင်ဒပပျောင််းသည်။
• ဒ ွံ့ှ င်ပိုင််းတွင်အနက်ဒ ျောင်အစက်အဒပပျောက် ၅ ခို ှသည်
• အ ွယ်အဒကျောင်ကကီ်း - မီ်းခို်းည ဒ ျောင်ပို်းဖလှံ
• ဒ ွံ့ှ င်ပိုင််း လဒမ္ျော်ဒ ျောင်
• ဒ ွံ့ှ အဒတျောင်၏ ဒ ှွံ့ပိုင််းအနှာ်းသတ်တစ်ဒလျှျောက်တင
ွ ် အပဖြူစင််းတစ်ခိုပါသည်။
ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး
• ပန််းပွင်မ ျော်းနှင်သီ်းဒတျောင်အနိုမ ျော်းဒကကွက သည်။
• သီ်းဒတျောင်အ င်မ ျော်းတွင် ပ်းို ဒလျောင််းဝင်ထျော်းသည် အည ဒ ျောင်အစက်နှင်
အမှတ်အသျော်း ဒတွွံ့ သည်။

25
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
• Bracon hebetor ကဲသိုဒသျော သဘျောဝ န်သူ မ ျော်းကိုထန််းသမ််းပါ)ကပ်ပါ်း(
• ETL - ၁၀% ထခိုက်ပ က်စီ်းပခင််း
• ဒနွ ျောသီတင
ွ ် ထယ်နက်နက်ထို်းပါက ၂ - ၃ နှစ်အတွင််း ခိုဒအျောင််းဒနဒသျော ရိုပ်ဖှံို်းမ ျော်း
ကို ဖယ် ှျော်းနိုငသ
် ည်။
• သက်လ င်မ ်းမ ျော်းကို ဒစျောဒစျောစိုက်ပါ။
• အပင်မ ျော်းနီ်းကပ်စွျော စပ်စပ်စိုကပ် ခင််းကဒ
ို ျောှ င်ပါ။
• ဇီ၀နှမ်နင််းမှုအတွက် ငှက်မ ျော်းနှာ်းခိုနိုင် န် ပမငမ
် ျော်းဒသျော နှှံစျော်းဒပပျောင််းကို
ယှဉ်တသ
ွဲ ီ်းနှအ
ှံ ပဖစ် စိုက်ပ ်းပါ။
• ပ်းို ဒလျောင််းနှင်အ ွယ်ဒ ျောက်ဒကျောင် ဖလှံမ ျော်းကို တတ်နိုငသ
် မျှဒကျောကါယူဖ က်ဆီ်းပါ။
• ဖျောရမ
ို င်ဒထျောင်ဒခ ျောက်မ ျော်းကို တစ်ခိုနှငတ
် စ်ခိုမတ
ီ ျော ၅၀ စီပချော်းဖပီ်း တစ်ဟက်တျောလျှင်
၅ ခို တပ်ဆင်ပါ။
• တစ်ဟက်တျောလျှင် ငှကန
် ှာ်းကိုင််း ၅၀ ထျော်းပါ။
• ဖလှံမ ျော်းကိုသတ် န် ၅ ဧကတွင် မီ်းဒထျောင်ဒခ ျောက် ၁ ခို ဆင်ပါ။
• တစ်ဟက်တျောလျှင် Trichogramma chlionis ၁.၅ သန််း ကို အပတ်စဉ် ၄
ကကမ်ဆက်တိုက် လတ်ဒပ်းပါ။
• အစမ််းဒ ျောင်ဇျောဒတျောင်ဂ ပို်း၊ သျော်း ဲဂ ပို်း၊ ပင်ကူ နှင် ပို ွက်ဆတ်မ ျော်းကို
ကျောကွယ်ဒစျောင်ဒ ှျောက်ပါ
• တမျောဒစစစ် ည် ၅% ဖ န််းဖပီ်း ထရိုင် ျောဇိုဒဖျော ၀.၀ ၅% ဖ န််းပါ။
• ကွီနယ်ဒဖျော ၄ေီ ကျောဘရင
ို ််း ၅ ေီကို တစ်ဟက်တျောလျှင် ၂၅ ကီလိုဂ မ်သှံို်းပါ

26
 ပို ၂.၄။ ဆူုံးပါ သုံးကတာင်ထိိုုံးပိိုုံး ၏မတူညကသာဘဝအဆင်မ ာုံး

© TNAU © TNAU

© TNAU © TNAU

၂.၂.၂။ စိုပ်စာုံးပိိုုံးမ ာုံး

၂.၂.၂.၁။ ပ မ ာုံး Aphis craccivora

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
• ပ်းို မမည် နှင်အဒကျောင်ကကီ်း- အနက်ဒ ျောင် ဖပီ
ှ ်း ဝမ််းဗိုကပ
် င
ို ််းတွင် ဒကျော်နီကယ် ၂
တက်ပါ သည်
ှ ။
ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး
• အ ွက်မ ျော်း၊ ပန််းခိုငရ
် ို်းတှံနှင် သီ်းဒတျောင်နိုမ ျော်းတွင်အနက်ဒ ျောင်
ပ မ ျော်းပဖင်ဖို်းှံ လမ််းထျော်းသည်။
• အခ ည်ထိုတဒ
် သျောဒသကျောင် ပို က
ွ ်ဆတ်နက်မ ျော်းလျောသည်။

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
ဒအျောက်ပါပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း ဖ န််းပါ။ )ဟက်တျော/၅၀၀ လီတျော(
• အီမျောမက်တင်ဘ်ဇို တ်၅ % အက်စီ ၂၂၀ ဂ မ် / ဟက်တျော
• အင်ဒေါက်ဆျောကပ် ၁၅.၈% အက်စီ ၃၃၃ ဂ မ် / ဟက်တျော

27
 • တမျောဒစစစ် ည် ၅% ဖ န််းဖပီ်း ထရိုင် ျောဇိုဒဖျော ၀.၀ ၅% ဖ န််းပါ။
• တမျောဆီ ၂%

ပို ၂.၅။ မတ်ပဲတွင်က က ာက်ကသာ ငကခမာင်ကတာင်၊ ပ နင် သ စ်

© ZLM Htun © ZLM Htun

၂.၂.၂.၂။ ခဖ တ်စိမ်ုံး Empoasca kerri

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး

 အဒကျောင်ကကီ်း – ှညဒ
် မ ျောဒမ ျော၊ သွက်လက် ပဖတ်လတ်သည်။သပ်ပှံို
အစမ််းဒ ျောင်အင််းဆက်

ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး

 အ ွက်မ ျော်းတွင် အဝါဒ ျောင်မညီကွကသ် ကျော်းပဖစ်ဒနသည်။

 အစမ််းဒ ျောင်အင််းဆက်မ ျော်းကို အ က
ွ ်ဒအျောက်မ က်နှှာတွင်ဒတွွံ့ သည်။.

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

ပ်းို က ဒသျောအခင််း တစ်ဟက်တျောလျှင် မီသင

ို ််း အို ေီမတ
ီ ွန် ၇၅၀ စီစီ ကို ဒ ၇၀၀ ၁၀-၀၀
လီတျောတွင် ဒဖ ျော်စပ်ဖပီ်းဖ န််းပါ။

၂.၂.၂.၃။ ယင်ခဖျူ – Bemisia tabaci

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
 အ ွယ်ဒ ျောက်အဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်းသည် ဒသ်းငယ်ဖပီ်း အဝါဒ ျောင်ကိုယ်ခနဓှာကို
ဖဒယျောင််းအမှုန်မ ျော်း ထူထပ်စွျောဖှံ်းို အိုပ်ထျော်းသည်။ အပဖြူဒ ျောင်အဒတျောင်မ ျော်း ှသည်။

28
 • ပ်းို ဒလျောင််း နှင် ရိုပဖ
် ်းှံို - အနက်ဒ ျောင် ဖပီ
ှ ်း အဝိုင််း ဘဲဥပှံို ှသည်။ )သို(
ရိုပဖ
် ်းှံို ၏အနှာ်းစွန််းမ ျော်းတွင် ဆူ်းဒမွ်းမ ျော်း ှသည်။
ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး

 အ ွက်မ ျော်းတွင် အဝါဒ ျောင်မညီကွကသ် ကျော်းပဖစ်ဒနသည်။

 အဝါဒ ျောင်မိုဒစဒ ျောဂါသယ်ဒဆျောင်ဒသျောပို်းပဖစ်သည်။

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

 တစ်ဟက်တျောလျှင် မီသိုင်း် ေီမီတွန် ၂၅ အီ်းစီ ၅၀၀ စီစီသှံို်းပါ။

 တစ်ဟက်တျောလျှင် ေိုင်မသ
ီ ိုအတ် ၃၀ အီ်းစီ ၅၀၀ စီစီသှံို်းပါ။

ပို ၂.၆. ။ ယင်ခဖျူ နင် ဖူုံးက ာင်က ိ င်ုံး

© TNAU © TNAU

၂.၂.၃. ။ အပွငစ
် ာုံးပိိုုံးမ ာုံး
၂.၂.၃.၁ ။ ဖူုံးက ာင်က ိ င်ုံး

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး

 ဥ - အဝါဒဖ ျောဒ ျောင် ှဖပီ်း ဆလင်ေါပှံိုစှံပဖစ်သည်။

 ပ်းို ဒလျောင််း - ငယ်စဉ်တွငအ
် ပဖြူဒ ျောင်ပဖစ်သည်။
 အဒကျောင်ကကီ်း - အဒတျောင်မျောသည် အနက်ဒ ျောင် ဖပီ
ှ ်း အဝါဒ ျောင်လဒမ္ျော်ဒ ျောင်
အစက်တစ်ခိုနှင် လှုင််းတွနဒ
် နဒသျောလဒမ္ျောဒ
် ျောင်ကန်လန်အစင််းနှစ်ဒခ ျောင််း သည်
ှ ။
ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာမ ာုံး

 အ ွယ်ဒ ျောက်အဒကျောင်ကကီ်းသည် အဖူ်းအပွင်မ ျော်းကိုအငမ််းမ စျော်းသည် ။

29
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

 အင််းဆက်မ ျော်းကို ပို်းဖမ််းပိုက် လက်ပဖင် စိုဒဆျောင််းဖပီ်း ဒ နှံဆီဒ ျောထျော်းဒသျော )သို(

ဒ တွင်နှစ်၍ သတ်ပဖတ်ပခင််းသည် တစ်ခိုတည််းဒသျောဒပဖ ှင်း် နည််းပဖစ်သည်။

၂.၃။ ကိုလာုံးပဲတွင် က က ာက်ဖ က်ဆုံးကသာ အဓိကဖ က်ပိိုုံးမ ာုံး

အနဒယနိုင်ငှံတွင် ကိုလျော်းပဲ၌ က ဒ ျောက်ဖ က်ဆ်းီ ဒသျော အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို အမ ်းဒပါင််း ၂၀၀

ဒက ျော် ှသည် (Rao and Shanower, ၁၉၉၉) ။

၂.၃.၁။ ကိုလာုံးပဲသုံးလိုုံးကဖာက်ပိုုံးိ (Helicoverpa armigera)

၎င််းသည် ကိုလျော်းပဲစိုကပ
် ်းသည်ဒေသအျော်းလှံို်းတွင်အဒ ်းအပါဆှံို်းဖ က်ပ်းို ပဖစ်သည်။ ဆ်းို ွျော်း စွျော
က ဒ ျောက်ပါက သီ်းဒတျောင်မ ျော်းအျော်းလှံို်းနီ်းပါ်းကိုပ က်စီ်းဒစဒသျော်လည််း အနဒယတွငန
် ှစ်စဉ်
အထွက် နှုန််း ဒလ ျောက မှုမှျော ၂၀ခန် ှသည်။ %၃၀-
အခ င််း ၁ မီလီမီတျော ဒသျော
ှ ဥမ ျော်းကို အ ွက်မျောမ ျော်း၊ ပန််းပွင်မ ျော်း၊ အသီ်းနိုမ ျော်း
နှင်ပင်စည်ဒပေါ်တွင် ဥသည်။ ပ်းို ဒလျောင််းမ ျော်းသည် အစမ််း၊ အည ဒ ျောင်၊ အဝါဒ ျောင် သိုမဟိုတ်
ပန််းဒ ျောင် န
ှ ိုင်ဒသျော်လည််း မည်သည်အဒ ျောင်နှငမ
် ဆိုအမ ျော်းအျော်းပဖင်အစင််းမ ျော်းပါသည်။
ပ်းို ဒလျောင််းမ ျော်း သည် ပင်ပင
ို ််းကကီ်းထွျော်းမှု အဆငတ
် ွင် အ ွက်မ ျော်းကိုစျော်းသှံို်းသကဖပီ်း
မ ်းပွျော်းမှုအဆငတ
် ွင် ပန််းပွင်မ ျော်း နှင် သီ်းဒတျောင်မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းသည်။ တတယဒပမျောက်မှ
ပဉ္စမဒပမျောက်အဆငထ
် ပ်းို ဒလျောင််းမ ျော်းသည် သီ်းဒတျောင်တွင် အဒပါက်ဒဖျောက်ဖပီ်း ဒနှာက်
ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းဆဲအဒစကိုစျော်းသည်။

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံး - သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်းေဏ်ကို ခှံနိုင် ည် ှဒသျောမ ်းမ ျော်းကို ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင်

မ ပါ။
ှ ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း အသှံို်းပပ ပခင််းပဖင် ထဒ ျောက်စွျောထန််းခ ပ် နိုင်ဒသျော်လည််း
သဘျော၀ န်သူမ ျော်းကို မထ ခိုက်ဒစ န်၊ ပ်းို သတ်ဒဆ်းအကကွင်း် အက န်မ ျော်းကို ဒလ ျောခ န်နှင်
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းအျော်း ခိုခှံနိုင်စွမ််း မှု
ှ မဒပေါ်ဒပါက်ဒစ န်အတွက် သဘျောဝ ပတ်ဝန််းက င်နှင်
လိုက်ဒလ ျောညီဒထွပဖစ်ဒသျော ပ်းို မျော်းစီမှံခန်ခွဲမှု )IPM) နည််းဗ ြူဟျောကို သှံို်းစွဲ န်
ဒထျောက်ခှံအကကှံပပ သည်။
စစ်ကိုင််းတိုင််းဒေသကကီ်းတွင်လွန်ခဲဒသျောနှစ်ဒပါင််း ၁၅ ၂၀နှစ် က တစ်ဧကလျှင်-Campoletis sp
ကပ်ပါ်းနက ယ် ၃၀၀၀ မှ ၄၀၀၀ အထ လတ်ဒပ်းဖပီ်းဒနှာက်ပိုင််းတွင် သီ်းလှံို်းဒဖျောက်
ပ်းို က ဒ ျောက်မှု သသျောစွျောဒလ ျောနည််းသွျော်းဒသကျောင််းသ ှ သည်။

30
ဖ က်ပိိုုံးဦုံးက ကစာင် ကည်ကလလာခခင်ုံး - စိုက်ခင််းအတွင််း ှ သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်းဦ်း ဒ အျော်း
ဒစျောင်သကည် ဒလလျောပခင််းသည် အပင်မ ျော်းကိုဒအျောင်ပမင်စွျောကျောကွယ်နင
ို ် န်အတွက်
လိုအပ်ခ က်တစ်ခိုပဖစ်သည်။ အဖိုမ ျော်းကိုဆဲဒ
ွ ဆျောင်နိုငဒ
် သျော ဖဲရိုမန
ို ််း ဒထျောင်ဒခ ျောက်မ ျော်းကို
ပ်းို မျော်းဦ်း ဒ တို်းပွျော်းလျောမှုကို ဒစျောင်သကည် ဒလလျော န်အသှံို်းပပ သည်။ ဖဲရိုမန
ို ််းမ ျော်းသည်
မ ်းစတ်တစ်ခိုစီအတွကသ
် ီ်းပချော်းပဖစ်သည်။ ဒထျောင်ဒခ ျောက် မ ျော်းသည်ပှံိုစှံအမ ်းမ ်း သိုမဟိုတ်
အဒ ျောင်အမ ်းမ ်း ှဖပီ်း အင််းဆက်ပို်းမျော်းမ ျော်းနှလှုပ် ှျော်းမှုနှင် သီ်းနှှံမ ျော်း၏ အဒနအထျော်း
ဒပေါ်မူတည်၍ ကွဲပပျော်းဒသျောအပမင်တင
ွ ်ဒန ျောခ နိုင်သည်။ ကိုလျော်းပဲတွင် စိုက်ပ ်းဖပီ်း ဒနှာက်
ဒပမမ က်နှှာပပင်မှ ၁ မီတျောအပမင်တင
ွ ်ခ တ်ဆွဲနိုငသ
် ည်။ ဖဲရိုမန
ို ််း ဒထျောင်ဒခ ျောက်မ ျော်းသည် ပ်းို မျော်း
မ ျော်းကို တက
ို ်ရိုကက
် ျောကွယ်နှမ်နင််း ျောတွငအ
် သှံို်းမ၀င်ပါ။ သိုဒသျော် ပ်းို မျော်း ဦ်း ဒ ကခ
ို န်မန
ှ ််းနိုင်ဖပီ်း
ထန််းခ ပ်မှုမ ျော်း ကို အခ န်မအ
ီ သှံို်းပပ န်ထဒ ျောက်ဒသျော က ယျောတစ်ခိုပဖစ်သည်။
စိုက်ခင််းအတွင််း ှ ပ်းို ဒလျောင််း ဦ်းဒ ကို ပှံမ
ို ှန် မ က်ပမင်ဒလလျောပခင််း ပပ လိုပ် ပါမည်။
ကျောကွယ်နှမ်နင််းမှု ပပ လိုပ် မည် action threshold သည် တစ်မီတျောအတန််းတွင်
ေိုတယအဆငမ
် ှ တတယအဆင် ပ်းို ဒလျောင််း ၁၂ ဒကျောင်ပဖစ်သည်။ ပ်းို ဒလျောင််းကို-
ဒ တွက် န်အတွက် စိုက်ခင််းကို ဒထျောင်ပဖတ်မ ဉ််း အတိုင််း ပဖတ်ဒလျှျောက်ဖပီ်း ၅ ဒန ျော၌ အပင်
၁၀ ပင်ကို က ပန််းဒ ွ်းခ ယ် ဒလလျောသင်သည်။ ထိုဒနှာက် ကျောကွယ်နှမ်နင််းမှုအတွက်
ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်ခ မှတ်နင
ို ် န် ပို်းဒလျောင််းဦ်းဒ သပ်သည််းဆ ကို တွက်ခ က်သင်သည်။)ဖ မ််းမျှ(
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

 ျောသီအဒစျောပင
ို ််းတွင်စိုကပ
် ်းပါ။ အထူ်းသပဖင် သက်လ င်မ ်းမ ျော်းစိုက်ပါက သီ်းဒတျောင်
ပ က်စီ်းပခင််းကို ဒ ှျောင် ျောှ ်း န်အဒထျောက်အကူပပ သည်။
 ကိုလျော်းပဲနှငအ
် တူ နှံနှံကို သီ်းညပ်စိုက်ပ ်းပါက ပါ ျောဆီတွ က်မ ျော်းအတွက် ဝတ် ည်
အ င််း အပမစ်မ ျော်းကို ဒထျောက်ပဒပ်းဖပီ
ှံ ်း သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပို်းကို
သဘျောဝအတင
ို ််းကျောကွယ်နမ်
ှ နင််းနိုင်သည်။
 သျော်း ဲငှက်မ ်းစတ်မ ျော်းနှာ်းခိုနိုင် န် တစ်ဟက်တျောတွင် ငှက်နှာ်းကိုင်း် ၁၅ -၂၀ ခို
စိုက်ထူဒပ်းနင
ို ်သည်။
 လူသျော်းမ ျော်းနှငပ
် တ်ဝန််းက င်အတွက်လှံိုခခှံ စတ်ခ သည် အင််းဆက်ဒ ျောဂါ ပဖစ်ဒစသည်
မှု Metarhizium anisopliae နှင် Bacillus thuringiensis (Bt) ကဲသိုဒသျော
ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း တစ်ဟက်တျောတွင် တစ်ကီလဂ
ို မ်နှုန််းသှံို်းစွဲသင်သည်။

31
 ဤပစစည််းမ ျော်းကိုဒ ်းကွက်တွင် ဝယ်ယူ ှနင
ို ်ဖပီ်း ဒတျောင်သူမ ျော်း အဒနပဖင်
အနမ်ဆို်းှံ ကိုန်က စ တ်နှငပ
် င် ထိုတ်လိုပ်နင
ို ်သည်။
 အပင်ဒပါက်လျောဖပီ်းဒနှာက် ၁၅ က်အသကျောတွင် ၅ % တမျောသီ်းမှုန်စစ််ထတ
ို ်ဒ
တစ်ဟက်တျော တွင် ၁၅ ကီလိုဂ မ်နန
ှု ််း အသှံို်းပပ နိုင်သည်။
 အထက်ပါနည််းလမ််းမ ျော်းပဖင်ထန််းခ ပ်ပခင််းမ ပါက
ှ တစ်ဟက်တျောတွင်
အင်ဒေါက်ဆျောကပ် ၇၀ စီစီ )သို( စပင
ို န
် ိုဆတ် ၄၅ စီစီ လိုအပ်သလို
ထည်သွင််းဒပ်းနင
ို ်သည်။

ပို ၂.၇။ ကိုလာုံးပဲ သုံးလုံးို ကဖာက်ပုံးိို ကလာင်ုံး နင် အသုံးပ က်စုံးကနပို

© ZLM Htun © ZLM Htun

32
 ပို ၂.၈။ စက်ဝိိုင်ုံးပို ပိိုုံးကိိုက်ကပါက် နင် ခခက ကာင်ုံးအပင်ပ က်စုံးကနပို

© TNAU © TNAU

၂.၃.၂။ ခခ - Odontotermes obesus

ဖ က်ဆုံးမှုလကခဏာ

• ပခမ ျော်းသည် အပမစ်နှငပ

် င်စည်မ ျော်းကိုထွင််းစျော်းသကသည်။ ထွင််းဒဖါက်မှုဒသကျောင်
အပင်မ ျော်း မသကျောမီ ဒပချောက်ဒသွွံ့သွျော်းသည်။
• အထူ်းသပဖင်မို်းဒခါင်သည်ကျောလမ ျော်း၌လည််း ှဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းကို
ဆက်လက်တက
ို ်ခိုကန
် ိုင်သည်။

အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး

• ပခဒတျောင်ပိုတွင် အစိုလက
ို ်ဒနဒသျော ဆို ှယအ
် င််းဆက်မ ျော်းပဖစ်သည်။
မတူကပွဲ ပျော်းဒသျောဇျောတ်မ ျော်း - အလိုပသ
် မျော်းမ ျော်း၊ စစ်သျော်း၊ ပခထီ်း၊ ဘို င်မ
စသပဖင် ှသကသည်။
• ဥမ ျော်းကို အပင်မ ျော်းဒပေါ်နှင်ဒပမဆီလျောထဲတွင်ဥသကသည်။
• 'အလိုပသ
် မျော်းမ ျော်း' သည် )၄ မီလီမီတျော(ဒသ်းငယ်ဖပီ်း၊ ဒပ ျောဒပ ျောင််းဒသျောအပဖြူဒ ျောင်
ကိုယ်ထည်နှငအ
် ည ဒ ျောင်ဒခါင််း သည်
ှ ။

33
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံး

• မစက
ို ်ပ ်းမီ မသကျောခဏ ထွန်ယက်ပခင််းလိုပ်ငန််းမ ျော်းနှငဒ
် သွင််းပခင််းပပ လိုပဒ
် ပ်းပါ။
• ကွင််းကို သန် ှင််းစွျောထျော်းပါ။ ပင်ကကွင််းပင်က န်ငိုတတ
် ို နှင် မဒဆွ်းဒပမဒသျော
အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို အခ န်မစ
ီ ွန်ပစ်ပါ။
• မဒဆွ်းဒပမဒသျော FYM ကို အသှံို်းမပပ သင်ပါ။
• ထယ်ကို ၂-၃ ကကမ် နက်နက်ထို်းပခင််းသည် ဤဖ က်ပို်းကိုထန််းခ ပ်နိုငသ
် ည်။
• ကွင််းထဲ နှင် ကွင််းပတ်လည်မှ ပခဒတျောင်ပိုမ ျော်းကို ဖ က်ဆီ်းဖပီ်း ဘို င်မ နှင် ပဖည်စွက်
ပှံစ
ို ှံမ ျော်းကို သတ်ပစ်ပါ။
• မ ်းဒစကို ပ်းို သတ်ဒဆ်းလူ်းနယ်စိုက်ပ ်းပါ။

၂.၄။ မ ိ ုံးကစသိိုကလာင်ခခင်ုံး

မ ်းဒစမ ျော်းကိုသိုဒလှျောင်ပခင််းမပပ မီဒကျောင််းမွန်စွျောဒပချောက်ဒသွွံ့ဒစ မည်။ ဒ တို )၈ လအထ(

ပဖစ်သည်။ %၁၂-သိုဒလှျောင် န် အတွက်ဒကျောင််းဆှံို်းဒသျောမ ်းဒစအစိုဓျောတ်မျောှ ၁၀
အဒပချောက်ခှံဖပီ်း ဒသျောအခါ မ ်းဒစမ ျော်း ကို ပလ
ို ီသင််းခှံထျော်းဒသျော
ဂိုန်နီအတ်မ ျော်းတွင်သဒ
ို လှျောင်သမ််းဆည််း မည် လှံိုခခှံ ဒသျော သိုဒလှျောင်ဒ ်း ပစစည််းမ ျော်း )သို(
တွငသ
် ိုဒလှျောင်ထျော်း မည်။ အတ်မ ျော်းကို ကကွက်မ ှ )သတတ ဘူ်းမ ျော်း သိုမဟိုတ် ဒပမအို်းမ ျော်း(
ဒသျောအခန််းတွင်ထျော်း မည်။ အဒစမ ျော်းကို စိုစွတမ
် ှုမှ ကျောကွယ် န် အတ်မ ျော်းကို
တစ်ပှံိုလျှင် ၅ အတ်ထက်မပ( သစ်သျော်းပ ဉ်ပပျော်းမ ျော်း ဒပေါ်တွင်ါါိုဒစဘဲထပ်ဖပီ်း နှံ ှံမ ျော်းနှင် )
ဒဝ်းဒဝ်း ထျော်းသင်သည်။
ပဲဒစထို်းပ်းို (Callosobruchus sppသည် ကိုလျော်းပဲနှင် အပချော်းပဲပင်မ ျော်း၏ အဆို်း ွျော်းဆှံ်းို )
သိုဒလှျောင် ဖ က်ပို်းပဖစ်သည်။ ပဲဒစထို်းပ်းို သည် အဒစမ ျော်းဒပေါ်တွင်အပဖြူဒ ျောင်ဥမ ျော်းကိုဥသည်။
ဒပါက်လျော ဒသျော ပ်းို ဒလျောင််းမ ျော်းသည်အဒစမ ျော်းထဲသိုဒဖျောက်ထွင််းဝင်ဒ ျောက်စျော်းဒသျောက်သည်။
အ ွယ်ဒ ျောက် အဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်းသည် အဒစထဲမှအဒပါက်မ ျော်းဒဖျောက်ဖပီ်း အပပင်သို
ထွက်လျောသကသည်။ ပ်းို က ဒသျော အဒစမ ျော်းသည် စိုက်ပ ်း န်နှင်စျော်းသှံို်း န်မသငဒ
် တျော်ပါ။
ကိုလျော်းပဲမ ်းဒစကို ပဲဒစထို်းပ်းို မှကျောကွယ် န် သင်ဒလ ျော်ဒသျော စီ င်မှုမ ျော်းပပ လိုပ်သငသ
် ည်။
အဒစမ ျော်းကို ပပျောမ ျော်း၊ တမျောအ ွက်ဒပချောက်မ ျော်း၊ ကိုလျော်းပဲ သိုမဟိုတ် ဂ ှံ ဒကျောက်ရို်းမ ျော်းပဖင်
ဒ ျောဒနှှာပခင််း အျော်းပဖင် မ ်းဒစကို ပဲဒစထို်းပ်းို ဖ က်ဆ်းီ မှုမှ ကျောကွယ် န်ပပ လိုပ်ဒသျော
ရို်း ျောနည််းလမ််း မ ျော်းသည် မ ်းဒစ ပမျောဏအနည််းငယ်အတွကသ
် ျောအသှံို်းဝင်သည်။ အကကီ်းစျော်း
သိုဒလှျောင်မှုတင
ွ ် မ ်းဒစသိုဒလှျောင်ခန််း )သို( မ ်းဒစပှံို်းမ ျော်းကို အီသလင််းေိုင်ဘရမ
ို က
ို ် )သို(
34
ဒဖျောစဖင််းကဲသိုဒသျော အဆပ်ဒငွွံ့မ ျော်းပဖင် အခါအျော်းဒလ ျော်စွျော မင
ှု ််းတိုက်ဒပ်း မည်။
ပှံမ
ို ှနအ
် ျော်းပဖင်သိုဒလှျောင် ပ်းို မျော်းမ ျော်းမှ ကျောကွယ် န်ကျောကွယ် မည်။ အဆပ်ဒငွွံ့မင
ှု ််းတက
ို ်ပခင််း၏
အဓကအျော်းသျောခ က်မှျော ဥ၊ ပ်းို ဒလျောင််း နှင် ရိုပဖ
် ်းှံို အပါအဝင် အင််းဆက် ပ်းို ၏ ဘဝအဆင်
အျော်းလှံို်းကို ဒသဒစနိုင်ဖပီ်း အပချော်းသိုဒလှျောင် ဖ က်ပို်းမ ျော်းနှငက် ကွက်မ ျော်းကိုလည််းထခိုက်ဒစသည်။

35
 အခန်ုံး (၃)

ပဲတစိမ်ုံး နင် ကိုလာုံးပဲတွင် က က ာက်ကသာ က ာဂါမ ာုံး

၃.၁။ ပဲတစိမ်ုံးတွင် အကတွွေ့ မ ာုံးကသာ က ာဂါမ ာုံး

CPC ၂၀၀၇ က ဒ ျောဂါ ၁၂ မ ်းကိုဒဖျော်ပပခဲဒသျော်လည််း လက် ှစျော င််းအ ပဲတီစမ််းစိုကခ

် င််းတွင်
ဒ ျောဂါ ၈ မ ်း နှင် ပဲတီစမ််းအဒစတွင် ဒ ျောဂါ ၃ မ ်း သျောဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၃.၁။ ခမန်မာနိိုငင

် ပဲတစိမ်ုံး နင် မတ်ပစ
ဲ ိိုက်ခင်ုံးတွင် ကတွွေ့ ကသာ က ာဂါမ ာုံး

စဉ် အမည် က ာဂါခဖစ်ကစသက် ိ မ ိ ုံးစဉ် မ ိ ုံး င်ုံး

Colletotrichum
၁ မှဲဒပပျောက်စွန််း Meloanconiales Meloanconiaceae
lindemuthianum

၂ သှံဒခ ်း Uromyces phaseoli Uredinales Pucciniaceae

၃ ဖျော်းဥမှု Erysiphe polygoni Erysiphales Erysiphaceae

Thanatephorus
၄ ပမစ်ပိုပ် Ceratobasidiales Ceratobasidiaceae
cucumeris

၅ ွက်ဒပပျောက် Cercospora canescens Moniliales Dematiaceae

Anamorphic
၆ Corynespora cassiicola –
fungi

၇ ပင်ဒပခပိုပ် Corticium rolfsii Polyporaless Corticiaceae

၈ ပမစ်ဖို Meloidogyne spp. Tylenchina Heteroderidae

ဇယာုံး ၃.၂။ ခမန်မာနိိုငင

် ပဲတစိမ်ုံးကစ နင် မတ်ပဲကစတွင် ကတွွေ့ ကသာ က ာဂါမ ာုံး

စဉ် အမည် က ာဂါခဖစ်ကစသက် ိ မ ိ ုံးစဉ် မ ိ ုံး င်ုံး

၁ ပဖြူဒဆ ီယမ်ပင်ည ်း Fusarium udum Moniliales Tubesculariaceae

၂ ဖီလိုေီ Mycoplasma – -

၃ ွက်ဒပပျောက် Cercospora spp. Moniliales Dematiaceae

36
၃.၂။ ပဲတစိမုံး် က ာဂါမ ာုံး စမခန်ခွဲခခင်ုံး

၃.၂.၁။ ဆာကိိုစပိို ာ က်ကခပာက်က ာဂါ

လကခဏာမ ာုံး

 အ ွက်ဒပေါ်တွင် အလယ်ဗဟိုတွင်အည ဒ ျောင်ဒဖ ျောဒဖ ျော နှင် နီည ဒ ျောင်

အနှာ်းသတ်ပါ ှဒသျော ဒသ်းငယ်သည် အစက်ဒပပျောက်မ ျော်းစွျောကဒ
ို တွွံ့ သည်။
အလျော်းတူအစက်အဒပပျောက်မ ျော်းကို
အကိုင်း် အခက်မ ျော်းနှင်သီ်းဒတျောင်မ ျော်းဒပေါ်တွင်လည််းဒတွွံ့ န
ှ ိုင်သည်။
 သင်ဒလ ျော်ဒသျော ပတ်၀န််းက င်အဒပခအဒနတွင်
ပန််းပွင်ခ န်နှင်သီ်းဒတျောင်မ ျော်းပဖစ်ဒပေါ်ခ န်တွင်
အ ွက်အစက်အဒပပျောက်မ ျော်းဆို်း ျောွ ်းစွျောပဖစ်ဒပေါ်ဖပီ်း သစ် ွက်မ ျော်းဒကကွက သည်။
 မသ
ှု ည်မ ်းဒစဒဆျောင်ပဖစ်ဖပီ်း ဒပမဆီလျောတွင််း အပင်
ှ အကကွင််းအက န်မ ျော်းဒပေါ်တွင်
ဆက်လက် င
ှ ်သန်နိုင်သည်။
 စိုထိုင််းဆပမငမ
် ျော်းပခင််းသည်ဒ ျောဂါပဖစ်ပျောွ ်းမှုကို အျော်းဒပ်းသည်။
စမခန်ခွဲခခင်ုံး

 ဒ ျောဂါစတင်ပဖစ်ပျောွ ်းခ န်တွင် တစ်ဟက်တျောလျှင် မင်ကိုဇက် ၁၀၀၀ ဂ မ် ပက်ဖ န််းဖပီ်း

ဒနှာက် ၁၀ က် အသကျောတွငတ
် စ်ကကမ်ထပ်ဖ န််းပါ။
 ယခင်သီ်းနှှံ အကကွင််းအက န်မ ျော်းမ ျော်းကို ဖယ် ှျော်းပါ။

ပို ၃.၁။ ဆာကိိုစပိို ာ က်ကခပာက်က ာဂါ နင် ဖာုံးဥမိှုက ာဂါ

© TNAU © TNAU

37
၃.၂.၂။ ဖာုံးဥမိှုက ာဂါ

က ာဂါလကခဏာမ ာုံး

 အ ွက်မ ျော်းနှင် အပချော်းအစမ််းဒ ျောင်အစတ်အပိုင််းမ ျော်းဒပေါ်တွင်

အပဖြူဒ ျောင်မှုန်အကွက်မ ျော်း ဒပေါ် လျောဖပီ်း ဒနှာက်ပိုင််းတွင်အဒ ျောင်မှုင််းလျောသည်။
ဤအကွက်မ ျော်းသည်တပဖည််းပဖည််း အ ွယ် အစျော်း ကကီ်းလျောဖပီ်း ပတ်ဆင််းသွျော်းကျော
အ ွက်ဒအျောက်မ က်နှှာပပင်ကလ
ို ည််း ဖှံ်းို လမ််းသွျော်းသည်။
 ဒ ျောဂါကူ်းစက်မှုပပင််းထန်ပါကအ ွက်၏မ က်နှှာပပင်နှစ်ခိုလှံို်းသည်အပဖြူဒ ျောင်အမှုန်
မ ျော်းနှင်လှံို်း၀ ဖှံို်းအိုပသ
် ွျော်းသည်။
ဒ ျောဂါပပင််းထန်စွျောက ဒ ျောက်ဒသျောအစတ်အပိုင််းမ ျော်းသည် ရှံှုွံ့ကျော ပှံိုပ က် သွျော်းသည်။
 ဒ ျောဂါပပင််းထန်ပါက အ ွက်သည်အဝါဒ ျောင်ဒပပင််းသွျော်းဖပီ်း
အခ န်မတန်မီဒကကွက သွျော်းသည်။
ဒ ျောဂါကူ်းစက်ခှံ သည်အပင်မ ျော်းကိုအပမန် င်မှည်သွျော်းဒစဖပီ်း
အထွက်နှုန််းကိုမ ျော်းစွျောထခိုက် ဒစသည်။
 ဒ ျောဂါပို်းတွင်လက်ခှံပင်မ ျော်းစွျော ဖပီ
ှ ်း ျောသီမကိုန်မီ လက်ခှံပင်အမ ်းမ ်းတွင် conidial
form ပှံစ
ို ှံပဖင် ှင်သန်နိုင်သည်။
 ေိုတယပပန်ပွျော်းပခင််းသည် ျောသီတွင်ထတ
ို ်လိုပ်ဒသျော ဒလဒဆျောင် conidia
မှတဆငပ် ဖစ်သည်။
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

ဒ ျောဂါလကခဏျောစတင်ဒတွွံ့ ခ
ှ န်တွင်

 တမျောဒစစစ်ထိုတ်ဒ ၅%တမျောဆီ ၃ )သို( % ကို ဖ န််းဖပီ်း ဒနှာက် ၁၀ က်အသကျော

တွင် တစ်ကကမ်ထပ် ဖ န််းပါ။
 ယူကလစ် က
ွ ်စစ်ထိုတ်ဒ ၁၀% ကို ဖ န််းဖပီ်း ဒနှာက် ၁၀
က်အသကျောတွင်တစ်ကကမ်ထပ်ဖ န််းပါ။
 တစ်ဟက်တျောလျှင် ဆျောလဖျော ၁၅၀၀ ဂ မ် ပရပ
ို ီကိုနှာဒဇျော ၅၀၀ )သို(
စီစီနှုန််းတစ်ကကမ်ဖ န််းဖပီ်း ဒနှာက် ၁၀ က်အသကျောတွင်တစ်ကကမ်ထပ်ဖ န််းပါ။

38
၃.၂.၃။ ခမစ်ပိုပ် နင် က်ကခခာက် Rhizoctonia solani

ဒ ျောဂါလကခဏျောမ ျော်း

 ဒ ျောဂါပို်းမ ျော်းသည် မ ်းဒစမ ျော်းကို ပိုပဒ

် ဆွ်းပ က်စီ်းဒစပခင််း၊ အပမစ်ပိုပ်ပခင််း၊ ခါ်း ပခင််း၊
ပင်စည် အက်ကွဲပခင််း နှင် ပဲတစ
ီ မ််းတွင် ွက်ဒပချောက်ပဖစ်ဒစသည်။
 ဒ ျောဂါသည် အသီ်းသီ်းသည်အဆင်တွင်ပဖစ်ဒလ ှသည်။
 ကနဦ်း အဆငမ
် ျော်းတွင် မှုက မ ်းဒစပိုပ်ပခင််း၊ က ်းပင်ည ်းဒပချောက်ပခင််းနှင်
အပမစ်ပိုပဒ
် ျောဂါ လကခဏျောမ ျော်းပဖစ်ဒပေါ်ဒစသည်။
 ဒ ျောဂါက ဒ ျောက်သည်အ ွကမ
် ျော်းသည်အဝါဒ ျောင်ဒပပျောင််းသွျော်းဖပီ်း အည ဒ ျောင်ပိုမ
ှံ မှန်
အနှာကွက် မ ျော်းဒပေါ်လျောသည်။
 အနှာကွက်မ ျော်း ဒပါင််းစပ်သွျော်းဖပီ်း ကကီ်းမျော်းဒသျော အကွက်ကကီ်းမ ျော်းပဖစ်ဒပေါ်လျောဖပီ်း
အ ွက်မ ျော်း သည် အခ န်မတိုင်မီဒပချောက်ဒသွွံ့သွျော်းသည်။
 အပမစ်မ ျော်းနှင်ပင်စည်အဒပခပင
ို ််းသည် အနက်ဒ ျောင်ပဖစ်လျောဖပီ်း အဒခါက်ကို
အလွယ်တကူ ခွျောယူနိုငသ
် ည်။
 ဒ ျောဂါ ဒသျောအပင်မ ျော်းသည်တပဖည််းပဖည််းည ်းဒပချောက်သွျော်းသည်။
တက
ို ်ခိုကခ
် ှံ ဒသျောအပင်၏ ဒ ဒသျောက်ပမစ်မ ျော်းသည် ကွဲထွက်သွျော်းဖပီ်း
အတွင််းပိုင််းတစ်ရှြူ်းမ ျော်းနီ ဲလျောသည်။ အဆိုပါ ဒ ျောဂါ ပ်းို သည်
ဒပမဒဆျောင်ဒ ျောဂါပို်းပဖစ်သည်။
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
 မ ်းဒစ တစ်ကီလိုဂ မ်ကို Trichoderma viride ၄ ဂ မ် နှင် လူ်းနယ်စိုကပ
် ါ။
 သွပဆ
် ျောလဖတ်ကို ၂၅ ကီလို ဂ မ် ဟက်တျောနှုန််း ဒပမခှံအပဖစ် / အသှံို်းပပ ပါ။
 တမျောကကတ်ဖတ် ၁၅၀ ကီလို ဂ မ် ဟက်တျောနှုန််း ဒပမခှံအပဖစ် / အသှံို်းပပ ပါ။

စိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက် က်ဒပါင််း ၃၀ တွင် တစ်ဟက်တျောလျှင် T. viride - ၂၅ ကီလိုဂ မ် ကို

ဒကျောင််းစွျောဒဆွ်းဒပမဒနသည် FYM သဲ ၅၀ ကီလိုဂ မ် ဒ ျောစပ်ဖပီ်း ဒပမဆီလျောထဲသို )သိုမဟိုတ်(
ထည်သွင််းဒပ်းနင
ို ်သည်။

39
 ပို ၃.၂။ ခမစ်ပိုပ် နင် အဝါက ာင်မိိုကစ

© TNAU © TNAU

၃.၂.၄။ ပဲတစိမုံး် အဝါက ာင်မိိုကစေိင

ို ်ုံး ပ်က ာဂါ

က ာဂါလကခဏာ

• ဤဒ ျောဂါသည် ပဲတီစမ််းထက် မတ်ပဲတင

ွ ် ပို၍အပဖစ်မ ျော်းသည်။
• အစပင
ို ််း၌ ွက်နိုမ ျော်းဒပေါ်တွင် အဝါနိုဒ ျောင်အစက်မ ျော်းဒပေါ်လျောသည်။
• ကကီ်းထွျော်းလျောသည်ထပ်မှဒပေါ်ထွက်လျောည် သှံို်းမျော ွက်မ ျော်းဒပေါ်တွင်
အဝါဒ ျောင်နှင်အစမ််းဒ ျောင်
ပှံမ
ို မှန်အစက်အဒပပျောက်မ ျော်းအလှညက
် ထွက်ဒပေါ်လျောသည်။
• အစက်အဒပပျောက်မ ျော်းသည် တပဖည််းပဖည််းအ ွယ်အစျော်းကကီ်းလျောဖပီ်း ဒနှာက်ဆှံို်းတွင်
အခ ွံ့အ က
ွ ်မ ျော်းလှံို်းဝအဝါဒ ျောင်ပဖစ်သွျော်းသည်။
• ဒ ျောဂါ အ က
ွ ်မ ျော်းသည် ဆဲလ်မ ျော်းဒသဖပီ်းဒပချောက်သည် necrotic
လကခဏျောမ ျော်းကိုလည််း ပပသသည်။
• ဒ ျောဂါ အပင်မ ျော်းသည်အပင်ပက
ို ျော င်မည
ှ ်မဒ
ှု နှာက်က ဖပီ်း
ပန််းမ ျော်းအနည််းငယ်သျောပွင်ဖပီ်း အသီ်းလည််းနည််းသည်။
• ဒ ျောဂါ အပင်မ ျော်းမှသီ်းဒတျောင်မ ျော်းသည်အ ွယ်အစျော်းဒသ်းဖပီ်းအဝါဒ ျောင်ဒပပျောင််းသွျော်းသ
ည်။

40
ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
• ဒ ျောဂါေဏ်ခန
ှံ ိုင် ည် ှဒသျောမ ်းမ ျော်းကိုစိုက်ပ ်းပါ။
• ေိုင်မီသိုအတ် (သိုမဟိုတအ
် မီေါကလိုပ စ် ) ၅ စီစီကို မ ်းဒစ
တစ်ကီလိုဂ မ်နင
ှ ်လူ်းနယ်စိုက်ပါ။
• တစ်ဟက်တျောလျှင် အဝါဒ ျောင်ဒစ်းကပ်ဒထျောင်ဒခ ျောက် ၁၂ ခိုတပ်ဆင်ပါ။
• ၄၅ က်သျော်းအထ ဒ ျောဂါကူ်းစက်ခှံ သည်အပင်မ ျော်းကို နှုတ်ပစ်ပါ။
• စိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက် က် ၃၀ အသကျောတွင် တမျောဒဆ်း ည် ၃ စီစီလီတျော နှုန််း /
ဒဖ ျော်စပ်ဖပီ်း အ ွက်တွင်ဖ န််းပါ။
• တစ်ဟက်တျောလျှင် ေိုင်မသ
ီ ိုအတ် ၃၀ အီ်းစီ ၅၀၀ စီစီ သိုမဟိုတ် သိုင် ျောမဒသျောက်ဆန်
၇၅ WS ၁ ဂ မ်ကူ ဒ ၃ လီတျောတွင်ဒဖ ျော်စပပက်ဖ န််းပါ။ လိုအပ်က ၁၅
က်အသကျောတွင်ထပ်ဖ န််းပါ။
၃၃။ ကိုလျော်းပဲဒ ျောဂါမ ျော်း.

CPC ၂၀၀၇ က ဒ ျောဂါ ၈ မ ်းကိုဒဖျော်ပပခဲဒသျော်လည််း လက် ှစျော င််းအ ပဲတီစမ််းစိုကခ

် င််းတွင်
ဒ ျောဂါ ၂ မ ်း နှင် ပဲတီစမ််းအဒစတွင် ဒ ျောဂါ ၄ မ ်း သျောဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၃.၃။ ခမန်မာနိိုင်င ကိုလာုံးပဲမ ိ ုံးကစမ ာုံးတွင် ကတွွေ့ ကသာ က ာဂါမ ာုံး

စဉ် အမည် က ာဂါခဖစ်ကစသက် ိ မ ိ ုံးစဉ် မ ိ ုံး င်ုံး

၁ – Aspergillus flavus Moniliales Dematiaceae

၂ – Aspergillus niger Moniliales Dematiaceae

ဇယာုံး ၃.၄။ ခမန်မာနိိုင်င ကိုလာုံးပဲစိိုကခ

် င်ုံးတွင် ကတွွေ့ ကသာ က ာဂါမ ာုံး

စဉ် အမည် က ာဂါခဖစ်ကစသက် ိ မ ိ ုံးစဉ် မ ိ ုံး င်ုံး

၁ Aspergillus ear rot Aspergillus flavus Moniliales Monilialiaceae

၂ ပဖြူဒဆ်း ီယမ်ပင်ည ်း Fusarium oxysporum Moniliales Tuberculariaceae

၃ ပင်ဒပခပိုပ် Collar Aspergillus niger Moniliales Monilialiaceae

rot

၄ ပင်ဒပခပိုပ် Basal Rhizoctonia solani Moniliales Dematiaceae

stem rot

ဇစ်ပမစ် − CPC, 2007

41
၃.၄။ ကိုလာုံးပဲက ာဂါမ ာုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

၃.၄.၁။ ခဖျူကဆုံး ယမ်ပင်ညိ ုံး (Fusarium oxysporum f. sp ciceri)

၎င််းသည် ဒ ဒသကျောစည််း(xylemက)ို အည ဒ ျောင်နှင်အနက်ဒ ျောင် ပဖစ်ဒပေါ်ဒစဒသျော အစျောဒ

ဒသကျောစည််း ဆင
ို ် ျောဒ ျောဂါပဖစ်သည်။ ဒ ျောဂါ ပ ်းပင်မ ျော်းသည် ပထမတွင် အ ွက်မ ျော်း
ငိုကက
် လျော ဖပီ်းဒနှာက် လဲက သွျော်းသည်။ အပမစ်မ ျော်းသည်က န််းမျောသည်ဟိုထင် ဒသျော်လည််း
ဒထျောင်လိုကခ
် ွဲသကညပ
် ါက အစျောဒ ဒသကျော တစ်ရြူှ ်းမ ျော်းသည်အည ဒ ျောင်မှ အနက်ဒ ျောင်သို
ဒပပျောင််းသွျော်းသည်။ မသ
ှု ည်မ ်းဒစနှင် ဒပမဒဆျောင်ဒ ျောဂါပဖစ်ဖပီ်း လက်ခပ
ှံ င်မ ဒသျော်
ှ လည််း
ဒပမဆီလျောထဲတွင် ှငသ
် န်နိုင်သည်။

က ာဂါလကခဏာ
• ဒ ျောဂါသည် ကိုလျော်းပဲသီ်းနှှံ၏ မည်သည်အဆင်တွင်မဆို က ဒ ျောက်နိုငသ
် ည်။
• ပင်ည ်း၏ကွင််းလကခဏျောမ ျော်းမှျော ပ ်းပင်မ ျော်း အပင်ကကီ်းမ ျော်း )သိုမဟိုတ်(
အကွက်လိုကဒ
် သပခင််း ပဖစ်သည်။
• စိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက် ၃ - ၅ပတ်အသကျောတွင် အစမ််းဒ ျောင်မှုင််း အ ွကမ
် ျော်း နှင်
ရှံှုွံ့ဒနဒသျော ပင်စည် မ ျော်းပဖင် ပ ်းပင်တစ်ပင်လှံို်းဖပ က သွျော်းဖပီ်း
ဒပမဒပေါ်တွင်လဲဒနသည်။
• အည ဒ ျောင် သိုမဟိုတ် အနက်ဒ ျောင်ဒပပျောင််းဒနဒသျော
ပင်စည်အတွင််းပိုင််းတစ်ရှြူ်းမ ျော်းကို ပမင်နိုင်သည်။
• အပင်ကကီ်းအဆငတ
် ွင် တွဲဒလျောင််းက ဒနဒသျော အ ွက်ရို်းတှံမ ျော်း၊ပန််းခိုငရ
် ို်းတှံမ ျော်း နှင်
ွက်မျောမ ျော်း ပမင်ဒတွွံ့ ဖပီ်း ဒနှာက်ဆို်းှံ တွင်တစ်ပင်လှံို်းဖပ လဲသွျော်းသည်။

42
 ပို ၃.၃။ ခဖျူကဆုံး ယမ်ပင်ညိ ုံး က က ာက်လ က် ိကသာ ကိုလာုံးပဲခင်ုံး နင် ပင်စည်ကပေါ်မ ကပ်ကစုံးပိိုုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
 ဒနွ ျောသီကျောလအတွင််းနက်ရှုင််းစွျောထွန်ပခင််းနှင်လက်ခှံပင်အပ က်အစီ်းမ ျော်းကိုလယ်ကွ
င််းမှဖယ် ှျော်းပခင််း သည် inoculum အဆငက
် ိုဒလျှျောခ နိုငသ
် ည်။
 စဉ်ဆက်မပပတ်သီ်းနှှံအလှည်က စိုက်ပ ်းပါ။ ပင်ည ်းဒ ျောဂါက ကွင််း၏ သီ်းနှှံအလှည်က
စိုက်ပ ်းမည်စျော င််းမှ ကိုလျော်းပဲကို အနည််းဆှံို်း နှစ်သကျောဖယ် ှျော်းပါ။ )၃(
 နှှံစျော်းဒပပျောင််းပဖင် ဒပချောက်နှစ် သီ်းလှည်စက
ို ်ပ ်းပါ။
 ဒ ျောဂါကင််းဒသျောအဒစမ ျော်းကိုအဖမဲတမ််းအသှံို်းပပ ပါ။
 အပူခ န်ပမင်မျော်းသည်အခါ မ ်းဒစခ ပခင််းကိုဒ ှျောင်သကဉ်ပါ။
 ခှံနိုင် ည် ှဒသျောမ ်းမ ျော်းကိုအသှံို်းပပ ပါ ဥပမျော( ဒ ဆင််း ၅၊ ဒ ဆင််း ၆၊ ဒ ဆင််း ၈ နှင်
ဒ နီလှံို်းကကီ်း နှင် ၉၂၉( ။ အဒစနီ (ပင်ဒထျောင်)မ ်း သည် အပဖြူဒ ျောင်မ ်းဒစထက်
ပမ
ို ခ
ို ှံနိုင် ည် ှဒသျော်လည််း အဒစဒသ်းဒသျောဒသကျောင် ဒတျောင်သူမကက က်ပါ။
• တစ်ဟက်တျောတွင် FYM လှည််း ၁၀၁၅- စီ်း ခ ပါ။
• မ ်းဒစတစ်ကီလိုကို Trichoderma viride ၄ ဂ မ်နှင် လူ်းနယ်စက
ို ်ပါ။ DAR က
တစ်ဧကတွင် ၅၀၀ ဂ မ်စီ ပါဝင်ဒသျော T. viride အထိုပ် ၂၀ ကို
ဒပမထဲသိုထည်သွင်း် န် ဒထျောက်ခှံထျော်းသည်။ အခ ွံ့ဒသျောလယ်သမျော်းမ ျော်းက
အပင်ဒပခတွင် T. viride ပက်ဖ န််းအသှံို်းပပ သကသည်။

43
၃.၄.၂။ ခမစကခခာက်ကဆွုံး Rhizoctonia bataticola / Macrophomina phaseolina

က ာဂါလကခဏာ
• ဒ ျောဂါသည်ပန််းပွင်ခ န် မှ အသီ်းသီ်းသည်အတင်တွင် ပပန်က ဲဒနဒသျော
အပင်ဒပချောက်မ ျော်းတွင် ဒပေါ်ဒပါက်လျောသည်။
• အ ွက်မ ျော်းနှင်ပင်စည်မ ျော်းသည်ဒကျောက်ရို်းဒ ျောင်ပဖစ်လျောသည်။
• ဒ ျောဂါ အပင်မ ျော်းသည်ည ်းနွမ််းဒပချောက်ဒသွွံ့ဖပီ်း တစ်ခင််းလှံို်းသိုပ ှံွံ့နှှံသွျော်းသည်။

ဒ ျောဂါကူ်းစက်ခှံ သည်အပင်မ ျော်း၏အပမစ်မ ျော်းသည်ကကွပဆ

် တ်ဒပချောက်ဒသွွံ့လျောသည်။

ပို ၃.၄။ ခဖျူကဆုံး ယမ်ပင်ညိ ုံး နင် ခမစ်ကခခာက်ကဆွုံး

© TNAU © TNAU

ကာကွယ်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

• ဒနွ ျောသီတင
ွ ်ထယ်နက်နက်ထို်းပါ။

• ဒ ျောဂါေဏ်ခန
ှံ ိုင် ည် ှဒသျောမ ်းမ ျော်းစိုက်ပါ။

• အပင်ဒ မငတ်ဒအျောင်သတပပ ပါ။

• သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျောအခ န်တွငမ
် ်းဒစခ ပခင််းကိုအဖမဲပပ လိုပ်သငသ
် ည်။

• အပင်ဒပါက် န်အတွက်နှငပ
် ်းပင်ငယ်မ ျော်းကိုပမင်မျော်းဒသျောအပူခ န်မက
ှ ျောကွယ်သငသ
်

ည်။

• မ ်းဒစတစ်ကီလိုကို Trichoderma viride ၄ ဂ မ်နှင် လူ်းနယ်စက

ို ်ပါ။

• T. viride ၂.၅ ကီလိုဂ မ်ကို FYM ၅၀ ကီလိုဂ မ်နင

ှ ်အတူ ဒ ျောဖပီ်း

လိုအပ်ဒသျောဒန ျောတွင် ကွက၍

် ထည်ဒပ်းပါ။

44
ဇယာုံး ၃.၅။ အင်ုံးဆက်နင် က ာဂါေဏ်ခနိိုင် ည် ိကသာ ပဲတစိမ်ုံး နင် ကိုလာုံးပဲမ ိ ုံးမ ာုံး

မ ိ ုံး က ာဂါ က်ဖိုုံး

ကခခာက်
ပဲတစိမ်ုံး အဝါက ာင်မိုိကစ ဆာကိိုစပိို ာ ပင်ညိ ုံး
က်ကခပာက်
က ဆင်ုံး-၈ R
က ဆင်ုံး -၉ R R
က ဆင်ုံး -၁၁ R R
က ဆင်ုံး -၁၄ R MR
ကန်တိ R
က ွှေက ကုံးမို R

ကိုလာုံးပဲ ခဖျူကဆ ယမ် ပဲကစထိိုုံးပိိုုံး

ပင်ညိ ုံး
က ဆင်ုံး-၅ R
က ဆင်ုံး-၆ R အပူေဏ်ခှံ
က ဆင်ုံး-၈ R
က ဆင်ုံး-၁၁ MR
PCHL R
ICCV R
က ွှေနလိုုံးကကုံး R R

ဇစ်မြစ် − DAR, 2019

45
 အခန်ုံး (၄)

သုံးနကာကွယ်က ုံးတွင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး၏ အခန်ုံးကဏ္ဍ

၄၁။နိေါန်ုံး.

ဖ က်ပို်းမ ျော်းကျောကွယ်နှမ်နင််း န်အတွက် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် အစွမ်း် ထက်ဆှံို်း လက်နက်

ပဖစ်သည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် မ ျော်းစွျောထဒ ျောက်မှု ှဖပီ်း၊ ကိုသ ျောတွင်လျှငပ် မန် ပခင််း၊
အဒပခအဒနအမ ျော်းစိုနှင် လိုက်ဒလ ျော ညီဒထွပခင််းအပပင် စိုက်ပ ်းနည််းဆင
ို ် ျောနှင် ဒဂဟ
ဒဗေဆိုင် ျော အဒပခအဒနမ ျော်းနှင်အညီ ပပ ပပင်ဒပပျောင််းလဲ လွယ်သည်။ စိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှုဆိုင် ျော
တွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုသည် အဒ ်းပါလှသည်။ အဘယ်ဒသကျောင် ဆဒ
ို သျော် ခန်မန
ှ ််းဒပခ
အျော်းပဖင် တစ်ကမ္ျောလှံို်းအတိုင််းအတျောအ အင််းဆက်နှင် မျော်းမ ်းစတ် ၉၀၀၀၊ အပင် ဒ ျောဂါ
ပဖစ်ဒစသက် ှ မ ်းစတ်ဒပါင််း ၅၀၀၀၀ နှင် ဒပါင််းမ ်းစတ် ၈၀၀၀ ခနက
် သီ်းနှှံမ ျော်းကို
ဖ က်ဆ်းီ လျှက် ှသကဖပီ်း၊ အင််းဆက်ဖ က်ပို်း၊ အပင်ဒ ျောဂါပဖစ်ဒစသက် ှနှင် ဒပါင်ပင်မ ျော်းဒသကျောင်
ဆှံ်းို ရှံှု်းမှု အဒနပဖင် ၁၄အသီ်းသီ်း ှသည်။ သို ျောတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို %နှင် ၁၃ %၊ ၁၃ %
အလွန်အက ှံနှင် မဆင်မပခင်သှံို်းစွဲမှုမ ျော်းသည် သဘျောဝ ပတ်ဝန််းက င် အ ည်အဒသွ်းက ဆင််း
ပခင််း၊ ဖ က်ပို်းမ ျော်းပို်းသတ်ဒဆ်းကါါို ခှံနိုင် ည် ှလျောပခင််း၊ ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် ဖ က်ပို်းဦ်းဒ
အဆမတန်တ်းို ပွျော်းလျောပခင််းနှင် သဘျောဝအ င််းအပမစ်မ ျော်းနှင် စိုက်ပ ်းဒ ်းထွက်ကန
ို မ
် ျော်း၌
ပ်းို သတ် ဒဆ်းကကွင််းမ ျော်း ဒ ျောဒနှှာပါဝင်လျောပခင််းမ ျော်းကို ပဖစ်ဒစနင
ို ်သည်။ မက်ကပ်ဖ် )၁၉၇၅(
က ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း၏ အျော်းသျောခ က်နှင် ကန်သတ်ခါ က်အခ ွံ့ကို ဒဆွ်းဒနွ်းထျော်းသည်။

၄.၂။ ဖ က်ပုံးိို ကာကွယ်နိမ်နင်ုံး ာတွင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံး၏ အာုံးသာခ က်မ ာုံး

− စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းအနှာ်း )သို( စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းသို ဒ ျောက်ဒနဒသျော

အင််းဆက် ဖ က်ပို်းဦ်းဒ မ ျော်းကို ကျောကွယ်နှမ်နင််း ျောတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းကသျော
လက်ဒတွွံ့စွမ်း် ဒဆျောင်နိုင်
− စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်မက
ှု ို ကျောကွယ် ျောတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းက လျှင်ပမန်စွျော ကိုစျော်း
နိုင်သည်
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း၏ ဂိုဏသ
် တတ၊ သှံို်းစွဲနည််းနှင် ဒဆ်းဖ န််းနည််းမ ်းစှံိုတိုပဖင် ဖ က်ပို်းမ ျော်း
ကို နှမ်နင််းနိုင်သည်။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ပခင််းသည် ကိုန်က စ တ်နည််းဖပီ်း၊ ပပန် မှုမ ျော်းသည်။

46
၄.၃။ ဖ က်ပိိုုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံး ာတွင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲခခင်ုံး၏ ကန်သတ်ခ က်မ ာုံး

− ပ်းို သတ်ဒဆ်းကို ခှံနိုင် ည် ှလျောပခင််း

− ေိုတယအဆင် ှ ဖ က်ပို်းမ ျော်း ဦ်းဒ အဆမတန်မ ျော်းပပျော်းလျောပခင််း

− မ ည် ွယ်ဒသျော မ ်းစတ်မ ျော်းအဒပေါ် ဆ်းို က ်းသက်ဒ ျောက်ပခင််း

- သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်းမ ျော်း
- ပ ျော်းနှင် အပချော်းဝတ်မှုန်ကူ်းဒသျောအဒကျောင်မ ျော်း
- သဘျောဝဒဘ်းမဲတ စဆျောန်မ ျော်းအဒပေါ် အက ်းသက်ဒ ျောက်မှု
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းအကကွင််းအက န်မ ျော်း၏ အနတ ျောယ်

− ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ပခင််းမှ တိုကရ

် ိုက်က ဒသျောအနတ ျောယ်

၄.၄။ ခမန်မာနိိုင်င ိက ုံးခ ယ်သုံးနမ ာုံးအကပေါ် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးအသိုုံးခပ မှု

ဒခတ်နှင်ညီဒသျော မ ်းမ ျော်းမတ်ဆက်ပခင််းမပပ မီ ျောစိုနှစ်ဒပါင််းမ ျော်းစွျော အပင်ပိုစ

ှံ ှံ ကကှံခိုင်
ဒသျော်လည််း အထွက်နှုန််းမှျော်းနည််းပါ်းဒသျော မရို်းဖလျောစပါ်းပင်မ ျော်းပဖင် စပါ်းသီ်းနှှံကို စက
ို ်ပ ်းခဲ
သည်။ ဒတျောင်သူမ ျော်း၏ ဒပမသသဇျောအသှံို်းပပ မှု ပမငမ
် ျော်းလျောပခင််းဒသကျောင် အပင်ပတ်ဝန််းက င်
အဒပခအဒနမ ျော်း ဒပပျောင််းလဲခဲဖပီ်း အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို နှင် ဒ ျောဂါပပဿနှာမ ျော်းကို ပမ
ို ပို ဖစ်ပွျော်းဒစ
သည်။ ွက်ဖှံို်းဒပချောက်၊ ွက်ဖှံို်းပိုပ၊် မွံ့ှု သီ်းဒ ျောဂါနှင် ွက်ဒလျောင်စဒသျော ဒ ျောဂါမ ျော်းစွျောသည်
နိုင်င၏
ှံ ဒန ျောစှံို၌ ဆ်းို ွျော်းဒသျော ဒ ျောဂါမ ျော်းပဖစ်လျောသကသည်။ နိုင်င၏
ှံ စပါ်းစိုက်ပ ်းဒသျော ဧ ယျော
မ ျော်းစွျောတွင် ဆစ်ပို်း၊ သကက်သွန်ဖမတ်ပို်း၊ ပဖ တ်မ ျော်းနှင် အပချော်းဒသျောဖ က်ပို်းမ ျော်း၏ အတန်
အသင်မှ ပပင််းထန်စွျောက ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်းမှုဒသကျောင် အထွက်နှုန််းဆှံ်းို ရှံှု်းမှုမှျော ၂၁ မှ ၅၁ခန် ှ %
ဒသကျောင််း ခန်မန
ှ ််း ှသည်။ အဓကအျော်းပဖင် ဖ က်ပ်းို နှင် ဒ ျောဂါမ ျော်းဒသကျောင်
စပါ်းထွက်နိုင်စွမ််း၏ အခက် အခဲမ ျော်းကို ဒက ျော်လါျောါ်း န် အတွက် သင်ဒတျော်ဒသျော
ဖ က်ပို်းဘက်စှံိုဒပါင််းစည််း ကျောကွယ်နည််းစနစ် ပဖစ်ထွန််းဒပေါ်ဒပါက်လျော န် အဒ ်းကကီ်း သည်။
သိုဒသျော် ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ဖ က်ပို်းမ ျော်းကို နှမ်နင််း ျောတွင် အမ ျော်းအျော်းပဖင်
ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းအဒပေါ်၌သျော ယှံိုသကည်ခ က် ှသပဖင်
ဖ က်ပို်းပပဿနှာကိုင်တွယ်ဒပဖ ှင်း် ျောတွင် ပတ်ဝန််းက င်ကို မထခိုက်ဒသျော၊ စီ်းပွျော်းဒ ်း အ
တွကဒ
် ခ ကိုက်ဖပီ်း လူမှုအသိုင််းအဝန််းမှ လက်ခှံဒသျော အျော်းလှံို်းခခှံ ငှံမ
ို ဒသျော စနစ်တစ်ခို ဒပေါ်ထွန််း
လျော န် အလွန်ပင်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းကျောကွယ်နှမ်နည််းစနစ်

47
ဒအျောင်ပမင် န်အတွက် အခ န်၊ ဒငွ၊ စတ် ည
ှ သ
် ည််းခှံမှု၊ ဒ တိုဒ ှည်စီမက
ှံ န််း၊ ဒပပျောင််း
လွယ်ပပင်လယ
ွ ် ပခင်
ှ ်း နှင် ကတကဝတ်မ ျော်း လိုအပ်သည်။

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် သီ်းနှှံမ ်းစှံို၏ အသျော်းတင်စက
ို ်ဧ ယျောမှျော ဟက်တျောဒပါင််း ၁၃၃၆၉ သန််းခန် .
%၁.၂၅( ၃၀၃ သန််း. ှဖပီ်း၊ ဒ သွင််းစက
ို ်ပ ်းဒသျော အသျော်းတင်ဧ ယျောမှျော ဟက်တျောဒပါင််း ၂
ှသည်။ ဒ ်းွ ခ ယ်သီ်းနှှံ ၅ မ )ခနါို
် ါ်းတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း အသှံို်းပပ မှုကို ဇယျော်း )၁.၄(
တွငပ် ပထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၄.၁။ က ုံးခ ယ်ထာုံးကသာသုံးနမ ာုံးအကပေါ်၌ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးအသိုုံးခပ မှုပမာဏ

သုံးန ကပါင် ဂါလ

စပါ်း ၁၉၃၄၁၇၈ ၇၉၆၉၉၉
ဒပမပဲ ၁၉၁၂၈၄၁ ၇၁၃၉၃၉
နှမ််း ၁၉၀၃၄၁၂ ၃၂၁၀၂၀
ပဲမ ်းစှံို ၁၉၅၀၅၇၃ ၁၀၁၄၆၀၅

ဇစ်ပမစ် −MOALI, 2019a

ယခိုကျောလတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုပှံိုစှံမှျော ဒပပျောင််းလဲလျှက် ှသည်။ အတတ် ကျောလမ ျော်း၌

ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုပမျောဏသည် အမ ျော်းဆှံ်းို ပဖစ်ခဲဒသျော်လည််း၊ အမ်နီ်းခ င််းနိုငင
် ှံမ ျော်းသို
ဒ ွံ့ဒပပျောင််းလိုပက
် ိုငမ
် ှုမ ျော်းဒသကျောင် လိုပ်သျော်း ှျော်းပါ်းသည် ပပဿနှာကို ဒပဖ ှင်း် န် အတွက်
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုသည်လည််း ပ၍
ို လူကက က်မ ျော်းလျောသည်။ အသှံို်းအမ ျော်းဆှံို်း
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဇယျော်း တွငပ် ပထျော်းသည်။ )၂.၄(

ဇယာုံး ၄.၂။ ၂၀၁၈ ခိုနစ်က ခမန်မာနိိုငင

် တွင် အသိုုံးခပ ခဲကသာ ပိုံးို သတ်ကဆုံးမ ာုံး နင်ပမာဏ

ပိုံးို သတ်ကဆုံး ၂၀၁၈ ခိုနစ်တွင်အသုံးို ခပ ခဲကသာပမာဏ (တန်(

ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံး
ဂလင
ို ဖ
် ဆ
ို တ် ၆၉၄၅၈၀.
ပါ ျောကွက် ၁၄၂၀၄၉.
ဒအထ ျောဇင််း ၅၁၇၄၇.
တူ်းဖို်း ေီ− ၃၈၂၆၃.
ပ က်တလ
ီ ျောကဒလျော ၁၆၀၈၈.

အင်ုံးဆက်ပုံးိို သတ်ကဆုံး
ဆိုက်ပါမီသ င် ၁၄၅၆၁၂.
ကလရ
ို ပ
ို င
ို ် ီဒဖျောစ် ၇၂၂၆၃.
ကျောဘဖ
ို ြူ န် ၆၉၆၇၆.

48
 ဒအမီေါကလိုပ စ် ၃၈၀၉၀.
အဘျောမက်တင် ၃၇၁၇၃.

မိသ
ှု တ်ကဆုံး
မန်ကဇ
ို က် ၄၀၉၇၇.
ကျောဘန်ေါဇင် ၃၈၆၇၆.
ဒအဇဇ
ို စ
ီ ထရိုဘင် ၁၉၂၀၄.
မက်တျောလက်ဇီ ၁၀၉၃၄.
ကလရ
ို သ
ို ျောလိုဒန်းလ် ၁၀၈၈၈.

ဇစ်ပမစ်- သနစ
် င်၊ ၂၀၁၉

၄.၅။ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးခပဿနာမ ာုံး

သီ်းနှှံပင်မ ျော်းတွင် ဖ က်ပို်းပပဿနှာဒက ျော်လျော်း န်အတွက် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းအသှံို်းပပ

ဒသျော်လည််း အခ န်ပပည်လိုအပ်ဒနပခင််းမဟိုတ်ပါ။ အျောဆီယှံ ၁၀ နိုင်ငှံ တွင် )ပမန်မျောမပါ(
ပပ လိုပ်ထျော်းဒသျော စစ်တမ််းကို အဒပခခှံ၍ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် အ ွက်စျော်းဖ က်ပ်းို မ ျော်းကိုပင်
သီ်းနှှံပင်မ ျော်း စိုက်ပ ်း ဖပီ်း ၄ ပတ်အတွင််း မှျောပင် ပထမဒဆ်းဖ န််းပခင််းပဖင် လိုအပ်သည်ထက်
ပမ
ို တ
ို ှံိုပပန်တတ်ဒသကျောင််း ဒဟျောင်နှင် အက်စကျောလျောေါ တိုက ဒထျောက်ပပထျော်းသည်။ )၁၉၉၇(
ဒတျောင်သူမ ျော်း၏ ဖ က်ပို်းနှမ်နင််းမှုအဒပေါ် သပမင်နှာ်းလည်ပခင််းနှင် ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်ခ ပခင််းမ ျော်း
တ်းို တက်လျောဒစ န် သပမင်နှာ်းလည်ပခင််းနှင် စတ်သဒဘျောထျော်းအဒပေါ် ဆက်သွယ်ဒ ်းမီေီယျော
မ ျော်း၏ လမ််းမို်းမှုနှငပ
် တ်သက်၍ သိုဒတသနဒဆျောင် ွက် န် အကကှံပပ ထျော်းသည်။ ဤအကကှံပပ
ခ က်မ ျော်းသည် လွန်ခဲဒသျော ဆယ်စိုနှစ် ၂ ခိုဒက ျော်ကပဖစ်ဖပီ်း၊ ပမန်မျောနိုင်င၌
ှံ မီေယ
ီ ျောမ ်းစှံို
ပဖစ်ဒသျော ဒတျောင်သူရိုပသ
် ှံ၊ အစို်း ကဏ္ဍမှ ပပ လိုပ် ထျော်းဒသျော သီ်းနှက
ှံ ျောကွယ်ဒ ်းဌျောနခွဲ
အပလီဒက်း ှင််း (pp app)နှင် ပိုဂဂလကကဏ္ဍမှ ဖန်တီ်းထျော်းဒသျော အစမ််းဒ ျောင်လမ််းနှင်
ထွက်တို်း ကဲသိုဒသျော အပလီဒက်း ှင််း (Htwettoe app)မ ျော်းကို ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်း၏
သတမူမဒစ န်နှင် သပမင် နှာ်းလည်မက
ှု ို ဒပပျောင််းလဲ န်အသှံို်းပပ လျောသကသည်။

အင်ေန
ို ီ်း ှျော်း၏ အဒတွွံ့အကကှံ အ ပပင်ဆင်စဉ်မှ တ်သမ််းခ န်အထ ပ်းို သတ်ဒဆ်း မသကျောခဏ
ဖ န််းဒသျောကွင််းမ ျော်းတွင် အန်ေိုဆျောဖန်ကသ
ဲ ိုဒသျော က ယ်က ယ်ပပန်ပပန် ထဒ ျောက် သည်
ပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်း (broad-spectrum insecticides) အသှံို်းပပ ၍ ဒ ခရိုနှင် ပဖ တ်ည
မ ျော်းနှမ်နင််းခဲပခင််းဒသကျောင် လယ်ကွင််းအတွင််း ဒဂဟဒဗေခ န်သျော်းကိုက်မှုမ ျော်း ပ က်ပပျော်းသွျော်း
သပဖင် အထွက်နှုန််း အလွန်နည််း ဒသကျောင််းဒတွွံ့ သည်။ စပါ်းဖ က်ပ်းို မ ျော်းကို စျော်းဒသျောက်ဖ က်ဆီ်း
ဒသျော အင််းဆက်သျော်း ဲ ဒကျောင်မ ျော်း ပဖစ်သည် ပိုဇဉ််းကကီ်း၊ နဒခ ၊ ပင်ကူ၊ ဒ ဒနဘတ်ပို်း (pond

49
skaters) နှင် အပချော်းသျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းစွျောသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းအလွန်အက ှံသှံို်းစွမ
ဲ ှုဒသကျောင်
ပ က်သိုဉ််းခဲ သည်။ သဘျောဝမတ်ဒဆွပ်းို မ ျော်းနည််းပါ်းသည် ပတ်ဝန််းက င်တွင် ပဖ တ်ည မ ျော်း
ဒ ျောက်လျောဖပီ်း လျှင်ပမန်စွျောပွျော်းမ ျော်းသကသည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း အလွန်အက ှံသှံို်းစွပဲ ခင််းဒသကျောင်
ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်း ဒနှာက်တွင် ပဖ တ်ည ပ်းို အဒ အတွက် အဆမတန် မ ျော်းပပျော်း လျောပခင််းဟူသည်
ဒတျောမီ်းကဲသို လ င်ပမန်စွျောပပန်နှှံသွျော်းဖပီ်း သီ်းနှှံဆို်းှံ ရှံှု်းမှုမ ျော်း က ယ်က ယ်ပပန်ပပန် ပဖစ်ဒစသည်။
ဖ က်ပို်းမ ျော်း ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းကျောကွယန
် ှမ်နင််းပခင််းတွင် ပူ်းဒပါင််းပါဝင်ဒသျော အင်ေန
ို ီ်း ှျော်း
လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းကို အသှံို်းပပ မှု မ ျော်းစွျောဒလ ျောနည််းသွျော်းသည်။ အက ်းဆက်
အဒနပဖင် ပဖ တ်ည ၏ သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်း မ ျော်းပပျော်းလျောဖပီ်း လယ်ကွင််းအတွင်း် က န််းမျောဒသျော
စပါ်းပင်မ ျော်း ှင်သန်ကကီ်းထွျော်းလျောသကသည်။

အင်ေန
ို ီ်း ှျော်းနိုင်ငတ
ှံ ွင် ၁၉၆၈ ခိုနှစ်မှ ၁၉၇၀ ထ အဝါဒ ျောင်ဆစ်ပို်းနှမ်နင််း န် ဒဖျောစ်ဖျော
မီေန်ဒဆ်းကို စပါ်းစိုက်ဧ ယျော ၈၀၀၀၀၀ ဟက်တျောဒပေါ်သို ဒလယျောဉ်ပဖင် ဒဆ်းဖ န််း ခဲသည်။
ပ်းို သတ်ဒဆ်းအတွက် အမှန်တကယ်ကိုန်က စ တ်၏ ၂၀ခန်ကို အစို်း မှ က ခှံ %
သှံို်းစွဒ
ဲ ပ်းခဲသည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းအတွက် အစို်း မှ က ခှံသှံို်းစွဒ
ဲ ငွမှျော နှစ်စဉ်တ်းို တက်လျှက် ဖပီ
ှ ်း
၁၉၈၀ ပပည်နှစ် အလယ်ပင
ို ််းတွင် နှစ်စဉ်ပျှမ််းမျှက ခှံသှံို်းစွဲဒငွမျောှ အဒမ ကန်ဒေေါ်လျော ၁၂ .
)သန််း ၁၂၀၀( ဘီလီယမ် အထ ှလျောခဲသည်။ အင်ေိုနီ်း ျောှ ်းနိုငင
် ှံတင
ွ ် ဒဖျောစ်ဖျောမီေန် ဒဆ်းကို
အဒပမျောက်အပမျော်းမသှံို်းစွဲမီ ၁၉၇၀ ပပည်နှစ်မတင
ို ်မက
ီ စပါ်းပဖ တ်ည ပို်းသည် ဖ က်ပ်းို အပဖစ်
အစီ င်ခှံ တင်ပပထျော်းပခင််း မ ခဲ
ှ ပါ။ ၁၉၇၄ ခိုနှစ် တွင် ဒဆ်းဖ န််းဒသျောဧ ယျောမ ျော်းစွျောတွင်
ဆစ်ပို်းထက်မ ျော်းစွျောဆ်းို ွျော်းဒသျော ပဖ တ်ည ပ်းို သည် ဖ က်ပ်းို အသစ် တစ်မ ်းအပဖစ်
ဒပေါ်ထွက်လျောခဲသည်။

ပမန်မျောနိုင်ငှံ ှ ဒပေါ်ဆန််းဒဘ်းသကျော်းဟို လူသမ ျော်းဒသျော ဒ ဘိုဒပေါ်ဆန််းက ယ်က ယ်

ပပန်ပပန်စိုက် ျော ဒ ဘိုဧ ယျောတွင် အလျော်းတူပဖစ် ပ်မ ျော်း ပမင်ဒတွွံ့ခဲ သည်။ ဒ ဘိုဒပေါ်ဆန််း
စိုက်ပ ်းပခင််းသည် အပချော်းဒသျောစပါ်းမ ်းစိုက်ပ ်းပခင််းနှင် နှုင််းယှဉလ
် ျှင် ဝင်ဒငွ ၂ ဆ )သို(
ထိုထက်ပ၍
ို ပခင််းဒသကျောင် အပမတ်မ ျော်းဒသျော စီ်းပွျော်းဒ ်းပဖစ်သည်။ ဒမျှျော်လင်မထျော်းဒအျောင်
အပမတ် သပဖင် စပါ်းစိုက် ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ၎င််းတို၏စပါ်းခင််း၌ ဓျောတ်ဒပမသသဇျောနှင်
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို မ ျော်းစွျောအသှံို်းပပ လျောသကသည်။ စပါ်းစိုက်ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ကက တင်
ကျောကွယ်သည်အဒနပဖင် ပ ်းခင််း ၄ )သို(၅ က် သျော်း ှ စပါ်းခင််းမ ျော်းအျော်း ဖ က်ပို်းလကခဏျော
မဒတွွံ့ ဒသျော်လည််း ပ်းို သတ်ဒဆ်း ကက တင်ဖ န််း သည်ကို ပမ
ို န
ို ှစ်သက်သကသည်။ ၂၀၁၃ ခိုနှစ်
တွင် ဒ ဘို၌ အဝါဒ ျောင်ဆစ်ပို်းမ ျော်း အဆမတန်တို်းပွျော်းလျောခဲသည်။ ဒတျောင်သူမ ျော်းမှ ပ်းို ၏

50
ဖ က်ဆ်းီ ပှံလ
ို ကခဏျောကို သရိုပ်ခွဲသ ဖပီ
ှ ်းခ န်၌ အလွန်ဒနှာက်က ခဲဖပီပဖစ်သည်။ ဒနှာက်စပါ်းစိုက်
ျောသီတွင် ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို လိုအပ်သည်ထက်ပိုသ်းှံို ၍ ဆစ်ပို်းမ ျော်း
အဆမတန် မ ျော်းပပျော်းလျောမှုကို တိုန်ပပန် ျောတွင် သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်းမ ျော်းကို ဒသဒစသည် အတွက်
ပမ
ို ဆ
ို ်းို ွျော်းဒသျော ပပဿနှာမ ျော်း ဖတ်ဒခေါ်ဒနသကဲသို ပဖစ်သည်။ ဒနှာက်နှစ်တင
ွ ် မတ်ဒဆွပို်းမ ျော်း
နှင် သဘျောဝမျှဒပခကို ထန််းထျော်းနိုင်သည် ပဖ တ်ည ပ်းို သည် ဦ်းဒ အဆမတန်မ ျော်းပပျော်းလျောသည်
မ ်းစတ်တစ်ခိုပဖစ်လျောခဲသည်။

အက ်းဆက်အဒနပဖင် နှစ်အနည််းငယ်အတွင််း ပဖ တ်ည ဦ်းဒ အဆမတန်မ ျော်းလျောပခင််း ဒသကျောင်

ဒတျောင်သူမ ျော်းအဒနပဖင် ယင််းပပဿနှာကို ဒပဖ ှင််း န် ပ်းို သတ်ဒဆ်းကို နှစ်ဆတို်း အသှံို်းပပ ခဲ ျော
ပပဿနှာဒပဖ ှင််းပခင််းအစျော်း ပမ
ို ဆ
ို ်းို ွျောလျောခဲသည်။ ဒေသအျောဏျောပိုင်မ ျော်းက ပ်းို သတ်ဒဆ်း
ဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် ပဖ တ်ည ဦ်းဒ အဆမတန်တို်းပွျော်းလျောပခင််းမှျော အဓကအျော်းပဖင် အဆီဖတ် )က(
ကလိုရိုပိုင် ဒ
ီ ဖျောစ် နှင် ဆက
ို ်ပါမီသ င် ဒပါင််းသှံို်းပခင််းတိုဒသကျောင်ဟို )ခ( နှငယ
် ှံိုသကည်ခဲသကသည်။
သို ျောတွင် ယင််းသိုပဖ တ်ည မ ျော်း ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် ဦ်းဒ မ ျော်း အဆမတန် တ်းို ပွျော်းလျောပခင််းမှျော
အဒသကျောင််း င််းမ ျော်းစွျော ှဒသကျောင််း သိုဒတသနမ ျော်းက ညန််းဆို ပပဒနသည်။ ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက်
ဖ က်ပို်းဦ်းဒ အဆမတန်တို်းပွျော်းလျောပခင််း၏ အတိုင်း် အတျောမှျော ဒဆ်းဖ န််းနည််း၊ ဒဆ်းဖ န််းခ န်၊
ဒဆ်းဖ န််းကကမ်အဒ အတွက်နှင် စပါ်းမ ်း၏ ပဖ တ်ည ေဏ် ခှံနင
ို ် ည်အဆင်ဒပေါ်
မူတည်ဒနသည်။

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် အ ွကဒ
် ပေါ်ဒဆ်းဖ န််းပခင််းသည် အဒတွွံ့ မ ျော်းဆှံ်းို ဒဆ်းဖ န််းနည််းပဖစ် သည်။
ပဖ တ်ည ပ်းို သည် အဓကအျော်းပဖင် ဒ မ က်နှှာပပင်အနီ်း လက်ခပ
ှံ င်၏ အဒပခ၌ စျော်းဒသျောက်သည်။
ယင််းဒန ျောသည် အဒပေါ်ပိုင််း၌ သပ်သည််းဒသျော ွကအ
် ိုပ်ဧ ယျော ှဒသျော ဒသကျောင်
ပ်းို သတ်ဒဆ်းသည် ဒသဒစနိုင်ဒလျောက်သည် အဆင်ထမ ှပါ။ ပဖ တ်ည မ ျော်းသည် မ ်းပွျော်းနှုန််း
အလွန် ပမန်ဒသျောဒသကျောင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း အလွန်အက ှံ သှံို်းစွဲသည်ဒန ျောတွင် လ င်ပမန်စွျောပဖင်
ပ်းို သတ် ဒဆ်းေဏ် ခှံနိုင် ည် ှလျောသကသည်။

ဘူပရိုဖ ဇ
ီ င်သည် အင််းဆက်ကကီ်းထွျော်းမှုကို ထန််းခ ပ်သည်အ ျောပဖစ်ဖပီ်း ပဖ တ်ည ၏ အဒကျောင်
ငယ်အဆင်တွင် ထဒ ျောက်ဒသျော်လည််း ဥနှင် အဒကျောင်ကကီ်းအဆင်တွင် ထဒ ျောက်မှု မ ပါ။
ှ
ကွင််းအတွင်း် ှ ပဖ တ်ည အမ ျော်းစိုမျောှ ေိုတယ တတယအဆင် သျော်းဒလျောင််းအဆင် တွငသ
် ျော )သို(
၎င််းကို အသှံ်းို ပပ သင်သည်။ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဒသဒစဒလျောက်သည် နှုန််းထျော်း မဟိုတ်သည်
အသှံို်းပပ ပခင််း အပါအဝင် လိုအပ်သည်ထက် ပမ
ို သ
ို ှံို်းစွဲပါက သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်း မ ျော်းကို
ဒသဒစနိုင်ဒသျောဒသကျောင် ပဖ တ်ည မ ျော်း ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် ဦ်းဒ အဆမတန် တ်းို ပွျော်း
51
လျောတတ်သည်။ စပါ်းတွင် ပဖ တ်ည မ ျော်း ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်းဒနှာက် ဦ်းဒ အဆမတန် တ်းို ပွျော်းလျောမှု
ပဖစ်နိုငဒ
် ခ ပခင်
ှ ်းဒသကျောင် ကက တင်ကျောကွယ်ပခင််းနှင် ပပကခေန် က်အဒပခခှံ ဒဆ်းဖ န််းပခင််းတိုကို
ဒ ျောှ င်သကဉ်သင်သည်။

ယင််းအဒပခအဒနသည် ဖ က်ပို်းမ ျော်းကျောကွယ်နှမ်နင််း ျောတွင် ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်း တစ်မ ်းတည််း

အဒပေါ် လှံို်းဝမှီခိုဒနပခင််းထက် ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းကျောကွယ်နှမ်နင််းနည််းကို အသှံို်း ပပ န်
လိုအပ်လ က် ှသည်။

သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောနခွဲသည် သီ်းနှက

ှံ ျောကွယ် ျောတွင် သက် ပ
ှ ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း အသှံို်းပပ မှုကို
အတတ်နိုငဆ
် ်းှံို အျော်းဒပ်းဒဆျောင် ွက်လျှက် သည်
ှ ။ ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ ဒပပျောင််းဖူ်း
စိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပ်မှုကဏ္ဍကို ဖခမ််းဒပချောက်ဒနဒသျော ဒဖျောငဒပမျောင်ဒတျောင်ကသ
ဲ ို အပချော်းနိုင်ငှံမှ
ဒ ျောက် လျောဒသျော
ှ ဖ က်ပို်းမ ျော်းအတွက် အခ ွံ့ဒသျောသက် ှပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းအတွက်
ယျောယီမတ
ှ ်ပှံိုတင်ပခင််းနှင် တင်သွင်း် ပခင််းတိုကို ခွင်ပပ ဒပ်းသည်။ တစ်ခ န်တည််းတွင်
ပ်းို သတ်ဒဆ်း မှတ်ပိုတ
ှံ င်ပခင််းဆိုင် ျော ဘိုတ်အဖွွံ့ဲ မှ အတည်ပပ ခ က် ယူဖပီ်းပါက ကနသ
် တ်ခ က်
နှင်အသှံို်းပပ မည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းနှင် သှံို်းစွဲမှုပတ်ပင်သည် ပ်းို သတ်ဒဆ်း အခ ွံ့ကို ဒသကပငျောဒပ်း
သည်။ ၂၀၂၀ ပပည်နှစ် ဇူလိုင်လအထ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း ၅၄ မ ်းကို သှံို်းစွဲ န်
ပတ်ပင်ထျော်းခဲသည်။

၄၆။ ခမန်မာနိင
ို ်င ိ သိုုံးစွဲ န်ပိတ်ပင် နင် ကန်သတ်သိုုံးစွဲခွင.် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး

ေိုတယဝန်ကကီ်းဦ်းဒဆျောင်ဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်းမှတ်ပှံိုတင်ဘိုတ်အဖွဲွံ့သည် ပှံမ

ို ှနအ
် စည််း အဒဝ်း
ထိုင်ဖပီ်း မှတ်ပှံိုတင်ခွငဒ
် တျောင််းလျောဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို လက်ခပှံ ခင််း ပငင််းပယ် )သို(
ပခင််းမ ျော်းဒဆျောင် ွကသ
် ည်။ ထိုအပပင် ဘိုတ်အဖွွံ့ဲ သည် သှံို်းစွဲ န်ပတ်ပင် နှင် ကန်သတ်သှံို်းစွါဲ
မည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကိုလည််း အခ န်နှင်အမျှ ထိုတ်ပပန်လျှက် ှသည်။ ဇန်နဝါ ီ ၂၀၂၀
ထိုတ်ပပန်ခ က်အ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် သှံို်းစွဲ န်ပတ်ပင်ထျော်းဖပီ်းပဖစ်ဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်း ၅၄ မ ်းနှင်
ကန်သတ်သှံို်းစွဲ ဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်း ၇ မ ်း ှဖပီပဖစ်သည် ။ ဒ သွင််း )၄.၃ နှင် ၄.ဇယျော်း ၄(
စိုကါ်ပ ်းဒသျော စီမက
ှံ န််းဧ ယျောတွင် ဒကျောက်ယထ
ူ ျော်းဒသျောစစ်တမ််းအ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည်
၎င််းတိုအသှံို်းပပ ဒနဒသျော ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို သှံို်းစွဲ န် ပတ်ပင်ထျော်းပခင််း မ
ှ ှ မသသကဒပ။

52
 ဇယာုံး ၄.၃။ ခမန်မာနိိုင်ငတွင် သိုုံးစွဲ န်ပိတ်ပင်ထာုံးကသာ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးစာ င်ုံး

ပို်းသတ်ဒဆ်းမှတ်ပှံိုတင်ပခင််းဆိုင် ျောဘိုတ်အဖွဲွံ့
အသဒပ်းထိုတ်ပပန်ခ က်အမှတ် (၁/၂၀၂၀) က်စဲွ ၇ −.၁.၂၀၂၀

No Active Ingredients Reason Usage Remarks

1. Aldrin Carcinogenicity, Insecticide POP List
Bioaccumulation, Hazard to wild life,
2. Aldicarb Highly
ChronicAcute toxicity
effects Insecticide PIC List
3. Alachlor Carcinogenicity Herbicide PIC List
4. Alpha Adverse liver, Fetotoxic and Reproductive Insecticide POP List
Hexachlorocyclo effects, Tumors in Animals
5. Arsenic
hexane Carcinogenicity, Neurotoxicity, Highly Acute Rodenticide
Compound toxicity

6. Beta- Oncogenecity, Carcinogenicity, Insecticide POP List

Hexachlorocyclo
hexane
(BHC)

7. Binapacryl Carcinogenicity Fetotoxicity Fungicide, PIC List

Acaricide
8. Captafol Oncogenecity, Carcinogenicity Fungicide PIC list

9. Chlordimeform Oncogenecity, Carcinogenicity Insecticide PIC List

10. Chlordane Carcinogenicity, Long Residual Effect, Insecticide POP List
Hazard to Living Organism
11. Chlordecone Carcinogenicity Insecticide POP List

12. Chlorobenzilate Carcinogenicity, Adverse testicular Effects Insecticide, PIC List

Acaricide
13. Cyhexatin Teratogenecity, High risk to the Acaricide PIC List
Environment

14. Dieldrin Carcinogenicity, Bioaccumulation, Hazard Insecticide POP List

to wild life, Other Chronic effect, Long
Residual effect, Bioaccumulation
15. Dinoseb Teratogenicity, Reproductive effects, Acute Herbicide PIC List
effects, Carcinogenicity, Possible Teratogen

16. DNOC Highly acute toxicity Insecticide, PIC List

Acaricide
53
No Active Ingredients Reason Usage Remarks
17. Ethylene Oncogenecity, Mutagenecity, Insecticide, PIC List
Dibromide(EDB) Reproductive effects, Carcinogenicity,
Fetotoxicity Nematicide
18. Ethylene Dichloride Neurotoxicity, Insecticide PIC List
Persistent in environment, Chronic
toxicity (Fumigant)
19 Endosulfan Volatile and Persistent, Bioaccumulation Insecticide, POP List
in fatty tissues Acaricide

20 Endrin Oncogenecity, Teratogenecity, Reduction Insecticide POP List

in endangered and non-target species,
Long residual effects

21 EPN Neurotoxicity, Insecticide,

Hazard to aquatic Organisms, Acaricide
Cholinesterase inhibitor, Dermal toxicity

22 Ethylene Oxide Carcinogenicity, Co- Formulant PIC List

Mutagenecity
23. Fluoroacetamide Highly acute Toxicity Rodenticide PIC List

24. Hexachlorobenzene Carcinogenicity, Persistent in Fungicide POP List

(HCB) environment
25. Heptachlor Long residual effect, Bioaccumulation Insecticide POP List

26. Lindane Persistent in Environment, Insecticide POP List

(Gama Bioaccumulation, Carcinogenic Potential
Hexachlorocyclohex
ane)
Methomyl Acute toxicity-humans, Cholinesterase Insecticide,
27.
inhibitor, Highly toxic-crustaceans, Acaricide
Moderate toxic to fish

28. Mercury Highly acute toxicity, Persistent in Fungicide PIC List

Compounds environment, Toxic to aquatic
Organisms

29. Methamidophos Highly acute toxicity Insecticide, PIC List

Acaricide
30. Methyl Parathion Highly acute toxicity, Dermal toxicity Insecticide PIC List

31. Monocrotophos High acute toxicity, Cholinesterase Insecticide, PIC List

inhibitor, Acaricide
32. Mirex Carcinogenicity, Insecticide POP List
Persistent in environment,
Biomagnifications in food chain

33 Parathion Ethyl Toxic to aquatic Organisms, Insecticide, PIC List

High acute toxicity Acaricide

54
No Active Ingredients Reason Usage Remarks
34. Pentachlorophenol Highly acute toxicity, Persistent in Insecticide, PIC List
(PCP) environment
Fungicide,
35. Phosphamidon Highly acute toxicity, Herbicide PIC List
Insecticide,
Acaricide
36. Strobane Oncogenecity, Insecticide,
Herbicide
(Polychloroterpenes) Persistant in Environment, Acaricide
Bioaccumulation,
Carcinogenicity
37. 2,4,5 - T and 2,4,5-TP Oncogenecity, Herbicide PIC List
Carcinogenicity,
Fetotoxicity,
Long residual effect
38. Toxaphene Oncogenecity, Insecticide, POP List
Acute toxicity to aquatic Organism, Acaricide
Chronic effects to wildlife,
Carcinogenicity,
Long residual effect
39. Tributyltin Highly toxic to aquatic organism, Fungicide PIC List
Highly Acute toxicity,
Fetotoxicity,
Bioaccumulation
40. Trichlorfon Insecticide PIC List
Cholinesterase inhibitor,
Reproductive effects,
Carcinogenicity,
Highly acute toxicity,
41. D. D. T (Dichloro- Bioaccumulation, Persistent in Insecticide
diphenyl- Environment, Carcinogenicity
trichloroethane)
42 Tridemorph Reproductive Effects, Highly Acute Fungicide
Toxicity,
43 Triflumizole Reproductive Effects, Highly Acute Fungicide
Toxicity,
44 Diafenthiuron Persistent in Environment, Insecticide
Bioaccumulation,

45 Terbufos Highly Acute Toxicity, Inhibition of Insecticide

Brain Cholinesterase, Reproductive
Effects

46 Borax Decahydrate Reproductive Effects, Fetotoxicity, Insecticide

Possible Liver Carcinogen
47 Hydramethylnon Reproductive Effects, Insecticide
Highly Acute Toxicity, Possible
Human Carcinogen

55
No Active Ingredients Reason Usage Remarks

48 Metaflumizone PBT, Neurotoxicity (Block the sodium Insecticide

channel of the Nervous System causing
Paralysis)

49 Mineral oil Carcinogenicity, Skin Burning, Dermal Insecticide

Toxicity
50 Boric acid Reproductive Effects, Chronic Effect, Insecticide
Kidney Damage,
51 Carbofuran Highest Acute Toxicitiess to humans, Insecticide PIC List
Cholinesterase inhibitor, Neurotoxin,
Highly toxic to Vertebrates aabd Birds

52 Carbendazim Mutagenecity, Reproductive Effects, -

Fungicide
Teratogenicity, Hepaatocellular
dysfunction, Endocrine-disrupting,
Disruption of Haematological functions,
Disrupted the various ecosystems

53 Benomyl Mutagenecity, Reproductive Effects, Skin Fungicide -

Irritation, damaged Liver occurred
Cirrhosis, Possible Carcinogen in liver
tumors

54 Glufosinate- Reproductive Effects, Neurotoxicity Herbicide -

ammonium Cardiovascular and CNS Adverse Effects,
Inhibit Glutamine synthetaase, Persistent
through soil

ဇစ်မြစ် − MOALI, 2018

ဇယာုံး ၄.၄။ ခမန်မာနိိုင်ငတွင် ကန်သတ်ခ က်ခဖငသ

် ိုုံးစွဲ ကသာ ပိုံးို သတ်ကဆုံးစာ င်ုံး

PESTICIDE REGISTRATION BOARD

Notification Number (5/2018) dated by 9.8.2018

စဉ် အဆပ်အျောနသင် ပစစ

ှ ည်း် ကနသ
် တ်အသှံို်းပပ မှု
၁။ မီသိုင််းဘရိုမိုက် အဆပ်ဒငွွံ့
၂။ ဒဖျောစဖီ်း အဆပ်ဒငွွံ့
၃။ မက်ဂနီဆီယမ် ဒဖျောစဖိုက် အဆပ်ဒငွွံ့
၄။ ဘရိုမျောေီရိုလန
ို ််း ကကွက်သတ်ဒဆ်း
၅။ ဇင် ဒဖျောစဖိုက် ကကွက်သတ်ဒဆ်း
၆။ ဘရိုေီဖျောကွန် ကကွက်သတ်ဒဆ်း
၇။ ဖန်သီယန
ွ ် ငှက်ဖ ျော်းဒ ျောဂါနှမ်နင််း န်

56
 ူ ဲဖပီ်းဒနှာက် Dr KL Heong
၂၀၁၉ ခိုနှစ်တွင် ပမန်မျောနိုင်ငှံ၏ ဒေသအခ ွံ့တွင် စစ်တမ််းဒကျောက်ယခ

က ဒအျောက်ပါအတိုင််း အကကှံပပ ထျော်းသည်။ )၂၀၂၀(

− ဆက
ို ်ပါမီသ င်၊ အီမျောမက်တင်၊ ကလိုရိုပိုင် ဒ
ီ ဖျောစ် နှင် ဒအမီေါကလိုပ စ် စဒသျော
ေိုတယအတန််းအစျော်းဖ က်ပို်းမ ျော်း ဦ်းဒ အမ ျော်းအပပျော်း ပဖစ်လျောဒစနင
ို ်သည် ပ်းို သတ်ဒဆ်း
မ ျော်းသှံို်းစွဲပခင််းသည် ပမန်မျောနိုင်င၏
ှံ စပါ်းစိုက်ပ ်း ထိုတ်လိုပ်မှုတင
ွ ် ပဖ တ်ည ေဏ် ခှံနိုင်
ည်မလျောမည
ဲ ်အပပင် ဒနှာင်အနှာဂတ် စပါ်းစိုက်ပ ်း ထိုတ်လိုပ်ပခင််းအတွက်
ဖခမ််းဒပချောက်မှုတစ်ခို ပဖစ်လျောမည်။
− ပမန်မျောဒတျောင်သူမ ျော်းအဖို မည်သည်ပို်းသတ်ဒဆ်းမဆို လှံို်းဝအသှံ်းို မပပ ပခင််းသည် ပိုမို
ဒကျောင််းမွနဖ် ပီ်း တစ် ျောသီလျှင် စပါ်းတစ်ဟက်တျောမှ အပိုအပမတ်ဒငွ အဒမ ကန်
ဒေေါ်လျော ၃၅ ဒေေါ်လျော န
ှ ိုင်မည်။

ပမန်မျောဒတျောင်သူမ ျော်း၏ ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော ဆက်စပ်မှုမ ျော်းနှင် ပတ်သက်၍ အသပညျော မ ှမှု သည်
ပို်းသတ်ဒဆ်းအဒပေါ်မှီခိုမှု ပိုမိုအျော်းသျောဒနဒသကျောင််း၊ ယင််းကဲသို စပါ်းစိုက်ဒတျောင်သူမ ျော်း၏ စပါ်းစိုက်ပ ်း
ထိုတ်လိုပ် ျောတွင် ပို်းသတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုကို ပ်တန်ဒစ န် သကျော်းဝင်ဒဆျောင် ွက် မည် အစီအစဉ်တွင်
ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော အဒပခခှံသဒဘျောတ ျော်းသင်ရို်းမ ျော်း ပါဝင် န် လိုအပ် ဒသကျောင််း ၎င််းကထပ်မှံ
အကကှံပပ ထျော်းသည်။

ဥဒ ျောပသမဂဂတွင် သှံို်းစွဲ န်ပတ်ပင်ထျော်းဒသျော်လည််း ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင် သှံို်းစွဲဒနဆဲပဖစ်သည်

ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း စျော င််းကို ဒ ျောသ်စ်ခ င််း Rothschild၅ နှင် .ဇယျော်း ၄( ကပပ စိုထျော်းသည် )၂၀၂၀(

ဒက ျော်မှျော %။ ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင် သှံို်းစွဲ န်အတွက် မှတ်ပိုတ

ှံ င်ထျော်းဒသျော ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း၏ ၅၀)၆.၄
ဥဒ ျောပသမဂဂတွင် သှံို်းစွဲ န် ပတ်ပင် ထျော်းဖပီ်းပဖစ်ဒသျောဒသကါျောင် စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျော အဒလအက င်
ဒကျောင််းစနစ်က င်သှံို်းဒသျော နိုင်ငှံပချော်းဒစ ်းကွက်အတွက် ပပဿနှာတစ် ပ်ပဖစ်နိုင်ဒသကျောင််း ၎င််းက
ဒထျောက်ပပသည်။ တစ်ဖက်တင
ွ ်လည််း မှတ်ပိုတ
ှံ င်ထျော်းပခင််းမ ဒသျော
ှ ဒစ ်းနှုန််းခ သျော သည်
ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို က )တ ျော်းမဝင်တင်သွင််းပခင််း၊ ပို်းသတ်ဒဆ်းအတိုမ ျော်း(ယ်ပပန်စွျောအသှံို်းပပ
ဒနသကသည်။ ထိုဒသကျောင် ဥပဒေအတိုင််း လိုက်နှာဒစပခင််းနှင် ပို်းသတ်ဒဆ်း ပဖန်ပဖြူ်းသူ မ ျော်းမှ
တျောဝန်ယူမအ
ှု ပပည် ှသူမ ျော်းအပဖစ် အပပည်အဝပူ်းဒပါင််းဒဆျောင် ွက် န် လိုအပ်သည်။ ယင််းသိုပပ လိုပ် န်
အတွက် ဆွဲဒဆျောင်မှု မ ျော်းပပ လိုပ်ဖန်တီ်း န် လိုအပ်မည်အပပင )မက်လှံို်း(ါ် ဗဟိုခ ပ်ကင
ို ် စနစ်အစျော်း
ဒေသခှံအစို အဖွဲွံ့မ ျော်းပါဝင်ဒသျော ပလက်ဒဖျောင််းတစ်ခိုလိုအပ်သည်။

57
ဇယာုံး ၄.၅။ ဥက ာပသမဂဂ နင် ခမန်မာနိိုင်င ပိုံးို သတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲမှု နိှုင်ယဉ်ခ က်

INSECTICIDES
Pesticide EU Myanmar status No. users in No. users in WP3 +IFDC-
status WP3 survey IFDC-LIFT LIFT users
474 total 337 total 811 total
Acetamiprid Banned Approved (62) 7 12 19
Acephate Banned Approved (75) 19 70 89
Bacillus thuring - Bt OK OK 14 -** 14
Carbaryl Banned Approved (19) 18 -** 18
Carbofuran Banned Approved (48) 1 4 5
Carbosulfan Banned Approved (23) 1 -** 1
Cartap hydrochloride OK OK 15 1 16
Chlorantraniliprole OK OK - ** 7 7
Chlorpyrifos Banned Approved (152) 18 68 86
Cypermethrin OK OK 143 133 276
Deltamethrin OK OK 6 -** 6
Dimethoate Banned Approved (28) - ** 2 2
Emamectin OK OK 68 42 110
Endosulfan Banned Banned *** 10 -** 10
Imidacloprid Banned Approved (138) 24 18 42
Indoxacarb OK OK 1 -** 1
Lambda-cyhalothrin OK OK 20 19 39
Neem OK OK 8 -** 8
Profenofos Banned Approved (55) 4 28 32
Propapargite Banned Approved (3) 2 -** 2
Temephos Banned Approved (12) 2 -** 2
Thiamethoxam Banned Approved (37) 3 -** 3
Highlighted in yellow = four highest total households

*** NOTE: PRODUCTS OFTEN REGISTERED AS MIXTURES OF INSECTICIDES, OR WITH FUNGICIDES

** = No products listed, but may have been included in the “unknown” category

58
ဇယာုံး ၄.၆။ ဥက ာပသမဂဂ နင် ခမန်မာနိိုင်င ပိုံးို သတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲမှု နိှုင်ယဉ်ခ က်

FUNGICIDES

Pesticide EU Myanmar status No. users in No. users in WP3 +IFDC-

status WP3 survey IFDC-LIFT LIFT users
474 total 337 total 811 total
Azoxystrobin OK OK 1 28 29
Benomyl Banned Approved (20) 4 1 5
Carbendazim Banned Approved (77) 12 2 14
Chlorfenapyr Banned Approved (12) 1 -** 1
Chlorothalonil Banned Approved (40) 2 11 12
Copper oxychloride OK OK 4 4 8
Cymoxanil OK OK 18 19 37
Difenoconazole OK OK 8 7 25
Dimethomorph OK OK 5 1 6
Hexaconazole Banned Approved (54) 2 9 11
Kasugamycin Banned Approved (47) -** 2 2
Mancozeb Banned Approved (118) 25 46 71
Metalaxyl OK OK 4 6 10
Propiconazole Banned Approved (30) 2 -** 2
Thiophanate-methyl Banned Approved (27) -** 4 4
± 60% fungicides banned in EU, and often registered as Mixtures

HERBICIDES
Bispyribac-sodium OK OK 15 -** 15
Fenoxaprop-ethyl OK OK 14 -** 14
Glyphosate OK but OK -** 85 85
pending
Imazethapyr Banned Approved (17) -** 1 1
Pendimethalin OK OK -** 1 1
Quizalofop-p-ethyl OK OK -** 1 1
± 17% herbicides banned in EU
** = no products listed, but may have been included in the “unknown” category

59
 အခန်ုံး (၅)

ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံးကိို အနတ ာယ်ကင်ုံးစွာကိိုင်တယ

ွ ် ာတွင်
သတိထာုံး မညအ
် ခ က်မ ာုံးနင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးဘူုံးခွမ ာုံးစွန်ပစ်ခခင်ုံး

၅၁။ နိေါန်ုံး.

ပ်းို သတ်ဒဆ်းသည် ဖ က်ပ်းို နှင် လူသျော်းနှစ်မ ်းစလှံို်းကို အဆပ်သင်ဒစသည်။ လူ၊ အမ်ဒမွ်း

တ စဆျောန်မ ျော်းနှင် မသက်ဆိုင်ဒသျောသက် ှမ ျော်း အနတ ျောယ်မ ဒစ
ှ န် အထူ်းသတပပ
ကျောကွယ်ထျော်း န် လိုအပ်သည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်းကို ဂရိုမပပ ဘဲ ကိုငတ
် ွယပ် ခင််းနှင် ဖ န််းပခင််း
မ ျော်းပပ ပါက သှံို်းစွဲသူမ ျော်းကို အနတ ျောယ်ပဖစ်ဒစရှံိုသျောမက ပတ်ဝန််းက င်ကိုပါ ညစ်ညမ််းဒစသည်။
ပ်းို သတ် ဒဆ်းအမ ျော်းစိုကို မဒတျော်တဆပဖစ်ဒစ ည် ွယ်၍ ပဖစ်ဒစ ဒသျောက်သှံို်းခ )သို(ပါင််း )သို(
အဒ ပပျော်းနှင်အခ န်အသကျောကကီ်း ထထျော်းပခင််းမ ျော်းသည် ဆ်းို က ်းမ ျော်း ပဖစ်ဒစနိုင်သည်။
ဒဆ်းဖ န််း ဒနစဉ်အတွင််း ပ်းို သတ်ဒဆ်း အမှုန်မ ျော်းသည် ဒလနှင်အတူ အသက်ရှြူ ျော၌
ပါသွျော်းနိုင်သည်။ ဒနှာက်ထပ် အနတ ျောယ်တစ်ခိုမှျော ဒသျောက်သှံို်းဒ ၊ အစျော်းအစျောနှင် ဒပမကကီ်းထဲ၌
ပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်းနှင်ဒ ျောဒနှှာပါဝင် ဒနပခင််းပဖစ်သည်။ သယ်ယူပိုဒဆျောင် ျော၌လည််းဒကျောင််း
သိုဒလှျောင်ပခင််း နှင် ကိုငတ
် ွယ် ျော၌ လည််းဒကျောင််း အထူ်းသတပပ ကျောကွယ် မည်ပဖစ်သည်။
ဒဆ်းဖ န််း က ယျောမ ျော်းကို ပှံမ
ို ှန်သန် ှင််းဒ ်းပပ လိုပ် န်နှင် ယိုစမ်မှုမ ှဒစ န် ပပ ပပင်
ထန််းသမ််း န် လိုအပ်သည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းနှင် ထဒတွွံ့လိုပ်ကိုင်သူမ ျော်းအတွက် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း
အနတ ျောယ် ကင််းစွျော အသှံို်းပပ နင
ို ်ဒ ်းနှင်ပတ်သက်၍ သင်ဒတျော်ဒသျောပညျောဒပ်းသင်တန််းမ ျော်း
ှ န်လိုအပ် သည်။

ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း အနတ ျောယ်ကင််းစွျော အသှံို်းပပ နင

ို ်ပခင််းသည် အဒသကျောင််းအ ျောမ ျော်းစွျော အဒပေါ်
မူတည်သည်။ အဒ ်းကကီ်းဒသျောအဒသကျောင််း င််းအခ ွံ့တွင် သင်ဒတျော်ဒသျောပို်းသတ်ဒဆ်း မ ျော်းကို
ဒ ်းွ ခ ယ် ပခင််းနှင် ၎င််းတိုကို အညန််းအတိုင််းသှံို်းစွဲပခင််းတိုပါဝင်သည်။ အညန််းဆိုသည်မှျော
အနတ ျောယ် ပဖစ်နိုငမ
် ှု နည််းဒစ န်နှင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း၏ တ ျော်းဝင်အသှံို်းပပ ခွင်ကို သတ်မတ
ှ ် န်
ဒ ်းသျော်းထျော်းပခင််းပဖစ်သည်။

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ဖ က်ပို်းပပဿနှာကို ဒပဖ ှင််း န်အတွက် အမ ျော်းအျော်းပဖင် ပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်းကို
အသှံို်းပပ ဒနသကဒသျော်လည််း ဒတျောင်သူမ ျော်းအဒနပဖင် အဆပ် ှပစစည်း် မ ျော်းနှင် ပတ်သက်
ဒန သည်ကို သတမမူ မသကဒပ။ သူတိုအဒနပဖင် ဖ က်ပို်းကိုသတ်ခ င်သည် စတ်သျော ှသည်။

60
 ှမ််းပပည်နယ်တင
ွ ် ပပ လိုပ်ခဒသျော
ဲ စစ်တမ််းအ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်း၏ အနတ ျောယ်
ပဖစ်ဒစနိုင်မှုကို မ ျော်းစွျော ဂရိုပပ ဒလမ ခဲ
ှ ပါ။

ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသိုဒလှျောင် ျောတွင် အခ ွံ့ဒသျောဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို

ဒသတတျော အတွင််းထညပ် ခင််း၊ စင်ဒပေါ်တွင်တင်ထျော်းပခင််း၊ သိုဒလှျောင်ခန််းအတွင််း သမ််းဆည််းပခင််း
ကဒလ်းမ ျော်း မဒ ျောက်န )သို(ါါိုင်သည်ဒန ျောတွင် ခ တ်ဆွဲထျော်းပခင််းမ ျော်း ပပ လိုပ်သကသည်။ အခ ွံ့
ဒတျောင်သူမ ျော်းက အမ်ဒထျောင် တစ်ဒန ျောတွင် ထျော်းတတ်သကဖပီ်း အခ ွံ့က လယ်ကွင််းအတွင််း
သမ််းဆည််းထျော်းဒလ ှသည်။

ပိုံးို သတ်ကဆုံးအနတ ာယ် လခို ခ စိတ်ခ မှု၏ အခ ိ ွေ့ကသာအကခခခသကဘာတ ာုံးမ ာုံး

ပ်းို သတ်ဒဆ်းတစ်မ ်းကို မဝယ်ယူမီနှင် မသှံ်းို မီ ညန်သကျော်းခ က်မ ျော်းကို အဖမဲဖတ်ဖပီ်း လိုက်နှာပါ။
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို လှံိုခခှံ စတ်ခ စွျော အသှံို်းပပ နင
ို ်မမ
ှု ှျော ရို်း ှင််းဖပီ်း၊ အျော်းလှံို်းအတွက်
တစ်ခိုတည််းဟူ၍မ ှဒသျော်လည််း ဝယ်ယူစဉ်မှ စွန်ပစ်သည်အထ ပ်းို သတ်ဒဆ်းအနတ ျောယ်
လှံိုခခှံ စတ်ခ မှု၏ အခ ွံ့ဒသျောအဒပခခှံဥပဒေသမ ျော်းကို ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

၁။ မဝယ်မီနှင် အသှံို်းမပပ မီ ပ်းို သတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲ န် အညန််းအျော်းလှံို်းကို ဖတ်ပါ။

သင်ဒဆ်းမဖ န််းဒသျော သီ်းနှှံနှငဒ
် န ျောမှလွဲ၍ က န်ပို်းသတ်ဒဆ်းအညန််းအျော်းလှံို်းဖတ်ဖပီ်း
ဥပဒေ ဒသကျောင််းအ လိုကန
် ှာ န် လိုအပ်သည်။
၂။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းနှင် တစ်ကယ
ို ်ဒ ကျောကွယ်ဒ ်းဝတ်စမ
ှံို ျော်း အသှံို်းပပ ျောတွင်
သက်ဆင
ို ် ျော ဖက်ေ ယ်၊ နိုင်ငဒ
ှံ တျော်၊ မ ်းနွယ်စိုနှင် ဒေသဆင
ို ် ျော ဥပဒေမ ျော်းကို
လိုက်နှာ မည်။
၃။ အကယ်၍ အညန််းနှငပ
် တ်သက်၍ တစ်စှံိုတစ်ခို )သို( လိုကန
် ှာ မည် သက်ဆင
ို ် ျော
ဥပဒေမ ျော်းကို နှာ်းမလည်ပခင််းမ ျော်း ပါက
ှ က မ််းက င်သူမ ျော်းထှံမှ အကကှံဉျောဏ်ယူပါ။
၄။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ကိုန်တင်ကျော်းအတွင််း )သို( ကျော်းသကမ််းခင််းဒပေါ်တင်၍ သယ်ယူ
ပိုဒဆျောင်ပါက ခ ီ်းသည်မ ျော်း၊ ကိုန်စမ််းပစစည်း် မ ျော်း )သို( တ စဆျောန်အစျော်းအစျော မ ျော်းနှင်
သီ်းပချော်းခွဲထျော်းဖပီ်း ပို်းသတ်ဒဆ်းဗူ်းမ ျော်းကို မဖတ်စဉ်ဒစ န် ဒသခ ျောလှံိုဒအျောင် ပတ်ပါ။
၅။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဒသျောခတ်ထျော်းဒသျော ဗီရို )သို( လှံိုခခှံ ဒသျောဒန ျော၊ လူစျော၊
တ စဆျောန်အစျော )သို( တစ်ကိုယ်ဒ သှံို်း ကျောကွယ်ဒ ်းဝတ်စမ
ှံို ျော်းနှင် ဒဝ်းဒသျောဒန ျောတွင်
သမ််းဆည််းပါ။

61
 ၆။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းဒ ျောဒနှှာပခင််းနှင် ခ န်တွယပ် ခင််းကို ဒလဝင်ဒလထွက်ဒကျောင််းဖပီ်း
ကဒလ်းမ ျော်း၊ အမ်ဒမွ်းတ စဆျောန်မ ျော်း၊ ကစျော်းစ ျောအရိုပ်မ ျော်း နှင် အစျော်းအစျောမ ျော်းနှင်
ဒဝ်း ျော ဒန ျောတွင် ပပ လိုပ်ပါ။
၇။ သှံို်းစွဲမည်ပို်းသတ်ဒဆ်းပမျောဏ တက န်၊ တူညီ န်နှင် တ ျော်းဝင်ဒစ န်အတွက်
ဒဆ်းဖ န််း က ယျောမ ျော်းကို ဒသခ ျောပပ ပပင်ထန််းသမ််းပါ။
၈။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််း ျောတွင် ည်မှန်း် သည်ပစ်မှတ်သိုဒ ျောက် န် လိုအပ်က
ဒဆ်းမဖ န််းပဲ ထျော်းသည် သကျော်းခှံဒန ျောတစ်ခို အသှံို်းပပ ပါ )သို( အကယ်၍ ဒလ )သို(
ဒ ဒသကျောင် ဒဆ်းဖ န််း ျော၌ ပစ်မှတမ
် ှ လွဲသွျော်းဒစနိုင်သည်အဒပခအဒန ှပါက ဒဆ်းဖ န််း
ပခင််းကို ဒခတတ ပ်နှာ်းထျော်းပါ။
၉။ ဒဆ်းဖ န််းပခင််းဒသကျောင် ထခိုကန
် ိုင်သည် ထ ှလွယ်ဒသျောဧ ယျောမ ျော်း နှင်
သက် ှမ ျော်းကို ခွဲပချော်းထျော်းဖပီ်း လိုအပ်ဒသျော ကက ဝင်ကျောကွယ်မှုအျော်းလှံို်း လိုပဒ
် ဆျောင်ပါ။
၁၀။ ဖတ်စဉ်ပခင််းနှင် ယိုစမပ် ခင််းမ ျော်းကို တျော်းဆီ်း န်အတွက် ပဖစ်နိုငဒ
် သျောအ ျောအျော်းလှံို်း
လိုပ်ဒဆျောင်ထျော်းပါ။ အမ်ဒမွ်းဒသကျောင်မ ျော်း အညစ်အဒသက်းစွန် န်အတွက် ထျော်း ှသည်
အ ည်စိုပန
် ိုင်ဒသျောပစစည်း် မ ျော်း (cat litter) )သို( လစျောမှုန်မ ျော်း အလွယ်တကူ ှ န်
အဆင်သင် ထျော်း ှပါ။
၁၁။ ဒဆ်းဖ န််း ျော၌အသှံို်းပပ သည် အဝတ်အစျော်းမ ျော်းကို ပပန်လည်အသှံို်းမပပ မီ ဒသခ ျော
ဒလျှျောဖ
် ွပ်ပါ။ တစ်ကယ
ို ်ဒ သှံို်း ကျောကွယ်ဒ ်းဝတ်စမ
ှံို ျော်းကို ထန််းသမ််း ျောနှင် စွန်ပစ် ျော
တွင် ညန်သကျော်းခ က်အျော်းလှံို်းလိုကန
် ှာပါ။
၁၂။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း၊ ပိုလျှပ
ှံ ်းို သတ်ဒဆ်း ည်မ ျော်း၊ ဗူ်းခွှံအလွတ်မ ျော်း၊ သန် ှင်း် ဒ ်းသှံို်း
ပစစည််း မ ျော်း နှင် အဝတ်အစျော်းမ ျော်းကို ဒသခ ျောစွျော စွနပ
် စ်ပါ။

၅၂။ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးက ကာင်အနတ ာယ်ခဖစ်နိိုင်ကခ ကိို ကလ ာခ ခခင်ုံး.

အနတ ျောယ်ပဖစ်နိုင်ဒခ ဆိုသည်မှျော အနတ ျောယ် ပပင််း အျော်းနှင် ( နှင် ထဒတွွံ့မှု )ဓျောတိုဂိုဏ်သတတ(
တိုကို ဒပမျောက်ထျော်းပခင််းပဖ )သကျောခ န်စ်သည်။ အနတ ျောယ်ဒလ ျောနည််းဒစပခင််းနှင် ထဒတွွံ့မက
ှု ို )သို(
ဒလျှျောခ ပခင််းပဖင် အနတ ျောယ်ပဖစ်နိုင်ဒခ ကို ဒလျှျောခ နင
ို ်သည်။ အဆပ်သငမ
် ှု နည််းဒသျော
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း ဒ ်းွ ခ ယ်ပခင််းပဖင် အနတ ျောယ်ကို ဒလျှျောခ နိုငဖ် ပီ်း ပ်းို သတ်ဒဆ်းကို အသှံို်းနည််း
ပ်းို သတ်ဒဆ်းအဒပေါ် မှခ
ီ ို( ပခင််းအျော်းထျော်းလိုမှုကို ဒလျှျောခ ပခင််း အပချော်းဒသျော ဖ က်ပို်း )သို(
၊ ပဒ
ို ကျောင််းဒသျော ဒဆ်းဖ န််းပှံန
ို ည််းလမ််းနှင် တစ်ကိုယ်ဒ )ကျောကွယ်နှမ်နင််းနည််းဒ ်းွ ခ ယ်ပခင််း
သှံို်း အကျောအကွယ်ပစစည်း် မ ျော်းကို ဒသခ ျောစွျောအသှံို်းပပ ပခင််းပဖင် ထဒတွွံ့မှုကို ဒလျှျောခ နင
ို ်သည်။

62
အနတ ျောယ်ပဖစ်နိုင်ဒခ ပပဿနှာနှင် ပတ်သက်၍ ဒမ်းပမန််းစှံို်းစမ််း ျောတွင် ၅၉က ပပဿနှာ %
က ဒခါင််းမူ်းပခင််း၊ ယျော်းယှံပခင််းအပပင် ပ်းို သတ် %မ ဒသကျောင်
ှ ်းဒပပျောဒသျော်လည််း၊ ၁၆
ဒဆ်းဖတ်စဉ်ဒသျော ခနဓှာကိုယ်အစတ်အပင
ို ််းတွင် အင်ပ ဉ်ထပခင််း၊ အပမင်ဝါ်းပခင််းမ ျော်းပဖစ်ဖပီ်း
လူတစ်ဦ်းမှျောမူ ဒဆ်းဖ န််းစဉ် လဲက ခဲဒသကျောင််း ဒပပျောပပခဲသည်။ ဒတျောင်သါူတစ်ဦ်းက ၎င််းသည်
ပ်းို သတ်ဒဆ်း အဆပ်သင်ခဲ ဖပီ်း လည်ပင််း၌ခွဲစတ်ကိုသခဲ ဒသကျောင််း ဒပပျောပပခဲသည်။ ဒနှာက်
တစ်ဦ်းကမူ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို နှစ်ဒပါင််းမ ျော်းစွျော ဖ န််းခဲဖပီ်းဒနှာက် ပပင််းထန်စွျော နှာမက န််း
ပဖစ်ခဲဖပီ်း ကှံဒကျောင််း၍ အသက် ှင်ဒနဒသကျောင် ဒပပျောပပခဲပါသည်။ ၎င််းသည် ယခိုအခါတွင်
တစ်ကိုယ်ဒ သှံို်း အကျောအကွယပ
် စစည််းမ ျော်းကို အသှံို်းပပ န် အတွက် တွန််းအျော်းဒပ်းသူ ပဖစ်ဒန
ဖပီပဖစ်သည်။ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ဒတျောင်သူအမ ျော်းစိုသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်း ဖ န််းစဉ် တစ်ကယ
ို ်ဒ သှံို်း
အကျောအကွယ် ပစစည်း် မ ျော်း အသှံို်းမပပ သကဒပ။ သူတိုသည် တစ်ခါတစ် ှံတင
ွ ် ရှြူ်းဖနပ်ပင်မစီ်းပါ။

ပို ၅.၁။ လယ်သမာုံးတစ်ဦုံးကဆုံးမဖ န်ုံးမခပင်ဆင်ကနပို

© Myint Thaung © Myint Thaung

63
 ပို ၅.၂။ လယ်သမာုံးတစ်ဦုံးကဆုံးဖ န်ုံးပပုံးကနာက် စိို က
ွှေဲ နသည်ကိိုကတွွေ့ စဉ်

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၅.၃။ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးအသုံးို ခပ ခခင်ုံးအတွက် အကတွွေ့ မ ာုံးကသာ တစ်ကိိုယ် ည်သိုုံး အကာ

အကွယ်ပစ္ည်ုံး နမူနာမ ာုံးခပပို

ဇစ်မြစ် − FAO / WHO, 2020

64
 ပို ၅.၄။ တစ်ကိိုယ် ည်သိုုံးအကာအကွယ်ပစ္ည်ုံးမ ာုံးခဖင် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးနင်ထိကတွွေ့မှုကိို
မည်သိိုက ာင် ာုံးနိိုင်သည်ကိို ပိိုစတာနင်ခပသထာုံးပို

ဇစ်မြစ် − http://npic.orst.edu/health/safeuse.html

ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ သည်အခါ ထည်သွင််းစဉ််းစျော်း မည် အခ ွံ့အခ က်မ ျော်းကို NPIC (2020) က
သတ်မတ
ှ ်ဒပ်းထျော်းသည်။

65
 − ပ်းို သတ်ဒဆ်းမဒဖ ျော်စပ်မီနှင် ဒဆ်းဖ န််းဒနစဉ်အတွင််း ကဒလ်းမ ျော်း၊ အမ်ဒမွ်းတ စဆျောန်
မ ျော်း နှင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််း ျော၌ မလအ
ို ပ်သည်သူအျော်းလှံို်းကို ဒဆ်းဖ န််းမည်ဒန ျောတွင်
မ ဒအျောင်
ှ ဒဆျောင် ွက်ပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ဒသျောအခါ ကျောကွယ်ဒပ်းသည် အဝတ်အစျော်းမ ျော်းကို ဒသခ ျော
ဝတ်ဆင်ပါ။ အညန််းပါဒဖျော်ပပခ က်အ လိုအပ်ဒသျော ပစစည််းမ ျော်းနှင် ကျောကွယ်ဒ ်း
ဝတ်စှံိုမ ျော်းအပပင် အက လ
ျီ က် ှည၊် ဒဘျောင််းဘီ ှည်နှင် ရှု်းဖနပ်မ ျော်းဝတ်ဆင် န် စဉ််းစျော်း
ပါ။
− အပပင်ဘက် )သို( ဒလဝင်ဒလထွက်ဒကျောင််းဒသျော ဒန ျောတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း
ဒဖ ျော်စပ်ပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း ပလ
ို ျှှံပါက သိုဒလှျောင်ပခင််း )သ(ို စွန်ပစ်ပခင််းမှ ဒ ျောှ င်သကဉ် န် လိုအပ်
သည် ပမျောဏကိုသျော ဒဖ ျော်စပ်ပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖတ်စဉ်မှုအတွက် ပပင်ဆင်ထျော်းပါ။ ဖတ်စဉ်ဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
ထန််းခ ပ် န်အတွက် သင်ဒတျော်ဒသျော မ က်နှှာသိုတ်ပိုဝါမ ျော်း၊ လစျောမှုန် )သို(
အမ်ဒမွ်းဒသကျောင်မ ျော်း အညစ်အဒသက်းစွန် န်အတွက် ထျော်း သည
ှ ် အ ည်စိုပန
် ိုင်ဒသျော
ပစစည််းမ ျော်း )kitty litter)၊ အမှုက်အတ်မ ျော်းနှင် စိုပယ
် ူပခင််းမ ဒသျော
ှ လက်အတ်မ ျော်း
အဆင်သင် ထျော်း ှပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို အသှံို်းမပပ မီ အညန််းတွင်ဒဖျော်ပပထျော်းဒသျော ဒ ်းှ ဦ်းသူနှာပပ စိုပခင််း
ဆင
ို ် ျော ညန်သကျော်းခ က်မ ျော်းကို ဖတ်ပါ။
− အပပင်ဖက်တွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းအ ည် )သို( အမှုန်မ ျော်း ပက်ဖ န်သည်အခါ ဒလထန်ဒသျော
အဒပခအဒနကို ဒ ှျောင် ျောှ ်းဖပီ်း အမ်၏ ပပြူတင််းဒပါက်နှင် တှံခါ်းမမ ျော်းကို ပတ်ထျော်းပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််းဖပီဒနှာက် ဒဆ်းလပ်မဒသျောက်မီနှင် အစျောမစျော်းမီ လက်မ ျော်းကို
ဒသခ ျောဒဆ်းဒသကျောပါ။

၅၃။ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံးစွန်ပစ်ခခင်ုံး.

မဒတျော်တဆပဖစ်မှုကို တျော်းဆီ်း န်နှင် ပတ်ဝန််းက င်ကို ကျောကွယ် န်အတွက် ပ်းို သတ်

ဒဆ်းမ ျော်းကို ဒသခ ျောစွျောစွန်ပစ် န် လိုအပ်သည်။ အသှံို်းမလိုဒတျောဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း
ှပါက ဒသခ ျောစွျောသိုဒလှျောင်ထျော်းဖပီ်း ပဖစ်နိုင်သမျှပမန်ပမန် စွန်ပစ်ပါ။

66
 − ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို အညန််းပါအတိုင််း စွန်ပစ်ပါ။ အညန််းဒပေါ် ှ “သိုဒလှျောင်ပခင််းနှင်
စွန်ပစ်ပခင််း” ဟူဒသျောဒဖျော်ပပခ က်ကို ှျောဒဖွပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း ကိုန်စင်ဖပီ်းဒနှာက် ထည်ဒသျောဗူ်းမ ျော်းကို စွန်ပစ် န်နှင် ပပန်လည်
အသှံို်းပပ န်အတွက် ဒ နှင် ဒသခ ျောစင်ဒအျောင်ဒဆ်းဒသကျောပါ။ မည်သည် ည် ွယ်ခ က်
ပဖငပ် ဖစ်ဒစ ပို်းသတ်ဒဆ်းဗူ်းမ ျော်းကို ဘယ်ဒတျောမျှ ပပန်လည်အသှံို်းမပပ ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းဗူ်းမ ျော်းကို ဒ နှင်ဒဆ်းဒသကျော ျောတွင် ဓျောတိုေဏ်ခှံလက်အတ် နှင် မ က်လှံို်း
အကျောကဲသိုဒသျော အကျောအကွယ်အဝတ်အစျော်းမ ျော်း ဒသခ ျောဝတ်ဆင်ပါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ န် ည် ွယ်ထျော်းဒသျောဒန ျောတွင် ပို်းသတ်ဒဆ်းဗူ်းမ ျော်း ဒဆ်းထျော်း
ဒသျောဒ ကို အညန််းပါအတင
ို ််း ထည်သွင််းပါ။
− ပတ်ဝန််းက င်ကို ညစ်ညမ််းဒစနိုင်ဒသျောဒသကျောင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းဗူ်းမ ျော်း ဒဆ်းထျော်းဒသျော
ဒ ကို ဒ ထိုတ်ဒပမျောင််းမ ျော်း )သို( အညန််းတွင် ဒဖျော်ပပမထျော်းဒသျော မည်သည်ဒန ျောမှ
မစွန်ပစ် ပါ။
− ဒ ျောဒနှှာ )သို( ဒ နှင်ဒဖ ျော်စပ်ဖပီ်း ပ်းို သတ်ဒဆ်းအနည််းငယ် ပိုလျှဒ
ှံ နပါက အညန််းပါ
အတိုင််း ကိုန်စင်ဒအျောင်ကက ်းစျော်းအသှံို်းပပ ပါ။ အနီ်းပတ်ဝန််းက င် ှ ဒတျောင်သူအျော်း
ပလ
ို ျှှံပို်းသတ်ဒဆ်းအျော်း အသှံို်းပပ နင
ို ်ပခင််း ှမ ှ ဒမ်း န်စဉ််းစျော်းပါ။

ပ်းို သတ်ဒဆ်းဗူ်းခွှံမ ျော်းကို က င််းအတွင်း် ထည်၍ မီ်းရှုွံ့ပါ )သို(ဒပမပမ ပ်ပစ်ပါ။ အခ ွံ့ ဒတျောင်သူ
မ ျော်းသည် ပို်းသတ်ဒဆ်းဗူ်းခွှံမ ျော်းကို အဒဝ်းသိုလင်ပစ်ဒသကျောင််း ဒပပျောသည်။ ဧ ျောဝတီတိုင််း
ဒေသကကီ်းတွင် စိုက်ပ ်းဒ ်းဦ်းစီ်းဌျောနမှ ဝန်ထမ််းမ ျော်းက ဒတျောင်သူမ ျော်းအျော်း ပ်းို သတ်ဒဆ်း
ဗူ်းခွှံမ ျော်းကို ဒသခ ျောစွျော စွနပ
် စ် န် အျော်းဒပ်းဖပီ်း စွန်ပစ်ပိုက
ှံ ို သရိုပပ် ပသကသည်။

67
 ပို ၅.၅။ ဧ ာဝတတိိုင်ုံးကေသကကုံး၌ ပိိုုံးသတ်ကဆုံးဘူုံးခွမ ာုံး ကခမခမ ပ်စွန်ပစ်ကနသည် လူထို လှုပ် ာုံးမှုကိို
ကတွွေ့ စဉ်

© DOA © DOA

ဒတျောင်သူမ ျော်းအတွက် အဒကျောင််းဆှံို်းအကကှံဉျောဏ်မှျော −

− ပ်းို သတ်ဒဆ်းလိုအပ်ခ က်ကို ဒလျှျောခ န်အတွက် ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််း ဖ က်ပို်းကျောကွယ်

နှမ်နင််းနည််းကို ဒလက င်ဒဆျောင် ွကပ
် ါ။
− ပ်းို သတ်ဒဆ်းမဝယ်မီ ဒတွွံ့ကကှံ ဒသျောဖ က်ပို်းအဒပေါ် ပ်းို သတ်ဒဆ်း၏ ထဒ ျောက်မှု
ဒကျောင််းဒစ န်အတွက် ဖ က်ပ်းို အမ ်းအစျော်းကို ဒသခ ျောခွဲပါ။
− ေီ ျောသီအတွက် လိုအပ်သည်သျောဝယ်ပါ။ ေီဒနအတွက် လိုအပ်သဒလျောက်သျော ဒဖ ျော်စပ်
ပါ။

ကခမခမ ပ်စွန်ပစ် န်အတွက် ပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံးသယ်ကဆာင် ာတွင် သတိခပ မည်အခ က်မ ာုံး

− အညန််းမ ျော်းကိုခွျောမပစ်ဘဲ ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို မူလဗူ်းခွမ

ှံ ျော်းအတွင််း ထျော်းပါ။
− ဖတ်စဉ်ပခင််းနှင် )သို( ဒ ွွံ့လ ျော်းပခင််းမ ှဒအျောင် ဗူ်းခွှံမ ျော်းကို ဒန ျောခ ပါ။
− သင်၏ယျောဉ်တွင် သယ်ယူပိုဒဆျောင်မည် ဧ ယျောကို မှတ်သျော်းဖပီ်း၊ မဒတျော်တဆ
ပဖစ်ခဲပါက ဖတ်စဉ်မှုကို ထန််းခ ပ် န်အတွက် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ပလတ်စတစ်ပှံို်းကကီ်း
တစ်ခိုအတွင််း ထည်ထျော်းပါ။
− အကယ်၍ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို အမို်းဖွင်ယျောဉ်၏ အဒနှာက်ဖက်တွင် သယ်ဒဆျောင်ထျော်း
ပါက ဒသခ ျောဖှံ်းို အိုပ်၍ ခ ည်ဒနှှာင်ထျော်းပါ။
− ယျောဉ်ဒပေါ် ှ လူစီ်းဒသျောဒန ျောတွင် ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းမထျော်း ပါ။
− တ စဆျောန်အစျောမ ျော်းပါဝင်ဒသျော ကိုန်ပစစည်း် မ ျော်းနှင် ဒဝ်း ျောတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
ထျော်းပါ။

68
သင်၏ယျောဉ်တွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းတင်ဖပီ်းပါက စိုဒဆျောင််း ျောဒန ျောသို တန််းတန််း သွျော်းပါ။
ဒသခ ျောဂရိုစက
ို ်ဒမျောင််းနှင်ပါ။

69
 အခန်ုံး (၆)

ဘက်စိုဖ က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲခခင်ုံး

၆၁။ နိေါန်ုံး.

ဖ က်ပို်းဆိုသည်မှျော အပင်မ ျော်း၊ တ စဆျောန်မ ျော်း၊ အပင်နှင် အပင်ထွက်ပစစည််းမ ျော်း၊ အ င််းအပမစ်မ ျော်း
)သို( ပတ်ဝန််းက င်ကို အနတ ျောယ်ပဖစ်ဒစဒသျော အပင်၊ တ စဆျောန်နှင် ဒ ျောဂါပဖစ်ဒစ သက် ှမ ျော်း၏
မ ်းစတ် )သို( မ ်းကွဲအျော်းလှံို်းကို ဒခေါ်ဆိုဖပီ်း၊ ၎င််းတွင် ကပ်ပါ်း လက်ခှံဒကျောင်မ ျော်း )သို( လူသျော်းနှင်
တ စဆျောန်ဒ ျောဂါတို၏ ဒ ျောဂါပဖစ်ဒစသက် ှမ ျော်းနှင် ပပည်သူတို၏က န််းမျောဒ ်းကို ထခိုက်
ဒစသည် တ စဆျောန်မ ျော်း ပါဝင်သည်။

ပို ၆.၁။ ဘက်စိုဖ က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲခခင်ုံး

ဇစ်ခမစ် − Reissig

ဟူဒသျော ”ဖ က်ပို်းနှမ်နင််းပခင််း“ နှင် ”ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း“

စကျော်းစိုတွင် ဖ က်ပို်းဟူဒသျော ဒဝါဟျော မှျော အဓပပျောယ်က ယ်ပပန်ဖပီ်း အနတ ျောယ်ဒပ်းနင
ို ်ဒသျော
သက် ှမ ျော်း ပဖစ်သည် ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း၊ ဗင
ို ််း ပ်စ်နှင် ဗင
ို ််း ပ်စ်ကသ
ဲ ိုဒသျော သက် ှမ ျော်းနှင်
ဒပါင််းပင်မ ျော်း ပါဝင်သည်။

70
ဇယာုံး ၆.၁။ ဖ က်ပိိုုံးအမ ိ ုံးအစာုံးမ ာုံး .

အင််းဆက်မ ျော်း ပ ပ်းို မ ျော်း၊ က င််းဒကျောင်၊ ဒဗျောက်ဖတ်၊ ပခင်၊ ပို်းဟပ်မ ျော်း စသည်
အင််းဆက်နှငတ
် ူသည် မျော်းပင်ကမ
ူ ျော်း၊ ပငက
် ူမ ျော်း၊ မျော်းမ ျော်း
သက် မ
ှ ျော်း
ဒပါင််းပင်မ ျော်း မလခ
ို င်ဒသျောဒန ျောတွငဒ
် ပါက်ဒနဒသျောအပင်အျော်းလှံို်း
ကပ်ပါ်းဒပါင််းပင်မ ျော်း Orobanche, ဒပပျောင််းစျော်းဘီလူ်း Striga (witchweed), etc
ခရိုပက်က မ ျော်း ပက်က မ ျော်း၊ ခရိုမ ျော်း စသည်
ဒက ျောရို်း သတတ
ှ ဝါမ ျော်း ကကွက်မ ျော်း၊
နီမတိုတ်မ ျော်း အပမစ်ဖိုနီမတိုတ် စသည်
အဏိုဇီဝသက် မ
ှ ျော်း ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း၊ မှု၊ ဗိုင််း ပ်စ်

၆၂။ ဘက်စက
ို ပါင်ုံးစည်ုံးဖ က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲမှု၏ အဓိပပာယ်ဖွင်ဆိိုခ က်.

ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို စီမခ

ှံ န်ခွဲမှု၏ အဓပပျောယ်မ ျော်းစွျော ှသည် (Bajwa and Kogan, 2002
။ အစပင
ို ််းတွင်၎င််းကို ဒပါင််းစည််းနှမ်နင််းပခင််းဟို ည်ညန််းဖပီ်း ၁၉၆၇ ခိုနှစ်တွင်)ကိုသကည်ပါ
FAO မှ ဒအျောက်ပါအတင
ို ််း အဓပပျောယ်သတ်မှတ်ခဲသည်။

ဒပါင််းစည််းနှမ်နင််းပခင််းသည် ဖ က်“ပို်းစီမှံခန်ခွဲမစ
ှု နစ်တစ်ခိုပဖစ်ဖပီ်း ဖ က်ပို်းမ ျော်း၏ ဦ်းဒ အနည််း
အမ ျော်းနှင် ဆက်နွယဒ
် နဒသျော ပတ်ဝန််းက င်အဒပေါ်တွင် သင်ဒလ ျော်ဒသျော နည််းစနစ်မ ျော်းနှင်
နည််းလမ််းမ ျော်းကို တတ်နိုင်သမျှ လိုက်ဖက်ညစ
ီ ွျော အသှံို်းခ ဖပီ်း ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ကို စီ်းပွျော်းဒ ်းအ
ထခိုက်ဒစသည် အဆင်ဒအျောက်တွင် ထန််းသမ််းထျော်းပခင််းပဖစ်သည်။”

၂၀၀၂ ခိုနှစ် နို၀င်ဘျောလတွင် FAO ဒကျောင်စီမှ အတည်ပပ ခဲသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း
ပဖန်ပဖြူ်းပခင််းနှင် အသှံို်းပပ ပခင််းဆိုင် ျော အပပည်ပပည်ဆိုင် ျောက င်၀တ် စည််းကမ််းတွင် ဒအျောက်ပါ
အတိုင််း ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််း ဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််း၏ အဓပပါယ်ကို အသှံို်းပပ သည်။

ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းပို်းမျော်းစီမှံခန်ခွဲမှု (IPM) ဆသ
ို ည်မှျော ှနင
ို ်သည် ပ်းို မျော်းနှမ်နင််းပခင််း နည််းစနစ်
မ ျော်းအျော်းလှံို်းကို ဂရိုတစိုက် ထညသ
် ွင််းစဉ််းစျော်းပခင််း နှင် ပ်းို မျော်းမ ျော်းကကီ်းထွျော်းဖွှံွံ့ဖဖ ်းမှုကို
ဟန်တျော်းနိုငသ
် ည် သင်ဒတျော်ဒသျော နည််းလမ််းမ ျော်းကို ဒပါင််းစည််းပခင််းအပပင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းနှင်
အပချော်းဟနတ
် ျော်းမှုမ ျော်းကို စီ်းပွျော်းဒ ်းအ သှံို်းစွဲ န်မျှတသည်အဆငသ
် ို ထန််းသမ််းထျော်းဖပီ်း
လူူ့က န််းမျောဒ ်းနှင် ပတ်ဝန််းက င်အတွက် အနတ ျောယ်ပဖစ်နိုင်ဒပခမ ျော်းကို ဒလျှျောနည််းဒစသည်
နည််းလမ််းပဖစ်သည်။ ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််း ပ်းို မျော်း စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုသည် စိုက်ပ ်းဒ ်းဒဂဟစနစ်အျော်း
အဒနှှာင်အယှက်အနည််းဆှံို်းဒပ်းသည် က န််းမျောဒသျော သီ်းနှှံတစ်မ ်း စိုက်ပ ်းထိုတ်လိုပပ် ခင််းကို
အဒလ်းဒပ်းဖပီ်း သဘျောဝ ပ်းို မျော်းနှမ်နင််းပခင််းယနတ ျော်းမ ျော်းကို အျော်းဒပ်းသည်။

71
ဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််းသည် စီ်းပွျော်းဒ ်းဆိုင် ျော၊ ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျောနှင် လူမှုစီ်းပွျော်းဒ ်း ဆိုင် ျော
ဆက်စပ်ပဖစ်စဉ်မ ျော်းအတွက် အဒထျောက်အကူပပ ဒစသည် ဖ က်ပို်းနှမ်နင််းပခင််းမ ျော်းကို
ဉျောဏ် ှ ှပဖင် ဒ ်းွ ခ ယ်အသှံ်းို ပပ ပခင််းပဖစ်သည်။ ဂီ ျော )၁၉၆၆( က ဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််း အဒလ
အက င်ဆိုသည်မှျော )၁( ဖ က်ပို်းတစ်ဒကျောင်၏ ဘဝပဖစ်တည်မှုစနစ်ကို မည်ကဲသိုပပ ပပင်ပခင််း
အျော်းပဖင် ၎င််းတို၏အဒ အတွက်ကို စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းဒအျောက်သို ဒ ျောက်သည်တိုင်
ဒအျောင် ဒလျှျောခ နိုငမ
် ည်ကို စဉ််းစျော်းဆှံို်းပဖတ်ပခင််း )၂( အသှံို်းခ ဒဂဟဒဗေကဲသိုဒသျော လိုခ င် သည်
ပပ ပပင်ဒပပျောင််းလဲမမ
ှု ျော်းကို ဇီဝဒဗေဆင
ို ် ျော ဗဟိုသိုတနှင် လက် ှနည််းပညျောကိုတို
အသှံို်းခ ဒဖျော်ဒဆျောင်ပခင််းနှင် )၃( စီ်းပွျော်းဒ ်းနှင် လူမှုဒ ်းဆင
ို ် ျော လက်ခှံမှု ှ န် လက် ှနည််း
ပညျောနှင် ကိုကည
် မ
ီ ှု ှဖပီ်း စီ်းပွျော်းဒ ်းနှင် သဘျောဝပတ်ဝန််းက င် အ ည်အဒသွ်းဆိုင် ျော ရှုဒထျောင်
မ ျော်းနှင် လိုက်ဒလ ျောညီဒထွပဖစ်ဒစသည် ပို်းမျော်းနှမ်နင််းဒ ်းလိုပင
် န််းစဉ် ခ မှတ်ပခင််းတိုပဖစ်သည်။
ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််းဆိုင် ျော အယူအဆတစ် ပ်မျောှ ဖ က်ပို်း အျော်းလှံို်း
ကို အပမစ်ပပတ်သိုတသ
် င် န်မလိုအပ်ဘဲ သသျောထင် ှျော်းဒသျော ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုမပဖစ်ဒစနိုင် န် အဆင်
တစ်ခို ဒ ျောက်ဒအျောင် ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ကို ဒလျှျောခ ပခင််းပဖစ်သည်။ ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပို်း
ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း ဆင
ို ် ျော မဟျောဗ ြူဟျောတွင် ဖ က်ပို်းေဏ်ခှံ သီ်းနှှံမ ်းမ ျော်းအသှံို်းပပ ပခင််း၊
ဖ က်ပို်းက ဒ ျောက်မှုကို ဒလျှျောခ န် စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျော အဒလအက င် မ ျော်းကို ပပ ပပင်မမ
ွ ််းမှံပခင််း၊
သက် ှအခ င််းခ င််း ကျောကွယ် နှမ်နင််းပခင််းနှင်အတူ ဖ က်ပို်းမ ျော်း နှမ်နင််းမှုဆိုင် ျော ခ ဉ််းကပ်မှု
အသစ်မ ျော်းအသှံို်းပပ ပခင််းနှင် လိုအပ်ခ က်ကို အဒပခခှံ၍ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဆင်ပခင်သှံို်းစွဲပခင််း
မ ျော်း ပါဝင်သည်။

ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း ပရဂ

ို မ်ပပ လိုပဖ
် န်တီ်း န် ယင််းနည််း လမ််း၏
အဒပခခှံမူ မ ျော်းနှင် အဒလအက ငမ
် ျော်းကို ဒပါင််းစပ်ထျော်းသည်။ အဒပခတစ်ခိုခ င််းအလိုက်
ကွျောပချော်းမှုမ ျော်း ှဒသျော်လည််း ဘက်စှံို ဒပါင််းစည််းဖ က်ပို်းကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း အျော်းလှံ်းို တွင်
အဓကအစတ်အပိုင််းကကီ်း ၅ ပင
ို ််းပါဝင်သည်။

၁။ ဖ က်ပို်းအမ ်းအစျော်း သရိုပခ

် ွဲပခင််း

၂။ ဖ က်ပို်း၏လိုပ်ဒဆျောင်ခ က်မ ျော်းကို ဒထျောက်လှမ်း် ပခင််း

၃။ လိုပဒ
် ဆျောင်ခ က်စည််း သတ်မတ
ှ ်ပခင််း

၄။ ကိုစျော်းနိုငမ
် ည်အ ျောမ ျော်း ဒဖျော်ထိုတ်ပခင််းနှင် ကိုစျော်းမှုပပ လိုပ်ပခင််း

72
 ၅။ လေ်ကို ဒလလျောဆန််းစစ်ပခင််း

ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််း ဖ က်ပို်းကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််းသည် ဗဟိုသိုတအဒပခခှံ ဒ ည

ှ တ
် ည် တှံဒသျော
ခ ဉ််းကပ်မှုတစ်ခိုပဖစ်ဖပီ်း ဖ က်ပို်းမ ျော်းစီမှံ န်အတွက် သဟဇျောတပဖစ်ဒစမည် ထွန်ယက်
စိုက်ပ ်းပခင််း ဆင
ို ် ျော၊ ဇီဝဒဗေဆိုင် ျော၊ ဓျောတိုဆိုင် ျောနှင် ရူပဆိုင် ျော က ယျောမ ျော်းကိုဒပါင််းစပ်ဖပီ်း
ဖ က်ပို်း စှံိုစမ််း ဒထျောက်လမ
ှ ််းပခင််းပဖင် စီ်းပွျော်းဒ ်းဆိုင် ျော၊ က န််းမျော်းဒ ်းဆိုင် ျောနှင် ပတ်ဝန််းက င်
ဆင
ို ် ျော အနတ ျောယ်ပဖစ်နိုင်ဒခ ကို အနည််းဆှံ်းို ပဖစ်ဒစပခင််း ပဖစ်သည်။ ပ ျောကတ် ှ် ၂၀(၁၄က )
ဘက်စှံို ဒပါင််းစည််းဖ က်ပို်းကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း၏ အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို
ဒအျောက်ဒဖျော်ပပပါပှံိုပဖင် ှင််းပပ ထျော်းသည်။

ပို ၆.၂။ IPM ၏ အစိတ်အပိိုင်ုံးမ ာုံးကိို ပိုခဖင်တင်ခပထာုံးပို

ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််းသည် စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််း အယူ အဆကို

အဒပခခှံ၍ ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််းပခင််းဟူဒသျော ရို်း ှင််းဒသျောအစီအစဉ်တစ်ခို သက်သက် မဟိုတ်ပါ။
၎င််းနည််းလမ််းသည် ဖ က်ပို်း၏ ဒဂဟဒဗေ၊ ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ထန််းခ ပ်ပခင််းပဖစ်စဉ် ပဖစ်သည် သက် ှ
နှင်ဆိုင်ဒသျော အဒသကျောင််းအ ျော သီ်းနှှံ၊ ဖ က်ပို်းနှင် သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်းမ ျော်းနှင် ယှဉ်ဖပ င်သည် (
နှင )အ ျောမ ျော်းါ် သက်မနှ
ဲ င်ဆိုင်ဒသျော အဒသကျောင််းအ ျောမ ျော်းပဖစ်သည် လက်ခှံပင်၊ ဖ က်ပို်းနှင်
သဘျောဝ မတ်ဒဆွပို်း မ ျော်း၏ အသက် ှင်နင
ို ်မန
ှု ှင် ကကီ်းထွျော်းမှုအဒပေါ်လမ််းမို်းဒသျော ဒပမဆီ
သသဇျောနှင် ျောသီဥတို အဒပခအဒနမ ျော်း အျော်းလှံို်းကို ထည်သွင််းစဉ််းစျော်းသည်။ အပင်နှင်
အင််းဆက်မ ျော်း၏ အတူတကွ ဆငက
် ဲဒပပျောင််းလဲပခင််း၊ အပင်မ ျော်း၏ ပ က်စီ်းမှုကို အစျော်းထို်းနိုင်
စွမ်း် ည်တိုပါထည် သွင််းစဉ််းစျော်း န်လအ
ို ပ်သည်။

73
ဘက်စှံိုဒပါင််းစည််းဖ က်ပ်းို နှမ်နင််းပခင််းသည် ဒအျော်ဂဲနစ်မဟိုတသ
် ကဲသို ဒ ည
ှ တ
် ည်တှံ ဒသျော
လေ် န် အတွက် သက် ှအခ င််းခ င််းနှမ်နင််းသည် နည််းလမ််းတစ်ခိုအဒပေါ်တွင်သျော လှံို်းဝ
မှတ
ီ ည် ထျော်းပခင််း မဟိုတ်ပါ။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း၏ သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်းမ ျော်းအဒပေါ် အက ်း
သက်ဒ ျောက်မှုကို ကန်သတ်ပခင််းပဖင် သဘျောဝ မတ်ဒဆွပို်းမ ျော်း၏ စွမ်း် ည်တ်းို လျောဒစ န်နှင်
သန် ှင်း် လှံိုခခှံ ဒသျော ဒန ျောပဖစ်လျောဒစ န် ပှံပ်းို ကူညီသည်။ သဘျောဝ ပတ်ဝန််းက င်နှင် သီ်းနှှံ
အသကျော်း မျှဒပခအဒနအထျော်းကို ထန််းသမ််းထျော်း န် ပဖစ်သည်။

၆.၃။ ဖ က်ပိိုုံးအကခခအကနကစာင် ကည်ခခင်ုံး

က။ စစ်တမ်ုံးကကာက်ယူခခင်ုံးကွင်ုံးဆင်ုံးကထာက်လမ်ုံးခခင်ုံး /

ခခှံ ငှံိုဒကျောက်ယူဒသျော စစ်တမ််းမ ျော်းမှအ လိုပဒ

် ဆျောင် ပခင််း )roving survey) ၏
ည် ွယ်ခ က်မှျော ပ်းို မျော်းက ဒ ျောက်မှုမ ျော်းဒသျော ဒေသမ ျော်း ှ ပ်းို မျော်းမ ျော်း၏ ကနဦ်းဖွွံ့ှံ ဖဖ ်း
တ်းို တက်မှုကို ဒစျောင်သကည် န်ပဖစ်သည်။ ထိုဒသကျောင် ျောသီအစတွင် ပ်းို မျော်းက ဒ ျောက်မှုမ ျော်း
ဒသျော ဧ ယျောမ ျော်း အဒပေါ်အဒပခခှံ၍ စစ်တမ််းဒကျောက်ယူမည် လမ််းဒသကျောင််းမ ျော်းကို ဒဖျော်ထိုတ်
န် လိုအပ်သည်။ ခခှံ ငှံဒ
ို ကျောက်ယဒ
ူ သျော စစ်တမ််းမ ျော်း၏ လေ်မ ျော်းအဒပေါ်အဒပခခှံ၍ တ်းို ခ ဲွံ့
ပညျောဒပ်းသူမ ျော်းသည် မမတျောဝန်ယူ ဒသျော အပိုင််းနှင် ဒက ်း ွျောအဆင်မ ျော်းတွင် ပမ
ို အ
ို ျော်း
ထိုတ်မှုမ ျော်းပပ လိုပ် န်နှင် လယ်သမျော်း မ ျော်းအျော်း ကွင််းဆင််းစူ်းစမ််းမှုကို စတင် န် တွန််းအျော်းဒပ်း
ဒဆျောင် ွကသ
် င်သည်။ ထိုဒသကျောင် ကွင််းဆင််းဒထျောက်လမ
ှ ််းဒသျော ဒတျောင်သူမ ျော်းသည်
အင််းဆက်ပို်းမျော်းမ ျော်းနှင် ဒ ျောဂါပဖစ်ပွျော်းမှုမ ျော်းကို ဒအျောက်တင
ွ ်ဒဖျော်ပပထျော်းသည်အတိုင််း
ဒစျောင်သကည်ဒထျောက်လှမ်း် န် ပပင်ဆင်ထျော်းသင်သည်။ ကွင််းဆင််း ဒထျောက်လှမ််းမှု လေ်မ ျော်း
အ အင််းဆက်ပို်းမျော်းမ ျော်းနှင် ဒ ျောဂါမ ျော်း၏ ကျောကွယ်မှုဆိုင် ျော အစီအမှံမ ျော်းကို စီ်းပွျော်းဒ ်း
ဒက ျော်လွန်စည််း )ETL) ကို ဒက ျော်ပဖတ်မှသျော ဒဆျောင် ွက် န်လအ
ို ပ်သည်။
၁။ ခခ ငိုစစ်တမ်ုံးကကာက်ယူခခင်ုံး၁၀ ကီလိုမတ
ီ ျောအကွျောအဒဝ်းတင
ို ််းကို ၇ က် မှ −
တစ်ခါ စစ်တမ််းဒကျောက်ယူပခင််း )ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ဒပေါ်မူတည်၍( ၁၀ က်ပချော်း
ဒဆျောင် ွကသ
် င်။ တစ်ဒနလျှင် အနည််းဆှံ်းို ၂၀ ဒန ျောကို ဒသခ ျောဒလလျောသင်
သည်။

၂။ ကွင်ုံးဆင်ုံးကထာက်လမ်ုံးခခင်ုံးစီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော − ါ်လွန်စည််းပဖင် လိုပ်ဒဆျောင်နိုင်

န်အတွက် တ်းို ခ ဲွံ့ပညျောဒပ်းအဖွဲွံ့နှင် လယ်သမျော်းစိုဒပါင််း၍ ဖ က်ပို်းနှင် သျော်း ဲ
ဒကျောင်မ ျော်းကို ၃ ၇က်မှ ၅ က်ပချော်းတစ်ကကမ် ကွင််းဆင််းဒထျောက်လှမ်း် ပခင််းမ ျော်း
ဒဆျောင် ွကသ
် င်သည်။

74
ခ။ ဖဲရိိုမိုန်ုံးအလင်ုံးက ာင်ကထာင်ကခ ာက်မ ာုံး စသည်တိိုခဖင် ဖ က်ပိုုံးိ ကစာင်/ ကည်ကလလာခခင်ုံး

အင််းဆက်ပို်းမျော်းအမ ျော်းစို၏ဦ်းဒ ကို သီ်းနှပ

ှံ င်၏ ကကီ်းထွျော်းမှုအဆငအ
် လိုက်ဒစျောင်
သကည်ဒလလျော နိုင်သည်။ သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောနခွဲသည် ဒအျောက်ဒဖျော်ပပပါအဒသ်းစတ်အခ က်
အလက်မ ျော်း အ ဒက ်း ွျောအဆင် ှ မဟျောဗ ြူဟျောက ဒသျော ဒန ျောမ ျော်းတွင် စတင်လိုပဒ
် ဆျောင်နိုင်
သည်။

၁။ ဖရိိုမန
ို ်ုံးကထာင်ကခ ာက်ခဖငက
် စာင် ကည်ကလလာခခင်ုံး အဝါဒ ျောင်ဆစ်ပို်းမ ျော်းနှင် ဖလှံ −
ဦ်းဒ ကို ဒစျောင်သကည်ဒလလျော န်အတွင် တစ်ဟက်တျောလျှင် ဒထျောင်ဒခ ျောက် ၅ ခို
အသှံို်းပပ နင
ို ်သည်။
၂။ အလင်ုံးက ာင်ကထာင်ကခ ာက်အလင််းဒ ျောင်ကို ကက က်နစ
ှ ်သက်ဒသျော အင််းဆက် ဖ က်ပို်း −
မ ျော်းကို ညဒနပိုင််း ၂နှာ ီသကျော အလင််းဒ ျောင်ဒထျောင်ဒခ ျောက်ဆင်ဖပီ်း ဒစျောင်သကည် ဒလလျော
သင်သည်။
၃။ ပိုံးို ဖမ်ုံးပိိုက် က ဇလတ
ို ိိုခဖင် ကစာင် ကည်ကလလာခခင်ုံးမ က်ပမင် ဒစျောင်သကည်ဒလလျောပခင််း −
အပပင် ပ်းို ဖမ််းပက
ို ်နှင် ဒ ဇလှံိုမ ျော်းပဖင်လည််း အင််းဆက် ဖ က်ပို်းဦ်းဒ နှင် သက် ှအခ င််းခ င််း
နှမ်နင််းနိုင်သည် သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းကို အကဲပဖတ် နိုင်သည်အပပင် သှံို်းစွဲ မည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းကို
စဉ််းစျော်းဆှံို်းပဖတ်နင
ို ်သည်။

၆.၄။ စိိုကန
် ည်ုံးစနစ်ခဖင် ထိန်ုံးခ ပ်ခခင်ုံး

နိုက်ထရိုဂ င်ပမျောဏ တို်းတက်သှံို်းစွဲပခင််း၊ အပင်စပ်စပ်စိုကပ် ခင််းနှင် စိုထိုင််းဆ ပမငမ

် ျော်း ပခင််းသည်
ပဖ တ်ည ဦ်းဒ ကို တ်းို ပွျော်းဒစသည်ဟို သထျော်းသကဒသျော်လည််း သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်း မ ျော်း ှဒနခ န်
တွင် စီ်းပွျော်းဒ ်းအ သသျောထင် ှျော်းသည် ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုအဆငသ
် ို မဒ ျောက်နိုင်ဒပ။

ပဖ တ်ည ဦ်းဒ ဒလ ျောနည််း န်အတွက် အဒစျောပင

ို ််းက ဒ ျောက်ခါစတွင် လယ်ကွင််းမ ျော်းကို
ဒ ထိုတ်ပခင််းသည် ထဒ ျောက်ဒသျောနည််းလမ််းပဖစ်သည်။

တစ်နှစ်လျှငသ
် ီ်းနှှံနှစ်မ ်းထက် ပမ
ို စက
ို ် န်နှင် ဒစျောဒစျော င်မှည်ဒသျောမ ်းမ ျော်းကို အသှံို်းပပ န်
ဒထျောက်ခှံအကကှံပပ နင
ို ်သည်။ နိုက်ထရဂ
ို င်ဒပမသသဇျောကို အကကမ်ကကမ်ခွဲ၍ ဒက ်း ပခင််းကဲသိုဒသျော
နှုင််းခ န်အသှံို်းပပ မှုသည် ပဖ တ်ည ဦ်းဒ အဆမတန်တို်းပွျော်းပခင််းကို ဒလ ျောနည််း ဒစသည်။

75
ဆ်းို ဆ်းို ွျော်း ွျော်းက ဒ ျောက်ခဲပါက လယ်ကွင််းကို ၃ က် )သို( ၄ က်သကျော ဒ ထိုတ်
ထျော်းသင်သည်။
အနီ်းအနှာ်း ှ လယ်ကွင််းတစ်ခိုနှင်တစ်ခို ၃ ပတ်အတွင််းစက
ို ်ပ ်းပခင််းကဲသိုဒသျော စိုက်ခ န်တူ
စိုက်ပ ်းပခင််းနှင် စပါ်းမစက
ို ်သည်ကျောလ ထျော်း ှပခင််းတိုသည် ထဒ ျောက်မှု ှနိုင်ဒသျော် လည််း
အပငင််းပွျော်း စ ျောမ ျော်းလည််း ပဖစ်နိုငသ
် ည်။ သဘျောဝမတ်ဒဆွပို်းမ ျော်း စဉ်ဆက်မပပတ် ှဒန
ဒစ န်အတွက် စပါ်းစိုက်ဧ ယျောမ ျော်း၌ စိုက်ခ န်မတူဒအျောင်စိုက်ပ ်းပခင််းသည် ပမ
ို ဒ
ို ကျောင််းမွန်
သည်။

အပင်က ဲက ဲစိုက်ပခင််း ၅.၂၂(x ၂၀ စင်တီမတ

ီ ျော နှင် ၃၀ x ၂၀ စင်တီမီတျောနှင် )
နိုက်ထရိုဂ င်ပါဝင်ဒသျော ဓျောတ်ဒပမသသဇျောမ ျော်းကို ဒလ ျောနည််းသှံို်းစွပဲ ခင််းသည် ွက်ဒခါက်ပို်း
က ဒ ျောက်မှု ျောခိုင်နှုန််း ဒလ ျောနည််းဒစသည်။ ဒစျောဒစျောစိုက်ပါက အ ွက်မ ျော်းစွျော ဆှံ်းို ရှံှု်းပခင််းမှ
ဒ ျောှ င်လဲနိုင်သည်။

၆၅။ ဇဝနည်ုံးခဖင်ထိန်ုံးခ ပ်ခခင်ုံး.

အျော ှဒေသ၏ စပါ်းစိုက်ဧ ယျောမ ျော်း၌ ဒတွွံ့ ဒသျော သဘျောဝ မတ်ဒဆွပို်းမ ျော်း၏ မ ်းစတ်နှင်
အဆငမ
် ျော်းအျော်း လက် တွ
ှ င် ပဖ တ်ည စီမခ
ှံ န်ခွဲမှု၏ ဒသျောခ က် အပဖစ် မှတ်ယူသကသည်။
ပှံမ
ို ှနအ
် ျော်းပဖင် ပဖ တ်ည ဦ်းဒ အနည််းဆှံ်းို ပဖစ်ဒစ န် လယ်ကွင််း ပတ်ဝန််းက င်၌ ဒတွွံ့ ဒသျော
အမ ်းမ ်းဒသျော သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်း၊ ဥနှင် အဒကျောင်ငယ်အဆင်၏ ကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ျော်း၊
ဒ ျောဂါပဖစ်ဒစသက် ှမ ျော်းနှင် နီမတိုတမ
် ျော်းက ထန််းခ ပ်တျော်းဆီ်းသည်။

Anagrus spp. and Oligosita spp. မ ျော်းသည် အလွန်အဒ ်းပါဒသျော ဥကပ်ပါ်းနဒခ မ ျော်း ပဖစ်ဖပီ်း၊
the mirid Cyrtorhinus lividipennis သည် အဓက ဥစျော်းသျော်း ဲဒကျောင်ပဖစ်သည်။

အခွှံမျောက င််းဒကျောင်ပဖစ်ဒသျော Micraspis and Coccinella, ဂ ပို်းပဖစ်ဒသျော Microvelia, နှင်

ပင်ကူပဖစ်ဒသျော Lycosa pseudoannulata, တိုသည် ပဖ တ်ည ၏ အဒကျောင်ငယ်နှင် အဒကျောင်
ကကီ်းမ ျော်းအတွက် အဒ ်းပါဒသျော သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းပဖစ်သကသည်။

၆.၆။ လက်ခပင်၏ ခနိိုင် ည် ိမှု

အထွက်နှုန််းဒကျောင််းသညမ
် ်းမ ျော်းသည် ဒေသခှံမ ်းမ ျော်းနှင်နှုင််းယှဉ်လျှင် ဒ ျောဂါေဏ်
မခှံနိုင်ဒသကျောင််း ဒတွွံ့ သည်။ ပ်းို မျော်းမ ျော်းနှင် ဒ ျောဂါမ ျော်းကို ခှံနိုင် ည် ှသည် စပါ်းမ ်းမ ျော်းကို
စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသနဦ်းစီ်းဌျောနမှ အစီ င်ခှံတင်ပပထျော်းသည်ကို အပိုင််း ၂ နှင် ၃ တွင်သကညပ
် ါ။

76
၆ ၇။ ဘက်စဖ
ှံို က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််း၏ အစတ်အပင
ို ််းတစ်ခိုပဖစ်ဒသျော ဓျောတိုနည််းပဖင်.နှမ်နင််းပခင််း

လက် ှတွင် စပါ်းသီ်းနှှံကို အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်း န်မှ ကျောကွယ် န်အတွက် ဇီဝမ ်းစှံို မ ်းကွဲမ ျော်း၊
သဘျောဝပတ်ဝန််းက င်၊ တ စဆျောန်နှင် လူသျော်းမ ျော်း၏ က န််းမျောဒ ်းအဒပေါ် ကကီ်းမျော်းဒသျော
သက်ဒ ျောက်မှု ှသည် ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကိုသျော လှံို်းဝမှီခိုအျော်းထျော်းဒန သည်။
ဘဂဂလျော်းဒေ ှ် နိုင်င၏
ှံ အဒတွွံ့အကကှံ အ စပါ်းခင််း၌ ပ်းို သတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲမှု၏ ၇၅% ကို
ဒလျှျောခ နိုငဒ
် သျော နည််းစနစ် တစ်ခို သည်
ှ ။ ၎င််းတို၏ဒတွွံ့ ှခ က်အ ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််းထျော်း
ဒသျောအခင််းထက် ဘက်စှံို ဒပါင််းစည််းဖ က်ပို်းစီမှံပခင််းကို က င်သှံို်းဒသျော အကွက်ငယ်ထဲတွင်
အင််းဆက်သျော်း ဲဒကျောင် မ ျော်းစွျော ဒတွွံ့ ဖပီ်း၊ လယ်ကွင််းထဲ ှ ဖ က်ပို်းမ ျော်းကို ထန််းခ ပ်နိုင်သည်
သျော်း ဲဒကျောင်အဒ အတွက် မ ျော်းပပျော်း လျောဒစ န် လယ်သမျော်းမ ျော်းအဒနပဖင် ဒ ွံ့ဒပပျောင််းစိုက်ပ ်း
ဖပီ်းဒနှာက် က်ဒပါင််း ၃၀ မှ ၄၀ အထ ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််းပခင််းကို ဒ ှျောင်သကဉ်သငသ
် ည်။
စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းကို အသှံို်းပပ ၍ ပို်းသတ်ဒဆ်း ဖ န််းပခင််းကို ဒဆျောင် ွကသ
် င်သည်။
ပမန်မျောဒတျောင်သူမ ျော်းအဒနပဖင် အပချော်းနိုင်ငှံမ ျော်းမှ တီထွင်ထျော်းဒသျော စီ်းပွျော်းဒ ်း
ဒက ျော်လွန်စည််းကို အသှံို်းပပ သငသ
် ည်။ သျောဓကအျော်းပဖင် စပါ်းရှံိုတစ်ရှံိုလျှင် ပဖ တ်ည ၂၀ မှ ၂၅
ဒကျောင် ှက နှမ်နင််း န်အကကှံပပ ထျော်းဒသျော်လည််း စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်မအ
ှု ဆင်မှျော ယင််းထက်
မ ျော်းစွျော နမ်က ဖပီ်း Sogawa နှင် Chang )၁၉၇၉( တိုအကကှံပပ ထျော်းသကဲသို စပါ်းရှံိုတစ်ရလ
ှံို ျှင်
ပဖ တ်ည ၂ ဒကျောင်မှ ၅ဒကျောင်သည်ပင် စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခက
ို ်နိုငသ
် ည်။ ဇယျော်း ၆.၂ တွင်
ဒဖျော်ပပထျော်းသညအ
် တိုင််း ဘဂဂလျော်းဒေ ှ်နှင် အခ ွံ့ဒသျောနိုင်ငမ
ှံ ျော်းတွင် စပါ်းဖ က်ပို်းမ ျော်းအတွက်
စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းကို ကိုယပ
် င
ို ် ှဒသျော်လည််း ယခိုအခ န်အထ ပမန်မျောနိုင်ငှံ၌
စပါ်းဖ က်ပ်းို မ ျော်း၏ စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််း သတ်သတ်မှတ်မှတ်မ ှပါ။
အှံသသစ ျောဒကျောင််းသည်မျောှ စပါ်းစိုက်ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ဖ က်ပ်းို က ဒ ျောက်သည် လကခဏျော
မဒတွွံ့ ဒသျော်လည််း ကက တင်ကျောကွယ်သည်အဒနပဖင် ပ ်းခင််းအဆင် ၄၅ က်သျော်း )သို(
သက်တမ််း သျော ှဒသ်းဒသျော စပါ်းခင််းမ ျော်းကို ပ်းို သတ်ဒဆ်းစတင်ဖ န််း န် ပိုမို
စတ်အျော်းထက်သန်သကသည်။ ဒ ဘိုတွင် ၂၀၁၃ ခိုနှစ်က အဝါဒ ျောင်ဆစ်ပ်းို မ ျော်း အဆမတန်
တ်းို ပွျော်းလျောခဲသည်။ ဒတျောင်သူမ ျော်း ဖ က်ဆီ်းပှံိုလကခဏျောကို အမ ်းအစျော်း ခွဲပချော်းသဖပီ်းခ န်၌
မ ျော်းစွျောဒနှာက်က ခဲဖပီပဖစ်သည်။ ဒနှာက်စပါ်း စိုက် ျောသီတင
ွ ် ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်း
မ ျော်းကို လိုအပ်သည်ထက်ပိုသ်းှံို ၍ ဆစ်ပို်းမ ျော်း အဆမတန် မ ျော်းပပျော်းလျောမှုကို တိုန်ပပန် ျောတွင်
သဘျောဝ မတ်ဒဆွပို်းမ ျော်းကို ဒသဒစသည်အတွက် ပမ
ို ဆ
ို ်းို ွျော်းဒသျော ပပဿနှာမ ျော်း ဖတ်ဒခေါ်ဒန
သကဲသိုပဖစ်သည်။ ဒနှာက်နှစ်တင
ွ ် မတ်ဒဆွပို်းမ ျော်းနှင် သဘျောဝမျှဒပခကို ထန််းထျော်းနိုငသ
် ည်
ပဖ တ်ည ပ်းို သည် ဦ်းဒ အဆမတန် မ ျော်းပပျော်းလျောသည် မ ်းစတ် တစ်ခိုပဖစ်လျောခဲသည်။

77
အျောဆီယှံ ၁၀ နိုင်ငှံ )ပမန်မျောမပါ( တွင် ပပ လိုပ်ထျော်းဒသျော ၎င််းတို၏စစ်တမ််းကို အဒပခခှံ၍ Heong
နှင် Escalada )၁၉၉၇( တိုက ပ်းို သတ်ဒဆ်းဖ န််းပခင််းကို စပါ်းပင်၏ ပ ်းပင်အဆင်၊
ပင်ပွျော်းထွက်ခ န်နှင် ဖှံ်းို တှံ်းို လှံို်းတှံ်းို အခ န်မ ျော်းတွင် အမ ျော်းဆှံ်းို ဒဆျောင် ွကဒ
် သကျောင််း ဒထျောက်ပပ
ထျော်းသည်။ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည် အ ွက်စျော်းဖ က်ပို်းမ ျော်းကိုပင် သီ်းနှှံပင်မ ျော်း စိုက်ပ ်း ဖပီ်း ၄
ပတ်အတွင််းမှျောပင် ပထမဒဆ်းဖ န််းပခင််းပဖင် လအ
ို ပ်သည်ထက် ပမ
ို တ
ို ှံိုပပန်တတ်သကသည်။
အ ွက်စျော်းအင််းဆက် ဖ က်ပို်းမ ျော်းသည်ပင် ဖ က်ဆီ်းနင
ို ်အျော်းမ ျော်းဖပီ်း အထွက်နှုန််းကို ဒလ ျောနည််း
ဒစနိုငဒ
် သကျောင််း ဒတျောင်သူမ ျော်းက အခိုင်အမျောလက်ခှံ ယှံိုသကည်ထျော်းသည်။ ဒတျောင်သူမ ျော်းသည်
အထွက်နှုန််းဒလ ျောက မှုကို ကျောကွယ် န် ဖ က်ပို်းမ ျော်းကို သတ်နိုင်သည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
၎င််းတိုအပမင်ပဖင် ဒ ်းွ ခ ယ်ဒလ ှသည်။ မီေယ
ီ ျောမ ျော်း၏အကူအညီပဖင် ဒတျောင်သူမ ျော်း၏အပမင်ကို
ဒပပျောင််းလဲ န် ဒနှာက်ထပ်သိုဒတသနပပ န် လိုအပ်သည်ဟို ၎င််းတိုက အကကှံပပ ထ်းသည်။

၆.၈။ ဘက်စဖ
ို က်ပိိုုံးစမခန်ခွဲခခင်ုံး၌ စုံးပွာုံးက ုံးထိခိိုက်ကက ာ်လွနစ
် ည်ုံးအယူအဆ

က။ စုံးပာွ ုံးက ုံးအ ထိခက

ိို ်ကက ာ်လွနစ
် ည်ုံး (EIL)

အင််းဆက်မ ျော်းစိုဒဝ်းဒနထိုင်စျော်းဒသျောက်ပခင််းသည် အပင်မ ျော်းကို ေဏ် ျောအနှာတ ပဖစ်ဒစ

သည်။ ေဏ် ျောအနှာတ အျော်းလှံို်းသည် ပ က်စီ်းမှုကို မပဖစ်ဒစပါ။ ပ က်စီ်းမှုဆိုသည်မှျော
တင
ို ််းတျော၍ နိုင်ဒသျော လက်ခှံပင်၏ စွမ်း် ဒဆျောင်နိုငမ
် ှု ဆှံ်းို ရှံှု်းပခင််းပဖစ်ဖပီ်း အမ ျော်းအျော်းပဖင်
အထွက်နှုန််းပမျောဏ၊ အ ည်အဒသွ်း )သို( လှပတင်တယ်မှုမ ျော်း ပါဝင်သည်။ ပ က်စီ်းမှုကို
တင
ို ််းတျော၍ နိုင်ဒသျော အနမ်ဆို်းှံ အဆင် ေဏ် ျော အနှာတ ပဖစ်မှုကို ပ က်စီ်းမှုအဝိုင််းအဝန််းဟို
ဒခေါ်သည်။ စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်မက
ှု ို ပဖစ်ဒစနိုင်ဒသျော အနည််းဆှံ်းို ဒသျော အင််းဆက်အဒ
အတွက်ကို စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်သည်အဆင်ဟို ည်ညန််းဖပီ်း ၎င််းကို ဒအျောက်ဒဖျော်ပပပါ
အတိုင််း တွကခ
် က်နင
ို ်သည်။
EIL = C/ VID

EIL = သီ်းနှှံထိုတ်လပ
ို ်မှုဧ ယျောတစ်ယူနစ်မှ ထခိုက်ေဏ် ျော မှုနှင်ညီမျှဒသျော
အဒ အတွက် (တစ်ဟက်တျော ှ အင််းဆက်)

C = ထိုတ်လိုပ်မှုဧ ယျောတစ်ယူနစ်အတွက် စီမခ

ှံ န်ခွဲမှုလပ
ို ်ငန််း ကိုန်က စ တ်
(တစ်ဟက်တျော အတွက)်

V = ထိုတ်ကန
ို ်တစ်ယူနစ်(တစ်တန်) ၏ ဒ ်းကွက်တန်ဖို်း

I = အင််းဆက်အဒ အတွကတ
် စ်ခိုဒသကျောင် သီ်းနှထ
ှံ ခိုက်ေဏ် ျော ှမှု

D = ေဏ် ျော မှု တစ်ယူနစ်အတွက် ပ က်စီ်းမှု (တစ်ဟက်တျောတွင် ဒလ ျောက သွျော်းဒသျော

တန်ခ န်)

78
79
ခ။ စုံးပွာုံးက ုံးထိခိိုက်နယ်နမ
ိ ိတ် (ETL)

စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းဆသ

ို ည်မှျော အသမ ျော်းဖပီ်း ဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲပခင််းဆိုင် ျော ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်
မ ျော်းခ မှတ် ျောတွင် က ယ်က ယ်ပပန်ပပန်အသှံို်းပပ ဒလ ှဒသျော အညန််းကန််းပဖစ် သည်။
၎င််းကိုအဓပပျောယ် ဖွင်ဆို ျောတွင် စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်မမ
ှု ပဖစ်ဒစ န်အတွက် မ ျော်းပပျော်း
တ်းို ပွျော်းလျောဒသျော ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ကို နှမ်နင််းပခင််းဆိုင် ျော အစီအမှံမ ျော်းပဖင် တျော်းဆီ်း န်လိုအပ် သည်
ဖ က်ပို်းအဒ အတွကပ် ဖစ်သည်။ စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းကို အင််းဆက်အဒ အတွက် ပဖင်
ဒဖျော်ပပဒလ ှဒသျော်လည််း အမှန်တကယ် အျော်းပဖင် အခ န်သတ်မှတခ
် က်တစ်ခိုပဖစ်ဖပီ်း စီမှံ
ခန်ခွဲမှုဆိုင် ျောဗ ြူဟျောမ ျော်း လိုပ် မည်အခ န်ကို စဉ််းစျော်း ဆှံ်းို ပဖတ် န်အတွက် ဖ က်ပို်းအဒ
အတွက်ကို အညန််းကန််းတစ်ခိုအပဖစ် အသှံို်းပပ ပခင််းပဖစ်သည်။ စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်သည်
အဆငက
် ဲသိုပင် စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းကိုလည််း အင််းဆက်ပို်းနှင် ခ န်ည ဒဖျော်ပပနင
ို ်သည်။
စီ်းပွျော်းဒ ်းဘျောသျော ပ်ဆင
ို ် ျော အသှံို်းအနှုန််းအ စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််း ဆသ
ို ည်မှျော ဖ က်ပို်း
ဦ်းဒ ကို အမှတ်တစ်ခိုသိုဒ ျောက်ဒအျောင် ဒလျှျောခ မည်ပဖစ်ဖပီ်း ယင််းအမှတ၌
် အပိုထပ်ဒဆျောင််း
ပပ လိုပ်ပခင််းဒသကျောင် ှမည်၀င်ဒငွသည် ယင််းသိုလိုပ်ဒဆျောင်ပခင််းဒသကျောင် ကိုန်က စ တ်ထက်
သျောလွန် ဒနဆဲပဖစ်သည်အဆင်ပဖစ်သည်။ စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းသည် စီ်းပွျော်းဒ ်းအ
ထခိုက်သညအ
် ဆင၏
် ၇၅ သိုမဟိုတ် ၉၀ ျောခိုငန
် ှုန််းခန်တင
ွ ် စတ်က်းူ ပှံဒ
ို ဖျော် သတ်မတ
ှ ်ထျော်း
ပခင််းသည် ဖ က်ပို်းဦ်းဒ ကို စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုကသ
် ည်အဆငသ
် ို မဒ ျောက် ှဒစ န် ဤအဆင်
တွင် လိုအပ်ဒသျော ထန််းခ ပ်မှုမ ျော်းကို စတင် မည်ပဖစ်သည်။
စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းသည် မတူကွဲပပျော်းဒသျောမ ်းကွဲမ ျော်း၏ အင််းဆက်ပို်းမ ျော်း၏ တက
ို ်ခိုက်မှု
အဒပေါ် ခှံနိုင် ည် ှမှု ခှံနိုင် ည်မမှု
ဲ စွမ်း် ည်အဒပေါ် မူတည်၍ ကွဲပပျော်းသည်။ ဥပမျောအျော်းပဖင် )သို(
ပ ်းပင်အဆင်တွင် စပါ်းရှံိုတစ်ရှံိုလျှင် ပဖ တ်ည ၅ ဒကျောင်မှ ၁၀ ဒကျောင်၊ ပင်ပွျော်းထွက်သည်
အဆငတ
် ွင် ပဖ တ်ည ၁၅ ဒကျောင်မှ ၂၀ ဒကျောင်၊ ဖှံ်းို တှံ်းို လှံို်းတှံ်းို အဆင်တင
ွ ် အဒကျောင် ၂၀ မှ ၂၅
ဒကျောင် က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်းပါက စပါ်းပင်၏ ဒအျောက်အ ွကမ
် ျော်း ဝါလျောဖပီ်း၊ ခှံနိုင် ည်မဒသျော
ဲ
စပါ်းမ ်းမ ျော်းပဖစ်သည် TN-1 နှင် Karma mahsuri တိုသည် ည ်းဖပီ်း ဒသသွျော်းနိုင်ဒသျော်လည််း
အနဒယနိုင်ငှံ ှ ဖန်လှံိုအမ်ထဲတွင် စိုကပ
် ်းထျော်းဒသျော Ptb-စပါ်းမ ်း သည် ပဖ တ်ည ပ်းို ကို 33
ခှံနိုင် ည်ပမငမ
် ျော်းသပဖင် ထခိုက်မှုမ ှဒပ။

ဂ။ စုံးပွာုံးက ုံးကက ာ်လွန်စည်ုံး၏ ကန်သတ်ခ က်မ ာုံး

− စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုငသ

် ည်အဆငန
် ှင် စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််းဟူဒသျော ဒဝါဟျော
မ ျော်းသည် အထင်အပမင်မှျော်းဒစနိုငသ
် ည်။ အဘယ်ဒသကျောင်ဆိုဒသျော် ၎င််းဒဝါဟျော
80
 နှစ်ခိုလှံို်းသည် ဦ်းဒ အနည််းအမ ျော်းနှင် အဓပပါယ်ဖွင်ဆိုထျော်းပခင််းဒသကျောင်ပဖစ်သည်။
ပထမအ ျော သည် ေဏ် ျော ှမှု အဆငက
် ို ကိုယ်စျော်းပပ ဖပီ်း၊ ေိုတယတစ်ခိုမျောှ
ကျောကွယ်နှမ်နင််းမှု အစီအမှံမ ျော်း အဒကျောင်အထည် ဒဖျော် န်အတွက် သင်ဒတျော်ဒသျော
အခ န်ကို ကိုယ်စျော်းပပ ဒဖျော်ပပသည်။ ဤကန်သတ်ခ က်မ ျော်းကို ေဏ် ျော ှမှုနှင်ညီမျှ
သည် အဆင်မ ျော်း သတ်မှတ်ပခင််းပဖင် ဒက ျော်လျော်းနိုင်ပါသည်။
− စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ပ က်စီ်းဆှံို်းရှံှု်းမှု )ထခက
ို ်မှုပမျောဏကို ကျောမဒစမည် ကျောကွယ်နှမ်နင််းမှု
ကိုန်က စ တ်( တွင် ခိုင်မျောတက စွျော အဓပပါယ်ဖွင်ဆိုခ က်မ ှပါ။ စီ်းပွျော်းဒ ်းအ
ပ က်စီ်းမှုကို ၎င််း၏ အစတ်အပင
ို ််းမ ျော်းကို သခဂ ျောနည််းအ ဒဖျော်ပပပခင််းမ ဒသျောဒသကျောင
ှ ်
၎င််းကို Stern et al )1959( ၏အဓပပါယ်ဖွင်ဆိုခ က် တစ်မ ်းတည််းပဖင် အကဲပဖတ်၍
မ ပါ။
− အခ ွံ့ဒသျော ဖ က်ပို်းအမ ်းအစျော်းမ ျော်း၏ စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုဆိုင် ျော ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်မ ျော်းကို
စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုကမ
် ှုအဆငမ
် ျော်းနှင် မဆှံို်းပဖတ်နိုငပ
် ါ။ ဒဆ်းဘက်ဆိုင် ျောနှင်
တ စဆျောန်ဒဆ်းကိုသဒ ်းဆင
ို ် ျော ပ်းို မျော်းမ ျော်းအပပင် ဒ ျောဂါပဖစ်ဒစသက် ှမ ျော်းကို သယ်
ဒဆျောင်သည် အဒကျောင်မ ျော်းလည််း ပါဝင်သည်။ ထခိုက်ေဏ် ျော မှုဒသကျောင် ဒလ ျောက
သွျော်းဒသျော လှပတင်တယ်မှု ဒငွဒသက်းပဖင် တန်ဖို်းပဖတ် န် အလွန်ခက်ခဲသည်။
အလျော်းတူပပဿနှာမ ျော်းကို သစ်ဒတျောမ ျော်းကို ဖ က်ဆီ်းသည် ပ်းို မ ျော်းဒသကျောင် ပ က်စီ်း
ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုမ ျော်းကို ဆန််းစစ် ျောတွငလ
် ည််း ဒတွွံ့ သည်။ စီ်းပွျော်းဒ ်းအ ထခိုက်သည်
အဆင၏
် အစတ်အပိုင််းအျော်းလှံို်းနီ်းပါ်းသည် ပ်းို မျော်းမ ျော်းအတွက် ခန်မန
ှ ််း န် ခက်ခဲသည်။
တက ဒသျော ဒစ ်းကွက်တန်ဖို်းမ ျော်းကို ဆှံ်းို ပဖတ် န်မှျောလည််း ပပဿနှာ တစ်ခိုပဖစ်သည်။
စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုကိုန်က စ တ်သည် ကွဲပပျော်းနိုင်ဖပီ်း၊ ပတ်ဝန််းက င်နှင် လူမှုဒ ်းဆင
ို ် ျော ကိုန်က
စ တ်မ ျော်းပါ၀င်နိုငသ
် ည်။ ေဏ် ျောအနှာတ ပဖစ်ပခင််း/ သီ်းနှှံတိုှံပပန်မှု အသကျော်း
ဆက်နွယမ
် ှု မှျောလည််း ဆှံ်းို ပဖတ် န် ခက်ခဲနိုင်သည်။
− ကကီ်းထွျော်းမှုအဆင်တူ သီ်းနှှံတစ်မ ်းကို ဖ က်ပို်းတစ်ဒကျောင်မှ အကကမ်ကကမ်တိုက်ခိုက်
ဒသျော အခါမ ်းတွင် ဤအယူအဆသည် မသင်ဒတျော်ပါ။ ဤကန်သတ်ခ က်မ ျော်း ှဒသျော်
လည််း စီ်းပွျော်းဒ ်း အ ထခိုက်သည်အဆင် နှင် စီ်းပွျော်းဒ ်းဒက ျော်လွန်စည််း သဒဘျော
တ ျော်းသည် ပ်းို မျော်းမ ျော်းနှင် သက်ဆင
ို သ
် ည် ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်ခ ပခင််းအတွက် လက်ဒတွွံ့
က ဒသျော ခ ဉ််းကပ်မှုပဖစ်သည်။

81
၆.၉။ ကိုလာုံးပဲ ဖ က်ပိုုံးိ ဘက်စို စမခန်ခမ
ွဲ ှု

Chandrashekar နှင် အဒပါင််းပါမ ျော်း က )၂၀၁၄(ကိုလျော်း ပဲတွင် က ဒ ျောက်ဒသျောအဓကဖ က်ပို်း

မ ျော်းနှင် ဒ ျောဂါအခ ွံ့၏ စီ်းပွျော်းဒ ်းထခိုကအ
် ဆင် (ETL) မ ျော်းကိုဒအျောက်ပါအတင
ို ််း
ဒဖျော်ပပခဲသည်။

ဇယာုံး ၆.၂။ ကိုလာုံး ပဲတွင် က က ာက်ကသာအဓိကဖ က်ပိိုုံးမ ာုံးနင်က ာဂါအခ ိ ွေ့၏ စုံးပွာုံးက ုံး
ထိခိိုက်နယ်နမ
ိ ိတ် အဆင် (ETL) မ ာုံး

စဉ် အင်ုံးဆက်ခ က်ပုံးိို သုံးနအဆင် စုံးပွာုံးက ုံးထိခက

ိို ်စည်ုံးအဆင်
အင်ုံးဆက်
၁ ပဖတ်ပို်း (Agrotis ipsilon) နှင် ပ ်းပင်အဆင် ပဖတ်ခ ဒသျောအပင် တဝိုက်
ငဒပမျောင်ဒတျောင် (Spodoptera တစ်မီတျော ပတ်လည်တွင်
exigua) ပ်းို ဒလျောင််းတစ်ဒကျောင်
၂ ပခ (Odontotermes ပ ်းပင်အဆင် တစ်မီတျော ပတ်လည်တွင်
obesus သမဟို
ို တ် ပ က်စီ်းဒနဒသျောအပင်မ ျော်း
Microtermes obesi)
၃ ဖ်းို လမင််း ပို်းဒလျောင််း ပ ်းပင်အဆင် တစ်မီတျော ပတ်လည်တွင်
(Phyllophaga ပ်းို ဒလျောင််းတစ်ဒကျောင်
implicita)
၄ ကိုလျော်းပဲသ်းီ လှံို်းဒဖျောက်ပို်း ပင်ပင
ို ်း် ကကီ်းထွျော်း / ၁ မီတျောတန််း အပင် ၁၀ )သို(
(Helicoverpa armigera) မ ်းပွျော်းအဆင် )သို( ပင်တင
ွ ် ၅ မှ ၈ ဥ
အဒစျောပိုင််းအဆင် ပို်းဒလျောင််း ၂
ဒကျောင် သိုမဟိုတ် အ ွယဒ
် ျောက်
ပ်းို ဒလျောင််း ၁ ဒကျောင် (၁
စင်တမ
ီ ီတျောဒက ျော် ည
ှ ်)
၅ ထွျောဒကျောင် (Autographa ပင်ပင
ို ်း် ကကီ်းထွျော်းအဆင် ၁၀ ပင်တွင် ပို်းဒလျောင််း ၂ ဒကျောင်
nigrisigna)
ဒ ျောဂါ
၆ ပင်ည ်း နှင် ပမစ်ပိုပ် (Fusarium ပ ်းပင်အဆင် / အပင်မ ျော်း၏ ၅-၁၀ % တွင်
oxysporum) ပင်ပင
ို ်း် ကကီ်းထွျော်း ဒ ျောဂါကူ်းစက်
ကကွက်
၇ လိုပက
် င
ို ် န် အညန််း (ETL) အသီ်းမသီ်းမီ တစ်ဟက်တျောတွင်
ကကွက်ဒနဒသျောတွင််း ၂၅ တွင််း
နီမတိုတ်
၈ နီမတိုတ်မ ျော်း ပင်ပင
ို ်း် ကကီ်းထွျော်းအဆင် ဒပမကကီ်း ၁ ဂ မ်တွင် လျောဗျော ၁
ဒကျောင် - ၂ ဒကျောင်

82
Chandrashekar နှင်အဒပါင််းပါမ ျော်း က ကိုလျော်းပဲတွင် )၂၀၁၄(
သီ်းနှှံပင်ကကီ်းထွျော်းမှုအဆငအ
် လိုက် လိုက်နှာက ငသ
် ှံို်းသင်ဒသျောIPM အဒလအထမ ျော်းကို
ဒအျောက်ပါအတိုင််းဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၆.၃။ ကိုလာုံးပဲတင

ွ ် သုံးနပင်ကကုံးထွာုံးမှုအဆငအ
် လိိုက် လိိုက်နာက ငသ
် ိုုံးသင်ကသာ IPM
အကလအထမ ာုံး

စဉ် သုံးနအဆင် ဖ က်ပိုုံးိ IPM IPM အကလအထမ ာုံး

အစိတအ
် ပိိုင်ုံး

၁ မစိုကပ
် ်းမီ သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို / ထွန်ယက် ၁။ တ်သမ််းဖပီ်းဒနှာက် ဒနွ ျောသီတွင် ထယ်
ပဖတ်ပို်း/ ပခ စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း နက်နက်ထို်းပါ
၂။ ဒကျောင််းစွျောဖပ ကွဲပ က်စီ်းသည် FYM သမဟို
ို တ်
တမျောကကတ်ဖတ်ကအ
ို သှံို်းပပ ပါ
၃။ ဒက ်း ွျော ဧ ယျောတစ်ခ၌
ို ဒထျောက်ခှံဒသျော /
မ ်းတစ်မ ်းတည််းကို ဖပ င်တူစက
ို ်ပါ။
၄။ ခ စ်တီ်းပန််းစိုကခ
် င််းကို နီမတိုတ် အတွက်
ဒထျောင်ဒခ ျောက် မတည်ဒသျော သီ်းနှှံ / ညန်ပပသီ်းနှှံ /
အပဖစ် စက
ို ်ထါျောါ်းသငသ
် ည်။
၅။ Linseed နှမ််းသကပ် / ဂ ှံ /မိုန်ညင််း/နှံနှံ /
သီ်းညပ်စိုက်ပါ )ဒဆျောင််း( နှှံစျော်းဒပပျောင််း
၆။
သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို အပမင်ဆ်းိုှံ က ဒ ျောက်မှုမလ
ှ ွတ်
ဒပမျောက် န် ဒစျောဒစျော ဥပမျော ဒအျောက်တိုဘျောလ-
လယ်ပင
ို ်း် စိုက်ပ ်းပါ။
၇။ ခှံနိုင် ည် ဒသျော
ှ မ ်းမ ျော်းစက
ို ်ပါ

ပင်ည ်း/ ၁။ ဒ ျောဂါ သီ်းနှှံအကကွင််း

ပမစ်ပိုပမ
် ျော်း အက န်မ ျော်းမဒဆွ်းဒပမဒသျော /
ဒအျော်ဂဲနစ်ပစစည်း် မ ျော်းကို
မီ်းရှုွံ့ပါ /နက်ရင
ှု ်း် စွျောထယ်ထို်းဒပမပမ ပ်
၂။ မို်းဒခါင်မက
ှု ဒ
ို ျောှ င် ျောှ ်း န်အခ န်မီစိုကပ
် ါ။

ပမစ်ဒပချောက်ဒဆွ်း ထွန်ယက် ၁။ မ်းို ဒခါင်မက

ှု ဒ
ို ျောှ င် ျောှ ်း န်အခ န်မီစိုကပ
် ါ။
ပင်ဒပခပိုပ် စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း ၂။ ဖစီ်းမှုအဒပခအဒနဒအျောက် ဒ ျောဂါပဖစ်ပွျော်းခ န်
တွင် ဒပမဆီလျောအပူခ န်ကဒ
ို လျှျောခ န်
ဒ အနည််းငယ် သွင််းပါ။
၃။ ခှံနိုင် ည် ဒသျော
ှ မ ်းကိုစိုကပ
် ်းပါ။

83
 နီမတိုတ် ထွန်ယက် ဒအျော်ဂဲနစ်ပပင်ဆင်မှုအတွက် ပ်းို က ဒသျောအကွက်
(ပမစ်ဖို၊ င်နီဖမ
ွ ််း စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း မစိုကပ
် ်းမီ ၁၀ က်အလတ
ို ွင် တမျော နှင်
Reniform၊ သကက်ဆူကကတ်ဖတ် ၁ တန် ဟက်တျော /
အပမစ်အနှာ ထည်သွင်း် ဖပီ်း ကျောဘဆ
ို ျောလဖန် (၂၅ DS) ၃နှင%
်
Root lesion) မ ်းဒစလူ်းနယ်စက
ို ်ပါ ။

ဇီဝနည််း မ ်းဒစ တစ်ကလ

ီ ို ကို Trichoderma viride ၁၀
ဂ မ် နှင် ဒဆ်းစီ င်ပါ

၂ အဒစ နှင် ပဖတ်ပို်း/ ပခ / စက်မှု ၁။ ပမစ်ဖအ

ို ထွက်ဒကျောင််းဒစ န်
ပ ်းပင် ပင်ဒပခပိုပ် / ထွန်ယက် တစ်ဟက်တျောလျှင် Rhizobium culture
ပမစ်ဒပချောက်ဒဆွ်း စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း တစ်ထိုပ် (၂၀၀ ဂ မ်) သှံို်းစွပ
ဲ ါ
၂။ အပင်ဦ်းဒ မ ျော်းလွန်ပါက တစ်လအသကျောတွင်
အပင်မှုန််း ဒပ်းပါ

နီမတိုတ် ဇီဝနည််း မ ်းဒစ တစ်ကလ

ီ ို ကို Trichoderma viride
၁၀ ဂ မ် နှင် )ထဒ ျောက်ဒသျော မ ်းစတ်(
ဒဆ်းစ င်ပခင််း

ဒပါင််း ထွန်ယက် သီ်းနှှံမ ျော်းဒကျောင််းစွပဖစ်ထွန်း် န်အတွက်

စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း မှန်ကန်ဒသျောမ ်းဒစ
နှုန််းထျော်းနှငအ
် ခ ်းညီမျှတဒသျောဓျောတ်ဒပမသသဇျောကို
အကကှံပပ ထျော်းသည်အတင
ို ်း် လက
ို ်နှာက င်သှံို်းပါ။

၃ ပင်ပင
ို ်း် ကကီ်း ဒပါင််း ထွန်ယက် ၁။ သီ်းနှှံ ၆ ပတ်မှ ၈ ပတ်သျော်းအထ
ထွျော်း အဆင် စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း ဒပါင််းကင််းစင် န်
သကျော်းထွနဝ
် င် လက်ဒပါင််းလက
ို ်ပါ။/
၂။ ဒပါင််းပဖစ်ပွျော်းမှုကဒ
ို လျှျောခ န်နှင်
ကင
ို ်း် ပဖျောထွက်မပှု ဖစ်ဒပေါ် ဒစ န် စိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက်
က် ၃၀ တွင် တတ်နိုငသ
် မျှ အညွန််းခ ်းဒပ်းပါ။.

သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ထွန်ယက် စိုက်ပ ်း ျောသီတစ်ခိုလှံို်းတွင်

စိုက်ပ ်းနည််းမ ျော်း သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို က ဒ ျောက်မှုကို
ဒစျောင်သကည်ဒလလျောပါ။

ဇီဝနည််း နှံနှံပင်နှင် သကျော်းညပ်စိုကပ

် ်းပခင််းပဖင် သျော်း န
ဲ ဂ ၊ီ
ပင်ကူ၊ အင််းဆက်ပါ ျောဆီတွ က်မ ျော်းကို
ထန််းသမ််းထျော်းပါ။

ဓျောတိုနည််း ဖ က်ပို်း ETL level ဒက ျော်လျောပါက

သတ်မှတ်ဒထျောက်ခှံ ထျော်းဒသျောဒဆ်းမ ျော်းဖ န််းပါ။

84
 ၄ ပန််းပွင်၊ ကိုလျော်းပဲ ဇီဝနည််း တစ်ဟက်တျောလျှင် Bt. var kurstaki တစ်
အသီ်းသီ်း သီ်းလှံို်းဒဖျောက်ပ်းို ကီလိုဂ မ် တမျောဒစစစ်ထိုတ် ည် ၅ )သို( %
အဆင် ၀၃.တမျောဆီ ၀ )သို(% (၃၀၀၀ ပီပအမ်) )သ(ို
Beauveria bassiana ၃ ကီလဂ
ို မ် ပက်ဖ န််းပါ။

ဓျောတိုနည််း ဒ တစ်လတ
ီ ျောတွင် ကလို န်ထ န်နလ
ီ ီပရို်း
၁၈ %၅.SC ၀၁၅ စီစီ. )သိုမဟိုတ(်
အီမျောမက်တင်ဘင်ဇိုအတ် ၅SG ၀၂ ဂ မ်.
၅ စီစီ .ေယ်လတျောမီသ င် ၀ )သိုမဟိုတ(်
နှုန််းဒဖ ျော်စပ်ဖပီ်း တစ်ဟက်တျောတွင် ဒဆ်းဒဖ ျော်ဒ
၅၀၀ မှ ၆၀၀ လီတျော ပက်ဖ န််းပါ၊ သိုမဟိုတ်
ကွန
ီ ယ်ဒဖျော ၁၅ ေီ ၂၅ ကီလိုထည်ပါ။.

ထွျောဒကျောင် ဇီဝနည််း ၁။
မဆင်မပခင်ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ ပခင််းကိုဒ ှျောင်
ှျော်းပခင််းပဖင် ပင်ကူမ ျော်း၊ Chrysopa နှင်
အပချော်းသဘျောဝ န်သူမ ျော်း ကဲသဒသျော
ို
သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းကိုထန််းသမ််းပါ။
၂။ အသျော်းစျော်းငှကမ
် ျော်းအတွကင
် က
ှ ်နှာ်း
ဒနကိုင််းမ ျော်း စက
ို ်ထျော်းပါ။

ကကွက်မ ျော်း ဓျောတိုနည််း ကကွက် ှဒသျောကကွက်တင

ွ ်း် မ ျော်းထဲသို
ဘရိုမျောေိုင်အလ
ို ်းှံို (၀.၀၀၅%)
အဆပ်မျှျော်းစျောထည်ပါ။

၅ တ်သမ််းဖပီ်း စက်မှု ၁။ ဒ ျောဂါနှငန

် ီမတိုတ်က်းူ စက်ခှံ ဒသျောသီ်းနှှံ
ဒနှာက် အကကွင််းအက န် မ ျော်းကိုဖ က်ဆ်းီ ပစ်ပါ။
၂။ inoculums မ ျော်းကို ဖ က်ဆ်းီ န်နှင်
ထပ်ဆင်ပွျော်းမ ျော်း၊ ပပနန
် ှှံမှုကထ
ို န််းခ ပ် န်
နီမတိုတ်က ဒသျောသီ်းနှှံကို ဖယ် ျောှ ်းမီ်းရှုွံ့ပါ။

မှတ်ခ က် ပထမအကကမ်ဒဆ်းဖ န််းပခင််းကို ဇီဝပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းနှင်စတင်သငဖ် ပီ်း ေိုတယအကကမ်လိုအပ်ပါက -

ဒထျောက်ခထ
ှံ ျော်း ဒသျော သမျော်းရ်းို က ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းအသှံို်းပပ သင်သည်။

၆.၁၀။ ပဲ ဖ က်ပိိုုံး ဘက်စိုကာကွယ် နမ

ိ ်နင်ုံး န်အတွက် ကဆာင် န် - က ာင် န်မ ာုံး

ပဲမ ်းစှံို ဖ က်ပို်းမ ျော်း ဘက်စှံိုကျောကွယ် နှမ်နင််း န်အတွက် ဒဆျောင် န် - ဒ ျောှ င် န်မ ျော်းကို
Chandrashekar et al.,2014 က ဒအျောက်ပါအတင
ို ််းဒဖျော်ပပခဲသည်။

85
ဇယာုံး ၆.၄။ ပဲ ဖ က်ပိိုုံး ဘက်စိုကာကွယ် နိမ်နင်ုံး န်အတွက် ကဆာင် န် က ာင် န်မ ာုံး -

စဉ် ကဆာင် န်မ ာုံး က ာင် န်မ ာုံး

ထယ်နက်နက်ထို်းပခင််းကို ဒမနှငဇ
် န
ွ ်လမ ျော်းအတွင််း ဒပါင််းပင်မ ျော်း၏ပမစ်ဖိုမ ျော်းနှင် သိုမဟိုတ် /
ဒနသျော ဒသျောဒနမ ျော်းတွငပ် ပ လိုပ် မည်။ လယ်ကွင််းသည် နှစ် ှညဒ
် ပါင််းပင်မ ျော်း၏ အစျောသိုဒလှျောင်ပမစ်
အနည််းဆှံို်း (၂) ပတ်မှ (၃) ပတ်အထ မ ျော်းကို ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒစ န် လယ်ကွင််းကို
၁ ဒနဒ ျောင်ပခည်ထဒတွွံ့သငသ
် ည်။ ခွင်ပပ န် အနည််းဆှံို်း ၂ ပတ်မှ ၃ ပတ်အထ
ဒ သွင််းပခင််းမပပ သိုမဟိုတ် စက
ို ်ပ ်းပခင််း။
၂ သီ်းလှညစ
် ိုက်ပ ်းပါ သီ်းနှှံတစ်မ ်းတည််းစိုက်ပ ်းပခင််းကို
ဒ ျောှ င်သကဉ်ပါ
၃ ဒထျောက်ခထ
ှံ ျော်းဒသျော သီ်းနှှံမ ်းမ ျော်းကို စက
ို ်ပ ်းပါ ျောသီ သိုမဟိုတ် ဒေသ နှင် မဆီဒလ ျော်သည်
သီ်းနှှံမ ်းမ ျော်းကို မစိုက်ပ ်းပါနှင်။

၄ ျောသီအဒစျောပင
ို ်း် တွင် စိုက်ပ ်းပါ။ ဒနှာက်က စိုကပ
် ်းပခင််းကိုဒ ှျောင်သကဉ်ပါ။
၎င််းသည် ဖ်းို လမင််းက င််း နှင် ဒ ျောဂါ
က ဒ ျောက် ဒစနိုင်ဖပီ်း
အထွကန
် ှုန််းဒလ ျောက ဒစနိုငသ
် ည်။
၅ မ ်းဒစဒဆျောင်ဒ ျောဂါမ ျော်း ပ်းို မျော်းမ ျော်းအျော်း / ကျောကွယ် မ ်းဒစမ ျော်းကို ဇီဝပ်းို သတ်ဒဆ်း/ဓျောတို
နှမ်နင််း န်အတွက် အဒစမ ျော်းကို ဒထျောက်ခှံအကကှံပပ ပ်းို သတ်ဒဆ်း မစီ င်ဘဲ မစိုက်ပ ်းပါနှင။် .
ထျော်းဒသျော ဓျောတို ပစစည်း် မ ျော်း ဇီဝပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းပဖင် /
အဖမဲတမ််း စီ င်ပါ။

၆ အပင်စဖွဲ မဲဒစ န် သင်ဒလ ျော်ဒသျော အစိုဓျောတ်အဒပခအဒန၊ အဒစမ ျော်းကို ၅ - ၇ “ ထက်ပိုနက်ဒအျောင်

အသင်ဒလ ျော်ဆ်းှံို အနက်တွင် အတန််းလိုကစ
် ိုကပ
် ါ။ မစိုကပ
် ါနှင။်

၇ ဒထျောက်ခှံအကကှံပပ ထျော်းဒသျောဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို အပင်မဒပါက်မီ ဒပမ /ဆီလျောတွင်

သင်ဒလ ျော်ဒသျောဒဆ်းဒ ဒဖ ျော်ဖပီ်း အကကှံပပ ထျော်းဒသျော ထည်သွင််းဒသျော ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
နှုန််းထျော်းပဖင် သင်ဒတျော်ဒသျောအခ န်တွငသ
် ျော စှံပပ ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒသျောဒပမမ ျော်းတွင်အသှံို်းမပပ
ဒဆ်းဖ န််းက ယျောမ ျော်းပဖင် flat fan ဒနှာ်ဇယ်ဒခါင််း သင်ပါ။ ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
တတ်ကျော ပက်ဖ န််းပါ။ သွင််းဒ နှင် အတူမသှံို်းပါနှင်။ ဒပမကကီ်း၊ သဲ
သိုမဟိုတ်
ယူ ီ်းယျော်းနှင်အတူဒ ျောဒနှှာမသှံို်းပါနှင် ။
၈ ဒပါင််းပင်နှင်သီ်းနှှံပင်မ ျော်း၏ယှဉ်ဖပ င်မှု၏အဒ ်းပါဒသျော ဒကျောက်ပသ
ဲ ်းီ နှမ
ှံ ျော်းသည်၎င််းတို၏အဒ ်းကကီ်း

အဆင်တွင် ဒပါင််းပင်မ ျော်းနှင်ယှဉဖ် ပ င်နိုငစ

် မ
ွ ််း သည
ှ ် ဒသျောကကီ်းထွျော်းမှုအဆင်တွငအ
် စဓ
ို ျောတ်လအ
ို ပ်မှု

အဒကျောင််းဆှံို်း ် န််းမျောဒသျောသီ်းနှှံပင်ပဖစ်ဒစ န်
နှငက ကဖ
ို အျော်းမ ှဒစသင်ပါ။

ထန််းသမ််းပါ။
၉ NPK ဒပမသသဇျောမ ျော်းကို ဒပမဆီလျောစစ်ဒဆ်းမှု ဒပမသသဇျောကို အခ ်းမညီမျှဘဲ မသှံို်းပါနှင။်
ဒထျောက်ခခ
ှံ က် အ သှံို်းစွပ
ဲ ါ။

86
 ၁၀ စိုက်ပ ်းဖပီ်းခ န်တွင် အနည််းလိုအျောဟျော ဓျောတ် အဒ ျော စိုက်ပ ်းဖပီ်းခ န်တွင် အနည််းလိုအျောဟျော ဓျောတ်
အဒနှှာမ ျော်းကို ဒပမဆီလျောစစ်ဒဆ်းမှု ဒထျောက်ခှံခ က် အ အဒ ျော အဒနှှာမ ျော်းကို ဒပမဆီလျောစစ်ဒဆ်းမှု
သှံို်းစွဲပါ။ ဒထျောက်ခခ
ှံ က် မ ဘဲ
ှ မသှံ်းို စွဲပါနှင။်
၁၁ အပတ်စဉ် AESA ကို နှံနက် ၉ နှာ ီတွင် ဒဆျောင် ွက်ပါ။ AESA နှင် ဖ က်ပို်း ါ်း ကျောကွယသ
် ူ
AESA နှင် ဖ က်ပို်း ါ်း ကျောကွယ်သူ အခ ်းဒပေါ်တွင်သျော အခ ်းဒပေါ်တွင် အဒပခမပပ ဘဲ စီမှံခနခ
် မ
ွဲ ှု
အဒပခပပ ဖပီ်း စီမခ
ှံ န်ခမ
ွဲ ှုဆ်းိုှံ ပဖတ်ခ က်ခ ပါ။ ဆှံို်းပဖတ်ခ က်မခ ပါနှင်။

၁၂ သင်ဒလ ျော်ဒသျောအခ န်တွင် ဖဲရိုမိုန််းဒထျောင်ဒခ ျောက်မ ျော သျောမန် အခန််းအပူခ န်တွင် မထျော်းပါနှင်
တတ်ဆင်ပါ။ )ဒ ခဲဒသတတျောတွင် သိုဒလှျောင်ပါ(။

၁၃ ဖဲရမ
ို န
ို ်း် ဒထျောင်ဒခ ျောက်တွင် သိုမဟိုတ် ပါ ျောဆီတွ က်မ ျော်း လတ်ဖပီ်း ၇ က်အတွင််း
ကွင််းဆင််းဒလလျောမှု အ ဖလှံမ ျော်းဒတွွံ့ မှ
ှ သျော ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းမသှံို်းပါနှင်။
ပါ ျောဆီတွ က်မ ျော်း ကို လတ်ပါ။

၁၄ ညဘက်တွင်လပ
ှု ် ှျော်းတက်ကကွဒသျောပ်းို မျော်းမ ျော်းပဖစ်ပါက ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကိုမန
ွ ််းတညခ
် န်တွင်မပဖန််းပါ
၎င််းတိုထွကဒ
် ပေါ်လျောသည်အခ န်ညဒနခင််း နှင၊် အင််းဆက်အမ ျော်းစိုသည် ဤအခ န်တွင်
ဇီဝပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်း ဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်းကို / လှုပ် ှျော်းမှုမ ှပါ။
ပက်ဖ န််း န်အကကှံပပ သည်။
၁၅ ဒပမဆီလျောအတွင်း် ှပို်းသတ်ဒဆ်းအကကွင််းအက န်မ ျော်းနှင် တ်သမ််းပခင််းမပပ မီ ၇ က်အလိုတွင်
ထွကက
် ိုန်မ ျော်းကဒ
ို ျောှ င်သကဉ် န်အတွကတ
် တ
ို ဖို မဲဒသျောပ်းို ပ်းို သတ်ဒဆ်း မဖ န််းပါနှင်။
သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကအ
ို သှံို်းပပ ပါ။

၁၆ ဒထျောက်ခထ
ှံ ျော်းဒသျောဒထျောင်ဒခ ျောက်သီ်းနှှံနည််းပညျော၏လို ဒထျောင်ဒခ ျောက်သီ်းနှှံမ ျော်းဒပေါ်တွင် သကျော ည
ှ ်
ပ်ထို်းှံ လိုပန
် ည််းကလ
ို ိုက်နှာပါ။ ခှံဒသျော ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း မသှံို်းစွဲပါနှင်။ သှံို်းက
ဖ က်ပို်းနှင် သဘျောဝ န်သူ မ ျော်းကို
ဆွဲဒဆျောင်နိုင်မည် မဟိုတပ
် ါ။

ဇစ်မြစ် − Chandrashekar et al., 2014.

87
 အခန်ုံး (၇)

စိိုက်ပ ိ ုံးကဂဟစနစ် ကလလာဆန်ုံးစစ်ခခင်ုံး အကခခခသကဘာတ ာုံး

၇.၁။ နိေါန်ုံး

IPM အယူအဆသည် တစ်ကမ္ျောလှံို်းအတိုင််းအတျောပဖင် ပ က်စီ်းမှုအနမ်ဆို်းှံ အဆငပ် ဖစ်ဒသျော EIL,

ETL စသည်နယ်ပယ်မ ျော်းတွင် အခ န်ကျောလအလက
ို ်အဒပပျောင််းအလဲမ ျော်းစွျော ှခဲဖပီ်း ခ ဉ််းကပ်မှု
ပှံစ
ို ှံမ ျော်းနှင် အဒလ်းထျော်းမှုသည် လက် ှအဒနအထျော်းတွင် AESA အဒပခပပ IPM
အပဖစ်စှံသတ်မှတထ
် ျော်းသည်။ ၂၀၀၂ ခိုနှစ်တွင် FAO က IPM ဆသ
ို ည်မှျော ပ်းို မျော်းအဒ အတွက်
ပွျော်းမ ျော်းလျောမှုကို ဟန်တျော်း ျောတွင် လက်လှမ်း် မီသမျှ ပ်းို မျော်းကျောကွယ် နှမ်နင််းနည််းစနစ်မ ျော်း
အျော်းလှံို်းကို ဒသခ ျောစွျောထည်သွင််းစဉ််းစျော်းဖပီ်း ပ်းို သတ်ဒဆ်း သှံို်းစွဲမှုနှင် အပချော်းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု
အျော်းလှံို်းကို စီ်းပွျော်းဒ ်း၊ သဘျောဝပတ်ဝန််းက င်နှင် ပပည်သူူ့ က န််းမျောဒ ်း ရှုဒထျောင်မှမ ျော်းမှု
လက်ခှံနိုင်ဖယ
ွ ် ဒသျော
ှ အဆငမ
် ျော်းတွင် ှဒစ န် ဒပါင််းစပ်ဒဆျောင် ွကပ် ခင််း ဟို အဓပပါယ်
ဖွင်ဆိုထျော်းသည်။ IPM သည် သီ်းနှှံက န််းမျောဒ ်းဒစျောင်ဒ ှျောက် ျောတွင် စိုက်ပ ်းဒဂဟ စနစ် မ ျော်းကို
အဒနှှာင်အယှက်အနည််းဆှံို်းနှင် သဘျောဝပ်းို မျော်းကျောကွယ်နှမ်နင််းနည််းမ ျော်းကို အျော်းဒပ်း န်
အဒလ်းထျော်း သည်။ FAO မှ AESA အဒပခပပ IPM ကအ
ို ျော်းဒပ်းသည်။
ပ်းို မျော်းမ ျော်း၊ ကျောကွယ်ဒစျောင်ဒ ှျောက်သူမ ျော်း၊ ဒပမဆီလျောအဒပခအဒနမ ျော်း၊ အပင် က န််းမျောဒ ်းနှင်
ျောသီဥတိုအဒပခအဒနမ ျော်း၊ ၎င််းတိုနှင် က န််းမျောဒသျောသီ်းနှှံတစ်ခ၏
ို အပပန်အလှန် ဆက်စပ်မှုမ ျော်း
နှင် ပတ်သက်သညက
် ွင််းဆင််းအဒပခအဒနမ ျော်းကို ဆန််းစစ်နိုင်ဒစ န်အတွက် တို်းခ ဲွံ့
ပညျောဒပ်းဒ ်း ၀န်ထမ််းမ ျော်းနှင် လယ်သမျော်းမ ျော်းက AESA နည််းလမ််းကို အက ်း ှစွျော
အသှံို်းခ နင
ို ်မည်ပဖစ်သည်။ အဒ ်းပါဒသျော ကွင််းဆင််းဒလလျောဆန််းစစ်ပခင််းသည် ပ်းို မျော်းမ ျော်း
စီမခ
ှံ န်ခွမ
ဲ ှုအဒလအက င်မ ျော်းနှင် ပတ်သက်၍ ဒလ ျော်ကန်ဒသျော ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်မ ျော်း ခ မှတ် ျောတွင်
အဒထျောက်အကူပပ မည်ပဖစ်သည်။

၇.၂။ တိိုုံးခ ဲွေ့ပညာကပုံးက ုံး / လယ်သမာုံးမ ာုံး သိုုံးစွဲ န် AESA

ဒက ်း ွျောမ ျော်းသိုပှံိုမန
ှ ်ကွင််းဆင််းစဉ်အတွင််း တ်းို ခ ဲွံ့ပညျောဒပ်းသူမ ျော်းသည် ဒတျောင်သူမ ျော်းအျော်း
စည််းရှံ်းို ပခင််း၊ ကျောကွယ်သူ / ဖ က်ပို်း ဦ်းဒ တ်းို ပွျော်းပခင််းအဒပေါ် ျောသီဥတိုနှင် ပတ်ဝန််းက င်
အဒပခအဒနမ ျော်း၏ လမ််းမို်းမှု၊ သဘျောဝ န်သူအဒ အတွက် နှင် ဖ က်ပို်းအဒ အတွက် ထပ်တိုက်
ဒတွွံ့ဆှံိုမှု နှင် သဘျောဝ အဒလ ျောက် ဖ က်ပို်းကျောကွယ်နှမ်နင််းနိုင်မှု ကဲကိုဒသျော အခ က်အလက်
မ ျော်းကို ဒသခ ျောစွျောစစစ်ဒလလျောကျော AESA တစ်ခိုပပ လိုပ်ဒစ မည်။ ၎င််းတိုသည်

88
ဖ က်ပို်းအဒပခအဒနမ ျော်းအလိုက် တမျောပို်းသတ်ဒဆ်း ဒဖျော်ပမြူ ဒလ်း ှင််းမ ျော်းနှင်
အပချော်းဒဘ်းကင််းသည် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းအသှံို်းပခင််း၊ သဘျောဝ န်သူမ ျော်း လတ်ဒပ်းပခင််း
ကဲသိုဒသျော အမ ်း IPM အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကိုသှံို်းစွပဲ ခင််းတိုကို ဆှံ်းို ပဖတ် ျောတွင် AESA ကို အဒပခခှံ
မည်။ ဤဒလက ငခ
် န််းကို တ်းို ခ ဲွံ့ပညျောဒပ်းသူမ ျော်း ဒက ်း ွျောမ ျော်းသိုသွျော်းတိုင်း် လယ်သမျော်းမ ျော်း
က AESA ကို လက်ခှံက င်သ်းှံို လျောဒစ န် ထပ်ခါတလဲလဲ လှံှုွံ့ဒဆျော်ဒပ်း မည်။
IPM သရိုပ်ပပပခင််းမ ျော်း / ကွင််းဆင််းဒလက င်ပခင််းမ ျော်း ပပ လိုပ်စဉ် AESA နှင်အနည််းငယ်ထဒတွွံ့မှု
ှဖပီ်းဒနှာက် လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ၄င််းတို၏လယ်ကွင််းတွင် AESA ကိုအဒကျောင်အထည်ဒဖျော်နိုင်
မည် ပဖစ်သည်။ ဒလက င်သင်သကျော်းထျော်းသည်လယ်သမျော်းမ ျော်းက လယ်သမျော်းအခ င််းခ င််း
ပပန်လည် ဒလက င်သင်သကျော်းဒပ်းပခင််းပဖင် လယ်သမျော်းအဒပမျောက်အပမျော်းသည် အပတ်စဉ် AESA
ကိုအသှံို်းခ ကျော ပ်းို မျော်းက ဒ ျောက်မှုအဒပခအဒနမ ျော်းနှင်ကိုက်ညသ
ီ ည် အဒ ်းယူ
ဒဆျောင် ွကမ
် ှုမ ျော်းကို က မ််းက င်စွျော ပပ လိုပ်နင
ို ်မည်ပဖစ်သည်။ လယ်သမျော်း မှ လယ်သမျော်းသို
ဒလက င်သင်သကျော်းဒပ်းသည်နည််းလမ််းသည် IPM ကို ဒေသတစ်ခိုအတွင််း က ယ်ဒပပျောစွျော
ပ ှံွံ့နှှံသွျော်းဖပီ်း ဒ ည
ှ တ
် ည်တခ
ှံ ိုင်ဖမဲဒစမည်ပဖစ်သည်။
ဒဂဟစတစ်အဒပခပပ ဒသျော ပ်းို မျော်းခှံဒသျောနှမ်နင််းဒ ်းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှုနည််းလမ််းမ ျော်းကို အဒ ှွံ့ဒတျောင်
အျော ှနင
ို ်ငှံ အဒတျော်မ ျော်းမ ျော်းတွငတ
် ီထွင်အသှံို်းပပ လျောခဲသည်။ “ ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော အင်ဂ င်
နီယျော” ဟူသည် အယူအဆသည် ၂၀၁၁ ခိုနှစ်တွင် က င််းပခဲဒသျော အလိုပရ
် ှံိုဒဆွ်းဒနွ်းပွဲ တစ်ခိုမှ
တဆင် ပမန်မျောနိုင်ငသ
ှံ ို စတင်ဒ ျောက် ှခဲသည်။

၇.၃။ စုံးပွာုံးက ုံးထိခိိုကနယ်နိမိတ် (ETL) နင် စိက

ို ်ပ ိ ုံးက ုံးစနစ်ဆန်ုံးစစ်ခခင်ုံး(AESA)အကခခခပ
IPM

ETL ခ ဉ််းကပ်နည််းသည် ဖ က်ပို်း ဦ်း ဒ ကိုသျောထည်သွင််းစဉ််းစျော်းသည်။ သိုဒသျော် လယ်သမျော်း

မ ျော်းသည် AESA ကိုအသှံို်းပပ သည် အခါပိုမိုက ယ်ပပန်ဒသျော ဒလလျောဒတွွံ့ ှခ က်မ ျော်းဒပေါ်တွင်
မူတည် ဆှံ်းို ပဖတ် မည်ပဖစ်သည်။ ယဒနထ ETL ခ ဉ််းကပ်မှုကို IPM နည််းလမ််းတစ်ခို အပဖစ်
ဒထျောက်ခှံ အကကှံပပ ဒနဆဲပဖစ်သည်။ သိုဒသျော် ETL ခ ဉ််းကပ်နည််းကို မသှံ်းို န်အဒသကျောင််းပပခ က်
မ ျော်းစွျော ှသည်အနက် တစ်ခိုမျောှ ၎င််းသည် အခ န်ကျောလအလိုက် ဒပပျောင််းလဲလ က် ဒသျော
ှ
နှင်မသနိုင်သည် parameters မ ျော်းကိုအဒပခခှံထျော်းပခင််းပဖစ်သည်။ ETL တစ်ခိုကို
တွကခ
် က် ျောတွင်-
၁။ ကိုန်က မည််းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု အတွက် တစ်ဟက်တျောကိုန်က စ တ်
၂။ သီ်းနှထ
ှံ က
ွ ်ကိုန် တစ်ကီလို၏ တန်ဖ်းို

89
 တိုပါဝင်သည်။ )ကီလိုဂ မ်( ၃။ ဖ က်ပို်းဒသကျောင် အထွက်နှုန််းဆှံို်းရှံှု်းမှု ပမျောဏ
စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုကိုန်က စ တ်ကိုခန်မှန််းနိုငဒ
် သျော်လည််း သီ်းနှှံစိုက်ပ ်းဒနခ န်တွင်
ထွက် ှလျောမည်သီ်းနှှံ တစ်ကီလိုဂ မ်၏ဒ ်းနှုန််းကခ
ို န်မှန််း န်မပဖစ်နိုငပ
် ါ။ ဖ က်ပို်းအဒ အတွက်
တစ်ခိုဒသကျောင် ပ က်စီ်း ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုပမျောဏသည်လည််း သီ်းနှှံအမ ်းအစျော်း၊ ျောသီဥတိုအဒပခအဒန၊
ဒ နှငအ
် ျောဟျော ှမှုနှင် အပင်၏ ကကီ်းထွျော်းမှုအဆငအ
် စ ှသည် အပချော်းအခ က်မ ျော်းဒပေါ်တွင်
မူတည်ဒနသည်အတွက် ခန်မန
ှ ််း ခက်ခဲသည်။ ၎င််းသည် သဘျောဝ န်သူမ ျော်း၏
တည် ှမှုနှငစ
် ွမ်း် ဒဆျောင် ည်ဒပေါ်တွင်လည််း မူတည်ဒန သည်။ “ပ အဒကျောင် ၂၀ ှဒသျောပဲပင်”
နှင် “ပ အဒကျောင် ၂၀ ှဖပီ်း ပ စျော်းယင် ဒလျောက် တစ်ဒကျောင် ှဒနဒသျော ပဲပင်” တိုအသကျော်း
ကကီ်းမျော်းဒသျောကွျောဟပချော်းနှာ်းခ က် ှသည်။
ထိုဒသကျောင်လယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက်လမ််းညန်ခ က်မ ျော်းတွင် 'အကကှံပပ ' ထျော်းသည် ETL
ကို လယ်သမျော်း တစ်ဦ်း ၏ စက
ို ်ခင််းတွငအ
် သှံို်းပပ ၍ မ နင
ို ်ပါ။ လယ်သမျော်းမ ျော်းသည်
ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က် ခ မှတ် ျောတွင် ပ်းို မျော်းအဒ အတွက်အဒပေါ်တွင်သျော အလွယ်တကူအဒပခခှံ၍
မ နင
ို ်ဘဲ သီ်းနှှံ၏ဒဂဟဒဗေ၊ ကကီ်းထွျော်းမှု အဆင၊် သဘျောဝ န်သူမ ျော်းနှင် ျောသီဥတို
အဒပခအဒနမ ျော်းအပပင် ၎င််းတို၏စီ်းပွျော်းဒ ်းနှင် လူမှုဒ ်းအဒပခအဒနမ ျော်း စသည်တိုကို
ထည်သွင််းစဉ််းစျော်း မည်ပဖစ်သည်။
ဒနှာက်ထပ်အဒ ်းကကီ်းဒသျောထည်သင
ွ ််းစဉ််းစျော်း မည်အခ က်မျောှ ဒကျောင််းမွန်ဒသျောသီ်းနှှံစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု
သည် ဖ က်ပ်းို နှမ်နင််းပခင််းသျောမက ကျောကွယ်ပခင််းဒပေါ်တွင်လည််း ပမ
ို မ
ို ူတည်ဒနသည်။ IPM
က မ််းက င် သူမ ျော်းသည် ETL ၏ကန်သတ်ခ က်မ ျော်းကိုနှာ်းလည်သဒဘျောဒပါက်ဖပီ်း၊ သီ်းနှှံစီမှံ
ခန်ခွဲမှုဆိုင် ျော ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က် မ ျော်းအတွက် AESA ကို ပမ
ို ဒ
ို ပပျောင််းလွယ် ပပင်လွယဒ
် သျော နည််းလမ််း
အပဖစ် တပဖည််းပဖည််းတီထွင်ခသည်
ဲ ။
AESA နည််းလမ််းသည် -
 သီ်းနှှံကကီ်းထွျော်းမှုအဆင်
 ျောသီဥတိုအဒပခအဒန
 သီ်းနှှံကကီ်းထွျော်းဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းမှုဆိုင် ျောအဒသကျောင််းအခ က်မ ျော်း )အပင်၏
နှာလှန်ထူနိုငစ
် ွမ်း် အပါအ၀ င်(
 အင််းဆက်ပို်းမျော်းအမ ်းအစျော်းနှင်အဒ အတွက်
 ဒ ျောဂါအမ ်းအစျော်းနှင်အတိုင််းအတျော
 သဘျောဝ န်သူအမ ်းအစျော်းနှင်အဒ အတွက်
 သဘျောဝဒ ျောဂါထန််းခ ပ်သည်ဒအ်းဂ င်အမ ်းအစျော်းနှင်ပမျောဏ ) ှလျှင်(

90
  ဒပါင််းပင်အမ ်းအစျော်းနှင်ပမျောဏ
 ဒ မှု
ှ )သွင််းဒ ၊ ဒ နိုတဒ
် ပမျောင််း(
 ဒပမဆီသသဇျောအဆငအ
် တန််း
 ဓျောတ်ဒပမသသဇျောသှံို်းစွမ
ဲ ှု
 ဖပီ်းခဲသည်အပတ်က လယ်ကွင််းလိုပ်ငန််းမ ျော်း
 အပချော်းဒလလျောဒတွွံ့ ှခ က်မ ျော်းနှင်လယ်သမူ်း၏ အဒတွွံ့အကကှံ
မ ျော်းကိုထည်သွင််းစဉ််းစျော်းသည်။

၇.၄။ AESA နည်ုံးလမ်ုံး

Prakesh နှင် အဒပါင််းပါမ ျော်း )၂၀၁၄( က ပ်းို မျော်း ဒ ျောဂါမ ျော်းဆိုင် ျော ကွင််းဆင််းဒလလျောပခင််းအျော်း
စပါ်းပင်မ ျော်း ဒပပျောင််းဒ ွံ့ စိုက်ပ ်း ဖပီ်းဒနှာက် က် ၂၀ အသကျောတွင် စတင် န်အကကှံပပ ထျော်းသည်။
ကွင််းတစ်ခိုစတ
ီ ွင် ပှံို တွငပ် ပထျော်းသညအ
် တိုင််း )ကန်သင််းမှ အနည််းဆှံ်းို ၅ ဒပအကွျောတွင် ဒထျောင်
၄ ဒန ျောနှင် အလည်တစ်ဒန ျော( ၅ ဒန ျောက ပန််းဒ ွ်းခ ယ်ပါ။ ဒန ျောတစ်ခိုစီတွင်
ဒလလျောဒတွွံ့ ှခ က် မ ျော်းကို မှတ်တမ််းတင် န် ဒကျောက်ကက
ွ ် )hills( ၄ ခို )စိုစိုဒပါင််း
ဒကျောက်ကက
ွ ် ၂၀( ဒ ွ်းခ ယ်ပါ။

အခ က်အလက်မတ်တမ်ုံးတင်ခခင်ုံး

လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် အခ က်အလက်မ ျော်းကိုမှတစ

် ိုစျောအိုပတ
် စ်ခိုတွငဒ
် ်းမှတဖ် ပီ်း ကျော်းခ ပ်

တစ်ခိုဒ ်းဆွဲ သင်သည်။

 ပဖစ်ပ က်ခဲသည်မ ျော်းကို မှတ်တမ််းတင်ထျော်းပါ။

 ခွဲပခမ််းစတ်ပဖျောမှုပပ လိုပ် န်နှင်ဒကျောက်ခ က်ဆွဲ န် အဒထျောက်အကူပပ မည်ပဖစ်သည်။

မှတ်တမ််းတင် မည် အခ က်အလက်မ ျော်းမှျော

91
အပင်ကကုံးထွာုံးမှု (အပတ်စဉ်(

 ဒကျောက်ကက
ွ ်အပမင်

 ဒကျောက်ကက
ွ ်တစ်ခို ှ ပင်ပွျော်းအဒ အတွက်

 အ ွက်အဒ အတွက်

သုံးနအကခခအကန - ဥပမာ(AESA အတွက)်

 အပင်က န််းမျောဒ ်း - သီ်းနှှံကကီ်းထွျော်းမှုအဆငန

် ှင် အျောဟျော ခ ွံ့တဒသျောလကခ
ဲ ဏျောမ ျော်း

စသည် တိုကဒ
ို လလျောပါ။

 ပ်းို မျော်းမ ျော်း၊ ဒ ျောဂါမ ျော်း၊ ဒပါင််းပင်မ ျော်း - အပင်ဒပေါ် ှမတူညီဒသျောဒန ျောမ ျော်းတွင်

အင််းဆက် ပို်းမျော်းမ ျော်းကိုဒ တွကပ

် ါ။ ပမင်နိုင်ဒသျောဒ ျောဂါလကခဏျောမ ျော်းနှင်

ပပင််းထန်မှုကို ခွဲပချော်းသတ်မတ
ှ ် ပါ။

စိုက်ခင််းဒပါင််းပင်မ ျော်းနှင်အဒ အတွက်ကိုဒလလျောပါ။ ကကွက်မ ျော်းဖ က်ဆ်းီ ထျော်းသည်

အပင်မ ျော်းကိုဒ တွက်ပါ။

 သဘျောဝ န်သူမ ျော်း - ကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ျော်းနှင်သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းကိုဒ တွက်ပါ။

 ဒပမဆီလျောအဒပခအဒန

 ဒ ဒပ်းသွင််းပခင််း

 ျောသီဥတိုအဒပခ

သွင်ုံးအာုံးစို ကိုန်က စ တ
ိ ်မ ာုံး

 မ ်းဒစမ ျော်း

 ဒပမသသဇျောမ ျော်း

 ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း

 လိုပ်အျော်းခ

92
 ိတ်သိမ်ုံးခခင်ုံး

 အထွက်နှုန််း )တစ်ဟက်တျောမှ ထွက် ှဒသျော ကီလဂ

ို မ်(

 ထွက်ကိုန်၏တန်ဖို်း )တစ်ကီလိုအတွက် ပမန်မျောက ပ်(

လယ်သမာုံးမ ာုံးသည် AESA မ ကအာက်ပါအခ က်မ ာုံး သင်ယူနိိုငသ

် ည်။

 ပ်းို မျော်းမ ျော်း နှင် ၄င််းတို၏ပ က်စီ်းပခင််းသဒဘျောသဘျောဝ ကိုခပွဲ ချော်းသတ်မတ

ှ ်ပခင််း

 သဘျောဝ န်သူမ ျော်းကိုခပွဲ ချော်းသတ်မှတပ် ခင််း

 ပ်းို မျော်းမ ျော်းစီမှံခန်ခွဲမှု

 ဒ နှငအ
် ျောဟျော စီမှံခန်ခွဲမှု

 ပ်းို မျော်းမ ျော်းတ်းို ပွျော်းလျောမှုအဒပေါ် ျောသီဥတိုအဒပခအဒနမ ျော်း၏လမ််းမ်းို မှု

 ပ်းို မျော်းနှမ်နင််းဒ ်းတွင်သဘျောဝ န်သူမ ျော်း၏အခန််းကဏ္ဍ

AESA အကခခခပ ဘက်စိုပိိုုံးမွှာုံးစမခန်ခွဲက ုံးဆိုင

ိ ် ာ ကျွမုံး် က င်မှုမ ာုံး
လယ်သမျော်းကွင််းသင်တန််းဒက ျောင််းတွင် AESA အဒပခပပ ဘက်စှံိုပို်းမျော်းစီမှံခန်ခွဲဒ ်းဆိုင် ျော
က မ််းက င်မမ
ှု ျော်း သင်သကျော်း ျောတွင် ဒအျောက်ပါအဆင်မ ျော်းပါဝင်သည်။

ဇစ်မြစ် − Satyagopal et al., 2014.

93
၇.၅။ ကလလာမှုကဆာင် က် ာတွင် အက ုံးကကုံးကသာ လမ်ုံးညွှန်ခ က်မ ာုံး

 ကွင််းထဲတွင် လမ််းဒလျှျောက်လ က် အင််းဆက်မ ျော်းကို လက်ပဖငစ

် ိုဒဆျောင််းဖပီ်း
ပလပ်စတစ် အတ်တွင် ထည်ပါ။ အင််းဆက်မ ျော်းစိုဒဆျောင််း န်အတွက် ပိုက်ကို သှံို်းပါ။
ဒ ျောဂါလကခဏျော မ ျော်း ဒသျော
ှ အပင်အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို စိုဒဆျောင််းပါ။
 ပှံဆ
ို ွဲ န်နှင် ဒဆွ်းဒနွ်း န်အတွက် စက်ဝိုင််းပှံို အဖွဲွံ့လိုက်ထိုင်နိုငမ
် ည် အ ပ်
တစ်ဒန ျောကို ှျောပါ။
 လိုအပ်ပါက အင််းဆက်မ ျော်းကို ဂွမ်း် စတွင် ကလိုရဒ
ို ဖျောင််း အ ည် ဆွတ၍
် သတ်ပါ။
 စိုဒဆျောင််းလျောဒသျော ဖ က်ပ်းို မ ျော်း၊ သဘျောဝ န်သူမ ျော်းနှင် ဒ ျောဂါမ ျော်းကို အဖွဲွံ့တစ်ခိုခ င််း
အလိုက် အမ ်းအစျော်းခွဲပချော်းပါ။
 တစ်ဖွဲွံ့ခ င််းအလိုက် စိုက်ခင််းအဒပခအဒနမ ျော်းကို အဒသ်းစတ်ဒလလျောသှံို်းသပ်ဖပီ်း
ဒတွွံ့ ခ
ှ က် မ ျော်းနှင် သှံို်းသပ်ခ က်မ ျော်းကို ပှံိုဆွဲဖပီ်း AESA ကျော်းခ ပ် နှင် တကွ
ှင််းလင််းတင်ပပပါ။
 ဆွထ
ဲ ျော်းဒသျော ပှံိုတင
ွ ််းသည် စိုက်ခင််းအဒပခအဒနကို ကယ
ို ်စျော်းပပ ဒသျော အပင် /
ဒကျောက်ကွက် ပှံိုကိုဒဖျော်ပပ မည်။ ျောသီဥတိုအဒပခအဒန ၊ ဒ အဒနအထျော်း၊
ဒ ျောဂါလကခဏျော အစ ှသည် တိုကို ပှံိုတွင် ဒဖျော်ပပ မည်။ အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်းကို
ပှံ၏
ို တစ်ဖက်ပခမ််းတွင် ဒဖျော်ပပ မည်။
 အက ်းပပ အင််းဆက် )ကျောကွယသ
် ူမ ျော်း( ကို အပချော်းတစ်ဖက်တင
ွ ် ဒဖျော်ပပ မည်။
 အဒ အတွက်ကို အင််းဆက်တစ်မ ်းပခင််းစီ၏ ဒဘ်းတွင် ဒ ်းသျော်း မည်။ ဖ က်ပို်းနှင်
သျော်း ဲ အင််းဆက် ှဒသျော အပင်၏ အစတ်အပင
ို ််း ကို ညန်ပပ မည်။ ဖ က်ပို်းနှင်
သျော်း ဲအင််းဆက် မ ျော်းအသကျော်း တိုန်ပပန်မက
ှု ို ကက ်းစျော်းဒဖျော်ပပ မည်။
 တစ်ဖွဲွံ့ခ င််းစီက အဒပခအဒနကို သှံို်းသပ်ဒဆွ်းဒနွ်းဖပီ်း သီ်းနှှံစီမခ
ှံ နခ
် ွဲမဆ
ှု င
ို ် ျော
ဒထျောက်ခှံခ က် ဒပ်း မည်။
 အဖွဲွံ့ငယ်မ ျော်းသည် စိုဒပါင််းဖပီ်း တစ်ဖဲွံ့ွ ခ င််းစီမှ ကိုယ်စျော်းပပ သူက အျော်းလှံို်း၏ဒ ှွံ့တွင်
သှံို်းသပ် ခ က်မ ျော်းကို တင်ပပ မည်။
 ကူညဒ
ီ ဆျောင် ွက်သူက အဖွဲွံ့ဝင်မ ျော်းလှံို်း ပါဝင်ဒဆွ်းဒနွ်း ဒဆျောင် ွက်နင
ို ်သကဒစ န်
လမ််းပပ ဒမ်းခွန််းမ ျော်း ဒမ်းလ က် ကူညဒ
ီ ဆျောင် ွကဒ
် ပ်း မည်။ ှက် ွှံွံ့သူမ ျော်း သိုမဟိုတ်
စျောမတတ်သူ မ ျော်းလည််း တက်ကကွစွျောပါဝင်လျောဒစ န် ကူညီဒပ်း မည်။
 ဘှံိုဆှံို်းပဖတ်ခ က်တစ်ခိုကို ခ မှတ်ဒပ်း မည်။ AESA အကွက်အတွက် လိုအပ်ဒသျော
စိုက်ခင််း စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုဆိုင် ျော ဆှံို်းပဖတ်ခ က်ကို တစ်ဖွဲွံ့လှံို်းက ဒထျောက်ခှံ မည်။

94
  ဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်ဒပေါ် အဒပခပပ လ က် လိုအပ်ဒသျော လိုပ်ငန််းမ ျော်းကို မပဖစ်မဒန
ဒဆျောင် ွက် မည်။
 ဆွထ
ဲ ျော်းဒသျော ပှံိုမ ျော်းကို ဒနှာင်လျောမည် သတင််းပတ်မ ျော်းတွင် နှုင်း် ယှဉ်သှံို်းစွဲနိုင် န်
သမ််းဆည််းထျော်း မည်။

၇.၆။ ဖ က်ပိိုုံးဦုံးက စစစ်ခခင်ုံး

သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျော အကွကတ
် ွင် စစ်တမ််းဒကျောက်ယူပခင််း - ဒန ျောတစ်ခို အတွင််းမှ အကွက်
တစ်ကွကက
် ို ပှံိုဒသမှတ်သျော်း ထျော်းဖပီ်း မ ်းဒစခ သည်မှ င်မှည်ခ န်ထ အပတ်စဉ် ပှံမ
ို ှနစ
် စ်တမ််း
ဒကျောက် ယူဖပီ်း မှတ်သျော်းထျော်း မည်။
ဒ ွံ့ွ လ ျော်းစစ်တမ််း ဒကျောက်ယူပခင််း - အင််းဆက်အဒ အတွက်နှင် ပ က်စီ်းမှုဆိုင် ျော အခ က်
အလက် မ ျော်း ကို က ပန််း ဒ ွ်းခ ယ်ထျော်းဒသျော အကွက်မ ျော်းမှ ဒကျောက်ယူစိုဒဆျောင််း မည်။
ဒန ျောတစ်ခိုမှ အင််းဆက် အဒ အတွက်သည် အလွန်နည််းပါ်းပါက မ က်ပမင်ဒ တွက်
မှတ်သျော်းနိုင်သည်။ ဦ်းဒ စစစ်ပခင််းတွင် အသှံို်းပပ နင
ို ်ဒသျော အပချော်းနည််းလမ််းမ ျော်းမှျော -
 ပဖ တ်၊ ပိုစဉ််းကကီ်း၊ ပိုစဉ််းဒလ်း၊ နှှံဒကျောင် အစ ှသည် တိုအတွက်
ပက
ို ်ပဖငဒ
် ဝှယမ််းဖမ််းယူပခင််း
 စပါ်းပ ်းခင််းမှ သ စ်ပို်းအတွက် လက်ဝါ်းကို စိုစွတ်ဒအျောင် ပပ လိုပဖ် ပီ်း
ဒဝှယမ််းဖမ််းယူပခင််း
 အလင််းဒ ျောင်နှစ်သက်ဒသျော အင််းဆက်မ ျော်းအတွက် အလင််းဒ ျောင်ဒထျောင်ဒခ ျောက်ပဖင်
ဖမ််းယူပခင််း
 အခ ွံ့ဒသျော အင််းဆက်မ ျော်းအတွက် ဖဲရိုမန
ို ််း ဒထျောင်ဒခ ျောက်ပဖင် ဖမ််းယူပခင််း
 ယင်ပဖြူ၊ ပဖ တ် နှင် ပ မ ျော်းကို ဒစ်းကပ်ဒထျောင်ဒခ ျောက်ပဖင် ဖမ််းယူပခင််း
 သစ်သီ်းယင်မ ျော်းအတွက် မီသင
ို ််းယူဂ ဒီ နှာနှင် နှှံစျောဒပပျောင််း အညွန်ထို်းယင်အတွက်
ငါ်းမှုန် ကဲသိုဒသျော မျှျော်းစျောဒထျောင်ဒခ ျောက်ပဖင် ဖမ််းယူပခင််း
 ဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်းကို သှံို်းစွဲလ က် အင််းဆက်မ ျော်း ပက်လက်လန် ပပ တ်က ဒအျောင် ပပ လိုပ်
ဖမ််းယူပခင််း
 ဒပမတွင်း် ှ အင််းဆက်မ ျော်းနှင် သိုဒလှျောင်သီ်းနှှံ မျော်းမ ျော်းအတွက် Berlese funnel
အသှံို်းပပ ဖမ််းယူပခင််း
 ဒပမတွင်း် ှ နဖျောဒခ ်းပို်းနှင် ဖ်းို လမင််းက င််း၏ သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းကဲသိုဒသျော
ဒပမဒအျောင််းဖ က်ပို်း မ ျော်းကို ဖမ််းယူပခင််း အစ ှသည်တိုပဖစ်သကသည်။

95
၇.၇။ ဖ က်ပိိုုံးနင် ကာကွယသ
် ူ အခ ိ ုံး (ပ - ေ အခ ိ ုံး)

ဖ က်ပို်းစီမှံခန်ခွဲမှုဆိုင် ျော ဒလ ျော်ကန်ဒသျောဆှံ်းို ပဖတ်ခ က်ခ န်အတွက် ဖ က်ပို်းနှင် အက ်းပပ

အင််းဆက်အဒ အတွက် ခွဲပချော်းနိုင်ပခင််းသည် လွန်စျောွ အဒထျောက်အကူပပ သည်။ ဖ က်ပို်းနှင်
ကျောကွယ်သူမ ျော်း အဒ အတွက်ကို ပ်းို ဖမ််းပိုက် သိုမဟိုတ် မ က်ဒစပဖင် ဒ တွက်ပခင််းမှ
ယူနိုင်သည်။ ဖ က်ပို်းနှင် ကျောကွယ်သူ အခ ်းသည် ဖ က်ပို်းအမ ်းအစျော်းနှင် သဘျောဝ န်သူ၏
စျော်းသှံို်းနိုင်စွမ်း် ဒပေါ်တွငမ
် ူတည်၍ ကွဲပပျော်းနိုင်သည်။ စပါ်းတွင်က ဒ ျောက်ဒသျော အဝါဒ ျောင်
ဆစ်ပို်းအတွက် ဖ က်ပို်းနှင် ကျောကွယ်သူ အခ ်းကို ဒအျောက်ပါဇယျော်းတွင် ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။
ဇယာုံး ၇.၁။ အဝါက ာင်စပါုံးတစ်ပိိုုံးအတွက် ဖ က်ပိိုုံးနင် သာုံး ဲအင်ုံးဆက်အခ ိ ုံး

စဉ် သာုံး ဲအင်ုံးဆက် သာုံး ဲ : အဝါက ာင် ဆစ်ပိိုုံး အခ ိ ုံး

၁ ကျော ျောဘစ် က င််း ၅:၁

၂ မစ် စ် ဂ ပို်း ၃:၁

၃ ီဂ ြူ်းဗစ် ဂ ပို်း ၆:၁

၄ ဝှံပိုဒလွပင်ကူ ၁၅ : ၁

၅ လင်ပငက
် ူ ၂:၁

၆ ခိုန်ပင်ကူ ၈:၁

၇ ပင်ကူအပို ၄:၁

၈ ဒမ်းရို်း ှည်ပင်ကူ ၂:၁

၉ ဥမင် ှည်နှှံဒကျောင် ၃:၁

၁၀ နှာ်းဖျောဒခ ်းပို်း ၂၀ : ၁

၁၁ နဂ ီ ၃၀ : ၁

၁၂ ှခ်းို ဒကျောင် ၄:၁

ဇစ်ခမစ် − ICPM, 2014

96
 AESA ကာုံးခ ပ်ပိုစ

က်စွဲ ....................... ဒက ်း ွျော ............................... ဒတျောင်သူ ...........................

ဒပမဆီလျောအဒပခအဒန :

ျောသီဥတိုအဒပခအဒန :

ဒ ျောဂါအမ ်းအစျော်းနှင်ပပင််းထန်မှု :

ဒပါင််းအမ ်းအစျော်းန င် သပ်သည််းဆ :

ကကွက်ဖ က်ဆီ်းမှု ) က(
ှ :

အင််းဆက်ဖ က်ပို်းအဒ အတွက် :

သဘျောဝ န်သအ
ူ ဒ အတွက် :

ဖ က်ပို်း နှင် သဘျောဝ န်သူအခ ်း :

ဇစ်ခမစ် − Chandrashekar et al., 2014

၇.၈။ ဖ က်ပိုုံးိ စမခန်ခွဲမှုအတွက် ကဂဟကေေဆိိုင် ာ က ည်တည်တမည် မဟာေ ျူဟာမ ာုံး

IPM နည််းဗ ြူဟျောမ ျော်းသည် သီ်းနှှံအလက

ို ်၊ တင
ို ််းပပည်အလိုက်၊ ဒေသအလိုက်နှင် ဒေသတစ်ခို
အတွင််းမှျောပင် တစ်ဒန ျောနှင်တစ်ဒန ျောပင် မတူကပွဲ ပျော်းသကသည်။ သီ်းနှတ
ှံ စ်မ ်းတည််းမှျောပင်
အသှံို်းပပ ဒသျော ဒေသခှံမ ်းကွဲမ ျော်းအလိုက၊် ဒေသဆင
ို ် ျောစိုက်ပ ်းနည််းစနစ်မ ျော်း ယူသှံို်းစွဲ
နိုင်ဒသျော သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်း နည််းလမ််းမ ျော်း အမ ်းမ ်းကွဲပပျော်းလ က် ှသကသည်။ IPM ကို
တစ်ပှံစ
ို ှံတည််းပဖင် ယူသှံို်းစွဲ န် မပဖစ်နိုင်ပါ။ ဒေသလအ
ို ပ်ခ က်မ ျော်းနှင်ကိုက်ညဒ
ီ စ န်

97
တီထွင်သှံို်းစွဲ န်လိုအပ်သည်။ ပခင််း၊ ထဒ ျောက်ဒသျော IPM စနစ်မ ျော်းကို ဒ ်းဆွဲ က င်သှံို်းနင
ို ် န်
အတွက် ပခင််းဆသ
ို ည်မှျော ဒပပျောင််းလဲလ က် ှဒသျော စက
ို ်ခင််း အဒပခအဒနမ ျော်းနှင် ပပဿနှာမ ျော်း
အတွက် စဉ်ဆက်မပပတ် အဒပဖ ှျောဖပီ်း ဒလလျော သင်ယူဒန န် လအ
ို ပ်သည်။

ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါပပဿနှာမ ျော်းအတွက်အဒကျောင််းဆှံို်းမှျောကျောကွယ်ပခင််းပဖစ်သည်။ ပို်းမျော်းဒ ျောဂါ

ဒသကျောင် ထခက
ို ်ပ က်စီ်းမှုကိုကန်သတ် န် -
၁။ စိုက်ပ ်း ျောသီမ ျော်းအသကျော်း ပစစည်း် က ယျောမ ျော်းနှင်လယ်ကွင်း် မ ျော်းကို
ဒကျောင််းမွနစ
် ွျော သန် ှင််းဒအျောင် ပပ လိုပထ
် ျော်းပါ။
၂။ သန် ှင်း် ဒသျောအဒစမ ျော်းနှင်ခှံနိုင် ည် ှဒသျောမ ်းမ ျော်းကိုအသှံို်းပပ ပါ။
၃။ သင်၏ လယ်နီ်းခ င််းမ ျော်းနှင်တစ်ခ န်တည််းတွင်စိုကပ
် ါ။
၄။ ဓျောတ်ဒပမသသဇျောမ ျော်းကို အလွန်အက ှံမသှံို်းပါနှင။်
၅။ သဘျောဝ န်သူမ ျော်းကိုအျော်းဒပ်းပါ။
၆။ စိုက်ပ ်းဖပီ်း က် ၄၀ အတွင်း် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကိုမသှံို်းပါနှင်
၇ ။ သီ်းနှှံဒစမ ျော်းကို စနစ်တက သိုဒလှျောင်ပါ။

ကာကွယ်သူမ ာုံးကိို နာုံးလည်သကဘာကပါက်ခခင်ုံးနင်ထိန်ုံးသိမ်ုံးခခင်ုံး

ဇီဝထန််းခ ပ်မှုဒအ်းဂ င်မ ျော်း )ကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ျော်း၊ သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်း၊ ဆန်က င်ဖက် န်သူမ ျော်း(
သည် ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါမ ျော်း၏သဘျောဝ န်သူမ ျော်းပဖစ်ဒသျောဒသကျောင် သီ်းနှှံမ ျော်းကို ကျောကွယ်သူမ ျော်း
ပဖစ်သက သည်။ IPM လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ကျောကွယ်ဒစျောင်ဒ ှျောက်သူမ ျော်းကို သ ှဖပီ်း
စိုက်ပ ်းဒ ်းဒဂဟစနစ်ကို ပှံမ
ို ှန် ဒလလျောပခင််းအျော်းပဖင် ၎င််းတို၏အခန််းကဏ္ဍကို
နှာ်းလည်သကသည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသှံို်းစွဲပခင််းကို ဒ ျောှ င် ှျော်းပခင််းအျော်းပဖင် ၎င််းတိုကိုထန််းသမ််း
ဒစျောင်ဒ ှျောက် န် ကက ်းစျော်းမည်ပဖစ်ဖပီ်း သူတို၏တ်းို တက် ပွျော်းမ ျော်းမှုကို အဒထျောက်အကူပပ မည်
လယ်ကွင််းအဒပခအဒနမ ျော်းဖန်တီ်းဒပ်းမည်ပဖစ်သည်။

ပမ
ို န်ကွင်ုံးဆင်ုံးကလလာခခင်ုံး
ပှံမ
ို ှနက
် ွင််းဆင််းဒလလျောပခင််းအျော်းပဖင် လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် သီ်းနှှံစိုကခ
် င််း၏ ဒနှာက်ဆှံို်း
အဒပခအဒနကို သ ှနိုငမ
် ည်ပဖစ်သည်။ စိုက်ခင််း၌ ပဖစ်ပ က်ဒနသည်မ ျော်းကိုသ ပခင်
ှ ်းအျော်းပဖင်
လယ်သမျော်းသည် မှနက
် န်ဒသျောဆှံို်းပဖတ်ခ က်မ ျော်းကို လအ
ို ပ်သည်အခါ လ င်ပမန်စွျော
ခ မှတ်နင
ို ်မည်ပဖစ်သည်။

98
ဒကျောင််းမွနဒ
် သျော စိုက်ပ ်းဒ ်းအဒလအထဒကျောင််းမ ျော်းဆသ
ို ည်မှျော-
 ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါမ ျော်းကိုဇီဝဒဗေဆိုင် ျောတျော်းဆီ်းမှုတို်းပမင်ဖပီ်း နှင် ဖအျော်းဒလ ျောနည််းဒစသည်
ခှံနိုင် ည် ှဒသျော မ ်းစတ်မ ျော်း၊ သီ်းနှှံအလှည်မ ျော်း၊ သီ်းနှှံအတွမ
ဲ ျော်းနှင်
စိုက်ပ ်းနည််းစနစ်မ ျော်းကို အသှံို်းပပ ပါ။
 သီ်းနှှံအျော်းလှံို်းတွင် ပို်းမျော်းဒ ျောဂါနှင် အက ်းပပ သက် ှမ ျော်းအသကျော်း မျှတမှုအဒပခအဒန
အဒ အတွက်ကို ပှံိုမှန်နှင် ပှံိုမှန်အကဲပဖတ်ထန််းသမ််းထျော်းပါ။
 ှနင
ို ်ပါက ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါကက တင်ခန်မန
ှ ််းနည််းမ ျော်းကိုအသှံို်းပပ ပါ။
 ဓျောတိုမဟိုတ်ဒသျောပို်းမျော်းဒ ျောဂါစီမှံခန်ခမ
ွဲ ှုအဒလအက င်မ ျော်းကိုနှာ်းလည်သှံို်းစွပ
ဲ ါ။
 စိုက်ပ ်းဓျောတိုပစစည််းမ ျော်းအသှံို်းပပ မှုကိုဒလျှျောခ န်အတွက် စိုကပ
် ်းဒ ်းထိုတ်လိုပ်မန
ှု ှင်
ပတ်၀န််း က င်ဆင
ို ် ျော ဂယက်ရိုက်ခတ်မှုအဒပေါ် ကျောလတိုနှင်
ဒ ည
ှ အ
် က ်းသက်ဒ ျောက်မှု မ ျော်းကို ထည်သွင််းစဉ််းစျော်းဖပီ်း
ပဖစ်နိုငဒ
် ခ ဒသျောနည်
ှ ်းလမ််းအျော်းလှံ်းို ဒပါင််းစည််းကျော အထူ်းသပဖင် ဘက်စှံိုပို်းမျော်း
စီမခ
ှံ န်ခွဲမှုဒဆျောင် ွကန
် ိုင် န် ဆှံို်းပဖတ် မည်။
 ဥပဒေနှငအ
် ညီ လယ်ယျောသှံို်းဓျောတိုပစစည််းမ ျော်းကိုသိုဒလှျောင် သှံို်းစွပ
ဲ ါ။ ဥပမျော-
သီ်းနှှံအလိုက် မှတ်ပိုထ
ှံ ျော်းပခင််း၊ နှုန််းထျော်းမ ျော်း၊ အခ န်ကျောလမ ျော်းနှင်
တ်သမ််းခ န်မတိုင်မီကျောလ။
 စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျောဓျောတိုပစစည််းမ ျော်းကိုအထူ်းဒလက င်ထျော်းသူမ ျော်းသျောအသှံ်းို ပပ မည်။
 လယ်ယျောသှံို်းဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်းအသှံို်းပပ ပခင််းနှငသ
် ှံို်းစွဒ
ဲ သျောစက်ပစစည််းမ ျော်းသည်လှံိုခခှံ စ
တ်ခ မှု နှင်ထန််းသမ််းမှုစှံနှုန််းမ ျော်းနှငက
် ိုကည
် ဒ
ီ စ မည်။
 စိုက်ပ ်းဒ ်းဓျောတိုအသှံို်းပပ မှုဆိုင် ျော တက ဒသျောမှတ်တမ််းမ ျော်းကိုထန််းသမ််းထျော်းပါ။
 ဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်း )သိုမဟိုတ်( သှံို်းစွဲဒသျောက ယျောမ ျော်း ကိုငတ
် ွယ်သှံို်းစွပဲ ခင််း၊
သိုဒလှျောင်ပခင််း၊ သန် ှင်း် ပခင််း နှင်စွန်ပစ်ပခင််းတိုမှ ဒပေါ်ဒပါက်လျောဒသျော ပတ်ဝန််းက င်
ညစ်ညမ််းမှုမ ျော်းဒ ျောှ င် ှျော်း မည်။
 ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါစီမခ
ှံ န်ခွဲမှုလပ
ို ်ငန််းစဉ်သည် မသက်ဆင
ို ်ဒသျော ဧ ယျောမ ျော်းအဒပေါ် အက ်း
သက်ဒ ျောက်မှု မ ှဒစ ။

၇.၉။ IPM အတွက် ဇဝပိိုုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး

ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည်တ စဆျောန်မ ျော်း၊ အပင်မ ျော်း၊ ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်းမ ျော်းနှင်အခ ွံ့ဒသျော
သတတ ဓျောတ် ဆျော်းကဲသိုဒသျောသဘျောဝပစစည််းမ ျော်းမှ ှဒသျောပို်းသတ်ဒဆ်း အမ ်းအစျော်းမ ျော်း

99
ပဖစ်သည်။ ဥပမျော အျော်းပဖင် ကနိုလျောဆီနှင်မန
ို ်ဖိုတ်ဒဆျော်ေါတိုကို ပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်း အပဖစ်
အသှံို်းပပ ပါက ၎င််းတိုကို ဇီဝပို်းသတ် ဒဆ်းအပဖစ်မှတ်ယန
ူ ိုင်သည်။ biopesticides
မ ျော်းပဖစ်သည်။ ၂၀၁၆ ခိုနှစဧ
် ဖပီလအထ မှတ်ပိုတ
ှံ င် ထျော်း ဒသျော ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်း အဆပ် ှပစစည််း
၂၉၉ မ ်းနှင် ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်း ၁၄၀၁ ခို ှသည် (EPA -2016( ။
၎င််းတိုကို Lindberg and Arthurs (2017 တိုက ဒအျောက်ပါအတင
ို ််း )အမ ်းအစျော်း
ခွဲပချော်းထျော်းသည် -
အပင်မ ျော်းမှထိုတ်ယူဒသျော သဘျောဝပစစည်း် မ ျော်းပဖစ်သည်။ - ဇီဝဓါတိုပစစည်း် မ ျော်း )က(
၎င််းတိုတွင် အင််းဆက်မ ျော်းကို ဆွဒ
ဲ ဆျောင်ဒသျောပစစည်း် မ ျော်း၊ အင််းဆက်ဒပပ်းဒစဒသျော
ပစစည််းမ ျော်း၊ ဖဲရိုမန
ို ််းမ ျော်း နှင် ဖ က်ပို်းနှမ်နင််း န်အတွက်မဟိုတ်ဒသျောအမ ်းအစျော်းမ ျော်း -
အပင်ကကီ်းထွျော်းမါှါိုအျော်းဒပ်းဒသျော ပစစည််းမ ျော်း ပါဝင်သည်။ ဥပမျော တမျောပို်းသတ်ဒဆ်း -
အဏိုဇီ၀သက် မ
ှ ျော်းပါ ၀ င်သညထ
် ိုတက
် ိုန်မ ျော်း သိုမဟိုတ် ၄ -အဏိုဇီ၀ပစစည်း် မ ျော်း )ခ(
- င််းတို ၏ လိုပ်ဒဆျောင်ခ က်ဒသကျောင်ဒပေါ်ဒပါက်လျောဒသျော ဒဘ်းထွက်ပစစည်း် မ ျော်းမှျော
 အင််းဆက်ပို်းတှံို်းလှံို်းမ ျော်း နှမ်နင််း ျောတွင်အသှံို်းပပ ဒသျော Bacillus thuringiensis
ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်း။
 ယင်ပဖြူ၊ ပ နှင် သ စ် မ ျော်း နှမ်နင််း ျောတွင်အသှံ်းို ပပ ဒသျော Beauveria bassiana မှု

ဇဝပိိုုံးသတ်ကဆုံး၏အဓိကအာုံးသာခ က်မ ာုံး

ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းထက် ဒအျောက်ပါ အျော်းသျောခ က်မ ျော်း ှသည်-
 ဒဆ်းကကွင််း အနတ ျောယ်မ ှပခင််း၊
 သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျော ဖ က်ပ်းို ကိုသျောဒသဒစဖပီ်း သျော်း ဲဒကျောင်၊ ကပ်ပါ်းဒကျောင် နှင်
၀တ်မန
ှု ်ကူ်းဒပ်း သည် အက ်းပပ အင််းဆက်မ ျော်းအတွက်ဒဘ်းကင််းပခင််း၊
 ဖ က်ပို်းမ ျော၏ သဘျော၀ န်သူမ ျော်းကကီ်းထွျော်းမှုကို မထခိုက်ဒစသပဖင်
ပ်းို သတ်ဒဆ်းသှံို်းစွဲမှုကို ဒလျှျောခ နိုင်ပခင််း၊
 ပတ်၀န််းက င်နှငသ
် ဟဇျောတပဖစ်ပခင််း၊
 ကိုန်က စ တ်သက်သျောပခင််း နှင်
 IPM အတွက် ကနဦ်းစတင်သ်းှံို စွဲနိုငဒ
် သျော အဒ ်းကကီ်းသည်အစတ်အပိုင််းပဖစ်ဖပီ်း၊
ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို လိုအပ်မျောှ သှံို်းစွဲ ပခင််း။
အခ ွံ့ဒသျောဘက်တီ်း ်းီ ယျော်းနှင်မှုမ ျော်းကို ပ်းို မျော်းကျောကွယ်ပခင််းအတွကလ
် ည််း အသှံို်းပပ သည်။
Bacillus thuringiensis ကို ပ်းို သတ်ဒဆ်း အပဖစ် နှင် Trichoderma harzianum အပမစ်

100
ပ်းို သန်ဒဆ်းအပဖစ် သှံို်းစွဲ နိုင်သည်။ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် Trichoderma ကို ဒပမဒဆျောင်မဒ
ှု ျောဂါမ ျော်း
ကျောကွယ် န်နှင် နှမ်နင််း န် အတွက်အသှံ်းို ပပ သည်။ ၎င််းကဒ
ို ပမဒဆွ်းပပ လိုပပ် ခင််းလိုပ်ငန််းစဉ်ကို
လ င်ပမန်ဒစဒ ်း အတွက်လည််း သှံို်းပပ သည်။ ဇီဝပစစည််းသိုဒတသနလိုပင
် န််းမ ျော်းကို စိုက်ပ ်းဒ ်း
သိုဒတသနဦ်းစီ်းဌျောန၌ ၁၉၈၆၁၉၉၅ -၁၉၈၇ မှ စတင်ခဲဖပီ်း ကိုန်ထိုတ်လိုပမ
် ှုကို ၁၁၉၄-
တွငစ
် တင်ခဲသည်။
Trichoderma ကို နှမ်း် ရို်းမဲဒ ျောဂါ၊ ငရိုတ်သီ်းပင်ည ်း၊ ပမစ်ပိုပန
် ှင် စပါ်း ွက်ဖှံို်းဒပချောက် ဒ ျောဂါ မ ျော်း
ကျောကွယ်နှမ်နင််း န် စမ််းသပ်ခဲသည်။ ၎င််းသည်ငရိုတ်ပင်ည ်းဒ ျောဂါဒသကျောင် အပင်ဒသနှုန််းကို
၂၅ ကဒ
ို လျှျောခ နိုငသ
် ည်။ ထိုအပပင် စပါ်း ွက် %၊ နှမ်း် ရို်းမဲဒ ျောဂါအတွက် ၃၀%
ဖှံ်းို ဒပချောက်ဒ ျောဂါပပင််းထန်မှု ကို ၄၃ဒလျှျောခ နိုင်သည်။ ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် %၅.
ဓျောတိုပစစည်း် မ ျောါ်းနှင်နင
ှု ််းယှဉ်ပါက လူကက က်နည််း ဖပီ်း ပမန်မျောနိုင်ငှံတွင်အလွန်နည််းပါ်းသည်။
အနဒယတွင် ၂ သျော ှသည်။ ၎င််းတိုအနက် %Trichoderma viride နှင် Trichoderma
harzianum တိုသည် အသှံို်းအမ ျော်းဆှံို်းပဖစ်သကဖပီ်း ဒအျောင်ပမင်ဒသျော သျောဓက မ ျော်းစွျော သည်
ှ ။
Trichoderma သိုုံးစွဲခခင်ုံး ၏အာုံးသာခ က်မ ာုံး
 ဒဂဟစနစ်နင
ှ ်သဟဇျောတပဖစ်ပခင််း၊
 ဒအျော်ဂဲနစ်ဒပမသသဇျောဇျောနှင်အတူသှံို်းနစ
ို ွဲနိုငပ် ခင််း၊
 Trichoderma spp မ ျော်းသည်
အပင်ကပ်ပါ်းပမစ်ဖိုနီမတိုတ်မ ျော်းကိုလည််းနှမ်နင််းနိုင်သည်။
 မသ
ှု တ်ဒဆ်းမ ျော်းထက် ကိုန်က စ တ်သက်သျောဖပီ်း ပမ
ို သို ကျော ှညစ
် ွျောထဒ ျောက်မှု ှသည်။
 ခှံနိုင် ဉ် ှဒသျော အပင်ဒ ျောဂါပို်းမ ျော်းဒပေါ်ဒပါက်မလျောဒစနိုင်ပါ။
 အပင်မ ျော်းကို အဆပ်အဒတျောက်ပဖစ်ဒသပခင််းမ ပါ။
ှ
 ထိုတ်လိုပ်မှု ကိုန်က စ တ် နှင် ဆှံို်းရှံှု်းမှုအနည််းဆှံို်းပဖစ်ကျော အထွက်တို်းဒစဖပီ်း
အက ်းအပမတ်မ ျော်းဒစသည်။
 အပင်ကကီ်းထွျော်းမှုပမင်တင်ဒပ်းသည်။
ရိုကခကေေပိိုုံးသတ်ကဆုံး
ရိုကခဒဗေပ်းို သတ်ဒဆ်းသဘျောဝပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် သဘျောဝအဒလ ျောက် ခိုခှံနိုငစ
် ွမ်း် )သို(
ပစစည််းမ ျော်း ပါဝင်လ က် ှဒသျော အပင်မ ျော်းနှင်သတတ ဓျောတ်မ ျော်းမှ ှဒသျော ဒအျော်ဂဲနစ်နှင်သဘျောဝ
ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း ပဖစ်သကသည်။ ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဖ က်ပို်းမ ျော်းက ပမ
ို ခ
ို ှံနိုင် ည်
ှလျောပခင််းဒသကျောင် ရိုကဒ
ခ ဗေပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် သမျော်းရ်းို က ပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းထက်
ပမ
ို အ
ို သှံို်းဝင်ဒသကျောင််း သက်ဒသပပခဲဖပီ်း ပဖစ်သည်။

101
တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် ဖ က်ပ်းို စီမခ
ှံ န်ခွဲ ျောတွင် အဓကအခန််းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ဖပီ်း
စိုက်ပ ်းဒ ်းတွင် က ယ်ပပန်စွျောအသှံို်းပပ သကသည်။ ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် အပင်မ ျော်း
သျောမက အပချော်းသက် ှမ ျော်း အဒပေါ်တွင်ပါ ဒဘ်းထွက်ဆို်းက ်းမ ျော်းပဖစ်ဒပေါ်ဒစသည်ကို
က ယ်က ယ်ပပန်ပပန်သ ှ လျောသကပခင််းဒသကျောင် ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းမှ ဓျောတိုမဟိုတ်ဒသျော
သဘျောဝပ်းို သတ်ဒဆ်း မ ျော်းကို က ယ်ပပန်စွျော ဒပပျောင််းလဲ သှံို်းစွဲလျောသကသည်ကို ကမ္ျောတစ်ဝှမ််း
သသျောထင် ျောှ ်းစွျော ပမင်ဒတွွံ့ သည်။ သိုဒသျော်ရက
ို ခဒဗေ ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း စီ်းပွျော်းပဖစ်
ထိုတ်လိုပ်ဒ ျောင််းခ ပခင််းအတွက်အဟန်အတျော်းအခ ွံ့ ှဒနဆဲပဖစ်သည်။ အဓက ပပဿနှာမ ျော်းမှျော
)၂( သဘျောဝအ င််းအပမစ် ှျော်းပါ်းမှု၊ )၁( စှံခ န်စှံညန််းမ ျော်းနှင် အ ည်အဒသွ်းထန််းခ ပ်မှု နှင် )၃(
မှတ်ပိုတ
ှံ င်ပခင််းတိုပဖစ်သည်။
ပမန်မျောနိုင်ငှံ အထက်ပင
ို ််းတွင် တမျောပင်မ ျော်း သဘျောဝအဒလ ျောက်မ ျော်းစွျော ဒပါက်ဒ ျောက်လ က်
ှသည်။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းကို မနတဒလ်းတိုင််းဒေသကကီ်း ပိုလပ်စက်ရမ
ှံို ှစ်းီ ပွျော်းပဖစ် ထိုတလ
် ိုပ်
သည်။ တမျောဒစမ ျော်းကို ဒနွ ျောသီတွငဒ
် ပါမ ျော်းစွျော ှနင
ို ်သည်အတွက် အင််းဆက် ပ်းို မျော်းမ ျော်းအျော်း
နှမ်နင််း န် အတွက် တမျောဒစ ကကတ်ဖတ် ည်ထိုတ်ယူနိုင်သည်။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းသည်
က င််းဒကျောင်ပို်းဒလျောင််း မ ျော်း၊ လပ်ပပျောနှင် ပ်းို ဖလှံ ပ်းို တှံ်းို လှံို်း၊ ပင်စည်ထို်းပို်းမ ျော်း၊ ဂ ပို်းမ ျော်း၊
ပဖ တ်ပ်းို မ ျော်း၊ က င််းဒကျောင်၊ သ စ်မ ျော်း၊ သီ်းထို်းယင်မ ျော်း၊ အဒသက်းပို်းမ ျော်း၊ ကပ်ဒစ်းပို်း
အစ ှသည်တို ထဒ ျောက်စွျော ကျောကွယန
် ှမ်နင််းနိုင်ဒသကျောင််း သ ှ သည်။
တမာကစ မ ပိိုုံးသတ်ကဆုံး ထိုတ်ယူနည်ုံး
တမျောပင်မ ျော်းသည်တစ်နှစ်တစ်ကကမ်အသီ်းသီ်းသည်။ ဒကကွက ဒသျောအသီ်းမ ျော်းကို ဒကျောက်ယူ
စိုဒဆျောင််း ပခင််းထက် အသီ်းမ ျော်းကို ခူ်းယူပခင််းက ပ၍
ို ဒကျောင််းသည်။ တမျောသီ်းမ ျော်းကို င်မှည်ဖပီ်း
အဝါဒ ျောင် ဒပပျောင််းဒသျောအခါဆွတ်ခူ )စမ််းဝါဒ ျောင်မဟိုတ(် ါ်းပါ။ သစ်ပင်ဒအျောက်တွင်
ပလတ်စတစ်စခင််းကျော အကိုင်း် မ ျော်းကိုတိုတပ် ဖငရ
် ိုက်ခ ပါ။ ပလပ်စတစ်စျောစ ဒပေါ်တွင်
က လျောဒသျော အသီ်းမ ျော်းကို စိုဒဆျောင််းပါ။ အသီ်းမ ျော်းကို လက်ည ်းနှင် လက်မသကျော်းတွင် ထျော်းဖပီ်း
ညစ်ကျော အသျော်းမ ျော်း ဖယ်ထိုတ်ပါ။ အဒစသည် နိုနှစ်ဒ ျောင် ှ မည်။ ၎င််းတိုကို
ဒပပျောင််းပပန်လှန်ဖပီ်း ဖ ျောတစ်ခ ပ် သိုမဟိုတ် အဝတ်စ တစ်စဒပေါ်တွင် အ ပ်ဒအျောက်၌ ၂ ၃ က် -
အဒပချောက်ခှံပါ။ မ်းို ဒ သိုမဟိုတ် ဒနဒ ျောင်ပခည်တိုနှင် တက
ို ်ရိုက် မထဒတွွံ့ ဒစ ပါ။
အဒစမ ျော်းကို ဒလဝင်ဒလထွက်ဒကျောင််းဒသျော ပခင််း သိုမဟိုတ် ဂိုန်နီအတ် တွင် ထည်၍ သမ််း
ဆည််းပါ။ ပလပ်စတစ်အတ်နှင် မထည် ။ ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒအျောင် ထျော်း မည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်း
ထိုတ်မည် တမျောဒစမ ျော်းသည် ၃ လ အတွင််းသိုဒလှျောင်ထျော်းဒသျော အဒစမ ျော်း - လ မှ ၇ -
ပဖစ် မည်။

102
တမာပိိုုံးသတ်ကဆုံး ခပ လိုပ်နည်ုံး (တမနာေူုံး စိိုက်ပ ိ ုံးက ုံးတကကသိိုလ် မနည်ုံးလမ်ုံး(
၅ % တမျောဒစ စစ်ထိုတ်ဒ ၁၀၀ လီတျော ှ န်အတွက် ဒအျောက်ပါပစစည်း် မ ျော်း လိုအပ်သည်။
ကီလိုဂ မ် - ၁။ တမျောဒစ အဒပချောက် ၅
၂။ သနစ
် င်ဒသျောဒ ၁၀၀ လီတျော
၃။ ဆပ်ပပျောမှုန် ၂၀၀ ဂ မ်
၄။ စစ်ခ န် ပတ်ပါ်းစ
ခပ လိုပ်နည်ုံး
၁။ တမျောဒစ ၅ ကီလိုဂ မ် ကိုယူပါ
၂။ အဒစမ ျော်းကို ညင်သျောစွျော အမှုန်ဒထျောင််းပါ။
၃။ ဒ ၁၀ လီတျောတွင် တစ်ညစမ်ပါ။
၄။ ဒနှာက်တစ်ဒန နှံနက်တင
ွ ် နိုနှစ်ဒ ျောင် ထလျောသည်အထ သစ်သျော်းပပျော်းပဖင်
ဒမဒပ်းပါ။
၅။ အဝတ်စကို ၂ ထပ်ဒခါက်ဖပီ်း စစ်ခ ပါ။ လီတျော ၁၀၀ ဒအျောင် ပပ လိုပပ
် ါ။
၆။ ဆပ်ပပျောမှုန် ၁% ဒ ျောထည်ပါ။ ဆပ်ပပျောမှုန်ကို ပစ်ပစ်ဒဖ ျော်ဖပီ်း ဒဆ်းဖ န််း ျောတွင် (
)ဒ ျောစပ် ဒပ်း မည်။
၇။ ဒဆ်း ည်ကို ဒသခ ျောစွျော ဒ ျောဒမဖပီ်းမှ အသှံို်းပပ မည်။
သတိခပ န်အခ က်မ ာုံး
 တမျောသီ်းခ န်တွင် အသီ်းမ ျော်းကို စိုဒဆျောင််းဖပီ်း အ ပ်ဒအျောက်တွင် အဒပချောက်ခှံပါ။
 သက်တမ််း ၈ လ ဒက ျော်ဒသျော အဒစမ ျော်းကို မသှံ်းို ။ သှံို်းစွဲပါက အျောနသင် -
ဒလ ျောနည််းဖပီ်း ပ်းို သတ်ဒဆ်း ပပ လိုပ် န် မသင်ဒလ ျော်ပါ။
 လတ်ဆတ်စွျော ဒဖ ျော်စပ်ထျော်းဒသျော တမျော စစ်ထိုတ်ဒ ကို သျော အဖမဲသ်းှံို စွဲပါ။
 တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းကို အျောနသင် ဒကျောင််းဒစ န်အတွက် ညဒန ၃်း၃၀ နှာ ီ
ဒနှာက်ပိုင််းတွင် ဖ န််းပါ။

103
ပိုံးို သတ်ကဆုံးက ခပ လိုပ် န် ခပင်ဆင်ခခင်ုံး
 တမျောဒစ စစ်ထိုတ်ဒ ၅၀၀ မှ ၂၀၀၀ မီလီလီတျော ဒဖ ျော်စပ်နိုင် န် ၁၀ လီတျော
ဆန်ဒသျော စည်တစ်ခိုလအ
ို ပ်သည်။ တစ်ဧက အတွက် တမျောဒစ ၃၅ ကီလိုဂ မ် -
လိုအပ်သည်။ တမျောဒစ၏ အဒပေါ်ခွှံမ ျော်းကို ခွျောပစ်ပါ။ လတ်ဆတ်ပါက တမျောဒစ ၃
ကီလိုဂ မ်သျော လိုအပ်သည်။အဒစမ ျော်း သကျောပမငစ
် ျောွ သိုဒလှျောင်ထျော်းပါက ၅ ကီလိုဂ မ်
လိုအပ်သည်။
 တမျောဒစမ ျော်းကို ညင်သျောစွျော အမှုန်ဒထျောင််းဖပီ်း ပတ်စတွင် ခ ည်ဒနှှာင်ထျော်းပါ။ ၎င််းကို
ဒ ၁၀ လီတျော ဆန်ဒသျော ပှံို်းတွင် တစ်ည စမ်ဖပီ်းဒနှာက် စစ်ခ ပါ။
 စစ်ခ လိုက်ဒသျောအခါ စစ်ဖတ် ည် ၆ ၇ လီတျော န
ှ ိုင်သည်။ ၅၀၀ မှ -၁၀၀၀
မီလီလီတျော ကို ယူဖပီ်း ဒ ၉၅ လီတျော သိုမဟိုတ် ၉ လီတျောနှင် ဒ ျောစပ်ပါ။ .
ဒဆ်းမဖ န််းမီ တမျောဒ ၁၀ လီတျော ထဲသို ဆပ်ပပျောမှုန် ဒ ျောထည်ဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင်
ဒစ်းကပ်အျော်းဒကျောင််းဖပီ်း ဖ န််းလိုက်သညအ
် ခါ အ ွက် မ က်နှှာပပင်ဒပေါ်တွင်
ကပ်ဒနမည်ပဖစ်သည်။ ဖ က်ပ်းို က ဒ ျောက်မှု အနည််းအမ ျော်းဒပေါ်မူတည်ဖပီ်း
ဒဆ်းဒဖ ျော် ည် ပပင််းအျော်းကို အတို်းအဒလ ျော ပပ လိုပ်ဒပ်းနင
ို ်သည်။

တမာ ပိုံးို သတ်ကဆုံး အသိုုံးခပ ာတွင် သတိထာုံး မည် အခ က်မ ာုံး

၁။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းသည် နိုတက
ို ်သတတဝါ မ ျော်းအတွက် လှံို်းဝ အဆပ်မသင်ဒစဘဲ ဖပ ကွပ
ဲ က်စီ်း
လွယ် သည်။ အနဒယနိုင်ငှံတွင် တမျောကို သွျော်းတိုကဒ
် ဆ်း၊ ဆပ်ပပျော၊ အလှကိုန်၊ ဒဆ်းဝါ်းပစစည််းနှင်
က ဲနွှာ်းအစျောအပဖစ် အသှံ်းို ပပ သည်။ တမျော ွက်မ ျော်းကို လက်ဖက်ဒပချောက်ကဲသို ဒသျောက်သှံို်း
နိုင်သည်။
၂။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်း၏ ဓါတိုတည်ဒဆျောက်မှုသည် အလွန်ရှုပ်ဒထွ်းသည်။ မတူကပွဲ ပျော်းဒသျော
ပေပ်ဒပါင််း အမ ်းအစျော်းမ ျော်းစွျော ပါဝင်ဖပီ်း အင််းဆက်၏ ဘဝစက်ဝန််း နှင် ဇီဝ ကျောမ ဆင
ို ် ျော
မတူညီဒသျော အစတ်အပင
ို ််းမ ျော်းဒပေါ်တွင် အက ်းသက်ဒ ျောက်မှု ှနင
ို ်သည်။
တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းကို အင််းဆက်ပို်းမ ျော်း ခှံနိုင် ည် ှလျောဒစ န်အတွက် အခ န်ကျောလ မ ျော်းစွျော
သကျောပမင်မည်ဟို သပပှံပညျော ှင်မ ျော်းက ယူဆသကသည်။ သဘျောဝ န်သူမ ျော်း၊ အက ်းပပ
အင််းဆက်မ ျော်းကို ထခိုကမ
် ှု အနည််းဆှံို်း ပဖစ်ဒစ န်နှင် ဒဆ်းေဏ်ခှံနိုင် ည် ှမှု ပဖစ်ဒပေါ်ပခင််းကို
ဒနှှာငဒ
် နှ်းဒစ န် တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းကို အမှန်တကယ် ပ်းို က ဒ ျောက်ဒနသည် အစတ်အပိုင််း နှင်
လိုအပ်ဒသျော အခါတွင်သျော သှံို်းစွပ
ဲ ါ။

104
၃။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းသည် အင််းဆက်ဖ က်ပ်းို မ ျော်းကို ခ က်ခ င််းမဒသဒစနိုင်ပါ။ ၎င််းတို၏
စျော်းဒသျောက် ဖ က်ဆ်းီ သည် အဒလအထကို ဒပပျောင််းလဲဒစဖပီ်း ဖ က်ပို်း၏ ဘဝစက်ဝန််းတွင်
ဆက်လက်မ င
ှ ်သန် နိုင်ဒအျောင် သိုမဟိုတ် မ ်းမပွျော်းနိုင်ဒအျောင် ပပ လိုပ်ဒပ်းသည်။ ဒဆ်းဖ န််းဖပီ်း
၁၀ က်မတင
ို ်မီ အျောနသင်ကိုပမင်ဒတွွံ့ ဒသျောဒသကျောင် ဖ က်ပ်းို ဆ်းို ဆ်းို ွျော်း ွျော်း က ဒ ျောက်
ဒနခ န်တွင် အခ န်မီနှမ်နင််း န်မပဖစ်နိုငပ
် ါ။ အျောနသင်ဒကျောင််းမွနဒ
် စ န်အတွက် ဖ က်ပို်းက
ဒ ျောက်မှု အဒစျောပိုင််း ကျောလတွင် သှံို်းစွသ
ဲ င်သည်။
၄။ တမျောပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသည် အခ န်တအ
ို တွင််း ဖပ ကွဲ ပ က်စီ်းလွယ်သည်။ ဒယဘိုယ
အျော်းပဖင် ဒပမဆီလျော သိုမဟိုတ် ဒနဒ ျောင်ပခည်နှင် ထဒတွွံ့ဒသျော အခါ ၅ ၇ က်အတွင််း ဖပ ကွဲ -
ပ က်စီ်းတတ်ဒသျောဒသကျောင် စိုက်ပ ်း ျောသီတစ်ခို အတွင််း ပပင်ပမှ ဖ က်ပို်းမ ျော်း ထပ်မှံဝင်ဒ ျောက်
လျောပါက ထပ်မှံပက် ဖ န််းဒပ်း န်လိုအပ်သည်။
၅။ တမျောသည်ပူပပင််းသည် ျောသီဥတိုတွင်အလ င်အပမန်အလိုပ်လိုပ်သည်။ မ်းို သည််းထန်စွျော ွျော
သွန််းပါက အပင်မ ျော်းဒပေါ်တွင် ပက်ဖ န််းထျော်းဒသျော တမျော်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း က်အနည််းငယ်
အတွင််း ဒမ ျောပါသွျော်းနိုင် သည်။ ပို်းမျော်းပပဿနှာ ှပါက ထပ်မှံပက်ဖ န််းပါ။
၆။ သီ်းနှှံပင်မ ျော်းကိုဒ ဒလျောင််း န်လအ
ို ပ်ပါက ဒ ကဒ
ို ပမထဲသိုဦ်းတည်ဒလျောင််းထည် မည်။
အပင်ဒပေါ် ဒ ဒလျောင််းပါ အ ွက်ဒပေါ်မှ ဒဆ်းမ ျော်းဒလျှျောက ပါသွျော်းမည်ပဖစ်သည်။
အပင်မပ
ှ ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းနှင်ပတ်သက်၍ ပပင်ဆင်ပခင််းနှင်အသှံို်းပပ ပခင််းအတွက် စှံလိုပ်ထှံို်း
လိုပ်နည််း မ ျော်း ကို Pesticide Action Network (PAN) Germany (2007( က ဒအျောက်ပါအတိုင််း
အကကှံပပ ထျော်းသည်။
အပင်အစတ်အပင
ို ််းမ ျော်းကိုဒ ွ်းခ ယ်ပါ။ / ၁။ ပို်းမျော်းကင််းစင်ဒသျောအပင်မ ျော်း
၂။ အပင်မ ျော်း အပင်အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို /
ဒနှာင်တင
ွ ်အသှံ်းို ပပ န်သလ
ို ါှဒါါျောင်ထျော်းပါက ၎င််းတိုအျော်း
ဒကျောင််းစွျောဒပချောက်ဒသွွံ့ဒအျောင် ဒလဝင်ဒလထွက်ဒကျောင််းဒသျော ပစစည််းတွင်
ထည်ဖပီ်းသမ််းပါ။ ။ )ပလပ် စတစ်ကွန်တန်နှာကဘ
ို ယ်ဒတျောမှမသှံ်းို ပါနှင်(
ဒနဒ ျောင်ပခည်၊အစိုဓျောတ် တိုနှင် တက
ို ်ရိုက် မထဒတွွံ့ပါ ဒစနှင်။ အမ်လိုပပ
် စစည််းပဖစ်ဖပီ်း
မသှံ်းို စွဲမီ မက
ှု င််းစင်ဒအျောင်ပပ လိုပ် ထျော်း မည်။
၃။ ထိုတ်ယူပပင်ဆင်မှုအတွက် ခ က်ပပ တ်ပခင််းနှငဒ
် သျောက်သှံို်းသည် အသှံို်းအဒဆျောင်မ ျော်း
ကို မသှံို်းပါနှင။် အသှံို်းအဒဆျောင်မှန်သမျှကို သှံို်းစွဲပ်းတိုင််းဒသခ ျောစွျော ဒဆ်းဒသကျောပါ။
၄။ ပပင်ဆင်ဒနစဉ်နှငသ
် ှံို်းစွဲဒနစဉ်အတွင််း စစ်ထိုတ်ဒ အပပင််းမ ျော်းနှင် တက
ို ်ရိုက်
ထဒတွွံ့မှု မ ှပါ ဒစနှင်။

105
၅။ အပင်မှထိုတယ
် ူထျော်းဒသျောဒဆ်းမ ျော်းကို ကဒလ်းမ ျော်းနှင် အမ်ဒမွ်းတ စဆျောန်မ ျော်း
လက်လှမ်း် မမီဒသျော ဒန ျောတွင်ထျော်း န်ဒသခ ျောဒစပါ။
၆။ လက်ဒတွွံ့ က ယ်က ယ်ပပန်ပပန်သှံို်းစွပဲ ခင််းမပပ မီ ပ်းို က ဒသျော အပင်အနည််းငယ်
ဒပေါ်တွင် ကနဦ်းစမ််းသပ်စစ်ဒဆ်းပခင််းကိုအဖမဲပပ လိုပ်ပါ။
၇။ဒဆ်းပဖန််းဒနစဉ် အကျောအကွယအ
် ဝတ်အစျော်းမ ျော်းဝတ်ဆင်သ်းှံို စွဲပါ။
၈။ အပင်စစ်ထိုတ်ဒဆ်းမ ျော်းသှံို်းစွဲဖပီ်းဒနှာက် လက်ကဒ
ို ဆ်းဒသကျောပါ။

106
 အခန်ုံး (၈)

ဇဝထိန်ုံးခ ပ်ပစ္္ညုံး် မ ာုံး- သာုံး ဲအင်ုံးဆက်နင်ကပ်ပါုံးအင်ုံးဆက်မ ာုံး

၈.၁။ နိေါန်ုံး

ဇီဝနည််းပဖင်နမ
ှ နင််းပခင််းသည်သဘျောဝထန််းခ ပ်မဒ
ှု အ်းဂ င်မ ျော်း၏သှံို်းစွဲကျော ဓျောတိုပစစည်း် မဟိုတ်
ဒသျောနည််းလမ််းမ ျော်းနှင် ပတ်ဝန််းက င်နှငသ
် ဟဇျောတပဖစ်ဒသျောနည််းလမ််းမ ျော်းပဖင် ပ်းို မျော်း
ဒ ျောဂါမ ျော်းကို ထန််းခ ပ်သည်နည််းလမ််းပဖစ်သည်။ ဇီဝဒဗေထန််းခ ပ်မှုသည် ဒဘ်းကင််းပခင််း၊
ပစ်မှတထ
် ျော်းသည် ပ်းို မျော်းကိုသျော ထခက
ို ်ဒစပခင််းနှင် ဒ ည
ှ စ
် ွမ်ဒဆျောင်နိုင်ပခင််းတိုဒသကျောင် ပို၍
ပ၍
ို လူကက က်မ ျော်းလျောသည်။ ဓျောတိုနည််းလမ််းမှျောမူ ပစ်မှတ်မဟိုတ်ဒသျောမ ်းစတ်မ ျော်းကို
ဒသဒစပခင််း၊ လူသျော်းမ ျော်း၏က န််းမျောဒ ်း ဆင
ို ် ျော ဆ်းို က ်းမ ျော်းပဖစ်ဒစဒပေါ်ဒစပခင််း
နှင်ပတ်ဝန််းက င်ညစ်ညမ််းမှုကို ပဖစ်ဒပေါ်ဒစသည်။ ဇီဝနည််းလမ််းတွင် အသှံို်းပပ ဒသျော
သဘျောဝ န်သူမ ျော်းတွင် ကပ်ပါ်းအင််းဆက်မ ျော်း၊ သျော်း ဲအင််းဆက်မ ျော်း၊ အဏိုဇီဝ ပ်းို မျော်း
မ ျော်းနှင်အက ်းပပ နီမတိုတ်မ ျော်းပါဝင်သည်။ ၎င််းတိုအနက်သျော်း ဲအင််းဆက်နှင် ကပ်ပါ်း
အင််းဆက် သှံို်းစွဲပခင််းသည် အမ ျော်းဆှံ်းို ပဖစ်သည်။
သျော်း ဲအင််းဆက်၊ ကပ်ပါ်းနှင်ပါ ျောဆီတွ က်တိုအသကျော်းပချော်းနှာ်းခ က်မ ျော်းကို Stehr (1975( က
ဒအျောက်ပါ အတင
ို ််းဒဖျော်ပပထျော်းသည်။
သျော်း ဲအင််းဆက်ဆသ
ို ည်မှျော တစ်သက်တျော လွတ်လပ်စွျောဒနထိုင်သကသည်။ ၎င််းတိုထက်
ကကီ်းမျော်းဒသျော သျော်းဒကျောင်ကဖ
ို မ််းယူစျော်းဒသျောက်ဖပီ်း ဘဝစက်ဝန််းလည်ပတ် န်အတွက်
သျော်းဒကျောင် တစ်ဒကျောင်မက လိုအပ်သည်။ ှခ်းို ဒကျောင်၊ ပင်ကမ
ူ ျော်းနှင် လပ်ခိုန််းက င််း
မ ်းစတ်မ ျော်းစွျောတိုသည် သျော်း ဲဒကျောင် ဥပမျောမ ျော်းပဖစ်သည်။
ကပ်ပါ်းအင််းဆက်သည် မ ျော်းဒသျောအျော်းပဖင် လက်ခှံဒကျောင်ထက်ဒသ်းငယ်ဖပီ်း တစ်ဒကျောင်တည််း
နှင် လက်ခှံဒကျောင်ကိုမသတ်နိုငပ
် ါ။ ကပ်ပါ်းအင််းဆက်အဒကျောင်ဒပါင််း မ ျော်းစွျောသည်
လက်ခှံဒကျောင်ကို ယျော်းယှံဒစပခင််း၊ အျော်းနည််းဒစပခင််း သိုမဟိုတ် အျော်းအင်ခ နဲ သွျော်းဒစကျော
ှံဖန် ှံခါ ဒသဒစနိုင်သည်။
ပါ ျောဆီတွ က်သည် ထူ်းပချော်းသည် သျော်း ဲဒကျောင်အမ ်းအစျော်းတစ်ခိုပဖစ်ဖပီ်း လက်ခှံဒကျောင် နှင်
အ ွယ် အစျော်းတူညီသည်။ လက်ခှံဒကျောင်ကဒ
ို သဒစဖပီ်း လွတ်လပ်ဒသျော အဒကျောင်ကကီ်းဘဝသို
ဒ ျောက် ဒစ
ှ န် လက်ခှံဒကျောင် )သျော်းဒကျောင်( တစ်ဒကျောင်သျောလိုအပ်သည်။ Braconid
နက ယ်ဒကျောင်မ ျော်းသည် ပါ ျောဆီတွ က် ဥပမျောဒကျောင််းမ ျော်းပဖစ်သည်။

107
၈.၂။ သာုံး အ
ဲ င်ုံးဆက်မ ာုံး

သျော်း ဲအင််းဆက်မ ျော်းသည် စပါ်းခင််းတွငဒ

် တွွံ့ ဒသျော ဇီဝထန််းခ ပ်ဒအ်းဂ င်မ ျော်းအနက် အဒ ်း
အပါဆှံ်းို အိုပ်စပို ဖစ်သည်။ သိုဒသျော် အမ ျော်းစိုသည် အစှံိုစျော်းမ ျော်းပဖစ်သကဖပီ်း စိုက်ခင််းထဲတွင်
ဒတွွံ့ သမျှ အင််းဆက် ပ်းို မျော်းမ ျော်းကို ဖမ််းယူစျော်းဒသျောက်သကပခင််းဒသကျောင် ဖ က်ပို်းတစ်မ ်းကို
သတ်သတ်မှတမ
် ှတ် နှမ်နင််း န် ခက်ခဲသည်။ သျော်း ဲဒကျောင်တစ်ဒကျောင်သည်
ဘဝတစ်သက်တျောအတွင််း သျော်းဒကျောင် ဒပါင််းမ ျော်းစွျောကို စျော်းသှံို်းမည်ပဖစ်သည်။ စပါ်းခင်
ပတ်ဝန််းက င်၏ဒန ျောအနှှံ တွငသ
် ျော်း ဲဒကျောင် မ ျော်းကို ဒတွွံ့ ဒလ ှသည်။ အမ ျော်းဆှံ်းို ဒတွွံ့ ဒသျော
သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းမ ်းစတ်မှျော ပင်ကူမ ျော်း၊ လပ်ခန
ို ််းက င််းမ ျော်း၊ ဂစ်တျောက င််း၊
ကျော ျောဘစ်က င််းနှင် ပိုဇင််းမ ျော်းပဖစ်သကသည်။ ၎င််းတိုသည် ပဖတ်စမ််း၊ ပဖ တ်ည ၊ ဖလှံမ ျော်း၊
စပါ်းဆစ်ပို်း ဒလျောက်ဒကျောင်မ ျော်းနှင် ွက်စျော်းပ်းို ဒလျောက်ဒကျောင်မ ျော်းကို ှျောဒဖွစျော်းဒသျောက်
သကသည်။ က င််းမ ျော်း၊ သျော်း ဲနှှံဒကျောင်မ ျော်း နှင်ပို စ်မ ျော်းသည် အင််းဆက်ဥမ ျော်းကို
နှစ်သက်သကသည်။ အခ ွံ့ဒသျော အင််းဆက် ဖ က်ပို်းမ ျော်း၏ ၈၀-၉၀% ဒသျော ဥမ ျော်းအျော်း
သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းက ှျောဒဖွ စျော်းဒသျောက်ပခင််းခှံ သည်မှျော မဆန််းပါ။ အ ွယ်ဒ ျောက်ဖပီ်းဒသျော
ဝှံပိုဒလွပင်ကူ တစ်ဒကျောင်သည် သည် ဒနစဉ် အည ဒ ျောင်ပဖ တ်ပို်း ၅-၁၅ ဒကျောင်ထ
ဖမ််းယူစျော်းသှံို်းနိုင်သည်။ စျော်းသှံို်းဒသျော အ ွယ်ဒ ျောက်ဖပီ်းနှင် ပ်းို မမည်သျော်း ဲဒကျောင် မ ျော်းသည်
အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်းအျော်းတိုက်ခိုကသ် ကဖပီ်း သျော်း ဲဒကျောင် တစ်ဒကျောင် ခ င််းစီ၏ ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်း
ကကီ်းထွျော်းမှုအတွက် သျော်းဒကျောင်အမ ျော်းအပပျော်းလိုအပ်သည်။

၈.၂.၁။ ပ စာုံးယင်
ပ စျော်းယင်အမမ ျော်းက ပ ကိုလိုနီထဲတင
ွ ် ဥအိုသကဖပီ်း ဒပါက်လျောဒသျော ဒလျောက်ဒကျောင်မ ျော်းက
ပ မ ျော်းကိုစျော်းသကသည်။

108
 ပို ၈.၁။ ပ စာုံးယင် အကကာင်ကကုံး နင် ကလာက်ကကာင်

© beneficialbugs.org © beneficialbugs.org

၈.၂.၂။ စိမုံး် က ာင်ဇာကတာင်ဂ ပိိုုံး. Chrysoperla carnea (Neuroptera, Chrysopidae)

ပ်းို ဒလျောင််းသည် ပ ၊ ဒစ်းနဲပ်းို ၊ စိုက်ပ ်းဒ ်းတွင် အဒ ်းကကီ်းဒသျော အင််းဆက်ဖ က် ပ်းို မ ျော်းစွျောတို၏
ဒသ်းငယ်ဒသျော ပ်းို တှံ်းို လှံို်းမ ျော်း နှင်ဥမ ျော်းကို စျော်းဒသျောက်ဖ က်ဆ်းီ ဒသျော အဒ ်းပါသည်
သျော်းဒကျောင် မ ျော်းပဖစ်သည်။ ပ်းို ဒလျောင််းတစ်ဒကျောင်သည် တစ်ဒနလျှင် ပ မ််းမျှ ပ ၁၂ ဒကျောင်
သိုမဟိုတ် ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်း ကကီ်းထွျော်းမှုကျောလတစ်ခိုလှံို်းအတွင််း ပ အဒကျောင် ၁၂၀ ကို စျော်းဒသျောက်နိုငစ
် ွမ််း
ှသည်။

ပို ၈.၂။ အစိမ်ုံးက ာင် ဇာကတာင်ဂ ပိုံးို Chrysoperla carnea

© TNAU © TNAU

၈.၂.၃။ လိပခ
် ိုုံးက ိ င်ုံးမ ာုံး

Cryptolaemus montouzieri: (Coccinellidae: Coleoptera)

လပ်ခ်းှံို က င််းအဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်းနှင်ပို်းမမည်မ ျော်းသည် အဒသက်းပို်းမ ျော်းနှင် အထူ်းသပဖင် ဒစ်းနဲပို်း
မ ျော်းကို စျော်းသှံ်းို သကသည်။ အမမ ျော်းသည် ဒစ်းနဲပို်းမ ျော်းဥအတ်မ ျော်းကသို ကျော်းတွင်
ဥမ ျော်းကိုဥဒလ ှသည်။ ပ်းို မမည် မ ျော်းသည် ဒစ်းနဲပို်းဥမ ျော်း၊ တွျော်းသွျော်းအဆင်အဒကျောင်ငယ်မ ျော

109
နှင် အခ ည်ကူ စျော်းသှံို်းသကသည်။ သျော်းဒလျောင််းအဆင်သ်းှံို ဆင် နှင် ရိုပဖ
် ်းှံို အဆင်
ဒက ျော်ပဖတ်ဖပီ်းဒနှာက် ဆငဖ် ပီ်းဒနှာက် ၂၄ က်အတွင််း အဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်း ပဖစ်လျောသည်။ ဘဝ
သက်တမ််းသည် နှစ်လပဖစ်သည်။
ပို ၈.၃။ လိပ်ခိုုံးက ိ င်ုံး Cryptolaemus montouzieri အကကာင်ကကုံး နင် သာုံးကလာင်ုံး

© TNAU © TNAU

Cheilomenes sexmaculata (Coccinellidae: Coleoptera)

၎င််းသည် ပ မ ျော်း နှင်အပချော်းဒပ ျောဒပ ျောင််းဒသျောခနဓှာကယ
ို ် ဒသျောအင်
ှ ်းဆက်မ ျော်းကိုစျော်းသှံို်းသည်
အလွန် အဒ ်းကကီ်းဒသျော အစှံိုစျော်းသျော်း ဲအင််းဆက်ပဖစ်သည်။ ၎င််းကိုသီ်းနှဒ
ှံ ဂဟစနစ်အမ ျော်းစို
အထူ်းသပဖင် ပ ဆ်းို ွျော်းစွျောက ဒ ျောက်ဒသျောဒန ျောတွင် ဒတွွံ့ ှ သည်။ ၎င််းကို ဓျောတ်ခခ
ွဲ န််းတွင်
ဒမွ်းပမြူ ထိုတ်လိုပ် ဖပီ်း ဒပမပဲတင
ွ ်က ဒ ျောက်ဒသျော ွက်ကပ်ပို်းန မ်နင််း ျောတွငအ
် သှံို်းပပ သည်။

110
 ပို ၈.၄။ လိပ်ခိုုံးက ိ င်ုံး Cheilomenes sexmaculata (ဥ၊ သာုံးကလာင်ုံး၊ ရိုပ်ဖိုုံး နင် အကကာင်ကကုံး)

© TNAU © TNAU

© TNAU © TNAU

၈.၂.၄။ ကခမကထာက်က ိ င်ုံးမ ာုံး

ဒပမဒထျောက်က င််းအဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်းနှင် ပ်းို ဒလျောင််းမ ျော်းကို ဒပမပဲခင််းမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ ဒလ ှဖပီ်း
အပင်ဒပေါ် ှ အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်းကို ဖမ််းယူစျော်းဒသျောက်ဒသကျောင််းဒတွွံ့ သည်။

ပို ၈.၅။ ကခမကထာက်က ိ င်ုံး အကကာင်ကကုံး နင် ပိိုုံးမမည်

© uky.edu © uky.edu

111
 ပို ၈.၆။ ကခမပဲတွင်ကတွွေ့ ကသာ ခါခ ဉ်နက် Camponotus compressus နင် ပ မ ာုံး

© Okello © Okello

၈.၃။ ခမန်မာ ကခမပဲခင်ုံးမ ာုံးတွငက

် တွွေ့ ကသာ သာုံး ဲကကာင်မ ာုံး

စပါ်းစိုက်ခင််းမ ျော်းကဲသိုပင် ပင်ကူမ ျော်း၊ လပ်ခ်းှံို က င််း၊ ပ စျော်းယင်၊ ဒပမဒထျောက်က င််း၊ ပိုစဉ််း၊
လူသတ် ဂ ပ်းို အစ ှဒသျော သျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းကို ဒပမပပခင််းမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ ဒလ သည်
ှ ။
၎င််းတိုအနက် အခ ွံ့ကို ဒအျောက်တွင်ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ပို ၈.၇။ မွှာုံးပင်ကူမ ာုံးကိိုစာုံးသုံးို ကနကသာ Stethoras က ိ င်ုံးမ ာုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

112
 ပို ၈.၈။ ပဲခင်ုံးတွင် ပ မ ာုံးကိို စာုံးသိုုံးလ က် ိကသာ လိပ်ခိုုံးက ိ င်ုံးပိိုုံးကလာင်ုံး နင် အကကာင်ကကုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

ပို ၈.၉။ လူသတ်ဂ ပိိုုံး

© ZLM Htun

၈၄။ ပါ ာဆတွိ က်မ ာုံး.

ပါ ျောဆီတွ က်ကပ်ပါ်းဒကျောင်အမ ်းအစျော်းသည် ငယ်စဉ်ဘဝ၌ အပချော်းသက် ှ )လက်ခှံဒကျောင်(

အတွင််း၌ ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းကကီ်းထွျော်းလျောဖပီ်း ဒနှာက်ဆို်းှံ တွင် လက်ခှံဒကျောင်ကို )သို( ဒပေါ်တွင်
သတ်ပစ်သည်။ ပါ ျောဆီတွ က်မ ျော်းသည်သျော်း ဲဒကျောင်နှင် ကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ျော်း၏
ဝဒသသလကခဏျောမ ျော်း ဒပါင််းစပ်ပါ ှသည်။ အင််းဆက်ပါ ျောဆီတွ က်အမ ျော်းစိုသည်
သက် ှမ ်းစတ်တစ်ခို ဆက်နွယဒ
် သျော )သို(မ ်းစတ်မ ျော်း၏ ဘဝအဆင် တစ်ခိုကိုသျော
တက
ို ်ခိုက်သည်။ အ ွယ်မဒ ျောက်ဒသ်းဒသျော ပါ ျောဆီတွ က်သည် ဖ က်ပို်းတစ်မ ်း၏ ခနဓှာကိုယ်
အတွင််း ခနဓှာကိုယ်အဒပေါ်တွင်ဒနဖပီ်း ခနဓှာကယ
ို ်အ ည်မ ျော်းနှင်)သို( ကိုယတ
် ွင်း် အဂဂါမ ျော်းကို
စျော်းသှံို်းသကသည်။ ဒနှာက်ဆို်းှံ တွင်လက်ခှံဒကျောင်အျော်း ရိုပဖ
် ်းှံို ပပ လိုပ်ဒစကျော အ ွယ်ဒ ျောက် )သို(
ဒကျောင်အပဖစ် ဒပေါ်ထွက်လျောသည်။ ဖ က်ပို်းနှင် ကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ျော်း၏ဘဝ စက်ဝန််းသည်

113
တက
ို ်ဆိုင်မှု ှသည် ကပ်ပါ်းဒကျောင်က ၎င််း၏ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းကကီ်းထွျော်းမှုနှင် လိုက်ဒလ ျောညီဒဒထွ )သို(
ပဖစ်ဒစ န် အတွက် လက်ခဒ
ှံ ကျောင်၏ ဘဝကို ဒပပျောင််းလဲလိုက်သည်။
အက ်းပပ ကပ်ပါ်းအင််းဆက်မ ျော်း ဘဝ၏စက်ဝန််းနှင် မ ်းပွျော်းမှုအဒလအထမ ျော်းသည်ရှုပဒ
် ထွ်း နိုင်
သည်။ အခ ွံ့ဒသျောမ ်းစတ်မ ျော်းတွင် ဖ က်ပို်းတစ်ဒကျောင်အတွင််း အပပင်တွင် ပါ ျောဆီတွ က် )သို(
တစ်ဒကျောင် တည််းသျောဖွှံွံ့ဖဖ ်းကက်းထွျော်းလျောဖပီ်း၊ အခ ွံ့ဒသျောကပ်ပါ်းမ ်းစတ်မ ျော်းက လက်ခှံဒကျောင်
တစ်ဒကျောင် တည််း ဒပေါ်တွင် ကပ်ပါါါ်းဒကျောင် ျောဒပါင််းမ ျော်းစွျောဖွှံွံ့ဖဖ ်းကကီ်းထွျော်းလျောနိုငသ
် ည်။
ဒဆျောင််းခို ျော တွငလ
် ည််း အဒလအထမ ျော်းကွဲပပျော်းနိုင်သည်။ ပါ ျောဆီတွ က်အမမ ျော်းသည်
ဖ က်ပို်းဥမ ျော်းနှင် သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းစွျောကို တက
ို ်ရိုကစ
် ျော်းသှံ်းို ပခင််းပဖင် ဒသဒသကပ က်စီ်း
ဒစနိုငသ
် ည်။
အင်ုံးဆက် ပါ ာဆတွိ က်မ ာုံး၏ အဓိကဝိကသသလကခဏာမ ာုံး
 ၎င််းတိုသည် သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျောလက်ခှံဒကျောင်ကိုသျောဒ ွ်းခ ယ်တက
ို ်ခိုက်သည်။
 လက်ခှံဒကျောင်ထက် အ ယ
ွ ်အစျော်းဒသ်းငယ်သည်။
 အမမ ျော်းကသျော လက်ခှံဒကျောင်ကို ှျောဒဖွသည်။
 မတူကပွဲ ပျော်းဒသျောကပ်ပါ်းဒကျောင်မ ်းစတ်မ ျော်းသည် လက်ခှံဒကျောင်၏
မတူညီဒသျောဘဝအဆင် မ ျော်းကိုတိုက်ခက
ို ်နိုငသ
် ည်။
 ဥ သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းကို မ ျော်းဒသျောအျော်းပဖင် လက်ခဒ
ှံ ကျောင်၏ ခနဓှာကိုယ် အတွင််း၊ )သို(
အန််းအနှာ်းတွင် အိုသည်။ )သို( အပပင်
 ကပ်ပါ်းသျော်းဒလျောင််းက လက်ခှံဒကျောင်ကို အဖမဲသတ်သည်။
ဥကပ်ပါုံး Trichogramma sp (Hymenoptera, Trichogrammatidae)
Trichogramma မ ်းစတ်မ ျော်းသည် အဒတွွံ့ မ ျော်းဖပီ်း ကမ္ျောအနှှံတွငပ
် ှံွံ့နှှံလ က် ှဒနသည်။
အမ ျော်းအျော်းပဖင် လပ်ပပျောဖလှံဥမ ျော်းကို ကပ်ပါ်းပပ သကဒသျော်လည််း Coleoptera အဒတျောင်မျော -
က င််းဒကျောင်မ ျော်း၊ Neuroptera – ဇျောဒတျောင်ပ်းို မ ျော်းနှင် Dipteraပခင် -
ယင်မ ်းစဉ်မ ျော်းတွငလ
် ည််း ကပ်ပါ်းပပ ဒသကျောင််း ဒတွွံ့ ှ သည်။ အနဒယနိုင်ငှံတွင် ကကှံ၊ ဝါဂွမ်း် ၊
နှှံစျော်းဒပပျောင််း၊ ဒပပျောင််းဖူ်း နှင်စပါ်း ဆစ်ပ်းို မ ျော်းကို နှမ်နင််း န် စီ်းပွျော်းပဖစ်ဒ ျောင််းခ လ က် သည်
ှ ။

စပါုံးအဝါက ာင်ဆစ်ပိိုုံး ကာကွယ်နိမ်နင်ုံး န်အတွက် Trichogramma spp

Trichogramma မ ်းစတ်နှစ်မ ်းပဖစ်ဒသျော (T. japonicum နှင် T. chilonis) တိုကို
စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ ဒလ ှသည်။ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် စစ်ကင
ို ််းတိုင််းဒေသကကီ်းမှ ဒ ဘိုဖမ ွံ့၊
မနတဒလ်းတိုင််းဒေသကကီ်းမှ ပမစ်ငယ်ဖမ ွံ့ ၊ ဒနပပည်ဒတျော်ဒကျောင်စီနယ်ဒပမအတွင််း ှ ဒ ဆင််း

114
စိုက်ပ ်းဒ ်းတကကသိုလ် နှင် န်ကိုန် သီ်းနှက
ှံ ျောကွယ်ဒ ်းရှံို်းခ ပ်တိုတွင် Trichogramma
ကပ်ပါ်းမ ျော်း ဒမွ်းပမြူ ထိုတ်လိုပ်ပဖန်ပဖြူ်းလ က် သည်
ှ ။
Trichogramma အလိုပလ
် ိုပ်ပို
Trichogramma သည် ဥကပ်တစ်မ ်းပဖစ်ဖပီ်း အမမ ျော်းသည် ၎င််းတို၏ အလွန်ဒသ်းငယ်ဒသျော
ဥမ ျော်းကို စပါ်းခင််းထဲ ှ ဆစ်ပို်း၊ ွက်အမ်ပို်း နှင် ွက်လပ်ပို်း ကဲသိုဒသျော လက်ခှံဒကျောင်မ ျော်း၏
ဥမ ျော်းထဲ၌ အိုခ သည်။ Trichogramma ဒလျောက်ဒကျောင်သည် လက်ခှံဒကျောင်ဥထဲတွင်
အဒကျောင်ဒပါက်ဖပီ်း အတွင််းမှ တစ်ရြူှ ်းသျော်းမ ျော်းကိုစျော်းသည်။ Trichogramma ပ်းို ဒလျောင််းသည်
၂၅°စင်တီဂ တ်တွင် ၁၀ က် ခန် အတွင််း ဖွွံ့ှံ ဖဖ ်းကကီ်းထွျော်းမှုကိုဖပီ်းဆှံ်းို ဖပီ်း လက်ခှံဒကျောင်ဥမှ
အဒကျောင်ကကီ်းအပဖစ်ထွက်လျောသည်။ ဖ က်ပို်းသည် ပ်းို တှံ်းို လှံို်းအပဖစ် စျော်းဒသျောက်ဖ က်ဆ်းီ ပခင််း
မပပ နိုင်မီ ဒသသွျော်းဒသျောဒသကျောင် Trichogramma အသှံို်းပပ ပခင််းသည်ပ်းို သီ်းနှှံပင်
အဒစျောပင
ို ််းအဆင်တွင် ပ က်စီ်းမှုကက
ို ျောကွယ်နိုငသ
် ည်။

Trichogramma မည်သိိုသိုုံးစွဲ မည်နည်ုံး

Trichogramma သည် လယ်ကွင််း ှ လက်ခှံဒကျောင်မ ျော်းဒပေါ်တွင် မ ်းပွျော်းကျော ပွျော်းမ ျော်း
နိုင်ဒသျော်လည််း အဒပခအဒနအမ ျော်းစိုတွင် ဒသ်းငယ်ဒသျောနက ယ်ဒကျောင်ငယ်မ ျော်း၏
သက်တမ််းတို ဒတျောင််းပခင််းဒသကျောင် သီ်းနှှံတစ် ျောသီအတွင််း ကကမ်ဖန်မ ျော်းစွျော လတ်ဒပ်း န်
လိုအပ်သည်။ Trichogramma ဇီဝထန််းခ ပ်မှု ဒအ်းဂ င်ကို စပါ်းခင််းမ ျော်းထဲသို နက ယ်ဒပါက်
ခါနီ်း ကပ်ပါ်းပပ ထျော်းဒသျော ဥ ၁၀၀၀ ခန် ဒကျော်ကပ်ထျော်းသည် ကတ်ပပျော်းငယ်မ ျော်းပဖင်
လတ်ဒပ်း သည်။ ဥကတ်ခ တ် န် အခ န်ဒကျောင််းသည် အလွန်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ဥကေ်ခ တ်ခ န်
ဒနှာက်က ပါက စပါ်းခင််းမဒ ျောက် ှမီ နက ယ်ဒကျောင်မ ျော်း အဒကျောင်ဒပါက်ကျော
ဆှံ်းို ရှံှု်းသွျော်းနိုင်သည်။ အဒကျောင်မဒပါက်မီ အလွန်ဒစျောစွျောခ တ်ပါက ျောသီဥတို ဒသကျောင် )သို(
သျော်း ဲ ဒကျောင်မ ျော်းစျော်းသှံို်းပခင််းဒသကျောင် ဥမ ျော်းပ က်စီ်းဆှံို်းရှံှု်းသွျော်းနိုင်သည်။ အ ွယအ
် စျော်း
ဒသ်းငယ်ဖပီ်း ပ ှံသန််းနိုင်စွမ််း ည်ညှံဖ င််းပခင််းဒသကျောင် ဖ က်ပို်းကျောကွယ်နှမ်နင််းမှု
ဒကျောင််းမွနဒ
် စ န် ထရိုင်ခက
ို တ်မ ျော်းကို စပါ်း ခင််းဒန ျောမ ျော်းစွျောတွင် ခ တ်ဆဒ
ွဲ ပ်း န်လိုအပ်သည်။
၁၀(x ၁၀ မီတျောစီ ပချော်းကျော စပါ်းခင််း)တစ်ဟက်တျောတွင် ထရိုင်ခိုကတ် ၁၀၀ နက ယ် (
ခ တ်ဆွဲ န် ဒထျောက်ခှံ )တစ်သန််းခနအကကှံ
် ပပ ထျော်းသည်။

115
Trichogramma သိုုံးစွဲခခင်ုံး၏အာုံးသာခ က်မ ာုံး-
 စပါ်းခင််း ှ အဓက လပ်ပပျော ဖလှံဖ က်ပို်းမ ျော်း ကို နှမ်နင််း န် အသှံို်းပပ နင
ို ်သည်။
 ပ်းို သတ်ဒဆ်းအသှံို်းပပ မှုကဒ
ို လ ျောနည််းဒစသည်။
 အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်းတွင် ပို်းသတ်ဒဆ်းခှံနိုင် ည် ှပခင််းကတ
ို ျော်းဆီ်းသည်။
 ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်းပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းနှင်ထဒတွွံ့မှုကိုဒလျှျောခ သည်။
 အစျော်းအဒသျောက်မ ျော်းတွင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းကကွင််းမက န် သည
ှ ်အတွက် လယ်သမျော်းမ ျော်း၏
က န််းမျောဒ ်းအတွက်အနတ ျောယ်မ ှနင
ို ်။
 ကွင််းထဲမှ အပချော်းဒသျောသဘျောဝ န်သူမ ျော်း၊ ဒဂဟစနစ်မျှတမှုနင
ှ ် သဘျောဝပတ်ဝန််းက င်
ထန််းသမ််းဒ ်းကိုကျောကွယ်ဒပ်းသည်။
 မည်သည် ဒဆ်းေဏ်ခှံနိုင် ည် ှမှုပပဿနှာကိုမမ
ှ ပဖစ်ဒပေါ်ဒစပါ။
 စပါ်းခင််း ှအပချော်းသက် မ
ှ ျော်း၊ ဒပမဆီလျော၊ ဒ နှင်ဒလထိုတိုတွင် မည်သည်
အနတ ျောယ်မျှမ ှပါ။
 ဒ ည
ှ တ
် ည်တဖပီ
ှံ ်း ကိုန်က စ တ်သက်သျောဒသျောနည််းလမ််းတစ်ခိုပဖစ်သည်။

116
 ပို ၈.၁၀။ Trichogramma sp ဥကပ်ပါုံးပါ ာဆတွိ က်

© agritech.tnau.ac.in © agritech.tnau.ac.in

ပို ၈.၁၁။ ပဲလွန်ုံးတွင်ကတွွေ့ ကသာ ပ မ ာုံးကိိုကစာင်က ာက်ကနသည် ပို ကါဆိတ်တစ်ကကာင် နင်

ကပ်ပါုံးခပ ခထာုံး ကသာ ပ မမ်မမ ာုံး

© ZLM Htun

117
 ပို ၈.၁၂။ စိိုက်ပ ိ ုံးက ုံးသိုကတသနဌာနမ အ ာ တ
ိ စ်ဦုံးက လယ်သမာုံးမ ာုံးအာုံး ဥကပ်ပါုံးနက ယ်
သိုုံးစဲန
ွ ည်ုံး င်ုံးလင်ုံးခပသကနစဉ်

© Myint Thaung

၈၅ စပါုံးကဂဟစနစ်တင
ွ ် သာုံး ဲအင်ုံးဆက်နငက
် ပ်ပါုံးအင်ုံးဆက်မ ာုံး၏အခန်ုံးကဏ္ဍ.

အပူပင
ို ််းဒေသစပါ်းစက
ို ်ခင််းမ ျော်း၌ အဒစျောပိုင််း ျောသီတင
ွ ် သျော်း ဲအင််းဆက်နှင် ကပ်ပါ်းအင််းဆက်
မ ျော်းစွျော ဒကျောင််းစွျောပပန်နှှံလ က် ှဒနကိုဒတွွံ့ ှ သည်။ Parasitoids သည် အဒပါမ ျော်းဆှံို်းပဖစ်ဖပီ်း
မ ်းစတ်ဒပါင််း ၁၈၇ မ ်း၊ ှသမျှ အဒကျောင်မ ျော်း၏ ပဖစ်သည်။ အပင်စျော်းသတတဝါ )%၄၄.၂၄(
မ ်းစတ်ဒပါင််း ၁၂၇ မ ်း ှသည်။ အစှံိုစျော်းသျော်း အ
ဲ င )%၆၀.၁၆(ါ်ါ်းဆက်မ ျော်းသည် ျောသီ
အဒစျောပင
ို ််း ပထမသှံို်းပှံိုတစ်ပှံိုတွင် အလွန်ဒပါမ ျော်းကျော ဒနှာက်ပိုင််းတွငဒ
် လ ျောနည််း သွျော်းသည်
အဒဆွ်းစျော်း နှင် ဒ ဒပေါ် ဒမ ျောဒန ဒသျော plankton အပင်စျော်းသည်အဒကျောင်မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းကျော
အဒ အတွက်မ ျော်းပပျော်း လျောသကသည်။

118
 ပို ၈.၁၃။ အင်ေိိုနုံး ာုံးနိိုင်င ဆည်က ကသာက်စပါုံးတွင်မတ်တမ်ုံးတင်ထာုံးကသာမ ိ ုံးစတ
ိ ်
အက အတွက်နင် ာခိိုင်နှုန်ုံး

(၁၈.၉၅%)

(၄၀.၀၀ %)

(၁၆.၆၀%)

(၂၄.၄၄%)

သ ားရဲအင်ားဆက်မ ား ကပ်ပ ားအင်ားဆက်မ ား အပင်စ ားအင်ားဆက်မ ား အဆဆားနှငဆ

် ရညစ
ှိ ား

ဇစ်ခမစ် − Settle et al., 1996.

၈.၆။ မတူကခွဲ ပာုံးကသာကပ်ပါုံးအင်ုံးဆက် / သာုံး ဲအင်ုံးဆက်မ ာုံး၏ ဥနိိုငစ

် ွမုံး် /စာုံးနိိုငစ
် ွမုံး်

ဒပမပဲနင
ှ ်နှမ်း် ခင််းမ ျော်းတွင်ဒတွွံ့ ဒသျော သဘျောဝ န်သူ သျော်း ဲအင််းဆက်နှင် ကပ်ပါအင််းဆက်မ ျော်း
၏ သျော်းဒကျောင်ဖမ််းယူစျော်းဒသျောက်နင
ို ်စွမ််းနှင် ကပ်ပါ်းပပ နိုင်စွမ််းကို ဒအျောက်တင
ွ ် ဒဖျော်ပပထျော်း
သည်။

ဇယာုံး ၈.၁။ သာုံး ဲအင်ုံးဆက်နင် ကပ်ပါုံးအင်ုံးဆက်တိုိ၏ ကပ်ပါုံးခပ နိင

ို ်စွမ်ုံး နင် စာုံးနိိုငစ
် မ
ွ ်ုံး

လပ်ခ်းှံို က င််း အ ွယ်ဒ ျောက်အဒကျောင်ကကီ်းတစ်ဒကျောင်သည် တစ် က်

ပ အဒကျောင် ၅၀ စျော်းသည်

ပထမ နှင် ေိုတယ သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းသည် တစ် က် ပ အငယ်

တစ်ဒကျောင်

တတယ နှင် စတိုတထ သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းသည် တစ် က်

ပ အလတ်စျော်း ၂ ၃ ဒကျောင် -

ပဥစမ သျော်းဒလျောင််းမ ျော်းသည် တစ် က် ပ အဒကျောင်ကကီ်း ၃ ၄ -

ဒကျောင်

119
 လူသတ်ဂ ပ်းို ဘဝတစ်သက်တျောတွင် သျော်းဒလျောင််း ၂၅၀ မ ၃၀၀ စျော်းသှံို်းသည်

ပ စျောဇျောဒတျောင််းဂ ပို်း သျော်းဒလျောင််းတစ်ဒကျောင်သည် သ်တမ််းတစ်ဒလ ျောက်တွင် ပ ၁၀၀ ,

ယင်ပဖြူ ရိုပဖ
် ်းှံို ၃၂၉ ခို၊ ပဖ တ်စမ််း ပ်းို မမည် ၂၈၈ ဒကျောင်
စျော်းနိုင်သည်

ပင်ကူ တစ် က် သျော်းဒလျောင််းအဒကျောင်ကကီ်း ၅ ဒကျောင်/

ဘ ျောကွန်နက ယ် အမတစ်ဒကျောင်သည် ၁၀၀ ၂၀၀ ဥထအိုနင

ို ်သည်။ သျော်းဒလျောင််း-
တစ်ဒကျောင်သည် ၁ ၈ ဥထစျော်းနိုင်သည်-

ထရိုင်ခိုဂ မ်မျော အမတစ်ဒကျောင်သည် ၂၀၂၀၀ ဥထအိုနိုင်သည်။-

သျော်း ဲမျော်းပင်ကူ အ ွယဒ

် ျောက်အမတစ်ဒကျောင်သည် တစ် က်လျှင် အပင်စျော်းမ ျော်း
ပင်ကူ ၂၀ ၃၅ ဒကျောင် ထစျော်းနိုင်သည်။-

၈.၇။ ဇဝနိမ်နင်ုံးနည်ုံးအကလအထမ ာုံး

တိုံးို ပွာုံးမ ာုံးခပာုံးကစခခင်ုံး နင် ထိန်ုံးသိမုံး် ခခင်ုံး

 Trichogramma japonicum နှင် T chilonis မ ျော်းကို စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် အဝါဒ ျောင်
ဆစ်ပို်းနှင် စပါ်း ွကဒ
် ခါက် ပို်းဖလှံမ ျော်း၊ ဥမ ျော်းဒတွွံ့ ှပါက တစ်ဟက်တျောလျှင်
အဒကျောင်တစ်သန််း လတ်ဒပ်း မည်။
 သဘျောဝ သျော်း ဒ
ဲ ကျောင်မ ျော်းပဖစ်ဒသျော ပင်ကူမ ျော်း၊ dryinids မ ျော်း၊ ဒ ဒနဂ ပို်းမ ျော်း၊
မ စ်ဂ ပ်းို မ ျော်း၊ ပိုစဉ််းဒလ်း၊ ပိုစဉ််းကကီ်း၊ နှဒ
ှံ ကျောင်မ ျော်း၊ စတျောဖင
ို ်လင်နစ် က င််းမ ျော်း၊
ကျော ျောဘစ် က င််းမ ျော်း၊ လပ်ခ်းှံို က င််းမ ျော်းနှင် ကပ်ပါ်းအင််းဆက်မ ျော်း ပဖစ်ဒသျော
အပင်တလ
ီ က်၊ တက်ထ ျော စတီ်းခက်စ်၊ တယ်လီနမ
ို တ်၊ ထရိုင်ခိုဂ မ်မျော၊ ဘ ျောကွန်နှင်
ပလျောတီ ဂက်စတျော နဂ မ
ီ ျော်းကို ထန််းသမ််းဒစျောင်ဒ ှျောက်ထျော်းသင်သည်။
 ဆစ်ပို်းဥခမှံ မ ျော်းကို ဒကျောက်ယူစိုဒဆျောင််းဖပီ်း ဝါ်းဒလှျောင်ခ င် သိုမဟိုတ်
နှာ်းဒနကိုင််းမ ျော်းတွင် စပါ်းပန််းပွင်သည်တိုင် ထျော်းဒပ်း မည်။ ဒပါက်လျောဒသျော နက ယ်
မ ျော်းသည် အထဲတွင် ှဒနဖပီ်း ဖ က်ပို်း ဒလျောက်ဒကျောင်မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းမည် ပဖစ်သည်။
ထိုအပပင် ဤဝါ်းဒလှျောင်အမ်မ ျော်းသည် အင််းဆက်စျော်း ငှက်မ ျော်း နှာ်းဒန န်
အသှံို်းဝင်မည်ပဖစ်သည်။
 ဒန ျောကို စီမှံခန်ခွဲပခင််း စက
ို ်ခင််း နယ်နမတ်အစွန်တွင် သဘျောဝ က က်စျော်း ျော -
ဒန ျောမ ျော်းကို ကျောကွယ်ဒစျောင်ဒ ှျောက်ထျော်းပခင််းပဖင် ဖ က်ပို်းမ ျော်း၏
သဘျောဝ န်သူမ ျော်းကို ကျောကွယထ
် န််းသမ််းထျော်းနိုငသ
် ည်။ စိုကခ
် င််းစီမှံခန်ခွဲပခင််းနှင်
ကန်သင််းမ ျော်းဒပေါ်တွင်ခ စ်တီ်းပန််း၊ ခ ဉ်ဒပါင်ဒလျှျော် ကဲသိုဒသျော ပန််းပွင်သည်
အပင်မ ျော်းစိုက်ပ ်းဒပ်းထျော်းပခင််းပဖင် အက ်းပပ သဘျောဝ န်သူ အဒ အတွကက
် ို
တ်းို ပွျော်းဒစနိုင်ဖပီ်း ပမစ်ဖန
ို ီမတိုတ် က ဒ ျောက်မှုကလ
ို ည််း ဒလ ျောက ဒစနိုင်သည်။
120
ပင်ကူမ ျော်း နှာ်းခို န် ဒကျောက်ရို်းတိုန််းမ ျော်း ထျော်းဒပ်းပခင််းပဖငလ
် ည််း ပငက
် ူအဒ အတွက်
ပွျော်းမ ျော်းဒစဖပီ်း ငှက်မ ျော်းလည််း နှာ်းခိုနိုငမ
် ည် ပဖစ်သည်။

121
 အခန်ုံး (၉)

ကပါင်ုံးနိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

၉.၁။ နိေါန်ုံး

ဒပါင််းပင်ဆိုသည်မှျော မလိုအပ်သည်ဒန ျောတွင် ှဒသျော အပင် ၊ မလိုလျော်းအပ်ဒသျောအပင်၊ အနိုတ်

လကခဏျော တန်ဖို်းမ ျော်း ှဒသျောအပင် )သိုမဟိုတ(် ဒပမဆီလျောကို လူသျော်းမ ျော်းနှင် ယှဉ်ဖပ င်
သှံို်းစွဲဒသျော အပင်ဟို ဒယဘိုယ အဓပပျောယ်ဖွင်ဆိုသကသည် )Muzik, 1970(။ ထိုဒသကျောင် ဒပမပဲ
စိုက်ခင််း၌ဒပပျောင််းဖူ်းသည် ဒပါင််းပင်တစ်မ ်းဟိုဆိုနိုင်သည်။ မလိုလျော်းအပ်ဒသျော အပင်အမ ်း
အစျော်းမ ျော်းပဖစ်ဒသျော သစ်ပင်မ ျော်း၊ ွက်ပပျော်းအပင်မ ျော်း၊ ပမက်မ ျော်း၊ ပမက်မိုန်ညင််း)sedges(မ ျော်း၊
ဒ ဒနအပင်မ ျော်းနှင် ကပ်ပါ်းပန််းပွင်မ ျော်း )dodders, mistletoe, witchweed)သည်
ဒပါင််းပင်မ ျော်း ပဖစ်သကသည်။
ဒပါင််းပင်မ ျော်းသည်
)က( အလင််းဒ ျောင်၊ ဒ ၊ အျောဟျော နှင် အပချော်းကကီ်းထွျော်းမှုလိုအပ်ခ က်မ ျော်းအတွက် သီ်းနှှံမ ျော်းနှင်
ယှဉ်ဖပ င်ပခင််း၊
)ခ( ပ်းို မျော်းမ ျော်းနှင်ဒ ျောဂါမ ျော်းအတွက် လက်ခှံလဲ ပင်အပဖစ်ဒဆျောင် ွကပ် ခင််း၊
)ဂ( သီ်းနှှံအထွက်နှုန််းနှင် အ ည်အဒသွ်းဒလ ျောက ဒစပခင််း အစ ှသပဖင် သီ်းနှှံမ ျော်းကို
ထခိုက်ပ က်စီ်း ဒစပါသည်။

၉၂။ ကပါင်ုံးပင်အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး.

ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို တစ်နှစ်ခဒ

ှံ ပါင််း )ဥပမျော-ဘဲစျောပမက်(, နှစ်နစ
ှ ်ခှံဒပါင််း )ဥပမျော- မိုနလ
် ျောရိုင််း( နှင်
နှစ် ှည် ဒပါင််း )ဥပမျော- ပမက်မိုနည
် င််းမ ျော်း(ဟူ၍ သက်တမ်ုံးကပေါ်မူတည်ဖပီ်း အမ ်းအစျော်းခွဲပချော်း
နိုင်သည်။
ရိုပသ
် ွင်လကခဏာကပေါ်မူတည်လ က် -
)က( ပမက်မ ျော်း - အ ွက်မ ျော်းသည် က ဉ််းဒပမျောင််းဖပီ်း ွက်ဒသကျော အဖပ င်မ ျော်း ှသည်။
ပမစ်မျောစနစ်မ ျော်း ဖပီ
ှ ်း, ပင်စည် )သိုမဟိုတ(် culms မ ျော်းမှျော လှံို်းဝိုင််းသည်။ အ ွက်တွင်အပိုင််း
နှစ်ပိုင််းပါ ၀ င်သည်။ အ ွက်ပပျော်းနှင် ွက်ဖှံို်း ဟူ၍ ပဖစ်ဖပီ်း ၂ ခိုဆှံို ျောတွင် လျှျော ပါ ှသည်။ )ဥပမျော
- ဘဲစျောပမက်(

122
)ခ( ပမက်မှံိုညင််းမ ျော်း - ပမက်မ ျော်းနှင် ဆင်တဒ
ူ သျော်လည််း ပင်စည်မှျော သှံို်းဒပမျောငပ
် ှံို ှသည်။
ွက်စွယ် နှင် ဆှံသ
ို ည်ဒန ျောတွင် လျှျောမပါ ဘဲ
ှ ပင်စည်ပတ်လည်တွင် ပပွန်ပိုသ
ှံ ဏ္ဍန်
ပဖစ်ဒနသည်။ )ဥပမျော - ဒေါင််းဖမီ်းပ ှံ(

- ဥပမျော( အ ွက်ပပျော်းဖပီ်း ွက်ဒသကျောမ ျော်း ယှက်ဒနသည်။ - ွက်ပပန်ဒပါင််းမ ျော်း )ဂ(

)ကဒတျောက်ဆတ်

ပို ၉.၁။ ကပါင်ုံးအမ ိ ုံးအစာုံး ခွဲခခာုံးခခင်ုံး

Grassမြက် မြက်ြန
Sedge ု ည
် င််း

© ZLM Htun

ဇစ်ခမစ် − Vergara.

၉.၃။ အာ ကေသစပါုံးခင်ုံးမ ာုံး ိ ကပါင်ုံးမ ာုံး

အျော ှဒေသစပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ ဒလ ှဒသျော ဒပါင််း ၁၂ မ ်းကို IRRI Rice Knowledge Bank
က dirty dozen ဟိုတင်စျော်းထျော်းသည်။ ပမက်မိုန်ညင််းဥနက်သည် ယျောသီ်းနှှံမ ျော်းတွင် ဆ်းို ွျော်းစွျော
က ဒ ျောက်ဖပီ်း ဒနွစပါ်းတွင် လည််း ဒတွွံ့ သည်။ ဤဒပါင််းသည် ယျောသီ်းနှှံမ ျော်းမှ စပါ်းခင််းမ ျော်းသို
ဒ ျောက် လျောသည်
ှ ။ နှမ်နင််း န်ခက်ခဲဖပီ်း သတ်နိုငဒ
် သျောဒပါင််းသတ်ဒဆ်း မ ဒသ်းပါ။
ှ အဒ
အတွက် ဒလ ျောပါ်းဒစ န်အတွက် လက်ဒပါင််းလိုက်ပခင််းနှင် စက်က ယျောမ ျော်းကိုသျောသှံို်း
စွဲဒန ပါသည်။
ပမက်မိုန်ညင််းမ ျော်းသည် အလွန်ဆ်းို ွျော်းဖပီ်း ကျောကွယ်နှမ်နင််း န် အတွက် post-emergence
ဒပါင််းသတ် ဒဆ်းမ ျော်းပဖစ်ဒသျော Bispyribac-sodium 10% w/v ပါဝင်သည် ဒ ျောင််းတမ််း
ဒဆ်းမ ျော်းကို သှံို်းစွဲဒလ သည်
ှ ။ ဤဒပါင််းဒသကျောင် သီ်းနှှံအထွက်နှုန််း ၅၀% ထ ဒလ ျောက
ဒစနိုငသ
် ည်ဟို ဒတျောင်သူ မ ျော်းက ယူဆသကသည်။

123
ပို ၉.၂။ ခမက်မိုန်ညင်ုံးအဝါ နင် ခမက်မိုန်ညင်ုံးအစိမ်ုံး

© IRRI © IRRI

ပို ၉.၃။ ဝမ်ုံးဘဲစာခမက် နင် ခမက်သုံး

© IRRI © IRRI

ပို ၉.၄။ ကကိတ်မန် နင် ခမက်ကွမ်ုံးသုံးကလုံး

© IRRI © IRRI

ပို ၉.၅။ ကကခခသည်ခမက် နင် ကေါင်ုံးပမုံးပ

© IRRI © IRRI

124
 ပို ၉.၆။ ကပါင်ုံးကလုံးညင်ုံး နင် ဝက်လာ

© IRRI © ZLM Htun

ပို ၉.၇။ ခမက်ကလိုုံး နင် လယ်ပေူ

© IRRI
© IRRI

၉.၄။ ခမန်မာနိိုင်င ိ ကခမပဲခင်ုံးမ ာုံးတွင် ကတွွေ့ ိ ကသာ ကပါင်ုံးအမ ျူိ ုံးအစာုံးအခ ိ ွေ့

မဒကွ်းဒေသ ယျောဒပမမ ျော်းတွင် က င်သှံို်းလ က် ဒသျော

ှ ပဲတီစမ််း အဒပခပပ သီ်းနှှံပှံိုစှံအ စိုက်ပ ်း
ထျော်းသည် အခင််းမ ျော်းတွင် ဒ ဆင််းစိုက်ပ ်းဒ ်းတကကသိုလ်မှ ဒဆျောင် ွကခ
် ဲဒသျော စမ််းသပ်ခ က်
မ ျော်းအ ပမက်မိုန် ညင််းစမ််း Cyperus iria ၊ ပမက်မိုနည
် င််းဥနက် Cyperus rotundus ၊
လက်သဲခွပမက် Digitaria ciliaris နှင် ဒလ်းခွပမက် Dactyloctenium aegyptium တိုသည်
အဓကဒပါင််းအမ ်းအစျော်းမ ျော်းပဖစ် သကသည် ။ ွက်ပပန် ဒပါင််းမ ျော်းမှျော ဝက်က တ် Commelina
benghalensis ၊ ဟင််းဂလျောဝါ Cleome viscose၊ ပင်ကူထပ်ပတ် Lecuas lavandulifolia ၊
ှမ််းဒပပ်း Richardia brasiliensis ၊ စျောကဒလ်းဇီ်း Phyllanthus niruri နှင် သကက်ဒမျောက်ဆူ်းပ ှံ
Achyranthes aspera တိုပဖစ်သကသည် (Maung et al., ၂၀၁၉)။

125
ပို ၉.၈။ ဆူုံးပ ကက်ကမာက် နင် ကောက်ကခွုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၉။ ခမင်ုံးခွာ နင် ပင်ကူထိပ်ပိတ်

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၁၀။ ဝါုံးရိုခမက် နင် ဝမ်ုံးဘဲစာခမက်

© Myint Thaung © Myint Thaung

126
ပို ၉.၁၁။ ဟင်ုံးနိုနွယ်ဆူုံးကပါက် နင် ပင်စိမ်ုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၁၂။ စာကကလုံးဇုံး နင် ပိုကလာရိိုင်ုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၁၃။ ဟင်ုံးဂလာဝါ နင် ဆူုံးကလ

© Myint Thaung © Myint Thaung

127
ပို ၉.၁၄။ ခမက်မိုန်ညင်ုံးဥနက် နင် ခမက်ကလိုုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၁၅။ ပ နနဝါ နင် ကျွဲကက ာင်ုံးမင်ကဆုံး

© Myint Thaung © Myint Thaung

128
 ပို ၉.၁၆။ ကကွက်နကေါင်ုံး နင် ကက်ကမာက်ခဖျူ

© Myint Thaung © Myint Thaung

ပို ၉.၁၇။ ကက်ကမာက်ခဖျူ ထူထပ်ကသာ မတ်ပဲခင်ုံး နင် ကောက်ပင် ထူထပ်ကသာ ကိုလာုံးပဲခင်ုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

၉.၅။ မ ိ ုံးပွာုံးခခင်ုံးနင် ပ ွေ့နခခင်ုံး

၉.၅.၁။ မ ိ ုံးပွာုံးခခင်ုံး

ဒပါင််းမ ျော်းသည် သဘျောဝအဒလ ျောက် မ ်းပွျော်း ျောတွင် အလွန်ထဒ ျောက်မှု ှသည်။ ၄င််းတိုသည်
လင်စှံိုနည််း သိုမဟိုတ် လင်မဲ )မ ်းပွျော်းအစတ်အပိုင််းမှ ပွျော်းနင
ို ်သည်။( လင်စှံို မ ်းပွျော်း န်အတွက်
ပန််းပွင်ဖပီ်းဝတ်မှံှုက်းူ န် လိုအပ်သည်။ ထိုမှတဆင် အဒစမ ျော်း ပဖစ်လျောသည်။
တစ်နှစ်ခှံပင်အမ ျော်းစိုသည် စိုက်ပ ်းဖပီ်း ၅ ပတ်အသကျော ပန််းစပွင်ဒလ ှသည်။ ဒပါင််းပင်မ ျော်း
ပန််းပွင်ခ န် သည် စပါ်းခင််း ပင်ပွျော်းထွက်သည် ကျောလနှင် ကကှံ ကက က်ဒလ ှသည်။ မ ်းပွါ်းသည်
ကျောလသည် အလွန် ှညလ
် ျော်းဖပီ်း ပန််းမ ျော်း ဆက်တိုက် ပွင်ဒလ ှကျော ဒပါင််းဒစ အဒပမျောက်အပမျော်း
ထိုတ်လိုပ်နင
ို သ
် ည်။
အပင်အစတ်အပိုင််းမှ မ ်းပွါ်းပခင််းကို ပင်စည် ၊ အပမစ်၊ အ ွက် သိုမဟိုတ် ဒပမဒအျောက်
အစတ်အပင
ို ််း ပဖစ်သည်ရိုငဇ
် ိုန််းမ ျော်း ၊ ဒပမဒပေါ်အစတ်အပိုင််း စတိုလွန်မ ျော်း ၊ က ြူဘျော ၊ ကွမ််း ၊
ဘတ် အစ ှသည် ဥမ ျော်း မှ မ ်းပွျော်းနိုင်သည်။

129
၉.၅.၂။ ပ ွေ့နခခင်ုံး

မ ်းပွျော်းနိုင်စွမ််းသည် ဒပါင််းပင်မ ်းစတ် တစ်မ ်း၏ ဒပါမ ျော်းမှုကို အဆှံို်းအပဖတ်ဒပ်းသကဲသို

ပ ှံွံ့နှှံပခင််းသည် ၄င််း ဒပါင််းမ ်း၏ ဒန ျော အနှှံ ဒ ျောက် မှု
ှ ကို အဆှံ်းို အပဖတ်ဒပ်းသည်။
ဒပါင််းမ ျော်းသည် ဒလ၊ ဒ ၊ လူအပါ အဝင် တ စဆျောန်မ ျော်းနှင် စက် က ယျော မ ျော်းဒသကျောင် ပ ှံွံ့နှှံ
သွျော်းနိုင်သည်။
က ဉ်ုံးကခမာင်ုံးကသာ ကန ာကေသတစ်ခအ
ို တွင်ုံးကပါင်ုံးမ ာုံး ပ ွေ့နသွာုံးကစ န် ကအာက်ပါအခ က်
မ ာုံးက အကထာက်အကူ ခပ သည်။
)က( ဒပါင််းနှင် ဒ ျောဒနှှာဒနဒသျော သီ်းနှှံမ ်းဒစမ ျော်းကို သှံို်းစွဲပခင််း သိုဟိုတ် တ စဆျောန်
အစျောအပဖစ် ဒက ်းဒမွ်းပခင််း
)ခ( တ စဆျောန်မ ျော်း သိုမဟိုတ် ငှက်မ ျော်းက ဒပါင််းဒစမ ျော်းကို စျော်းဒသျောက်ဖပီ်း
အစျောလမ််းဒသကျောင််းမှ စွန်ထိုတပ် ခင််း
)ဂ( ဒလ
)ဃ( သွင််းဒ
)င( ဒပါင််းပင် ှဒသျော ဒန ျောမှ ဒပမဒဆွ်း
)စ( လယ်ယျောသှံို်း က ယျောမ ျော်း သယ်ယူပိုဒဆျောင်ပခင််း

၉ ၆။ သုံးနနင် ကပါင်ုံးယဉ်ပပိ င်မှု.

ဒပါင််းပင်မ ျောသည် စိုက်ပ ်းသီ်းနှှံမ ျော်းနှင် အလင််းဒ ျောင် ၊ ဒ နှင် အျောဟျော မ ျော်းကို
ယှဉ်ဖပ င်လယ
ို ူစျော်းသှံို်း ပခင််းဒသကျောင် သီ်းနှှံအထွက်နှံှု်း ထခက
ို ်နိုငသ
် ည်။ အလင််းဒ ျောင်
အစိုဓါတ်နှင် အျောဟျော လိုယူစျော်းသှံို်းရှံို သျောမက ဒပါင််းပင်မ ျော်းဒသကျောင် သီ်းနှှံမ ျော်း ဒသဒသက
ပ က်စီ်းသည်အထ (allelopathic interaction ) ေိုကခဒပ်းနင
ို ်သည်။ ဒပါင််းပင်မ ျော်း၏
အ ွက်မ ျော်း ပင်စည်မ ျော်း သိုမဟိုတ် အပမစ်မ ျော်းမှ ထိုတ်လတ်ဒသျော သိုမဟိုတ် ၄င််းတို ဒပမဆီလျော
အတွင််း ဒဆွ်းဒပမသွျော်းဒသျော အခါ ဒပေါ်ထွက်လျောဒသျော allele chemicals မ ျော်းက အပင်မ ျော်းကို
ေိုကခဒပ်းနင
ို ်သည်။ ၄င််းဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်း ဒသကျောင် သီ်းနှှံအပင်ဒပပါက် ထခိုက်ပခင််း သိုမဟိုတ်
အပမစ်ကကီ်းထွျော်းမှု ထခိုက်ပခင််းမ ျော်းသည် တဒ
ို တျောင််းဒသျော အခ န်ကျောလ တစ်ခို သိုမဟိုတ်
တစ်နှစ် တစ်နှစ်ထက် ပို၍ ှညသ် ကျောနိုင်သည်။

130
ကပါင်ုံးနင် အပင်ယဉ်ပပိ င်မှု အဓိကက ကသာ အခ န
ိ ်

ဒပါင််းနှင်သီ်းနှှံပင်ယှဉ်ဖပ င်မှု အဓကက ဒသျောအခ န်ဆသ

ို ည်မှျော သီ်းနှှံပင် စိုက်ပ ်းစဉ်ကျောလ
အတွင််း အထွက်နှုန််း ဒလ ျောကမှုကို ကျောကွယ် န် ဒပါင််းနှမ်နင််း မည် အခ န်ကျောလကို
ဆလ
ို ိုသည်။ သီ်းနှှံ ပဖစ်ထန
ွ ််းခ န် အဒစျောပင
ို ််းကျောလ ဒယဘိုယ အျော်းပဖင် သီ်းနှှံပင်သက်တမ််း၏
ပထမ ၃ ပှံို တစ်ပှံိုတွင် ဒပါင််းကင််းစင် န် အလွန်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ဤအခ န်ကျောလကို
ယှဉ်ပင
ို ်မှု အဓကက ဒသျော အခ န်ကျောလ ဟို ဒခေါ်ဆိုသည်။ အနဒယ နိုင်ငတ
ှံ ွင် ပပ လိုပ်ဒသျော
သိုဒတသနမ ျော်းအ ပဲမ ်းနွယ်ဝင် အပင်မ ျော်းအတွက် ဒပါင််းနှင် ယှဉ်ဖပ င်သည် အဓက က ဒသျော
အခ န်ကျောလမှျော အပင် ဒပါက်လျောဖပီ်း ၂၈ က်မှ ၅၆ က် အတွင််း ပဖစ်သည်။ ကိုလျော်းပဲ
စိုက်ခင််းမ ျော်းတွင် သီ်းနှှံအထွက် ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုမ ျော်း ကျောကွယ် န်အတွက် အပင်ဒပါက်ဖပီ်း က်ဒပါင််း
၃၀ မှ ၆၀ အတွင််း လက်ဒပါင််းလိုက်ဒပ်းသင်သည်။ သီ်းနှှံအခ ွံ့အတွက် ဒပါင််းနှင် ယှဉ်ဖပ င်မှု
အဓကက ဒသျော အခ န်ကျောလမ ျော်းကို ဒအျောက်ပါဇယျော်းတွင် ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

ဇယာုံး ၉.၁။ သုံးနအလိိုက် ကပါင်ုံးနင် ယဉ်ပပိ င်မှု အဓိကက ကသာ အခ န

ိ ်ကာလမ ာုံး

သုံးန စိိုက်ခ န
ိ ်မ စ၍ က်ကပါင်ုံး င်မည်ခ န
ိ ် ( က်(
ယျောစပါ်း )အထွက်ဒကျောင််းမ ်း( ၄၀ ၁၂၀
လယ်စပါ်း )အထွက်ဒကျောင််းမ ်း ၊ ၃၀-၄၀ ၁၂၀
ဒ ွံ့ဒပပျောင််းစိုက်(
ဒပမပဲ ၄၂ ၁၀၅
နှမ်း် ၁၉-၄၂ ၈၀-၉၉
ပဲတီစမ််း ၂၁-၃၅ ၆၀-၆၅
ကိုလျော်းပဲ ၁၆-၂၆ ၉၅-၁၀၅

ဇျောစ်ပမစ် - Madrid et al., 1972; Duary and Hazra, 2013

၉.၇။ ကပါင်ုံးကာကွယ်နိမ်နင်ုံးနည်ုံးမ ာုံး

ဒပါင််းမ ်းဒစမ ျော်းနှင် မ ်းပွျော်းအစတ်အပိုင််းမ ျော်း ဒပမထဲသို ပပန်လည်မဒ ျောက် ှဒစ န် လယ်ဒပမ
သန် ှင်း် ဒ ်းနှင် အဒပေါ်အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကို ဒဆ်းပဖန််းဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင် ဒပါင််းပင်မ ျော်း
ပွျော်းပခင််းကို ကျောကွယ်နိုငသ
် ည်။ အပချော်း တစ်ဖက်တင
ွ ်လည််း ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို နှမ်နင််း န်
သဘျောဝ ပတ်ဝန််းက င်စီမှံခန်ခွဲမှု အစီအမှံမ ျော်းစွျောကို ပပ လိုပ်နင
ို ်သည်။ ၎င််းတိုတွင် ဒအျော်ဂဲနစ်၊
အျောဟျော ထည်သွင်း် ပခင််းနှင် ဒပမဆီလျောအစိုဓျောတ် စီမခ
ှံ န်ခွဲပခင််းတိုပါဝင်သည်။

131
ဒပါင််းနှမ်နင််းနည််းမ ျော်းမှျော-
လက်ဒပါင််းနှုတပ် ခင််း )က(
လက်ပဖင်ဒပါင််းနှုတ်ပခင််းသည် အခ န်ယူ ဒသျော နည််းလမ််းတစ်ခိုပဖစ်သည်။
စက်က ယျောပဖင်ဒပါင််းလိုက်ပခင််း )ခ(
Rotary weeder ပဖငဒ
် ပါင််းနှမ်နင််းပခင််းသည် လက်ဒပါင််းလိုက်ပခင််းထက် ပမ
ို ထ
ို ဒ ျောက်မှု
ှသည်။ စက်ပဖငဒ
် ပါင််းလိုက်နိုင် န် အတန််းလိုက်သက
ို ်ထျော်း န် လိုအပ်သည်။ ကွင််းထဲ ှဒ ကို
ထိုတ်ထျော်း န်လည််း လိုအပ်သည်။
ဒ ကစ
ို ီမခ
ှံ န်ခွဲပခင််း )ဂ(
၁၀ စင်တီမီတျောခန်ဒ လမ််းထျော်းပါက ပမက်မ ျော်း နှင် ပမက်မိုန်ညင််းမ ျော်း -စိုက်ခင််းကို ၅-
ဒပါက်ပွျော်းနင
ို ်မည် မဟိုတ်ပါ။ ဒ လမ််းပခင််းသည် ွက်ပပန်ဒပါင််းမ ျော်း ကို ဒသဒစမည်
မဟိုတ်ဒသျော်လည််း ဒပါင််းဒစမ ျော်းသည် ဒ ဒအျောက်တွင် အပင်ဒပါက်မည် မဟိုတ်ပါ။
ဒပမပပင်ပခင််းပဖင် ဒပါင််းနှမ်နင််းပခင််း )ဃ(
ဒပမကိုဒကျောင််းစွျော ပပင်ဆင်မထျော်းပါက ဒပမယျောသည် မညီမညျောပဖစ်ဒနဖပီ်း
အခ ွံ့ဒသျောဒန ျောမ ျော်းတွင် ဒ ဖှံို်းလမ််း ပခင််းမ ဒသျောအခါ
ှ ဒပါင််းပင်မ ျော်းသည် စပါ်းပင်ထက်
ပမ
ို ဒ
ို ကျောင််းမွန်စွျောကကီ်းထွျော်းနိုင်သည်။ ျောသီဥတိုအဒပခအဒန ဒကျောင််းမွန်မှသျော
ဒတျောင်သူမ ျော်းအဒနပဖင် ဒပမယျောကို အခ န်မပီ ပင်ဆင်နိုင်မည် ပဖစ်သည်။
သီ်းနှှံပင်၏ ယှဥဖ် ပ င်နိုင်စွမ််းပဖင် )င( ဒပါင််းနှမ်နင််းပခင််း
သီ်းနှှံပင်မ ျော်းကို စတ်စတ်စက
ို ်ပါက အလင််းဒ ျောင် ဒကျောင််း စွျော မ သည်အတွက် ဒပါင််းဒစမ ျော်း
အပင်ဒပါက်လျော နိုင်မည် မဟိုတဒ
် ပ။ ဒပါင််းပင်နည််းပါက ထခိုက်ပ က်စီ်းမှု
နည််းမည်ပဖစ်သည်။
)စ( ဇီဝနည််းပဖင် ကျောကွယ်နှမ်နင််းပခင််း
သက် ှမ ျော်းသှံ်းို စွဲကျော ဒပါင််းနှမ်နင််းနိုင်သည်။ ဒပမပပန်စပါ’စိုက်ခင််းမ ျော်းတ္ငင်
အဇိုလျောပင်မ ျော်းထူထပ်စွျော ဒပါက်ဒနပါက ဒပါင််းမဒပါက်နင
ို ်ဒပ။ အပပည်ပပည်ဆင
ို ် ျော
ဆန်စပါ်းသိုဒတသန ဌျောန စမ််းသပ်ခ က်မ ျော်း အ အဇိုလျော ဒပါက်ဒ ျောက်ဒသျော
စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် ဒပပျောင််းဒ ွံ့စက
ို ်ပ ်းဖပီ်း က် ၅၀ အသကျောတွင် ဒပါက် ဒ ျောက်သည်
ဒပါင််းပင်မ ျော်း၏ အဒလ်းခ န် ၇၉% ထဒလ ျောက သွျော်းဒသကျောင််း စမ််းသပ်ဒတွွံ့ ှခဲသည်။
)ဆ( ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းပဖင်နမ်
ှ နင််းပခင််း
ယခိုအခါ သီ်းနှှံစိုကခ
် င််းမ ျော်းတွင် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို တွင်က ယ်စွျော သှံို်းစွလ
ဲ ျောသကဖပီ
ပဖစ်သည်။

132
၉၈။ ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးအမ ိ ုံးအစာုံးခခာုံးခခင်ုံး.

ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံးကိုိ နည်ုံးအမ ိ ုံးမ ိ ုံးခဖင် အမ ိ ုံးအစာုံးခခာုံးနိိုငသ

် ည်။
(၁( ကဖာ်စပ်ထိုတ်လိုပ်ပို ကပေါ် မူတည်ခွဲခခာုံးခခင်ုံး
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ဒ တွင်ဒပ ျော်ဝင်နိုင်မှုဒပေါ်မူတည်ဖပီ်း ဒဖျော်စပ်ထိုတ်လပ
ို ် သှံို်းစွဲသကသည်။
ထိုတ်လိုပ်မှုပိုစ
ှံ ှံသည် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းတစ်မ ်း၏ အဒငွွံ့ပ ှံ ဒပ ျောက်ဆ်းှံို နိုင်မှု ၊ ထဒ ျောက်မှု ၊
လှံိုခခှံ ဒဘ်းကင််းမှုနှင် လွယက
် ူစွျော သှံို်းစွဲနင
ို ်ပခင််းတိုအဒပေါ်တွင် အက ်းသက်ဒ ျောက်မှု ှသည်။
စီ်းပွါ်းပဖစ်ထိုတ်လိုပဒ
် ျောင််းခ ဒသျော ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို အလှံို်းအခဲ၊ အ ည် သိုမဟိုတ် အမှုန်
အပဖစ် ပှံစ
ို ှံအမ ်းမ ်းပဖင် ပမင်ဒတွွံ့နိုင်သည်။ အလှံို်းအခဲမ ျော်းကို က ယျော အဒထွအထူ်းမလိုအပ်ဘဲ
ကကဲပက် သှံို်းစွန
ဲ ိုင်သည်။
(၂( သိုုံးစွဲသည် အခ န
ိ ်ကပေါ်တွင် မူတည် ၍ အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
- မစက
ို ်ပ ်းမီ - မ ်းဒစမခ မီ သိုမဟိုတ် ဒပပျောင််းဒ ွံ့စက
ို ်ပ ်းပခင််းမပပ မီ သှံို်းစွဲ သည်။
မစက
ို ်ပ ်းမီ အပင်ဒပေါ်တွင် ပက်ဖ န််းဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင် အခင််းတွင် ှဒနဒသျော ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို
ဒသဒစ နိုင်သည်။ )ဥပမျော - ဂလိုကဖ
် စ
ို တ် (
- မစက
ို ်ပ ်းမီ ဒပမကကီ်းထဲသို ထည်သွင််းဒပ်းပခင််း - အဒငွွံ့ပ ှံ ဒပ ျောက်ဆှံို်းမှု
ဒလ ျောပါ်းသက်သျောဒစ န် သိုမဟိုတ် လိုအပ်သည်ဒန ျောတွင် ကွက်၍
ထည်ဒပ်းနင
ို ်သည်။
အပင်မဒပါက်မီ သှံို်းစွဲ ဒသျော ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း - ဒပါင််းပင်မ ျော်း သိုမဟိုတ် သီ်းနှှံပင်မ ျော်း
အပင်မဒပါက်မီ ဒပမမ က်နှှာ ပပင်ဒပေါ်တွင် သှံို်းစွဲနင
ို ်သည်။ )ဥပမျော - ဗ ြူတျောကဒလျော(
- အပင်ဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် သှံို်းစွဲပခင််း - အခ ွံ့ဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်း သိုမဟိုတ် ဒပါင််းပင်မ ျော်း
အပင်ဒပါက် ဖပီ်းဒနှာက်ပင
ို ််းတွင် သှံို်းစွဲနိုငသ
် ည်။ )ဥပမျော - တူ်းဖို်းေီ(
ဤဒပါင််းသတ်ဒဆ်းကို သှံို်းစွဲ ျောတွင် သှံို်းစွဲသည်အခ န်သည် မှနက
် န် န်
အလွန်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ဒပါင််းပင်မ ျော်း ပမင်တက်လျောဒသျော အခါမှ သှံို်းစွပ
ဲ ါက
ဒနှာက်က သွျော်းဖပီ ပဖစ်သည်။
(၃( က ုံးခ ယ်မှုကပေါ်တည်၍ အမ ိ ုံးအစာုံးခွဲခခာုံးခခင်ုံး
- ဒ ်းွ ခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း - အခ ွံ့ဒသျော အပင်အမ ်းအစျော်းမ ျော်းကိုသျော ဒသဒစ / ကကီ်းထွျော်းမှု
ပ်တန် ဒစဖပီ်း အပချော်းအပင်မ ျော်းအတွက် ထခိုကမ
် ှု တစ်စှံိုတစ် ျော မ သည
ှ ်
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းအမ ်းအစျော်းကို ဒ ်းွ ခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းဟို ဒခေါ်သည်။ တူ်းဖ်းို ေီကို
ပပင််းအျော်းအနည််းငယ်ပဖင် စပါ်းပင် က် ၃၀ သျော်းတွင် ပက်ဖ န််းဒပ်းပါက ွက်ပပျော်းဒပါင််းမ ျော်းနှင်

133
ပမက်မှံိုညင််းမ ျော်း ကိုသျော ဒ ်းွ ခ ယ်ဒသဒစမည် ပဖစ်သည်။ ဒ ်းွ ခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း
သှံို်းစွဲ ျောတွင် နှုန််းထျော်းမှျော အလွန်အဒ ်းကကီ်းသည်။
- ဒ ်းွ ခ ယ်မှုမ သည
ှ ် )အပင်အျော်းလှံို်း ဒသဒစဒသျော( ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း - ဂလိုကဖ
် စ
ို တ် နှင်
ပါ ျောကွက် တိုသည် အပင်အျော်းလှံို်းကို အဆပ်ပဖစ်ဒစသည်။ ဤဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း
သှံို်းစွဲ ျောတွင် ဒပမဆီလျော စစ
ို ွတ် ဒန န် လိုအပ်သည်။ ယျောသီ်းနှှံမ ျော်း အတွက် ဒပမမှုန်မ ျော်း ထဲတွင်
ဤဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းပဖန််းပါက အက ်းမ ဘဲ
ှ အခ န်နှင် ဒငွပဖ န််းတီ်း ျော ဒ ျောက်မည်
ပဖစ်သည်။
(၄( အပင်တွင်ုံးဝင်က ာက် မှုကပေါ်မူတည်၍ အမ ိ ုံးအစာုံးခခွဲ ခာုံးခခင်ုံး
- ထဒသဒပါင််းသတ်ဒဆ်း - အ ွက်ဒပေါ်တွင် ပက်ဖ န််းဒပ်း ဖပီ်း ဒဆ်းထဒသျော အစတ်ပိုင််း
သိုမဟိုတ် အလွန်နီ်းစပ်ဒသျော အစတ်ပိုင််းကို သျော ဒသဒစသည်။
- ပင်လှံို်းပပန် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း - အပင်အတွင််း ဒ ွွံ့လ ျော်းနိုင်ဖပီ်း တစ်ပင်လှံို်းကို ဒသဒစနိုင်သည်။
)ဥပမျော - ဂလိုကဖ
် စ
ို တ်နှင် တူ်းဖို်းေီ(

၉.၉။ ကပါင်ုံးပင်မ ာုံး ဘက်စက

ို ာကွယ် နမ
ိ ်နင်ုံးနည်ုံး

ဒပါင််းပင်မ ျော်း ဘက်စက

ှံို ွယ်နှမ်နင််း ျောတွင် ထွန်ယက်စက
ို ်ပ ်းနည််းမ ျော်း၊ စက်က ယျော
အသှံို်းပပ ပခင််း၊ မ ်းဗီဇ အသှံို်းပပ ပခင််းနှင် ဓျောတိုနည််းလမ််းမ ျော်းကို ထဒ ျောက်မှု ှဖပီ်း စီ်းပွါ်းဒ ်း
တွကဒ
် ပခကိုက် န်အတွက် ဒပါင််းစပ်သှံို်းစွဲပခင််း ပဖစ်သည်။ ဤနည််းလမ််းသည် အဒပခ ခှံသဒဘျော
တ ျော်း မ ျော်း ၊ အဒလအထ ဒကျောင််း မ ျော်း ၊ နည််းပညျောမ ျော်းနှင် မဟျောဗ ြူဟျောမ ျော်းကို ဒပါင််းစည််းကျော
စီ်းပွျော်းဒ ်းအ တွက်ဒခ ကိုကဖ် ပီ်း သဘျောဝပတ်ဝန််းက င်ကလ
ို ည််း ထခိုက်မမ
ှု ဒစဘဲ
ှ
လူူ့အသိုင််းအဝိုင််းမှ လက်ခှံနိုင်ဒသျော စီမခ
ှံ န်ခွဲမှု စနစ် တစ်ခို ပဖစ်သည်။
ဒပါင််းနှမ်နင််းပခင််းသည်အထွက်နှုန််းဒလ ျောက မှုကိုကျောကွယ် န်နှင်ဒကျောင််းမွန်ဒသျောစပါ်းအ ည်
အဒသွ်း ထန််းသမ််း န်အတွက် အဒ ်းကကီ်းသည်။ အထူ်းသပဖင် ဒပါင််းပင်မ ျော်းသည်-
 သီ်းနှှံပင်မ ျော်းနှင် ဒနဒ ျောင်ပခည်၊ အျောဟျော နှင် ဒ အတွက် တိုကရ
် ိုက်ဖပ င်ဆိုင်မှုဒသကျောင်
သီ်းနှှံအထွကန
် ှုန််းဒလ ျောနည််းဒစပခင််း၊
 ကိုန်ထိုတ် စ တ်ပမငမ
် ျော်းဒစပခင််း(ဥပမျော- လိုပ်အျော်းခ သိုမဟိုတ် သွင််းအျော်းစို
စ တ်မ ျော်း)၊
 သီ်းနှှံအ ည် အဒသွ်းနမက
် မှု ဒသကျောငဒ
် စ ်းနှုန််းဒလ ျောက ပခင််း
(ဥပမျောအျော်းပဖင်ဒပါင််းဒစမ ျော်းပါဝင်ဒသျော စပါ်းမ ်းသည် ဒ ်းနှုန််းဒလ ျော
က နင
ို ်သည်)တိုကို ပဖစ်ဒပေါ်ဒစသည်။

134
စိုက်ခင််းတွင် ဒပါင််းပင်ဖအျော်းပမျောဏဒလျှျောခ န်အတွက် ဒပမပပင်ဆင်ခ န်၌ ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို
နှမ်နင််းပခင််းသည်အဒ ်းကကီ်းသည်။ ဒပမပပင်ဆင်ပခင််းကို စိုက်ပ ်းပခင််းမပပ မီ ၃ ပတ်အလိုတွင်
စတင်သင်သည်။ ဒပမကိုထွန်ယက်ပခင််းသည် ဒပါင််းပင်မ ျော်းကိုဖ က်ဆီ်းဖပီ်း ယခင်သီ်းနှှံမှ
အကကွင််းအက န်မ ျော်းကို ဖယ် ှျော်းပစ်သည်။ ဒနှာက်တစ်ကကမ် သီ်းနှှံစိုကပ
် ်းပခင််း မပပ မီ
ဒပါင််းပင်မ ျော်းကိုဒပါက်ပွျော်း ခွင်ပပ သင်သည်။ ထိုပပင်ညည
ီ ျောဒသျော လယ်ကွင််း သည်
ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို ထန််းခ ပ် န်အတွက် လိုအပ်ဒသျော ဒ မ က်နှှာ ပပင်အပမင် ကို ထန််းသမ််း န်
အဒထျောက်အကူပပ သည်။
လက်ဒပါင််းလိုက်ပခင််း - ဒပပျောင််းဒ ွံ့ စိုက်ပ ်းဖပီ်းဒနှာက် ပထမ ၆ ပတ်သည် ဒပါင််းပင်နှင်
ယှဉ်ဖပ င်မှုအတွက် အဒ ်းကကီ်းဒသျောအခ န်ပဖစ်သည်။ အဒစျောပိုင််းအဆင်တွင် စပါ်းပင်
နှင်ဒပါင််းပင်ကိုခပွဲ ချော်း န် ခဲယဉ််း ဒသျော် လည််း စူ်းထို်းစိုက်ခင််း နှင် ကကဲပက်စိုက်ခင််းမ ျော်းတွင်
လက်ဒပါင််းဒစျောဒစျောလိုက် သင်သည်။ ၂-၃ ကကမ်ခန် လက်ဒပါင််းလိုက် န် လအ
ို ပ်ဖပီ်း
တစ်ဟက်တျောတွင် လိုပအ
် ျော်းနှာ ီ ၁၂၀ ခန်. လိုအပ်မည် ပဖစ် သည်။

ပဲခင်ုံးမ ာုံးတွင်ကပါင်ုံးနိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
ပဲအမ ်းမ ်းအတွကသ
် ီ်းနှှံပှံိုအမ ်းမ ်း ှသည်။ အခ ွံ့ဒေသမ ျော်းတွင် အဓကအျော်းပဖင် ဒပပျောင််းနှင်
အလှညက
် စက
ို ်သည်။ ဒပါင််းပင်ယှဉ်ဖပ င်မှု၏ အဒ ်းပါဒသျောကျောလသည် အပင်ဒပါက်ဖပီ်း
ဒနှာက် ၁၀ က် မှ က် ၃၀ မှ ၄၀ အတွင််းပဖစ်သည်။ သီ်းနှအ
ှံ တန််းအကွျောအဒဝ်း နီ်းကပ်လျှင်
ဤကျောလ ပမ
ို တ
ို ဒ
ို တျောင််းသည်။ အပင်ဒပါက်ဒပေါ်လျောဖပီ်းဒနှာက် ပထမလအတွင််း
သကျော်းတွန်ဝင်ဒပ်းပခင််းသည် ဒပါင််းပင် မ ျော်းကိုနမ်
ှ နင််း န်အသှံ်းို ဝင်ဖပီ်း သီ်းနှှံတန််းတစ်ဒလျှျောက်
ဒ ်းွ ခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းပက်ပဖန််းပခင််းနှင် တွဖ
ဲ က်အသှံို်းပပ နင
ို ်သည်။
၅ အထွက်နှုန််းဆှံ်းို ရှံှု်းမှုသတ်မတ
ှ ်ခ က်အ %'Sierra' ကိုလျော်းပဲအတွက် အဓကက ဒသျော
ဒပါင််းနှင် ယှဉ်ဖပ င်မှုကျောလ (CPWC) သည် အပင်ဒပါက်ဖပီ်း ၁၆ မှ ၂၆ က်အတွင််းပဖစ်သည်။
တစ်နည််းအျော်းပဖင် CPWC ကို ၁၆၂ မှ ၂၅၆ ကကီ်းထွျော်းမှုေဂ
ီ ီ က် (GDD) သိုမဟိုတ်
သီ်းနှှံဖွှံွံ့ဖဖ ်းတို်းတက်မှု ၉ မှ ၁၃ ဆစ် သည
ှ ် အဆင် ဟူ၍ ဒဖျော်ပပနင
ို ်သည် (Smitchger, 2010( ။
မ ျော်းစွျောဒသျောဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို ပဲအမ ်းမ ်းတွငဒ
် ်းွ ခ ယ်သှံို်းစွဲနင
ို သ
် ည်။ ၄င််းတိုကို
ယူသှံို်းစွဲနင
ို မ
် ှုသည် လယ်သမျော်း၏ စီ်းပွျော်းဒ ်းအဒပေါ်တွင်မူတည်သည်။ သီ်းနှအ
ှံ တန််း
တစ်ဒလျှျောက်တင
ွ ် အပင် မဒပါက်မီ သိုမဟိုတ် အပင်ဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် နှမ်နင််းလိုက်က ဥပမျော -
၂၀ စင်တမ
ီ ီတျော အက ယ် ှဒသျော အတန််းလိုက်စက
ို ်ခင််းတွင် သကျော်းထွနလ
် ိုက်ဒပ်းပခင််းက
လိုပ်ကက
ွ ်ငယ် လယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက် စီ်းပွျော်းဒ ်းအ တွက်ဒပခကိုက်သည်။

135
ဇယာုံး ၉.၂။ အကထွကထွသိုုံးစွဲနိိုငက
် သာ ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး

၁ ဂလိိုင်ဖစ
ိို ိတ် တစ်နစ်ခခမက်၊ ခမက်မိုန်ညင်ုံး သုံးနအာုံးလိုုံးအတွက် က
ိ နကသာ
နင် က်ခပာုံးကပါင်ုံး ကပါင်ုံးမ ာုံး သတ် န် မစိိုက်မ
တန်ုံး ကာုံးသိုုံး န်
၂ ပါ ျောကွက် တစ်နှစ်ခှံပမက်၊ ပမက်မိုန်ညင််း သီ်းနှှံအျော်းလှံို်းအတွက် ှဒနဒသျော
နှင် ွက်ပပျော်းဒပါင််း၊ အပမစ် ဒပါင််းမ ျော်း သတ် န် မစိုက်မီ တန််းသကျော်း
တမ်ဒသျော နှစ် ှည်ဒပါင််းအခ ွံ့ သှံို်း န် သီ်းနှှံပင်၏အစမ််းဒ ျောင် (
)အပိုင််းမ ျော်း မထဒစ

ဇယာုံး ၉.၃။ ပဲခင်ုံးမ ာုံးတွင် အသိုုံးခပ န် သုံးနကာကွယ်က ုံးဌာနက ကထာက်ခထာုံးကသာ

ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး

စဥ် ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံး ကပါင်ုံး သုံးန

၁ ကလီသိုေင် တစ်နှစ်ခှံပမက်၊ နှစ် ှည်ပမက် ပဲမ ်းနွယ်ဝင်
၂ အီမျောဇီပပါ ပမက်၊ ပမက်မိုန်ညင််း နှင် ွက်ပပန်ဒပါင််း ပဲမ ်းစှံို
၃ ဖမ
ို ီဆျောဖန် ွက်ပပန်ဒပါင််း ပဲမ ်းစှံို

ဇယာုံး ၉.၄။ ပဲမ ိ ုံးစအတွ

ို က် က ုံးခ ယ်ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးမ ာုံး

Sr Herbicides Treatment Remarks

၁ ထရွ င်ဖလူေါလင် မစိုကမ

် ီ တစ်နစ
ှ ်ခှံပမက်နမ်
ှ နင််း န်

၂ ပင်ေီမီသလင််း အပင်မဒပါက်မီ တစ်နစ

ှ ်ခှံပမက်နမ်
ှ နင််း န်

၃ မက်တလ
ို က်ကဒလျော အပင်မဒပါက်မီ တစ်နစ
ှ ်ခှံပမက်နမ်
ှ နင််း န်

၄ မီတဘ
ို ရပို မြူ န
ွ ် အပင်မဒပါက်မီ တစ်နစ
ှ ်ခှံဒပင််း နှင် ပမက်မန
ို ်ညင််း နှမ်နင််း န်

၅ ဖမ
ို ဆျောဖင် အပင်ဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် တစ်နစ
ှ ်ခှံပမက်နမ်
ှ နင််း န်

၆ ကွဇ
ီ လိုဒဖျော ပီ အီသိုင််း အပင်ဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် ပမက်နှမ်နင််း န်

၇ ဒဟလဇ
ို ဒ
ီ ဖျော အီသိုင််း အပင်ဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် ပမက်နှမ်နင််း န်

136
၉.၁၀။ ကပါင်ုံးသတ်ကဆုံးသိုုံးစွဲခခင်ုံးဆိိုင် ာခပဿနာမ ာုံး

လိုပ်ကက
ွ ်ငယ်လယ်သမျော်းမ ျော်းသည်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းနှင် ပတ်သက်၍ ဗဟိုသိုတနည််းပါ်း
ဒသျောဒသကျောင် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းအသှံို်းပပ သည်အခါပပဿနှာမ ျော်းစွျောကကို ကှံ ဒတွွံ့ခဲ သည်။
လယ်သမျော်း အမ ျော်းစိုသည် မ ျော်းဒသျောအျော်းပဖင်ဒပါင််းသတ်ပဖန််း ျောတွင် လိုအပ်ဒသျော ဒနှာဇယ်
ဥပမျော Flat-fan nozzle ကို သှံို်းစွဲ မည်အစျော်း ပ်းို သတ်ဒဆ်းပဖန််း ျောတွင်သှံို်းစွဲဒလ ှဒသျော
သမျော်းရို်းက hollow cone nozzle ကိုသျော သှံို်းစွပဲ ခင််းဒသကျောင် ဒပါင််းမဒသဘဲ သီ်းနှှံပင်မ ျော်း
ဒလျောင်က မ််းသည်။ သှံို်းစွဲခ န်ဒနှာက်က သည်အတွက် အညန်သင်ဒကျောင််း မ ှပါ။
သင်ဒလ ျော်ဒသျောအကျောအကွယ်ပစစည်း် မ ျော်း မသှံ်းို စွဲပခင််းဒသကျောင် ပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်း
ပါ်းစပ်ထဲဝင်ပခင််း၊ အဒ ပပျော်းမှစမ်ဝင်ပခင််း )သို( ရှြူရှုက်မပခင််းတိုဒသကျောင် အဆပ်သင် ပခင််း
မ ျော်းနှင်ကကှံ ဒတွွံ့သက သည်။ ထိုဒသကျောင် မပဖစ်မဒန သင်တန််းမ ျော်းဒပ်း မည် ပဖစ်သည်။
အျော ှတွင် ၁၉၇၀ ပပည်လွန်နှစ်မ ျော်းအဒစျောပိုင််းက ဒပပျောင််း ွံ့စိုက်ခင််းစပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် တစ်နှစ်ံခှံ
ဒပါင််း မ ျော်းနှမ်နင််း န်အတွက် တူ်းဖို်းေီ နှင် အမ်စီပဒ
ီ အ ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းသှံို်းစွဲ န် ဒထျောက်ခှံ
အကကှံပပ ခဲသည်။ ဒ ်းွ ခ ယ်ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းပဖစ်ဒသျော ဗ ြူတျောကဒလျော နှင် သိုင်အဘ
ို င်ကပ်
ဒဆ်း အခဲမ ျော်းကို တက
ို ရ
် ိုက်အဒစခ စိုက်ပ ်းဒသျော စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် လက်ဒပါင််းလိုကပ် ခင််း
အစျော်း ထဒ ျောက်စွျော သှံို်းစွန
ဲ ိုင် ခဲဒသကျောင််းဒတွွံ့ ှ သည်။
ဒဆ်းပဖန််းက ယျောမလိုဘဲ သွင််းဒ တွင်တိုကရ
် ိုက်ထည်သွင််း သှံို်းစွဲနင
ို ်ဒသျောဒပါင််းသတ်ဒဆ်း
ဒဖျော်ပမြူလျောမ ျော်းသည် လိုပ်ကွက်ငယ်လယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက် အျော်းသျောခ က်မ ျော်း ဖပီ
ှ ်း ဒန ျော
ဒေသမ ျော်းစွျောတွင် အဒလအက ငဒ
် ကျောင််းပဖစ်လျောသည်။
သတပပ မည်အခ က်တစ်ခိုမျောှ ဒပါင််းသတ် ဒဆ်းမ ျော်း မသကျောခဏ အသှံို်းပပ ပခင််းသည်
အဒမ ကန် ပပည်ဒထျောင်စိုတွငက် ကှံ ဒတွွံ့ခဲသည်အတိုင််း ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းေဏ်ခှံနိုင် ည် ှဒသျော
ပပဿနှာမ ျော်း ဒပေါ် ဒပါက်လျောနိုင်ပခင််းပင်ပဖစ်သည်။ ဥပမျောအျော်းပဖင် နှစ်ဒပါင််း ၃၀ သကျော ပရိုပနင််း
ဒပင််းသတ်ဒဆ်း သှံို်းစွဲဖပီ်းဒနှာက် ပမက်သီ်းမ ျော်း )Echinochloa sp( သည်ခှံနင
ို ် ည်
ှလျောသကသည်။ ၄ နှစဆ
် က်တိုက် သှံို်းစွဲ ဖပီ်းဒနှာက် ဘင်ဆျောဖ ြူ ွန် ကို ခှံနိုင် ည် ှသည်
ဒ ဒနဒပါင််းပင်မ ်းစတ်ဒလ်းမ ်း ဒပေါ်ထွက်လျောခဲသည်။ ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း ခှံနိုင် ည် ှဒသျော
ဒပါင််းပင်မ ျော်း၏ ဆငက
် ဲပဖစ်စဉ်သည် ထဒ ျောက်ဒသျော ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း ဒလျောကအတွက်
ကကီ်းမျော်းဒသျော ဖခမ််းဒပချောက်မှုတစ်ခိုပဖစ်သည်။ မှနက
် န်ဒသျော နှုန််းထျော်း၊ သင်ဒလ ျော် ဒသျော
အခ န်တွင် မသှံို်းစွဲနင
်ို ်သည် လိုပ်ကက
ွ ်ငယ် လယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်း ေဏ်ခှံနိုင်
ည် ှမှုကို အထူ်းထခိုကခ
် ှံစျော်းသက မည်ပဖစ်သည်။
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းခှံနိုင် ည် ှလျောသည်အခါတွင် အခ ွံ့ဒသျောဒပါင််းသတ်ဒဆ်းမ ျော်း သှံို်းစွဲမှုကို
ဒလျှျောခ လျောမည်ပဖစ်သည်။ စိုက်ခင််းမ ျော်းတွင် ဒပါင််းနှမ်နင််း န်အတွက် အပချော်းဒဆ်းတစ်မ ်းပဖင်
အစျော်းထို်းပခင််း )သို( ဓျောတိုမဟိုတ်ဒသျော အပချော်းနည််းလမ််းမ ျော်းပဖင် အစျော်းထို်းပခင််းတက
ို ို
ပပ လိုပ်လျော မည်ပဖစ်သည်။

137
ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်းသည်ဒယဘိုယ အျော်းပဖင် အထဒ ျောက်ဆှံို်းနှင် ဒ ်းအသက်သျောဆှံ်းို
ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းကို အသှံို်းပပ ဒလ ှဒသျောဒသကျောင် ဒပါင််းသတ်ဒဆ်းခှံနိုင် ည် ှလျောဒသျောအခါ
ကိုန်က စ တ်မ ျော်း ပမင်မျော်းလျောမည်ပဖစ်သည်။ ထိုဒသကျောင်ဒ ည
ှ တ
် ွင် အဒကျောင််းဆှံို်းထန််းခ ပ်မှု
နည််းဗ ြူဟျောအတွက် ကက တင်ကျောကွယ်ဒ ်းကို မပဖစ် မဒနလိုက်နှာက ငသ
် ှံို်း သက ဒတျောမည်
ပဖစ်သည်။
နည််းလမ််းတစ်ခိုတည််းအဒနပဖင် မည်သည် နည််းလမ််းမှ ခှံနိုင် ည် ှဒသျော ဒပါင််းအမ ်းအစျော်းကို
ဒ ည
ှ ထ
် ဒ ျောက်စွျော ကျောကွယ်နှမ်နင််းနိုင်ပခင််း မ သည
ှ ်အတွက် ဘက်စှံိုစီမခ
ှံ န်ခွဲမှု
နည််းလမ််းမ ျော်း ကိုသျော မပဖစ်မဒန က ငသ
် ှံို်း ဒတျောမည်ပဖစ်သည်။

138
 အခန်ုံး(၁၀)

ကကွက်နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး

၁၀.၁။ နိေါန်ုံး

ကကွက်မ ျော်းသည်နိုတိုက်သတတဝါမ ျော်းပဖစ်ဖပီ်း နိုတက

ို ်သတတဝါ ၅,၄၁၉ မ ်းအနက် မ ်းစတ်ဒပါင််း
၂,၂၇၇ မ ်း ပါဝင်ဒသျော )ခန် %၄၂(Rodentia မ ်းစဥ်နှင်သက်ဆိုင်သည်။ ၄ င််းတို၏
အထက်နှင်ဒအျောက် ဒမ်းရို်းမ ျော်းတွင် အဆက်မပပတ်ကကီ်းထွျော်းဒနဒသျော ဒဆျောက်သွျော်းပှံို
ဒ ွံ့ှ သွျော်းနှစ်စှံိုပါ ဖပီ
ှ ်း မျောဒသကျောဒသျောအ ျောဝတထ မ ျော်းကို စဥ်ဆက်မပပတ်ကိုက်ပဖတ်ကျော
တဒ
ို တျောင််းဒအျောင်ပပ လိုပ်ဒန သည်။ ဤသွျော်းမ ျော်းပဖငသ
် စ်သျော်းတှံ်းို မ ျော်းဝါ်း န်၊ အစျော်းအစျော
မ ျော်းကိုစျော်း န်နှငသ
် ျော်း ဲဒကျောင်မ ျော်းကိုကိုက် န် အသှံို်းပပ သကသည်။
ကကွက်မ ျော်းသည်အဒ ်းကကီ်းဆှံ်းို နှင် အဆို်း ွျော်းဆှံို်း ဒက ျောရို်း သတတ
ှ ဝါ သီ်းနှှံဖ က်ပ်းို မ ျော်းပဖစ်သည်။
အပင်မ ျော်းစတင်စက
ို ်ပ ်းခ န်မှ တ်သမ််းခ န်ထသျောမက သိုဒလှျောင်ခ န်၊ ပဖန်ပဖြူ်းခ န်မ ျော်းထ
သီ်းနှှံထွက်ကန
ို ်မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းဖ က်ဆ်းီ ရှံိုသျောမက အဓကဒ ျောဓါမ ျော်းပဖစ်ဒသျော ပလပ်ဒ ျောဂါ၊
murine typhus၊ ကကွက်ဒသ်းပန််း (leptospirosisဒ ျောဂါ ) နှင် salmonellosis ဒ ျောဂါမ ျော်းအတွက်
reservoir တစ်ခိုအပဖစ် ှသကသည်။

အဒတွွံ့ မ ျော်းဒသျော ကကွက်မ ်းနွယ်မ ျော်းမှျော ဒပမကကွက်၊ ကကွက်ဝမ််းပဖြူ၊ ကကွက်ဖဒလျောင််း၊ ဒပွ်းမ ျော်း
၊ ှဥ်မ ျော်း၊ ပဖြူ၊ ဖ ှံ၊ ဖမီ်းတိုပါ်းတွကဲ ကွက်၊ ပူ်း စသည်တိုပဖစ်သကသည်။ )ဒပွ်းကကီ်း၊ ဒပွ်းငယ်(
ဖ က်ဒကျောင် ပဖစ်ဒစ၊ ဖ က်ဒကျောင်မဟိုတ်သည်ပဖစ်ဒစ အျော ှတိုကတ
် ွငဒ
် တွွံ့ ဒသျော
သက် ှကကွကမ
် ်းနွယ် မါ ါျောါ်း၏ သှံို်းပှံန
ို ှစ်ပိုမ
ှံ ျောှ Muridae မ ်း င််းတွင်ပါဝင်သကသည်။
ဒေါက်တျောည မီဒထွ်းက ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ကကွက်မ ်းစတ် ၁၇ မ ်းကို ဒတွွံ့ ှ သည်ဟို
ဒဖျော်ပပထျော်းသည်။

၁၀၂ ကကွကအ
် မ ်းအစျော်းမ ျော်း.

ပမန်မျောစိုကပ
် ်းဒ ်းနယ်ပယ်တင
ွ ် ကကွက်မ ်းနွယ် ၄ မ ်းဒတွွံ့ ှ သည်။

၁။ ဒပမကကွက်၊ ကကွက်ဝမ််းပဖြူ၊

၂။ ဒပွ်းမ ျော်း )ဒပွ်းကကီ်း၊ဒပွ်းငယ်(

၃။ ှဉ်မ ျော်း နှင်

139
၄။ ပဖြူ တိုပဖစ်သကသည်။

၂၀၁၇ ခိုနှစ်၊ ဇွန်လတွငဒ

် ထျောင်ဒပါင််းမ ျော်းစွျောဒသျောကကွက်မ ျော်းသည် ဧ ျော၀တီတိုင််းဒေသကကီ်း၊
အထူ်းသပဖင် ငပိုဒတျောဖမ ွံ့နယ်အတွင််း ဒက
ှ ်း ွျောမ ျော်းတွင် သီ်းနှှံမ ျော်းကိုဖ က်ဆီ်းသည်။
သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်းဌျောနမှ ကကွက်က မ််းက င်သူမ ျော်းက ဝါ်းသီ်းဒသျောနှစ်မ ျော်းတွင် ကကွက်ဒကျောင်ဒ
အဆမတန်ပွျော်းမ ျော်း လျောတတ် ဒသကျောင််း ဒပပျောသကျော်းသည်။ အလျော်းတူပင် ှမ််းပပည်နယ်၊
ဖယ်ခိုန်ဖမ ွံ့နယ် ှ ဒက ်း ွျောမ ျော်းတွငလ
် ည််း လွန်ခဲဒသျောသှံို်းနှစ်အတွင်း် ကကွကဒ
် ကျောင်ဒ မ ျော်းစွျော
က ဒ ျောက် ဖ က်ဆ်းီ ပခင််းဒသကျောင် စပါ်းစိုက်ဧကဒပါင််းမ ျော်းစွျော ပ က်စီ်းခဲသည်။ ှမ််းပပည်နယ်
အစို်း သည် စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် က ဒ ျောက်ဖ က်ဆ်းီ ဒသျော ကကွက်မ ျော်းကိုနမ်
ှ နင််း န် ဒက ်း ွျောမ ျော်းသို
ဒပမွဒကျောင်ဒ ျောဒပါင််းမ ျော်းစွျော ဒထျောက်ပှံခဲသည်။

၁၀.၂.၁ ကခမကကွက်ငယ် Bandicota bengalensis:

ဒပမကကွက်ငယ်မ ျော်းကို သီ်းနှှံစိုက်ခင််း မ ျော်းနှင်ဖမ ွံ့ပပဒေသမ ျော်းတွင် ဒတွွံ့ သည်။ ၎င််းသည်

ခနဓှာကိုယ် အဒလ်းခ န် ၂၀၀၃၀၀ ဂ မ် ှသည်။ ဒခါင််းလှံို်းဖပီ်း နှုတ်သီ်းပပျော်းသည်။ အဖမီ်းသည် -
ဒခါင််းနှင် ခနဓှာကိုယ် နှစ်ခိုဒပါင််းအ ှညထ
် က်တိုဒတျောင််းဖပီ်း ဒက ျောဖက်တွင် အည ဒ ျောင်
အဒမွ်းသကမ််းမ ျော်း ှသည်။ ၎င််းတိုကို ဒဂဟစနစ်အမ ်းမ ်းတွင်ဒတွွံ့ သည်။ ညထွက်ဒကျောင်
ပဖစ်ဖပီ်း ဒပမတူ်းနင
ို ်သည်။ ကိုယ်ပိုင်ဒဆျောက်လိုပ် ထျော်းဒသျော တွင်း် မ ျော်းထဲတွင် ဒနထိုင်ဖပီ်း
စိုက်ပ ်းသီ်းနှှံမ ျော်းကိုအကကီ်းအက ယ် ပ က်စီ်းဒစသည်။

ပို ၁၀.၁။ ကခမကကွက်ငယ် နင် ၎င်ုံးကနထိိုင်ကသာတွင်ုံး

© Nyo Me Htwe © Uniyal

Burrow စနစ်သည်က ယ်ပပန်ဖပီ်းအဒသ်းစတ်က သည်။ အခန််းအဒပမျောက်အပမျော်း အပ်ခန််း၊ (

ဒပမမွမန
ွ ှ င် )သို( ၊ ဒပပ်းလမ််းမ ျော်း နှင် ထွကဒ
် ပါက်မ ျော်း)သိုဒလှျောင် ခန််းစသည်တို
ဖှံ်းို လမ််းထျော်းဒသျော ကယ်ဒပါက်မ ျော်း ပါဝင်ဒသျောဒသကျောင်အဒ ်းဒပေါ် အဒပခအဒနမ ျော်း အတွင််း
လွယ်ကူစွျောထွက်ခွျောနိုငသ
် ည်။

140
၁၀.၂.၂ ကခမကကွက်ကကုံး ၊ Bandicota indica- အ ွယ်အစျော်းကကီ်းမျော်းဖပီ်း ခနဓှာကိုယ်အဒလ်းခ န်
၅၀၀၁၅၀၀ ဂ မ် ှသည်။ ခနဓှာကိုယ် ဒတျောင်တင်ဖပီ်း ဝိုင်း် ဒသညနှာ်း ွက်၊ တဒ
ို တျောင််း -
က ယ်ပပန်ဒသျော နှုတ်သီ်း သည်
ှ ။ ခနဓှာကိုယ်တွင် ှညလ
် ျော်းဒသျောအဒမွ်းစိုမ ျော်းပဖင်
ဖှံ်းို လမ််းထျော်းဖပီ်း ထတ်လန်ဒသျောအခါ အမွဒါါ်းမ ျော်းဒထျောင် လျောသည်။ အဖမီ်းသည်
ခနဓှာကိုယ်ထက်တိုဒတျောင််းဖပီ်း အဒမွ်းတမ
ို ျော်းနှင် ဒပပျောင်ဒန သည်။ ဒက ်း ွျောမ ျော်း၊
အမ်ဒနှာက်ဒဖ်းမ ျော်းနှငဥ
် ယ ျောဉ်မ ျော်းတွင်ဒနထိုင်ဖပီ်း ှံွံ့တဲနှံ ှံမ ျော်းတွင် ကလိုင်
ဒဖျောက်ဒနထိုင်သကသည်။ ညထွက်ဒကျောင်ပဖစ်ဖပီ်း အစှံိုစျော်းသည်။ ဒပမကကီ်းထဲဒနဒသျော
တီဒကျောင်မ ျော်း နှင် အင််းဆက်ပို်းမျော်းမ ျော်းကိုပါစျော်းသှံို်းသည်။

ပို ၁၀.၂။ ကခမကကွက်ကကုံး

© Uniyal

၁၀.၂.၃ ကကွက်ဖကလာင်ုံး Rattus rattus

အ ွယ်အစျော်းဒသ်းငယ်ဖပီ်း ကိုယ်အဒလ်းခ န် ၈၀၁၂၀ ဂ မ်- ှသည်။ အ စ်မ ျော်းပါဒသျော

နှစ်ဒ ျောင်ပခယ် အဖမီ်းသည်အဖမီ်း၏ ဦ်း ဒခါင််းနှင်ခနဓှာကိုယ် နှစ်ခိုဒပါင််းထက် ပို ှည်သည်။
တဲမ ျော်း၏အဒပေါ်ပိုင််း၌ ဒနထိုင်ဒသျော်လည််း တစ်ခါတစ် ှံတင
ွ ် ဒ ဆို်းပိုက် မ ျော်းထဲတွင်
ဒတွွံ့ပမင် သည်။ ဒခါင်မို်း ကကွက်ကို ကကွက်နက်၊ အမ်ကကွက် သိုမဟိုတ် သဒဘဂျော ကကွက်
ဟိုလည််းဒခေါ်သည်။ ညတွင်က က်စျော်းဖပီ်း သွျော်းလျော နင
ို ်ဒသျောနယ်ပယ် သည်
ှ ။ အပချော်းကကွကမ
် ျော်း
Bandicota savilei ၊ Mus musculatus နှင် Mus cerivcolor ကိုလည််းပမန်မျောပပည်တွင်
ဒတွွံ့ သည်။

141
၁၀.၂.၄ . အိမ်ကကွက် Mus musculus

၎င််းတိုသည် သီ်းနှှံမ ျော်းကိုမ ျော်းစွျော စျော်းဒသျောက်ဖ က်ဆ်းီ ရှံို သျောမက လူမ ျော်းစျော်းသှံို်းမည်
အစျော်းအဒသျောက် မ ျော်းကိုလည််း ညစ်စန
ွ ််း ဒစသည်။ မ ်းပွျော်းနှုန််း အလွန် ဒကျောင််း ဖပီ်း တခါတ ှံ
တွင် အဒ အတွက်အဆမတန် ပွျော်းမ ျော်းလျောတတ်သည်။ အပချော်းတ စဆျောန်မ ျော်းကို စျော်းဒသျောက်ဖပီ်း
လူနှင်နီ်းကပ်စွျော အမ်၊ အပချော်း အဒဆျောက်အအှံို ၊ ကိုန်ပစစည််း သိုဒလှျောင်သည် ဒန ျောမ ျော်းတွင်
ဒနထိုင်ဒလ သည်
ှ ။ အမတစ်ဒကျောင်သည် အဒပခအဒနဒပေါ်တွင်မူတည်ဖပီ်း တစ်နှစ်အတွင််း
ကကွက်သျော်းဒပါက် ၁၅ ဒကျောင်မှ အဒကျောင် ၁၅၀ ထ ဒပါက်ပွျော်းနိုင်သည်။ အမမ ျော်းသည် ၅
ပတ်သျော်းတွင် စတင် သျော်းဒပါက်နိုင်သည်။ ကိုယ်ဝန်ဒဆျောင် ကျောလမှျော ၁၉ ၂၁ -
က်ထသကျောပမင်တတ်ဖပီ်း နိုတက
ို ်သည်ကျောလမ ျော်း ပါက
ှ က် ဒပါင််း မ ျော်းစွျော
ပမ
ို သို ကျောပမင်နိုငသ
် ည်။ ၁ နှစ်အတွင််း ၅ မှ ၁၀ ကကမ်ထ သျော်းဒပါက်နိုငဖ် ပီ်း ၁ ကကမါ်လျှင်
၁၄ဒကျောင် ထ ဒမွ်းဖွျော်းနိုင်သည်။ တစ်ခမှံ သျော်းဒပါက်လျှင် ၃ ဒကျောင်မှ ၁၂ ဒကျောင်ထ ှတတ်ဖပီ်း
မ ျော်းဒသျော အျော်းပဖင် ၅ ၆ ဒကျောင်ပဖစ်သည်။ ကကွက်မ ျော်းသည် သဘျောဝတွင် ၁၈ လ ထက် ပမ
ို ို -
ှင်သန်နိုင်စမ
ွ ််း မ ဒပ။
ှ ဖမ််းယူ ဒမွ်းပမြူထျော်းသည် ကကွက်မ ျော်းမှျော ပ မ််းမျှ ၂ နှစ်ထ
အသက် ှင်နါါိုင်ဖပီ်း အခ ွံ့သည် ၆ နှစထ
် ှင်သန်သကသည်။

ပို ၁၀.၃။ လယ်ကကွက်နင် အိမ်ကကွက်

© IRRI © newworldencyclopedia.org

၁၀.၃။ ကကွကဖ
် က်ဆုံးမှုနင် အပင်မ ာုံးမ ခပန်လည် င်သန်နိိုင်စွမုံး်

အျော ှတိုကတ
် ွင် ကကွက်ဒသကျောင် စပါ်းခင််းမ ျော်းတွင် မ တ်သမ််းမီ အထွက်နှုန််း ဆှံ်းို ရှံှု်းမှုမှျော ၅ %
သိုမဟိုတ် ဆန်တန်ခ န် သန််း ၃၀ )၎င််းသည် လူဦ်းဒ သန််း ၁၈၀ ကို ဒက ်းနိုင်ဒသျော ပမျောဏ(
ှသည်ဟို ခန်မှန််း ထျော်းသည်။ တ်သမ််းခ န်လွန် ဆှံို်းရှံှု်းမှုမျောှ လည််း အလျော်းတူ ပဖစ်နိုငသ
် ည်။
ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ကကွက်ဒသကျောင် စပါ်းပ က်စီ်းမှုမှျော ၅ မှ ၄၀ % ခန် ှသည်ဟို ခန်မှန််းထျော်းသည်။
ပမစ်ဝ က န််းဒပေါ်ဒေသမ ျော်းတွင် အဒတွွံ့ မ ျော်းဒသျော ကကွက်အမ ်းအစျော်းမ ျော်းမှျော Bandicota

142
bengalensis နှင် B. indica တိုပဖစ်သကဖပီ်း သိုဒလှျောင်သည် ဒန ျောတွင် အဒတွွံ့ မ ျော်းဒသျော
ကကွက်မ ျော်းမှျော Rattus rattus နှင် R. exulans တိုပဖစ်သကသည်။
မနတဒလ်း၊ ပဲခူ်းနှင် န်ကိုနတ
် င
ို ််းဒေသကကီ်းမ ျော်းတွင် ၂၀၀၃ မှ ၂၀၀၅ ခိုနှစ်အတွင်း် ဒက ်း ွျောဒပါင််း
၁၀ ွျောမှ လယ်သမျော်း ၃၅၀ အျော်း စစ်တမ််းဒကျောက်ယူခဲ ျော ကကွက်မ ျော်းသည် မ်းို စပါ်း ၊ ဒနွစပါ်း နှင်
ပဲတီစမ််း စိုက် ခင််းမ ျော်းတွင် ကကွက်မ ျော်းသည် ဆ်းို ွျော်းဒသျော ဖ က်ဒကျောင်တစ်ခိုအပဖစ်
ဒဖျော်ပပသကသည်။ ၂၀၁၈ ခိုနှစ် အတွင််းက ဒကျောက်ယခ
ူ ဲဒသျော စစ်တမ််းအ ကကွက်မ ျော်းသည်
ဒပမပဲဒတျောင်မ ျော်းကို သသျောစွျော ဖ က်ဆ်းီ ဒသကျောင််းဒတွွံ့ ှ သည်။ သိုဒသျော် စပါ်းတွင် သျောမျောန်
ပပဿနှာမျှသျောပဖစ်သည်။ ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ် ှ လယ်သမျော်းမ ျော်းက ကကွက်မ ျော်းသည်
စပါ်းခင််းမ ျော်းမွံ့ှု ကပ်ခ န်နှင် အဆှံပဖစ်ခ န်တွင် ပပဿနှာ အနည််းငယ် သျော ှသည်ဟို ဆသ
ို ည်။
သိုဒသျော် ပမန်မျောနိုငင
် ှံ၏ အခ ွံ့ဒသျောဒန ျောမ ျော်းတွင် အဒကျောင်ဦ်းဒ အဆမတန်ပွျော်းမ ျော်း
က ဒ ျောက်ခဲသည် သျောဓကမ ျော်း ှသည်။
နှှံစျော်းသီ်းနှှံမ ျော်းတွင် ဖ က်ဆီ်းမှုမ ျော်း ကကှံ ဒတွွံ့ ဒသျော အခါ အပင်၏ တှံိုပပန်မှုမှုတွင် ၂ ပင
ို ််း ဒတွွံ့ ှ
သည်။ ပထမတစ်ခိုမှျော သျော်းတက်ကကီ်းထွျော်းမှုပဖစ်ဖပီ်း ေိုတယတစ်ခိုမျောှ အနှှံ ပပည်ပခင််းပဖစ်သည်။
ကကွက်ကိုက် ခှံ ဒသျော သျော်းတက်တင
ို ််းသည် အသစ်ပပန် ဒပါက်သကသည်။ အနှှံစှံိုခ န်မတိုင်မီ
သျော်းတက် ပပန်ဒပါက်နိုင်ပါက ပှံမ
ို ှနအ
် နှှံထွက်မည်ပဖစ်သည်။ ကကွက်ကက
ို ်ခှံ ဒသျော
သျော်းတက်သည် သျောမျောန်သျော်းတက်ထက် ပိုဒသျော်လည််း အနှှံအ ွယ်အစျော်းကို ထခိုက်ဒစပခင််း
မ ပါ။
ှ အနှှံစှံိုဖပီ်းခ န်တွင် ကကွက်ကိုကခ
် ှံ ပါက အနှှံအဒ အတွက် ဒလ ျောနည််းသွျော်းမည်
ပဖစ်ဒသျော်လည််း ထွက်ဒပေါ်လျောသည် အနှှံသည် ပမ
ို ကို ကီ်းမျော်းကျော အဒစ အဒလ်းခ န်လည််း
ပမ
ို ည်ပဖစ် သည်။ ထိုဒသကျောင် စပါ်းခင််းတွင် အနှှံမစှံိုမီ ကကွက်ဖ က်ဆီ်းခှံပါက အထူ်းစို်း မ်ပပ
ူ န် န်
မလိုပါ။
ွ ် ကကွက်မ ျော်း )Rattus argentiventris( သည် စပါ်းပင်မ ျော်း ဒ ွံ့ဒပပျောင််း
မဒလ်း ှျော်းနိုင်ငှံတင
စိုက်ပ ်းဖပီ်း တစ်လခန်အသကျောတွင် စပါ်းခင််းထဲသို ဒ ျောက် လျောသကသည်
ှ ။ ဤအခ န်တွင်
ပထမဆှံို်း ကကွက်တွင်း် မ ျော်း ကို ဒဆျောက်လိုပ်သကသည်။ ကကွက်တွင်း် မ ျော်းသည် ပင်မကကွက်တွင််း
တစ်ခိုနှင်ကဒလ်းမ ျော်းထှံသဦ်းတည်
ို သည် ကလိုင်မ ျော်းပါ ှသည်။ ကဒလ်းမ ျော်း ထှံသိုသွျော်းသည်
လမ််းဒသကျောင််းကိုသျော်းဒပါက် ျောသီတွင် ပတ်ထျော်းဒလ ှဖပီ်း အဒ ်းဒပေါ် ထွက်ဒပါက်အပဖစ်
သှံို်းစွဲဒလ သည်
ှ ။ သည
ှ ် ဒန ျောအက ယ် အဝန််း ဒပေါ်မူတည်ဖပီ်း ကကွက်တွင်း် မ ျော်းမှ ကလိုင်
အဒ အတွက် တ်းို ပွျော်းလျောနိုင်သည်။ အစျောဒ စျောဒပါမ ျော်းခ န်တွင် အ ွယ်မတူဒသျော
သျော်းဒပါက်မ ျော်း ှသည် အသိုက် ၂ ခိုကို ဒတွွံ့ န
ှ ိုင်သည်။ ဤကဲသို သျော်းဒပါက်ခ န်သည်
သီ်းနှှံ၏မ ်းပွျော်းသည်အဆင်နှင် ဆက်စပ်လ က် သည်
ှ ။ သီ်းနှှံတစ်ကကမ်သျော စိုက်ပ ်းသည်

143
ဒေသတွင် ကကွက်မ ျော်း တစ်ကကမ်သျော သျော်းဒပါက်ဖပီ်း သီ်းနှှံ ၂ ကကမ်စိုက်ပါက ကကွက်မ ျော်း ၂
ကကမ်သျော်းဒပါက်ဒလ သည်
ှ ။ သျော်းဒပါက်တစ်ခမှံ တွင် ကကွက်ငယ် ၃ မှ ၁၇ ဒကျောင်ထ
ပါ ှတတ်ဖပီ်း ပ မ််းမျှပခင််းအျော်းပဖင် ၉ ဒကျောင် သည်
ှ ။
Singletonက လယ်ကကွက၏
် သျော်းဒပါက်ပခင််းသည် စပါ်းသီ်းနှှံ၏ ကကီ်းထွျော်းမှုနှင် )၂၀၀၃(
ဆက်စပ် လ က် ှဖပီ်း သျော်းဒပါက် ၁၀ မှ ၁၄ ဒကျောင်အထ ဒမွ်းနိုငသ
် ည်ဟို ဆသ
ို ည်။ ကကွက်မ ျော်း
သျော်းဒပါက်ပခင််း သည် စပါ်းပင် မွံ့ှု မကပ်မီ အစပပ ဖပီ အနှှံ င်မဲှသည် အခါ အဆှံို်းသတ်သည်။
စပါ်းခင််းမ ျော်းကို ၂ ပတ်ပချော်း စါိုကပ
် ်းပါက ကကွက်မ ျော်းသည် ဒနှာက်ခ စက
ို ်ဒသျော အကွက်မ ျော်းသို
ဒ ွံ့ဒပပျောင််းဖပီ်း ဆက်လက်သျော်းဒပါက်သကသည်။ လယ်ကကွက်၏ သျော်းဒပါက် ျောသီသည်
တစ်နှစ်အတွင် စပါ်းစိုက်သည်အကကမ် အဒ အတွက်နှငတ
် ူညီသည်။ ဆလ
ို ိုသည်မှျော
တစ်နှစ်အတွင််း စပါ်းတစ်သီ်းစိုက်က ကကွက်မ ျော်းတစ်ကကမ်သျော်းဒပါက်ဖပီ်း ၂ သီ်းစိုကက
် ၂
ကကမ်သျော်းဒပါက်သည်။

ပို ၁၀.၄။ Rattus argentiventer ကကွက်သိိုက်တစ်ခို၏ ကန်လန်ခဖတ် ကခမပို

ဇစ်မြစ် − Lam, 1978.

ပို ၁၀.၅။ မတ်ပဲခင်ုံးကန်သင်ုံးတွင် ကတွွေ့ ကသာ ကကွက်ကနတွင်ုံး

© ZLM Htun © ZLM Htun

144
ကကွက်မမ ျော်းသည် ၂၁ က် ကိုယ်ဝန်ဒဆျောင်သကဖပီ်း သျော်းဒပါက်ဖပီ်းဒနှာက် တစ် က် တွက်
ထပ်မှံမတ်လိုက်သည်။ အမတစ်ဒကျောင်မှ ၃ သျော်းဒပါက်နိုင်ဖပီ်း တစ်ကကမ်လျှင် ၁၂
ဒကျောင်နှုန််းနှင် တစ် ျောသီအတွင််း ၃၆ ဒကျောင်အထ ဒပါက်ပွျော်းနိုင်သည်။ ဤကကွက်ငယ်
မ ျော်းသည် အနီ်းအနှာ်း ှ လယ်သမျော်းမ ျော်းက စပါ်းကို ၂ ပတ်ထက်ပပို ချော်း၍ မစက
ို ်ပ ်းပါက
ဒနှာက်တစ်ကကမ် စပါ်းစိုက်သည်အထ မ ်းပွျော်းသကမည်မဟိုတ်ပါ။ ပထမအသိုတ်မှ အမ ၆
ဒကျောင်သည် ၇ ပတ်သျော်းတွင် သျော်းဒပါက်သကမည် ပဖစ်သည်။ တစ်နှစ်ပတ်လှံို်း သျော်းဒပါက်ပါက
စပါ်းတစ် ျောသီအတွင််း အမတစ်ဒကျောင်မှ ကကွကဒ
် ကျောင်ဒ ၁၂၀ အထ ပွျော်းမ ျော်းလျောမည်
ပဖစ်သည်။

၁၀.၄။ သိိုကလာင်သုံးနမ ာုံးတင

ွ ် ကကွက်ဖ က်ဆုံးခခင်ုံး

ကကွက်မ ျော်းသည် ၎င််းတို၏ ခနဓှာကယ

ို ်အဒလ်းခ န် ၇ % နှင် ညီမျှဒသျော အစျော်းအစျောကို
ဒနစဉ်စျော်းနိုငသ
် ည်။ ဥပမျောအျော်းပဖင် ကိုယ်အဒလ်းခ န် ၂၅၀ ဂ မ် ှဒသျော ကကွက်တစ်ဒကျောင်သည်
သီ်းနှှံ ၂၅ ဂ မ် ကို ဒနစဉ် စျော်းသှံို်းမည် ပဖစ်သည်။ တစ်နှစ်လျှင် ၆.၅ ကီလဂ
ို မ် စျော်းသှံို်းမည်
ပဖစ်သည်။ အမ်ကကွက်မ ျော်း သည် ၎င််းတို ကိုယ်အဒလ်းခ န်၏ ၁၅% နှင် ညီမျှဒသျော
အစျော်းအစျောကို ဒနစဉ်စျော်းသှံို်းမည်ပဖစ်သည်။ ဥပမျောအျော်းပဖင် ၂၅ ဂ မ် ဒလ်းဒသျော
အမ်ကကွက်တစ်ဒကျောင်သည် ဒနစဉ် သီ်းနှှံဒစ ၃ နှင် ၄ ဂ မ် စျော်းသှံို်း မည် ပဖစ်ဖပီ်း တစ်နှစ်လျှင် ၁.၄
ကီလိုဂ မ် စျော်းမည် ပဖစ်သည်။ သိုဒလှျောင်သီ်းနှှံမ ျော်းကူ စျော်းသှံို်း ရှံိုသျောမက ၎င််းတို၏ က င်ငယ်၊
မစင် ၊ အဒမွ်း နှင် ဒ ျောဂါ ပဖစ်ဒစ သက် ှမ ျော်း ညစ်စွန််းဒစပခင််းပဖင် သီ်းနှထ
ှံ ွက်ကိုန် ပမျောဏ
မ ျော်းစွျော ပ က်ဆီ်း ဆှံ်းို ရှံှု်းနိုငသ
် ည်။ သိုဒလှျောင်သီ်းနှှံမ ျော်းမှ ကကွက်အညစ် အဒသက်းမ ျော်းကို ဖယ်ထိုတ်
န် မပဖစ်နိုငသ
် ဒလျောက် အလွန်အလွန် ခက်ခဲသည် အတွက် ညစ်စွန််း ဒနဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းသည်
လူစျော်းသှံို်း န် မသင်ဒပ။
ကကွက်က က ာက် ဖ က်ဆုံးသည် လကခဏာမ ာုံးမာ
- ကကွက်မ ျော်း
- ကကွက်ဒခ ်းမ ျော်း
- ဒပပ်းလမ််းဒသကျောင််းမ ျော်း
- ဒပခ ျောနှင် အဖမီ်း အမှတ်အသျော်းမ ျော်း
- ပမင်သျောဒသျော အပ က်အဆီ်းမ ျော်း - ကကွက်မ ျော်းသည် ကိုက်ပဖတ်ထျော်းဒသျော အစျော်းအစျော
အစတ်အပိုင််းမ ျော်းစွျောကို ခ န်ထျော်းခဲဒလ ှသည်။ ဒပပျောင််းဖူ်းဒစမ ျော်းတွင်

145
 အပင်ဒပါက်မည် အစတ်အပိုင််း )embryo( မ ျော်းကိုသျော စျော်းသှံို်းသည်။
ကကွင််းက န်ဒနဒသျော အစျောမ ျော်းသည် ကကွက် ှသည် လကခဏျောပင်ပဖစ်သည်။
- ကကွက်တွင်း် မ ျော်း ၊ အသိုက်မ ျော်း
- ကကွက်ဒသ်း

၁၀.၅ သိိုကလာင်သုံးနမ ာုံး သန် င်ုံးက ုံး နင် ထိန်ုံးသိမုံး် ကစာင်က ာက်ခခင်ုံး

- စတိုခန််းမ ျော်းကို လှံို်းဝသန် ှင််းဒအျောင်ထျော်းပါ။ ဖတ်စင်က ဒသျော သီ်းနှှံဒစမ ျော်းကို

ဖယ် ှျော်းပါ။
- သီ်းနှှံထညထ
် ျော်းဒသျော အတ်မ ျော်းကို သစ်သျော်းခှံိုဒပေါ်တွင် သပ် ပ်စျောွ စီတင်ထျော်းပါ။
အပှံိုမ ျော်းပတ်လည်တွင် တစ်မတ
ီ ျော အကွျောအဒဝ်း ှပါဒစ။
- အတ်ခွှံမ ျော်း၊ သစ်သျော်းခှံိုမ ျော်းဒပေါ်မှ အဝတ်စမ ျော်းကို ပဖစ်နိုငက
် သီ်းပချော်းသိုဒလှျောင်ပါ။
ကကွက်မ ျော်းပိုန််းဒအျောင််းဒနပခင််း မ ဒစ
ှ န် အမှုက်မ ျော်းကင််းစင်ဒအျောင် ထျော်းပါ။
မီ်းရှုွံ့သိုမဟိုတ် ဒပမပမပ်ပါ။
- စတိုခန််း ပတ်လည်တွင် ှညဒ
် သျော ဒပါင််းပင်မ ျော်း မ ှပါဒစနှင်။ ကကွက်မ ျော်းသည်
တလင််းပပင်ကို ပဖတ်သန််း န် မနှစသ
် က်သကပါ။ စတခ
ို န််းပတ်လည်တွင်
ဒ ဝတ်မဒနပါဒစနှင်။ မ်းို ွျောဖပီ်း ဒ ဝတ်ပါက ကကွက်မ ျော်းအတွက် ဒသျောက်ဒ
ပဖစ်နိုငပ
် ါသည်။

၁၀.၆ ကကွကမ
် ာုံးကိုိ ကကုံးမာုံး က ယ်ခပန်ကသာ ဧ ိယာ တစ်ခိုမ ကအာင်ခမင်စွာ နိမန
် င်ုံး န်

နည််းလမ််းဒပါင််းစှံို သှံို်းစွဲ မည် ပဖစ်သည်။ ဒတျောင်သူတစ်ဦ်းတစ်ယျောက်ခ င််းအဒနပဖင်

အနီ်းအနှာ်းမှ ဒတျောင်သူမ ျော်း ပူ်းဒပါင််းပါဝင်ပခင််း မ ပါက
ှ ကကွက်နှမ်နင််း န် မပဖစ်နိုင်ပါ။ ဒန ျော
ဒေသတစ်ခိုတွင် ကျောကွယ်နှမ်နင််းလိုက်ပခင််းဒသကျောင် ကကွက်ဦ်းဒ ဒလ ျောက သွျော်းဒသျော အခါ
အနီ်း ပတ်ဝန််းက င်မှ ကကွက် မ ျော်း စိုခပှံ ဝင်ဒ ျောက်လျောမည်ပဖစ်သည်။ ထိုဒသကျောင် ဒန ျောဒေသ
အဒသ်း တစ်ခိုတွင် ကကွက်နှမ်နင််းလိုက် ဒသျောအခါ ပပဿနှာ ပမ
ို ဆ
ို ်းို ွျော်းလျောသည်ကို
ဒတွွံ့ တတ် သည်။ သီ်းနှှံ စိုက်ခင််းတစ်ခိုအတွင်း် ကကွက် နှမ်နင််းပခင််းကို အဒကျောင်ဦ်းဒ
အဆမတန်ပွျော်းမ ျော်းလျောဒသျော အခါတွင်သျော ပပ လိုပ်သကပခင််း ဒသကျောင် ဒအျောင်ပမင် န်ခက်ခဲသည်။
တစ်ဒကျောင်ခ င််းစီကို ဖ က်ဆီ်း မည်အစျော်း ကကွက်ဦ်းဒ အျော်းလှံို်းကို ခခှံ ငှံို၍ ဒဂဟစနစ်အ
စီမဒ
ှံ ဆျောင် ွက်သင်သည်။ ကကွက်မ ျော်း၏ အဒပခခှံ လိုအပ်ခ က်မ ျော်းပဖစ်ဒသျော
အစျော်းအစျောအမို်းအကျောမ ျော်းကို ဒကျောင််းစွျောသ ှနှာ်းလည် ထျော်းပါက ၎င််းတို ကက က်နှစ်သက်ဒသျော

146
အဒနအထျော်းမ ျော်းကို ကန်သတ်လိုက်ပခင််းပဖင် ဒအျောင်ပမင်မှု ှနင
ို ်သည်။ ကကွက်ဦ်းဒ
တ်းို ပွျော်းမှုကို ကန်သတ် နင
ို ် န်အတွက် နည််းလမ််းဒပါင််းမ ်းစွျော သှံို်းစွဲ နိုင်သည်။

၁ - ပိုနုံး် ခိိုကနထိိုင် ာမ ာုံး ကလ ာခ ခခင်ုံး / စမခန်ခွဲခခင်ုံး

- သီ်းနှှံ စိုက်ခင််းနှင် ကန်သင််းတစ်ဒလျှျောက် ှ ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို ထယ်နက်နက်ထို်းဖပီ်း
ဖယ် ှျော်းပခင််းသည် ကကွက်ဦ်းဒ ကန်သတ် န် အဒ ်းပါဒသျော
အခ က်တစ်ခ က်ပဖစ်သည်။
- ကကွက်တွင်း် မ ျော်း ပပ လိုပန
် ိုင်သည် ဒန ျောနှင် ဒပါင််းပင်ဒပါက်ဒ က်မှုကို ကန်သတ် န်
အတွက် ကန်သင််းမ ျော်း၏ အ ွယ် ပမျောဏနှင် အဒ အတွက် ကို ဒလျှွံ့ခ မည်။
- ဒန ျောဒေသတစ်ခိုတွင် တူညဒ
ီ သျော စပါ်းမ ်းမ ျော်းကို တဒပပ်းညီ စိုက်ပ ်းပခင််းအျော်းပဖင်
ကကွက်ဦ်းဒ တ်းို ပွျော်းမှုကို ကန်သတ်နိုငသ
် ည်။
- ပ ်းခင််း ပ ်းဒဘျောင်မ ျော်းကို ပလတ်စတစ် သိုမဟိုတ် သွပ်ပပျော်းမ ျော်းပဖင် ၆၀ စင်တီမီတျော
အပမင်ထ ကျောဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင် ပ ်းပင်မ ျော်းကို ကကွက် န်မှ ကျောကွယ် နိုင်သည်။
- ကကွက်တွင်း် မ ျော်း အသိုက်မ ျော်းကို တူ်းဒဖျော်ဖ က်ဆ်းီ ဖပီ်း ကကွက်မ ျော်းနှင် သျော်းဒပါက်မ ျော်းကို
သတ် မည်။ စပါ်းပန််းပွင်ခ န်တွင် ပပ လိုပ်ပါက အထဒ ျောက်ဆို်းှံ ပဖစ်သည်။

၂ - ကကွက်မဝင်နိိုငကအာင်
် ခပ လိုပ်ခခင်ုံး
သိုဒလှျောင်သည် အဒဆျောက်အအှံိုမ ျော်းကို ကကွက်မဝင်နင
ို ်ဒအျောင် တည်ဒဆျောက်ထျော်းပါက
ပထမဆှံို်း အကျောကွယ် ပဖစ်ဒစမည်။
၃ - စက်က ယ
ိ ာခဖင် နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး
ကထာင်ကခ ာက်
ဒထျောင်ဒခ ျောက်အတျော်းအဆီ်းစနစ် (TBS) ကို အဒ ှွံ့ဒတျောင်အျော ှနိုင်ငှံအခ ွံ့တွင် ဒအျောင်ပမင်စွျော
အသှံို်းပပ သကဒသျော်လည််း ၎င််းသည်ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွငအ
် လိုပမ
် ပဖစ်ပါ (Singleton, 2003( ။
ကကွက်တွင်း် ကို မီ်းခို်းမှုင််းတက
ို ်ပခင််း။

147
၄ ဓာတိုနည်ုံးခဖင် နိမ်နင်ုံးခခင်ုံး။ -
ကကွက်သတ်ဒဆ်းမ ျော်း ကို သှံို်းစွဲပခင််းသည် အသှံို်းအမ ျော်းဆှံ်းို နည််းလမ််းပဖစ်သည်။ အဆပ်တှံို်း
ခ ပခင််းနည််း လမ််းကို ကကွက်ဦ်းဒ အနည််းဆှံ်းို ှသည် ကျောလတွင် ဒဆျောင် ွက်ပါက
ပမ
ို ထ
ို ဒ ျောက်မှြူ သည်
ှ ။ အသှံို်းအမ ျော်းဆှံ်းို ကကွက်သတ်ဒဆ်း အိုပ်စို ၂ ခိုမှျော -
၁ - ခ က်ခ င််းဒသဒစဒသျော ကကွက်သတ်ဒဆ်းမ ျော်း -ဥပမျော အလူမန
ီ ီယမ် ဒဖျောစဖိုက် နှင်
ဇင်ဒဖျောစဖိုက်
၂ ဝါဖျော င် နှင် ဗရမ
ို ျော - ဥပမျော - ပဖည််းပဖည််းခ င််းဒသဒစဒသျော ကကွက်သတ်ဒဆ်းမ ျော်း -
ေိုင်အိုလှံို်း
ဒသွ်းမခဲဒစဒသျော ဒဆ်းမ ျော်းအနက် တစ်ကကမ်တည််းသျော သှံို်းစွဲ ဒသျော ဗရမ
ို ျော ေိုင်အိုလှံို်း၊
ဗရေ
ို ီ ဖျောကွမ််း နှင် ဖလိုကူ မျောဖင်တိုသည် အကကမ်ကကမ်ဒက ်း ဒသျော ဒသွ်းမခဲဒစသည်
ကကွက်သတ်ဒဆ်း မ ျော်း ထက် ပိုမို ထဒ ျောက်မှု ှဖပီ်း က ယ်ပပန်စွျော သှံို်းစွလ
ဲ က် သည်
ှ ။
၃ မျှျော်းစျော အခဲ ၅၀၀ ဂ မ် ှ န်အတွက် ကကတ်ခွဲထျော်းဒသျော - မျှျော်းစျော ပပင်ဆင်ပခင််း -
၊ သသကျော်း ၁၅ ဂ မ် )လက်ဖက် ည်ခွက် နှင် ၄ ခွက်( သီ်းနှှံဒစ ၄၅၀ ဂ မ်
လက်ဖက်( ည်ဇွန််း ၃ ဇွန်း် ကိုဒ ျောဖပီ်း )လက်ဖက် ည်ဇွန််း ၂ ဇွန််း( နှင် ဆီ ၁၀ ဂ မ် )
ထည်၍ )လက်ဖက် ည် ဇွန််း ၅ ဇွန််း( ဒမဒပ်းပါ။ ဒသွ်းမခဲဒဆ်း ၂၅ ဂ မ်
ဒသခ ျောစွျောဒမပါ။
မျှျော်းစျောခ ပခင််း + ဆန်ကွဲ ၉၆ ဆ( ကကွက် ှဒသျော တွင်း် မ ျော်းကို ှျောဖပီ်း - ကကွက်တွင်း် တွင် ခ ပခင််း -
ဗ + စျော်းဆီ ၂ ဆရိုမျော ေိုင်အိုလှံို်း အပပင််း ၂ ဆ ပါဝင်ဒသျော ၀၀၅.၀( ဗရမ
ို ျော ေိုင်အိုလှံို်း )%) မျှျော်းစျော
၁၀ ဂ မ်ကို ကကွက်တွင််းထဲသို ထည်ပါ။ Station baiting အသင် ပပင်ဆင်ထျော်းဒသျော မျှျော်းစျော ၅၀
မှ ၁၀၀ ဂ မ် ကို စဒတ ှင်မ ျော်းတွင် ထျော်းဖပီ်း သတ်မှတ်ထျော်းဒသျော ဒန ျောမ ျော်းတွင်ခ ပါ။

၁၀ ၇.ခမန်မာနိိုင်ငတွင် သိုုံးစွဲလ က် က
ိ သာ ကကွကသ
် တ်ကဆုံးမ ာုံး
ဇင်ဒဖျောစဖိုက် ၊ ဗရေ
ို ိုင်ဖျောကွမ််း ၊ ဗရိုမျော ေိုင်အိုလှံို်း၊ ဖလိုကမ
ူ ျောဖင် နှင် ဝါဖျော င် အစ ှသည်
ကကွက်သတ်ဒဆ်း ၅ မ ်းကို ပ်းို သတ်ဒဆ်းကိုမပဏီမ ျော်းမှ ဒ ျောင််းတမ််းအမည် ၂၀ ပဖင်
မှတ်ပိုတ
ှံ င်ထျော်းသည်။ ၎င််းတို အနက် ဇင်ဒဖျောစဖက
ို ်သည် မျှျော်းစျောအပဖစ် အသှံို်းပပ ဒသျော
ဒအျော်ဂဲနစ် မဟိုတ်သည် ကကွက်သတ် ဒဆ်းပဖစ် သည်။ ဒဆ်းကို ကကွက်က စျော်းလိုက်ဒသျောအခါ
အစျောအမ်အတွင်း် မှအက်ဆစ်က ဇင်ဒဖျောစဖိုက်ကို အလွန်အဆပ်ပပင််းသည် ဒဖျောစဖင််းဓါတ်ဒငွွံ့
အပဖစ် ဒပပျောင််းလဲသွျော်းဒစသည်။ ဝါဖျော င်သည် အကကမ်ကကမ် ခ ဒက ်း ဒသျော ဒသွ်းမခဲ
ဒဆ်းပဖစ်သည်။ ကကွက်သည် ဒနစဉ် က်ဆက် ဤဒဆ်းကို စျော်းသှံို်း န်လသ
ို ည်။ ဗရေ
ို ိုင်ဖျောကွမ််း

148
နှင် ဗရမ
ို ျော ေင
ို ်အိုလှံို်းတိုသည် တစ်ကကမ်သျော ဒက ်း ဒသျော ဒသွ်းမခဲ ဒဆ်းမ ျော်း ပဖစ်သက သည်။ ပိုမို
အဆပ်ပပင််းထန်ဖပီ်း တစ်ကကမ်ဒက ်းရှံိုနှင် ဒသဒစသည်။
ေိုတယမ ်းဆက် ကကွက်သတ်ဒဆ်းမ ျော်းပဖစ်သကဒသျော ဗရေ
ို ီ ဖျောကွမ််း နှင် ဗရမ
ို ျော ေင
ို ်အိုလှံို်း တိုသည်
ဒဖျော်ပမြူလျော အမ ်းအစျော်းကို ဒပပျောင််းလဲကျော မှတ်ပိုတ
ှံ င်ခွင် ပပ ထျော်းသည်။ မနတလျော ၂ အမည်ပဖင်
မှတ်ပိုတ
ှံ င်ထျော်းဒသျော ဗရမ
ို ျော ေိုင်အိုလှံို်း ကကွက်သတ်ဒဆ်း သှံို်းစွဲပခင််းကို သီ်းနှှံကျောကွယ်ဒ ်း ဌျောနမှ
အျော်းမဒပ်းပါ။ ဒေါက်တျော ည မီဒထွ်း၏ အဆိုအ မနတလျော ၂ ကကွက်သတ်ဒဆ်းကို
အလှံိုပတ်ထျော်းဒသျော ဒန ျောမ ျော်းတွငသ
် ျော သှံို်းစွဲ န် ပဖစ်သည်။
ှမ််းပပည်နယ် အစို်း သည် ဖယ်ခှံိုဖမ ွံ့နယ်အတွင််း ှ ဒက ်း ွျောဒပါင််းမ ျော်းစွျောမှ စပါ်းခင််းမ ျော်းကို
ဖ က်ဆ်းီ လ က် ဒသျော
ှ ကကွက်မ ျော်းကို ကျောကွယန
် ှမ်နင််း န် အဆပ်မ ှဒသျောဒပမွ ျောဒပါင််း
မ ျော်းစွျောကို ပဖန်ဒဝဒပ်းခဲသည်။ ဧ ျောဝတီတိုင််းဒေသကကီ်းတွင် ကကွက်က ဒ ျောက်လ က် ှဒသျော
ွျောမ ျော်း၌ ကကွက်မ ျော်းကို တိုတ်မ ျော်း ၊ ဒလ်းခွမ ျော်း၊ ဒက ျောက်ခဲမ ျော်းပဖင် အျောရှံိုတက်မှ ဒနဝင်မ်းို ခ ပ်ထ
သတ်ပဖတ် သူမ ျော်းအျော်း ကကွက်တစ်ဒကျောင်လျှင် ပမန်မျောဒငွ ၅၀ က ပ် ခ ်းီ ပမင်ခဲသည်။
ဇယာုံး ၁၀.၁။ စိိုက်ခင်ုံးတွင် ကကွက်မ ာုံး .ကာကွယ်နိမ်နင်ုံး န် လိုပင
် န်ုံးစမခ က်

ပထမ က် ကကွက်ဒနဒသျော တွင်း် မ ျော်းကို ှျောဖပီ်း ကက တင်ပပင်ဆင်ထျော်းဒသျော မျှျော်းစျော

၂၀ ဂ မ်ကို ကကွက်တွင််းထဲထညပ
် ါ။ ၂၃ က်ခန်ထျော်းပါ။-
တတယ က် ဇင် ဒဖျောစဖိုက် ၁၀ ဂ မ် ဗရမ
ို ျော ေိုင်အိုလှံို်း အဆပ်မျှျော်းစျော ၁၅ ဂ မ် ကို /
ကကွက်တွင်း် ထဲထည်ပါ။
စတိုတထ က် ကကွက်ဒသမ ျော်း ှပါက စိုဒဆျောင််းဖပီ်းဒပမပမ ပ်ပါ။ ကကွက်တွင်း် မ ျော်းကို
ပတ်ပါ။
ပဉ္စမ က် ှဒနဒသျော ကကွက်ဦ်းဒ ဒလ ျောခ န်အတွက် ဒထျောင်ဒခ ျောက်ဆင်ပါ။
သိုမဟိုတ် ဇင်ဒဖျောစဖက
ို ် အဆပ် သှံို်းစွဲပါက ကကွကတ
် ွင်း် ကို
အဆပ်ဒငွွံ့မှုင််းတိုကပ
် ါ။ ပွငဒ
် နဒသျော ကကွကတ
် ွင်း် ပဖစ်ပါက
တစ်တင
ွ ််းလျှင် အလူမန
ီ ီယှံ ဒဖျောစဖိုက် ၂ ခဲထည်ပါ။
၁၄ ကကွက်ဒထျောင်ဒခ ျောက် ဆင်၍ဖမ််းပါ။ သိုမဟိုတ် ဗရမ
ို ျော ေိုင်အိုလ်းှံို
က်ဒပမျောက်ဒန အဆပ်ခ ပါက အဆပ်ဒငွွံ့မှုင််းတိုကပ
် ါ။

149
 အခန်ုံး (၁၁)

ခမန်မာနိိုင်ငတွင် ကခမ သဇာသိုုံးစွဲခခင်ုံး

၁၁.၁။ နိေါန်ုံး

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွငအ
် မ ျော်းအျော်းပဖင်အသှံို်းပပ ဒသျောဒပမသသဇျောမ ျော်းမှျော ဓျောတ်ဒပမသသဇျောမ ျော်း၊ ဒအျော်ဂဲနစ်

)သိုမဟိုတ(် သဘျောဝဒပမသသဇျောမ ျော်းနှင်ဇီဝဒပမသသဇျောမ ျော်းပဖစ်သကသည်။ ဒပမသသဇျောဥပဒေ )၂၀၀၂(

က ဓျောတ်ဒပမသသဇျောဆသ
ို ည်မှျော သဘျောဝအတင
ို ််းမဟိုတ်ဘဲ ဓျောတိုပစစည်း် မ ျော်း အသှံို်းပပ ကျော

မည်သည်နည််းပဖငမ
် ဆို ဒဖျော်စပ်ထျော်းဒသျော ဒပမသသဇျောဟိုအဓပပျောယ်ဖင
ွ ် ဆထ
ို ျော်းသည်။ ၎င််းတွင်

တွင်း် ထွက်ပစစည််း )သိုမဟိုတ(် စက်ရှံိုမှ ထိုတ်လိုပ်ဒသျောဒအျော်ဂဲနစ် နှင် အင်ဒအျော်ဂဲနစ်

ဓျောတ်ဒပမသသဇျောမ ျော်းပါဝင်သည်။ သဘျောဝဒပမသသဇျော ဆို သည်မှျော သတတဝါနှင်အပင်မ ျော်း၏

ဒဘ်းထွက်ပစစည်း် မ ျော်း၊ စွန်ပစ်ပစစည််းမ ျော်း နှင် အကကွင််းအက န်မ ျော်းကို ဒဆွ်းဒပမဒအျောင်

ပပ လိုပ်ပခင််းမှ ဒသျော
ှ ဒပမသသဇျောမ ျော်းပဖစ်သည်။

ဇယာုံး ၁၁.၁။ ကအာ်ဂဲနစ်ကခမ သဇာအမ ိ ုံးအစာုံးမ ာုံး

အမ ိ ုံးအစာုံး အ င်ုံးအခမစ်
သဘျောဝပစစည််းမ ျော်း သစ်ဒဆွ်းဒပမ သဘျောဝပစစည််းမ ျော်း သစ်ဒဆွ်းဒပမ
လယ်ယျောစွနပ
် စ်ပစစည်း် မ ျော်း အပင်အကကွင််းအက န်မ ျော်း
တ စဆျောန်အကကွင််းအက န်မ ျော်း
ဒပမဒဆွ်း
သစ်စမ််းဒပမသသဇျော
သီ်းနှှံထိုတ်ကန
ို ် အကကွင််းအက န်မ ျော်း အမျှင်မ ျော်း၊ ပဲဖတ် နှမ်း် ဖတ်မ ျော်း၊
ကကတ်ဖတ်မ ျော်း
သစ်သျော်းစမ ျော်း
ကကှံကကတ်ဖတ်မ ျော်း
ကစီလိုပ်ငန််းမှ ဒဘ်းထွက်ပစစည််းမ ျော်း
ပင်လယ်ဒ ညစစ်ဒ
တ စဆျောန်ထတ
ို ်ကန
ို ်အကကွင််းအက န်မ ျော်း ဒသွ်း၊ ခ ၊ အရို်းမှုန်
ငါ်းလိုပ်ငန််းမှ ဒဘ်းထွက်ပစစည််းမ ျော်း
သျော်းဒ မှုန်မ ျော်း၊ ငှက်ဒမွ်းမ ျော်း

150
 အမ်သှံို်းအဒဆွ်းအဒပမမ ျော်း
ဒ ဆို်းအညစ်အဒသက်းမ ျော်း

ဇစ်မြစ် − IFDC, 2018.

၁၁.၂။ ဇဝကခမ သဇာမ ာုံး

လွန်ခဲဒသျောဆယ်စိုနှစ်အတွင််း ပမန်မျောနိုင်ငှံ ှဓျောတ်ဒပမသသဇျောဒစ ်းကွက်သည် တစ်နှစ်လျှင် ၁၀-

၁၅% တ်းို ပွျော်းလျောဖပီ်း၊ ၂၀၁၆ ခိုနှစတ
် ွင် မက်ထ စ်တန် ၁.၆ သန််းသိုဒ ျောက် ခဲ
ှ သည်။
မသကျောဒသ်းမီက ၀ယ်လအ
ို ျော်းတို်းတက်လျောဒသျော်လည််း ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ဓျောတ်ဒပမသသဇျော
သှံို်းစွဲမှုအျော်းမှျော တစ်ကမ္ျောလှံို်းတွင်သှံို်းစွမ
ဲ ှု )စိုက်ပ ်းဒပမ တစ်ဟက်တျောတွင် ဓျောတ်ဒပမသသဇျောသှံို်း
စွဲမှု( ပမျောဏ၏ ၂၅% မျှသျော ှသည် ။ ပမန်မျော နိုင်ငတ
ှံ ွငန
် ှစ်စဉ် ဓျောတ်ဒပမသသဇျောသှံို်းစွဲမှုမှျော
တစ်ဟက်တျောလျှင် ၁၇. ၈၇ ကီလဂ
ို မ် ခန် ှဖပီ်း နက
ို ်ထရို ဂ င် ၁၃၈,၇၉၁ တန်၊ ဒဖျောစဒဖျော ပ်
)P2O5( ၃၁,၄၁၁ တန်နှင် ပတ
ို က်စီယှံ )K2O( ၇၅၈ တန်ခန် ှသည်။ လက် သှံ
ှ ို်းစွဲဒနဒသျော
အခ ်းအစျော်းမှျော မျှတမ မ ှဘဲ N:P:K ၆.၅်း ၁.၆်း ၁ ခန် ှသည်။
သီ်းနှှံမ ျော်းစက
ို ်ပ ်းဖပီ်းဒသျောအခါ အျောဟျော မ ျော်းကို ဖယ်ထိုတသ
် ွျော်းသည်ပမျောဏမှျော သီ်းနှှံဒပေါ်
မူတည်ဖပီ်း ကွျောပချော်းမှု သည်
ှ ကို ဇယျော်း ၁၁.၂ တွငဒ
် ဖျော်ပပထျော်းသည်။ ထိုတ်ယူသွျော်းသည်
ပမျောဏကို ပပန်လည်ပဖည် ဆည််း ဒပ်း န် လိုအပ်မည်ပဖစ်သည်။
ဇယာုံး ၁၁.၂။ ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ခိုနစ်တွင် စိိုက်ပ ိ ုံးကသာအဓိကသုံးနမ ာုံး၏ ဧ ိယာ၊ အထွက်နှုန်ုံး၊
ထိုတ်လိုပ်မျူပမာဏ၊ ိတ်သိမ်ုံးလက
ိို ်ကသာအစိတ်အပိိုင်ုံးမ ာုံးမ သိုုံးစွဲသွာုံးသည်အာဟာ

စိိုက် တစ် ထိုတ် ိတ်သိမ်ုံးခ န

ိ ထ
် ိ သိုုံးစဲသ
ွ ွာုံးကသာ ကကာက်ရိိုုံးအပါအဝင် ိတ်သိမ်ုံးခ န
ိ ထ
် ိ
ဧ ိယာ ဟက်တာ လိုပ်မှု အာဟာ ပမာဏ (တန်) သိုုံးစဲသ
ွ ွာုံးကသာ အာဟာ ပမာဏ
အထွက် (တန်)
နှုနုံး်
သီ်းနှှံ (’၀၀၀ (တန်) (’၀၀၀ နိိုကထ
် ရိို ကဖာစ ပိိုတက်စ နိက်ထရိို ကဖာစ ပိိုတက်စ
ဟက်တာ) တန်) ဂ င် ကဖာ ပ် ယ ဂ င် ကဖာ ပ် ယ
စပါ်း ၇၂၁၂ ၃.၆ ၂၆၂၁၀ ၃၈၂၆၆၆ ၆၈၆၇၀ ၆၈၁၄၆ ၅၈၁၈၆၂ ၈၁၂၅၁ ၆၈၆၇၀၂
ပဲမ ်းစှံို ၄၃၈၂ ၁.၀ ၄၂၂၅ ၂၅၇၆၅၆ ၂၂၀၀၁ ၁၆၀၉၇၃ ၃၂၅၃၂၅ ၂၆၀၂၆ ၁၇၆၁၈၃
ဒပမပဲ ၉၅၅ ၁.၆ ၁၅၁၈ ၅၈၆၃၆ ၅၂၉၁ ၈၉၄၃ ၈၇၀၈၀ ၈၀၈၂ ၃၈၀၈၈
နှမ််း ၁၅၃၀ ၀.၅ ၈၂၇ ၃၃၁၃၁ ၆၈၉၈ ၃၃၉၀၇ ၄၂၁၇၇ ၇၄၄၃ ၃၅၅၆၁

ဇာစ်မြစ် − IFDC, 2018

ဇီဝဒပမသသဇျောဆသ
ို ည်မှျော ဒယဘိုယ အျော်းပဖင် အပင်ကကီ်းထွျော်းမှုနှငဖ
် ွံ့ွှံ ဖဖ ်းမှုကို မတူညီဒသျော
နည််းလမ််းမ ျော်း ပဖငလ
် ှံှုွံ့ဒဆျော်ဒပ်းနင
ို ်ဒသျော ဇီဝသက် ှတစ်ခို (သို)တစ်ခိုမကပါဝင်ဒသျော
ဒပမသသဇျောမ ျော်းကို ည်ညန််းသည်။ ဇီဝဒပမသသဇျောသည် ဇီဝသက် ှမ ျော်းပါ၀င်ဖပီ်း အဒစမ ျော်း၊

151
အ ွက်မ ျော်း၊ အပမစ်မ ျော်း )သို( ဒပမဆီလျော မ ျော်းသို ပက်ပဖန််းလက
ို ်ဒသျောအခါ အပမစ်ဇိုန် )သို(
အပင်အတွင််းဒန ျောယူဖပီ်း လက်ခှံပင် ကကီ်းထွျော်းမှု အတွက် အကအျောဟျော မ ျော်း ှဒစနိုင်ပခင််း
)သို( ပှံပို်းဒပ်းသည် လိုပင
် န််းစဥ်ကို ပမငတ
် င် ဒပ်းသည်အ ျော တစ်ခိုပဖစ်သည်။

ဇီဝဒပမသသဇျော၏အဓကအခန််းကဏ္ဍမှျော ဇီဝဒဗေဆိုင် ျော )၁(N fixation တ်းို ပမင်ပခင််း၊ )၂(

ပဒါါါမ ျော်း သည် အျောဟျော ဓျောတ်မ ျော်းကိုဒပ ျော်ဝင်ဒစပခင််း၊ အပမစ်ပ ှံွံ့နှှံမှုစနစ်တ်းို ပွျော်းဒစပခင််း )၃(

သီ်းနှှံမ ျော်းက ဒ ျောဂါပို်းမျော်း )၅( အပင်ဒ ျောဂါပို်းမ ျော်းကို ဇီနည််းပဖင်နှမ်နင််းပခင််း နှင် )၄(

ေဏ်ကိုခှံနိုင် ည် ှ ဒစပခင််းတို ပဖစ် သည်။

ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် အဓကအျော်းပဖင် လိုပ်ကက
ွ ်ငယ်လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ပဲမ ်းစှံိုစိုကပ
် ်း ျောတွင်

အျောဟျော ဓျောတ်နည််းပါ်းဒသျောဒပမတွင် ဒပမသသဇျောအနည််းငယ်သျောထည်သင

ွ ််း စိုက်ပ ်းပခင််း

ဒသကျောင် အထွက်နှုန််း နည််းသည်။ သည်

ှ ။ ၂၀၁၇ ခိုနှစ်က ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ဒပမပဲ ၁,၀၃၃,၉၄၂

ဟက်တျော စက
ို ်ပ ်းခဲဖပီ်း ဒပမပဲ ၁၅၈၂,၆၉၃ တန်ထွက် ှခဲသည်။ ယခင်ဒလလျောမှုမ ျော်းအ

ပဲမ ်းစတ်မ ျော်းစွျောတွင် ပမစ်ဖိုဒပေါ်ဒပါက်မှု ညှံဖ င််းသည်ကိုဒတွွံ့ ှ ပခင််းက ဒေသခှံ rhizobia

ဦ်းဒ နမ်က ဒသကျောင််း မီ်းဒမျောင််း ထို်းပပလ က် သည်

ှ ။

၁၁.၃။ ရိိုငဇ
် ဘ
ိို ယကခမ သဇာ

Rhizobium ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်းမ ျော်းကို ဒပမဆီလျောသိုတွင်း် ထည်သွင််းပခင််း ပဲမ ်းဒစမ ျော်းနှင် )သို(
လူ်းနယ် စိုကပ
် ်းသည်အဒလအထကို ပမန်မျောပပည်တွငဒ
် ကျောင််းစွျောက ငသ
် ှံို်းလ က် ဖပီ
ှ ပဖစ်သည်။
၂၀၀၇ ခိုနှစတ
် ွင် စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသနဦ်းစီ်းဌျောနမှRhizobium အထိုပဒ
် ပါင််း ၁၀၀,၀၀၀ ခန်
ထိုတ်လိုပ်ပဖန်ပဖြူ်းခဲ ဒသျော်လည််း ဤပမျောဏသည် အပူပင
ို ််းဒေသ ှဒတျောင်သူဦ်းဒ ၏
၅အတွက်သျော လှံိုဒလျောက်မည် ပဖစ်သည်။% စီမက
ှံ န််းဖပီ်းဆှံို်းခ န်တွင် ၂၀၁၈ ခိုနှစ်မှစ၍
အဓကပဲသီ်းနှှံ မ ်းအတွက်)၇( Rhizobium အထိုပ် ဒပါင််း ၂၅၀,၀၀၀
ဒက ျော်နှစ်စဉ်ထိုတ်လိုပ်ခဲသည်။ ပဲတီစမ််း နှင်ပဲပိုပ် စိုက်ပ ်း ျောတွင် ပမစ်ဖိုအျော်းဒကျောင််း ဖပီ်း
အထွက်နှုန််းပမင်မျော်းဒစ န် Rhizobium ကို တစ်ဧကတွင် P2O5 ၅၆ ,၁၁၂ ဒပါင် -K2O ၂၈ ၅၆ -
ဒပါင် နှင် အတူ ဒ ျောဒနှှာသှံ်းို စွဲသင်သည်။
ပဲတီစမ််း၊ မတ်ပဲ၊ ဒပမပဲ၊ ပဲစဉ််းငှံို၊ ကိုလျော်းပဲ၊ ပဲပိုပ်နှင် ပဲလွမ််း အစ ှသည် ပဲအမ ်းမ ်းအတွက် မတူ
ညီဒသျော Rhizobium harzianum မ ်းကွဲစတ်မ ျော်းကိုထိုတ်လိုပ်ထျော်းသည်။ Rhizobium
ထိုတ်လိုပ် ျော တွင် ဒအျော်ဂဲနစ်မ ျော်းကကွယဝ
် ဒသျော သစ်ဒဆွ်းဒပမ )Peat soil( ကို ပွျော်းစျောအပဖစ်
အသှံို်းပပ သည်။ သစ်ဒဆွ်း ဒပမမ ျော်းကို ှမ််းပပည်နယ် ဟဲဟို်းနှင် မနတဒလ်းတိုင််း ပပင်ဦ်းလွင်မှ

152
 ှနင
ို ်သည်။ ပွျော်းစျောတစ်ဂ မ်တင
ွ ် ဘက်တီ်း ်းီ ယျော်းသန််း ၁၀၀ ခန်ပါ ှသည်။ အဒလ်းခ န် ၁၅၀
ဂ မ် ှဒသျော Rhizobium တစ်ထိုပက
် ိုက ပ် ၁၀၀၀ ပဖင် စက
ို ်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသနဦ်းစီ်းဌျောနမှ
ဒ ျောင််းခ လ က် သည်
ှ ။ ယခင်နှစမ
် ျော်းက ပဲတီစမ််း တစ်ဧကတွင် rhizobium ၄
ထိုပ်အသှံို်းပပ န်ဒထျောက်ခအ
ှံ ကကှံပပ ထျော်းဒသျော် လည််း ယခိုအခါ တစ်ထိုပ် ကို မ ်းဒစ ၁၈ ဒပါင်
)၈.၁၈ ကီလဂ
ို မ်( နှင်လူ်းနယ်ဖပီ်း တစ်ဧကတွင် ၄ - ၆ ထိုပ် အသှံို်းပပ န် အကကှံ ပပ ထျော်းသည်
)တစ်ဧကတွင် မ ်းဒစ ၁၀၈ ဒပါင် )၄၉.၁ ကီလိုဂ မ်( လိုအပ် သည်(။ ယခိုအခ န်အထ
rhizobium ဒပမသသဇျောအထိုပ် ၈၁၃၃၈၄၇ ကို လယ်သမျော်းမ ျော်းထှံသို ပဖန်ဒဝဒပ်းခဲသည်။
အခ ွံ့ဒသျော နှစ်မ ျော်းတွင် ၀ယ်လိုအျော်းမှျော ၂၅၀,၀၀၀ အထိုပ်အထပမင်မျော်းသည်။

Rhizobium ကခမ သဇာ၏အက ိ ုံးကက ုံးဇူုံးမာ

၁။ ပဲမ ်းနွယ်ဝင်သီ်းနှမ
ှံ ျော်းအတွက်လိုအပ်ဒသျောနိုက်ထရိုဂ င်ကက
ို ိုန်က စ တ် အနည််းငယ်ပဖင်
ဒထျောက်ပန
ှံ ိုငသ
် ည်။
၂။ သီ်းနှှံမ ျော်းမှဒပမဆီလျောမှထိုတ်ယူသွျော်းဒသျောနိုက်ထရိုဂ င်ကိုအစျော်းထို်းနိုင်သည်။
၃။ ပဲ တ်သမ်းဖပီ်းဒနှာက်စိုက်ဒသျောသီ်းနှှံအထွက်တ်းို ဒစ န် သွယ်ဝက
ို ်အက ်းပပ သည်။
၄။ နိုက်ထရဂ
ို င်ဓျောတ်ဒပမသသဇျောကိုအပချော်းသီ်းနှှံမ ျော်းအတွကအ
် သှံို်းပပ နင
ို ်သည်။
၅။ ပဲအမ ်းအစျော်းဒပေါ် မူတည်၍ အထွက်နှုန််း ၂၇ထတို်းနင
ို ်သည်။ %၄၈-

Rhizobium ကခမ သဇာကိထ

ို ိက ာက်စွာ သိုုံးစွဲနည်ုံး
၁။ ပဲမ ်းအလိုက်သင်ဒလ ျော်ဒသျော Rhizobium ဒပမသသဇျောအမ ်းအစျော်းကို စိုစွတဒ
် စ န် မ ်းဒစမ ျော်း
ဒပေါ်တွင် ဒ အနည််းငယ်ပက်ဖ န််းကျော အ ပ်ဒအျောက်တင
ွ ်လူ်းနယ်ပါ။
၂။ အ ပ်ဒအျောက်တွင် Rhizobium လူ်းနယ်ထျော်းဒသျောမ ်းဒစမ ျော်းကို စိုက်ဒပမျောင််းထဲတွင်
ခ က်ခ င််း စိုက်ပါ။
၃။ တီစူပါ ၅၆၁၁၂ ဒပါင်၊ ပတ
ို -က် ၂၈၅၆ ဒပါင် ကို ဒပမခှံထညသ
် ွင််းဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင် -
ပမစ်ဖိုထွက် အျော်းဒကျောင််းဖပီ်း သီ်းနှှံအထွက်နှုန််းတို်းဒစနိုင်သည်။
ယခင်ကသယ်ယူပိုဒဆျောင်စဉ်ကျောလအတွင််း အပူခ န်ပမင်မျော်းဒသျောဒသကျောင် rhizobium
ဒပမသသဇျော၏ အျောနသင်ယိုယွင််းပ က်စီ်းမှုမ ျော်း ှခဲသည်။ မသကျောဒသ်းမီက rhizobium
ဒပမသသဇျောအထိုပ်မ ျော်းကို အဒအ်းခန််းကွန်တန်နှာပဖင်သယ်ဒဆျောင်ပခင််းဒသကျောင် ဤပပဿနှာ
မ ဒတျော
ှ ပါ။

153
Trichoderma viride ထိုတ်လိုပ်ခခင်ုံး
စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသနဦ်းစီ်းဌျောန(DAR က)Trichoderma harzianum ပါဝင်ဒသျော
ဇီဝဒပမသသဇျော နှင် Arbuscular mycorrhiza fungi (AMF)အနည််းငယ် ကို ဒပမဆီလျောနှင်
ဒဆွ်းဒပမဒနဒသျော အပင် အကကွင််းအက န်မ ျော်းအတွင််း ှ အပင်ဒ ျောဂါမ ျော်း ကျောကွယ်နှမ်နင််း န်
ထိုတ်လိုပ်လ က် ှသည်။
ယခိုအခါ Proximity Design ၏ ဘဏ္ဍျောဒ ်းအကူအညီပဖင် DAR တွင် ဒေသခှံမ ်းကွဲမ ျော်းကို
တစ်လလျှင် အထိုပ် ၁၀၀၀၀ ထိုတ်လပ
ို ်လ က် သည်
ှ ။ ၎င််းကို စစ်ကင
ို ််းနှင်
မဒကွ်းတိုင််းမ ျော်းတွင်ပဖန်ဒဝခဲသည်။ T. viride တစ်ထိုပက
် ို ၁၀၀၀ က ပ်ပဖငဒ
် ျောင််းခ ဒပ်းခဲသည်။
တစ်ဧကတွင် အထိုပ် ၆၀ အသှံို်းပပ န် ယခင်က ဒထျောက်ခှံ အကကှံပပ ထျော်းဒသျော်လည််း ယခိုအခါ
တင််း၊ ဖွန
ဲ ို ၅ )၂( ထိုပ်ကို ဒအျော်ဂဲနစ်ဒပမသသဇျော )၁၀(
ပပည်နှင်အတူဒ ျောဒနှှာအသှံို်းပပ နင
ို ်သဖပါင် ကိုန်က စ တ်သက်သျောဒစမည်ပဖစ်သည်။ DAR
သည် နိုင်ငဒ
ှံ တျော် ဘတ်ဂ က်ပဖင် အထိုပ် ၂၀၀၀ ထိုတ်လပ
ို ်လ က် ဒသကျောင်
ှ ်း
စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသန ဦ်းစီ်း ဌျောန ေိုတယညန်သကျော်းဒ ်းမှြူ်း ဒေေါ်စီစီပမင်၏ဒပပျောပပခ က်အ
သ ှ သည်။
Trichoderma ကို ပဖြူဒဆ်း ီ်းယမ််းပင်ည ်းဒ ျောဂါ၊ နှမ်း် ရို်းမဲဒ ျောဂါ၊ rhizoctonia ဒသကျောင်
ပဖစ်ဒသျော ပမစ်ဒဆွ်းဒပချောက်ကဲ သိုဒသျော ဒပမဒဆျောင်ဒ ျောဂါမ ျော်းကို ကျောကွယ် န် သိုမဟိုတ်
ထန််းခ ပ် န်အတွက် အသှံို်းပပ သည်။ ၎င််းကို ဒ ျောဂါတို်းတက်မှု၏ အဒစျောပင
ို ််းအဆင်တွင်
အသှံို်းပပ ပါက sclerotium ပင်ည ်း ဒ ျောဂါကိုလည််းထန််းခ ပ်နိုင်သည်။
ထိုတ်လိုပ်မှုကို ၁၉၉၅ ခိုနှစ်တွင်စတင်ခဲဒသျော်လည််း မ်းို သည််းထန်စွျော ွျောသွန််းဖပီ်းဒနှာက် ၂၀၁၅-
( ၁၆ ဒ ျောက်မှသျော လယ်သမျော်းမ ျော်းအသကျော်းဒ ပန််းစျော်းလျောခဲသည်။T. harzianum သည်
ကိုလျော်းပဲတင
ွ ် သှံို်းစွဲပါက ပပဿနှာ ဒသျောဒသကျောင
ှ ် ၎င််းကို ပမန်မျောနိုင်ငအ
ှံ ထက်ပိုင်း် အတွက်
ထိုတ်လိုပ်ပခင််းမပပ ပါ။ )

၁၁.၄ သစ်ကဆွုံးကခမ သဇာခပ လိုပ်သိုုံးစွဲခခင်ုံး

စိုက်ပ ်းသီ်းနှှံဒအျော်ဂဲနစ်ပစစည်း် မ ျော်း ဒကျောက်ရို်း၊ အ ွက်၊ ဒပမ သသဇျော( စသည်၊ စိုက်ပ ်းဒ ်း )
လိုပ်ငန််းမှ ဒဘ်းထွက်ပစစည်း် မ ျော်း၊ ပပျော၊ ဒပမသသဇျော ဇျောနှင် မီ်းဖဒ
ို ခ ျောင်မှ စွန်ပစ် ပစစည််းမ ျော်းကို
ဒအျော်ဂဲနစ် ဒပမသသဇျော အပဖစ် အသှံို်းပပ နင
ို ်သည်။
 သီ်းနှှံအကကွင််းအက န်မ ျော်း၊ သစ်စမ််းဒပမသသဇျောမ ျော်း၊ တ စဆျောန်စွန်ပစ်ပစစည်း် မ ျော်း၊
အစျော်းအစျောထိုတ်လိုပ် ျောမှ ှဒသျော ဒဘ်းထွက်ပစစည်း် မ ျော်း၊ စိုက်ပ ်းဒ ်း

154
 လိုပ်ငန််းမှထွက် ှသည် ပစစည််းမ ျော်း၊ အမ်သ်းှံို စွန်ပစ်ပစစည််းမ ျော်း၊ တ စဆျောန်
အဒသဒကျောင်မ ျော်း စသည်တိုမှ ှဒသျော ပစစည််းမ ျော်းကို အပင်အျောဟျော
အပဖစ်လဲဒပပျောင််းပဖည်စွက် အသှံို်းပပ နိုင်သည်။
 ဒအျော်ဂဲနစ်ဒပမသသဇျောမ ျော်းသည် ဒပမဆီလျောယိုယင
ွ ််းပ က်စီ်းပခင််းကို ကျောကွယ်ဖပီ်း
ဒပမဆီလျော အ ည်အဒသွ်းတို်းတက်ဒကျောင််းမွနဒ
် စသည်။
ကခမကဆွုံးသိုုံးစွဲခခင်ုံး၏အက ိ ုံးကက ုံးဇူုံးမ ာုံးမာ-
 ဒပမဆီလျောနှငဖ
် ွံ့ွဲ စည််းတည်ဒဆျောက်ပှံိုကိုတို်းတက်ဒကျောင််းမွန်ဒစသည်
 ဒပမဆီလျော၏ဓျောတိုဒဗေဂိုဏ်သတတမ ျော်းကိုတို်းတက်ဒစသည်
 ဒပမကကီ်းထဲတွင်အဏိုဇီ ၀ သက် လှု
ှ ပ် ျောှ ်းမှုမ ျော်းကိုတို်းတက်ဒစသည်
 ဒပမဆီလျောဒ ထန််းနိုင်စွမ်း် ကိုတို်းတက်ဒစသည်
 ဓျောတိုအသှံို်းပပ မှုဒသကျောင်ပဖစ်ဒပေါ်လျောဒသျော အဆပ်သင်မှု၊
 ဒလဝင်ဒလထွက် နှင် ဒပမဆီလျော အပူခ န်ကို ညီညွတ်မျှတဒစသည်၊
 အပင်အျောဟျော ကို အခ န်သကျောပမင်စွျောဒထျောက်ပှံဒပ်းသည်ကိုန်က စ တ်
သက်သျောသည်
 ပတ်ဝန််းက င်နှင်သဟဇျောတပဖစ်ဒစသည်။
 ဒပမဒဆွ်းပပ လိုပ်ပခင််းက ထန််းခ ပ်ထျော်းဒသျော အဒပခ အဒနမ ျော်းဒအျောက်တွင်
ဒအျော်ဂဲနစ်ပစစည်း် အဒ ျောအဒနှှာမ ျော်းကို ဒဆွ်းဒပမဒစဖပီ်း တည်ဖငမ်ဒသျောပစစည််း
ပဖစ်ဒပေါ်ဒစကျော ဒပမသသဇျောအပဖစ် အသှံို်းပပ နိုင်သည်။
 မ ျော်းဒသျောအျော်းပဖင် အသှံို်းပပ ဒသျောပစစည်း် မ ျော်းမှျော ဒကျောက်ပဲသီ်းနှှံ
အကကွင််းအက န်မ ျော်း (ဒကျောက်ရို်း၊ ဒပပျောင််းရို်း၊ အမှုက်မ ျော်း၊ အ ွက်မ ျော်း)၊
တ စဆျောန်အညစ်အဒသက်း (က ဲ၊ နွှာ်း၊ သကက် ၊ ဘဲ) နှင် အပချော်းလယ်ယျော (သို )
ဖမ ွံ့ပပအမှုက်မ ျော်းပဖစ်သည်။

ကခမကဆွုံးခပ လိုပ်နည်ုံး
 အ ပ် သည်ဒန ျောတစ်ခိုကိုဒ ွ်းပါ (ဒပမဒဆွ်းကပ
ို ှံို န် အဒကျောင််းဆှံို်းဒန ျောမှျော
အမို်းပါသည် အခန််းပဖစ်သည်) ။
 စွန်ပစ်ပစစည််းအျော်းလှံို်း (ဒကျောက်ရ်းို ၊ ပမက်၊ ဒကျောက်ပဲသီ်းနှှံအကကွင််းအက န်၊ မီ်းဖိုဒခ ျောင်မှ
စွန်ပစ်ပစစည််း၊ နွှာ်း၊ ဆတ်၊ သို်း၊ ဒပမသသဇျော၊ သစ် ွက်၊သစ်ကိုင်း် အပမစ်မ ျော်း /
အပချော်းအပင်အစတ်အပိုင််းမ ျော်း၊ သစ်သျော်းစ၊ ပပျော စသည်) ကိုစိုဒဆျောင််းပါ။

155
  မတူကပွဲ ပျော်းဒသျော ပစစည််းမ ျော်းကို အလျောလိုကပ
် ပ
ှံို ါ။
က။ ၁၀-၁၅ စင်တီမီတျောတစ်လျောဖပီ်းတိုင််း - ယူ ီ်းယျော်း ၂၀၀ ဂ မ် နှင် တီစပ
ူ ါ ၂၀၀
ဂ မ် ညီညျောစွျော ပဖြူ်းဒပ်းပါ။
ခ။ဒပမဒဆွ်းပှံိုကို ၁၂ မီတျောပမငသ
် ည်အထဆက်လက်ပှံိုပါ။.
ဂ။ ဒပမဒဆွ်းပှံိုပပင်ဆင်ဖပီ်းဒနှာက် ၇ က်အသကျောတွင် အစိုဓျောတ်အဒပခအဒန
စစ်ဒဆ်း န် အပှံိုထဲသို တိုတ် တစ်ဒခ ျောင််း ထို်းထညပ
် ါ။
ဃ။ အစိုဓျောတ်မ ျော်းဒနပါက အဒပါက်မ ျော်းထပ်ဒဖျောက်ဖပီ်း ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒအျောင်လိုပ်ပါ။
င။ ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒနပါက နွှာ်းဒခ ်းကိုဒ ဒဖ ျော်ဖပီ်း အဒပါက်ထဲမှ ဒလျောင််းဒ ထည်ပါ။
- ဒပမဒဆွ်းပှံိုကို ညီညျောစွျောဒ ဒလျောင််းဒပ်းပါ။ ဒ အလွန်အက ှံ မဒလျောင််း
မပါဒစနှင်။
- ဒပမဒဆွ်းကို ပလပ်စတစ်စပဖင်ဖှံို်းအိုပ်ထျော်းပါ။
- ဒအ်းလျောသည်အခါ အပှံက
ို ို အထက်ဒအျောက်လှန်ပါ တစ်လအသကျောတွင် (
ပထမအကကမ်၊ ဒနှာက်တစ်လ အသကျောတွင် ေိုတယအကကမ် လှန်ပါ။)
အထက်ဒအျောက်လှန် ပခင််း၏ ည် ွယ်ခ က်မ ျော်းမှျော-
က။ ဒလဝင်ဒလထွက်ဒကျောင််းဒစ န်၊ ဒဆွ်းဒပမ ဒသျောအပိုင််းမှ အပူပပန်ထွက်ဒစ န်၊
မဒဆွ်းဒပမဒသ်းဒသျောအပိုင််းကို အတွင််းပိုင််းသို ပိုဒပ်းပခင််းပဖင် အပပည်အဝဒဆွ်းဒပမ
ဒစ န်တိုပဖစ်သည်။
ခ။ အပူခ န်ပမင်မျော်းဒသျောအဆင် ၁ ပတ် ၂ ပတ်သကျောဖပီ်းဒနှာက်ပင
ို -ါ်ါ်း တွင်
အပူခ န်သည် တပဖည််းပဖည််း က ဆင််းသွျော်းလမ်မည်။
ဂ။ ဒပပျောင််းပပန်လှန် ျောတွင် ပပင်ပမှအစတ်အပင
ို ််းမ ျော်းကို အတွင််းပိုင််းသိုပိုဖပီ်း၊ အတွင််းမှ
အစတ်အပိုင််း မ ျော်းကို ပပင်ပသို ပိုဒပ်းပခင််းအျော်းပဖင် အပူခ န်က ဆင််းသွျော်းဖပီ်း ၁၁၃º
ဖျော င်ဟက
ို ် (၄၅ º စင်တီဂ တ်မှ ၁၄၀ )º ဖျော င်ဟိုက် (၆၀ º စင်တီဂ တ်အတွင််း )
ှဒနမည်ပဖစ်သည်။
ဃ။ အကယ်၍ အပူခ န်သည်ဤအတိုင််းအတျောထက်ဒက ျော်လွန်ဒနပါက ဒပမဒဆွ်းပှံိုကို
ဆက်လက်က အထက်ဒအျောက်လှန်ဒပ်းသင်သည်။
 ဒကျောင််းစွျောဒဆွ်းဒပမပခင််း ှမ စစ်
ှ ဒဆ်းပါ-
က။ ၁၀၂º ဖျော င်ဟက
ို ် (၄၀ º စင်တီဂ တ်ဒအျောက် ှ မည်။ )
ခ။ ဒပမဒဆွ်းပှံို၏ အသွင်အပပင် အည င်ဒ ျောင်ပဖစ်လျောမည်။
ဂ။ မနှစ်ဖမ ွံ့ဖွယအ
် နှံမထွက်ဘဲ ဒပမသင််းနှံ ှ မည်။

156
 ဃ။ ပစစည််းမ ျော်းသည် ဒပ ျောဒပပျောင််းနူ်းညှံဒန မည်။
င။ ဒပမဒဆွ်းပှံို၏အပမင်သည် ကန ဦ်း ၏ သှံို်းပှံတ
ို စ်ပှံို ဒန
ှ မည်။

ကခမကအာက်တွင် ကခမကဆွုံးခပ လိုပ်ခခင်ုံး

က။ အလ ျော်း ၃ မီတျော၊ အနှံ ၁ ၂၅ မီတျော.နှင် အနက် ၁ မီတျော ှဒသျော က င််းတူ်းပါ။
၂၀ စင်တီမတ
ီ ျောပမင်ဒသျော ကန်သင််းတစ်ခိုလိုပပ
် ါ။-ခ။ ဒပမမ က်နှှာပပင်မှ ၁၅
ဂ။ က င််း၏ဒအျောက်ဒပခကို မျောဒနဒအျောင်ဖထျော်း ပါမည်။
၁၀ စင်တီမတ
ီ ျော ဒအျောင်
ှ ဒကျောက်ရ်းို ထိုပဖန်ဖ်းှံို ထျော်းပါ။-ဃ။ အထူ ၇
င။ အထက်တွငဒ
် ဖျော်ပပထျော်းသည်အတိုင််းဒပမဒဆွ်းပဖစ်ဒအျောင်လိုက်နှာဒဆျောင် ွကပ
် ါ။

157
 အခန်ုံး (၁၂)

သုံးနပိုစ နင် ကဂဟအင်ဂ င်နယာနည်ုံးပညာ

၁၂.၁။ နိေါန်ုံး

သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျောအခ န်ကျောလတစ်ခိုအတွင််း ဒပမကွက်တစ်ခိုတည််းဒပေါ်တွင် သီ်းနှှံအမ ်း

ဒပါင််းမ ျော်းစွျော စိုက်ပ ်းပခင််းကို Intensive Cropping ဟိုဒခေါ်သည်။ ဤကဲသသီ

ို ်းနှှံစိုက်ပ ်းပခင််း

တွငပ
် ါ ၀င်သည် နည််းလမ််းမ ျော်းမှျောဒအျောက်ပါအတင
ို ််းပဖစ်သည်။

Multiple cropping သီ်းနှှံမ ်းစှံိုစိုကပ

် ်းပခင််းဆသ
ို ည်မှျော ဒပမကွက်တစ်ခိုတည််းဒပေါ်တွင်

တစ်နှစ်အတွင််း သီ်းနှှံနစ
ှ ်မ ်း နှစ်ခိုထက်ပိုဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းကိုစက
ို ်ပ ်းပခင််းပဖစ်သည်။ )သို(

သီ်းနှှံမ ်းစှံို စိုက်ပ ်းပခင််းကါို )က(sequential အစီအစဉ်တက စက

ို ်ပ ်းပခင််း၊ )ခ(relay အ

် ပ်ဆင် စိုက်ပ ်းပခင််း၊ )ဂ( ratoon လမိုင််းထျော်းစက

သိုတ်လိုကထ ို ်ပ ်းပခင််းနှင် )ဃ( overlapping

တစ်စတ်တစ်ပိုင််း ထပ်စိုက်ပ ်းပခင််းစနစ်တိုပဖစ်သည်။

၁၂.၂။ သုံးညပ်စိုက
ိ ်ပ ိ ုံးခခင်ုံး Intercropping

ဒပမကွက်တစ်ခိုတည််းဒပေါ်တွင် သီ်းနှှံနှစ်မ ်း နှစ်မ ်းထက် ပ၍

ို တစ်ဖပ င်တည််း စိုက်ပ ်းပခင််း )သို(

ကIntercropping
ို ဟိုဒခေါ်သည်။ သီ်းနှှံနှစ်မ ်း နှစမ
် ်းထက်ပိုဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းကို )သို(

် ဟိုတ်ဘဲ ဒ ျောဒနှှာစိုက်ပ ်းထျော်းပခင်ကို mixed croppingဒ ျောဒနှ( ါျော

သီ်းပချော်းအတန််းလိုကမ

် ်းပါက row intercropping

စိုက်ပ ်းပခင််းဟိုဒခေါ်သ )ည်။ အတန််းလိုက် ဒ ျောဒနှှာစိုကပ

(intercropping) သီ်းညပ်စိုက်ပ ်းပခင််း ဟိုဒခေါ်သည်။

Intensive Cropping သည် ဒန ျောအ ဒသျော်လည််းဒကျောင််း၊ အခ န်ကျောအ ဒသျော်လည််းဒကျောင််း

နှစ်မ ်းလှံို်းပဖစ်နိုင်သည်။

Intercropping ၏အကခခခသကဘာတ ာုံးမ ာုံး-

 ပူ်းတွသ
ဲ ီ်းနှှံသည် အဓကသီ်းနှှံနှင်တဲဖ
ွ က်ညီ မည်။

 အဓကမဟိုတ်ဒသျောသီ်းနှှံသည် အဓသီ်းနှှံ၏ ကကီ်းထွျော်းမှု ဒနှ်းဒကွ်းဒသျော

အဒသျောပိုင်း် ကျောလကို အသှံို်းခ နိုင် န်အတွက် သက်တမ််းတဖို ပီ်း အကကီ်းပမန် မည်။

158
  ပူ်းတွစ
ဲ ိုက်ပ ်းဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းသည်တူညီဒသျော

စိုက်ပ ်းဒ ်းအဒလအထမ ျော်း ှ န်လိုအပ်သည်။

 ဒထျောင်မတ်ဒပါက်သည်သီ်းနှှံမ ျော်းကို

ဒပမကျောအဖှံို်းသီ်းနှှံမ ျော်းနှငဒ
် ပါင််းစပ်စိုက်ပ ်းသင်သည်။

 တက
ို ်စျော်းပခင််းကိုပဖစ်ဒစနိုင်ဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းကို တိုက်စျော်းမှုခှံနိုင် ည် ှဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းနှင်

ဒပါင််းစပ် စိုက်ပ ်းသင်သည်။

 ပူ်းတွစ
ဲ ိုက်ပ ်းဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းသည် အပမစ်တွယ်မှုပိုစ
ှံ ှံနှငအ
် ပမစ်တယ
ွ ်မှုအတမ်အနက်

မတူကပွဲ ပျော်း သင်သည်။

Intercropping ၏အာုံးသာခ က်မ ာုံး

 ၎င််းသည် သီ်းလှည်စိုကပ
် ်းပခင််းနှင်အလျော်းတူ အက ်းဒက ်းဇူ်းမ ျော်း ှဒစသည်။

 ဒပါင််းပင်မ ျော်းဒပါက်ပွျော်းကကီ်းထွျော်းမည်အတန််းသကျော်းဒန ျောမ ျော်းတွင်

သီ်းနှှံပင်မ ျော်းအစျော်းထို်း ဒန ျောယူ ထျော်းဒသျောဒသကျောင် ဒန ျော၊ အခ န်ကျောလတစ်ခအ

ို တွင််း

သီ်းနှှံပင်၏ထိုထည်ပမျောဏ တို်းပွျော်းလျောသည်။

 ပဲမ ်းနွယ်ဝင်မဟိုတ်ဒသျောအပင်တစ်မ ်းကို ပဲမ ်းစှံိုနှငအ

် တူ နပီ်းယျော်းပမက် - ဥပမျော(

ဒ ျောဒနှှာ စိုက်ပ ်းဒသျောအခါ )နှင် ဒလျောက်ဒသ၊ နှှံစျော်းဒပပျောင််း နှင် ပဲလွမ််း

တ စဆျောန်စျောအတွက် အဒ အတွက်နှင် အ ည် အဒသွ်း တန်ဖို်းပိုမိုပမင်မျော်းလျောသည်။

 သီ်းနှှံမ ျော်းကိုမတူညဒ
ီ သျောအခ န်မ ျော်းတွင် တ်သမ််းဒ ျောင််းခ နိုင်ပခင််းဒသကျောင်

ဒစ ်းကွက်အခက် အခဲ ကို ဒလျှျောခ နိုင်သည်။

 တစ်နှစ်ပတ်လှံို်း အလိုပအ
် ကိုငအ
် ခွင်အလမ််းပိုမိုဖန်တ်းီ ဒပ်းထျော်းဖပီ်း အလိုပ်သမျော်း၊

စက်နှင် စွမ်း် အင်ကို ပိုမိုအသှံို်းခ နိုင်သည်။

 မ်းို ဒခါင်မအ
ှု တွကအ
် ျောမခှံခ က်တစ်ခိုပဖစ်သည်။

၁၂.၃ သုံးလည်စိိုကပ
် ိ ုံးခခင်ုံး Crop rotation

သီ်းလှညစ
် ိုကပ
် ်းပခင််းဆသ
ို ည်မှျော ဒပမဆီသသဇျောကထ
ို ခိုက်ဒစပခင််းမ ှဘဲ အနည််းဆှံ်းို င််းနှီ်း

ပမ ပ်နှံမ
ှ မ
ှု ှ အပမတ်အစွန််းအမ ျော်းဆှံို်း ှ န် ည် ွယလ
် က် သတ်မှတ်အခ န် ကျောလတစ်ခိုအတွင််း

159
ဒပမတစ်ကွကဒ
် ပေါ်တွင် မတူညီဒသျောသီ်းနှှံမ ျော်းကို အလှည်က ဒပပျောင််းလဲ စိုက်ပ ်းသည်

လိုပ်ငန််းစဉ်တစ်ခိုပဖစ်သည်။

အကခခခသကဘာတ ာုံးမ ာုံးနငအ

် ာုံးသာခ က်မ ာုံး

သီ်းနှှံတစ်မ ်းတည််းကို ဒပမတစ်ကွက်တည််းဒပေါ်တွင် ထပ်ခါတလဲလဲစိုကပ

် ်းပခင််း (ဥပမျော-စပါ်း-

စပါ်း-စပါ်း( ကို monoculture )သို( monocropping ဟိုဒခေါ်သည်။ ဒပမတစ်ကွက်တည််း

ဒပေါ်တွင် မတူကဲပွ ပျော်း ဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းကို အလှညက

် စက
ို ်ပ ်းပခင််း၊ ဒပမလှပ်ထျော်းပခင််းတိုကို

အစီအစဉ်တက ဒဆျောင် ွက်ပါက သီ်းလှညစ

် ိုကပ
် ်းပခင််း (crop rotation) ဟိုဒခေါ်သည်။

rotation တစ်ပတ်လည် န် နှစ်ဒပါင််းမ ျော်းစွျော (တစ်နှစ် သိုမဟိုတ် တစ်နှစ်ထက် ပို၍)

သကျောနိုင်သည်။ ဥပမျော စပါ်း -စပါ်း - ပဲ (တစ်နှစ်)၊ ကကှံ- ကကှံလမိုင်း် - စပါ်း ( ၂ နှစ်သိုမဟိုတ် ၃ နှစ)် ၊

ငှက်ဒပ ျော - ငှက်ဒပ ျောလမိုင််း - စပါ်း (၃- နှစ်) ။

သုံးလည်စိိုက်ပ ိ ုံးခခင်ုံး၏ အက ိ ုံးကက ုံးဇူုံးမ ာုံး-

 သီ်းနှှံမ ျော်းအလှည်က စိုက်ပ ်းပခင််းသည်

အပင်အျောဟျော မ ျော်းပပန်လည်အသှံ်းို ခ နိုငပ် ခင််းဒသကျောင် ဒအျော်ဂဲနစ်ပေပ်တို်းပွျော်းဒစဖပီ်း

ဒပမဆီသသဇျောထက်သန်မက
ှု ို ထန််းသမ််းထျော်းနိုင်သည်။ သီ်းနှှံမ ျော်း၏

အျောဟျော လအ
ို ပ်ခ က်မှျော တစ်မ ်းနှင်တစ်မ ်းမတူညသီ ကပါ။ ဒကျောင််းမွန်ပခင််း၊ ၊

မတူညီဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းကို အလှညက

် စက
ို ်ပ ်းပါက အျောဟျော ဓျောတ်မ ျော်းကို

ပမ
ို ည
ို မ
ီ ျှစွျောနှငထ
် ဒ ျောက်စျောွ အသှံို်းခ နင
ို ်သည်။

 အ ွက်ထူထပ်ဒပါမ ျော်းသည်သီ်းနှှံမ ျော်းနှင် သစ်စမ််းဒပမသသဇျောသီ်းနှမ

ှံ ျော်း

အလှညက
် စက
ို ်ပ ်းမှုတွင် ပါဝင်ပါက ဒပမဆီလျောတွင်

နိုက်ထရိုဂ င်နှင်ဒအျော်ဂဲနစ်ပေပ်ပါဝင်မှုကိုတို်းပွျော်းဒစသည်။

 ို ်ညင််းမ ျော်း နှင် Trianthema portulacastrum ကဲသဒသျော

Bermuda ပမက်၊ ပမက်မန ို

ဒပါင််းပင် မ ျော်းကို နှမ်နင််းထန််းခ ပ် ျောတွငက

် ူညသ
ီ ည်။

 အဆပ်မ ျော်းစိုပှံိုလျောပခင််းကဒ
ို ျောှ င် ှျော်းဖပီ်း ဒပမဆီလျော၏ရိုပ်ပိုင််းဆင
ို ် ျော ဂိုဏ်သတတမ ျော်းကို

ထန််းသမ််း ဒပ်းသည်။

 အခ ွံ့ဒသျောဒပမဆီလျောအတွင်း် ှ ပို်းမျော်းနှင်ဒ ျောဂါမ ျော်းကိုထန််းခ ပ်ဒပ်းသည်။

160
  သတ်မတ
ှ ်ထျော်းဒသျောအခ န်ကျောလအတွင််းကွပဲ ပျော်းပချော်းနှာ်းဒသျောလယ်ယျောလိုပ်ငန််းဒသကျော

င်အလိုပ်ဖအျော်းကိုဒလျှျောခ သည်။

၁၂.၄။ စမကိန်ုံးဧ ိယာမ ာုံးမ သုံးနပိုစမ ာုံး

ပမန်မျောနိုင်ငှံ အပူပင
ို ််းဒေသမ ျော်းတွင် အဓကက င်သှံို်းလ က် ဒသျော
ှ သီ်းနှှံပိုစ
ှံ မ
ှံ ျော်းမှျော

ဒပမပပန်ဒေသ)က(

ကိုလျော်းပဲ၊ ပဲတီစမ််း ( ဝင်ဒငွ ဒဆျောင််းသီ်းနှှံမ ျော်း/မ်းို စပါ်း/ဒနွစပါ်း - သီ်းနှှံပှံိုစှံ ၁

အလှညက
် စက
ို ်ပ ်းပခင််း )သိုမဟိုတ် ဂ ှံ

ဝင်ဒငွ ဒဆျောင််းသီ်းနှှံမ ျော်း/မ်းို စပါ်း/)ပဲတီစမ််း၊မတ်ပဲ(ဝင်ဒငွ ဒနွသီ်းနှှံမ ျော်း - သီ်းနှှံပှံိုစှံ ၂

)ဂ ှံ ၊ ကိုလျော်းပဲ သိုမဟိုတ် ဒပမပဲ(

ဒပမလတ်ဒေသ)ခ(

မ်းို စပါ်း ကကဲပက်စိုက်ပ ်းသည်စနစ်

စပါ်းတက
ို ်ရိုကအ
် ဒစခ စိုက်ပ ်းပခင််း

ပဲစင််းငှံို နှင် ဒပမပဲ သီ်းညပ်စိုက်ပ ်းပခင််း

နှစ်ရ ည်စီ်းနှှံမ ျော်း သ က်၊ သနပ်ခါ်း သိုမဟိုတ် ကွမ််း ွက် -

ဒ မထန််းနိုင်သည် သဲဆန် ဒပမမွဒသျော ယျောဒပမမ ျော်း )ဂ(

ပဲစင််းငှံို နှင် ဒပမပဲ

ပဲစင််းငှံို နှင် ပဲတစ

ီ မ််း

ဒဆျောင််းဂ ှံ ၊ ကိုလျော်းပဲ၊ နှမ််း နှင်ဒပမပဲ

တပ်ကိုန်ုံးပမိ ွေ့နယ်

၂၀၁၈ ခိုနှစတ
် ွင် စိုက်ပ ်းဒ ်း၊ဒမွ်းပမြူဒ ်း နှင် ဆည်ဒပမျောင််းဝန်ကကီ်းဌျောနမှ ဒကျောက်ယူခဲဒသျော

စစ်တမ််းအ ဆင်ဒသဆ်ဒ ဒသျောက်ဟ ယျော ၊ တပ်ကိုန််းဖမ ွံ့နယ်တွင် ဒတျောင်သူမ ျော်းသည်

စပါ်းအဒပခပပ သီ်းနှှံပစ
ှံို ှံကို က င်သှံို်းလ က် ဒသကျောင်
ှ ်းဒတွွံ့ ှ သည်။

ပဲတီစမ််း/နှမ်း် - ဒနွစပါ်း - မ်းို စပါ်း )က(

ပဲတီစမ််း/နှမ်း် - မတ်ပဲ - မ်းို စပါ်း )ခ(

161
မနတကလုံးတိိုင်ုံးကေသကကုံး

လယ်သမျော်းအမ ျော်းစိုသည်စပါ်းသီ်းနှှံတစ်မ ်းတည််းသျောစိုက်ပ ်းဒသျော်လည််း အခ ွံ့လယ်သမျော်း

မ ျော်းက မ်းို စပါ်း ဒဆျောင််းသီ်းနှှံဒပပျောင််း၊ မ်းို စပါ - ဒနွစပါ်း၊ မ်းို စပါ်း -ါ်း ဒဆျောင််းဒပမပဲ နှင် -

ဒဆျောင််း ပဲတီစမ််း - မ်းို စပါ်း စသည်သီ်းနှှံနှစ်မ ်းစိုက်ပ ်းသကသည်။

စစ်ကိုင််းတိုင််းဒေသကကီ်း ပိုလဲနှင် ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ်

ပိုလဲဖမ ွံ့နယ်အတွင်း် ှ လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် သီ်းနှှံ ပှံစ

ို ှံ ၂ မ ်းကို က င်သှံို်းလ က် သကသည်
ှ ။

၎င််းတိုမှျော သက်လတ်( မ်းို စပါ်း )၁(မ ်းမ ျော်းကို ဇွန်လမှ ဒအျောက်တိုဘျောလထ စိုက်ပ ်းဖပီ်း )

မ်းို စပါ်း )၂( ေိုတယ သီ်းနှှံအပဖစ် ကိုလျော်းပဲကို ေီဇင်ဘျောမှ မတ်လအထ စိုက်ပ ်းသကသည်။

ကို သသဂိုတ်မှ ေီဇင်ဘျောထ စိုကပ

် ်းသကဖပီ်း သက်လ င် ဒနွစပါ်းမ ်းမ ျော်းကို )ဒေသမ ်းမ ျော်း(

မတ်လမှ ဇွန်လအထ စိုကပ

် ်းသကသည်။ အခ ွံ့ဒသျော လယ်သမျော်းမ ျော်းသည် ဒမလမှ သသဂိုတလ
်

ထ နှမ်း် စိုကပ
် ်းသကဖပီ်း မ်းို ျောသီတွင် စပါ်းစိုက်ဖပီ်း ဒနှာက် ပဲတီစမ််း ဆက်လက်စိုက်ပ ်းသကသည်။

မ်းို ဒကျောင််းဒသျောက် ဒေသမ ျော်းတွင် လယ်သမျော်းမ ျော်း သည် ပဲတီစမ််း သိုမဟိုတ် နှမ်း် ကို ဧဖပီလ

ဇူလိုင်လ အထ စိုက်ပ ်းသကဖပီ်း မ်းို စပါ်း သက်လတ်သိုမဟိုတ် သက်ကကီ်းမ ်းမ ျော်းကို သသဂိုတ်မှ

ေီဇင်ဘျောထ စိုက်ပ ်းသကသည်။

ယင််းမျောပင်ဖမ ွံ့နယ်တွင် သီ်းနှှံပှံိုစှံ ဇွန်လမှ ဒအျောက်တိုဘျောလ ထ မ်းို စပါ်း )၁( မ ်း ှသည်။ )၂(

)၂( စိုက်ပ ်းဖပီ်း ေိုတယ သီ်းနှှံအပဖစ် နိုဝင်ဘျော ေီဇင်ဘျော လမ ျော်းတွင် ကိုလျော်းပဲ စိုက်ပ ်းသည်။

မတ်လ မှ ဒမလ အထ ဒနွစပါါ်း မစိုက်ပ ်းမီ ဇန်နဝါ ီ ဒဖဖဝါ ီ လမ ျော်းတွင် ကိုလျော်းပဲနှင်

ဒဖဒဖျော်ဝါ ီ မတ်လမ ျော်း တွင် နှမ််းစိုက် ပ ်းသကသည်။

၁၂.၅။ ဘက်စိုပိိုုံးမွှာုံး ကာကွယ်က ုံးအတွက် ကဂဟ အင်ဂ င်နယာ နည်ုံးပညာ

ဘက်စှံိုပို်းမျော်း ကျောကွယ်ဒ ်းအတွက် ဒဂဟအင်ဂ င်နီယျော နည််းပညျောသည် မသကျောမီနှစ်မ ျော်း

အတွင််းက ဒပေါ်ဒပါက်လျောခဲဖပီ်း ဇီဝနည််းပဖင် ပ်းို မျော်းနှမ်နင််းပခင််းကို အျော်းဒပ်း န်အတွက် နှင်

ပ်းို မျော်းမ ျော်းက က်စျော်း ျော ပတ်ဝန််းက င်ကို အက ်းသက်ဒ ျောက်ဒစနိုင်သည်

စိုက်ပ ်းနည််းစနစ်မ ျော်း ဒပေါ်တွင် အဒပခပပ ထျော်းဒသျော ပ်းို မျော်းစီမှံခန်ခွဲသညန

် ည််းစနစ်

တစ်ခိုပဖစ်သည်။ ထွန်ယက် စိုက်ပ ်းနည််းစနစ်မ ျော်းမှျော ဓါတိုပို်းသတ်ဒဆ်းဝါမ ျော်းနှင်

162
မ ်းဗီဇပပ ပပင်ထျော်းဒသျော သီ်းနှှံမ ျော်းကို မှခ
ီ ိုအျော်းထျော်းသည် အဆငပ် မင်နည််းပညျောကို အဒပခမခှံဘဲ

ဒဂဟဒဗေ အသပညျောမ ျော်းကို ယူသ်းှံို စွဲထျော်းပခင််းပဖစ်သည်။

Gurr (2009) ၏ အဆိုအ ဒဂဟဒဗေဆင

ို ် ျော အင်ဂ င်နီယျော ပညျော ပ်သည် သိုဒတသနမ ျော်း

ဒသခ ျောစွျော ဒဆျောင် ွကပ် ခင််း နှင် ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော သီအို ီ ကို ပိုမဒ
ို ကျောင််းမွန်စွျော အဒပခပပ လ က်

အင််းဆက်မ ျော်း ဒနထင

ို ်က က်စျော်း ျော ပတ်ဝန််းက င်ကို စီမခ
ှံ န်ခသ
ွဲ ည် ထန််းသမ််း

ဒစျောင်ဒ ှျောက်ပခင််း အဒပခပပ ဇီဝနှမ်နင််းနည််းမှ ဒပေါ်ဒပါက်လျောပခင််းပဖစ်သည်။ အဒကျောင်အထည်

ဒဖျော်သည် လိုပ်ငန််းစဉ်သည် မသက်ဆင

ို ်ဒသျော ဇီဝမ ်းစှံို တ်းို ပွျော်းမှုကို အဒပခမခှံဘဲ

ဇီဝမ ်းကွဲမ ျော်း၏ လည်ပတ်ဒနဒသျော အစတ်အပိုင််းမ ျော်းကိုသျော ဒဖျော်ထိုတ်အသှံ်းို ခ န်

ည် ွယ်သည်။

ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော အင်ဂ င်နီယျော ပညျော ပ်ကို လူသျော်းအသိုက်အဝန််းနှင် သဘျောဝပတ်ဝန််းက င်

ဆက်စပ်မက
ှု ို နှစ်ဦ်းနှစ်ဖက် အက ်း ှဒစဖပီ်း ဒဂဟစနစ်မ ျော်း ဒ ည
ှ တ
် ည်တဒစဒ
ှံ ်းအတွက်

ပှံဒ
ို ဖျော် ဒ ်းဆွဲ ထျော်းသည်။ လွန်ခဲဒသျော နှစ်ဒပါင််း ၃၀ က စတင်ဒပေါ်ဒပါက်လျောဖပီ်း ဖပီ်းခဲသည် ၁၀

နှစ် - အတွင််း လ င်ပမန်စွျော တ်းို တက်လျောခဲသည်။ ည်မှန်း် ခ က်ပန််းတိုင်မ ျော်းတွင် လူသျော်းမ ျော်း၏

လိုပ်ငန််းစဉ်မ ျော်းဒသကျောင် သသျောစွျောထခိုက်ပ က်ဆီ်းသွျော်းဒသျော ဒဂဟစနစ်မ ျော်းကို ပပန်လည်

အသက်သွင််းဒပ်း န်နှင် လူသျော်းမ ျော်းနှင် ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော တန်ဖ်းို နှစ်မ ်းလှံို်းအတွက်

ဒ ည
ှ တ
် ည်တမည
ှံ ် ဒဂဟစနစ်မ ျော်း တ်းို တက်ဖွှံွံ့ဖဖ ်းလျောဒစ န်ပဖစ်သည်။ ဤအခ က်သည်

ယိုယင
ွ ််းဒပ က်ဆှံို်းသွျော်းဒသျော သမျော်းရ်းို က စွမ်း် အင် အ င််းအပမစ်မ ျော်းအတွက် အထူ်းလအ
ို ပ်ဖပီ်း

သဘျောဝ ဒဂဟစနစ်ဆင
ို ် ျော ဝန်ဒဆျောင်မှု လိုပ်ငန််းစဉ်မ ျော်း ပမငမ
် ျော်း လျောဒစဒ ်းမှျော

ပ၍
ို ပင်အဒ ်းကကီ်းသည်။

ဤနည််းပညျောကို ၂၀၀၈ ခိုနှစ်မျောှ တရိုတ်နင

ို ်ငှံ စပါ်းစက
ို ်ပ ်းဒ ်းတွင် စတင်သှံို်းစွခ
ဲ ဲဖပီ်း ဒနှာက်ပိုင််း

တွင် ဗီယက်နမ် နှင် ထင

ို ်း် နိုင်ငတ
ှံ ို၌ သှံို်းစွဲခသည်
ဲ ။ မသကျောဒသ်းမီက ဖလစ်ပိုင်နင
ို ်ငှံသည်လည််း

စီမက
ှံ န််း တစ်ခို စတင်ခဲသည်။ ဗီယက်နမ်နိုင်ငတ
ှံ ွင် စပါ်းစိုက်ဒတျောင်သူမ ျော်းအျော်း စပါ်းနှင်

ဒ သွင််းစက
ို ်ပ ်းခ န်၌ ကန်သင််းမ ျော်းဒပေါ်တွင် စိုက်ပ ်း န်ပ ်းပင်မ ျော်းကို ကနဦ်းတွင်

ဒပ်းအပ်ခဲသည်။ ဒပချောက်ဒသွွံ့ဒသျော ျောသီတွင် ဝတ် ည်ပန််းမ ျော်းမ ျော်းစွျောဒသဆှံ်းို သွျော်းဒသျော်လည််း

ဒနှာက်တစ်ကကမ် စပါ်း စိုက်ပ ်းခ န်ထ ှင်သန်ကျော မ ်းဒစအလှံိုအဒလျောက် ှခဲသည်။

163
ပန််းမ ျော်းပွင်ဒနခ န်တွင် စပါ်းပဖ တ်ပ်းို မ ျော်းကို ကပ်ပါ်းပပ ဒသျော ဒသ်းငယ်သည် နက ယ် ဒကျောင်

parasitoid မ ျော်းက ပန််းဝတ်မှုန်နှငပ

် ျော်း ည်မ ျော်းကို စျော်းသှံို်းဒနထိုင်သကသည်။ ကန်သင််းဒပေါ် ှ

ပန််းပွင် မ ျော်းမှ ဝတ် ည် ကို စျော်းသှံို်းဖပီ်းဒနှာက် စပါ်းခင််းထဲသို သွျော်းဒ ျောက်ကျော

အင််းဆက်ဖ က်ပို်းမ ျော်းဒပေါ်တွင် ဥအိုသက သည်။ မ ျော်းမသကျောမီတွင် အင််းဆက်ဖ က်ပို်း

အဒ အတွက် ဒလ ွံ့ျောနည််းသွျော်းသည်။

သဘျောဝ န်သူမ ျော်းသည် -

 သဘျောဝ န်သူမ ျော်းအဒကျောင်ကကီ်းမ ျော်း၏ အစျော်းအစျောအပဖစ် ဝတ်မှုန်နှင်ဝတ် ည်

 ဒဆျောင််းခို န်အတွက် ဒန ျော နှင် မျှတဒသျော ျောသီဥတို

 အဓကလက်ခှံပင်မ ှခ န်တွင် လက်ခလ

ှံ ဲပင်မ ျော်း လိုအပ်မည်ပဖစ်သည်။

ပိုံးို မွှာုံးစမခန်ခွဲမှုအတွက်ကဂဟကေေအင်ဂ င်နယာ ကခမကပေါ် -

 သဘျောဝ န်သူမ ျော်းကိုဆွဲဒဆျောင် န်အပပင်

ဖ က်ပို်းမ ျော်းဝင်ဒ ျောက်လျောပခင််းကိုဒ ှျောင် ျောှ ်း န်

ပန််းပွင်ဒသျောအပင်မ ျော်းသဟဇျောတပဖစ်ဒသျော ဝင်ဒငွ သီ်းနှှံမ ျော်းကို /

စိုက်ခင််းနယ်ါနမတ် ပတ်လည်တွင် အပင်ပိုမ ျော်းကို သီ်းနှှံပင်မ ျော်းနှင်ကပ်လါ က်၊

ပမငဒ
် သျောအပင်မ ျော်းကို စိုက်ခင််းနယ်ါနမတ်နှငက
် ပ်လ က် စိုက်ပ ်းပါ။

 ဥယ ျောဉ်ခခှံအတွင််း ှ ကန်သင််းမ ျော်းဒပေါ်တွင် ပန််းပွင်ဒသျောအပင်မ ျော်းစိုက်ပ ်းပါ။

 သဘျောဝ န်သူမ ျော်းအတွက် ဝတ် ည်အ င််းအပမစ်ပဖစ်သည် Tridax procumbens,

Ageratum sp, Alternanthera sp စသည်တိုကဲသို ဒသျော

သဘျောဝအတင
ို ််းဒပါက်ဒ ျောက်ဒနဒသျော ဒပါင််းပင်မ ျော်းကို အပမစ်မနှုတ်ဘဲထျော်း န်၊

 ဖ က်ပို်းနှင် ကျောကွယ်သူ (P: D) အခ ်းသည် ဒကျောင််းမှန်ဒနသည်အခါ

သတတဝါအျော်းလှံို်းကို ဒသဒစနိုင်ဒသျောဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကမ

ို သှံို်းပါနှင။်

ဓျောတိုပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းမသှံ်းို စွဲမီ သီ်းနှှံပင်မ ျော်း၏ ထခိုက်ပ က်စီ်းမှု

ပပန်လည်နှာလှန်ထူနိုင်စမ
ွ ််းကိုလည််းထည်သွင််းစဉ််းစျော်း သင်သည်။

164
ပိုံးို မွှာုံးစမခန်ခွဲမှုအတွက်ကဂဟကေေအင်ဂ င်နယာ ကခမကအာက် -

 ဒပမဆီလျောမ ျော်းကို သက် အပင်

ှ မ ျော်းနှင် သိုမဟိုတ် သီ်းနှှံအကကွင််းအက န်မ ျော်းနှင် /

တစ်နှစ် ပတ် လှံို်း ဖှံို်းအိုပထ

် ျော်းပါ။

 ဒပမတွင်း် ဇီဝမ ်းစှံိုမ ်းကွဲမ ျော်း တို်းပွျော်းလျောဒစ န် လယ်ယျောခခှံဒပမထွက်ဒပမသသဇျောမ ျော်း၊

တီက စ်စျောဒပမဒဆွ်း (Vermicompost၊ သီ်းနှှံအကကွင််းအက န်ကသ

ဲ ိုဒသျော )

ဒအျော်ဂဲနစ်ပစစည်း် မ ျော်းကိုမ ျော်းထည်သွင််းပါ။

 ဒဆျောင််းခိုဒနဒသျော သဘျောဝ န်သူမ ျော်းကို ဒသဒသကပ က်စီ်းမှုနည််းဒစ န်

ဒပမယျောထွန်ယက်ပခင််း ကဒ
ို လျှျောခ ပါ။

 ဇီဝဒပမသသဇျော အသှံို်းပပ လ က် မျှတဒသျောအျောဟျော ထည်သွင််းမှုကို ဒဆျောင် က

ွ ်ပါ။

 မက
ို ်ကရ
ို ွ က်ဇျော နှင်အပင်ကကီ်းထွျော်းမှုကပို မင်တင်ဒပ်းဒသျော Rhizobacteria (PGPR)

မ ျော်းကို သှံို်းစွဲပါ။

 မ ်းဒစမ ျော်းစိုက်ပ ်းနိုင်သည် အစတ်အပင

ို ််းမ ျော်းနှင် လူ်းနယ် န်၊ / ပ ်းပင်မ ျော်း /

် ည်သွင််း န်အတွကTrichoderma
ပ ်းခင််းနှင် ဒပမတွငထ ် spp နှင်

Pseudomonas fluorescens ကိုသှံို်းပါ။ (စီ်းပွျော်းပဖစ်ထတ

ို ်ကန
ို ်မ ျော်းကိုအသှံို်းပပ ပါက

တှံဆပ်ကိုစစ်ဒဆ်းပါ။ သိုဒသျော် ၎င််းတို၏ လယ်ယျော မ ျော်းတွငသ

် ှံို်းစွဲ န်အတွက်

လယ်သမျော်းမ ျော်းမှ ထိုတ်လိုပ်ဒသျောဇီဝပ်းို သတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို မှတပ

် ှံိုတင် န်မလိုအပ်ပါ။ )

ပန််းပွင်ဒသျောအပင်မ ျော်းကိုသှံို်းစွဖဲ ပီ်း ဇီဝမ ်းစှံိုမ ်းကွဲမ ျော်းတ်းို ပွျော်းလျောဒစ ျောတွင်

အဒ အတွက်သည် ဝတ် ည်၊ ဝတ်မှ )သဘျောဝ န်သူမ ျော်း( ကပ်ပါ်းနှင် သျော်း ဲ ဒကျောင် မ ျော်းါိုန်၊

အသီ်းမ ျော်း၊ အင််းဆက်ပို်းမျော်းမ ျော်း ှနင

ို ်မဒ
ှု ပေါ်တွင်မတ
ူ ည်လ က်တို်းပွျော်းလျောမည်ပဖစ်သည်။

အဓကသျော်း ဲ အဒကျောင်မ ျော်းမှျော ပင်ကူ၊ လပ်ခိုန််းက င််း၊ ဦ်းမင် ှည်နှှံဒကျောင်၊ ဇျောဒတျောင်ဂ ပို်း၊

နဖျောဒခ ်းပ်းို စသည်တိုပဖစ်သည်။

ဗီယက်နမ်နိုင်ငတ
ှံ ွင် ဒ ေဂဂါ်းပန််း နှင် ဒနသကျောကို လယ်ကန်သင််းမ ျော်းဒပေါ်တွင် သဘျောဝ န်သူ
မ ျော်းအျော်း ဆွဒ
ဲ ဆျောင် န် စိုကပ
် ်းဒလ ှဒသကျောင််း Costa ၂၀၁၈()က ဒဖျော်ပပခဲသည်။

165
ဇစ်မြစ် − A. Costa, 2018.

166
ပို ၁၂.၁။ ကနခပည်ကတာ် စိမ်ုံးစာုံးပင် ာမ လယ်ကန်သင်ုံးကပေါ်တွင် စိိုက်ပ ိ ုံးထာုံးကသာ ခ စ်တုံးပန်ုံးမ ာုံး နင်
စပါုံးပင်တွငခ
် တ
ိ ်ဆွဲထာုံးကသာ ထရိ င်ခိိုကေ်

© ZLM Htun © ZLM Htun

ဒဂဟစနစ်အဒပခပပ ပို်းမျော်းစီမခ
ှံ န်ခွဲမှုနည််းလမ််းမ ျော်းကို အဒ ှွံ့ဒတျောင်အျော န
ှ ိုင်ငှံ အဒတျော်မ ျော်း
မ ျော်းတွင် ဒဖျော်ထိုတ်အသှံို်းပပ ခဲသည်။ ပမန်မျောနိုင်ငတ
ှံ ွင် ”ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျောအင်ဂ င်နီယျော “
ဟူဒသျော အယူအဆကို ၂၀၁၁ ခိုနှစ်တွငအလို
် ပရ
် ှံိုဒဆွ်းဒနွ်းပွဲသင်တန််းတစ်ခိုမစ
ှ တင်ခဲသည်။
ဤနည််းပညျောကို လက်ဒတွွံ့သှံို်းစွဲ န်အတွကအ
် ကကီ်းမျော်းဆှံ်းို စန်ဒခေါ်မှုမျောှ လယ်သမျော်းမ ျော်းအျော်း
ပညျောဒပ်း ဒ ်းပဖစ်သည်။ အင််းဆက်မ ျော်းဒနှာက်ပပန်လန်က ဒသဒသကဒအျောင် ဒဆ်းပဖန််းမည်
အစျော်း ဤနည််းပညျောကို လက်ခှံက င်သ်းှံို ကျော ကပ်ပါ်းအင််းဆက် အဒ အတွက် တ်းို ပွျော်းလျော
ဒစ န် ကန်သင််းဒပေါ်တွင် ပန််းမ ျော်း မ ျော်းပွငဒသျောအပင်
် မ ျော်းစိုက်ပ ်းကျော ပှံမ
ို ှန်ဒဆ်းဖ န််းသည်
လိုပ်ငန််းကို ပ်တန်ဒစ န် ပဖစ်သည်။
ဘက်စှံိုပို်းမျော်းစီမှံခန်ခွဲမှု နှင်ဒဂဟဒဗေဆိုင် ျော အင်ဂ င်နီယျောပညျော ပ် ဒ ှွံ့ဒဆျောင်တစ် ဦ်း
ပဖစ်သည် ဒေါက်တျော ဒကအယ် ဟဒ ျောင််းက ပမန်မျောနင
ို ်ငှံ ှ ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်းသည်
မည်သည် ပ်းို သတ် ဒဆ်းကိုမျှမသှံို်းစွဲပါကပိုမိုဒကျောင််းမွနသ
် ည်ဟိုယသှံို ကည်သည်။ ပ်းို သတ်ဒဆ်း
အလွန်အက ှံ သှံို်းစွဲမှုကို ဒ ျောှ င် ှျော်းနိုင် န်အတွက် ပညျောဒပ်းသင်တန််းမ ျော်း၊ လှံှုွံ့ဒဆျော်မှု နှင်အတူ
လိုင်စင်နှင်ဒသကျော်ပငျော ကနသ
် တ် ခ က် မ ျော်း ှ န်လိုအပ်သည်ဟို ဒပပျောသကျော်းခဲသည်။
အပချော်းတစ်ဖက်တွင် မျှတဒသျောသတင််းအခ က်အလက်နှငဆ
် ်းှံို ပဖတ်ခ က်ခ သည် နည််းလမ််းမ ျော်း
ကို အသှံို်းပပ ၍ စိုက်ပ ်းဒ ်းအကကှံဒပ်း ၀န်ဒဆျောင်မှုမ ျော်း၏ စွမ်း် ည်ကိုပမင်တင် န် လိုအပ်သည်။
သိုမှသျော လယ်သမျော်းမ ျော်းအျော်း စိုက်ပ ်းဒ ်းဆိုင် ျော ဗဟိုသိုတမ ျော်း ဒဝမျှနိုင်မည်ပဖစ်သည်။
တစ်ခ န်တည််းမှျောပင် လိုပ်ကက
ွ ်ငယ်လယ်သမျော်းမ ျော်းအျော်း အနတ ျောယ်ကင််းဖပီ်း အ ည်အဒသွ်း
ပမငမ
် ျော်းဒသျော အစျော်းအစျောမ ျော်း ထိုတ်လိုပ် ျောတွင် အဒထျောက်အကူပပ န် အမ ်းသမီ်းမ ျော်း၊
လူငယ်မ ျော်း နှင်လက်တလ
ွဲ ိုပ် န်လအ
ို ပ်သည်။ သိုမှသျော ၎င််းတိုသည် အဒသ်းစျော်းစိုကပ
် ်း
ကိုန်ထိုတ်လပ
ို ်ငန််းမ ျော်းကို စွန်စျော်း မှုနည််းသည် ထိုတ်ကိုန်မ ျော်း နှင် အဒလအက င်မ ျော်း
အသှံို်းပပ ပခင််းကိုလွယ်ကူဒခ ျောဒမွွံ့စွျော ဒဆျောင် ွက်နင
ို ်မည်ပဖစ်သည်။
167
ဒတျောင်သူမ ျော်းအဒနပဖင်အသှံို်းပပ န်အတွကပ
် မ
ို လ
ို ှံိုခခှံ စတ်ခ ဒသျောအပင်ကျောကွယ်ဒ ်းထိုတ်ကို
န်မ ျော်း ှနင
ို ်ဒစ န်အတွက်လိုပ်ဒဆျောင်သင်သည်။
ပမ
ို ဒ
ို ဘ်းကင််းဒသျော အပင်ကျောကွယ်ဒ ်းပစစည််းမ ျော်းကို ဒတျောင်သူမ ျော်းက အလွယ်တကူ ယူ
သှံို်းစွဲ နိုင်ဒစ န်ဒဆျောင် ွက် မည်ပဖစ်သည်။ ၎င််းထိုတ်ကိုန်မ ျော်းကို ဒေသအဆင်တွင်
ယူသှံို်းစွဲနင
ို ် န်နှင် ဒတျောင်သူမ ျော်းဒငွဒသက်းအ တတ်နိုငဒ
် စ န်အတွက် စိုက်ပ ်းဒ ်း
သွင််းအျော်းစိုဒ ျောင််းခ ယ်သူမ ျော်းနှင် ညနှုင််းဒဆျောင် ွက် န်လိုအပ်မည်ပဖစ်သည်။ ဤကစစတွင်
အဒသ်းစျော်း စီ်းပွျော်းဒ ်းလိုပ်ငန််းမ ျော်းသည် ဇီဝနှမ်နင််း နည််း နှင် ဇီဝပို်းသတ်ဒဆ်းမ ျော်းကို
မည်သိုထိုတ်လိုပန
် ိုင်ဒသကျောင််းနှင် ၎င််းတို၏လူမအ
ှု သိုင်း် အဝိုင််းတွင် မည်သို အသှံို်းပပ
နိုင်မည်ကိုစမ််းသပ် န်လိုအပ်သည်။ ဤထိုတ်ကန
ို ်မ ျော်းအတွက် နည််းလမ််းနှင် ဝယ်လို
အျော်းသည် ဒ ှညတ
် ည်တန် န်ဘဏ္ဍျောဒ ်းအက ်းအပမတ်ကို မည်သို မည်
ှ ကိုလည််း
ဆန််းစစ် န် လိုအပ်လမ်မည်။
ဒနှာက်ဆို်းှံ အဒနပဖင် ဒ ှည်တည်တှံခိုင်ဖမဲဒသျော စိုက်ပ ်းဒ ်းနှင် ပမ
ို လ
ို ှံိုခခှံ ဒဘ်းကင််းဒသျော
ပတ်၀န််းက င် ဆင
ို ် ျော ည်မန
ှ ််းခ က်ဒ ျောက် ှဒ ်းအတွက် ဤလိုပ်ငန််းမ ျော်းကို ဒအျောင်ပမင်စွျော
အဒကျောင် အထည်ဒဖျော် န် ျောတွင် စိုက်ပ ်းဒ ်းဦ်းစီ်းဌျောန၊ အဒထွဒထွအိုပ်ခ ပ်ဒ ်း ဦ်း
စီ်းဌျောနတိုမှအစို်း အ ျော ှမ ျော်း၊ အစို်း မဟိုတ်ဒသျော အဖွဲွံ့အစည််းမ ျော်း၊ စိုက်ပ ်းဒ ်းသွင်း် အျော်းစို
ဒ ျောင််းခ သူမ ျော်း၊ ကိုန်သည်မ ျော်း, ဒေသခှံ အသိုင်း် အဝိုင််းနှင်လယ်သမျော်း သက်ဆင
ို ်သူအျော်းလှံို်း
တက်ညီလက်ညပ
ီ ူ်းဒပါင််းဒဆျောင် ွက်သက န် လိုအပ်မည် ပဖစ်သည်။

168
 အကိိုုံးအကာုံး

Ahlawat, I.P. S., Singh, A., Saraf, C.S. 1981. Weeds in food legumes: problems, effects
and control. Indian Farm 31(1):11-31.

Ali, M.P., Haque, S., Kabir, M., Ahmed, N., Bari, N. & Zaman, M. 2017. Rice Production
without Insecticide in Smallholder Farmer’s Field. Frontiers in Environmental
Science, 5. https://doi.org/10.3389/fenvs.2017.00016

Aplin, K., Brown, P., Jacob, J., Krebs, C. & Singletonne, G. 2003. Field methods for
rodent studies in Asia and the Indo-Pacific

Atieno, M., Herrmann, L., Nguyen, H., Phan, H., Nguyen, N., Srean, P., Than, M. et al.
2020. Assessment of biofertilizer use for sustainable agriculture in the Great Mekong
Region. Journal of Environmental Management, 275: 111300.
https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2020.111300

Bajwa, W. & Kogan, M. 2022. Compendium of IPM Definitions (CID) What is IPM and
how is it defined in the Worldwide Literature?

Bartlett, A. 2005. Farmer field school to promote Integrated Pest Management in

Asia: the FAO Experience

Brown, P., Yee, N., Singletonne, G., Kenney, A., Htwe, N.M., Myint, M. & Aye, T. 2008.
Farmers’ knowledge, attitudes, and practices for rodent management in Myanmar.
International Journal of Pest Management, 54: 69–76.
https://doi.org/10.1080/09670870701474047

CABI. 2007. Crop Protection Compendium. Wallingford , England: Centre for

Agriculture and bioscience International. (also available at www.cabi.org/cpc).

CABI. 2020. Mus musculatus (house mouse), Invasive Species Compendium, Centre
for Agriculture and Bioscience International, Wallingford, England

Casimero, M.C., Cruz, R.T. & Obien, S.R. 1995. Weed management in wet seeded rice
in the Philippines, IRRI Discussion Paper Series Philippine Rice Research Inst.

Chandrasekaran, B., Annadurai, K. & Somasundaram, E. 2010. A textbook of

agronomy, Newage International Publisher

169
Chattopadhyay, C., Sehgal, M., Kumari, A., Amaresan, N., Sushil, S.N., Sinha, A.K.,
Asre, R., Kapoor, K.S., Satyagopal, K., Jeyakumar, P. 2014. Integrated Pest
Management for Chickpea. pp. 43

Chelliah, S. & Heinrichs, E. 1980. Factors Affecting Insecticide-Induced Resurgence

of the Brown Planthopper, Nilaparvata lugens on Rice. Environmental Entomology,
9: 773–777. https://doi.org/10.1093/ee/9.6.773

Costa, A. 2018. Developing pest-smart farmers in Cambodia, Climate Change,

Agriculture and Food Security

Crowe, T.J. 1985. Field crop pests in Burma. An annotated list. Rangoon, Office of
the FAO Representative, 65 pp.

DAR. 2019. Research outcomes after 65 years of DAR’s effort )in Myanmar(,
Department of Agricultural Research, Ministry of Agriculture, Livestock and
Irrigation, Nay Pyi Taw, 168 pp

DOA. 2020. Bimonthly Reports of Crop Production, Internal Report

DOP. 2018. Myanmar Agriculture Sector in Brief. Department of Planning, Ministry

of Agriculture, Livestock and Irrigation, Nay Pyi Taw, 151 pp.

Duary, B. & Hazra, D. 2013. Determination of critical period of crop-weed

competition in sesame. , 45: 253–256.

Huard, S., Boutry, M., Allaverdain, C., Mellac, M., Thein, U., Win, T. & Sone, K. 2017.
Land tenure in rural lowland Myanmar: From historical perspectives to
contemporary realities in the Dry zone and the Delta.

EPA. 2016. What are biopesticides? United States Environmental Protection Agency

FAO. 1967. Report of the first session of the FAO panel of experts on integrated pest
control
FAO. 2013. Empowering farmers to reduce pesticide risks, FAO regional IPM/
Pesticide Risk Reductio Programme in Asia, FAO-RAP Bangkok

FAO and WHO. 2014. The International Code of Conduct on Pesticide Management,
Food and Agriculture Organization of the United Nations, World Health
170
organization.
http://www.fao.org/fileadmin/templates/agphome/documents/Pests_Pesticides/C
ode/CODE_2014Sep_ENG.pdf

FAO. 2016. Farmer field school Guidance Document. Planning for quality program

FAO. 2019a. Introduction to Farmer field school. A Reader for Institutions of Higher
Learning. Nairobi. 44 pp. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO

FAO. 2019b. Farmers taking the lead - Thirty years of farmer field school. Rome,
Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

FAO. 2019c. The International Code of Conduct for the Sustainable Use and
Management of Fertilizers. Rome.

FAO and WHO. 2020. Guidelines for personal protection when handling and applying
pesticide – International Code of Conduct on Pesticide Management.

FAOSTAT. 2019. Crops. Retrieved from http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC

Gallagher, K.D. 2003. Fundamental elements of a farmer field school. LEISA

Magazine

Gaur, P.M., Tripathi, S., Gowda, C.L.L., Ranga, R.G.V., Sharma, H.C., Pande, S.,
Sharma, M. 2010. Chickpea Seed Production Manual. Patancheru 502 324, Andhra
Pradesh, India: International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics. 28
pp.

Geier, P.W. 1966. Management of insect pests, Ann. Rev. Entomol. 11: 471-490.

Ghosh, C.C. 1940. Insect pests of Burma, Rangoon Supdt, Govt Printing and
Stationery

Gogoi, S.H., Kalita, M.K., Nath, P.D. 2017. Biological Characterization of Sesamum
Phyllody Disease in Assam, India. doi: https://doi.org/10.20546/ijcmas.2017.611.222

Gurr, G. M. 2009. Prospects for ecological engineering for planthoppers and other
arthropod pests in rice Pp 371-388 IN Heong KL, Hardy B, editors. 2009.

171
Planthoppers: new threats to the sustainability of intensive rice production systems
in Asia. Los Baños (Philippines): International Rice Research Institute.

Heong, K.L. 2020. Situational analysis of pest status, pest management methods
and pesticide trade Powerpoint presentation at the Myanmar Plantwise National
Forum, 11 November, 2020

Heong, K.L., Escalada, M. 1997. Pest management of rice farmers in Asia.

International Rice Research Institute, Manila

Herridge, D., Maw, J. B., Thein, M. M., Rupela, O. P., Boonkerd, N., Thao, T. Y., Gemell,
G. 2008. Expanding production and use of legume inoculants in Myanmar and
Vietnam. Paper presented at the Proceedings of the 14th Australian Agronomy
Conference, Adelaide, South Australia.

Hoffmann, M.P. and Frodsham, A.C. 1993. Natural Enemies of Vegetable Insect Pests.
Cooperative Extension, Cornell University, Ithaca, NY. 63 pp

IFDC. 2018. Soil Fertility and Fertilizer Management Strategy for Myanmar,
International Fertilizer Development Centre, Alabama, USA

IRRI. 2019. Training of Trainers in Implementing Farmer field school in Integrated

Crop Management. A flyer published by the International Rice Research Institute
(IRRI). Accessed at https://tinyurl.com/y48xxotn on November 30. 2020.

IRRI Rice Knowledge Bank. 2020. False smut. www.knowledgebank.irri.org › training

› diseases › item

IRRI Rice Knowledge Bank. 2020. The dirty dozen of weed in Asian rice fields,
www.riceknowledgebank.org

Isman, M.B. 1997. Neem and other Botanical insecticides: Barriers to

commercialization. Phytoparasitica 25, 339. https://doi.org/10.1007/BF02981099

Johnson, D.E. 1986. Weed Management in Small Holder Rice Production in the
Tropics in Radcliffe’s IPM World Textbook, University of Minnesota, USA 1996

172
Klingman, Glenn C.F.M., Ashtonne, Noordhoff, l. J. 1982. Weed science: Principles
and Practices, 449pp, A Wiley-Interscience publication, New York

Knezevic, S.Z., Evans, S., Blankenship, E., Van Acker, R. & Lindquist, J. 2009. Critical
Period for weed control: the concept and data analysis. Weed Science, 50: 773–786.
https://doi.org/10.1614/0043-1745(2002)050[0773:CPFWCT]2.0.CO;2

Kumar, S., Thakur, M.R. & Rani, A.S. 2014. Trichoderma: Mass production,
formulation, quality control, delivery and its scope in commercialization in India for
the management of plant diseases. Paper presented at, 2014.

Lam, Y.M. 1978. The rice field rat. Rice Research Branch, Malaaysian Argicultural
Research and Development Institute, Information paper 2. 37p.

Langham, D. R. 2008. Growth and development of sesame, www.researchgate.net

LIFT. 2019. Farming systems analysis in Myanmar:Methodological background,
selected case studies and synthesis of field-based studies across 5 states and
regions of Myanmar, Livelihoods and Food Security Fund

Lindberg, H., Arthurs, S. 2017. Biopesticides for use in greenhouses in the U.S.
Michigan State University Extension. https://extension.msu.edu.

Madrid. 1972. The influence of crop-weed competition. Indian J. Weed Sci., 4 (2)
(1972), pp. 120-123

Maung, H.E.P.P., Khaing, A.A., Tun, P.T., Lynn, O.M., Win, K.K. 2019. Weed Infestation
in Green Gram-based Cropping Systems in Central Dry Zone of Myanmar Journal of
Agricultural Research (2019) Vol. 6 (2) 7

Maw, M.T., Thi, T.A., Kyi, K. S., Maung, M.T. 2003. Effect of different Rhizobium strains
on green gram (Vigna radiata). J. Agric. For. Livest. Fish Sci.(February), 2-13.

Ministry of Environmental Conservation and Forestry. 2011. Addressing climate

change risks on water resources and food security in the dry zone of Myanmar. 58
pp.

Metcalf, R. L. 1975. Insecticides in Pest management, Pp: 235-273

173
MDF. 2015. Farmer field school )Upland Rice(, Facilitator’s Handbook )Myanmar and
English), Livelihoods and Food Security Fund (LIFT), Metta Development
Foundation

Mitsch, W.J. 2012. What is ecological engineering Ecological Engineering, Vol. 45, pp.
5-12.

MOALI. 2018. Agricultural Development Support Project, Ministry of Agriculture,

Livestock and Irrigation, Myanmar

MOALI. 2019a. Myanmar Agriculture at a Glance. Ministry of Agriculture, Livestock

and Irrigation, Nay Pyi Taw, 209 pp.

MOALI. 2019b. Varieties and Parental Lines issued by the National Seed Committee,
Seed Division, myanmarseedportal.gov.mm/en

Mochida, O. 1978. Brown planthopper "hama wereng" problems on rice in

Indonesia. Report to the World Bank. Cooperative CRIA-IRRI program, Sukamandi,
West Java, Indonesia. International Rice Research Institute, Los Banos, The
Philippines.

Ministry of Immigration and Population. 2015. The 2014 Myanmar Population and
Housing Census, The Union Report, Census Report Volume 2, Department of
Population, Ministry of Immigration and Population, 263 pp.
http//Myanmar.unfpa.org/census

Morris, H. 1999. Farmer field school on integrated pest management: Facilitator’s

Manual, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Yangon, Myanmar
71 pp

Morris, H., Waterhouse, D.F. 2001. The distribution and importance of arthropod
pests and weeds of agriculture in Myanmar. AClAR Monograph No. 67, 73 pp.

Muehlbauer, F.J., Short, R.W., Kaiser, W.J. 1982. Description and culture of garbanzo
beans. Coop. Ext. Publ. EB 1112, Washingtonne State Univ.

174
Murthy, L. 2019. Ecologically Sustainable Strategies for Pest Management, Extension
Digest 3(1), National Institute of Agricultural Extension Management (MANAGE),
India

Muzik, T.J. 1970. Weed biology and control, 273 pp, McGRAW-HILL Book Company,
New York

Thaung, M. 2018. Report on the findings from the survey of pest and pesticide
management at farmers’ level in selected areas of Myanmar, regional IPM/ Pesticide
Risk Reduction Programme – GCP/RAS/229/SWE, FAO Yangon

NPIC. 2016. Rodenticides Topic Factsheet, National Pesticide Information Centre,

Oregon State University. npic.orst.edu

NPIC. 2020. Safe use practices for pesticides, National Pesticide Information Centre,
Oregon State University. npic.orst.edu

Htwe, N.M. 2013. Information on rodent pest in Myanmar agriculture (in Myanmar),
Australian Centre for International Agricultural research and Plant Protection
Division, Ministry of Agriculture, Myanmar

Htwe, N.M., Singletonne, G.R. and Maw, P.P. 2017. Post-harvest impacts of rodents
in Myanmar; how much rice do they eat and damage? Pest Manag Sci. 2017
Feb;73(2):318-324.

Orson, J.H. 1999. The cost to the farmer of herbicide resistance. Weed Technology,
13:607-611 pp.

Parul, S. S. 2017. Facilitators’ guide book for farmers’ field schools, Subregional
Office for the Pacific Islands Food and Agriculture Organization of the United
Nations Apia

Pimentel, D. 2009. Integrated pest management: innovations development process.

Chapter 3 pp 83–87. springer.com/chapter/10.1007%2F978-1-4020-8992-3_3

175
PPD. 2014. Bacterial leaf blight of rice, Pest Management Decision Guide: Green and
Yellow list, CAB International, UK

Pookpakdi, A., Promkham, V., Chuangpetchinda, C., Pongkao, S., Lairungrueng, C.,
Tawornsuk, C. 1992. Growth stage identification in mungbean (Vigna radiata (L.)
Wilczek). The Kasetsart Journal (Natural Science) 26, 75-80

PPD. 2020. Plant Protection Division, http://www.yangon.gov.mm/MOALI/DOA/PPD

Prakash, A., Bentur, J.S. Prasad, M.S., Tanwar, R. K., Sharma, O.P., Bhagat, S.,
Sehgal, M., Singh, S.P., Singh, M., Chattopadhyay, C., Sushil, S.N., Sinha, A.K., Asre,
R., Kapoor, K.S., Satyagopal, K., Jeyakumar. P. 2014. Integrated Pest Management
for Rice. p. 43

Prestonne, C., Stewart, V., Storrie, A. & Walter, S. 2006. Integrated weed
management in Australian cropping systems CRC for Australian Weed Management,
248 pp.

Reissig, W. H., Heinrichs, E. A., Litsinger, J. A., Moody, K., Fiedler, L., Mew, T.W.,
Barrion, A.T. 1986. Illustrated guide to integrated pest management in rice in
tropical Asia, International Rice Research Institute, Manila

Rao, G. & Shanower, T. 1999. Identification and Management of Pigeonpea and

Chickpea Insect Pests in Asia

Rothschild, G. 2020 Comprehensive literature review and information gathering ,

Powerpoint presentation at the Myanmar Plantwise National Forum, 11 November,
2020

Rubia, E. G., Shepard, B. M., Yambao, E. B., Ingram, K. T., Arida, G. S., E Penning de
Vries. 1989. Stemborer damage and grain yield of flooded rice. Journal of Plant
Protection in the Tropics 6:205-211.

Saxena, M.C., Subramantyam, K.K., Yadav, D.S. 1976. Chemical and mechanical
control of weeds in gram. Pantnagar J. Res. 1:112–116.Google Scholar

176
Settle, W.H., Ariawan, H., Astuti, E.T., Cayhana, W., Hakim, A.L., Hindayana, D.,
Lestari, A.S., Pajarningsih, S. 1996. Managing tropical rice pests through
conservation of generalist natural enemies and alternative prey. Ecology 77(7):
1975-1988.

Sehgal, M., Malik, M., Singh, R.V., Kanojia, A.K., Singode, A. 2018. Integrated Pest
Management in Rice and its Future Scope. Int. J. Curr. Microbiol. App.Sci (2018)
7(6): 2504-2511

Singletonne, G. 2003. "Impacts of Rodents on Rice Production in Asia," IRRI

Discussion Papers 287607, International Rice Research Institute (IRRI).

Sogawa, K., Cheng, C.H. 1979. Economic threshold, nature of damage and losses
caused by the brown planthopper, in Brown planthopper: Threat to rice production
in Asia (pp 125-142) Los Banos, Laguna, Philippines, The International Rice Research
Institute

Stehr, F.W. 1975. Parasitoids and predators in pest management, pp 147-188 in R L

Metcalf and W. H. Luckmann (eds) Introduction to insect pest management, John
Wiley and Sons Inc., New York, 587 pp

Stein, D. 2006. Five steps of IPM helps reduce pesticide use, Journal of Pesticide
Reform/Fall 2006, Vo. 26. No.3

Stern, V.M., Smith, R.F., van den Bosch, R., Hagen, K.S. 1959. The integrated control
concept, Hilgardia, 29(2) 81

Storrie, A. 2006. Herbicide resistance mechanisms and common HR misconceptions.

2006 grains research update for irrigation croppers. Brochure. 3 pp.

Mon, S., Serota, L., Chipchase, J. 2016. Paddy to Plate – The Rice Ecosystem in
Myanmar: Challenges and Opportunities, Proximity Design, 337 pp
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

Swantonne, C.J., Weise, S.F. 1991. Integrated weed management: the rationale and
approach. Weed Technol. 5:657–663.
177
Talekar, N. S. 1990. Agromyzid flies of food legumes in the tropics. Wiley Eastern
Limited, New Delhi.

Than, M.M., San, K.K. 2006. Evaluation of effective rhizobial strains for commercial
legume inoculants. Paper presented at the Proceedings of Second Agricultural
Research Conference, Yezin Agricultural University, Yezin. November 24-26, 2006.

Sin, T. 2019. Myanmar Pesticide Market, a Gold Holy Land or a Gold Dreamland,
http://news.agropages.com

TNAU. 2014. Sustainable agriculture, Farm Enterprises: Biopesticide Unit, Tamil

Nadu Agricultural University, Agritech Portal.

Uniyal, M. 2015. SATNET Asia Training Manual: Integrated pest management, Centre
for Alleviation of Poverty through Sustainable Agriculture (CAPSA) - the United
Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)

van der Fliert, E. 1993. Integrated pest management: farmer field school generate
sustainable practices. Agricultural University Wageningen, Wageningen, The
Netherlands.

van Vreden, G., Ahmadzabidi, A.L. 1986. Pests of rice and their natural enemies in
Peninsular Malaysia, centre for Agricultural Publishing and documentation (Pudoc),
Wageningen

Vessey, J.K. 2003. Plant growth promoting rhizobacteria as biofertilizers, Plant Soil
255, 571–586. doi:10.1023/A:1026037216893

Walter-Echols, G. 2007. Basics of Pesticide Risk Reduction (Power Point slides)

Waterhouse, D.F. 1993. The Major Arthropod Pests an Importance and Origin.
Monograph No. 21, vi + 141pI. Australian Centre for 1I1lernational Agricultural Resl

Htwe, Z.Z. 2020. Hundreds of Snakes Released in Myanmar’s Shan State to Fight
Rampaging Rodents Ayeyarwady News 21 January 2020

178
အခခာုံးကသာ အသိုုံးဝင် ဖတ်စ ာ အကိိုုံးအကာုံးမ ာုံး

Catonne BP, Mortimer M, Hill JE, Johnson DE. 2010. A practical field guide
to weeds of rice in Asia. Second Edition. Los Baños (Philippines):
International Rice Research Institute. 118 p
PPD, DoA ၂၀၁၃ အျော ဒ
ှ ေသနှင် ပမန်မျောနိုငင
် ှံ၏ စပါ်းခင််းမ ျော်းတွငဒ
် ပါက်ဒ ျောက်တတ်ဒသျော
ဒပါင််းပင် အမ ်းအစျော်းမ ျော်း ၊ Plant Protection Division, Department of
Agriculture, Yangon, 130 pp

PPD, DoA ၂၀၁၄ စပါ်းသီ်းနှှံတွင် က ဒ ျောက်တတ်ဒသျော ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါမ ျော်း နှင် ကျောကွယ်
နှမ်နင််းနည််း မ ျော်း ၊ Plant Protection Division, Department of Agriculture,
Yangon, 120 pp

PPD, DoA ၂၀၁၄ ပဲမ ်းစှံိုတင

ွ ် က ဒ ျောက်တတ်ဒသျော ပ်းို မျော်းဒ ျောဂါမ ျော်း နှင် ကျောကွယ်နမ်
ှ နင််း
နည််းမ ျော်း ၊ Plant Protection Division, Department of Agriculture, Yangon, 80
pp

PPD/CABI ၂၀၁၅ စပါ်းသီ်းနှှံတွင် က ဒ ျောက်ဒသျော ပ်းို မျော်း/ဒ ျောဂါမ ျော်း နှင် ဘက်စက
ှံို ျောကွယ်
နှမ်နင််းနည််းမ ျော်း လက်စွဲစျောအိုပ၊် Plant Protection Division, Department of
Agriculture, Yangon, 22 pp

PPD/CABI ၂၀၁၅ ဥကပ်ပါ်း နဂ ဒီ မွ်းပမြူနည််းလက်စွဲစျောအိုပ်၊ Plant Protection Division,

Department of Agriculture, Yangon, 32 pp

ည မီဒထွ်း ၂၀၁၃ ပမန်မျောနင

ို ်ငှံ လယ်ယျောစက
ို ်ပ ်းဒ ်းလိုပင
် န််းတွင် က ဒ ျောက်ဖ က်ဆီ်း
လ က် ှဒသျော သီ်းနှှံဖ က် ကကွက်အဒသကျောင််းသဒကျောင််းစ ျော၊ Australia Centre for
International Agricultural Research (ACIAR)/ Plant Protection Division,
Department of Agriculture, Yangon, 25 pp

DAE, DoA ၂၀၀၉ ဒတျောင်သူလယ်သမျော်းမ ျော်းအတွက် ဒပမဆီလျောအက ်းပပ သဘျောဝ ဒပမသသဇျော၊

ဇီဝဒပမသသဇျော အမ ်းမ ်းပပ လိုပ်သှံို်းစွန
ဲ ည််း၊ Department of Extension, Ministry of
Agriculture and Irrigation, Nay Pyi Taw, 57 pp

DAR ၂၀၁၈ စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသန ဦ်းစီ်းဌျောနမှ ထိုတ်ဒဝဖပီ်းဒသျော သီ်းနှှံမ ်းသစ်မ ျော်း၊
Department of Agricultural Research, Ministry of Agriculture, Livestock and
Irrigation, Nay Pyi Taw, 202 pp

179
DAR ၂၀၁၉ စိုက်ပ ်းဒ ်းသိုဒတသန ၆၅ နှစ်ခ ီ်း၏ သိုဒတသန လေ်မ ျော်း၊ Department of
Agricultural Research, Ministry of Agriculture, Livestock and Irrigation, Nay
Pyi Taw, 168 pp

180
181