Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.

Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918)

Ο πόλεμος γίνεται παγκόσμιος

Οι αντίπαλες δυνά μεις:

Τριπλή Συνεννό ηση (Αντά ντ):
- Γαλλία
- Μεγάλη Βρετανία
- Ρωσία
- Σερβία
- Βέλγιο
- Ιαπωνία
- Ιταλία (1915)
- Ρουμανία (1916)
- ΗΠΑ (1917)
- Ελλά δα (1917)
Τριπλή Συμμαχία – Κεντρικές Δυνά μεις:
- Γερμανία
- Αστροουγγαρία
- Οθωμανική Αυτοκρατορία
- Βουλγαρία
- Ρουμανία

Ο πό λεμος γίνται παγκό σμιος ό ταν οι αρχικοί αντίπαλοι προσπαθού ν να

προσεταιριστού ν τις ουδέτερες χώ ρες με οποιοδή ποτε κό στος.

Γεγονό τα καθοριστική ς σημασίας που έκριναν την έκβαση του πολέμου:

- Τα γερμανικά υποβρύ χια προκαλού σαν τερά στιες ζημιές στην εμπορική ναυτιλία
τό σο των εμπό λεμων ό σο και των ουδέτερων. Μετά από πολλές προειδοποιή σεις
για αυτό το ζή τημα των ΗΠΑ προς τη Γερμανία, οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πό λεμο
στην πλευρά των Συμμά χων (Τριπλή Συνεννό ηση) το 1917.
- Στη Γαλλία γίνεται πρωθυπουργό ς ο Κλεμανσό και προτείνει ενιαία στρατιωτική
διοίκηση των Συμμά χων. Χαρακτηρίστηκε «πατέρας της Νίκης»
- Η Ρώ σικη Επανά σταση τον Οκτώ βριο 1917. Η σοσιαλιστική Ρωσία υπογρά φει
συνθή κη ειρή νης με τη Γερμανία και αποχωρεί από τον πό λεμο.

Το μακεδονικό μέτωπο και το τέλος του πολέμου: Το φθινό πωρο του 1918
συνθηκολογεί η Βουλγαρία και αμέσως μετά η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Αυστρία.
Τσέχοι, Πολωνοί, Νοτιοσλά βοι και Μαγυά ροι είχαν αποδεσμευτεί και βρίσκονταν στο
στά διο της ίδρυσης εθνικώ ν κρατώ ν.

Τα κανό νια στο Δυτικό μέτωπο σίγησαν τον Νοέμβριο 1918.

Συνέπειες του πολέμου:

- Απώλειες: από τα 65εκ. στρατιωτώ ν που επιστρατεύ τηκαν τα 10εκ.
σκοτώ θηκαν και τα 20εκ. τραυματίστηκαν. Ανά λογες απώ λειες είχαν και οι
ά μαχοι.
- Ηθικό τίμημα: Η προβολή της νίκης ως υπέρτατου σκοπού που δικαιολογεί ό λα
τα μέσα υποβίβασε τις βασικές αξίες του δυτικού πολιτισμού . Η προετοιμασία
τό σων εκατομμυρίων ανδρώ ν για αλληλοεξό ντωση, το μίσος που καλλιεργή θηκε

1
Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.

για τον εχθρό , ο παροξυσμό ς των πατριωτικώ ν αισθημά των και εκδηλώ σεων,
ευνοού σε την κακομεταχείριση των ειρηνιστώ ν, το μίσος, το πνεύ μα της
αδιαλλαξίας, τη μισαλλοδοξία, την ελαστική συνείδηση. Προκειμένου να
επιτευχθεί ο ύ ψιστος στό χος, η νίκη, ό λα τα μέσα μπορού σαν να
χρησιμοποιηθού ν: χρησιμοποίηση των αμά χων με διά φορες ιδιό τητες, Ο
ψυχολογικό ς πό λεμος, η χρησιμοποίηση απαγορευμένων ό πλων, Ο βομβαρδισμό ς
και ά λλα παρό μοια μέσα. Ο τύ πος, η τέταρτη εξουσία της Δυτική ς
κοινοβουλευτική ς δημοκρατίας, δεν έμεινε ά θικτος από τη γενική τά ση. Έπαυσε
να ελέγχει την πολιτεία και καλλιεργού σε ό λα τα παραπά νω στοιχεία.
- Αναθεώρηση πολλών αρχών και δογμάτων που ρύθμιζαν τις διεθνείς
σχέσεις. Η δή λωση του Αμερικανού προέδρου Ουίλσον περί αυτοδιά θεσης των
λαώ ν προσέδωσε ιδεολογική υπό σταση στη σύ ρραξη και επιτά χυνε τη διά λυση
δύ ο αυτοκρατοριώ ν στην Ευρώ πη (Οθωμανική ς και Αυστροουγγρική ς).

Τα «14 σημεία» του Ουίλσον (1918)

1. Όχι μυστικές συνθή κες.

2. Ελεύ θερη πρό σβαση στις θά λασσες σε καιρό ειρή νης ή πολέμου.
3. Ελεύ θερο διεθνές εμπό ριο.
4. Επιδίωξη αφοπλισμού από ό λες τις χώ ρες.
5. Οι αποικίες να έχουν λό γο για το μέλλον τους.
6. Ο γερμανικό ς στρατό ς να εγκαταλείψει τη Ρωσία.
7. Το Βέλγιο να γίνει ανεξά ρτητο.
8. Η Γαλλία να ξαναπροσαρτή σει την Αλσατία και τη Λορραίνη.
9. Να καθοριστού ν τα σύ νορα μεταξύ Αυστρίας και Ιταλίας.
10. Αυτοδιά θεση των λαώ ν της Ανατολική ς Ευρώ πης.
11. Η Σερβία να έχει πρό σβαση στη θά λασσα.
12. Αυτοδιά θεση των λαώ ν της Οθωμανική ς Αυτοκρατορίας.
13. Η Πολωνία να γίνει ανεξά ρτητο κρά τος με πρό σβαση στη θά λασσα.
14. Να ιδρυθεί η Κοινωνία των Εθνώ ν.
- Οι υποσχέσεις που δόθηκαν σε χώρες προκειμένου να ενταχθούν σε μία
από τις αντίπαλες δυνάμεις προκάλεσαν πολλές διεθνείς επιπλοκές στις
διεθνείς σχέσεις. Για παρά δειγμα, οι υποσχέσεις που δό θηκαν προκειμένου να
κερδηθού ν η Ιταλία και η Ελλά δα σε βά ρος της Αυστοογγαρίας και της
Οθωμανική ς Αυτοκρατορίας ή ταν αδύ νατο να υλοποιηθού ν χωρίς μεγά λη
αναστά στωση και κό στος για ό λες τις δυνά μεις. Οι ανικανοποίητες υποσχέσεις
στην Ιταλία εξέθρεψαν τον φασισμό και συνέβαλαν στην κατά ρρευση της
δημοκρατίας στην χώ ρα, ενώ η Ελλά δα οδηγή θηκε στον εθνικό διχασμό και τη
Μικρασιατική καταστροφή .

2
Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.

3. Η Ελλάδα στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Οι εκκρεμότητες της Συνθήκης του Βουκουρεστίου:

- Τα ελληνοαλβανικά σύ νορα (ρυθμίστηκαν με τη σύ νοδο της Φλωρεντίας 1913 –

Επιδικά στηκαν στην Αλβανία οι περιοχές Χιμά ρας – Κορυτσά ς – Αργυροκά στρου)
- Τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου εξακολουθού ν να ανή κουν στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία

Η στάση της Ελλάδας κατά την κήρυξη του πολέμου και η διαφωνία
Κωνσταντίνου – Βενιζέλου.

Στα αρχικά στά δια του πολέμου ό ταν η σύ γκρουση είναι μό νο ανά μεσα στην Αυστρία
και Σερβία η θέση της Ελλά δας είναι ό τι θα βοηθού σε τη Σερβία μό νο στην περίπτωση
που την απειλού σε η Βουλγαρία.

Όταν ο πό λεμος γίνεται παγκό σμιος ο Βενιζέλος κρατά στά ση αναμονή ς περιμένοντας
προτά σεις από την Αγγλία και Γαλλία προκειμένου να μπει στον πό λεμο με το μέρος της
Τριπλή ς Συμμαχίας. Με τις χώ ρες αυτές η Ελλά δα συνδεό ταν με κοινή πίστη στις
δημοκρατικές αρχές.

Αντίθετη ά ποψη ό μως είχε ο βασιλιά ς Κωνσταντίνος, ο υπουργό ς Γεώ ργιος Στρέιτ και το
Γενικό Επιτελείο: Πίστευαν ό τι η Ελλά δα έπρεπε να μην συμμετέχει στον πό λεμο και να
διατηρή σει διαρκώ ς την ουδετερό τητά της ύ στερα από την πρό σφατη πολεμική
περιπέτεια κατά την οποία επέκτεινε τα σύ νορά της (Α΄και Β΄ Βαλκανικοί πό λεμοι).

Στον αντίποδα των ιδεολογικώ ν προσανατολισμώ ν και της δυναμική ς αντίληψης του
πρωθυπουργού , ο βασιλιά ς έτεινε να αποτελέσει τον πό λο μιας αντίρροπης διπλωματική ς
στρατηγική ς. Η στενή συγγένεια με την αυτοκρατορική οικογένεια της Αυστροουγγαρίας, η
εξοικείωση με το συγκεντρωτικό πνεύ μα της γερμανική ς Αυλή ς, η μαθητεία στη στρατιωτική
ακαδημία του Βερολίνου, είχαν συμβά λει στη διαμό ρφωση της συντηρητική ς ιδιοσυγκρασίας
και στην εμπέδωση της πεποίθησή ς του στην ακατά βλητη δύ ναμη των γερμανικώ ν ό πλων.

Κ. Σβολό πουλος, Ελληνική Εξωτερική πολιτική (1830-1981), εκδ. Εστία, 2020.

Λό γω της διαφωνίας αυτή ς ξεσπά πολιτική κρίση ανά μεσα στον Βασιλιά Κωνσταντίνο
και τον Βενιζέλο, ο οποίος υποβά λει την παραίτησή του (Αύ γουστο 1914). Η παραίτηση
δεν γίνεται δεκτή από τον Βασιλιά .

Στις αρχές του 1915 ο Άγγλος Πρεσβευτή ς εκ μέρους της Μεγά λης Βρετανίας, Γαλλίας
και Ρωσίας ζητά από την Ελλά δα να μπει στον πό λεμο και να συμμετά σχει στην
επιχείρηση κατά των Στενώ ν με αντά λλαγμα να της δοθού ν τα δυτικά παρά λια της
Μικρά ς Ασίας. Ο Βενιζέλος δέχεται αμέσως την πρό ταση και προτείνει τη συμμετοχή της
Ελλά δας στην επιχείρηση της Καλλίπολης (στα Στενά ). Ο Βασιλιά ς απορρίπτει την
πρό ταση και ο Βενιζέλος παραιτείται.

3
Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.

Ο Εθνικός Διχασμός

Η παραίτηση της κυβέρνησης, τον Φεβρουά ριο του 1915, εγκαινίασε μια μακρά περίοδο
πολιτική ς και συνταγματική ς ανωμαλίας και περιπετειώ ν της χώ ρας, εξέθεσε δε την
Ελλά δα σε σοβαρού ς εξωτερικού ς κινδύ νους. Η μετά το 1915 περίοδος της πολιτική ς
ιστορίας της Ελλά δας έμεινε γνωστή ως εποχή του «Εθνικού Διχασμού », για τον λό γο ό τι
η διαφωνία και η ρή ξη στην κορυφή της εξουσίας δίχασαν το έθνος επί είκοσι και πλέον
χρό νια και προκά λεσαν σοβαρές πολιτικές και συνταγματικές στρεβλώ σεις.

Τον Μάιο 1915 ο Βενιζέλος κερδίζει τις εκλογές, αλλά ο βασιλιά ς δεν του επιτρέπει να
εφαρμό σει την πολιτική του και οδηγείται στην παραίτηση, γεγονό ς που συνιστά
συνταγματική εκτροπή .

Ξαναγίνονται εκλογές τον Δεκέμβριο του 1915 από τις οποίες ο Βενιζέλος απέχει
και θεωρεί τη Βουλή που προκύ πτει από τις εκλογές αυτές αντισυνταγματική και
οδηγείται στην επανά σταση. Την στά ση του Βενιζέλου υποστηρίζουν:
α) εκπρό σωποι της Αγγλίας και Γαλλίας, που είχαν ή δη στρατεύ ματα στη Θεσσαλονίκη
β) οι συνεργά τες του στη Θεσσαλονίκη οι οποίοι ανησυχού σαν για την περίπτωση που
εισβά λουν οι Βού λγαροι στη Μακεδονία και ιδρύ ουν την Επιτροπή Εθνικής Άμυνας.

Μάιος 1916 - κατά ληψη οχυρού Ρού πελ από Βού λγαρους: α) Βενιζέλος καταγγέλει τον
Κωνσταντίνο για την αποτυχία να προστατεύ σει τη χώ ρα β) Αγγλία – Γαλλία
πειθαναγκά ζουν την Ελλά δα να εγκαταλείψει την ουδετερό τητα και επέβαλαν:

- μερικό αποκλεισμό των ελληνικώ ν παραλίων

- αποστρά τευση των ενό πλων δυνά μεων
- αντικατά σταση της φιλοβασιλική ς κυβέρνησης
- προκή ρυξη εκλογώ ν

Συνέπειες των μέτρων: α) οι εκπρό σωποι των Γερμανώ ν κατηγορού ν τον Βενιζέλο
ό τι επέτρεψε την επέμβαση των Άγγλων και Γά λλων στα εσωτερικά της Ελλά δας β)
με την αποστρά τευση συγκροτή θηκαν σύ νδεσμοι επιστράτων με αντιβενιζελικό
προσανατολισμό .
Οργανώ νονται έτσι οι δύο αντίπαλες δυνάμεις του Εθνικού Διχασμού:

Βενιζέλος Βασιλιάς Κωνσταντίνος

«Αμυνίτες» «Επίστρατοι»
«Νέες χώ ρες» με κέντρο τη Θεσσαλονίκη «Παλιά Ελλά δα» με κέντρο την Αθή να

Καλοκαίρι 1916: Εισβολή Βουλγαρικώ ν δυνά μεων στην Ανατολική Μακεδονία και
διώ ξεις του ελληνικού πληθυσμού

4
 Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.

Το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και τα Νοεμβριανά

Αύγουστος 1916: Εκδηλώ νεται στη Θεσσαλονίκη το κίνημα της Εθνική ς Άμυνας με την
υποστή ριξη των Γά λλων. Αν και ο Βενιζέλος πιστεύ ει στην εθνική ενό τητα για την
αντιμετώ πιση των Βουλγά ρων αναγκά ζεται να αναλά βει την ηγεσία του προκειμένου η
Ελλά δα να μπει στον πό λεμο στο πλευρό της Αντά ντ.

Νοέμβριος 1916: Οι Γά λλοι αποβιβά ζουν στρατεύ ματα προκειμένου να παραλά βουν
πολεμικό υλικό που είχαν συμφωνή σει με την κυβέρνηση. Ακολουθού ν αιματηρές
συγκρού σεις τα λεγό μενα «Νοεμβριανά ». Αποτέλεσμα των Νοεμβριανώ ν είναι η
σκλή ρυνση της στά σης της Γαλλίας και η εκθρό νιση του Κωνσταντίνου.

«Νοεμβριανά » του 1916, αιματηρές συγκρού σεις στην Αθή να μεταξύ μονά δων
πιστώ ν στην κυβέρνηση και αγημά των που είχαν αποβιβά σει οι Γά λλοι, για να
παραλά βουν πολεμικό υλικό που είχε συμφωνή σει να παραδώ σει η κυβέρνηση.
Έκτροπα και διώ ξεις μεταξύ αντιβενιζελικώ ν Επιστρά των και βενιζελικώ ν.

Η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο.

Ιούνιος 1917:

- Η Γαλλία επέδωσε τελεσίγραφο στην ελληνική κυβέρνηση με το οποίο απαιτού σε

την παραίτηση του Κωνσταντίνου, η οποία και γίνεται αυθημερό ν.
- Την επομένη αναλαμβά νει βασιλιά ς ο γιος του
- Ο Βενιζέλος σχηματίζει Κυβέρνηση
- Οι Γά λλοι ά ρουν τον αποκλεισμό των παραλίων της χώ ρας και διευκολύ νουν τον
ανεφοδιασμό με σιτηρά .

Η Ελλά δα μπαίνει στον πό λεμο στο πλευρό της Αντά ντ βαθύ τατα διχασμένη. Οι
ένοπλες δυνά μεις βαρύ τατα τραυματισμένες από τις αποστρατείες και τις διώ ξεις.
Παρ’ ό λα αυτά ο Βενιζέλος καταφέρνει να συγκροτή σει αξιό μαχο στρατό , ο οποίος
διακρίθηκε με σημαντικές νίκες στο Μακεδονικό μέτωπο στο πλευρό των δυνά μεων
της Αντά ντ.
Η σημαντική συμμετοχή της Ελλά δας στα πεδία των μαχώ ν της επέτρεψε να
συμμετά σχει στις διαπραγματεύ σεις που ακολού θησαν για τη ρύ θμιση των
ζητημά των των δύ ο εμπό λεμων συνασπισμώ ν.

5
Κεφά λαιο Γ. Ο Α’ Παγκό σμιος Πό λεμος και οι συνέπειές του.