HET110 Elektrik Motorları Ve Sürücüleri - HAFTA 02 - Elektrostatik Ve Manyetizma

Dr. C.
Çağdaş UYDUR
2024
2 ELEKTROSTATİK VE MANYETİZMA
HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR

GİRİŞ
Manyetik alanlar ile ilgili kanunlar ve kavramlar, elektrik makinalarının çalışma

prensiplerinin temelini oluşturur.
İki temel kanundan birincisi Biot-Savart Kanunu, ikincisi ise Ampere Kanunu’dur.
Elektromekanik enerji dönüşümü yapan bütün elektrik makinalarının ve

transformatörlerin çalışma prensipleri, bu iki kanun ve diğer elektromanyetik kanunlar
ile kolayca açıklanır.
Bilindiği gibi elektromekanik enerji dönüşümü yapan bütün döner elektrik makinaları,
motor veya generatör olarak çalışabilirler.
HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 3

GİRİŞ
Bir elektrik makinası, mekanik ve elektrik

olmak üzere iki farklı ortamı birbirine bağlar.
Motor çalışmada, makinaya verilen elektriksel

enerji mekanik enerjiye; generatör çalışmada ise,
makinaya verilen mekanik enerji elektriksel
enerjiye dönüştürülür.
Manyetik alan, bu iki farklı ortamı birbirine

bağlamada önemli rol oynar ve ortak paydaş
olarak nitelendirilir.

ELEKTROSTATİK
Bazı cisimlerin, kürk ya da ipek parçasına sürtüldüklerinde, küçük kâğıt parçalarını

kendisine doğru çektiği görülür.
Örneğin, kuru saçlar tarandığında saçlar tarağa doğru çekilir. Bu tür davranış gösteren
cisimlere elektriklenmiş veya elektrikle yüklenmiş cisimler denir.
Bir cisim;
• Dokunma
• Sürtme
• Etki
olmak üzere, üç farklı yolla elektriksel olarak yüklenebilir.

ELEKTROSTATİK
Elektrik yüklü bir metal cisme, bir diğer yüksüz metal cisim dokundurulduğunda bu
yüksüz cisim de yüklenir.
Cisimler arasındaki yük paylaşımı cisimlerin hacimleriyle ilişkilidir.
Yarıçapları r1 ve r2 olan iki küresel cisim sırasıyla q1 ve q2 yüklerine sahipse bu cisimler

birbirlerine dokundurulup ayrıldıklarında yeni yükleri q1' ve q2' aşağıdaki eşitliklerle
verilir:

ELEKTROSTATİK
Kükürt, ebonit, kehribar, parafin ya da plastik gibi sentetik cisimlerin birçoğu, kumaşa
ya da kürke sürtüldüklerinde elektriklenir ve kâğıt parçaları gibi hafif cisimleri çeker.
Sürtülen cismin kazandığı bu özellik, onun elektriklendiği anlamına gelir.
İki yüklü cisim birbirine dokundurulmaksızın birbirlerini etkileyebilecek bir uzaklığa

kadar yaklaştırılırsa cisimler üzerindeki yükler arasındaki etkileşme sonucu, yüklerin
her bir cisimdeki konumları değiştirilebilir.
Cisimlerden birisi topraklanırsa, sadece bir cins yükler topraklanan cisim üzerinde
bırakılabilir. Tersi cins yükler ise topraklanma nedeniyle cisim üzerinden uzaklaştırılır.

ELEKTROSTATİK
Charles Coulomb 1785’te daha sonra kendi adıyla anılacak olan ve durgun yükler
arasında oluşan elektriksel kuvveti belirleyen yasayı bulmuştur.
Coulomb yasası’na göre elektrik yükleri arasındaki kuvvetin şiddeti, yüklerin değerleri
ile doğru orantılı, birbirlerine olan uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.
Bu eşitlikteki k katsayısı SI birimleriyle k≅9x109 Nm2/C2 değerine sahiptir. SI birim

sisteminde yük birimi ise coulomb’dur ve C ile gösterilir.

ELEKTROSTATİK
Coulomb kuvveti de diğer bütün kuvvetler

gibi vektörel bir büyüklüktür. Bu nedenle
Coulomb kuvvetinin de doğrultusunun ve
yönünün bilinmesi gerekir.
Coulomb kuvvetinin doğrultusu yükleri

birleştiren doğru olarak alınmalıdır.
Coulomb kuvvetinin yönü ise elektrik

yüklerinin işaretine bağlıdır.

ELEKTROSTATİK
Örnek: Aralarındaki uzaklık 20 cm olan 8 μC ve -9 μC’luk elektrik yüklerinin

birbirlerine uyguladıkları Coulomb kuvvetinin şiddeti kaç newtondur?
8 ∙ 10−6 ∙ −9 ∙ 10−6
𝐹 = 9 ∙ 109 ∙
0.2 2
Yüklerin zıt işaretli olması, oluşacak kuvvetin elektrik yüklerini birbirine çeken kuvvet
olduğunu gösterir.

ELEKTRİK ALAN
Coulomb yasasına göre bir elektrik yükü veya elektrik yüklerinden oluşan bir sistem,
civarındaki tüm elektrik yüklü noktalarda bir kuvvet alanı oluşturur. Bu kuvvet alanına
elektrik alan adı verilir. Bir noktadaki elektrik alanı, o noktada olduğu varsayılan q0
birim pozitif yüke etkiyen elektrik kuvveti olarak tanımlanır.
Bu tanımdan hareketle q0 deneme yüküne etki eden elektrik kuvveti F ise;
Elektrik alan’ın SI’daki birimi N/C’dir.

ELEKTRİK ALAN
Elektrik alan vektörel bir büyüklük olduğundan elektrik alanın yönü ve doğrultusunun
da belirlenmesi gerekir.
Elektrik alanın doğrultu ve yönü belirlenirken elektrik alanın büyüklüğünün tespit

edileceği noktaya +1 birimlik bir yük konmuş gibi düşünülür ve sonra bu +1 birimlik
yüke etkiyen elektriksel kuvvetin yönü elektrik alanın yönü olarak belirlenir.
Öte yandan birden fazla yükün bir noktada oluşturacağı elektrik alan, her bir yükün o
noktada oluşturacağı elektrik alanların vektörel toplamıyla bulunur.

ELEKTRİK ALAN
Elektrik alan, elektrik alan çizgilerinin sık

olduğu yerde büyük, seyrek olduğu yerde
ise küçüktür.
Elektrik alan, elektrik alan çizgilerinin

paralel olduğu yerde düzgündür.
Bir noktadaki elektrik alanın yönü, o

noktadaki elektrik alan çizgisine teğet bir
doğrultuya sahiptir.

ELEKTRİK ALAN
Örnek: Şekildeki 25 μC’luk yükün 20 cm uzağındaki bir P noktasında oluşturacağı

elektrik alanı bulunuz.
25 μC

ELEKTRİK POTANSİYEL
Bir elektrik yükünü elektrik alanda, elektrik alana ters yönde hareket ettirebilmek için,
elektrik yükü üzerine bir kuvvet uygulanması gerekir. Elektrik alanda, bir q0 deneme
yükünün, bir noktadan diğerine ivmesiz hareket ettirilmesi hâlinde, elektriksel kuvvete
karşı birim yük başına yapılan işe, bu iki nokta arasındaki potansiyel farkı denir.
Elektrik alanda bulunan q0 pozitif deneme yükünün herhangi bir A noktasından, B

noktasına elektrik alana karşı yönde ivmesiz olarak yer değiştirmesi için yapılması
gereken iş WAB ile gösterilir.
A noktası ile B noktası arasındaki potansiyel farkı ise yukarıdaki tanıma göre,

Potansiyel farkı kavramı, aslında bir karşılaştırmadır. Referans alınan bir noktanın
elektriksel potansiyeline göre, bir başka noktanın elektriksel potansiyeli hesaplanır ve
genellikle referans seçilen nokta sonsuzda kabul edilir. Sonsuzdaki bu noktanın
elektriksel potansiyeli de sıfır alınır.
Elektrik devrelerinde bu sonsuz nokta devrenin topraklandığı noktadır. Bu kabulden

hareketle, noktasal bir q yükünden r kadar uzaklıktaki bir noktada, noktasal yükün
oluşturacağı elektriksel potansiyelin büyüklüğü,
SI birim sisteminde elektriksel potansiyelin birimi joule/coulomb = Volt’tur (V) .

Örnek: -5 μC’luk bir noktasal yükün, kendisinden 0,25 m uzaklıkta bulunan P

noktasında oluşturacağı elektriksel potansiyeli hesaplayınız.
-5 μC
−5 ∙ 10−6
𝑉 = 9 ∙ 109 ∙
0.25

Yapılan WAB = q0·VAB işi aynı zamanda sistemin elektriksel potansiyel enerji değişimine
de eşittir.
Birbirinden r uzaklıkta bulunan q1 ve q2 noktasal yükleri aynı cins yükle yüklü iseler,
birbirlerine yaklaştırılmaları için bir iş yapılması gerekir.
q1 ve q2 gibi iki yükten meydana gelmiş sistemin elektriksel potansiyel enerjisi,

Örnek: Aralarındaki uzaklık 30 cm olan 2 μC ve 9 μC’luk iki yükten meydana gelen

sistemin elektriksel potansiyel enerjisini bulunuz.

MANYETİK ALAN
Mıknatıslar doğal manyetik alan kaynaklarıdır. Doğal mıknatısların manyetik alanları

üzerinde kontrol gücümüz yoktur. Yapay manyetik alan kaynaklarında ise manyetik
alanın şiddetini ve yönünü ayarlayabiliriz.
1820 yılında Danimarkalı fizikçi Oersted, üzerinden akım geçen bir iletken telin
çevresinde manyetik alan oluştuğunu ve akımın kesilmesiyle bu manyetik alanın
kaybolduğunu keşfetmiştir.
Manyetik alanın şiddetinin ve yönünün ise akımın değeri ve yönüyle kontrol

edilebileceğini gözlemiştir.

MANYETİK ALAN
Akım taşıyan bir iletken telin civarındaki bir

noktada oluşan manyetik alanın büyüklüğü için
aşağıdaki ifadeler deneysel olarak bulunmuştur.
1. Akımla doğru orantılıdır,

2. Uzaklıkla ters orantılıdır,
3. İletken telin geometrik şekline bağlıdır,
4. Ortamın manyetik geçirgenliğine bağlıdır.

MANYETİK ALAN
Fransız fizikçi Ampere, simetrik geometriye sahip iletken tellerin etrafındaki manyetik
alanı veren matematiksel eşitlikleri türetmiştir (Ampere Kanunu).
Aşağıdaki tabloda uzun ve doğrusal bir telin, çember şeklinde bükülmüş bir telin ve
solenoidin (sıkıca sarılmış bobin tel) oluşturduğu manyetik alanı veren matematiksel
eşitlikler görülebilir (Biot-Savart Kanunu). Burada I akımın değeri, r uzaklık ve μ0
boşluğun manyetik geçirgenlik katsayısıdır.

MANYETİK ALAN
Örnek: 10 A akım taşıyan uzun ve doğrusal bir iletken telin 20 cm uzağındaki bir
noktadaki manyetik alanın büyüklüğünü bulunuz. (µ0 = 4 ∙ π ∙ 10−7 )
Örnek: Yarıçapı 4 cm olan çember şeklindeki bir tel 2 A akım taşımaktadır. Çemberin
merkezindeki manyetik alanı bulunuz. (µ0 = 4 ∙ π ∙ 10−7 ) ve (π = 3,14)

MANYETİK ALAN
Üzerinden elektrik akımı geçen bakır bir tele mıknatısı yaklaştırırsak ne olur?
Bakır telin kendisi mıknatıstan etkilenmez ama akım taşıyan bakır tel mıknatıs
tarafından çekilir veya itilir. Bu olay bize akım taşıyan iletken bir tele manyetik kuvvet
etki ettiğini gösterir.

MANYETİK ALAN
1. Manyetik kuvvet; akımla doğru orantılı olarak değişir,
2. Manyetik kuvvet; iletken telin uzunluğu ile doğru orantılı olarak değişir,
3. Manyetik kuvvet; manyetik alan ile doğru orantılı olarak değişir,
4. İletken tel manyetik alana paralel doğrultuda tutulursa manyetik kuvvet sıfıra eşittir.

MANYETİK ALAN
Örnek: 4 A akım taşıyan 0,3 m uzunluğundaki bakır bir tel, büyüklüğü 0,2 T olan
düzgün bir manyetik alan içindedir.
Manyetik alan ile akımın yönleri arasındaki açı 30° ise bakır tele etki eden manyetik
kuvveti hesaplayınız. (sin30° =0,5)

MANYETİK MALZEMELER
Makinalar için gerekli manyetik alanı oluşturduğumuz devreye manyetik devre adı
verilmektedir.
En basit temel manyetik devre, manyetik alana ait kuvvet (akı) çizgilerini taşıyan ve
ferromanyetik (demir özlü veya çelik) bir malzemeden imâl edilen nüve ile manyetik
alan kaynağı olan sargı’dan meydana gelir.
Elektrik makinalarından elde edilecek güç, makinada oluşturulan manyetik alanın

değeri ile doğru orantılıdır.
Bir manyetik devre probleminin doğru olarak çözülebilmesi, nüvede kullanılan

manyetik malzemenin özelliklerinin ve manyetik alandaki davranışının iyi bilinmesine
oldukça bağlıdır.
Akım taşıyan bir iletken kendi etrafında

manyetik alan meydana getirir. Ortaya çıkan bu
manyetik alan iletkendeki serbest elektrik
yüklerinin (elektronların) hareketi ile ortaya
çıkar. Manyetik alana ait kuvvet çizgilerinin yönü
sağ ele kuralı ile belirlenir.
Şekilde görüldüğü gibi I akımı taşıyan iletkeni,

başparmağımız akım yönünü gösterecek şekilde
sağ elimiz ile kavradığımızda, dört parmağımızın
yönü, kuvvet çizgilerinin yönünü gösterir. B,
manyetik akı yoğunluğunu göstermektedir.

Malzemeye uygulanan H manyetik alan şiddetine karşılık malzeme içerisinde manyetik

akı yoğunluğu değeri elde edilir. Oluşan manyetik akı yoğunluğunun genliğini,
malzemenin manyetik geçirgenlik değeri ile mıknatıslanma ölçütü olarak
tanımlayabileceğimiz manyetik alınganlık değeri belirler.
Malzemelerin göreceli manyetik geçirgenlik ve manyetik alınganlık değerlerine göre,

diamanyetik, paramanyetik ve ferromanyetik olarak üç sınıfa ayrılması mümkündür.

Diamanyetik Malzemeler:
Uygulanan kuvvetli bir manyetik alan şiddetine karşılık çok zayıf ve negatif değerli
manyetik alınganlık değeri gösterirler. Negatif değerli alınganlık göstermesi, manyetik
alan tarafından hafifçe itilecekleri anlamını taşır.
Uygulanan alan kaldırıldıktan sonra kalıcı bir mıknatısiyet barındırmazlar. Periyodik

tablodaki altın, gümüş, bakır, civa, bizmut ve karbon grafit gibi pekçok element
diamanyetiktir. Bu malzemelerin yanında, su, tahta ve canlı doku da diamanyetik
malzemeler kategorisindedir.
Diamanyetik malzemeler kuvvetli bir alana maruz kaldıklarında havada asılı kalırlar.

Paramanyetik Malzemeler:
Manyetik alan tarafından zayıfça çekilirler ve küçük miktarda pozitif değerli manyetik
alınganlık gösteririler. Bu malzemeler sıcaklığa karşı oldukça duyarlıdırlar.
Alüminyum, uranyum ve platinyum gibi paramanyetik mazlemelerin düşük

sıcaklıklarda mıknatıslanmaları artar. Diğer paramanyetik malzemelere örnek olarak
magnezyum, titanyum, tungsten, molibden ve lityum sayılabilir.
Bu malzemeler çok düşük manyetik alınganlık değerleri (10-5 gibi) sebebiyle manyetik
olmayan malzemeler olarak adlandırılırlar.

Ferromanyetik Malzemeler:
İsminden anlaşılacağı üzere ağırlıklı olarak demir veya demir özlü malzemeler olarak
bilinmesine karşılık, nikel ve kobalt gibi malzemeler de ferromanyetik malzemelerdir.
Kendi aralarında yumuşak ve sert olarak da sınıflandırılırlar. Demir gibi yumuşak

malzemeleri mıknatıslamak kolay iken, nikel ve kobalt gibi malzemeler zor
mıknatıslanırlar. Ancak tersine demir kalıcı mıknatısiyetini yitirme eğiliminde iken,
diğerleri mıknatısiyetlerini koruma eğilimindedirler.
Aynı zamanda bu malzemeler sabit mıknatısların fabrika ortamında yapay olarak elde
edilmesinde de kullanılırlar.


FARADAY KANUNU
1831 yılında İngiliz bilim insanı M. Faraday, bobin telleri içinde sürekli hareket ettirilen
mıknatısın elektrik akımı oluşturduğunu keşfetti. Faraday’ın yaptığı deneylerin
sonuçları günümüzde Faraday yasası olarak bilinmektedir.
Şimdi Faraday’ın yaptığı deneylerin benzerini yapalım. Bir mıknatıs, bir iletken halka ve
devreden akım geçip geçmediğini ölçmek için bir galvanometreden oluşan basit bir
deney düşünelim. Deneyimizi üç farklı durum için yapacağız.
1. Halkayı sabit tutup, mıknatısı halkaya doğru yaklaştıralım ve uzaklaştıralım,

2. Mıknatısı sabit tutup, halkayı mıknatısa doğru yaklaştıralım ve uzaklaştıralım,
3. Hem mıknatısı hem de iletken halkayı sabit tutalım veya aynı yönde ve aynı hızda
hareket ettirilelim.

FARADAY KANUNU
Birinci durumda, mıknatısı bu iletken halkaya

doğru yaklaştırdığımızda galvanometrenin
ibresinin saptığı gözleriz. Bu bize devrede elektrik
akımının oluştuğunu gösterir. Bu akıma
indüksiyon akımı denir.
Mıknatısı halkadan uzaklaştırırsak galvanometre

ibresinin ters yönde saptığını gözleriz. Bu, bize
devreden ilk duruma göre ters yönde bir akım
geçtiğini gösterir.

FARADAY KANUNU
İkinci durumda, mıknatısı değil iletken halkayı

hareket ettireceğiz.
Bu durumda bir önceki maddedeki sonuçların

benzerini elde ederiz.
Bir başka deyişle, iletken halkanın sabit mıknatısa

doğru hareketiyle, mıknatısın sabit iletken halkaya
doğru hareketi aynı sonuçları verir.

FARADAY KANUNU
Son olarak mıknatısın ve halkanın birbirlerine

göre bağıl hareketinin olmadığı 3. durumu ele
alalım.
Burada iki ayrı durum söz konusudur. İlk olarak

mıknatıs ve halka hareketsiz olsun, sonrasında ise
hem mıknatıs hem de iletken halkayı aynı yönde
ve aynı hızda hareket ettirelim.
Her iki durumda da galvanometrenin ibresinin

sapmadığını görürüz.

FARADAY KANUNU
Devrede oluşan indüksiyon akımı;
Burada ∈ endüklenen elektromotor kuvvetidir

(emk), birimi Volt’tur ve aşağıdaki eşitlik ile
elde edilir.

FARADAY KANUNU
Devre şekilde görüldüğü gibi, sıkıca sarılmış

aynı alana sahip N sarımdan oluşmuşsa bu
sarımların her birinden geçen manyetik akı
değişimi aynı olacaktır.
Bu durumda devrede oluşan indüksiyon

elektromotor kuvveti ∈ aşağıdaki gibi olur.

FARADAY KANUNU
Örnek: Alanı 10-4 m2 olan iletken bir halkaya

düzlemine dik doğrultuda 0,3 T büyüklüğünde
düzgün bir manyetik alan uygulanmaktadır.
Manyetik alan 0,5 saniye içinde sıfıra inmektedir.
İletken halkada indüklenen emk nedir?

LENZ YASASI
Faraday yasası indüksiyon akımının manyetik akının zamanla değişiminin sonucu olarak
oluştuğunu söyler. Fakat oluşan akımın yönünü belirlemez.
Bir devredeki indüksiyon akımının yönü Lenz yasasıyla bulunur. Lenz yasasına göre, bir
devre manyetik akı değişimine tepki gösterir ve bu değişimi sıfırlayacak bir manyetik akı
oluşturur.
Dolayısıyla indüksiyon akımı kendisini oluşturan manyetik alana zıt yönde bir manyetik
alan oluşturacak yönde oluşur.
Bu, Faraday yasası denklemi önündeki (-) işareti açıklar.

LENZ YASASI

MANYETİK DEVRELER
En basit manyetik devre, kapalı devre

oluşturan ve ferromanyetik malzemeden imâl
edilen bir nüve ile bu nüve üzerine sarılmış N
sarımlı, I akımı taşıyan bir sargıdan oluşur.
Sargının sarıldığı yere bu yerin karşılığındaki

yere bacak, bu bacakları birleştiren kısımlara
ise boyunduruk adı verilir. Ortadaki boşluk
ise pencere boşluğudur.
Nüvenin, Φ akısının akış yönündeki dik kesiti

A ile Φ akısının nüve içerisinde kat ettiği
ortalama yol ise l ile gösterilmiştir.
MANYETİK DEVRELER
Sargı akım taşımaya başladığı andan itibaren

devreye bu mmk değerini uygular ve devreden
bir Φ akısı akmaya başlar. Mmk, elektrik
devrelerindeki gerilim kaynağımızın emk
değerine, Φ akısı da akıma karşılık gelir.
Bir elektrik devresinde akım nasıl bir direnç ile

karşılaşıyorsa, manyetik devrelerde de Φ akısı
bir manyetik direnç ile karşılaşır.
Bu karşılaştırmalarla, manyetik bir devrenin

bir elektrik devresine benzetilmesi
mümkündür.
MANYETİK DEVRELER

MANYETİK DEVRELER
Örnek:
Şekilde verilen manyetik devre için, akının ortalama
toplam yolu 10 cm, sargının sarım sayısı 1000 değerleri
verilmiştir. Sargıdan geçen akım 10 mA ve çalışma
noktasında nüvede kullanılan malzemenin göreceli
manyetik geçirgenliği 4500 olduğuna göre, nüvede
oluşan manyetik akı yoğunluğu değerini hesaplayınız.

MANYETİK DEVRELER
Örnek:
Şekilde ölçüler cm olarak verilmiştir. Manyetik
devrenin ortalama akı yolunun uzunluğunu
hesaplayınız.
Manyetik devrelerde akının, nüvenin tam

ortasından aktığı varsayılır. Böylece akı
yolu için verilen ölçülerden ortalama yol
hesaplanır.

R REFERANSLAR
HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR

REFERANSLAR
1. Mehmet Taşkan – Elektrik ve Manyetizma Ders Notları

2. Anadolu Üniversitesi – Teknolojinin Bilimsel İlkeleri Kitabı
3. Ali Övgün – Faraday Yasası Ders Notları
4. Anadolu Üniversitesi – Elektrik Makinaları Kitabı
5. Volkan Erdemir – Elektrik Makinaları II Ders Notları
6. Hacı Bodur – Güç Elektroniği Ders Notları
7. ELK Motor Kullanım Kılavuzu
8. Volt Motor Katalog
9. Wat Motor Katalog
10. Figen Altıntaş – Doğru Akım Makinaları Ders Notları
11. MEGEP – Doğru Akım Makinaları
12. Muhammet Yıldız – Yüksek Lisans Tezi (Step Motorlar)
13. Belma Birlik – Bitirme Tezi (Servo Sistemler)
14. Mustafa Aktaş – Servo Motorlar Ders Notları

HET110 Elektrik Motorları Ve Sürücüleri - HAFTA 02 - Elektrostatik Ve Manyetizma

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HET110 Elektrik Motorları Ve Sürücüleri - HAFTA 02 - Elektrostatik Ve Manyetizma

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dr. C.

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR

Manyetik alanlar ile ilgili kanunlar ve kavramlar, elektrik makinalarının çalışma

Elektromekanik enerji dönüşümü yapan bütün elektrik makinalarının ve

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 3

Bir elektrik makinası, mekanik ve elektrik

Motor çalışmada, makinaya verilen elektriksel

Manyetik alan, bu iki farklı ortamı birbirine

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 4

Bazı cisimlerin, kürk ya da ipek parçasına sürtüldüklerinde, küçük kâğıt parçalarını

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 5

Cisimler arasındaki yük paylaşımı cisimlerin hacimleriyle ilişkilidir.

Yarıçapları r1 ve r2 olan iki küresel cisim sırasıyla q1 ve q2 yüklerine sahipse bu cisimler

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 6

İki yüklü cisim birbirine dokundurulmaksızın birbirlerini etkileyebilecek bir uzaklığa

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 7

Bu eşitlikteki k katsayısı SI birimleriyle k≅9x109 Nm2/C2 değerine sahiptir. SI birim

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 8

Coulomb kuvveti de diğer bütün kuvvetler

Coulomb kuvvetinin doğrultusu yükleri

Coulomb kuvvetinin yönü ise elektrik

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 9

Örnek: Aralarındaki uzaklık 20 cm olan 8 μC ve -9 μC’luk elektrik yüklerinin

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 10

Bu tanımdan hareketle q0 deneme yüküne etki eden elektrik kuvveti F ise;

Elektrik alan’ın SI’daki birimi N/C’dir.

Elektrik alanın doğrultu ve yönü belirlenirken elektrik alanın büyüklüğünün tespit

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 12

Elektrik alan, elektrik alan çizgilerinin sık

Elektrik alan, elektrik alan çizgilerinin

Bir noktadaki elektrik alanın yönü, o

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 13

Örnek: Şekildeki 25 μC’luk yükün 20 cm uzağındaki bir P noktasında oluşturacağı

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 14

Elektrik alanda bulunan q0 pozitif deneme yükünün herhangi bir A noktasından, B

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 15

Elektrik devrelerinde bu sonsuz nokta devrenin topraklandığı noktadır. Bu kabulden

SI birim sisteminde elektriksel potansiyelin birimi joule/coulomb = Volt’tur (V) .

Örnek: -5 μC’luk bir noktasal yükün, kendisinden 0,25 m uzaklıkta bulunan P

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 17

q1 ve q2 gibi iki yükten meydana gelmiş sistemin elektriksel potansiyel enerjisi,

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 18

Örnek: Aralarındaki uzaklık 30 cm olan 2 μC ve 9 μC’luk iki yükten meydana gelen

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 19

Mıknatıslar doğal manyetik alan kaynaklarıdır. Doğal mıknatısların manyetik alanları

Manyetik alanın şiddetinin ve yönünün ise akımın değeri ve yönüyle kontrol

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 20

Akım taşıyan bir iletken telin civarındaki bir

1. Akımla doğru orantılıdır,

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 21

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 22

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 23

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 24

1. Manyetik kuvvet; akımla doğru orantılı olarak değişir,

3. Manyetik kuvvet; manyetik alan ile doğru orantılı olarak değişir,

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 25

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 26

Elektrik makinalarından elde edilecek güç, makinada oluşturulan manyetik alanın

Bir manyetik devre probleminin doğru olarak çözülebilmesi, nüvede kullanılan

Akım taşıyan bir iletken kendi etrafında

Şekilde görüldüğü gibi I akımı taşıyan iletkeni,

HET110 ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLERİ - Dr. C. Çağdaş UYDUR 29

Malzemeye uygulanan H manyetik alan şiddetine karşılık malzeme içerisinde manyetik

Malzemelerin göreceli manyetik geçirgenlik ve manyetik alınganlık değerlerine göre,