You are on page 1of 6

RILRU HRISEL LEH NGAIHTUAHNA DIK HMANG ZEL ANG U

Khawvel thang zelah Mizote pawh kan nunphung a lo danglam ta a, thil thar
leh changkanna hrang hrangin min chim chho mek bawk. Hetiang karah hian
mitinte hian rilru hrisel, nunphung dik leh ngaihtuahna thianghlim neia hun kan
hman a pawimawh ta hle. Chutiang tur chuan heng thil hrang hrangte hi
ngaihtuah zui ila, kan ni tin nunah zawm tum ila, chu chuan nunphung tha
zawk, zahawm zawk leh thianghlim zawk min neih tir ngei a rinawm. Hengte hi
kan vawn a, kan zawm theih chuan thlarau lam chakna leh ram leh hnam
hmasawnna pawh engemaw chen a thlen theih ngei kan beisei a ni.

I. TAIMAKNA, THAWHRIMNA LEH SUM:


1. Taimakna lerah hian hlawhtlinna a awm a, a rah chu a thlum thin.
Thawhrimna tel lova sum hmuh hi a tirah thlum angin lang mah se, a tawp a
kha a, a zik a bul fo thin.

2. Thawrimna tel lova nawmsak tumna hi Bible min zirtir dan a ni lo va. Kristian
piangthar chu a taima tur a ni. Bible chuan ‘Hna thawk peih lo tawh phawt
chuan ei pawh ei suh se’ (2 Thessalonika 3:10) a ti hial a ni.

3. ‘Mihring sum hlu chu taimak a ni’ (Thufingte 12:27) tih a ni a. Taimakna leh
thawhrimna tel lova sum lu chuh hi Bible zirtirna nen a inmil lo. Kan thil neih
engkim hi taimakna leh thawhrimna rah chhuah nise a hluin a mawi a ni.

4. Mihring khawsakna atan sum kan mamawh a, chu chu thawhrimna hmanga
hlawhchhuah tur a ni. Chutih rual chuan sum ringawt umtu ten duhkhawp an
hmu ngai lo. Bible pawhin ‘sum ngah hi mihring dam chhan a ni lo ve’ (Luka
12:15) a ti a, ‘Sum tam tak aiin hmingthat hi thlan zâwk tûr a ni’ (Thufingte
22:1) a ti bawk.

5. Pi leh pute hunah khan an eizawnna avangin mipa leh hmeichhe hna an
thliar hrang thin. Tunlai hunah erawh mipa leh hmeichhe hna a awm hrang
tawh meuh lo. Mipa tan pawh a tul dan a zira inchhung sekrek hna hrang hrang
pawh thawh thiam zel a pawimawh.

6. Hna dik a nih phawt chuan hna hniam leh zahpuiawm a awm lova, sorkar leh
kohhran duh loh zawng leh phal loh thila sum lakluh hi a zahthlak zawk.
7. Hnathawk thei leh hna thawk rual ni chunga chhungte chawmhlawm nih hi
a tlawm thlak a, engemaw tal thlawh chhuah neih ve hian mi a tihlim a, mahni
inrintawkna a siam a, rilru leh taksa pawh a tihrisel a ni.

II. RAM INRELBAWLNA (POLITICS)-AH :


1. Ram inrelbawlna tha nei turin ‘politics’ a pawimawh a. Mihring tu pawh hi
politics vir vel hian min kal kan thei lo. Chuvangin politics hi ngaihven a tul a,
politics khelh vek erawh a tul kher lo thung. Politics hi ‘mi tam tak atna, mi
tlemte hlawkna’ tur a ni lova; mi tlem zawkte thawhrah hmanga mipui tam
ber te hlawkna leh hamthatna tur a ni zawk.

2. Politics hi ram inrelbawlna tha nei tura inpekna hmanga rawngbawlna tur a
ni a, eizawnna atan hman tur leh sum awlsam zawnna tur hmun a ni lo. Martin
Luther King Jr chuan, ‘Hruaitu atan chuan sum aia dikna thlang, mahni
lansarhna aia mihringpuite hmangaihtu hi kan mamawh chu a ni,’ a ti.

3. Ram hruaitu turte chu mipuiten kan thlang thin. Hruaitu atan chuan dikna
hmangaih a, rinawmna nunpui mi; Pathian tih mi leh a rawngbawlna ngai
pawimawh mi; ruihtheihthil laka fihlim; sum leh paia leh mipat hmeichhiatna
kawnga sawi kai lo; chan pawh huama mipui rawngbawl tura in pe, mipui
hmasawnna tur kawng hria, chumi kawnga kal a, chumi kawnga kal dan zirtir
thiam mi chu kan zawn a pawimawh hle.

4. Inthlannaa vote lei duhtu leh vote hralh duhtute hi in ang khat reng an ni a.
Vote lei a nih rual hian a leituin dikna a hralh a, a hralhtuin a zahawmna a hloh
bawk. Hei hian retheihna te, inrelbawlna mumal lo te, chhiatna te, hlemhletna
te, insan hleihnate chauh lo chu hrin chhuah a nei lo.

5. Mahni sahmim tihpuarna tura ram hruaitute chim buai thin, mahni
hamthatna tura tlawn ching, thawhrimna tel lova anmahni kaltlanga sorkar
sum leh pai sawk thiam nih hi a zahthlak a. Dik taka ro an rel theihna tur leh
mipui zawng zawng hamthatna tura rawng an bawl theihna tura finchhuah
thiam mi nih a pawimawh zawk. Chutiang chu kan ti thei vek lo a nih pawhin,
an kawng daltu leh diptu nih loh hram a pawimawh hle.

6. Ram nuam leh ram tha zawk hi ram hruaitute leh sorkar hnakthawkte chauh
siam tura ni lova, kan zavai hian ram nuam leh tha zawk siam theitu kan ni thei
vek a ni.
III. AIA UPA ZAH CHUNGCHANG:
1. Mizo hla phuah thiam Pu Liandala chuan, “Aia upate zah thiamin, An thute
awihin zawm fo rawh; Pi pute ro thil hlu a ni” a ti. Aia upate hi keini aia
tawnhriat ngah zawk, khawvel eng lo hmu hmasa zawk an nih avangin zah an
phu a ni. Pipute khan aia upa thu an hnial ngai meuh lova, an mitmei an veng
fo thin a, chu chu pipute ro kan la chhawm zel theih thil duhawm tak a ni.

2. Nunphung a danglam ang zelin aia upa zahna lanchhuahtir dan pawh a
danglam ta a. Bus chuannaa aia upate tana thutna ken te, ruai theh leh thil
eihonaa aia upate ei hmasak tir te, puipunna hmuna aia upa te intlar hmasak
tir te, an kawng kal leh an kawng kan tur tanpui te, thenkhatah chuan an tih ai
tihsak te hi kan nihnaa kan tih tur, awmdan mawi a ni a. Kristian nunze mawi
lanchhuahna a ni.

3. Kan pi leh pu, kan nu leh pate thawmhnaw a lo balh te, an mutbu a lo fai
tawk lohte hian, an chenpui an tu leh fate mualphona a ni. Anmahni kan
enkawl let hi kan rawngbawlna peng pakhat a ni a; an fai leh fai loh te, an hlim
leh hlim loh te hi thangthar zawkte kutah a innghat fo. Nu leh pa, pi leh pute
ngaihsak leh enkawl kawngah tan i la thar zel ang.

4. Leviticus 19:32-ah chuan, “Lu-a kêlsam to tawhte hmaah din nachâng hria
la, upate chu zah rawh” a ti a. I Timothea 5:1-ah chuan, “Upa zâwkte chu hau
suh la, mahni pa anga enin a ngenin ngên zâwk ang che” a ti bawk. Ephesi
6:2-ah chuan, ‘I nu leh i pa chawimawi rawh, chu chu thupek tiam nei hmasa
ber a ni,’ a ti hial. Deuteronomy 5:16-ah pawh “Lalpa i Pathianin thu a pêk che
ang khân i nu leh i pa chawimawi rawh; chutichuan, i dam rei ang a, Lalpa i
Pathian pêk che ramah i hmuingîl ang,” a ti bawk.

5. Aia upate kan zah a, an thu kan ngaihchan hian keimahni pawh zahawmah
kan insiam a, Hnam changkang tehna chu aia upa te an enkawl danah a innghat
niin an sawi thin. Aia upa zah leh chawimawi hi nunphung mawi leh duhawm a
ni a, malsawmna pawh a keng tel thin.

IV. NULAT TLANGVAL LEH KAWPPUI NEIH CHUNGCHANG


1. Nula tlangval inkara inhmel duhna hi Pathianin mihringte hnena a dah a ni a.
Ngaihzawng neih hi mihring nuna bung thar kaina duhawm tak a ni.

2. Nulat tlangval laia mi hrang hrang kawp theih hi ‘luck’ tehna tur a ni lova,
chutiang tehna hmangtute tan chuan innghahna tlak kawppui neih a har thin.
3. Thianghlim taka nulat tlangval nun hman hi damchhunga nun hlimna thlen
thei a ni a. Tunlai tak, changkang tak leh thianghlim takin a inngaihzawn
theih a ni.

4. Inhmangaihna leh in duhtawnna hi inngaihzawnna laimu chu a ni a. Sum leh


pai leh hmelhmang hi a ni ber lo fo. Inhmangaihna chuan induhsakna te, in
lainatna te, dawhtheihna te a keng tel thin.

5. Inngaihzawnna hi nawmsitbawlna leh nawmchenna hmanga lanchhuahtir


a nih chuan, a tawp chu inchhirna mai a ni. Chhungkua leh thlarau lam nun
thleng khawih pawi thei a ni.

6. Inngaihzawnna leh inneihna hi mipa leh hmeichhe inkarah chauh a ni tur a


ni a. Hemi piah lama hi Bible zirtirna nen a inkalh a ni. (Lev 18:22, 20:13, I Kor
6:9, 1 Tim 1:8, Rom 1:24)

7. Mipat hmeichhiatna hi nupa inkarah chauh hman tur a ni. Hei hian tisa
pumkhatna leh thlarauva inzawmna a lantir a ni.

8. Kawppuite laka rinawm hi Pathian laka kan rinawmna lanchhuahtirtu a ni.


Lal Isua chuan a zirtîrte hnênah, "Thlêmnaa in luh loh nán tawngtai rawh u,"
(Luka 22:40) a ti.

9. Nupa inrem taka awmna chhungkua chu an hlim thin. He leiah leh
chhungkuaah ngei hian vanram kan thlentir thei. Vanram thlentir theihna
hmanrua chu Bible-a innghahna hi a ni. “Kan tawngtai hian Pathian kan bia a,
Bible kan chhiar hian Pathianin min bia a ni,” an ti thin. Chhungkuaa Pathian
biakho fo hi chhungkua leh fate thanlen zelna atana chaw tha ber a ni.

V. RILRU PUTHMANG DIK/RILRU HRISEL:

1. Rilru hrisel chuan amah a inhrechiang thin a. A theih zawng te, a thiam
zawng te, a dinhmunte a hria a. Chutih rualin a chak lohna te, a thiam loh
zawng te a hre bawk. Chu chuan thil thlir thiamna a neihtir thin.

2. Rilru hrisel chu a nun a hlim thin a, a nihna leh dinhmunah a lungawi a. Chuti
chungin hmasawn tumin thil a zir belh fo thin.
3. Rilru hrisel chu a hun leh a hmun a zirin a insiamrem thiam a, chutih rualin
ama mizia leh ngaihdan (principle) erawh a kalsan ngai chuang lo. Harsatna
pehhel a tum lova, harsatna suttlang a tum zawk thin.

4. Rilru hrisel chu mahni a inthunun thei a, a chungah eng pawh thleng se rilru
no (emotional) takin a awm lova, a thinrimna leh a lungngaihna pawh
hriatthiamawm takin a tarlang thin.

5. Rilru hrisel chuan amah chauh a inngaihtuah lova, midang hlimna turte,
midang thatna tur leh hmasawnna turte a ngaihtuah thin. Englai pawha
midangte tana thatna tur ngaihtuah reng mai mi hi ‘gentleman’ a ni an ti thin.
Chutiang chu mi rilru hriselte nundan a ni fo.

6. Mi rilru hrisel chu mi zir sang ni kher lo mah se, a mawl ngai lo. A dik em? A
zahawm em? a fel em? a thianghlim em? a duhawm em? a thangmawi ang
em? tihte a ngaihtuah fo thin (Phil 4:8)

7. Mi rilru hrisel chu a suangtuahna khawvelah chauh cheng lovin a takin a


thawkchhuak thin a, huaisen takin nun a hmachhawn a, lungkhamnain a tibuai
ve lo. A thil tih engkimah theihtawp a chhuah a, a hna a hlimpui a, a lungawi
bawk.

8. Mi rilru hrisel chu amah a inringtawk a, midang thurawn erawh a ngaichang


thiam thung. Midang hnuaichhiah takin a en lova, a chung en vek bik lo thung.

9. Mi rilru hrisel chuan nun inbuk tawka nun a thiam thin. Rim taka hnathawh
hun te, ngunthluk taka thil ngaihtuah hun te leh midang nena inlaichinna tha
nei tura intihhlim hun te, chhungkua leh nupui fanaute nena hun thawl nuam
tak hman hun te a hre thin.

10. Bible zirtirna anga nun hi rilru hriselna hmanraw pawimawh ber pakhat a
ni.

VI. RUALBAN LO CHUNGCHANG:


1. Pianphunga rualbanlote hi tute emaw thil tihdik loh vanga thleng a ni lova,
hremna leh anchhia a ni hek lo. “He mi hian a tisual lo, a nu leh a pain an
tisual hek lo; Pathian hnathawh a chunga a lanna tûr a nih zâwk hi,” (Johana
9:3) tih kha Isua chhanna a ni.
2. Mizo pi leh pute khan piangsual leh rualbanlote an lo humhalh tha em em a.
Biak chhawhchhi leh en hran an phal hek lo. ‘Piansualin tlai luat a nei lo’ tih
thufing hmangin an lo inzirtir tawh thin.

3. Robert M. Hensela (American, wheel chair-a thu, world record siam) chuan,
“Rualban lohna lian ber chu, mahni mihringpuite thatna lai hmuh theih lohna
hi a ni,” a ti. Mitin mai hian pawimawhna te, tangkaina te, thiam thil te, theih
zawng te kan nei theuh a. Chutiangin pianphunga rualbanlote pawh thiam thil
tha tak tak nei an ni fo. “Kan theihlohna aiin kan theihna zawkah kan rilru kan
sawr bing zawk tur” a ti.

4. Kum 1996 Synod Inkhawmpui chuan, June thla chawlhni vawi thumna hi
rualbanlote ni atan hman a lo rel tawh a. Chuta tang chuan vawiin ni thleng
hian rualbanlote pual a inkhawmna hun hi hman a lo ni chho ta zel. Heng mite
chhawmdawl leh ngaihsak hi kan zavaia mawhphurhna a ni.

5. Rualbanlote hian midang aiin tanpuitu leh fuihtu an mamawh nasa zawk a,
kan zavai hian anmahni tanpuitu kan ni thei. Biak In leh kan programme tam
takah hian an tel ve theihna tur hawi zawnga hma thar kan lak zel a pawimawh.
Lal Isua min zirtirna chu, ‘Tih tak meuhvin ka hrilh a che u, heng ka unau te ber
te zinga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,’ tiin a la chhang ang”
(Matthaia 25:40) tih a ni.

ISSUED BY SOCIAL FRONT COMMITTEE :


CHANMARI PRESBYTERIAN KOHHRAN : AIZAWL : MIZORAM, 2023

You might also like