You are on page 1of 137

‫اﻟﺠﻤﻬﻮرﻳﺔ اﻟﺠﺰاﺋﺮﻳﺔ اﻟﺪﻳﻤﻘﺮاﻃﻴﺔ اﻟﺸﻌﺒﻴﺔ‬

‫وزارة اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ اﻟﻌﺎﻟﻲ واﻟﺒﺤﺚ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ﻜﻠﻴﺔ اﻝﻌﻠوم اﻻﻗﺘﺼﺎدﻴﺔ وﻋﻠوم اﻝﺘﺴﻴﻴر واﻝﻌﻠوم اﻝﺘﺠﺎرﻴﺔ‬

‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺔ ﻓﻲ ﻣﻘﻴﺎس اﻹﻗﺘﺼﺎد اﻟﺒﻨﻜﻲ‬


‫ﻣﻮﺟﻬﺔ ﻟﻄﻠﺒﺔ ﺳﻨﺔ ﺛﺎﻟﺜﺔ)اﻟﺴﺪاﺳﻲ اﻟﺴﺎدس( ﺗﺨﺼﺺ "إﻗﺘﺼﺎد ﻧﻘﺪي و ﺑﻨﻜﻲ"‬
‫‪،‬ﻗﺴﻢ اﻟﻌﻠﻮم اﻹﻗﺘﺼﺎدﻳﺔ‬

‫ﻣﻦ إﻋﺪاد ‪:‬‬


‫اﻷﺳﺘﺎذة‪ :‬ﻧﻮال ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪي‬

‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﻴﺔ‪2021-2020 :‬‬


‫ات‬ ‫سا‬
‫ا‬ ‫ان‬ ‫ا‬

‫أ‬

‫‪(22 -2‬‬ ‫ر ) ‪%‬ا‬ ‫كا‬ ‫ول ‪ "# :‬را ! ي‬ ‫ا‬

‫‪3‬‬ ‫ا* ) ول‪ ,- :‬ا ‪+‬‬

‫‪3‬‬ ‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪4‬‬ ‫ك‬ ‫را‬ ‫‪! :‬ةو‬ ‫ا‬ ‫ا‬


‫‪6‬‬ ‫ا ‪ :#‬أ‪ %‬اع ا ك‬ ‫ا‬
‫‪10‬‬ ‫ر‬ ‫ا* ) ا ‪ :./ 0‬ا* ) ا ‪ :./ 0‬ا ك ا‬
‫‪10‬‬ ‫ول‪، )3 :‬أ‪ -./01‬و ‪)*+ *,‬‬ ‫ا‬
‫‪13‬‬ ‫‪ :‬و‪)3+ 4‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪17‬‬ ‫ا ‪ :#‬أ‪ ) 7‬و ‪)6 *,‬‬ ‫ا‬
‫‪(57 -24‬‬ ‫ا ‪ :./ 0‬ا وض ا ‪ % ) ,1‬ا‬ ‫ا‬
‫‪25‬‬ ‫ا* ) ول‪ , 6 :‬ت ‪ 9‬ل ‪ 6 78‬ن‬
‫‪25‬‬ ‫ول‪ :/1 6 :‬ا = وض ا ;‪:/‬‬ ‫ا‬
‫‪29‬‬ ‫‪ :‬و‪)3+ 4‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪30‬‬ ‫ا ‪ :#‬أ‪ %‬اع ا = وض ا ;‪:/‬‬ ‫ا‬
‫‪41‬‬ ‫ا* ) ا ‪ ? ,? :./ 0‬ت و إ= اءات ; ا وض‬
‫‪41‬‬ ‫ول ‪ ? 6 :@ /@:‬ا = وض )ا ‪(:/% 0B+C :@ /D‬‬ ‫ا‬
‫‪45‬‬ ‫‪ :‬ا = ا‪ HI‬ا ‪ 0B+G :6‬ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪50‬‬ ‫ا ‪ : #‬إ ‪ K‬ذ ا = ار‪0B+C‬‬ ‫ا‬

‫‪(76 -59‬‬ ‫ا ‪ : ) 0‬ا ‪ @ 6A‬ت ا ‪ % ) ,1‬ا‬ ‫ا‬


‫‪60‬‬ ‫ا* ) ول‪ ,- :‬ا ‪ @ 6A‬ت ا ‪,1‬‬
‫‪60‬‬ ‫ول‪)6 )36 : :‬‬ ‫ا‬
‫‪62‬‬ ‫ا ‪ :‬أ@ ب ا ‪ OP‬ء إ ‪ -M‬و أ‪-./01‬‬ ‫ا‬
‫‪63‬‬ ‫ا ‪ :0/V HWHX :#‬ا ‪ 0U‬ن و ‪ T‬وط إ‪ /B,‬رﻩ‬ ‫ا‬
‫‪64‬‬ ‫ا* ) ا ‪ :./ 0‬أ@ اع ا ‪ @ 6A‬ت ا ‪,1‬‬
‫‪65‬‬ ‫ول‪ :‬ا ‪ % 0U‬ت ا ;‪:/;/@Y‬‬ ‫ا‬
‫‪71‬‬ ‫‪ :‬ا ‪ % 0U‬ت ا ‪:[HXBD‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪73‬‬ ‫ا ‪ :#‬ا ‪ % 0U‬ت ا ‪ bc :[HXBD‬ا ‪ _` !a‬ا^‪]O‬ا‪ +‬ي‬ ‫ا‬
‫‪(94 -78‬‬ ‫ر ) ‪%‬ا‬ ‫ا ا‪ H,, I: EF‬أداء ا ك ا‬ ‫ا‬

‫‪79‬‬ ‫ا* ) ول‪ :‬داء ا ‪.K‬‬


‫‪79‬‬ ‫ول‪ :/1 6 :‬داء ا ‪d‬‬ ‫ا‬
‫‪82‬‬ ‫ا ‪g@ /V :‬‬ ‫ا‬
‫‪84‬‬ ‫ا ‪ :#‬ا ا‪ i6‬ا ‪ [h‬ة ‪ bc‬داء‬ ‫ا‬
‫‪85‬‬ ‫ا* ) ا ‪ H,, I :./ 0‬داء ‪ LM‬ا ك ا ر‬
‫‪85‬‬ ‫ول‪ j//= :/1 6 :‬داء‬ ‫ا‬
‫‪88‬‬ ‫ا ‪ :‬أ‪H1‬اف ‪،‬أ‪ :/01‬و ر‪ j//= ]+ l‬داء‬ ‫ا‬
‫‪90‬‬ ‫ا ‪ 6 :#‬ا‪ in‬وإ‪ m‬اءات =‪ j//‬داء‬ ‫ا‬
‫‪(105 -96‬‬ ‫ا‪ :N OP‬ا ‪QR1 # SQT‬و@‪ % ) ,‬ا‬ ‫ا‬

‫‪97‬‬ ‫ا* ) ول‪ :‬ا ك ‪QR1 #‬و@‪,‬‬


‫‪97‬‬ ‫ول‪ )36 :‬م ا ك ‪op; q‬و‪ :/%‬و ر‪1‬‬ ‫ا‬
‫‪99‬‬ ‫‪ :‬أ‪ 7‬ف ا ك ‪op; q‬و‪ :/%‬و ‪)*+ *,‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪100‬‬ ‫ا ‪]6 : #‬ا‪ W‬ا ك ‪op; q‬و‪:/%‬‬ ‫ا‬
‫‪101‬‬ ‫ا* ) ا ‪:./ 0‬ا ‪QR1 8 SQT‬و@‪,‬‬
‫‪101‬‬ ‫ول ‪ :‬ا ‪ )3‬م و ا ‪H‬وا‪_s‬‬ ‫ا‬
‫‪102‬‬ ‫‪ :‬أ‪H1‬اف ا *‪op; q :sot‬و‪:/%‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪103‬‬ ‫ا ‪ B6 :#‬ت ا *‪op; q :sot‬و‪ :/%‬و ‪ =/ 6‬ت ا@‪HKB‬ا‪)6‬‬ ‫ا‬
‫‪(122 -107‬‬ ‫ا ‪ X‬دس‪ :‬ا ك ا ‪ % ) Y‬ا‬ ‫ا‬

‫‪108‬‬ ‫ا* ) ول‪ ,- :‬ا ك ا ‪Y‬‬


‫‪108‬‬ ‫‪i6 T‬‬ ‫ول‪ :‬ا ‪ )3‬م و ‪ :/3/u‬ا ‪ XB‬ل‬ ‫ا‬
‫‪116‬‬ ‫ا ‪ xC :‬را م ‪op@w‬ا ‪ :/v/‬ا ‪ bc _` B‬ا ك ا ! ‪: 6‬‬ ‫ا‬
‫‪119‬‬ ‫ا* ) ا ‪ H,, I :./ 0‬ا ك ا ‪Y‬‬
‫‪119‬‬ ‫ول‪]6 :‬ا‪ W‬ا ك ا ! ‪: 6‬‬ ‫ا‬
‫‪121‬‬ ‫كا!‪:6‬‬ ‫‪ =B%C :‬دات ا ‪:)m‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪124‬‬ ‫‪6I Z‬‬
‫‪126‬‬ ‫ا* ا=‪E‬‬
‫‪:‬‬

‫ا زم‬ ‫ا د‪،‬‬ ‫و ‪ $+‬ا &‪ 4‬رات ‪ 0&1-‬د‪ */‬و‪ *+ %&,-‬ا )( '!&‪! "# $%‬‬ ‫إن ا م ا‬
‫‪ 8+ 9‬و‪A 567‬ﻩ ‪C‬داة )ا د( ‪ !' R+7‬د ‪HQ‬ة إ‪ OP‬ء ا ك إ‪ L‬ا‪ IJK‬رة ا ‪H! F *+>F‬اق ‪ 4&F‬ر‬ ‫?>= < م ;!‪:%‬‬
‫د * ا !‪ %‬ت ‪ < F‬ا ‪. S‬‬ ‫‪ :%‬ا ‪ +0‬ر * ا ‪ TUQ/ /A‬ن د?>‪8S‬‬
‫‪ ,‬ء <‪ Z[ *X+U‬ا د ‪$‬ى ا &‪ X‬ر و‪HSW‬ت !‪HQ S‬ة إ‪$/‬اع ‪A‬ا ا ‪$ Z[ 6‬ى ‪ ] *S,‬ق‬ ‫&‪ 4‬ر ا م ا‬
‫‪ S_ :F‬دات إ‪$/‬اع و^!‪H $‬ور ا ‪ e‬و‪ 49‬ر ا ! ‪ 1‬ت ‪ 0&1-‬د‪ */‬و‪ *+ %&,-‬أ ‪ bc‬ا ‪C *6+W‬و‪ L‬و‪*+a aC‬‬ ‫`‬
‫_ ‪H1 :‬وض و ‪ 6>a‬ت‪ ،‬و ‪8 Q‬‬ ‫> ك ‪ 0c‬رة ‪ 1 "#‬ل ا دا‪ a gh‬اء ‪ *>%! F‬أو ‪ !k F‬دن‪ ،‬وا‪ j&a‬ل ‪A‬ﻩ ا دا‪gh‬‬
‫‪H1m *+>% g+a 9‬اض وا ‪ +STU‬ت ‪ *+< %&[-‬و?>=‬ ‫‪A‬ا ا‪ 49 :F $JK‬رت و'!‪$‬دت ‪:%! F‬‬ ‫‪ H0& 9‬و‪ l[ W‬ا ك‬
‫ا د‪ ،‬إ <‪qr 9 *+‬و‪ :[ a‬د ‪ (oj&T; p>!X9 * & g‬ا‪ %!&a‬ل ا د ‪ +7C Z!n "#‬ن‪.‬‬
‫ا‪ Tauk‬ت ا‪ tT' *+ k‬إ‪ 0 gs 9 L‬در‬ ‫و ‪$!' g‬د و‪ l[ W‬ا ك و‪ :W "#‬ا &‪ 4‬رات ‪ 0&1-‬د‪ */‬أ ‪qrjv bc‬‬
‫‪ :x %9‬ا‪ %zUa‬ر و‪ y6< "#‬ا ‪ evH exe!' b1‬ا‪ "# "L k‬ا ‪ T‬ق‬ ‫أ‪ % :,‬ر‪ S{ OP *a‬وا ‪$‬رة‬ ‫‪ S>x %9‬وا‪S $w&a‬‬
‫ا ! ‪. *+k‬‬
‫‪$‬د ا ك ‪ ، S00w9 ~T7 l>&w9‬و أ‪HF‬ز ا ك ا &‪ X‬ر‪ *x‬و ا ‪$‬ور ا ‪A‬ي‬ ‫‪ S|K‬ز ا‪ &/ "#H0k‬ن‬
‫‪ 0‬در ا‪*6>&wk‬‬ ‫‪u9‬د‪ "# p/‬ا ‪ T‬ق ا ‪$‬ي إ• * إ‪ L‬ا ‪ l[ W‬ا )( ‪ 9‬م ` و ذ • ? ل ا ‪ "# Rc‬ا‪ k‬ارد و ‪ C‬ال‬
‫ا‪ S%|K‬ر ‪ * 7 "# |ƒ9 %v‬ا ‪ e|…) */ 6Q‬ا‪ ، ( "L k‬إ‪L‬‬ ‫و ‪ :+„a "#‬ذ • ‪ ? p, F |ƒ9‬ص إ‪- L‬د? ر و ‪ g%,‬ا دا‪gh‬‬
‫ا ‪H‬وض ˆ{‪H‬اف‬ ‫? ل‬ ‫رأ‪ S %a‬أو ا ‪ |ƒ‬ء إ‪ L‬ا • ا‪evHk‬ي † دة ‪ 9 R+7 . S>x %9‬م ‪ $!n‬ذ • ‪ &F‬ز‪S!s‬‬
‫ا‪ *, &ck‬إ‪ L‬ا &‪ a . :x %‬اء &‪ :x %‬ا‪ , +&7‬ت ‪qr01‬ة ‪ 6 v :,C‬ت ‪ j&a-‬ل أو { ‪ %zUa ‰ :,C *>x‬ر‪A :‰ .‬ﻩ ا !‪ +>%‬ت‬
‫ا )( ‪ /‬م ` ا • ‪ "Š‬أ‪ =+ c9 :,‬أ ‪$‬ا ‪ p‬ا‪H4Tk‬ة‪.‬‬
‫ا ك ا &‪ X‬ر‪ *x‬ا‪A * v‬ﻩ ا &‪ 4‬رات‬ ‫و<‪ 4& *X+U‬رات ا‪ *> JK‬ا )( ;‪ $SO‬ا ! ‪A "# 8‬ا ا ‪ 4‬ع ‪H‬ض‬
‫أ‪ :,‬ر ‪ &T g‬ى أدا‪ *T k Œ‬ا ك ‪H?C‬ى ا )( ‪ XF‹r%&9‬دة ‪C "# *+‬داء ‪.‬‬
‫ا &‪qr v %‬ا •<‪ p‬أ‪ + (Ž• a‬س و‬ ‫‪ ‰ R+7‬ن ‪C 8++ 9‬داء أ ‪ 8‬ا‪ QOk‬ت ا )( '! ‪ ‘ P‬ا ك و ا ‪A‬ي‬
‫‪ 7 $ > ،‬و ‪ b‬ا ك ‪ =+ c9 • AF‬أ‪H{ w :1 F $[ q’v‬ة ‪ ،‬أو أ‪ :1‬ا‪ k‬از<* ‪ % ‘+F‬و‬ ‫'‪ *+>% :+ST‬ا ‪ qr+TU‬ا‬
‫‪ H C‬ا ‪A‬ي ‪H < p + c9 ~!0/‬ا &‪$‬ا?‪rF :‬ن ‪ /A‬ا ! ‪• ، xH0‬ن ا ! ‪H{ *1‬د‪ %>‰ “o!%F % ‘+F */‬زاد ا ! [‪ $‬زادت‬
‫ا‪H{ wk‬ة ‪.‬‬
‫و ذ • ? ل إ ‪$‬اد ‪A‬ﻩ ا‪g,H%v * 4k‬‬ ‫‪ 0&1m H‬د ا‬ ‫‪AS‬ا و إ<‪ 7 = a % 1 4‬و ا &!‪8S "# =%‬‬
‫‪A "#‬ا ا‪ Xk‬ل ‪" ”0w9 *z ] * a * >4‬إ‪ 0&1‬د < ‪$‬ي و ‪ * ? *60F " F‬و ا !> م ‪ 0&1m‬د‪ * *60F */‬و ﷲ و‪"L‬‬
‫ا & ‪.=+‬‬

‫أ‬
‫ول‪:‬‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬

‫‪1‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا‬
‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬

‫ول‪ " #$% :‬ا‬ ‫ا!‬


‫ا ( '&‪+,' :‬ة و )! ر ا ك‬ ‫ا!‬
‫ا ( ‪ :‬أ‪ .‬اع ا ك‬ ‫ا!‬
‫ا ‪12#‬ي‬ ‫ا ‪#‬ع ول ‪ :‬ا‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪ :‬ا ك ا ( ‪.‬‬

‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا ( '&‪ :‬ا‬ ‫ا‬

‫ول‪، 3 #$% :‬أ ‪ 67 8‬و ‪3 4 5‬‬ ‫ا!‬


‫ا ‪#‬ع ول‪3 #$% :‬‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪:‬أ ‪67 8‬‬
‫‪3 4 5:‬‬ ‫ا ‪#‬ع ا (‬
‫ا ( '&‪ :‬و‪3 4 :‬‬ ‫ا!‬
‫ا ‪#‬ع ول‪ :‬ا ‪ "4 :‬ا ;=< ;‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪ :‬ا ‪ "4 :‬ا@? >(‬
‫‪3‬‬ ‫‪ :‬أ‪ 3 A‬و ‪5‬‬ ‫ا(‬ ‫ا!‬
‫ا ‪#‬ع ول‪BC " #$%:‬ا‪ .‬ا‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪ :‬أ‪3 A‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5:‬‬ ‫ا ‪#‬ع ا (‬
‫‪ 8) 5‬ا‬

‫‪2‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ىو‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫‪ *+,-.‬ا ع ا(' &‪ %& %‬أي " ! ا ان ا ة‬
‫‪ . /012‬إذ ‪ J- 7‬ا ‪06‬ك دورا ;‪ %& G -‬ا ‪ ',EF 16,‬د‪ => " 1 ; ? ,@7 AB; C‬ا ‪06 - 7 809: ;<,‬ع‬
‫ا ‪ ?Q 80‬ا ‪P7 AM‬د‪ =O‬و ‪ - N‬ا ‪ 1-‬ت ا ‪0 7 AM‬م ‪ ',EF %& =K‬د ا ‪ ،R 0‬و ‪VW‬ا ‪ U2‬إ ‪ J2 T‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪X‬‬
‫ى‪.‬‬ ‫ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي و ا(‪ Y P‬ت ا(' ; و ا(‬
‫; ‪ W e‬زا(' &‪c %‬ي " ‪0b,C‬ن ! ‪01U‬ع ا(‪ Y P‬ت ا(' ; و ا ‪0‬ا‪ 2‬ن و ‪ 1a2‬ا ‪\]1C ^ _ ، W 8 %& \1-` AM‬‬
‫‪V/‬ا ا‪ W e‬ز '‪ ',Eg J‬د ا ‪< ! R 0‬ل ‪ l C‬ﻩ ! ‪ 1 1U7‬ات و ‪ 1] g‬ر &‪ \j %‬ا(‪G U‬ت ‪hi ،‬‬
‫ا م "‪ 1 q‬ل ا ‪ N 0‬ا( ‪ ،‬و ‪ 1,Qg‬ن "‪ m blq‬ا(@‪ nC ، p ,‬ف إ ذ [ أ‪ nC‬ا ور ا‪0 9e‬ي ا ‪V‬ي ‪V/ m - C‬ا‬
‫ا‪ W e‬ز&‪ %‬ر ‪ h‬و ‪ ? ,@ V p67‬ا ‪ Y‬ت ا( و ‪ ',Eg‬د‪. C‬‬
‫و ‪ 6 6‬ول ! <ل ‪V/‬ا ا ‪ \'p‬ا ‪ ,‬ق (‪ ، W 0Wp‬و‪ ، WpQ 8‬أ‪ W 0s‬و '‪. W 0‬‬

‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬


‫ول‪ " #$% :‬ا‬ ‫ا!‬
‫د‪ m6C‬أ‪vt s‬‬ ‫ت و ‪ s‬ا ع ‪ ',EF‬دي و ‪uMl %& \X017 ! mT ,tC‬‬ ‫‪0 , U 2‬ر ا ‪V‬ي ‪ m7 Wl‬ا‬
‫ا ‪06‬ك ‪01‬د ا و إذ ‪ 7‬س ‪ =K‬در‪، W 7 T‬و &‪ W1 / p %xC %‬ا(@‪: p ,‬‬
‫‪: D‬‬

‫و |‪ A{-` %‬ا(' ّأو ا(‪ n6‬ة ا ‪? C AM‬‬ ‫إن ' ‪ ! ,} 1 j 0/ [6" 1 j ~:‬أ‪CF 0b2 " 1 j \s‬‬
‫)‪( 1‬‬
‫•= ا ‪ \ -‬ا ‪ Rb6‬أ‪ 6i‬ء ‪ 1-• m E‬ا ‪<1- \X0t,‬ت ا ‪ 6C 1" C 6‬ا ‪ Rp; . E 6‬ا ء ‪ j‬ن ‪=K ' C‬‬
‫ا(' ا ‪ =• ‚ UC AM‬ا ' ر;‪0‬ن ‪ \X0t,‬ا ‪0 7 hi، 1-‬ر ‪ m 0Wp‬إ ا(‪ n6‬ة ا ‪ tC AM‬ث ;‪ 7 WE0‬دل‬
‫ا ‪<1-‬ت _‪ uM‬أ‪ A{-` vt s‬ا(‪ b‬ن ا ‪V‬ي ‪ m ; h,C‬ا(‪ T ,‬ة " ‪0 6‬د ‪.‬‬
‫*ة أ‪1 j \s‬‬ ‫أ " ‪ ; „ -‬ل "‪#A‬ف و‪ A‬رف وا‪#!A‬ف ا > ر أي ‪ I 3 I‬را ‪ < H‬ا "و‪V/‬ﻩ‬
‫" ‪#‬ف"و|‪ i t,Y 1 j %‬و`‪ A{-‬ا(‪ Y P‬ا( ا ‪ -,7 AM‬ط ‪*‡EF‬اض و‪ Eg‬اض)‪.(2‬‬
‫ا‪ N‬د> ‪:‬‬
‫;‪ v‬ا ‪06‬ك _‪V/ JY‬ا ا‪ x J2 e‬أ‪: =‰‬‬
‫أ‪ =• }Ž‬ا ‪0 E YŒQ‬ل ا ‪0‬دا‹ و ‪*‡Eg‬اض ! ا ‪ =K * Š‬ف ‪ Eg‬اض و ‪ 1] F‬ر)‪.( 3‬‬ ‫‪Y P‬ت‬ ‫‪-‬‬
‫ب أ ‪ E *+‬ر ‪ ! !•1‬ا ‪0‬دا‹ و ا ]‪ 1‬ر‪%& /‬‬ ‫ذات أ‪ 1a2‬و ‪0E‬ا‪ 2‬ن `‪ J T x \1-‬و ا ‪,‬‬ ‫‪Y P‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪G U‬ت @‪. p ,‬‬
‫ات •‪ Š‬ض‬ ‫‪0‬ال و ا(‬ ‫‪1U,‬‬ ‫‪ b -‬ن ا ‪ ,‬ء ض ‪0‬ال و ا ‪ =• J‬أي أن ا ‪06‬ك `‪q \1-‬و‬
‫)‪(4‬‬
‫إ‪ E‬ا’‪ !Q „Z W‬ا ا‘ ن &‪ p, F %‬دة ! ا وض‪.‬‬

‫‪-1‬أ_‪0 " 1‬ذ‪ 2‬ن‪ ،‬ا ‪ TUBCV‬ا ‪ .‬ن ا ‪ &R‬ا@‪1Q‬ا‪#4‬ي ‪،‬دار" ‪، ‚Œ‬ا‪Z e‬ا‪ ،2009، Q‬ص ‪09‬‬
‫‪ l - 2‬ا ‪Z‬و‪#X ،!X‬ات ‪ TU‬ا‪ N‬د ا ك‪،‬د‪0C‬ان ا( ‪ 0‬ت ا‪06• !"، - e‬ن‪ ،‬ا‪Z e‬ا‪ ،1992 Q‬ص ‪24‬‬
‫ا(‪، %x " š Y‬ا ‪= $‬ت ا ‪، Y#‬ا(•‪ ,‬ا ‪ X '-‬ا(‪0'6‬رة ‪،‬ا ‪ -‬و ‪، 2007 ،‬ص ‪25‬‬ ‫‪ • -3‬م‬
‫‪ -4‬أ_‪0 " 1‬ذ‪ 2‬ن‪ ،‬ا ‪ TUBCV‬ا ‪ .‬ن ا ‪ &R‬ا@‪1Q‬ا‪#4‬ي‪ ، •" T ،‬ص‪09‬‬

‫‪3‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫)‪( 1‬‬
‫" ن و_ ات ا ‪ ŸQ p‬و و_ ات ا ‪ %&Z ž‬أي ‪. 1,U‬‬ ‫‪ Y P‬ت و ‪ J- 7 N‬دور ا ‪0‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ‘ 1/ Y‬ض ‪ 0/ =>X0b7‬ا ‪0 6 " \ -,‬د و‪ 1,QF‬ن ‪ ? b,C ^ _،‬ا ‪ ¡pt" [6‬ا ‪0 6‬د ‪،‬‬ ‫‪ Y P -‬أو ‪l‬‬
‫! @‪ N ? ,‬ق ‪ 1,QF‬ن ا(‪ p,‬و‪ T 7‬ل وإ‪ }Ž‬ء و ‪Q‬‬ ‫_} ‪0‬ارد ا(‪ ! 1,U‬أ ‪0‬ال و _ ‪ T‬ت ا‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ; ا(‪ ,‬او " ن ا ‪ 6‬س‪.‬‬
‫‪: . .N‬‬
‫‪ E‬ف ا ‪02‬ن ا ‪ p‬را ‪ %& %‬ا ‪ CG0‬ت ا(‪ t,‬ة ‪ 1 •X‬ل ا ‪06‬ك ‪ x‬ا ‪ 0t6‬ا ‪ " % ,‬إ‪ s‬ار و '‪h‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ 6‬ات ذو‪ 2‬ت وا ‪<X0t,‬ت وا •‪G 1‬ت و‘ *‪ 6 Y ! /‬ات ا ‪0C‬ن و‪0 E‬ل ا ‪0‬دا‹ ‪ l‬اء و„ ا ‪<1-‬ت ‪¢6T‬‬
‫وا ‪ J/V‬و ‪ š6‬ا وض "\ ’‪ 1‬ن ¦‪ 1 A£¤¥‬أ‪ }` =‰‬ف ‪ 7 x‬اول أوراق ا ‪ JT01" 6‬ا ‪02‬ن " ‪.‬‬
‫;‪ W‬ب " ا(‪ Y P‬ت ا ‪*‡_F \ ¢ x AM‬اف ‪0 7‬م "‪0s R ,‬ل ! ا‪0W1 e‬ر‬ ‫أ ا(} ع ا ‪; A£§Ž p‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ \bl x‬ودا‹ أو &‪ W1•_ %‬و`‪ =K Y9e W @,Y‬ا‪ ¥e‬ص &‪ 1 %‬ت ا‪ h'¥e‬و‪ 1,QF‬ن أو &‪ %‬ا ‪ 1-‬ت ا( "‬
‫ف ا ‪ [6‬ا ‪ U,‬ري ‪ x‬أ‪\j " : m2‬‬ ‫أ ا(} ع ا(' ي ; ; ق " ن ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ X‬و‘ * ا ‪ U,‬ر‪; ، X‬‬ ‫‪-‬‬
‫¨}‪q‬ة ‪0 7‬م "'‪ ,- p‬دة " ‪0‬ل ا ‪0‬دا‹ ‪ 6‬ا ‪ J‬أو •‪ -‬أ‪ U,C G \T‬وز ا ‪ " 6Y‬و ف ا ‪06‬ك ‘ *ا ‪ U,‬ر‪=‰q" X‬‬
‫" ا ‪06‬ك ا ‪0bC AM‬ن ‪ W 1‬ا ‪ A£§ŒQ‬ا ‪ \X01,‬ا ‪ -‬ري أو ا ‪Z‬را©‪ %‬أو ا '‪ %© 6‬وا ‪0bC G AM‬ن ‪0 E‬ل ا ‪0‬دا‹ ‪ vt7‬ا ‪J‬‬
‫"‬ ‫! أو‪=ª N }Ž mT‬‬
‫‪Y P‬‬ ‫;‪ x W‬أ‪=‰‬‬ ‫أ ا(} ع ا‪Z e‬ا‪ Q‬ي و ! <ل ‪02 E‬ن ا ‪ 6‬و ا ض ا‪Z e‬ا‪ Q‬ي ) ‪; (10-90‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪02‬ن ا ‪ U,‬ري و ‪ b_c‬م ‪02 E‬ن ا ‪ 6‬و ا ض _ ^ ‪ -.‬ا ‪ T 7 [6‬ا &‪ m7< -` %‬ا ‪.* Š‬‬ ‫و‪n@7 6N‬‬

‫‪0‬ال ! ا‪0W1 e‬ر و ‪ 1‬ت‬ ‫;‪ AB‬أ¦‪ ¥‬ص ‪ =•1W X06-‬ا ‪ -‬د‪ C‬وا ‪ YŒQ‬ا م " ‪ 1-‬ت ا(‪- 7 %& ]1,‬‬
‫)‪(3‬‬
‫ا ض وو’ و ‪ \Q‬ا ; ‪ '7 vt7‬ف ا ‪ !Q „Z‬وإدارة ا ‪. \Q 0‬‬
‫ك‬ ‫ا ( '&‪+,' :‬ة و )! ر ا‬ ‫ا!‬
‫;‪q}Ž \ E v‬ة ا(' رف •‪0W-‬د •‪ -‬ة &‪<8 %‬ل د !‬ ‫‪ 1 vYŒ‬ل ا(' ; ;• ة _ ‪ ]C‬ا ‪; W-‬‬
‫ا‪ n9e‬رات ا ‪VW;، 1C‬ﻩ ‪ 1‬ل ‪0 7‬رت ‪ 1-, G - 7‬ل ا ‪0 6‬د " ء ‪ h Y 7‬ا ‪ \1-‬وا ‪ U %& ®'@,‬ل ا ‪Z‬را‬
‫وا '‪ 6‬وا ‪ U,‬رة‪.‬‬
‫; ا‪ C‬ت و ‪ 1-‬ت ا(' ; ‪ R 7 7‬إ ‪ ? %& \" " W‬ا ا• ‪ \ E‬ا( <د و‪ E‬ف ‪ \ E •X ‘g‬ا( <د‬
‫"‪q‬ر¯‪ E -‬ون " ا‪ C‬ت ا ‪ 1-‬ت ا ‪Z7 AM‬او ‪ W‬ا ‪06‬ك ا(‪ s -‬ة ‪ ,‬دل ا ‪<1-‬ت و_‪ ¡p‬ا ‪0‬دا‹ و ‪ š6‬ا وض ‪ ،‬أ‬
‫;• ة ‪ U7F‬ر " ‪0 6‬د ; " أت &‪ %‬ا ‪0'-‬ر ا ‪ •p" - 0‬ة ا ' اف ا ‪V‬ي ‪ JY •C‬د ‪ ! m‬د ا ‪<1-‬ت ‪0‬اء‬
‫‪<1 v2 j‬ت أ‪ ¢6T‬أو ‪. t‬‬
‫*ة ! ا ون ا ‪ - - 0‬ا ن ا ] ^ وا ا• } ‪-• -‬‬ ‫أ ا ‪06‬ك •}‪ W b‬ا‪ W8 ; ، % 9e‬ت &‪ %‬ا ‪*‡p‬ة‬
‫و‪ ’ vnE E‬ورة ا ‪0 l \ -,‬ع ;• ة ‪0 E‬ل ا ‪0‬دا‹ ‪ ! =• a; t1‬ا ‪ n‬ع "\‬ ‫ازد‪ /‬ر ا( ن ‪CF‬‬
‫‪ Wl‬دات ا ‪ -• ، 1‬ذ [ ‪ \1‬ا ' ر; ‪ x‬ا ]‪ 1‬ر أ ‪0‬ا ‪ hW‬ا‪ E°" s ¥e‬ا’‪ * a2 * Š W‬ا ‪0p‬ا‪ Q‬وا ]‪ 1‬ر‬

‫‪-‬‬ ‫‪ ، Y#‬دار ‪ C‬م ¨} و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا‬ ‫وا‬ ‫أ_‪ _ ; 1‬ن ا(}‪ W‬ا‪، RŽ‬إدارة ا ^<] ت ا‬ ‫ﷲ ا ‪ -‬ي‪،‬‬ ‫ا‪• ¥e‬‬ ‫‪ - 1‬را‪Q‬‬
‫ا ‪، 2013 6 „ -‬ص‪50‬‬
‫‪ @" - 2‬از‪ -.‬ل ; ‪ X‬ة ‪ )،‬ت و< < ت ا ‪C ]a‬ﺮا ‪،TU#‬د‪0C‬ان ا( ‪ 0‬ت ا‪، - e‬ا‪Z e‬ا‪ ،2002 ، Q‬ص‪62‬‬
‫‪02 E -3‬ن ا ‪ 6‬و ا ض) ‪ ( 10-90‬ا(‪P‬رخ &‪ 14 %‬أ" ‪1990 \X‬‬

‫‪4‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫! ‪ s‬اف إ "‪ ;* s vŒ‬إ "‪، [6‬‬ ‫ا ‪0‬دا‹ ا ‪ h=O AM‬و‪0 _ E‬ا أر„ _ ‪V•/، Q N‬ا ‪0 7‬رت ا(‪ 1‬ر ت ا(‬
‫وأ‪ E‬م "‪V/ \1_ [6‬ا ‪ %& h F‬ا ‪ ,‬ر‪ (1401) 20 l " [6" 0/ ¶X‬و‪ j E‬ن ‪ \ C‬ا ‪0‬دا‹ و‪ h'@X‬ا •‪G 1‬ت ‪ ،‬أ أ‪ E‬م‬
‫"‪ %& ‚ q7 ; R 0b_ [6‬ا ‪ ( YŒ6 ; ) E 6‬م ‪ (Banca della pizzadi Rialta) h "1587‬و‪ T‬ء •‪ -‬ﻩ "‪[6‬‬
‫أ ‪*‡Y‬دام م ‪ ، 1609‬و ‪ x‬أ‪ i‬ا ‪ ; } F‬ت ا‪ Š e‬ا; ا •‪*+‬ى " أ ‪ Z‬ا ] \ &‪ %‬ا ‪ U,‬رة ‪ \ ,¨C‬إ"‪ ,‬اءا ! ا ن‬
‫‪Z; A£§ N‬ادت و‪ ?Q 8‬ا ‪06‬ك و‪*‡EF %& v- 07‬اض‬ ‫إ ا(‪t‬‬ ‫ا ‪ Y‬دس } ! ا ‪ Ÿ " t‬ا(‪0,‬‬
‫وا ‪0‬ل &‪ ,2g ' %‬ج‬ ‫وا ‪< WY‬ت ‪ 2 1,QF‬و • ا ‪0 6‬د ‪ ،‬إ’ ; إ ‪ 1‬ت ا‪،h'¥e‬و„‪%Æ1‬ء ا ‪*Å‬وة ا '‪6‬‬
‫} و ‪ j l \bl V q7‬ت ‪ 1/ Y‬ت ‪،‬‬ ‫ا • * ا ‪ h Y 7 x hQ‬ا ‪ ، \1-‬أ ‪V‬ت ا ‪06‬ك ‪ %& 0,7‬ا ن ا ‪,‬‬
‫و‪ \T \X0N‬و‪0/‬‬ ‫وا ‪ ,‬را ! ا ‪ ?'6‬ا ] ‪ ! RŽ‬ذ [ ا ن ازداد د ا ‪06‬ك ا(‪ Eg %& ''@,‬اض ‪0,‬‬
‫’ وري ‪ !X0b,‬رأس ا( ل ا ] "‪ v‬ا ‪V‬ي ‪ 1i R`qC G‬رﻩ إ‪*‡; -• G‬ة ‪ X0N‬و ! ‪ [ 7‬ا ]‪ 1‬ر ‪*‡pC‬ض `‪ Y‬د أ‪ YE‬ط ا ‪.!C‬‬
‫‪ 2F‬ج أو‬ ‫_ •= ‪ b,_F‬ر‪ " X‬أت _ ‪ Z 7‬ا ‪06‬ك "‪0‬ا‬ ‫} و " ‪0‬غ ا أ ‪1‬‬ ‫و&‪ %‬أوا ا ن ا ‪,‬‬
‫ى( و‪ E‬ا`‪ 2 Y‬ق _ ا ‡* ‪ -• Z‬ا‪ 9e‬ب ا ‪( -‬‬ ‫! ‪ •X N‬ا } ا "‪) n‬أي ‪ l‬اء ‪ ha-‬أ ‪ hW‬ا ‪06‬ك‬
‫و &‪ ha- %‬ا ان ا أ ‪ ، 1‬و‪ J_ s E‬ذ [ ازد‪ C‬د ‪ \ 7‬ا و &‪ h a67 %‬أ ‪ 1‬ل ا ‪06‬ك ‪ ' ; ،‬ت _•‬
‫;‪06 " v‬ك ا( ‪ _ %& ، XZ‬ن ‪ v 8‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪\X017 %& ''@, X‬‬ ‫إ‪ s‬ار وراق ا ‪06" x C 6‬ك ‪6-‬‬
‫ا ‪ 1-‬ت ا ‪ U,‬ر‪ X‬و ‪0 2 • s‬د ا ‪0‬دا‹ ‪.‬‬
‫)‪(1‬‬
‫و ‪ !•1C 01‬ا ‪0‬ل أن ا ‪06‬ك ‪ E‬ت •‪ -‬ة ا_\ ‪ \',‬إ وا‪ W-E‬ا‪ % 9e‬و ذ [ ‪: %xC 1‬‬
‫ا ‪ d#‬و‪ d# : bc‬ا ‪#V‬‬
‫&‪h=ª -1,U %‬‬ ‫إن ‪ 07‬ا ‪ U,‬ر و ز‪ X‬دة رأس ا( ل ‪ h=O‬إ’ ; ( ‪0-,1,C‬ن "‪ ، N -1 ! m‬و ‪0atC‬ن "]‬
‫آ‪V2‬اك د; ; اد إ إ‪ C‬اع أ ‪0‬ا ‪ hW‬ى ‪GP/‬ء ا ‪ U,‬ر ا ‪02 j !CV‬ا ‪0’ ,C‬ن ‪ x 6 - 01‬إ‪ C‬اع ا( ‪.h=O È‬‬
‫رس ‪GP/‬ء ا ‪ U,‬ر ‪0 E 1‬ل ا ‪0‬دا‹ إ’ ; إ ‪ š6 1-• hW E‬ا وض ء ; ‪ Q‬ة‪0 7 hi ،‬رت أ ‪hW 1‬‬
‫و ذ [ " م ‪GP/‬ء ا ‪ U,‬ر "‪ s°‬ار _‪F0‬ت ‪ \ 7‬ى ا ‪ * Š‬و ‪ N ~e ' ; 7‬ف ‪ x ^ i‬أ س ا ] و ا ‪-1Y‬‬
‫ا‪ e‬ة و ا( ‪ Z‬ا( ‪ %‬ا ‪V‬ي ‪ m" ,1,C‬ا ‪ ' T ,‬ر ‪V/‬ﻩ ا‪09e‬ا ) ا(‪ x „09Ê‬ا ‪ .( m1‬و `‪V/ *+,-‬ﻩ ا‪F09e‬ت !‬
‫ا ‪ AM‬ا ‪ 6‬ت إ •= ا '‪0b‬ك &‪ %‬ا ‪ vE0‬ا‪. ’ 9e‬‬ ‫أ‪ h/‬ا(' در‬
‫ا ‪ d#‬ا ( ‪ d# : .‬ا ‪ef‬‬
‫إن دور ا ' ‹‪ [ 7 %& È‬ا ‪*‡p‬ة ‪ j‬ن ‪ T JX E‬ا ! دور ا(' رف &‪ %‬ا ‪ vE0‬ا‪ j ^ _ ( 1989 \ ) ’ 9e‬ن ا ' ‹‪È‬‬
‫‪ \ C‬ا ‪ [Q Y‬ا ‪ /V‬و ا(‪ j0bY‬ت و ذ [ ‪*‡; mC =‰Z¥e‬ات ‪ N m •p,C‬اف ذات ا ‪ ) E<-‬ا(‪0‬دع و ا(‪0‬دع‬
‫‪ U7< A£Ë‬ﻩ ‪ 0t2‬ا ' ‹‪ [ 7 %& È‬ا ‪*‡p‬ة ‪02 j h=‰c‬ا ‪0b ,1C‬ن ا‪ C 19e‬ا ‪ ، ; b‬و ‪ h=O‬أ ‡ن‬ ‫‪ .( mC‬إن ا ‪J¢Y‬‬
‫‪ [Q ! h=O‬و أ ‪0‬ال و ‪ j0bY‬ت و ‘ *‪ /‬ى‬ ‫ا‪Z¥e‬ا‪ !Q‬ا(‪ pEg 1•t‬ل ‪ 1‬د; ‪ X i‬ء " ‪ ® c‬إ إ‪ C‬اع‬
‫‪GP/‬ء ا ' غ‪ ; [ V" ،‬أ‪0t s‬ا ‪0 ]1C‬ن ا(@ زن ا ‪VW YŒQ‬ﻩ ا ‪*Å‬وة‪ ‚p2 %& .‬ا ‪°; vE0‬ن ا ' ‹‪ 1C È‬رس أ‪}Ž‬‬
‫‪*‡EF‬اض ‪ !X Ì‬و;• ’‪ 2 1‬ت ‪ W C 6 -‬ا( ‡*ض و ذ [ " ‪ @,‬ام ‪ZT‬ء ‪ t‬د ! ا(@‪Z‬ن ا( ‪ ،mC %‬إن ‪V/‬ا‬
‫ا ' ‹‪0 E x È‬ل ا ‪0‬دا‹ ‪°; [ V ،‬ن‬ ‫‪*‡EF‬اض ‪ j‬ن ‪*‡p‬ات ‪* 'E‬ة ) ا‪*‡E‬اض ‪ ( \T * 'E‬ء ; ‪ Q‬ة ‪` 1‬‬
‫; اد ‪ x‬إ‪ C‬اع ‪ ! m20b ,1C‬أ ‪0‬ال ى ‪GP/‬ء ا ' غ و ذ [ ‪ p9:‬ظ ‪x‬‬ ‫ا ] ‪ ،‬ن و ‪ E‬ا(@ ‪ N‬ة ¦‬
‫‪ i‬وا‪ j \" ( " ،h=ª‬ن ا ' ‹‪ Q ; x \'tC È‬ة ! ‪ Cg‬اع و ! ‪*‡EF‬اض‪ ،‬و ذ [ " ‪ @,‬ام أ ‪0‬ال ‪. !X Î‬‬

‫و ‪ ،2005 6 ،‬ص ‪86 -84‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ ،TU#‬دار ا(‪ }¨ ÏÐ 6‬و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا‬ ‫]‪ 1‬ن ‪ ،? 0C‬ا ‪ g ]a‬ا‬ ‫‪01t -1‬د ‪ h T‬ا '‪ ،%© 1‬رد‪6C‬‬

‫‪5‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا ‪ d#‬ا ( ( ‪ 3: d# :‬ر ا رف‬


‫•‪ -‬ازد‪ C‬د ‪ }Ž‬ط ا ' ‹‪ È‬ا ‪V‬ي أدى إ ز‪ X‬دة *ة &‪ %‬ا ‪*Å‬وات‪ " ،‬أ ‪V/‬ا ا ¨} ط ‪0 ,C‬ر _ ^ ‪ " \bl‬ا‪ C‬إ‪ }Ž‬ء‬
‫ا(' رف ! ‪GP/ Ÿ-• \ E‬ء ا ' ‹‪ E ^ _ ،È‬م ‪*‡lG " h=> hYE‬اك و ا ‪ -,‬ون ; ‪ h=> " 1‬و ‪ \X0t7‬أ‪ h=• }Ž‬إ‬
‫‪0 E x‬ل ‪ Cg‬اع و ‪* ‡EF‬اض ء ; ‪ Q‬ة‪ ،‬و‬ ‫‪ Y P‬ت ' ; _ ^ ‪ j‬ن ‪ }Ž ', C‬ط ‪V/‬ﻩ ا(' رف &‪ " %‬ا‪C‬‬
‫‪ j‬ن أ س ا ‪ %& \ -,‬ذ [ ا ‪ 0/ vE0‬ا ‪ J/V‬و ا ‪ \ 't7 1 \-T 1 np‬ا ‪0p‬ا‪ Q‬أو ‪ š6‬ا وض ‪* ‘ 1‬‬
‫‪ YŒ‬ة و ‪ Wp b7‬ا •] * ! ا '‪ „0-‬ت‪ 1 ،‬د; ا(‪0 0ÑY‬ن &‪ [ 7 %‬ا(' رف إ ا ‪ \Q 0 " * •p,‬ا ‪ !•1C AM‬أن `‪\WY‬‬
‫; اد ! ا ‪ @,‬ا ‪ [ V" ، W‬أ‪ vt s‬أ‪}Ž‬‬ ‫ا‪ YŽ‬ب أ ‪ s°" v ; W 1‬ار أوراق ا ‪0b6‬ت و ا ‪v6• AM‬‬
‫ا(' ف و ‪ Eg s‬اض ‪q" h,C‬وراق ا ‪0b6‬ت‪ ،‬أ ا ‪ vE0‬ا‪ W t v _ ; ’ 9e‬ا ‪0‬دا‹ ا(' ; ‪V/ \t‬ﻩ‬
‫وراق‪.‬‬
‫و ا ‪ j‬م ا ‪ TU#‬ا@? >‬ ‫ا ‪ d#‬ا ‪#‬ا‪ d# : $h‬إ‪ A‬ار وراق ا‬
‫إن ا(' رف ا ‪ U,‬ر‪0 7 G X‬م &‪ %‬ا ‪ vE0‬ا‪ ; j %& ’ 9e‬ا ول "‪ s°‬ار أوراق ا ‪0b6‬ت و إ‪V/ 12‬ا ا ¨} ط أ‪š s‬‬
‫‪ ',‬ا ‪ x‬ا ‪06‬ك ا( ‪ ، XZ‬إ‪ G‬أن ‪ }Ž‬ط ا(' رف ‪0 7 E‬رت و ا`‪Î m %| x š ', v-Y‬ن‪ ^ _،‬ا‪v ,2‬‬
‫‪ ، =ª‬إذ ‪ hC 7 x ', 7 v2 j‬ا‪ ¥e‬ت ا ‪، ; •6‬إ ا }‪01‬ل &‪ =ª U,6 %‬و ذ [ !‬ ‫! ا ‪%& ®'@,‬‬
‫! ‪ U,6‬ت "‪ q7 ، •6‬ن و _‪ uM‬ا ‪. N 0‬‬ ‫<ل ‪0W8‬ر ‪06 " uÒY.‬ك ا } ا ‪ 7 AM‬م ‪ ; j‬ا‪ ¥e‬ت ا(‬

‫ك‬ ‫‪ :‬أ‪ .‬اع ا‬ ‫ا(‬ ‫ا!‬


‫‪0b,C‬ن ا‪ W e‬ز ا ‪ %& Rb6‬أي ‪ ! 1,U‬د ! ا ‪06‬ك ‪ ? ,@7‬و; ‪ ، W''@,‬و ا ور ا ‪V‬ي ‪P7‬د‪ %& mC‬ا(‪ ، 1,U‬و‬
‫‪ -` *+,-.‬د أ‪ bl‬ل ا ‪06‬ك ! ‪0‬ر ا ‪ ! U7 6‬ا ‪ ®'@,‬ا ‪ ،• E‬و ا ‘ &‪<,7 ,Y X017 \j / • %‬ءم‬
‫_ ‪ T‬ت ا ‪<1-‬ء و ا(‪. 1,U‬‬
‫و " ‪ -,‬اض ا ‪ ha6‬ا(' ; &‪ %‬ا •] * ! دول ا ‪ 6 ~Ó,C h -‬ى _ ‪ ',EF T‬د ا ‪06 R 0‬ع ‪ -‬ن !‬
‫ا ‪06‬ك‪ ،‬و ‪ ',C‬ر ا‪ W e‬ز ا ‪ %& Rb6‬ا و ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ ،‬و ‪ %& \ -,7‬ا ‪0Y‬ق ا(' ; أ‪02‬اع ‪ -,‬دة ! ا ‪06‬ك‬
‫أ‪ : W1/‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ ، X‬ا ‪06‬ك ا(‪ ، ''@,‬و ا ‪06‬ك ‪ 1] F‬ر‪06" ، X‬ك ا ‪ * ;0,‬و ‪F‬د ر‪.‬‬
‫ا ‪12#‬ي‬ ‫ا ‪#‬ع ول‪ :‬ا‬
‫ا ‪ C 6‬و ‪ 2 1,QF‬و ‪• C‬‬ ‫و ‪ ، ,Y‬و ‪ [6" *+,-.‬ا ‪06‬ك ;‪0ÑY 0W‬ل ! ا ‪Y‬‬ ‫‪ '¥¦ 0/‬ا ‪ ,‬ر‪X‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ى‪.‬‬ ‫‪ m‬ا ‪ Y‬ا ‪ C 6‬و ‪0 C‬م " ‪ Ÿ-‬ا ‪ 1-‬ت ا ‪ =K n7 G AM‬ا ‪06‬ك‬

‫; ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي ‪ *+,-.‬ا ‪ J‬ا ‪ W : Ÿ" 6‬ز ا(' &‪ ، %‬و ذ [ ! <ل ‪ m, _ h a67‬و •‪ m ; ^-‬ا‪ 9e‬ة ‪ ،‬إذ‬
‫‪ =•Y.‬ف ‪ h 7‬ا ‪ a6‬م ا ‪ 6‬ي و„ ‪ % ,‬ا ‪ a6‬م ‪ ',EF‬دي و‪ a2‬ا ‪V/ 1/c‬ﻩ ا ‪ JUC [6‬أن ‪0bC‬ن ‪ j0 1‬و ‪،‬‬
‫و|‪:%‬‬ ‫و‪ 1,X‬ا ‪<]" [6‬ث ‪ 1‬ات ر‪ %& \]17 YŒQ‬ا ‪ vE0‬ذا‪ m7‬و‪mpQ 8‬‬
‫ة )ا(‪، ( 2 -‬و‪0 X‬م‬ ‫• ‪ Al I‬ار ‪ p6C :‬د "‪ •t‬إ‪ s‬ار ا ‪0 6‬د ا ‪0‬ر‪، E‬و_• إ‪ s‬ار ا ‪0 6‬د ا(‪Y‬‬
‫‪ sg‬ار و‪ h Ô‬ا ‪ 6‬ا(‪ ,‬اول‪.‬‬ ‫"‪’0‬‬
‫• ‪ I‬ا ك‪0 C ^ _ :‬م "‪ E°‬اض ا ‪06‬ك ا ‪ ! RŽ -` AM‬ا(} ‪ %& \j‬ا ‪ 1 ، 0 Y‬أن ا ‪06‬ك ‪¡p,t7‬‬
‫‪q" mC‬ر‪ =ª s‬ا ‪ C 6‬ا ‪ Q p‬ة ! _ ‪ " Yt" ¡p,tC ^ _ ، =•T‬ت ا ‪06‬ك ‪ ،mC‬و ‪0 C‬م "‪ T°‬اءات‬

‫و ‪ ،2007،‬ص ‪120‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ك‪ ،‬ا ارا‪ ، - e‬ا‬ ‫د وا‬ ‫د> ت ا‬ ‫ا‪ ، 19e‬ا‪N‬‬ ‫ا( ‪J‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪6‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا( ‪ ، => " s‬و ‪0 C [ V‬م "‪ °‬دة '‪ m 7 h‬إ ‪ m‬ا ‪06‬ك ! أوراق ‪ U7‬ر‪ , " X‬رﻩ ا( ض‬
‫)‪(1‬‬
‫* ‪ a6‬م ا ‪ ، Rb6‬و ‪ 1,QF x J E‬ن " و ‪.‬‬
‫‪ ,t7‬ج إ ‪m‬‬ ‫• ‪ I‬ا و ‪ W; ' 0W; :‬و ‪ } Y‬ر‪ /‬ا( ‪ ،%‬و ‪0" mC ¡p,t7‬دا‹‪ ، W-‬و‪ C 0/‬م ‪W‬‬
‫! ‪ E‬ض @‪ T p ,‬ل‪.‬‬

‫;‪ [6" 0W‬و _‪ %& 0b‬آن وا_ و‪ ! ? ,@C [6 0/‬ا ‪06‬ك " ‪ ,‬رﻩ ‪ =O G‬ف إ ‪ • t7‬ر„ ح‪x \1-. \" ،‬‬
‫ا‪ 0b9e‬إ‬ ‫‪ • t7‬ا ' ‪ ~e‬ا ‪ -‬م‪ ! <n; ،‬ذ [ ‪ m20j‬أداة إ‪ l‬ا; ر‪ x " E‬ا‪ W e‬زا(' &‪mpQ 80; .m j %‬‬
‫‪ sg J2 T‬ار )إ‪ s‬ارأوراق ا ‪ ،( 6‬وا ‪ x \1-‬ا ‪ ,‬ار ‪0‬ق رأس ا( ل‪ 1] F }¨7 ،‬ر‪ - C t7 ،‬ا‪ h'¥e‬و‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ -‬ا ‪ Q p‬ة‪ ،‬و ‪0‬از‪ - 2‬ا ' ف و ا ‪ x " E‬ا ‪. 6‬‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '& ‪:‬ا ك ا ( ‪.‬‬
‫‪ -1‬ا ك ا ر ‪:‬‬

‫|‪ %‬رة ! ¨}‪Ö‬ت ‪0 E W; /‬ل ا ‪0‬دا‹ و ‪ š6‬ا وض‪ \ 7 AB;،‬ا ‪0‬دا‹ ‪ vt7‬ا ‪ J‬و ‪ °" \Tc‬ر "•‪ ،‬و‬
‫)‪(3‬‬
‫‪ 7‬ض " ‪ 1,‬د ¦‪ ®¥‬أو "‪ 1n‬ن "‪ n‬أو "‪q‬وراق ‪ U7‬ر‪ ، X‬و ذ [ و; ×و’ ع ا ‪ C AM‬ر‪ /‬ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪.‬‬
‫;‪ 17 Y P 0W‬رس ‪ 1‬ت ‪ 1,QF‬ن )‪ Eg‬اض و ‪*‡EF‬اض(‪،‬إذ ‪ \'tC‬ا ‪ [6‬ا ‪ U,‬ري ‪ x‬أ ‪0‬ال ا ‪<1-‬ء ; ‪hW š,p‬‬
‫• ا ‪0‬دا‹ أ‪ h/‬و‪p 8‬‬ ‫‪ 6 WŠ‬ا ‪ J‬أو ‪ C 1 ،\Tc‬م ا وض ‪ .hW‬و`‪1 *+,-‬‬ ‫ودا‹ و‪C Y " W-,X‬‬
‫‪0‬ال ا(‪0‬د‬ ‫‪0 7‬م ‪V/ =K‬ﻩ ا ‪06‬ك &‪ %‬ا ‪ vE0‬ا‪ 0/ / 1C 1; ، ’ 9e‬أ‪ 7 =‰‬م ‪ E‬و’ ‪0p7‬ق ‪1 E * ]•" =•1 E‬‬
‫)‪(4‬‬
‫‪ ،h=O‬و‪V/ x • X‬ﻩ ا ‪ 1-‬ا ‪*+,-` AM‬أ‪ h/‬و‪ ?Q 8‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ X‬ا ‪ • h‬ا ‪0‬دا‹ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ا ك ‪ 8(a<m‬ر ‪:‬‬

‫ا(} و ت أو‬ ‫"‪06‬ك ‪ 1] F‬ر|‪06" %‬ك ‪ 1,QF* ;0," ''@,‬ن ‪ \T \X0N‬ا <زم < ]‪ 1‬ر ‪0‬اء ! <ل إ‪E‬‬
‫)‪(5‬‬
‫‪ }Ž 07‬ط ‪V/‬ﻩ ا(} و ت‪.‬‬
‫‪0‬ال ا ‪ XZ C 6‬دة ‪ E‬ر‪، T ,2g =ª‬‬ ‫ا ‪ ,t7 AM‬ج إ‬ ‫; ‪ Š‬ض >= ‪ - 0/‬و‪ 2‬ر‪ T‬ل ‪ 1‬ل و ا } ‪ j‬ت ا '‪6‬‬
‫‪0 7 1‬م ' رف ‪ 1] F‬ر "‪ s°‬ار وراق ا( ا‪ j } " s ¥e‬ت‪ ،‬و ا ‪ 6Y‬ات ا‪ !1n7 uM_ 0b9e‬ا } ‪ j‬ت‬
‫‪ hW‬و ا ‪ 6Y‬ات ا(‪ -‬و’ ‪ x‬ا‪0W1 e‬ر <ل ;‡*ة ’‪ ,, < W‬ب ا ‪ -‬م‪ ،‬إذ ‪0 7‬م ‪V/‬ﻩ ا(' رف دة‬ ‫`‪Š‬‬
‫"‪ sg 1 V q‬ار ‪ W j‬أو •‪*‡} ; W 7 x Wn-‬ي ا •‪ 1‬ا ‪ 7 AM‬ا‪V/ ! /‬ﻩ وراق ‪ 7 W’ -` Rb‬ر‪UX‬‬
‫< ‪ ,,‬ب ا ‪ -‬م‪ ،‬و |‪ š„ 7 %‬ا ‪ p‬ق " ن ‪ l -‬ا‪ ! =Ø‬ا } و " ن ‪ ,•1 W- " -‬ن‪0 7 [ V .‬م ‪V/‬ﻩ ا(' رف‬
‫‪V/ h 7 x‬ﻩ ا } ‪ j‬ت و ذ [ ! ‪•X N‬‬ ‫أو ا ‪ U,‬ر‪ ، X‬و `‪Y‬‬ ‫" ‪*‡lG‬اك &‪ %‬إ‪ }Ž‬ء •‪ Ÿ-‬ا } ‪ j‬ت ا '‪6‬‬

‫¨} و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا ‪ -‬و ‪ ، 2010 ،‬ص ‪61‬‬ ‫و ا ‪، Y#‬دارأ‬ ‫ا‪l ،• ¥e‬دارة ا‬ ‫‪1t -1‬‬
‫‪ -‬ا ] ‪ 2003 2‬ص ‪-34‬‬ ‫ا _‪ !1‬ا وري ‪،‬إدارة ا ك ‪ &82 5 :‬وا<‪p‬ﺮا) ‪ ،#A $ To‬داروا‪ }¨ \Q‬ا‬ ‫‪<; - 2‬ح _‪ !Y‬ا‪XP ، A{ Y9e‬‬
‫‪35‬‬
‫‪ TU (> d H‬إدارة ا ك‪ ،‬دارا ا‪ }¨ C‬و ا ‪0,‬ز‪، ²‬ا ‪ -‬و ‪،‬‬ ‫ا‪، J ¥e‬‬ ‫ا در ‪ ،‬ز‪ X‬د ‪ 1t‬ر ‪ n‬ن ‪،‬‬ ‫‪h -Ž < -2‬‬
‫‪، 2009‬ص‪10‬‬
‫‪. 4‬د‪ ’.‬ء ‪ Nm، U‬د ا ي ‪ 7 - T ،‬ي وزو ‪،‬ا‪Z e‬ا‪، 2002، Q‬ص‪273‬‬
‫‪ ،? !Y_ š ; -5‬ا د وا ك ‪ h ،‬ا •‪ J,‬ا‪ }¨ ^C 9e‬و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا ‪ -‬و ‪ ، 2006 6 ،‬ص‪379‬‬

‫‪7‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫إ‪ E‬ا’‪ W‬أ_ ‪ ، 2‬و ! ‪ •X N‬إ‪ s‬ار ‪ 6‬ا‪ =ª‬أ_ ‪ 2‬أ ى‪ ،‬و ‪ 6/‬ك "‪06‬ك ا ]‪ 1‬ر ‪0 7‬م •} اء ‪ j l‬ت ‪ s‬أو‬
‫)‪(1‬‬
‫و إ دة ‪ b /‬أ ‪ W1W‬و " ‪.!X 1] Y1 W-‬‬
‫‪ I‬ك ‪m‬د‪ 5‬رأوا ‪CY‬ﺮ ‪:‬‬ ‫‪-3‬‬

‫‪ CÙ‬اع أ ‪0‬ا ‪ m‬و ‪1,7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪q}Ž E‬ت ‪ \bl x‬و_ ات ‪* Šs‬ة &‪ %‬دوا‪ Q‬ا ‪ C*+‬و ‪0 7‬رت ‪ š ',‬أ‪ E‬ب و‬
‫*ة •‪ } 2F ! =•6‬ر‪ ،‬و ‪\]17‬‬ ‫" ‪ p@2‬ض ا‪ 9e‬د‪ CÚ -Ž‬اع‪ 1U7 ^ t" ،‬ا( ات ا }‪ -‬و ‪-l v 2‬‬
‫ا ‡*‬ ‫‪ \bl x‬ودا‹‬ ‫‪g 1U7 0,7‬د رات ا ‪ p‬د‪ ; ! C‬اد و ا(¨}‪Ö‬ت ا‪ s ¥e‬و ا‪0b9e‬‬ ‫¨}‪Ö‬ت‬
‫‪ x‬ا ‪0‬دا‹ ‘ * ا " ‪ J9Ê‬ا ‪0p‬ري و ! ‪ hi‬إ دة إ‪ E‬اض ‪V/‬ﻩ ‪g‬د رات •‪q7 -‬د‪ ‡ F C‬ا ت ا ‪ 202‬ا ‪AM‬‬
‫‪ t7‬د‪ /‬ا } ‪ -²‬ت ا(' ; و ا ‪ 1 -,‬ت ا ‪ 'C AM‬ر‪ /‬ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ TÛ ،‬ل @‪ p ,‬أو ا ]‪ 1‬ر‪ \bl x /‬أ ‪hW‬‬
‫)‪( 2‬‬
‫و ‪ 6‬ات ‪.‬‬
‫‪ I - 4‬ك ‪ 8q‬ل‪:‬‬
‫ى ! ‪ •X N‬إ‪ E‬ا’‪ W‬أو‬ ‫و|‪06" %‬ك ذات ‪ s - N‬و‪ x =ª 1 ', 7‬ا(‪ \X017 %& 1/ Y‬وإدارة ا(¨}‪Ö‬ت‬
‫ى &‪0 %‬ق ا ‪6‬‬ ‫‪*‡lg‬اك &‪ %‬رأ ‪ W 1‬أو ‪0t, g‬اد •= ‪0 %& \1-` AB;،‬ق رأس ا( ل &‪ _ %‬ن ‪ \ -,7‬ا ‪06‬ك‬
‫)‪(3‬‬
‫‪.‬‬ ‫أ‬
‫‪:‬‬ ‫ا كا ‪r‬‬ ‫‪-5‬‬

‫أو ‪06" uÒY` 1‬ك ا ‪ ، 16,‬و |‪ [ 7 %‬ا ‪06‬ك ا ‪ t 02 \X017 %& hWY` AM‬دا ! ‪ ',EF }Ž‬د‪•X N ! ، C‬‬
‫ا ‪ 16,‬ا( ر‪0 %& T‬از‪ 2‬ا و ‪ ،‬و ‪0‬اء ‪ }Ž R Š` v2 j‬ا ‪ -‬ر‪ X‬أو ا ‪Z‬را أو‬ ‫‪ } \X017‬و ت‬
‫ا '‪ ، 6‬و ! ا‪ V " C e‬أن ' در أ ‪0‬ال ‪ [ 7‬ا ‪06‬ك ‪ ! =• \'t7 G‬ا ‪0‬دا‹ ‪ ،‬إ‪ %& 1,-` 12‬أ‘ ‪J‬‬
‫_‪0‬ال ‪ x‬رأس ا( ل‪ ،‬أو ‪0 ! W ®@C‬از‪ 2‬ا و ‪ } \X01,‬و ‪ . =ª‬و |‪ 7 %‬م ‪0 [ 7‬ال إ أ‪ 9Ü‬ب‬
‫و ‪ " \T X0N‬ر ا ‪V‬ي ‪ } 16, m20T ,tC‬و ‪ h=ª‬ا( ر‪T‬‬ ‫ا(} و ت ا(‪ E \bl %& 06,‬وض ‪0,‬‬
‫"@ ا ‪ ، 16,‬و |‪ hY 67 %‬إ ‪:‬‬
‫ا كا‪ $‬ر ‪:‬‬

‫‪ =ª‬ف ‪V/‬ﻩ ا ‪06‬ك إ ‪ W g‬م &‪ Œ}` %‬ا( ‪ RŽ‬و ‪ \X017‬را‪ A£Ý‬و ا ‪ -‬رات ا ‪*‡p ,17 AM‬ات ز ‪\T X0N 6‬‬
‫أ‪G -1" nC‬ت ; ‪ Q‬ة ‪ ، -p7‬و |‪ x \1-` %‬ا ‪ " • Y¨,‬ن ‪0‬ا ‪V/ \ 't7‬ﻩ ا وض و ‪07‬ار‪ ¶X‬اد‬
‫ا ‡ ا ‪ U7 =ª‬ﻩ ا ‪ .* Š‬و |‪ =ª %‬ف ! ‪V/ hC 7‬ا ا ‪06‬ع ! ا‪ ¥e‬ت ا(' ; إ ا‪0'9e‬ل ‪V/ ! Q x‬ﻩ‬
‫أو ر‪ ، T‬و‬ ‫ا وض ‪ p2 R Š. ،\T X0N‬ت ا‪0'9e‬ل ‪ ' x‬در ا ‪ \X01,‬ا <ز ‪0‬اء ‪ v2 j‬دا‬
‫)‪( 4‬‬
‫أ‪ Š` nC‬ا(' ر‪g ?X‬دار‪ X‬ا <ز ‪.‬‬

‫ك‪ ,• ،‬ا(‪ 1,U‬ا ‪ }¨ R¯ -‬و‬ ‫ي ‪ TU‬ا‬ ‫‪ ،&' 8 4m‬و دورﻩ ‪ 8q u#) TU‬ت ‪#Nl‬اض و ا <‪ s‬ا‬ ‫‪،ÞŒ} * 1 !Y_ -5‬ا‬
‫ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا ‪ -‬ا ‪ „ -‬و ‪، 2010 ،‬ص‪53‬‬
‫‪ -‬ا‪، „-‬‬ ‫ﷲ ا ‪ -‬ي‪ 5 ،‬إ‪ < bc‬اق ا ‪ ،‬دار ‪ C‬م ¨} و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا‬ ‫ا‪• ¥e‬‬ ‫أ_‪ _ ; 1‬ن ا(}‪ W‬ا‪ ،RŽ‬را‪Q‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ ،2013‬ص ‪153‬‬
‫‪ l - 3‬ا ‪Z‬و‪#X ، A{X‬ات ‪ TU‬ا‪ N‬د ا ك ‪، •" T ،‬ص‪32‬‬
‫ا(‪، %x " š Y‬ا ‪= $‬ت ا ‪ ، Y#‬ا(•‪ ,‬ا ‪ X '-‬ا(‪0'6‬رة ‪،‬ا ‪ -‬و ‪ ،2007 ،‬ص‪8‬‬ ‫‪ • -4‬م‬

‫‪8‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ك ا ‪1‬را‪: q‬‬ ‫ا‬

‫|‪ %‬ا ‪06‬ك ا ‪ @" ®'@,7 AM‬ا ع ا ‪Z‬را©‪ ! %‬أ‪ W g \T‬م &‪ X0 7 %‬ﻩ و ‪ ،m, 167‬و " ‪°; % ,‬ن أ‪1/‬‬
‫ا ‪06‬ك ا ‪Z‬را ‪V/‬ﻩ ‪ ! R`q7‬أ‪ 1/‬ا ع ا ‪Z‬را©‪ ',EF %& %‬د و " ‪V‬ات &‪ %‬ا ول ا ‪0 ، 6‬اء ! <ل‬
‫ت ‪ ',EF‬د‪C‬‬ ‫ا(‪ 1/ Y‬ا( ‪ l‬ة ‪VW‬ا ا ع‪ ،‬أو ! <ل ‪ * ‘ m,1/ Y‬ا( ‪ l‬ة ! <ل <‪ m,E‬ا‬
‫‪ ، Î A£Ë‬و ‪ E 0/‬ع ا '‪ 6‬ا ‪ ، X0t,‬و " }‪ \b‬ا ‪V‬ي ‪PC‬دي !‬ ‫ى‪ ،‬و " ‪V‬ات ا ع ‪ ',EF‬دي‬
‫) ‪(1‬‬
‫< ‪ m‬ا ع ا ‪Z‬را©‪ %‬دورﻩ &‪ ',EF \1 %‬د و ‪012‬ﻩ‪.‬‬
‫ا كا ‪: q‬‬

‫‪ l ! m ,C‬اء‬ ‫‪ =ª‬ف ‪V/‬ﻩ ا ‪06‬ك إ ‪ \X017‬ا(¨}‪Ö‬ت ا '‪، 6‬و ‪ %& =ª Y‬ز‪ X‬دة ا ‪T ,2g E‬‬
‫آ‪G‬ت و ‪ -‬ات إ‪0 T ,2‬اء ! ا ا \ أو ا‪ ¥e‬رج‪ .‬و ‪V/‬ا ا ‪06‬ع ! ا‪ ¥e‬ت ‪J ,C 1 ،\T \X0N m2q" 1,C‬‬
‫و ر‪ ،\T X0N =‰q" ?',7 T‬و ا ‪ ,‬ر أو‪ 1] F mT‬ر ا ‪R Š` AM‬‬ ‫‪ 1, F‬د ‪ ' x‬در ‪ \X017‬دا‬
‫ا ‪ W‬ف ا(¨}‪ ! q‬أ‪V/ m T‬ا ا ‪06‬ع ! ا ‪06‬ك‪ x <n; ،‬أ‪ =ª =‰‬ف إ ا‪0'9e‬ل ‪ j Q x‬ف ! ‪V/‬ﻩ‬
‫و‬ ‫‪ ? b7 R Š` ^ t" \T‬ا‪0'9e‬ل ‪ ' x‬در ا ‪ \X01,‬ا ا‬ ‫و ا ‪X0‬‬ ‫‪ 1] F‬رات ا(‪0,‬‬
‫ا‪ ¥e‬ر‪ ، T‬و ‪ ; j‬ا ‪ p6‬ت ‪g‬دار‪ X‬ا(‡*‪ x 7‬ذ [ ‪VW;،‬ﻩ ا(' رف ‪ š6 %& ''@,‬ا وض '‪ 6‬ن‬
‫)‪( 2‬‬
‫‪ =K‬ف إ‪ E‬أو ‪ X0 7‬ا(} ر‪ ²‬ا '‪. 6‬‬
‫‪ -6‬ا ك ‪: =<l‬‬

‫ر‘‪ h‬ا ‪<,‬ف أ‪02‬اع ا ‪06‬ك ;‪ %& m" } 7 =‰°‬ة ' ‪ ! ®Q‬أ‪V/ h/‬ﻩ ا‪ š6 %| ®Q '¥e‬ا ‪ Q p‬ة _ ^ أن ‪\j‬‬
‫ا ‪06‬ك ‪ š617‬ا ‪ Q p‬ة "\ ‪ p, F‬دة ! أ ‪0‬ال ; اد وا(‪ Y P‬ت ‘ * أ‪02 T0C m2‬ع آ ! ا ‪06‬ك و|‪ %‬ا ‪06‬ك‬
‫)‪(3‬‬
‫‪. < g‬‬
‫;‪VW‬ﻩ ا ‪06‬ك _ ‪ ]C‬ا ¨}‪q‬ة و;• ‪ 1,Y =ª‬ة ! ا } ‪0 7 AB; -²‬م ‪ x‬أ س ‪ V 2‬ا ‪ Q p " \ -,‬ة " ن ا ‪[6‬‬
‫و ‪ =Ø<1‬أ ‪V‬ا و ء و "‪ h,C [ V‬ا ‪ ( \ -,‬ا‪ mZ2‬ﷲ ‪ m2 t‬و`‪ -‬و ‪ 6‬ا } ‪ pX‬و„ ‪ % ,‬أ‪ •_ ! š s‬ا(‪h Y‬‬
‫أن ‪0bC‬ن ‪ m7 Y P m‬ا( وا(' ; ا ‪ x m- \ -,7 AM‬أ س ! د‪ m6C‬و ‪ m7‬و د‪، < g mQ‬وذ [ ‪1‬‬
‫‪ 0/‬ا‪ 9e‬ل ا ‪ p‬د &‪ %‬ا ‪ Š‬ب ا ‪V‬ي ‪ Y P m @7‬ت ' ; `‪ m,1 E ! %ß0" \1-‬وا‪ m7 1,/‬و د‪.mQ‬‬
‫‪0bC‬ن ‪* Š,‬ا و‬ ‫" ن ‪V/‬ﻩ ا ‪06‬ك وا ‪06‬ك ا ‪ %& \]1,7 C ,‬أن ا ‪ Q -‬ا ‪V‬ي ‪ m \'tC‬ا(‬ ‫و ا ‪ p‬وق‬
‫‪ U 2 x ?E0,C‬ا ¨} ط ‪ ',EF‬دي‪.‬‬
‫‪ -7‬ا ك ا ‪: ,‬‬

‫‪ 2‬ي ‪ \]1,7‬إ‪ C‬ادا‪ Þ / %& m7‬ا ‪ " šX‬ن ‪ -‬ي‬ ‫`‪ -‬ف ا ‪06‬ك ا } "‪06" =‰q‬ك `‪ -‬ت ا ور ا ‪ ,‬ي ! و‬
‫‪ \ -,C %‬أذواق ‪ 06,‬و ‪0 ,‬رة ‪0 \ 6‬ال ! ا ‪ _0‬ات ذات ا ‪0p‬ا‪ ŸQ‬ا( إ‬ ‫‪*‡EF‬اض إ و‬
‫‪0‬اق ) ‪0‬ق ا ‪0 - 6‬ق رأس ا( ل( ‪0Wa; ،‬ر ‪V/‬ا ا ‪06‬ع ! ا ‪06‬ك‬ ‫ا ‪ _0‬ات ا ‪ ! ^t 7 AM‬ا ‪; j %& \X01,‬‬

‫‪ ،? !Y_ š ; -1‬ا د و ا ك‪ h ،‬ا •‪ J,‬ا‪ }¨ ^C 9e‬و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا ‪ -‬و ‪، 2006 ،‬ص‪371‬‬
‫"• ‪ ،‬ص ‪62‬‬ ‫و ا ‪T ، Y#‬‬ ‫أ_‪ _ ; 1‬ن ا(}‪ W‬ا‪ ،RŽ‬إدارة ا ^<] ت ا‬ ‫ﷲا‪ -‬ي‪،‬‬ ‫ا‪• ¥e‬‬ ‫‪ -2‬را‪Q‬‬
‫ن‪ ،‬إدارة ا ك ‪ ،‬دارا‪ - e‬ا‪ C e‬ة ‪،‬ا ‪ -‬و ‪ ، 2005 ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪ - 1t -3‬أ‪02‬ر‬

‫‪9‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ : ‫ول‬ ‫ا‬

‫ م‬C š s‫_ ^ أ‬، ’‫ ا‬E‫ ا و إ‬C‫ت إ‬ ‫ ; ا‬j \ -,C [6 ‫ ا‬š s‫ إذ أ‬، Rb6 ‫@'® ا‬, ‫ ;• ة ا‬x u£àE
(1)
. N ‫تو‬ uM_ ‫ ن و‬q7 ‫• و‬6" ‫ت‬ ! (‫ ت ا‬¥e‫ ; ا‬j
: .‫ﺮو‬p; l ‫ا ك‬ -8

‫" أو‬Electronic banking " 2‫ •‡*و‬F ‫ك‬06 ‫رة ]\ ا‬0 ,(‫ك ا‬06 ‫ ا‬x • 7 AM ‫ ت ا‬9: '(‫ ! ا‬C - ‫ ك ا‬6/
% á(‫[ ا‬6 ‫" أو ا‬Remote Electronic Banking" -• ! 2‫ •‡*و‬F ‫ك‬06 ‫"أو ا‬Internet banking "v2*‡2F ‫ك‬06"
‫" أو‬Service Banking Self" 7‫ا‬V ‫ا‬ ¥e‫ك ا‬06 ‫" أو ا‬Online Banking" ¥e‫ ا‬x [6 ‫" أو ا‬Home Banking"
‫ ز‬U2‫ أو ا‬m7 " Y_ ‫دارة‬°" \ 1- ‫ م ا‬E ‫ `} * إ‬W- 1U; ‫ ت‬9: '(‫<ف ا‬, ‫ ا‬x ‫" و‬Web Banking"JX0 ‫ك ا‬06"
*+-. ‫ و‬m ‘ C vE‫ ن وو‬b ‫ أي‬%& ‫ و‬J,•(‫ ل أو ا‬á(‫ ا‬%& ‫ ن‬j ‫اء‬0 v2*‡2F • l *+ [6 " ',(‫ ا‬m 1 ‫أ‬
(2)
." -• ! ¥e "" =>
: =‰‫ أ‬x 2‫ •‡*و‬F ‫ك‬06 ‫? ا‬X -` !•1X‫و‬
%& ]C 9e‫رات ا‬0 , ‫ ; ا‬j ? 807 ‫ و‬2‫ •‡*و‬F ZQ j ‫ ا‬x ‫م‬0 7 AM ‫ا‬ (‫ ت ا‬Y P(‫ك أو ا‬06 ‫ [ ا‬7 -
(3)
.• ‫ ن‬q" ; '(‫ ت ا‬¥e‫ ; ا‬j hC , ‫ ت‬0 -(‫' ل و ا‬7F T0 06•7 ‫ ل‬U
‫ل‬1 × ‫ ت ا <ز‬U *+ ‫ ; ا‬j x m-E0 ‫ي‬0,tC ‫( و‬v2*‡2F • l) • } ‫ ا‬x \ j ‫د‬0T‫ و‬m ‫' ف‬ -
4
‫ ن‬b ‫• أي‬X N ! ‫ " (' ف‬s ¥e‫ ا‬m 1 ‫ ; أ‬b" ‫م‬ " ‫ن‬0„Z ‫ا ا(' ف‬V/ š C ^ _، ; '(‫ا‬
‫ إ‬mYp6" nC ‫ دون أن‬m7< - ; j ‫ ز‬U2 " m š1Y. ‫ ا(' ف‬m ‫; ﻩ‬0C ‫ا‬0" [ ‫ وذ‬،m" ‫د‬0T0
(5)
.‫ ب إ ا(' ف‬/V ‫ا‬
? ,@ x ‫ل‬0'9e‫ وا‬/ X C ‫ ت‬0 - C‫ أو أ‬m7 " Y_ ‫ل إ‬0s0 ‫ن ا‬0„Z š C ‫ي‬V ‫ م ا‬a6 ‫`} * إ ا‬ -
‫ و‬C‫ أو أ‬m" ‫ ص‬¥e‫ب ا‬0 9e‫ ز ا‬WT =K 7 C ‫ ت‬0 - • l ‫! <ل‬ ; '(‫ ت ا‬U,6(‫ ت وا‬¥e‫ا‬
‫ر‬ ‫} ء‬Ž‫ ! إ‬G " v2*‡2F *+ W ‫ر‬ ‫} ء‬Ž‫ إ‬%& 0, ‫ ا‬0t2 ‫ ﻩ ا(' رف‬U7‫ ا‬0/ RŽ‫ •‡*و‬F [6 ‫ وا‬، ‫أ ى‬
(6)
.‫ ة‬C T RŽ ‫و‬
‫ ا ك ا ر‬:&' ( ‫ا‬ ‫ا‬
3 4 5 ‫ و‬67 8 ‫أ‬، 3 #$% :‫ول‬ !‫ا‬
3 #$% :‫ع ول‬# ‫ا‬
%& •p,7 =‰‫ أ‬G‫? إ‬X‫ ر‬-, ‫ﻩ ا‬V/ ‫ دت‬-` 1W ‫ و‬، a6 ‫ ت ا‬WT‫<ف و‬, " ? ,@7 ، p ,@ ?X‫ ر‬-` X‫ ر‬U, ‫ك ا‬06
: %| X‫ ر‬U, ‫ك ا‬06 ‫ن ا‬0j

81‫ص‬، 2005 ، ‫ رف‬-1 R¯ - ‫ ا‬J,•(‫ ا‬، ‫ ) رة ا@‘ ت ا و‬## ) N )‫ دور ا‬، ‫ اد‬1_‫ أ‬R .1
11‫ص‬، 2012، ‫ و‬- ‫ ا‬،‫ ة‬/ ‫ا‬، 202 ‫ ارات ا‬sÚ R 0 ‫ا‬Z (‫ا‬، .‫ﺮو‬p; m ‫ ا ك‬،? 0C !Y_ ? 0C . 2
‫و‬ - ‫ا‬، }¨ \Q‫داروا‬،‫ ت‬$ ‫’دوات و ا ! ت و ا‬: .‫ﺮو‬p; m Y‫ﺮ‬C ‫ا‬،‫ ا <ت‬- ‫ *ا‬/‫ ح ز‬,p ‫و ا‬،‫ ي‬1} ‫ري ا‬02 1t h8 2 .3
28‫ص‬،2008
147‫ص‬،2006 ، ‫ ب‬,• ]C 9e‫ ا‬Y P(‫ا‬، “#$ ‫ ا ان ا‬TU &'‫ﺮو‬p; m TU# ‫ ا‬8$ ‫ا‬، p 1_‫ ا‬.4
10‫ص‬، 2005 ' ، X‫ ر‬6• g %â e‫• ا‬p ‫دارا‬، .‫ﺮو‬p; m ‫ا ك‬،AB ¢6 e‫ ا‬1t ‫ وح‬1 ،AB ¢6 e‫ ا‬1t * 6 . 5
6
-GUY HERVIER, le commerce électronique, France, 2001, P50

10
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫&‪ R 7 %‬ا ‪0‬دا‹ ا‪ e‬ر‪ ! X‬ا ‪<Q -‬ت وا(‪ Y P‬ت‬ ‫‪m,1W \]1,7 %‬‬ ‫ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ %| X‬و‬ ‫∗‬
‫وا ‪ Y‬ت ا ‪ W š C 1 01-‬ا رة ‪ x‬إ‪ }Ž‬ء ‪02‬ع ص ! ا ‪0 6‬د |‪0 2 %‬د ا ‪0‬دا‹ ‪.‬‬
‫ا(‪ Y P‬ا ‪ %& \ -,7 AM‬ا ‪ !C‬أو ‪ 1,QF‬ن‪ [6 ; ،‬ا ‪0‬دا‹ ‪ x \'tC‬د‪0C‬ن ا ‪ * Š‬و‪ W " R -²‬و ‪0‬دا‬ ‫∗‬
‫" ; ‪ vt7‬ا ‪ J‬أو •‪ -‬أ‪VW; . * 'E \T‬ا ‪ 1,QF‬ن ا ‪V‬ي ‪ m C‬ا ‪ !1’ \ C [6‬أ‪\]1C m2c m 0s‬‬
‫_• ‪ \ E ! m‬ا ‪. * Š‬‬
‫"‪06‬ك ا ‪0‬دا‹ ‪ \]17‬ا ‪ hY‬ا ‪ ,‬ي ! ا ‪ a6‬م ا(' &‪ Y P AB; ، %‬ت `‪0 %& \1-‬ق ا ‪ ، 6‬و‪1,7‬‬ ‫∗‬
‫‪06" =ª 1‬ع ص و ‪ 1,QF • N 0/‬ن ‪، \T * 'E‬و‪V/‬ا أ‪ ! / 1C • N h/‬ا(‪ Y P‬ت ا(' ;‬
‫ى ا ‪0 %& \1-` AM‬ق رأس ا( ل وا ‪ 1,QF %& \ -,7 AM‬ن ‪ \T \X0N‬وأ‪06" 1/‬ك ا ‪0‬دا‹ "'‪=•p‬‬
‫ور ا ‪ W‬م ا ‪V‬ي ‪ %& m - 7‬ا ‪ x * iq,‬ا ‪ -‬ض ا •‪0 6 %x‬د‬ ‫‪ a6 A£Ë‬م ا(' &‪ T 7 %‬أ‬ ‫ا‪ãe‬‬
‫)‪(1‬‬
‫;‪ \ 7 G AB‬ودا‹ ; اد ; و •! ‪0 7‬م "@ ‪ W‬أ‪. nC‬‬
‫إ‪ E‬ا’ ‪0 7‬م " ور ا ‪ " N 0‬ن أو ‪ [Ñ‬ا ‪ h=O !CV‬أ ‪0‬ال ; ‪ ، nQ‬و أو ‪ [Ñ‬ا ‪!CV‬‬ ‫‪Y P‬ت‬ ‫∗‬
‫"‪ R ,‬ودا‹ ‪ J9Ê " E‬ى ا ‪ J‬أو ‪ ، \Tc‬و ا ‪\ -,‬‬ ‫‪0T ,tC‬ن ‪0 [ ,‬ال‪ ،‬إذ ‪ hY 7‬أ‬
‫&‪ 1,Qg %‬ن ‪ =K ، \T * 'E‬ف ‪ • t7‬أ ‪ E*+‬ر ‪ ! !•1‬ا „‪.š‬‬ ‫"'‪ p‬أ‬
‫و ‪0 ! ŸQ ; =O‬ال و‬ ‫" ن ‪ , 01U‬ن ر‪ ,ŒYŒQ‬ن ! ا ‪<1-‬ء‪ ،‬ا(‪01U‬‬ ‫∗ ‪0j \1-` Y P‬‬
‫‪ ,t7‬ج إ ا‪ p9e‬ظ ‪ m‬و ‪ ،m, 167‬و ا(‪ 01U‬ا ] ‪ ! 2‬ا ‪<1-‬ء ‪ ,t7‬ج إ أ ‪0‬ال ‪ ‘c‬اض أ‪W1/‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ 1] g‬ر أو ا }‪ \ Š‬أو <‪. 1/‬‬
‫∗ ا(‪ Y P‬ا( ا ‪ \ 7 AM‬ا ‪0‬دا‹ ! ; اد و ا ‪ Ñ W‬ت ) ¦‪ ¥‬ص ا(‪ vt7 ( X06-‬ا ‪ J‬أو ‪hi ، \Tc‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫`‪ @,Y‬م ‪V/‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ &‪ š,; %‬ا‪ " Y9e‬ت و ‪ hC 7‬ا وض " ' ا „‪.š‬‬
‫∗ ‪ -.‬ف ‪02 E‬ن ا ‪ 6‬و ا ض &‪ %‬د‪ (114 ) m7‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ x X‬أ‪ =‰‬أ¦‪ ¥‬ص ‪=•1W X06-‬‬
‫و ا ‪ -‬د‪ C‬إ‪ T‬اء ا ‪ 1-‬ت ا(‪ %& 9ä0‬ا(‪0‬اد ‪ 110‬إ ‪V/ ! 113‬ا ا ‪02‬ن ‪!1n,7 ^ t" ،‬‬
‫‪V/‬ﻩ ا(‪0‬اد و‪ 1 ?s‬ل ا ‪ =K vp j AM‬ا ‪06‬ك و |‪:%xC 1 ; 't67 %‬‬
‫‪ -‬ا ‪ 1T x \1-‬ا ‪0‬دا‹ و ا( ات ! ا‪0W1 e‬ر‪.‬‬
‫‪ -‬ا م "‪ š61‬ا وض‪.‬‬
‫)‪(4‬‬
‫‪ * ;07 -‬و ‪ \Q‬ا ; ا <ز وو’‪ '7 vt7 W-‬ف ا ‪ !Q „Z‬و ا ‪ x WY‬إدار‪. =ª‬‬

‫‪ ،%‬و ا }‪ \b‬ا ‪% ,‬‬ ‫رة ! و‬ ‫وا_ ة ‪ 1W‬و |‪ %‬أن ا ‪0/ [6‬‬ ‫‪2 x‬‬ ‫و ‪ •p,7 01‬ا ‪ -,‬ر‪ ?X‬ا ‪" Y‬‬
‫‪V/ ~ä0C‬ا ا(‪0Wp‬م ‪:‬‬

‫ن ‪ ،‬إدارة ا ك ‪ ، •" T ،‬ص ‪14‬‬ ‫‪ - 1t - 1‬أ‪02‬ر‬


‫و ا ¨} ‪ ،‬ا ‪ -‬و ‪ 6• g ،‬ر‪ ،2007 ، X‬ص ‪7‬‬ ‫‪ 1t - 2‬ا ' *&‪ ،%‬إدارة ا رف‪،‬دارا ‪ ;0‬ء ‪ 2‬ا‬
‫را ت و ا ¨} و ا ‪0,‬ز‪* " ، ²‬وت ‪ ،1996 ،‬ص ‪113‬‬ ‫‪ 1 -3‬ن "‪0‬ذ‪ C‬ب‪ ،‬إ‪ N‬د> ت ا د و ا ك‪ ،‬ا(‪ Y P‬ا‪- e‬‬
‫و ا ض ‪10-90‬‬ ‫نا‬ ‫‪-4‬‬

‫‪11‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ري ‪Tc • < 2‬‬ ‫ا‬ ‫ا ‪ :(1-1) R,‬ا‬

‫رف‪ ،gI < sV# ،‬ص ‪8‬‬ ‫‪ 8‬ا ‪C‬ﺮ‪ ،TU‬إدارة ا‬ ‫ر‪:‬‬ ‫ا‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪ :‬أ ‪67 8‬‬
‫‪ \]17‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ ',Eg J' X‬د ‪c‬ي دو ( ‪ ;07‬ﻩ ! ‪ ? ,@( \X017‬ا(} و ت و ا(‪ Y P‬ت و ذ [ !‬
‫)‪(1‬‬
‫<ل دور ا ‪ N 0‬ا ‪V‬ي ‪ ،m - 7‬و ‪ !1•7‬أ‪V/ 1/‬ﻩ ا ‪06‬ك &‪: %‬‬
‫∗ " ون دور ا ‪ N 0‬ا ‪V‬ي ‪ m - 7‬ا ‪06‬ك ‪ -,C‬ن ‪ J_ s x‬ا( ل أن ‪ UC‬ا(‪ 1] Y‬ا( ‪0‬ب و ا ‪‚•-‬‬
‫‪ ،š 9Ü‬و ذ [ " } وط و ا( ة ا(<‪ 6iÚ 1Q‬ن‪.‬‬
‫∗ " ون ا ‪06‬ك ‪0b7‬ن ا(@ ‪ N‬ة أ ‪ ',EG*+‬را(} ر ‪ } x‬وع وا_ ‪.‬‬
‫‪0‬ل &‪ } %‬ر‪ ²‬ذات‬ ‫∗ ‪ a2‬ا ‪06,‬ع إ ]‪ 1‬رات ا ‪06‬ك ;‪07 =‰°‬زع "‪ [ V‬ا(@ ‪ b g %& \-UC 1 N‬ن ا‬
‫‪.‬‬ ‫@‪ N‬ة‬
‫‪.\T‬‬ ‫‪ a2‬ا ‪ ;0,‬ا(‪0‬ارد ى ا ‪06‬ك و ‪ h Ô*+‬أر‪ =ª s‬أ‪ =‰ b °" š s‬أن ‪ } %& \ 7‬ر‪X0N ²‬‬ ‫∗‬
‫إن و ‪ N‬ا ‪06‬ك ‪ ',Eg 0 XZ7‬د ‪ hC ," ،‬أ‪0s‬ل ‪ ! X E‬ا ‪0 6‬د ‪V7‬ر ‪ Q‬ا ‪ \ C 1‬ا ‪x J‬‬ ‫∗‬
‫ا ‪0 6‬د‪.‬‬
‫‪ 06,‬و @‪ ^ _ ! p ,‬ا(@ ‪ N‬ة و ا ‪ Q -‬و ا } وط ‪[ V" =‰°; ،!X 1] Y1‬‬ ‫"‪ hC ,‬أ‪0s‬ل‬ ‫∗‬
‫`‪ 1T J 0,Y‬ا ‘ ت و `‪. W J U,Y‬‬
‫‪0‬اق و ا ‪ 1] Y` AM‬و ‪ '7‬ر ‪0s‬ل ا( ا ‪ ; => h åC AM‬اد ‪ ! ;0‬ا(@ ‪ N‬ة‪.‬‬ ‫`‬ ‫∗‬

‫ا ‪#‬ع ا ( ‪3 4 5 :‬‬
‫ى‪ ،‬و ‪V/ \]1,7‬ﻩ‬ ‫‪1‬ل‬ ‫‪ Y P ! /* ‘ ! / 17‬ت‬ ‫‪ hY 7‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪<]" X‬ث ' ‪/ ®Q‬‬
‫ا‪:%& ®Q '¥e‬‬

‫"•‪ ،‬ص ‪14‬‬ ‫رف‪T ،‬‬ ‫‪ 1t - 1‬ا ' *&‪ ،%‬إدارة ا‬

‫‪12‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا ‪“#‬‬

‫‪ âY.‬ا ‪ / • t, [6‬ف ز‪ X‬دة ‪ i 1 E‬وة • ‪ • t7 •X N ! m‬أر„ ح <‪ [ 7 ! \ 7 G ، 1Q‬ا ‪W t7 AM‬‬


‫ى و ا ‪ -,7 AM‬ض ‪ ‚p6‬ا ر‪ ! T‬ا(@ ‪ ، N‬و ‪07‬ز‪ p,_g -• h=• W-²‬ظ "‪ZU‬ء >= ‪\bl x‬‬ ‫ا(} ر‪²‬‬
‫إ_‪ N ,‬ت إ‪ T‬ر‪ X‬و إ ‪ ,‬ر‪ X‬و @'' ت ‪ 06,‬و أر„ ح ‘ * ‪0‬ز ‪ ،‬و _‪ !•1,C uM‬ا ‪ • t7 ! [6‬ر„ ح‬
‫‪0 ? 807 m‬ال ا ‪ ' ! =• \'_ AM‬درﻩ ا(@‪ m JUC ^ _ ، p ,‬دا‪ 1Q‬ا ‪ %âY‬إ ا‪0'9e‬ل ‪x‬‬
‫‪0‬اردﻩ "‪ ، p b7 \Eq‬و ‪ %& Wp 807‬إ ]‪ 1‬رات ‪V7‬رأ ‪ !•1 Q *+‬أ‪ N @ \E‬ة ‪ \a7 t„ ; ، 6•1‬ا ‪ W‬ف‬
‫) ‪(1‬‬
‫ول و *‪Ù‬دارة ا ‪ ! [6‬أ‪ 1’ \T‬ن ا ء و ‪ 1, g‬ار‪ %& X‬ا ‪0Y‬ق‪.‬‬
‫ا] ‪:‬‬

‫‪ 0 Y " ' C‬ا ‪ E •6‬رة ا ‪0 x [6‬ا‪ WT‬إ ‡ ا ‪ m7‬ا(‪0sc " -,‬ل و ا‪0'¥e‬م‪ ،‬أي ى ‪ E‬ر‪x m7‬‬
‫‪0‬ا‪ „09æ WT‬ت ا(‪0‬د ن و ‪ N 7‬ت ‪*‡Eg‬اض‪0 q" \ -,C [6 ; ،‬ال ا ‪ 6‬س ‪V‬ا ‪ m‬أن ‪0bC‬ن _ ’ ا إذا‬
‫‪0( mC‬ا‪V/ WT‬ﻩ‬ ‫• ‪ 1" uÒY.‬أ و‪0T‬ب ‪ * ;07‬ا ‪ 0 Y‬ا ‪; b‬‬ ‫أرادوا ‪ J9æ‬ودا‹‪ ،hW-‬و ‪V/‬ا أدى إ‬
‫ا ت‪ s ،‬و أن ا‪0 ! *+ J2 e‬ارد ا ‪ [6‬ا( |‪ %‬ودا‹ `‪ 6 •t,Y‬ا ‪ x JT0,C ^ _ ،J‬ا ‪[6‬‬
‫أن ‪0bC‬ن ‪ -,Y‬ا ‪ ;0‬ء ‪ %& =K‬أي ‪ ، a9e‬إذ ‪0UC G‬ز ا ‪0 ! q,‬ا‪V/ WT‬ﻩ ‪ ‡ g‬ا ت ‪ v2 j 1W‬ا ‪ a‬وف‪.‬‬
‫ى‪ Rp; ،‬ا ‪ vE0‬ا ‪V‬ي‬ ‫¨}‪Ö‬ت ‪ 1‬ل‬ ‫;‪VW‬ﻩ ا ‪ ! -` 1Y‬أ‪ 1C h/‬ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪" ! X‬‬
‫! م ‪;07‬‬ ‫•= ! ‪ t,Y‬ت ( ة ‪°; ، 6 -‬ن ‪ U‬د و‪0T‬د إ‪l‬‬ ‫`‪V/ m ; ,Y‬ﻩ *ة ‪ \ Tq7‬اد‬
‫ى ا ‪q" p [6‬ن ‪Z Z7‬ع ‪ i‬ا(‪0‬د ن &‪V/ %‬ا ا ‪ [6‬و &‪ %‬ا ‪ a6‬م ا(' &‪ ،\b %‬إذ ‪ mU,C‬ا‪1 e‬‬ ‫ا‪ 0Y‬ا‪;b‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪V‬ي ‪ -.‬ب ا ‪06‬ك ‪<;Ú‬س‪.‬‬ ‫إ ‪ J9æ‬ودا‹‪ hW-‬و ‪V/‬ا ‪ / a" uÒY.‬ة ا ‪ V‬أو ا ‪Zp‬ع ا(' &‪%‬‬
‫ن أو ا@?‪#‬ص‪:‬‬

‫‪ hY C‬رأس ل ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ Š' " X‬إذ ‪ m,¢YŽ XZ7 G‬إ إ‪ % 1T‬ا(‪0T0‬دات ! ‪ Ñ( " 8‬و ذ [ _‪JY‬‬
‫‪ T‬ءت "‪ m‬رات " زل ! <ل ‪ -‬ر ‪ C p‬رأس ا( ل ‪ .‬و "‪ 1‬أن رأس ا( ل ‪V/‬ا ‪ J- C‬دورا ‪ • t7 %& 1W‬ن‬
‫‪01‬د ن‪ ،‬و د ‪ %& h=• i h‬ا ‪ [6‬و " ‪ % ,‬ز‪ X‬دة ‪ E‬ر‪VT x m7‬ب ا(‪ ! XZ‬ا ‪0‬دا‹ ‪ m2°; ،‬أي ‪ Y‬رة ‪! XZ7 [6‬‬
‫‪ 1 E‬رأس ‪VW; ،m‬ا ‪ 6-‬ﻩ ‪ Y‬رة ‪ZT‬ء ! أ ‪0‬ال ا(‪0‬د ن‪V ،‬ا و _‪V/ !•1,7 uM‬ﻩ ا ‪06‬ك ! ‪ i h 7‬ا ‪ \ 1-‬و‬
‫‪ \ 1- m Y‬دا‪ * ;07 =• JT07 ،[6 hQ‬أ ‪ E *+‬ر ‪ ! !•1‬ن ‪01‬د ن و ذ [ ! <ل إ ]‪ 1‬ر أ ‪0‬ا ‪hW‬‬
‫&‪ %‬ا ]‪ 1‬رات ‪ E‬ا(@ ‪ N‬ة و ذات ‪ ، WT ! J 6 Q‬و ! ‪ WT‬أ ى ا ‪ 2 1n‬ت ا ‪ =ç C AM‬ا ‪6 [6‬‬
‫إ‪ E‬اض أ ‪0‬ا ‪< ! âY. ^ _ ،!X Ì m‬ل ذ [ ‪ 1n‬ن إ ‪ -,‬دة أ‪c ، m’ E‬ن ‪0‬ال ا ‪ AM‬أ‪ %| W’ E‬إ‪G‬‬
‫)‪(3‬‬
‫أ ‪0‬ال ا ‪ 6‬س و ا ‪0 AM‬ف `‪ %& T*‡Y‬و‪. vE‬‬
‫ا ( '&‪ :‬و‪3 4 :‬‬ ‫ا!‬
‫و ‪ ',EF %& 1W‬د ‪ ،‬و ذ [ ( ‪m 7‬‬ ‫إن ‪ [6‬دور ;‪ -‬ل _ ^ ‪0 C‬م "@ • رؤوس ‪0‬ال ‪ \Š}. 0W; ،‬دورا _‬
‫ا ‪06‬ك ! ‪ E‬وض و `‪< WY‬ت ‪ ,2g‬ج و ا ‪0,‬ز‪ ، ²‬و ‪<=• F‬ك و ا ‪ " N 0‬ن أ‪ 9Ü‬ب ا( ل و أ‪ 9Ü‬ب ا(} ر‪ ، ²‬و‬

‫‪ -1‬ز‪ X‬د ر ‪ n‬ن‪ ،‬إدارة ‪ 8q‬ل ا ‪ ، Y#‬دار ا '‪ p‬ء‪ 1 ،‬ن‪ ،‬ا ‪ -‬ا ‪ Y‬د ‪ ،1997 ،‬ص ‪119-118‬‬
‫‪ ،‬ردن‪ ،‬ا ‪ -‬و ‪ ،2009 ،‬ص ‪20‬‬ ‫‪ T‬ة‪ ،‬ا ك ا ر و ا ‪ g ]a‬ا ‪ ،TU#‬دارأ‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ s -3‬دق را‪ l‬ا }‪ 1‬ي‪ ،‬إدارة ا رف‪ :‬ا ا‪ sN‬و ا ! ت ا ‪ ، 8$‬دارا '‪ p‬ء ‪ 1‬ن‪ ،‬ا ‪ -‬و ‪ ،2009ٍ ،‬ص ‪38‬‬

‫‪13‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪ \T‬ا ‪ =ª AM‬ف إ ‪ !X0b7‬أو ‪ C U7‬رأس ا( ل‬ ‫أ‪0 * ;07 nC‬ال ا ‪ WT ,t7 AM‬ا(¨}‪Ö‬ت &‪ %‬ا ]‪ 1‬را‪ =ª‬ا ‪X0‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ] "‪ ê,¨,YŽ 6/ ! .v‬أن ‪ [6‬و‪ ,p 8‬ن أ ‪ ,Œ‬ن و ‪: 1/‬‬
‫ا ‪#‬ع ول‪ :‬ا ‪ "4 :‬ا ;=< ;‬
‫‪ s8V -1‬ا دا‪: sf‬‬

‫و ‪ Ñ -` =K ' C‬ا( ات و `‪ p,_F A{-‬ظ "‪0‬دا‹ ; اد و ا } ‪ j‬ت و ا(‪ Y P‬ت و ‪ [ 7 167‬ا ‪0‬دا‹ أي ز‪ X‬د‪، =ª‬‬
‫_ ^ ‪ [ 7 h,7‬ا ‪0‬دا‹ &‪ \bl %‬ودا‹ _‪ " Y‬ت ‪ T‬ر‪ vt7 X‬ا ‪ J‬و ‪ Q ; => ; C G‬ة " ‪ ,‬ر أ‪=K 9Üq" 7 7 =‰‬‬
‫أ‪=K 9Ü‬‬ ‫‪ x‬ذ ‪ p,_F‬ظ ‪ ، =K‬وو’‪ %& hW; '7 vt7 W-‬أي و‪ vE‬أو ‪ \bl %& h,7‬ودا‹ ‪ \Tc‬أي ‪,Y. G‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪ ',‬ف ;•= إ‪ A£à -• G‬و‪ - vE‬ن ‪ .‬و ‪ i<i U2 01‬أ‪02‬اع و |‪:%‬‬
‫أ‪ -‬ا دا‪ — ) sf‬ا ! ‪:‬‬

‫|‪ %‬ا ‪0‬دا‹ ا ‪0bC AM‬ن ا ‪ Y• Z [6‬اد‪ 1 \bl %& /‬ور‪ J N %& E‬ا(‪0‬دع ‪ ،‬و `‪V/ uÒY‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ " ‪ " Y9e‬ت‬
‫ت ا ‪ b l •X N ! [6‬ت ‪h=•T 9e N‬‬ ‫ا‪ e‬ر‪ X‬و ‪V/‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ ‪0b7‬ن ! ; اد ا ‪ -‬د‪ C‬ن ‪ p,Y.‬ون !‬
‫‪ p2Ú‬ق ! ا ‪0‬دا‹ ا(‪ 80pt‬ى ا ‪.[6‬‬
‫ب‪ -‬ا دا‪m sf‬د‪ 5‬ر ‪:‬‬

‫‪ ? ,@7‬ا ‪0‬دا‹ ‪F‬د ر‪ ! X‬ا ‪0‬دا‹ ‪ vt7‬ا ‪ J‬أو ا‪ e‬ر‪ %& X‬أن ا(‪0‬دع ‪ ,Y.‬أن ‪*‡; %& => J9Ê.‬ات ‪ t‬دة‬
‫‪ 1‬أن •‪ Ÿ-‬ا ‪06‬ك ‪*‡}.‬ط أن ‪0bC‬ن ا ‪ _ %& J9Ê‬ود _ أ‪01U ! u£¤E‬ع ا ‪0‬د‪V/ *+,-` . -.‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ "‪" ]1‬‬
‫‪ a2‬ا ( ة إ‪ C‬ا ‪ %& W‬ا ‪06‬ك _ ^ ‪0b7‬ن ‪ TÛ‬ل ‪ ، X0N‬و ‪ =ç_ ' !•1C G‬أن ‪=ç9Ê.‬‬ ‫‪ * ;07 1‬و اد ر _‬
‫‪ v2 j 1W‬ا ‪ a‬وف ‪ \ E‬ا‪ n 2‬ء ا( ة ا(‪ . 6 -‬و ‪ 9Üc !•1C‬ب ‪V/‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ ا‪0'9e‬ل ‪0; x‬ا‪0 ) Q‬ا‪*+,- ( Q‬ة‬
‫ى و ‪V/‬ا ‪ a2‬ا ‪=Ø‬‬ ‫`‪ ‚•-‬ا ‪g -‬د ر‪VW X‬ﻩ ا ‪0p‬ا‪ . Q‬و `‪V/ *+,-‬ﻩ ا ‪0‬دا‹ ‪ ( " [6 p b‬ر‪02c " 2‬اع‬
‫"‪0t‬ز‪*‡p m7‬ات ‪ E š61" m š1Y. 1 X0N‬وض ذات أ‪.\X0N \T‬‬
‫ت‪ -‬ا دا‪: V’ sf‬‬

‫و ‪V/‬ا ا ‪06‬ع ! ا ‪0‬دا‹ ‪ W-nC‬أ‪ %& =K 9Ü‬ا ‪*‡p [6‬ة ‪ 6 -‬و ‪ =ç9æ hW !•1C G‬إ‪ -• G‬ا‪ n 2‬ء ا ‪*‡p‬ة ا(‪ t‬ودة‬
‫! ‪ 7‬ر‪ ¶X‬ا ‪V/ %& hW \ vE0 ; J9Ê‬ا ا ‪06‬ع ! ا ‪0‬دا‹ ‪،‬و‬ ‫ا(‪ È C ^ _ Y =• •p,‬ا(‪0‬دع ا ‪Y [6‬‬
‫ا ‪0‬دا‹ ‪ %| vYŒ \Tc‬ا ‪0‬دا‹ ‪F‬د ر‪c X‬ن ا ‪0‬دا‹ ‪ h,C \Tc‬إ‪ C‬ا ‪ ‚• )* 'E \Tc W‬ا ‪0‬دا‹ ‪F‬د ر‪AB; ،( X‬‬
‫! ا ‪ p 80,‬ت ا ‪* 'E Q Y‬ة ‪ \T‬و ا ‪0 x =ç_ s \'tC AM‬ا‪0bC Wp 807 ! Q‬ن &‪ Q ; \bl %‬ة ) ‪•p,‬‬
‫‪ x JYt7‬أ س ا( ‪ È‬ا(‪09Ê‬ب ‪ ،‬و `‪V/ uÒY‬ﻩ‬ ‫•= (‪ %& =ç9æ !•1C 1 ،‬أي و‪ Q ; \1t7 \" vE‬ة‬
‫ا ‪0‬دا‹ " ‪0‬دا‹ ا ] "‪. ,‬‬

‫‪ -‬ا ] ‪ ،2003 ، 2‬ص‪131‬‬ ‫ك ‪ ،‬داروا‪ \Q‬ا ¨} وا ‪0,‬ز‪ ، ²‬ا‬ ‫ت ا ‪#A $‬ة ‪ TU‬إدارة ا‬ ‫‪ -1‬ز‪ X‬د ر ‪ n‬ن ‪0pt ،‬ظ ‪0T‬دة ‪)m ،‬‬
‫و ‪ ،2007،‬ص ‪123‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ك‪ ،‬ا ارا‪ ، - e‬ا‬ ‫د وا‬ ‫د> ت ا‬ ‫ا‪، 19e‬ا‪N‬‬ ‫ا( ‪J‬‬ ‫‪-2‬‬

‫‪14‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫™ ا ‪#‬وض‬ ‫‪-2‬‬

‫‪0 7‬م ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪ 1-• X‬ت ‪ Eg‬اض و ذ [ ‪ ‘c‬اض ‪ ,2g‬ج أو ‪ 1] F‬ر و ‪ \X017‬ا(} و ت أو ‘ اض‬
‫‪0 ، <=• F‬اء "‪ 1n‬ن أو " و‪ 1, G " m2‬د ‪ x‬ا ‪ 1n‬ن ا ‪ A£¤¥‬و ‪ -1‬ا ‪ \ 1-‬و درا ت ا‪ e‬وى ‪ ',EF‬د‪C‬‬
‫)‪( 1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا(‬
‫; }‪0 \ Š‬ارد ا ‪ J ,C [6‬ا ة أ ا ‪ " • ;0,‬ن ا ‪ 0 Y‬وا „‪ t‬وا ‪ 1n‬ن أو ! و ! أ‪ h/‬أ‪ bl‬ل ا }‪\ Š‬‬
‫و‪ 1] F‬ر ‪: (2)%xC‬‬
‫∗ ‪ š6‬ا وض وا ‪ p Y‬ت ا(@‪ p ,‬ت و;‪ š,‬ا‪ " Y9e‬ت ا‪ e‬ر‪ X‬ا( ‪. 6C‬‬
‫∗ ‪ \ 't7‬وراق ا ‪ U,‬ر‪ X‬و '‪ W1‬وا ‪. =‰ 1n" ? Y‬‬
‫‪. =Ø<1‬‬ ‫! أ ‪ hW‬و ‪ 6‬ات " ‪ -‬و‪ l‬اء (‪ =•apt‬أو ('‪9:‬‬ ‫∗ ا ‪c " \ -,‬وراق ا(‬
‫! <ل ;‪ 1, g š,‬دات ا(‪. C 6 Y‬‬ ‫∗ ‪ \X017‬ا ‪ U,‬رة ا‪ ¥e‬ر‪T‬‬
‫" ت ا ‪ 1n‬ن ‪<1-‬ء ‪.‬‬ ‫∗ ‪ hC 7‬ا •‪G p‬ت و‬
‫>= وا‪ ¥e‬ر‪T‬‬ ‫ا ‪<1- " \ -,‬ت ‪ - " ¢6T‬و‪ l‬اء ‪ ،‬وا } ‪ b‬ت ا ‪ _ Y‬و ا‪F09e‬ت ا ا‬ ‫∗‬
‫•= ‪.‬‬ ‫! ‪ ; ‘ •X N‬ا( ‪ ، s‬و‪ s‬ف ا } ‪ b‬ت ا(‪„09Ê‬‬ ‫‪ \ 't7‬ا } ‪ b‬ت ا(‪t‬‬ ‫∗‬
‫∗ ا(‪ %& 1/ Y‬إ‪ s‬ارأ ‪ hW‬و ‪ 6‬ات ا } ‪ j‬ت ا(‪. 1/ Y‬‬
‫‪* Tq7‬ا‪Z¥e‬ا‪ ¡p9e =Ø<1- 6 Î !Q‬ا(‪ /0U‬ات وا(‪ 6 Y‬ات و ‪ l‬ء ا ]‪. 6 1‬‬ ‫∗‬
‫∗ و ‪°; 01‬ن ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪hC 7 0,7 X‬‬
‫‪1‬ل‪.‬‬ ‫∗ ‪ hC 7‬ا‪ ¥e‬ت ا } ر‪ -, X‬دة &‪ U %‬ل درا ت ا‪ e‬وى ‪ ',EF‬د‪ C‬وا ‪، 6p‬و ‪ p‬إدارة‬
‫! ا ‪0„Z‬ن إ‬ ‫‪- È‬ن ‪" 2‬‬ ‫‪ ! R¯ ,‬ا(' ف " ‪0‬ل د;‬ ‫" ت ا ‪ 1n‬ن ‪ ،‬و‪W-` =K ' X‬‬ ‫∗ إ‪ s‬ار‬
‫م ‪ E‬م ا ‪0„Z‬ن " ‪ ;0‬ء "‪ ‡ F [ ,‬ا ت‬ ‫<ل ا ‪*‡p‬ة ا(‪ t‬دة ‪ s‬ا_ &‪ %‬ا‪ ¥e‬ب ‪،‬وذ [ &‪_ %‬‬ ‫‪N‬فأ‬
‫" ت ا ‪ 1n‬ن ‪.‬‬ ‫"\ إ‪ s‬ار‬ ‫! ا ‪0„Z‬ن‬ ‫‪ l‬ة &‪ 7 %‬ر‪ t, F ¶X‬ق ‪،‬و‪ u£Ý ,X‬ا(' ف ‪01‬‬
‫‪ x‬ا' ف‪.‬‬ ‫∗ د; ا‪F09e‬ت ا ‪ E*+‬وا ‪ C C*+‬ا ‪0‬اردة ‪،‬ود; ‪0bs‬ك ‪„09Ê‬‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '&‪ :‬ا ‪ "4 :‬ا@? >(‬

‫ت أ ى _ ‪ ]C‬و ذ [ ‪0 , - 7‬رات‬ ‫ت ‪ ، C 7‬أ‪ C š s‬م‬ ‫‪ m C‬ا ‪! [6‬‬ ‫" ‪ ; ’Ù‬إ‬


‫و ا ‪0 ,‬رات ا ‪ ، T0 06•,‬و ‪V/ \]1,7‬ﻩ‬ ‫ا‪ %& s 9e‬ا ‪ a6‬م ا ‪ Rb6‬ا ‪ \8 %& s ،AÒ -‬ا ‪ (0-‬ا(‬
‫ا‪ ¥e‬ت &‪: (3) %‬‬
‫‪ -1‬إدارة ‪ 8q‬ل وا ‪ R 8‬ت ‪=8$‬ء و) >‪ 5 H‬ت ا<‪ ,a‬ر ‪C $ 8‬ن ‪:‬‬

‫أ‪ ha- vt s‬ا ‪06‬ك `}‡*ك &‪ %‬إ اد ا را ت ا( ا( ‪ -,1 „0‬ن ‪ W-‬ى إ‪ }1 h=Ø }Ž‬و ت ‪،‬‬
‫و„‪0’ x h,C m2°; [ V‬ء ‪V/‬ﻩ ا را ت ‪ C t7،‬ا‪ \X01, \] h ãe‬ا( ‪0‬ب ‪،‬و ‪ X N [ V‬ا ‪ Y‬اد و ى‬

‫د> ت ا د و ا ك‪ ،•" T ،‬ص ‪124‬‬ ‫ا‪، 19e‬ا‪N‬‬ ‫‪ -1‬ا( ‪J‬‬


‫"•‪ ،‬ص ‪35-34‬‬ ‫ا _‪ !1‬ا وري ‪،‬إدارة ا ك‪ &82 5 -‬وا<‪p‬ﺮا) ‪T ،#A $ To‬‬ ‫‪<; - 2‬ح _‪ !Y‬ا‪XP ، A{ Y9e‬‬
‫"• ص ‪27- 26‬‬ ‫ا _‪ !1‬ا وري ‪،‬إدارة ا ك‪ &82 5 :‬وا<‪p‬ﺮا) ‪T ،#A $ To‬‬ ‫‪<; -3‬ح _‪ !Y‬ا‪XP ، A{ Y9e‬‬

‫‪15‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫وا ‪ , "، \ 't,‬ر أن ا ‪ pY p‬ا(' ; ا ‪*+,-` 1 Y‬‬ ‫ا(} وع &‪ %‬ا } اء و‪ ,2g‬ج وا‬ ‫ا‪WE p7‬‬
‫'‪ 9:‬ا(} وع ا ‪V‬ي ‪ x ، *‡} 9:' %| m- \ -,‬ا ‪ ,‬ر أ‪ 1 j m2‬ار‪ p v-p7‬ءة ا(} وع ‪ j 1 j‬ن‬
‫‪ C t7 qY1; .m‬ا‪\] h ãe‬‬ ‫ذ [ أ;‪ '1 \n‬ف ا ‪V‬ي ‪0 m2c m 01C‬ف ‪ ‡ F C Y` !1nC‬ا ت ا(‡*‪7‬‬
‫‪0‬ال ا ‪ U2 • t7 AM‬ح ا(} وع ‪® 2 =• J7*‡C G ^ t"،‬‬ ‫× ‪0‬ال ا <ز ‪ }1‬وع ‪1 C t, / qY‬‬
‫‪0 7 x‬رﻩ و ‪ E x‬ر‪ x m7‬ا ‪ ;0‬ء " ‡ ا ‪ 1 ،m7‬إ‪0 m2‬ف ‪=• J7*‡C G‬‬ ‫&‪ 0 %‬ا(} وع ‪،‬و„ ‪iP7 % ,‬‬
‫ا ‪ XZ‬دة &‪V/ h Ô %‬ﻩ ا ‪ ! 0 Y‬ا‪ \b}` ^ t" \] h ãe‬أ ء إ’ ; ‪ %x‬ا(} وع ‪.‬‬
‫‪ -2‬إد‪ 5‬را < ت‪:‬‬

‫' رف ا(‪ -,‬ن ‪ W-‬أن ‪0 0 C‬ا " ‪G‬د ر (‪0‬ا‪ 6 WT‬ت ‪0 :\] 6 -‬ا‪ p2 WT‬ت ‪ sF h 0‬ف‪،‬‬ ‫`‬
‫أو ا ‪Z‬واج‪ ،‬أو ‪ p2 \1t7‬ت ا ‪ ,‬ر‪0; h=• -` ^ _ .‚²‬ا‪V/ x XZU Q‬ﻩ ا( ات و‪< WY` hWt617‬ت ا‪2 1,Q‬‬
‫‪07 È‬ازي ’‪?-‬‬ ‫ا‪ ،h=ª‬و‪ hWt617‬ا‪*‡EF %& •9e‬اض •} وط ‪0'9e j W‬ل ‪x‬‬ ‫‪h Ô J 67 s‬‬
‫! أ‪. W T‬و‪V/‬ا ا ‪06‬ع ! ا‪ ¥e‬ت ا(' ; ‪PC‬دي إ ز‪ X‬دة ‪0‬ارد‬ ‫ا(‬ ‫]< ‪0 _ 6‬ل ا(‪6‬‬ ‫ا( ‪ È‬ا(‬
‫ا ‪ W Tc C AM‬ذ [ ا ‪\ 1-‬‬ ‫ات ا(‪*‡; x \ -,‬ات دور‪0 _ uM_ X‬ل ‪ 0‬ا(‪6‬‬ ‫ا(' ف ‪ 7 U 2‬ا ‪h‬‬
‫ا‪. m7‬‬ ‫; ‪0‬م •‪J9Ê‬‬
‫و‘ ‪V/ iPC G‬ا ا ‪0 x J9Ê‬ارد ا(' ف ‪ ¢Y‬ن ‪: 1/‬‬
‫‪ W‬أ‪02‬اع @‪ ! p ,‬ا(‪ -,‬ن‪ %& <]1; ،‬ا ‪ vE0‬ا ‪V‬ي ‪m ; J9Ê.‬‬ ‫أن ‪ 6/‬ك ‪ 6‬ت ‪ C‬ة ‪C‬‬
‫‪ U2،‬أن‬ ‫د أو " ء ا ‪ -‬م ا را‪ WU7 ? b7 \1t, A£Ë‬أ"‪ Z ,Y( h=Ø 6‬ت ا را‬ ‫‪ !X‬أ ‪0‬ا ‪ p2 hW‬ت‬ ‫ا(‬
‫ف و‘ *‪. /‬‬ ‫ت أ ى ‪Z j‬واج و‪sF‬‬ ‫ا ‪ -,‬اد (‪0‬ا‪ p2 WT‬ت ‪6‬‬ ‫‘ *‪C h/‬‬
‫‪!X‬‬ ‫س إ ‪ h Ô‬ا(‬ ‫ا ‪" J9Ê‬‬ ‫ات ‪* ] \ C‬ا ! آ‪ i‬ر ‪1‬‬ ‫‪ !X‬و‪067‬ع ا(‬ ‫د ا(‬ ‫أن ار‪ p7‬ع‬
‫ى ا(' ف ‪.‬‬ ‫ا(‪0‬د‬
‫‪ -3‬ا ! ‪: . 8 4l N‬‬

‫`‪ ! *+,-‬أ‪ Wl‬ا‪ ¥e‬ت ا(' ; ا‪ ]C 9e‬ا ‪ AM‬ا ‪ =•i t,‬ا(' رف ا ‪ U,‬ر‪ %& X‬ا ‪ CG0‬ت ا(‪ t,‬ة &‪ %‬ا ‪ 6Œ,Y‬ت !‬
‫‪V/‬ا ا ن‪.‬‬
‫و‪V/ ®¥:,7‬ﻩ ا‪ ; š6 %& ¥e‬اد " ‪ E‬ت ! ا < [ ‪0,t7‬ي ‪ 0 - x‬ت ! ا ‪ h‬ا(‪ \ -,‬ور‪m" Y_ hE‬‬
‫ا(' ف ‪x‬‬ ‫و„‪V/ JT01‬ﻩ ا ‪ ,Y. E‬ا(‪ \ -,‬أن ‪ @" ,1,C‬ت ا ‪ ! C -‬ا(‪<t‬ت ا ‪ U,‬ر‪ X‬ا(‪p,‬‬
‫‪0 E‬ل ‪ 1,QF š6‬ن ‪ \ 9e‬ا ‪ x E‬أن ‪0 C‬م •‪ Y‬اد ‪V/ 1 E‬ﻩ ا‪ ¥e‬ت إ ا(' ف <ل ‪ 7 ! 0C 24‬ر‪¶X‬‬
‫ا ‪ ? ,@1" 1Q E m <,‬ا(}‡*‪ C‬ت ا ‪ E AM‬م ‪< =K‬ل ا }‪ \ C ^ _، W‬ا(' ف ‪V/‬ﻩ ا ‪، Wl \j C =‰ %& 1Q‬و‪G‬‬
‫‪ ; C‬ا(‪ \ -,‬أ‪0; C‬ا‪V/ x Q‬ا ‪ 1,QF‬ن إذا ‪ E‬م " ‪ Y‬اد <ل ‪ \T‬ا(‪ t‬د‪.‬‬
‫‪ < -4‬اد ا ‪ q Y‬ت ‪ ›q I .‬ا ‪CD‬ﺮ ‪:‬‬

‫! أ‪ * ;07 \T‬ا ‪ ،\ 1- vE0‬و `‪ m7< - \ WY‬أ‪ vt s‬ا ‪06‬ك &‪ %‬و‪ 6,E‬ا‪ %& =Ø<1 \t \t7 % 9e‬اد‬
‫;‪ ،h=ª 0‬إذ أ‪ š s‬ا ‪ [6‬و "‪ 6‬ءا ‪ J N x‬ز„ ‪0 C m6Q‬م " ‪ Y• \p•,‬اد ;‪0‬ا‪ h/* 7‬ا(@‪ ?7 / ! p ,‬و ء و ‪ „ W‬ء‬
‫و ‘ *‪ ! /‬ا ‪0p‬ا‪ * 7‬ى‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪ Y‬ا)‪C‬ﺮ ا ‪=8$‬ء‪:‬‬ ‫‪) -5‬‬

‫أ‪ vt s‬ا(‪ Y P‬ت و "'‪ =•p‬ز„ ‪ !Q‬ى ا ‪06‬ك ا ‪ U,‬ر‪0 7 X‬م "‪ " Y_ š,p‬ت ى ‪V/‬ﻩ ا ‪06‬ك ‪0 c " s ،‬ال‬
‫ا(‪0; ! 't‬ا‪ * 7‬ا •‪ „ W‬ء وا ‪ ?7 W‬وا( ء ‪ ،‬إذ ‪0 C‬م ا ‪ C°" [6‬اع ‪0; 1 E‬ا‪V/ %& h/* 7‬ﻩ ا‪ " Y9e‬ت •‪W 't7 -‬‬
‫! ا(}‡* ن‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫ا ! ا ( ‪ :‬أ‪ 3 A‬و ‪5‬‬


‫ا ‪#‬ع ول‪BC " #$% :‬ا‪ .‬ا‬
‫`‪ *+,-‬ا‪ 2‬ا ‪0 ?6'7 1Q E [6‬ارد وا ‪ @,‬ا ت ا ‪ ' s 7 AB; ، [6‬در ‪0‬ارد ا ‪ [6‬وا ‪ @,‬ا ‪m7‬‬
‫ا ‪ [ 7 =•; ?807 AM‬ا(‪0‬ارد ‪0 x \'tC [6 ; .‬ارد ! ‪*‡EF •X N‬اض وإ‪ s‬ار ‪ ‡ F‬ا ت ‪0 j‬دا‹ و ! ‪hi‬‬
‫‪ @,Y.‬م ‪ [ 7‬ا(‪0‬ارد ‪ 9e‬زة أ‪0s‬ل ]\ وراق ا( و‪ E hC 7‬وض و‪ Cg‬اد ا ‪V‬ي ‪ m \'tC‬ا ‪ ! [6‬وراء‬
‫)‪(1‬‬
‫_ زة ‪0s‬ل ‪ ? b7 R Š.‬إ‪ s‬ار‪ ‡ F‬ا ت و ! ‪ m - C hi‬ا „‪. š‬‬
‫;‪ 1‬ا‪ 2‬ا ‪ =ª [6‬ف إ و‪ Z ?s‬ه ا( ‪ 7 1 ، %‬م ‪ 0 -‬ت ! ‪ m• ,1C‬ا ‪ ! [6‬أ‪0s‬ل وا( ‪ È‬ا ‪0bC AM‬ن‬
‫‪ ! \b [6‬ا(‪ t‬ن وا( ‪!X C‬‬ ‫‪ =K 6C‬و_ ‪0‬ق ا( • وذ [ &‪ 7 %‬ر‪ - ¶X‬ن‪ ،‬و‪ š1Y²‬ا ‪ \ t,‬ا } \ ( ا‪2‬‬
‫ى ا(‪ ; ’Ù " i 1‬إ ‪ •17‬ن‬ ‫‪Z‬ﻩ ا( ‪ %‬وا(‪ 2 b‬ا ‪ W ,tC AM‬و ‪ [ V‬ر‪06 " m,2‬ك‬ ‫" ‪ -,‬ف ‪ x‬ى <‬
‫‪g‬دارة ! ‪ h 7‬ا ‪ * iq,‬ا(‪ _× \1,t‬اث ا‪ ¥e‬ر‪ * Š` \] ) T‬أ ‪ -‬ر ا ‪ Q p‬ة‪ ،‬ا ‪* Š,‬ات &‪ %‬ا ‪ Y‬ت ا(‪\1- 1a6‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪06‬ك ‪ ،‬د ‪0‬ل ‪.( C T ‚; 6‬‬
‫) ‪(3‬‬
‫و ‪0b,7‬ن ا‪ 2‬ا ‪ 2 T ! [6‬ن ‪: 1/‬‬
‫>‪ › ›8‬ا ‪BC‬ا‪ !1n,C : .‬أ‪0s‬ل ا ‪ [6‬أو إ ‪ @,‬ا ‪ ،m7‬و ا ‪ x J7 7 AM‬أ س در‪T‬‬ ‫ا@‪. Q‬‬
‫‪V/ \X0t7‬ﻩ ‪0s‬ل إ ‪ T _ 6 Q C 2‬ا ‪ [6‬إ ذ [‪ ،‬أي !‬ ‫‪ ، =• 0‬أي ‪ " E‬أو‬
‫‪ \s‬ا ‪ \Q Y‬إ ‪ ، 0 \E \s‬و ذ [ " ءا ! ا ‪ C 6‬ا(‪0T0‬دة &‪ 6XZ %‬ا ‪[ 7 hi [6‬‬
‫ى‪ ،‬و ‪V•/‬ا ‪ h,C‬ا ‪ ,‬رج إ ‪0s‬ل ‪ 0 \E‬إ أن ‪ \'2‬إ أ‪\E‬‬ ‫ا(‪0T0‬دة ى ا ‪06‬ك‬
‫‪0s‬ل ‪ 0‬و |‪0s %‬ل ا ] "‪. ,‬‬
‫‪ › #]œ‬ا ‪BC‬ا‪0' !1n,C : .‬م ا ‪ [6‬أو إ ‡ ا ‪ m7‬أو ‪ -` 1‬ف أ‪0( " nC‬ارد ‪ ،‬و |‪%‬‬ ‫ا@‪. Q‬‬
‫' را ن و ‪ ، 1/‬رأس ا( ل و ‪ N ,_g‬ت و ر„ ح ‘ * ا(‪0‬ز ‪ ،‬و ودا‹ ا ‪<1-‬ء "‪02q‬ا ‪ W‬و ‪0‬ال‬
‫ى‪.‬‬ ‫ا( ‡*’ ! ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي و ا ‪06‬ك‬
‫; ‡ ا ت ا ‪ x J7 7 [6‬أ س ‪ 7‬ر‪ t, g ¶X‬ق‪ ،‬أي ! ‪ E‬ب إ ‪ E t,‬إ •‪ ، -‬إ أن‬
‫‪ * %& \'2‬إ ‪ ‡ g [ 7‬ا ت ا‪ mYp2 [6 " s ¥e‬أس ا( ل و ‪ N ,_g‬ت "‪02q‬ا ‪ W‬و ر„ ح‬
‫‘ *ا(‪0‬ز ‪.‬‬

‫‪ -1‬أ_‪ 1‬أ"‪ 0‬ا ‪0,p‬ح ا ‪ #j. ، E 6‬ا د و ا ك و < اق ا ‪ l Y P ،‬ب ا‪ 6• g ، - e‬ر‪ ،1998 ، X‬ص ‪49‬‬
‫‪ N - 2‬رق ‪، mN‬إدارة ا ك و); ‪ V‬ا ‪ $‬ت ‪ ،‬دارا‪ - e‬ا‪ C e‬ة ‪ ،‬ا ‪ -‬و ‪ ،2007 ،%‬ص ‪392‬‬
‫‪ < ، p-T 1-Ž -3‬ا رف و ‪ •#u‬ت ا ‪C +‬ن‪،‬ا‪ - e‬ا(‪،1998 ، _0,p‬ص ‪257‬‬

‫‪17‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا ‪ !1n,7 [6‬ا‪ 2‬ا ‪ Y1 [6‬أ‪ 6s‬ف‪0b,C ?6s \j ،‬ن ! ‪ ! 01U‬ا ‪06‬د‪^ _ ،‬‬ ‫و _‪t JY‬‬
‫‪ U2‬ا '‪ ?6‬ول‪،‬ا ] ‪ ،RŽ‬ا ] ^ و ا ا• &‪0s J2 T %‬ل‪ ،‬أ ا‪0'¥e‬م ;‪ U6‬ا '‪ ?6‬ول‪ ،‬ا ] ‪ ،RŽ‬ا ] ^ و‬
‫ا‪.‚ ¥e‬‬
‫ا ‪#‬ع ا ( '& ‪ :‬أ‪ A‬ل ا ‪BC‬ا‪) .‬ا< ‪ r‬ا ت ا (‬
‫‪ \]1,7‬إ ‪ @,‬ا ت ا ‪ %& [6‬أ‪0s‬ل ا( ا‪ 7 ^ _، 2‬ن @‪ ? ,‬إ ]‪ 1‬را‪ m7‬و ‪ x‬رأ ‪ W‬ا وض‪0sq; ،‬ل ا( ا‪2‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ‪0b,7 •6‬ن ! ‪ 6s‬ف ا ‪: ,‬‬
‫• ا " ول‪ 1 :‬ت ‪ x‬ا‪ 6XZ¥e‬و ‪ 1‬ت " ن ا ‪06‬ك )ا ‪1 6‬و‪( 3‬‬
‫ا ‪) !Q „Z‬ا ‪4 6‬و‪( 5‬‬ ‫" ا ( '&‪ 1 :‬ت‬ ‫• ا‬
‫و ‪ 1‬ت ‪. 06,‬‬ ‫وراق ا(‬ ‫‪ 1 :‬ت ‪x‬‬ ‫"ا(‬ ‫•ا‬

‫• ا " ا ‪#‬ا‪ : sh‬ا ‪ -‬رات )ا ‪9 6‬و‪( 16‬‬


‫أ ا ‪06‬د ;‪:% , j AB‬‬
‫ا ‪12#‬ي‪# ،‬ا‪ 12‬ا ; ك ا ‪ž‬ﺮ> > ‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ x 6‬وراق ا( و ا ‪0 6‬د‬ ‫وق ‪،‬ا‬ ‫ول‪ :‬ا‬ ‫ا‬
‫ا(‪ t‬و ‪ ¢6T‬و ا } ‪ b‬ت ا ‪، _ Y‬و ‪0s‬ل ى ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ ،‬ا(' ف ا( ‪Z‬ي ‪ sÚ‬ار و ‘ ; ا } ‪ b‬ت‬
‫ا ‪. C C*+‬‬
‫و ‪0tC : Ÿ 8 H N‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬أذو‪ 2‬ت ا‪Z¥e‬ا‪ 2‬و ‪ 6‬ات د‪ !C‬أ ى ‪x‬‬ ‫ا ( '&‪ :‬أوراق ) ر ‪8q‬‬ ‫ا‬
‫ا(‪ Y P‬ت ا ‪ 01-‬ا ' درة ‪ ، t‬و ‪ [ V‬دوات ذات ‪ ‚p2‬ا • ا ' درة ! ا‪ ¥e‬رج دا ‪ 0 v‬ا‪h'¥e‬‬
‫"‪ \ ,‬ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي أو ا ان ا ‪ q}¨ =K T0C AM‬ا(‪. Y P‬‬
‫ا ( ‪ :‬د> ن ‪ ]<^ b q‬ت ا ‪#‬ض‪V/ :‬ا ا ‪0tC 6‬ي ‪01U‬ع ا ‪0C‬ن ‪0Wp ،‬م ا ‪0C‬ن ا ‪، -• ,‬ا‪ 9e‬زة ‪،‬‬ ‫ا‬
‫‪ Ÿ-• x‬وراق ا( ‪.‬‬ ‫‪ 1-‬ت ا ‪ Y P x •6‬ت ا ض " ‪ 6ì,‬ء ‪ [ 7‬ا(‪t‬‬ ‫وراق ا(‬
‫ا ‪#‬ا‪ :sh‬ا > ن ‪ b q‬ا ‪0tC :›4 “1‬ي ‪01U‬ع ا ‪0C‬ن‪0Wp -‬م ا ‪0C‬ن ا ‪ -• ,‬وا ‪0C‬ن ا(@'‪ Y P1 0‬ت‬ ‫ا‬
‫¨} ط ‪ 9: -%& ’g‬زة ‪ x‬ا ‪ _0‬ات ا(‪ Y P( ¢ t‬ت‬ ‫ا(‪Vp6‬ة ‪ 1-‬ت '‪ h‬ا ‪0C‬ن ‪ x‬وراق ا(‬
‫ا ‪ 1-‬وا ‪0C‬ن ا( ‪.!/ " 7‬‬ ‫ا ض ‪V=K \" ( " Wa7‬ا ا ‪ 6‬وراق ا( ا(‪ !/ " 1 ,Y‬أ‪ v2 j C‬د‬
‫ا ا@‘ ¡‪ H 5 :‬ا > ن‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪0C‬ن ا(@'‪ 0‬ا ‪ @7 G AM‬م ا(‪ Y P‬ت ا(‪Vp6‬ة ‪ 1-‬ت ا‪h'¥e‬‬
‫‪A£Ë‬‬ ‫¨} ط‬ ‫‪ x‬وراق ا(‬
‫ى ذات‬ ‫ا ا ] دس‪ :‬ا ‪Bp‬ا ت و< ات أ‪#5‬ى ذات د‪0tC :—I Ÿ 5‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪ 6Y‬ات و وراق ا(‬
‫ا \ ا ] "‪ 6ì, " v‬ء ‪ [ 7‬ا ‪ %& Wa7 AM‬ا ‪0s× -2- 6‬ل‪.‬‬
‫ى ذات ا \ ا(‪.* Š,‬‬ ‫ا ا ] ‪ H3< :sh‬وا ] ات ‪0t7 :‬ي ‪ hW‬و ا ‪ 6Y‬ات‬
‫"¨} ط ا ‡*‪ E‬ا ‪ -‬ر‪ X‬و‪G‬‬ ‫ا ( ›‪:‬ا ‪p‬ﺮ‪ N‬ا ‪ $‬ر ‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ s 6‬ا ‪ -‬رات و را‪ A£Ý‬ا( ‪7‬‬ ‫ا‬
‫‪ @7‬م ‪ j l‬ت ا ض ا ‪ -‬ر‪* ‘ X‬ا(‪ -‬و; ‪.‬‬
‫ى ذات ا \ ا(‪، * Š,‬‬ ‫‪ hW‬و وراق ا(‬ ‫ا <‪:s‬ا ] ‪ 8‬ت و'‪ ,‬ط ا ‪0tC : j‬ي ‪V/‬ا ا ‪6‬‬ ‫ا‬
‫" ‪ 6ì,‬ء ا ‪ %& =K ¡p,tC AM‬ا(‪ Y P‬ت ا ‪ ، -• ,‬ا ‪ %& Wa7 AM‬ا ‪0s× (10) 6‬ل‪.‬‬
‫ى ذات ا \ ا(‪ * Š,‬ا(‪¡p,t‬‬ ‫ا ا ‪: #u $‬ا@? ¦ ‪ TU‬ا ^<] ت ا ‪0tC : ! )#‬ي ‪ hW‬و وراق ا(‬
‫‪ %& =K‬ا(‪ Y P‬ت ا ‪. -• ,‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Sylvie de coussergues,Gestion de la banque,DUNOD,Paris,2 eme édition,1996,P37‬‬

‫‪18‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا ا@? دي ‪ >l : #,q‬ر ا ‪ T 8‬و ‪ >l‬ر ‪ rI‬ر ا ‪#,‬اء ‪ :‬و‪0tX‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 1T 6‬ا ‪ s 6-‬ا(‪0‬ا; ¨} ط‬
‫‪ UCg‬ر ا ‪ %xX01,‬أو ‪ UCg‬ر "@ ر ا } اء‪ ،‬و‪V/ %& WaX‬ا ا ‪ s 6‬ا ‪ Y‬ا(‪ 0 6‬و‘ * ا(‪ 0 6‬ا(‪ TP‬ة ;‪، <-‬‬
‫‪* ‘ ,EP‬‬ ‫‪ UCg‬ر ا ‪ %xX01,‬أو "@ ر ‪ l‬اء ا ‪ * ‘ Y‬ا(‪ 0 6‬ا‪ e‬ر‪ }ŽÚ X‬ء و ا ‪ * ‘ Y‬ا(‪ 0 6‬و ا(‪0 6‬‬
‫ا(‪ Tq,Y‬ة‪.‬‬
‫ا ا ( '& ‪ >l: #,q‬را ‪ $‬دي ‪V/ \1}. :‬ا ا ‪ s 6‬ا ‪ Y‬ا(‪ 0 6‬و‘ *ا(‪ 0 6‬ا(‪ UCg 'E • ,1‬ر " ون‬
‫ر ا } اء‪ %& 1"،‬ذ [ ‪ [ 7‬ا ‪0b7 AM‬ن ‪ T‬ر‪، 6' X‬وا ‪0b7 G AM‬ن أ‪، 1 Y nC‬و‪ Y` G‬ا(‪ Y P‬ت و ' ر‪?X‬‬
‫ا(‪ Y P‬ت ا(‪ 1 V p6, 202 E /P‬ت ‪ UCg‬را ‪0 7 6 %xX01,‬م •‪ 1-‬ت ‪ UCg‬را ‪ -‬دي‪.‬‬
‫‪ ' s‬ر‪ ?X‬ا(‪ Y P‬ت و ' ر‪ ?X‬ا ‪^t‬‬ ‫‪ A : #,q‬ل §‪C‬ﺮ ا د> ‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪6‬‬ ‫ا(‬ ‫ا‬
‫وا ‪0 [ V ، X0 ,‬ال ا ‪ U,‬ر‪ 6ì, " X‬ء ا ‪ s 6-‬ا(‪ %& Ê‬ا ‪06‬د)‪ (11‬و )‪0s× (12‬ل‪.‬‬
‫‪ s‬را‪ ،A£Ý‬ا(¨}‪Ö‬ت‪ZWT ،‬ة ا ‪ ، 6 ,‬ا(‪ -‬ات‬ ‫ا ‪#‬ا‪ A : #,q sh‬ل ا د> ‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪6‬‬ ‫ا‬
‫وا ‪ WU,‬ات‪ ،‬أ‪0s‬ل أ ى د‪ C‬وأ‪0s‬ل د‪ T C‬ر‪. X‬‬
‫أ‪=‰‬‬ ‫ا@‘ ¡ ‪ : #,q‬رأس ا ل ; ‪C§ a‬ﺮ ‪ Y‬ع ‪V/ • 6C :‬ا ا ‪ x 6‬ا‪ ®'9e‬أو ‘ * ا( ;‪0‬‬ ‫ا‬
‫‪. „0‬‬
‫! ‪ - N ‚p2‬ا } اء أو‬ ‫‪ hW‬ا‪ s ¥e‬أو وراق ا(‬ ‫ا ا ] دس ‪ H3< : #,q‬ا@‘ ‪0tC : A‬ي ‪V/‬ا ا ‪6‬‬
‫‪ x‬ا(‪ Y P‬ت‪.‬‬ ‫ا(•‪,‬‬
‫ا ] ‪: #,q sh‬أ‪ A‬ل أ‪#5‬ى‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 1 s 6‬ت ر ا } اء‪ ،‬ا(@‪Z‬و‪ 2‬ت وا ‪0C‬ن ‪ * Š‬ا ‪G AM‬‬ ‫ا‬
‫ى "‪ 6 , °‬ء _‪ " Y‬ت ا ‪ X0Y‬ا ‪ %& Wa7 AM‬ا ‪.(18 ) 6‬‬ ‫‪06" %& Wa7‬د ‪0s‬ل‬
‫ا ( › ‪ I ]d: #,q‬ت ا ‪0tC : ]a‬ي ‪V/‬ا ا ‪ ‚• 6‬ا(‪ T0,6‬ت ا( و‪ " Y_ %& 2‬ت ا ‪ êQ ,6‬ا( ‪7‬‬ ‫ا‬
‫‪، TÎ‬ا‪Q Y¥e‬‬ ‫وا ‪ W-,‬ات ‪ x‬ا ‪<1-‬ت وا ‪ 1-‬ت ا(‬ ‫•‪ 1-‬ت رج ا( ا‪ 2‬ا‪ x s ¥e‬وراق ا(‬
‫‪ 1-‬ت ‪، TÎ‬أ‪ ’07 G nC‬أ ء ا ‪0,‬ز‪ ²‬و ء ا( و‪. Y 2‬‬ ‫‪0 x‬د ا ‪Š,‬‬ ‫‪1,_F‬‬
‫ا ‪#‬ع ا ( ‪ 5 :‬م ا ‪BC‬ا‪ ) .‬ارد ا (‬
‫`‪0 1 j A{-‬ارد أو '‪0‬م ‪ ' ،‬در ‪0‬ال ا ‪ W @,Y. AM‬ا ‪ \X017 %& [6‬ا ]‪ 1‬را‪ U2 ?E0,C ^ _ ، m7‬ح‬
‫ا ‪ E x [6‬رة إدار‪ x m7‬ا ‪ \ -,‬ا(' در ا ‪ C -‬ة × ‪0‬ال و ا ‪ ,‬ر أ‪ =çYŽ‬و ‪ =ª‬ف إدارة ا‪0'¥e‬م إ ‪• t7‬‬
‫ز‪ X‬دة &‪0 %‬ارد ا ‪ [6‬ا( •}‪ " ! m6•1C \b‬ا_‪ m7 T ,‬ا ‪ X01,‬و ا‪0'9e‬ل ‪\n;q" => mT ,t7 E x‬‬
‫ا } وط)‪.(1‬‬
‫)‪(2‬‬
‫و ‪ J7*‡7‬أ‪ 6s‬ف '‪0‬م ا‪ 2‬ا ‪:%xC 1 [6‬‬
‫• ا " ول‪ 1 :‬ت ا‪ 6XZ¥e‬و ‪ 1‬ت " ن ا ‪06‬ك)ا ‪1 6‬و‪.(2‬‬
‫ا ‪)!Q „Z‬ا ‪3 6‬و‪.(4‬‬ ‫" ا ( '&‪ 1 :‬ت‬ ‫•ا‬
‫و ‪ 1‬ت ‪) 06,‬ا ‪.(4 6‬‬ ‫وراق ا(‬ ‫‪ 1 :‬ت ‪x‬‬ ‫"ا(‬ ‫•ا‬
‫‪0‬ال ا‪ s ¥e‬ا( ; )ا ‪06‬د‪ 7‬إ ‪(18‬‬ ‫" ا@‘ ¡‪ :‬ا(‪P‬و‪ 2‬ت‪،‬‬ ‫•ا‬

‫أ ا ‪06‬د ;‪:% , j AB‬‬

‫‪#‬ي‪،‬دارا >=‪ n‬ا ‪* " ، „ -‬وت‪ ،2000،‬ص ‪110‬‬ ‫‪ TU#‬ا‬ ‫و )! ‪#‬دور ا@‪ 3Q‬زا‬ ‫كا‪,‬‬ ‫ا ‪ ,p‬ح‪،‬ا‬ ‫‪ - 1‬ر‪~e s l‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Sylvie de coussergues,Gestion de la banque, opcit,P37‬‬

‫‪19‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ ،‬ا(' ف‬ ‫ا ‪12#‬ي‪# ،‬ا‪12‬ا ; ك ا ‪ž‬ﺮ> > ‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ x 6‬ا ‪0C‬ن " ¨‪Y‬‬ ‫ول‪ :‬ا‬ ‫ا‬
‫ا( ‪Z‬ي ‪ sÚ‬ار و •‪ J,‬ا } ‪ b‬ت ا ‪ C C*+‬ا ‪ =K T07 AM‬ا(‪ t,Y‬ت ‪ vt7‬ا ‪ J‬أو ‪ \TÛ‬أو "‪ -l°‬ر ‪ 24‬أو ‪0C‬م‬
‫‪. \1‬‬
‫‪ 1-‬ت ا ‪ Y P( Y¨ " •6‬ت‬ ‫ا ( '&‪ :‬ا > ن ا ‪ ]<^ 3V‬ت ا ‪#‬ض‪0tC :‬ي دون وراق ا(‬ ‫ا‬
‫ا ض " ‪ 6ì,‬ء ا وض ا ‪ -• ,‬ا ‪ %& Wa7 AM‬ا ‪0'¥: (12) 6‬م‪.‬‬
‫‪V/ %& \" ( " WaC‬ا ا ‪ 6‬وراق ا( ا(‪ -‬ة ‪ !/‬ا ‪ h 7 AM‬ا ‪ 1-‬ت و ا ‪0C‬ن " ¨‪ Y P1 Y‬ت ا(‪0t‬‬
‫‪ Y P‬ت ا ض‪.‬‬ ‫‪ %& W‬إ‪ N‬را ‪ 1- !/‬ت ا(‪Vp6‬ة‬
‫‪0tC :›4 “1‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪0C‬ن " ¨‪ _0 Y‬ات ‪ ',EF‬د‪ C‬ا(‪، ¢ t‬‬ ‫ا ( ‪ :‬ا@?] ‪ I‬ت ا ا‪4‬‬ ‫ا‬
‫و ‪ Y P‬ت ا ض " ‪ 6ì,‬ء ا وض ا ‪ -• ,‬ا ‪ %& Wa7 AM‬ا ‪ ! (12) 6‬ا‪0'¥e‬م ‪،‬و ا وض ‪ x‬وراق ا(‬
‫ا(‪ %& Ê‬ا ‪ (4) 6‬و )‪0'¥: (12‬م‪ .‬و ‪ Wa7‬أ‪V/ %& nC‬ا ا ‪ 6‬وراق ا(‪ -‬ة ‪ !/‬ا( ‪ 1- 1‬ت و ا ‪0C‬ن‬
‫" ¨‪ Y P1 Y‬ت ا(‪ %& W 0t‬إ‪ N‬را ‪ 1- !/‬ت ا(‪Vp6‬ة ا ‪.!Q „Z‬‬
‫ا ا ‪#‬ا‪ :sh‬د> ن ‪0tC : ]h (8‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪0C‬ن ا(‪ 6Y• ]1‬ا ' درة ! ا(‪ Y P‬ت " ‪ 6ì,‬ء ا ‪ 6Y‬ات‬
‫‪ 6‬ات ا '‪ 6‬وق‪ 6 ،‬ات ا ‪0Y‬ق‬ ‫&‪ %‬ا ‪0s ! (12) 6‬ل ‪ .‬و ‪V/ %& Wa7‬ا ا ‪6‬‬ ‫ا ‪ -• ,‬ا(‪Ê‬‬
‫أ ى ذات د \‬ ‫ا(' ; ‪،‬و ‪ 6‬ات ا ‪0C‬ن ا " ‪ ,‬اول ا(' رة ‪ t‬أو ! ا‪ ¥e‬رج‪ 6 ،‬ات و أوراق‬
‫‪. v" i‬‬
‫ا ا@‘ ¡‪ 5 :‬م أ‪#5‬ى‪0tC :‬ي ا ‪ 1-‬ت "@ ر ا ‪،‬ا ‪0C‬ن ا(‪0‬ا; ‪ s 6-‬ا(‪ ! 1 ,Y‬ا ‪ !/‬و ا(‬
‫! ا ‪ !/‬أ‪ nC‬أو ا( ‪ -‬ت ا ] "‪. ,‬‬
‫ا ا ] دس‪ I ]d :‬ت ا ‪ ‚• s \ Ê. : ]a‬ا‪ Q Y¥e‬ا ] "‪ " Y_ %& ,‬ت ا ‪ êQ ,6‬ا( ‪ 1-• 7‬ت رج‬
‫‪ s‬وراق ا( )ا ‪ 6Y‬ات(‪ .‬و " ‪ ‡ Ù‬ا ت " ‪ 1-‬ا '‪ -‬و ا ‪ 1-‬ت ا( ‪ ، TÎ‬ا(‪ J b‬ا(‪1,t‬‬ ‫ا( ا‪2‬‬
‫! ا ‪ 1-‬ت ا( ‪ ، TÎ‬ا(‪ T0,6‬ت ا(‪0‬ز ‪ ،‬ا(‪ T0,6‬ت ا( و‪. Y 2‬‬
‫ء ا ‪AM‬‬ ‫ا ا ] ‪ :sh‬أر‪ A‬ة ا‪ 3V‬ا ‪ #© r‬و ‪ q‬ء‪V/ \ Ê. :‬ا ا ‪ZT 6‬ءا ! ر‪ s‬ة (‪0‬ا‪ WT‬ا(@ ‪ N‬و‬
‫‪ t7‬ث •}‪.R‹ U; \b‬‬
‫‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪01U 6‬ع ‪ N ,_g‬ت ا( ‪ 66‬أي ا ‪ ! J U7 G AM‬ا ‪ ?X -,‬ا(‪- -‬‬ ‫ا ا ( ›‪ © dm :‬ت ا‬
‫&‪ %‬ا ‪ !• (7) 6‬ا ‪V‬ي ‪ • 7 %& ®'@,C‬ا‪ h•9e‬ا } ©‪ %‬وا ‪ RŽ02‬و ‪ s‬ا(‪.%x‬‬
‫ا ا <‪ :s‬إ‪ . q‬ت ‪ 8(a<m‬ر‪0tC :‬ي ‪V/‬ا ا ‪ '_ 6‬إ ‪ 2‬ت ‪ 1] g‬را(‪ Y P1 _061‬ت‪.‬‬
‫! ‪0‬ال ا(‪ 201n‬ذات ا •‬ ‫ا ‪ :#u $‬ودا‪ sf‬ا ‪ 8ª‬ن ذات ا ! ‪ sh‬ا ‪p,‬ﺮك‪0b,C :‬ن ‪V/‬ا ا ‪; 6‬‬ ‫ا‬
‫ا(}‡*ك _ ^ ‪ p7 " q}¨7‬ق ‪ ²‬وا ‪V‬ي ‪0bC‬ن ‪ !•1‬ا ‪ Y‬اد &‪ _ %‬و‪0T‬د ‪ l‬وط ’ ! ا ‪ !Q „Z‬أو ا(}‡* ن ‪.‬‬
‫‪#© r8‬ا ‪ Y#‬ا ‪$‬‬ ‫ا ‪ d‬دي ‪ : #,q‬أ ال ‪r‬‬
‫‪0‬ال ا(‪ 0,‬ة ! إ‪ s‬ار وراق ا( أو ا وض ا ‪ -• ,‬أو‬ ‫ا ( '& ‪:#,q‬د> ن ) ‪0tC : $h‬ي ‪V/‬ا ا ‪6‬‬ ‫ا‬
‫‪ \Tc‬أو ‪ t * ‘ \Tc‬ود ‪.‬‬
‫وأوراق‬ ‫ا ( ‪:#,q‬رأس ا ل ا ; ‪V/ • 6C : a‬ا ا ‪ x 6‬ا ‪ ®'_، hW × 1 F 1‬ا‪1,T‬‬ ‫ا‬
‫‪ 20b‬أس ا( ل ‪. %© 1,TF‬‬
‫" أس ا( ل ا(•‪ 1 s .J ,‬ت‬ ‫ا ‪#‬ا‪ 8q:#,q sh‬ت ‪ Al‬ار‪0b,C :‬ن ‪V/‬ا ا ‪ ! 6‬ا‪Z e‬اءات ا( ‪7‬‬ ‫ا‬
‫‪ sg‬ار‪ 1n2F،‬م‪ 'p2F،‬ل أو ‪ \C 7‬ا ‪ 6Y‬ات " ‪.hW c‬‬
‫ا ا@‘ ¡ ‪ © dm :#,q‬ت‪0tC :‬ي ‪ N ,_F s‬ت ا ‪ J9Ê ®'@7 AM‬أر„ ح ا ‪06Y‬ات ا( ’ ‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا ] دس ‪ Y :#,q‬رق إ‪ q‬دة ا >‪0tC :#‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪0p‬ارق ا ] "‪ Ù ,‬دة ‪ s 6 C 7‬ا( ا‪. 2‬‬ ‫ا‬
‫ا ] ‪ :#,q sh‬ر‪0tC : d# A‬ي ‪V/‬ا ا ‪ 6‬ا ‪ -Y‬ا( _\ ! ا ‪ 6Y‬ا( ’ ‪.‬‬ ‫ا‬
‫ا ( › ‪ :#,q‬ا ‪ «4‬ا ] ‪V/ %& \ Ê. :‬ا ا ‪ 6‬ر„ ح أو ا‪ Q Y¥e‬ا ‪. X06Y‬‬ ‫ا‬

‫ا@‪ Q‬ول) ‪ :(1-1‬ا ‪BC‬ا‪ .‬ا ‪$‬‬


‫م‬ ‫ا@‘‬ ‫‪A‬ل‬
‫‪ -‬ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ ،‬ا ‪Z‬ا '‪0b‬ك ا ‪. C C*+‬‬ ‫‪ -‬ا '‪ 6‬وق‪ ،‬ا ‪ [6‬ا( ‪Z‬ي‪ ،‬ا ‪Z‬ا '‪0b‬ك‬
‫‪ -‬د‪0C‬ن ا‪ U7‬ﻩ ا(‪ Y P‬ت ا( ‪.‬‬ ‫‪ -‬أوراق ‪ U7‬ر‪ 01 X‬وا ‪ h‬ا(‪. i 1‬‬
‫*‪ vt7‬ا ‪.J‬‬ ‫‪ E -‬وض ‪ Y P1 WT0‬ت ا( ‪.‬‬
‫*‪.\Tc‬‬ ‫*‪ vt7‬ا ‪.J‬‬
‫‪ " Y_ -‬ت دا‪. !Q „Z 6Q‬‬ ‫*‪.\Tc‬‬
‫‪ " Y_ -‬ت ا ‪* ;0,‬ذات ‪ a2‬م ص ‪.‬‬ ‫‪ E -‬وض ‪. !Q „Z WT0‬‬
‫*‪ vt7‬ا ‪.J‬‬ ‫*‪ E‬وض ‪ U7‬ر‪. X‬‬
‫*‪.\Tc‬‬ ‫* ‪ Y‬ات أ ى ‪.!Q „Z‬‬
‫‪ -‬د‪0C‬ن أ ى ‪.‬‬ ‫*_‪ " Y‬ت ‪ 6C‬أ ى ‪.‬‬
‫*‪ vt7‬ا ‪.J‬‬ ‫‪ h' -‬ا ‪0C‬ن ‪.‬‬
‫*‪.\Tc‬‬ ‫أ ى ذات د \ ‪v" i‬‬ ‫‪ 6 -‬ات وأوراق‬
‫ء ا ‪ 6Y‬ات ‪.‬‬ ‫‪ -‬د‪0C‬ن‬ ‫أ ى ذات د \ ‪* Š,‬‬ ‫‪ -‬أ ‪ hW‬وأوراق‬
‫* ‪ 6‬ات ا '‪ 6‬وق ‪.‬‬ ‫‪ -‬ا ‡*‪ E‬ا ‪ -‬ر‪. X‬‬
‫*أوراق ‪ U7‬ر‪0 ! X‬ق " ن ا ‪06‬ك‬ ‫‪ 1/ Y -‬ت و‪ }Ž‬ط ‪ apt‬وراق ا( ‪.‬‬
‫*‪ E‬وض •‪ 6Y• 0p‬ات ‪.‬‬ ‫‪ ®'_ -‬ا(‪ Y P‬ت ا( ‪. 7‬‬
‫‪0' -‬م أ ى ‪.‬‬ ‫‪ UCg-‬را ‪ %xX01,‬و‪ UCg‬ر"@ را } اء ‪.‬‬
‫‪ " Y_ -‬ت ا ‪. X0Y‬‬ ‫‪ -‬إ‪ UC‬رات د‪. C‬‬
‫‪ ''@ -‬ت (‪0‬ا‪ WT‬ا(@ ‪. N‬‬ ‫‪ -‬أ‪0s‬ل ‪ * ‘ ," i‬د‪. C‬‬
‫‪ ''@ -‬ت ;‪. 0‬‬ ‫‪ -‬أ‪0s‬ل ‪ ," i‬د‪. C‬‬
‫‪ -‬إ ‪ 2‬ت ‪ 1] F‬ر‪.‬‬ ‫‪ -‬رأ ‪ 1‬ل •‪0; * ‘ J ,‬ع ‪.‬‬
‫‪ -‬ودا‹ "‪ 2 1n‬ت ذات ‪*‡} • N‬ك ‪.‬‬ ‫‪ -‬أ ‪. ( s ) 0 1 hW‬‬
‫‪ -‬أ ‪0‬ال (‪0‬ا‪ WT‬ا(@ ‪ N‬ا ‪ •6‬ا ‪. -‬‬ ‫‪ -‬أ‪0s‬ل أ ى ‪.‬‬
‫‪ -‬د‪0C‬ن ‪. -• 7‬‬ ‫‪ " Y_ -‬ت ا ‪. X0Y‬‬
‫‪ -‬رأ ‪ 1‬ل •‪.J ,‬‬
‫‪< -‬وات ‪ sg‬ار‪.‬‬
‫‪ N ,_F -‬ت ‪.‬‬
‫‪ ; -‬و‪ E‬ت إ دة ا ‪. h ,‬‬
‫_\ )‪.(-/+‬‬ ‫‪ -‬ر‪s‬‬
‫‪-‬ا ‪ U 6‬ا ‪.(-/+) X06Y‬‬
‫‪01U‬ع ا‪0'¥e‬م‬ ‫‪01U‬ع ‪0s‬ل‬
‫‪ème‬‬
‫‪Source:Sylvie de coussergues, gestion de la banque, Dunod, paris, 2‬‬
‫‪Edition, 1996, p37.‬‬

‫‪21‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫‪ 8) 5‬ا‬
‫* ! ا ن ا ‪ !X }-‬ا ‪ ! C -‬ا ‪* Š,‬ات ا ‪ ( -‬ا ‪ ',EG ; ، -² Y‬د ا ‪0t7 AÒ -‬ل إ‬ ‫‪ Wl‬ا ¯‬
‫‪ N‬اف "‪ \-p‬ا ]‪0‬رة ا ‪ T0 06•,‬و ا(‪V/ \8 Rp; ، 7 0 -‬ﻩ ا ‪ a‬وف إزدادت أ‪ 1/‬ا ‪06‬ك إذ‬ ‫‪* Šs X E‬ة ‪6,‬‬
‫أ‪l vt s‬ـ ‪X‬ـ ن ا‪ 9e‬ـ ة ×‪',EF }Ž‬ـ د‪ C‬ا(@‪p ,‬ـ ‪.‬‬
‫ع ا(' &‪Z %‬ا _ ‪ %& X0‬ا ‪ ',EF ha6‬د‪ * iq7 ! m 1" ، C‬إ‪ x R¯ UC‬ا ‪ ',EF 16,‬د‪< ! C‬ل `‪Ñ -‬‬ ‫;‬
‫‪V‬‬ ‫ا( ات ا ‪ ، ; b‬وا ‪0,‬ز‪ ²‬ا •?ء ‪VW‬ﻩ ا( ات ‪ 1] F x‬رات ا(@‪ ، p ,‬و„‪ 6‬ء ‪ x‬ذ [ ; " أت ا ‪06‬ك‬
‫‪V=K‬ا ا ‪ a6‬م ‪ ; j x‬ا(‪ X0,Y‬ت ‪ T ,2g‬و ا( و ا ‪ T0 06•,‬و ‪g‬دار‪ X‬و ‪. < g‬‬
‫; ‪06‬ك &‪0b7 W 01U %‬ن _ ‪ \ p,7‬دا ‪G U uMl W‬ت ا ¨} ط ‪ ',EF‬دي ‪ ،‬و‪ 12 1 j‬و ا`‪V/ Y‬ا ا ¨} ط زادت‬
‫‪ ، =ª‬و ‪ b1" 1/ ! š 'C‬ن ا ور ا ‪V‬ي ‪ %& m - 7‬ا ‪ ',EF 16,‬د‪ C‬و &‪%‬‬ ‫‪ " Y_ [ V - 7‬ت ا ‪06‬ك و `‪ -‬دت‬
‫‪ 7‬م ا ول‪0 7 ^ _ ،‬م "‪ ',EF \X01,‬د ا ‪ hC ," A{N0‬ا وض و ا ‪ p Y‬ت و ا ‪< WY‬ت ‪ 2 1,QF‬ا(@‪ 1,- ، p ,‬ة‬
‫و ذا‪ %& \]1,7 7‬رأس ‪ W‬و ا_‪ =ª N ,‬و @'' ‪ =ª‬و‬ ‫‪0 x‬ارد‪ /‬ا‪ ¥e‬ر‪ ! T‬ا ‪0‬دا‹ و ‪0 x‬ارد أ ى دا‬
‫أر„ _‪. W‬‬

‫‪22‬‬
‫‪:‬ا و ض‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬

‫‪23‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا‬
‫ت ! ل ‪ #$%‬ن‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬
‫ول‪ ) :‬ا وض ا‬ ‫ا ('&‬
‫ا ع ول ‪ , - ./ :‬و ‪) +‬‬
‫و ‪23‬ا‪01‬‬ ‫ا ع ا ‪:‬أ) ا وض ا‬
‫‪ :‬و‪, $ 5‬‬ ‫('& ا‬ ‫ا‬
‫‪ :‬أ‪ 6‬اع ا وض ا‬ ‫('& ا‬ ‫ا‬
‫‪ ; ; :‬ت و إ‪ 9‬اءات ‪ 7‬ا وض‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ول‪ 7 ; ; :‬ا وض )ا > ; =‪( 6 #$‬‬ ‫('&‬ ‫ا‬
‫ا ع ول ‪ ) :‬ا > ; =‪6 #$‬‬
‫أو@‪, - ./ :‬‬
‫‪ : 6 A‬أ) ا‪,B‬‬
‫ا ع ا ‪ 6 :‬ت ا > ; =‪6 #$‬‬
‫‪ :‬ا ‪ .‬ا ا ‪ AF‬ة ‪ CD‬ا > ; =‪6 #$‬‬ ‫ا عا‬
‫‪ :‬ا ا ا ‪ #$G .‬ن‬ ‫ا ('& ا‬
‫ا ع ول‪ :‬أ;‪ 7 H‬ا وض‬
‫‪3J . :‬ﺮ ‪ 7‬ا وض‬ ‫ا عا‬
‫‪ :‬إ‪ MN‬ذ ا ار=‪#$‬‬ ‫ا ('& ا‬
‫دات ا ار=‪#$‬‬ ‫ا ع ول‪:‬‬
‫‪ P$ Q:‬ا ار=‪#$‬‬ ‫ا عا‬
‫‪ :‬إ‪ 9‬اءات و ا! ‪ 7‬ا وض‬ ‫ا عا‬
‫ا‬ ‫‪NQ‬‬

‫‪24‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫' ‪ )*+‬ت ( د!' و ذ ‪ $ %‬أ "‬ ‫تا‬ ‫إ ع‬ ‫دورا‬
‫ا‬ ‫! ا‬
‫رأس ا ل‬ ‫ت ‪56 7 ' 4‬ت و ا =ات ‪ ،'; $‬و ‪ '; $‬أ‪ :‬ى‬ ‫‪ 23‬ل ا ‪ ' / 0‬ا ‪.‬ز '‬
‫ةا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫! ‪N I‬ا ا ‪ B‬م ‪3‬ول ‪E/‬ن " ‪ J K‬ت ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر ' و ا ‪DEF‬‬ ‫‪ B C‬وض و ا @); ‪.‬ت ? ‪ ' 4‬أ‪O" PO 2‬‬
‫در ! اد ‪ :3‬ى‪= C ،‬و‪ =BJ! [4‬ا ‪ %I‬و‬ ‫ا ‪ G‬ر'‪ ،‬إذ ‪ DZ R‬ا =ر ا ?‪ !U VWXY‬ادا‪= R ; ST‬دت و "‪PQ I‬‬
‫( د‪.‬‬ ‫‪ [ J K‬ا ?‪\ ] * 7 ' )Y‬‬
‫‪ ،‬و ذ ‪.: $ %‬ل ‪E0O‬ن‪ I@4 ،‬ول ‪.: $‬ل ‪3‬ول ا ‪ ;J‬م و‬ ‫^? ن ا‬ ‫و *‪ ` a‬ق ‪.: $‬ل ‪N‬ا ا ‪J‬‬
‫‪ ' 3‬و ‪ ' J e‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ? ‪ ،bc‬أ ا ‪ I@IC bc 0‬ول ‪ [ .: $‬ا ) *' ? ‪ ، ; ;J ،' 4‬أ ‪ Sf‬و ا ا‬
‫ا ‪ h+‬ة ‪. SgC‬‬
‫ت ! ل =‪ #$‬ن‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬
‫‪ DZ j‬ا ‪ B‬ض أ = أ ‪ i‬ا ‪ ! F‬ت ا ‪ Vl‬و = ا ‪ $ %I‬أ ; ‪ ،‬إذ ‪ $k ! 5‬أن !‪ B‬م ا ‪ m G / %I‬ا =‪ :‬ات و ا دا‪mn‬‬
‫ا ' ‪ Co‬اد و ا ‪ )*+‬ت و ا ‪ rI‬ت و إ‪= G Sq B/‬ة و ‪ '4pd‬دون إ* ‪.F‬ل‪ 'C KU / ،‬إ\‪ u‬و د أ‪ t‬اف أ‪ :‬ى‬
‫' إ\‪N u‬ﻩ ‪ 3‬ال ‪ $‬أ إ*@‪ 0‬ر و إ* ‪ / ; .F‬رة أو ‪ :w/‬ى‪.‬‬ ‫"‪ v‬ن‬
‫و ‪yC [ Q‬ن ا ‪ v! %I‬ن و* ` ‪E/‬ن ا =‪ $ :‬أ|{ ب ‪N‬ﻩ ا دا‪ mn‬و ا ‪E~D•B‬ن‪ v C ،‬ن ‪ {|€ ' )a / $ } 7‬ب‬
‫‪ ( v‬وض‬ ‫د‪ :‬ر و ‪ 3‬ال ا د‪=IQ 'Q‬ﻩ ‪ B! ih ،'; $‬م ‪N i!=B /‬ﻩ ‪ 3‬ال و ‪ ' O/ i $ ;OI‬إ ‪Sg‬‬
‫و‪ IB" ƒC‬ت وإ اءات و ( ا‪E4‬ن ‪=O‬دة "} ‪ $‬ا •‪ %I '! S‬إ*•‪D‬داد ‪ 3‬ال ا ‪ Vl‬أ( ~; ‪.‬‬
‫ا ('& ول‪ ) :‬ا وض ا‬
‫ا ع ول ‪ , - ./ :‬و ‪) +‬‬
‫أو@‪ R- ./ :‬ا وض ا‬
‫' إ ‪ B C ، Sg‬م ‪ „ K /‬ا دا‪ mn‬و ‪ 3‬ال ا ‪Vl‬‬ ‫دور ا * ] ‪E/‬ن ا =‪ o $ :‬ال و ‪i $‬‬ ‫إن ا ‪! %I‬‬
‫‪E‬ن ( د!‪E‬ن ا ‪ O! $!N‬ن ‪ 3 %‬ال ‪ ،‬و ‪N DZ j‬ا ا =ور ا ‪ †a‬ط ا ?‪VWXY‬‬ ‫تا‬ ‫!‪=* ; G‬‬
‫‪ I‬ك‪.‬‬
‫و (= و =ت ‪=Q‬ة ‪ R‬ر „ ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬و ‡ ‪:bR€ 7‬‬
‫‪ CD‬ا '‪ T‬ا ‪ B! : S .‬ل إ? ‪.C $‬ن ‪، 4.C‬أي إ‪DZ Q‬ﻩ أ ‪ ، I‬و إ? ‪.C $‬ن ‪Ne uŠQ 4.C‬ا أي إ"‪Nd‬ﻩ أ ‪،[ Q I‬‬
‫و ? ن أن ‪ DZ c‬ا ‪ J‬د أ ‪ I‬أي =! ا ‪ /‬د ‪ '4 3‬إ\‪ u‬أ ; ‪،‬أي =! ا ‪.'B0 /‬‬
‫‪ CD‬ا '‪ 'F / : U 9% T‬ا ‪yC ' )c J‬ن ا ‪ ' v‬ا ‪ ( ' v ' / B‬ض ‡ ‪ crédit‬و أ‪ ‡ S‘ 2‬ا ‪ ' v‬ا ‪' a ".‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ créditum‬و ا † ‪ $ 'B‬ا ‪ J‬ا ‪. crédère V” ".‬‬
‫‪ ، credit '!—E G4 ' v ' " % Ne‬و ‡ † ‪ $ 'B‬ا ‪ ' v‬ا ‪ ، credo ' a ".‬و ‡ " ‪' e‬‬
‫`™{‪E‬ن ‪:‬‬
‫‪ :Card -‬و ‪ V” R‬ا ‪'B0‬‬
‫‪ :Do -‬و ‪ 'F / V” R‬ا ‪ ' a ".‬أ~‪.m‬‬
‫)‪(2‬‬
‫و ‪ ž” Ÿ ! % N/‬ا ‪ ' v‬أ~‪ m‬ا ‪.'B0‬‬

‫'‪ ،‬ا‪p¡¢‬ا? ‪ ،2000،‬ص ‪90‬‬ ‫ك ‪ ،‬د! ان ا ` ‪ Q‬ت ا‪¡¢‬‬ ‫‪ Z‬ات ‪ CD‬إ‪ #Y‬د ا‬ ‫‪ e -1‬ا ‪pB‬و ”‪،V‬‬
‫‪2‬‬
‫‪-Amour Benhalima,Monnaie et régularisation monétaire, édition dehlab,Alger,1997,P53‬‬

‫‪25‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ T CD‬ا ‪ 6‬ن‪ ? :‬ن ‪ 'F /‬ا ‪ 4 B‬ن [ ”‪ ž‬وا*‪ m‬إذ ‪: V” j‬‬


‫‪m‬‬ ‫‪ i )R -‬ا ‪ §* uŠQ 5 DEF‬ا =!‪ $‬أو ا د‪ ' j‬أو ا ‪ ،' 7‬أو !‪ G‬ر أو ‪ Q‬رة أو ا ‪ ،$‬و‬
‫" ‪ 3 %‬ال ! ‪ P(+ i )@/ 3 ƒ‬ل و إ* د"[ ‪. = ¨ C [I‬‬
‫‪ B" Q 7 -‬م ‪ b " ، ')*+ [/‬إ\‪ ŸI u‬أ ال ‪=? J ' (+‬ة «‪ I ©ª‬ي ) ‪ 'e‬أو‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ ، (')*+‬أو «‪=? C / B ® t ©ª‬ة ‪ ( ' QDZ j ،'I‬ض‪.‬‬
‫‪ B Q 7 -‬ء ‪ Q‬ض !}‪ ، ©ª« [ / m‬أو ‪ m~ / = j‬أ ال "‪ " PO‬ف «‪ ©ª‬أ‪ ، :‬أو‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ bt‬و ا ‪.' Jk‬‬ ‫[ ‪ °¢‬ا ¯‪ :3 ©ª‬إ •—ا ‪ } 7 m ( /‬ن‬ ‫!‪/ N:w‬‬
‫‪ #Y= T CD‬د‪= R :‬دت ا ر „ إ( د! ‪ ،‬إذ ‪: =G4‬‬
‫)‪(3‬‬
‫د ' ( ' ~ ة ‪ ' B/‬أ ' أ‪=* =IQDZe‬اد ا ‪ B‬ض ا (‪ P‬ا ‪.[ Q ƒJ‬‬ ‫‪-‬‬
‫أ* س ‪ †c‬ط ا ‪ I‬ك‪ C ;C ،‬ا ‪E/ 'B0‬ن ‪EC t‬ن ا ‪ B‬ض و ا ‪D•B‬ض‪ ،‬و ! } ‪ i!=B" $‬أ ال‬ ‫‪-‬‬
‫‪ / B‬و‪=? C m =!=)@ / =Q‬ة ‪ " 'I‬ا‪ ±‬ا =ة و ا ‪ ، t d‬و ‪ ( vC \ /‬ض ! } ‪$‬‬
‫) ‪(4‬‬
‫‪ ،$ IQ‬ا ‪ 'B0‬و ا ‪ GJ‬ة ا ‪ ' I p‬و‪ (DZ j 5‬ض إذا ‪ C " i‬ا ‪ GJ‬ة ا ‪.' I p‬‬
‫*‪.Sf‬ك أو *@‪ 0‬ر ‪ ،‬و ‪ B4 % N/‬ل أن ? ن ‪ Q‬رة ‪ $Q‬إ‪ B 4‬ل‬ ‫إ‪ `Q‬ء ا ل ‪ $‬أ‬ ‫‪-‬‬
‫‪p‬ة ) ل‪ I@! ('Q }/،‬زل ‪ S•Q‬ا ‪ B‬ض * اءا أ‪ 7‬ن ‪ C‬دا أو ‪ )*+‬ت أو دول‬ ‫( ' ‪'!=B4‬‬
‫‪D•B‬ض ‪ m (+‬ا ;= ‪ =!=)@ /‬و(‪ ،ƒ 5 P‬إذن ‪ B! ;C‬م ‪ uŠQ‬أ* س ا ‪=? J‬ة ‪ B‬ء‬
‫)‪(5‬‬
‫ا‪ ' =ª¢‬ا ‪ $ ' =B‬ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫)‪(6‬‬
‫=ل ا ‪=? J‬ة‪.‬‬ ‫‪ ; §! ' 'Q }/‬ا ‪ %I‬إ\‪ u‬ا ‪ ²p‬ن ¨) ! ‪0‬‬ ‫‪-‬‬
‫)‪(7‬‬
‫‪ $ ³p‬ا ‪ 2 I‬ا '‪:‬‬ ‫‪ -‬ا‪ B‬ض‬
‫ا ‪ :a b‬و ا ‪D•J‬ة ا ‪.=!=)@ = J ) ' I‬‬
‫ا ‪ ‡ :‬ا ‪ I‬ا ا " ‪ C‬ﻩ ا ¯‪ ©ª‬ا ‪N‬ي ! ‪ [ ŸI‬ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫ا ‪ I : J >c d ,.#‬ﻩ ا ‪ C‬ء ‪=; /‬ات ا ‪ ' 0‬إر ع إ(•‪D‬ض } ‪ C‬إ [‬
‫ا ‪=? J‬ة‪.‬‬
‫‪.: $‬ل ا ر „ ا ) ‪ $k ! 'B/‬ا ‪ B‬ل أن ا ‪ B‬وض ا ‪ Q ‡ ' kI‬رة ‪ $Q‬إ"‪ J‬ق ‪E/‬ن ‪EC t‬ن‪ ،‬ا =ا?‪ $‬و ا ‪ %I‬و‬
‫ا ‪D•B‬ض‪ †¨،‬وط‬ ‫ا =!‪ $‬و ا ‪D•B‬ض‪ 3 B4 [ .: $ i ! ،‬ال ‪ '; $‬إ\‪ '; u‬أ‪ :‬ى‪ ،‬أي ‪ $‬ا ‪ %I‬إ\‪ u‬ا‬
‫;‪ i‬أ‪ 5‬و ا ‪ S• / 'B0‬و !‪ v‬ن ~ ‪D•C $‬ة ز ‪=O ' I‬دة ‪Sg Q ƒJ‬‬ ‫) ‪ VW´ " 'B‬ا ` ‪EC‬ن و ‪ =I@)j‬إ\‪IQ u‬‬
‫* ‪ Sq Sf4 / i !، J‬إر ع ‪ 3‬ال إ\‪ u‬ا =ا?‪ $‬و إ‪ Jt‬ء ا ‪ B‬ض و ذ ‪=? C / B %‬ة زا?=ة ‪ µ µ $Q‬ا ‪ B‬ض ! ‪O‬‬
‫‪ Sg Q‬ا ‪.%I‬‬

‫' ‪ ،'/ IQ‬ط‪،2001 ،1‬ص ‪35‬‬ ‫ا‪، .‬‬ ‫‪E) - 1‬ن `‪E) ¶J‬ن‪ ،‬ا‬
‫‪DZ - 2‬وك )‪E‬ن‪ ،‬ا و‪ 6‬ا ‪ J‬و ا ‪ ،‬دار ' ‪ ، †a‬ط‪ ،2‬ا‪p¡¢‬ا? ‪ ،2004 ،‬ص ‪67‬‬
‫‪ = Q- 3‬ا `‪ b‬ر~ ر =‪،‬أ = دة‪ ،‬إدارة =‪ #$‬ن‪ ،‬داروا? ‪،‬ط‪ Q،1‬ن‪،1999،‬ص ‪31‬‬
‫‪ ،2000 ،‬ص ‪103‬‬ ‫‪ = Q- 4‬ا ` ‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬ا ك ا ‪ 01 ' : ' f‬و إدار‪ ، 01‬ا =ارا‪،' ¡¢‬‬
‫‪5‬‬
‫‪-Farouk Benyacoub, L’entreprise et le financement bancaire,2003,P17‬‬
‫‪ #‬ت أ ل ا ك‪ ،‬دارا‪= ª¢‬و‪ ،2013 ،' 4‬ص ‪255‬‬ ‫‪ = Q-6‬ا ‪ B‬در‪ ،Ÿ O/‬ا ‪f‬‬
‫‪- 7‬ز‪ e‬ء ا =وري‪ )j ،‬ي ا ) ا‪ ،bn‬ا ك ا ‪ -bg‬و ا > ; ت ا ‪ ، J‬دارا زوري‪ Q ،‬ن‪ ،2006 ،‬ص ‪74‬‬

‫‪26‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ + : 6 A‬ا وض ا‬
‫" } ‪ ŸI ' Q $‬ا ‪ B‬وض ¨ ¼ •—ا ت ‪ t $‬ف ا ‪= %I‬ة *‪ I‬ات‪ ،‬و ا ‪=Q S•Q iGI" Vl‬ة أ‪ `:‬ر و ;‪N‬ا‬
‫أن " ‪ ' Q 7 C‬إ( اض ‪uŠQ‬‬ ‫‪N; ;OI‬ﻩ ا ‪ B‬وض ‪ $ 'Q G uŠQ‬ا † وط‪ ،‬إذ !‬ ‫‪= R‬ا ‪I‬ك‬
‫ا ‪ 2 I‬ا '‪:‬‬
‫‪bc )c‬‬ ‫( ار ? ن ‪ :=" 5 S½€ ،%I ' )a /‬ا‬ ‫‪ .1‬ا ‪ DZ R :‬ا ‪ . Q 'B0‬أ* *‬
‫ا ‪ (.‬ت ا ‪E/ ' ? B‬ن ا ‪ ²p‬ن و ا ‪ $ =G4 'B0 C .%I‬ا‪E 4 ¡¢‬ن أي ‪ $‬ا ‪ %I‬إ"‪ G‬ﻩ ‪ [ Q‬و ‪ $‬ا ‪ ²p‬ن‬
‫إ"‪ G‬ﻩ ا ‪: ¾ ،%I‬‬
‫‪:=G4‬‬ ‫‪ %I ' )a /‬ا"‪ G‬ﻩ ا‬
‫؛‬ ‫‪ -‬ا ‪ ' ?. 'B0‬ا‬
‫‪ -‬ا ‪=( 'B0‬ر"[ ‪ uŠQ‬ا •‪D‬ام ‪—• À‬ا ت ا ‪Nd‬ة ؛‬
‫‪ -‬ا ‪ ["DZ: 'B0‬ا ;‪' I‬؛‬
‫‪ ²p ' )a /‬ن ا"‪ G‬ﻩ ا ‪: =G4 %I‬‬
‫ت «‪[t †c ©d" ' ª‬؛‬ ‫‪ -‬ا ‪=( 'B0‬ر"[ ‪ uŠQ‬إ‪ †C‬ء أ* ارﻩ و‬
‫‪ -‬ا ‪ '!= 'B0‬أرا?[ و ‪'O? 4‬؛‬
‫‪ -‬ا ‪=( 'B0‬ر"[ ‪ uŠQ‬ا ‪. O‬‬
‫‪ .2‬ا ة ‪ ‡ :‬ا ‪D•J‬ة ا ‪E/ J" Vl‬ن =وث ا =! ‪ ' 4‬و ا ‪ ، S• © d‬و ! ‪ J" / =!=O" i‬ق ا ` ‪EC‬ن‪ ،‬و ‪N‬ا‬
‫? ن و ا ‪N‬ي !‪ J‬ق ‪E/‬ن ا ‪.‬ت ? ‪ ' @4‬و ا ‪.‬ت ا ‪ J‬ر '‪،‬‬ ‫ا ‪ J‬رق ا ‪ V” p‬ا ‪ I‬ا‪ ¡¢‬ي‬
‫)‪( 1‬‬
‫ت ا '‪.‬‬ ‫‪ uŠQ i ! e‬أ* *[ "‪= =!=O‬ل ا ‪=? J‬ة‪ e ،‬أن =ة ا ‪ B‬ض "‪. : / „ d‬ف ا‬
‫‪ . .3‬ل ا ‪ $‬ة ‪ :‬إ اء ‪ e‬اء ا ‪ BI‬د‪—• ! ¾ ،‬م ا ‪D•B‬ض ‪ [ C=/‬إ\‪ u‬ا ‪ I" / B ،%I‬ز[ ا ‪uŠQ P(+‬‬
‫ا ) '‪ ،‬و "=‪ :‬إ‪ Q‬رات ‪=!=Q‬ة "‪= =!=O‬ل ا ‪=? J‬ة‪ ' ~ / ] " ! S• C ،‬ا ) ق ا ‪'J / '!=BI‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪ ' Q‬و •‪ B / ] " ! S‬ض ذا"[‪.‬‬
‫"‪N =!=O‬ا‬ ‫‪N;C‬ا ا =ل !‪. : / „ d‬ف ‪ 4‬ع ا ‪ B‬ض و ‪ % Ne‬ا‪ ';¡¢‬ا ‪ ،[OI " Vl‬و ‪ $‬أ ‪ i‬ا ا ا ‪:= " Vl‬‬
‫ا =ل ‪ ' ( =G4‬ا ‪ B‬ض‪ ،["= ،‬و‪ '4‬ا ` ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬وض‪ ،‬ا ‪،')C I‬در ' ا ‪ t d‬ة‪ „ v" ،‬ا ‪ B‬ض‪:=" ،‬‬
‫ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي ‪ =!=O /‬ا‪ uŠQ3 ={¢‬و ‪3‬د‪ ' B ¶c‬ا ‪ B‬وض‪.‬‬
‫‪ .4‬ا ‪ 6 i‬ت ‪ :‬و "‪ v‬ن إ ‪ ' a Q‬أو «‪ VÃC ، ' ª‬ا ‪ $k " Vl‬ا ‪ $ %I‬إ*•‪D‬داد أ ا ;‪ " bJ‬ر ‪ BO * Â‬ق‪،‬‬
‫ا ‪ J‬ا ‪.¾ 0‬‬ ‫' إذا ‪p¡Ä‬ا ‪D•B‬ض ‪ uŠ Q‬ا )=اد‪ ،‬و * ف ‪ ` 4‬ق ; ‪J /‬‬
‫‪ j' .5‬ا ض‪ :‬و ! ‪=O‬د ) ا‪ ';¡¢‬ا ‪ ، [OI " Vl‬أي ! " ] ‪ i¡Å/‬ا ارد ا ‪= J K ' / B‬ى ا ‪ ،%I‬و‬
‫و (=ر"[ ‪ uŠQ‬ا )=اد‪ ،‬و ‪ 4 ) % Ne‬ع ا ‪ B‬ض‪.‬‬ ‫=ى ‪.‬ءة ا‬
‫† وع‬ ‫‪ .6‬ا ‪ T‬ض ‪ a‬ا ض‪ :‬إذ !‪ =!=O" Æ a‬ا ;=ف أو ا ‪ F‬ض ‪ $‬ا ‪ NI ~ B‬ا =ا!'‪،‬‬
‫إ*@‪ 0‬ري أو ‪ †c‬ط إ* ‪.... \.F‬ا‪Ç¢‬‬
‫)‪(3‬‬
‫' *=اد ا ‪ B‬ض م ‪ $‬أ ; ‪:‬‬ ‫‪ - k .7‬ا > اد‪ I ¾ :‬ك ‪=Q‬ة ‪ /‬ا ‪³‬‬

‫‪ ،2008،‬ص ‪40‬‬ ‫‪ = Q-1‬ا زاق ‪ #Y= ،'! :‬د ا ‪ ')*+ ،CD‬ب ا‪،' ¡¢‬ط‪،1‬‬
‫' ‪ /‬زر‪ ،' É‬ا‪p¡¢‬ا? ‪ ،1993 ،‬ص‪145‬‬ ‫‪ ~ -2‬ء ‪ = G‬ا * ي‪ #Y= ،‬د ا ي‪،‬‬
‫‪ e -3‬ا ‪pB‬و ”‪ Z ،V‬ات ‪ CD‬إ‪ #Y‬د ا ك‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪28‬‬

‫‪27‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ *w/ ³ 4 / -‬ر ‪=? C‬ة ‪D•B C ، ' / h‬ض !‪ B‬م ‪ =!=)@/‬ة ‪ µ‬ا ‪=? J‬ة و أ() ط ا ‪ B‬ض ‪µ / Š23‬‬
‫‪D•C ' t P/ h‬ة * ‪ BO‬ق‪.‬‬
‫‪ *w/ ³ 4 / -‬ر ‪=? C‬ة ‪DEF‬ة ‪D•C ' t‬ة * ‪ BO‬ق‪ ،‬إذ ! ‪ S•k‬ر"‪ J‬ع أو ‪ Jd4‬ض و ذ ‪) %‬‬
‫ا ‪ +‬ات ا ‪ Vl‬إ‪. =!=O" ST= Q‬‬
‫د‪ * / ' C‬ل * ‪=? C‬ة ‪P/ h‬‬ ‫‪E‬ن‪p =!=)R i ! ¾ ،‬ءا‬ ‫‪ =!=)R -‬ا ‪ B‬وض ‪uŠQ‬‬
‫‪.:‬ل ا ‪D•J‬ة ا ‪ ، Sg Q ƒJ‬و ا‪p¡¢‬ء ‪ i ! :3‬د‪ * / ' C‬ل * ‪=? C‬ة ‪.DEF‬‬
‫‪=)R ³ 4 / -‬د ا ‪ B‬وض ‪=" [ C‬ر ‪. G‬‬
‫و ‪23‬ا‪01‬‬ ‫ا ع ا ‪ :‬أ) ا وض ا‬
‫أو@‪ :‬أ) ا وض ا‬
‫‪ ( = j‬اض ا ‪ t †c bvI‬إ( د! ‪ %/ †@ DEhw" $ [ ،' 3 '! Ê‬و =د ‪ ¨3‬د ‪ ( uŠQ‬د‬
‫' ‪ Q `B‬ت ا ‪ †a‬ط ( دي ا ‪ ،'J d‬ا ‪ F‬ا ‪N‬ي‬ ‫در إ ع ا‪ {¢‬ت ا‬ ‫ا ‪ $ DZ j [4 7 ،V”t‬أ ‪i‬‬
‫[ !‪ VWX@k‬أ ' ‪ 'F /‬ا‪ {¢‬ة ( د!'‪ ،‬و ا ‪ $k ! Vl‬إ ; ا ‪ BI‬ط ا '‪:‬‬
‫‪ DZ R -‬ا ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬ا رد ‪ VWË *3‬ا ‪N‬ي ‪ [ Q = j‬ا ‪ {™ %I‬ل ‪ uŠQ‬إ! ادا"[‪ ،‬إذ " ‪0‬‬
‫ا‪ $ DZe3 4 ¡¢‬إ* ‪=d‬ا "[‪ ،‬و ‪ \ " % N‬ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر' ا ‪ B‬وض ا ‪[ 0 " '2 : '! IQ ' kI‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪DE e ' )c $‬ة ‪ $‬أ ا ; ا '‪.‬‬
‫‪ -‬إر"‪ J‬ع ‪ ' )c‬ا ‪ B‬وض ‪—E‬ا‪ 4‬ت ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر ' ‪ DE†j‬دا? إ\‪ i( J" u‬أ ' ا ‪ J‬ا?= و ا ‪5‬ت‬
‫‪= e ; k‬ر ^! ادات‪ ،‬و ا ‪ $ $k " Vl‬د‪ mC‬ا ‪=? J‬ة ا ) ‪ 'BO‬د‪EQ‬ن " ‪ %‬ا ‪ I‬ك‪ ،‬و‬ ‫و‬
‫ت‬ ‫"=‪ DE/‬و "‪=( i rI‬ر ‪3 $ i?.‬ر‪ ²‬ح ‪ m‬إ ‪ ' 4 v‬إ ‪ J‬ظ ا ‪=B/ %I‬ر ‪ $‬ا ) ' ا ;' إ‬
‫ا ‪ $ {Î‬ا ‪.‬ء‪.‬‬
‫' ‪ ƒ :‬ا ‪ BI‬د‪ ،‬و ا ‪ S•Q w†a" Vl‬ز دة ا دا‪ mn‬وا ‪=BI‬‬ ‫‪VWË *3‬‬ ‫‪DZ R -‬ا ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬ا‬
‫)‪(2‬‬
‫ا =اول ) ‪ ' e‬و* ? ا =‪.(mC‬‬
‫ت ا ‪ 'Q I‬و ا ‪p‬را‪ 'Q‬و ا ‪ G‬رة و ا‪ =ª¢‬ت‪ € C ،‬ال‬ ‫"‬ ‫ا ‪ B‬وض دورا‬ ‫‪" -‬‬
‫ا ت‬ ‫' ‪ 4‬ج و"‬ ‫ا ‪ $k " '~ B‬ا ‪ $ ³ I‬اء ا اد ‪3‬و ' و د‪ mC‬أ ر ا ل ا ‪.‬ز ‪E‬ن‬
‫)‪(3‬‬
‫‪ ' 3‬و ا‪ {¢‬ل أ ‪ 4 m * uŠQ 4‬ج ذا‪. ST‬‬
‫‪ $k " -‬ا ‪ B‬وض ا ‪ I‬ك ‪ ;* $‬م ا ‪ †a‬ط ( دي و "‪ ،[ =B‬و ر‪ :‬ء ا ‪ m G‬ا ‪N‬ي‬
‫ا ‪ B‬وض ‪ C ƒ : uŠQ‬ص ا ' و ز دة ا ‪ B‬ة ا † ا? '‪ ،‬ا ‪=/ Vl‬ور ‪uŠQ =Q )R‬‬ ‫"‪C،[ =d‬‬
‫)‪(4‬‬
‫ا *‪ m‬إ* ‪.F‬ل ا ارد ( د!' و "‪E)O‬ن ) ى ا ‪.'†Y‬‬
‫‪23 : 6 A‬ات ا وض ا‬
‫"‪ ƒBO‬ا ‪ B‬وض ا ‪=Q ' kI‬ة ‪p‬ا! ‪ )*+‬ت ‪ )*+‬ت أو ا‪ ;¡¢‬ت ا ‪ '~D•B‬و ‡ ‪:‬‬
‫‪ $k " -‬ا ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬ا ‪ )*+‬ت ا ‪ 'J d‬و ‪ '2 :‬ا ‪DEF‬ة و ا‪ G" $ S• '0!={¢‬وز ‪ ² 2‬ت ا‪ {¢‬ل‬
‫‪ pe‬ا \ ‪ $‬و ;' ‪ r4‬ا‪ ;¡¢‬ت ا '‪.‬‬ ‫‪ uŠQ‬إ? ن ‪ „ ~ §)¨ 7‬ا ‪'B0‬‬

‫‪ ،žWXYQ 5 B4 I =I; -1‬إدارة ‪ k M‬ا ‪ ، 6 #$= mB‬دارا ا!'‪ ،‬ط‪3 ،1‬ردن‪ ،2010،‬ص ‪44-43‬‬
‫‪،2003 ،‬ص ‪83-82‬‬ ‫‪ -2‬ز‪E) a‬ن ‪ Q‬ض ﷲ‪ = O ،‬ا ‪ ، \ J‬أ; ; ت =‪ #Y‬د ا ي و ا ‪ †a ،CD‬رات ا‪ VÑ {¢‬ا‪ ،' ( B{¢‬ط‪،1‬‬
‫‪ -3‬ر~ ان و = ‪ Q‬ر‪ ،‬أ; ; ت =دارة ا ‪ ،‬دارا )‪DE‬ة‪ I ،‬ن‪ ،1997 ،‬ص‪67‬‬
‫‪ = Q -4‬ا ` ‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬ا ك ا ‪ 01 ' : ' f‬و إدار‪ ،ƒ/ * m ، 01‬ص ‪105-104‬‬

‫‪28‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪bv‬‬ ‫‪ := " 5 -‬ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر ' ‪ Ò G‬إدارة ا ‪w†a‬ة ا ‪ ،i ) e DZ R 5 VÃC ،'~D•B‬و ‪ v" % N/‬ن‬
‫ا ‪ ` * ')*+‬ة ‪ uŠQ ' 7‬إ"‪ d‬ذ ( ارات ‪DE )R‬ا ‪.')*+‬‬
‫‪ 'J v /‬أ( ( * ‪D•( 'J v /‬اض ‪ $‬ا‪ ;¡¢‬ت ا ' ‪ :3‬ى‪C '2 :،‬‬ ‫‪ C " -‬ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر' "‬
‫! ‪ B / ƒ‬وض ا ` ' و ا *`' ‪. 3‬‬
‫! ‪$k‬‬ ‫‪ C " -‬ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر' ( وض ‪ ¡Ów/‬م و أ ل ‪ Ê3 m * I@" 'J d‬اض ا ‪ „B" Vl‬وراءﻩ‪،‬‬
‫ا ‪w†a‬ة ا ‪ $ '~D•B‬إ* ل ا ‪ B‬ض ‪ /‬رة أ‪ %I $k ! [4€ ' C DÔe‬ا ` ' ‪D•C ( =!=)@ /‬ة‬
‫ا )=اد و ‪=Q‬م ‪p¡Ó‬‬ ‫' ‪N R‬ر ا @)=!= ‪ $FC‬ا ‪= ! %I‬ي ‪ $ Q 4‬ا و‪w" '4‬‬ ‫* ‪ BO‬ق‪ ،‬و ‪žl‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ا } ‪ 4‬ت‪ Ÿ @! ،‬ا ‪ *5 '2 J‬ار ‪ †c‬ط ا ‪ ')*+‬و ‪=Q‬م إر‪ ²‬ك * ‪. Sf‬‬
‫ت ا @†‪ ' F‬و ‪ /‬رة "=ر ‪.' G‬‬ ‫‪ )*+ $k ! -‬ت ا ‪ '~D•B‬ا ‪ C‬ء ‪ B /‬ض ‪ 3 $‬ال ا ‪ $Q ' I‬ا‬
‫! ‪O" $ $k‬‬ ‫‪ DZ R -‬ا ‪ B‬وض و* ' ‪ O ' * I‬إ* ل رأس ا ل ‪، :€ ©ª« $‬‬
‫[ ) ر‪ ' O²‬رأس‬ ‫ا =‪ :‬ات ا ‪ '!=BI‬إ\‪ ; O! $ u‬و ‪ m ` )j‬إ* ‪ ; .F‬و ‪N‬ا !‪+‬دي إ\‪ u‬ز دة إ‪4‬‬
‫ا ل(‪.‬‬
‫ا ('& ا ‪ :‬و‪, $ 5‬‬
‫ا ‪ †a‬ط ( دي !‪ B‬م ‪ $ [/‬و‪ ،„? K‬إذ " ‪DEC " ' * *3 [ ; 0‬‬ ‫" ا ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬دورا ;‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ 3‬ال و ‪ I( SfÕ R‬ات *@‪ 0‬ر =‪ †a / mC‬ط ( دي ‪ O4‬ا ‪=B‬م‪ ،‬و " ™‪N ©ª‬ﻩ ا ‪: „? K‬‬
‫أو@ ‪ #6= - N :‬ج‬
‫‪ $‬رؤوس ‪ 3‬ال‪،‬‬ ‫" ‪=( DEC‬ر ‪B / ÒY‬‬ ‫( د ا‪)R ¾!={¢‬‬ ‫ت *@‪ 0‬ر ‪ Ö 4‬ا ‪'J d‬‬ ‫إن إ‬
‫‪ $‬د‪ :‬رات و *@‪ 0‬رات ا ‪ J‬د!' أو ا‪N ،'2 ª¢‬ا ‪yC‬ن ا ™¡ ء إ\‪u‬‬ ‫و ‪ 7‬ن ‪ $‬ا ‪N‬ر " ‪N DEC‬ا ا ‪=B‬ر ا ‪v‬‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫و ~ ور‬ ‫ا ‪ I‬ك و ا ‪ )*+‬ت ا ' ا ‪=SØ 'J d‬ف ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬وض أ‪ Ÿ 2‬أ ا ‪t‬‬
‫‪ ' 4‬و *@‪ 0‬ر' ا ‪EG I $k ! e ،'J d‬ن ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬وض ‪ ƒ t $Q‬إ‪=2‬ار ‪ i‬ا )‪=I‬ات و ‪; /‬‬
‫† و‪ Q‬ت و ‪ C3‬اد‪ ،‬و ‪N‬ا ‪ uŠQ =Q )j‬ز دة ا‪=/ i¡Ù¢‬ور ا * ] ‪E/ C‬ن ا =‪ $ :‬و ا )@‪ ،$ 0‬و ‪N‬ﻩ‬
‫( د ا ‪N ،V”t‬ا و ‪i!=B" $Q .}C‬‬ ‫ا * ‪ ;)R uŠQ =Q )R 't‬و ‪ mÉ )R‬و ز دة ‪ 0@* i¡Ó‬ر و ‪ 4‬ج‬
‫‪ $ SÚ= C‬ودا‪ mn‬ا =‪.$ :‬‬ ‫ة )@‪/ $ 0‬‬ ‫ا ‪ I‬ك ‪ B‬وض ا‬
‫‪o0p;= - N : 6 A‬ك‬
‫إذ ! ‪ ? $k‬ن ا )‪Ek Sf‬ن ‪ $‬ا‪ {¢‬ل ‪ ¼ ¨ uŠQ‬ا ) ‪ ' e.Sf* m‬و ‪ $ DEÊ‬ا ) ‪ uŠQ m‬ا ‪=Q $ iÊ‬م‬
‫ا ‪.‬زم † اء ‪N‬ﻩ ا ) ‪ uŠQ m‬أن ! ‪=* i‬اد ‪uŠQ‬‬ ‫(=ر‪ uŠQ iST‬د‪ Sf ( mC‬ا (‪ P‬ا‪ ، ~ {¢‬و ذ ‪ i;OI / %‬ا‬
‫أ() ط ‪ }/‬ن د‪ i; :‬ا ) ‪N;C ،' B‬ا ‪ [4w $ 3‬أن ‪ C3 =Q )j‬اد ‪ " uŠQ‬ز‪ mÉ‬إ‪DZQ b7.Sf* i;( J4‬‬
‫ا ‪ e،$ p‬أ‪ 4 ]†a! [4‬ا ` ‪ uŠQ‬ا ) ‪ m‬و ا‪ =ª¢‬ت *‪ ،' e.Sf‬و ‪ ih $‬ز دة ‪ 4 i¡Ó‬ج و *@‪ 0‬ر‪.‬‬
‫‪ - >/ : A‬ا د@ت‬
‫إن ( م ا ‪ B‬وض ‪ ' )R 'J K /‬ا د‪5‬ت و إ‪ /‬ام ا ‪ ;r" ،i N‬أ ‪.: $ Sf‬ل ‪ 4 v‬ت ‪ Q‬ض ا ‪ BI‬د‪ ،‬و ‪' e‬‬
‫و* ? ا =‪ mC‬ا ‪ pC ،m G‬دة ‪ ' 3‬ا ‪ BI ' §)a‬د ا دا‪ $ mn‬إ \ ‪ 4 v‬ت ‪ Q‬ض ا ‪ BI‬د ‪ V” j ،‬إ* ‪=d‬ام‬
‫‪' )R‬‬ ‫? ن ‪ /‬رة وا* ' ‪ ' )R‬ا د‪5‬ت و إ‪ /‬ام ا ‪E/ i N‬ن ‪ t3‬اف ا ‪ ،'J d‬و أن ‪ ir‬ا‬

‫ن ا =وري‪ ،‬إدارة ا ك‪ ،‬داروا? ‪ ،‬ط‪3 ،3‬ردن‪ ،2006 ،‬ص ‪124‬‬ ‫‪.C -1‬ح )‪ $‬ا )‪ = Q = + ،VWXY‬ا‬
‫رف‪ ،‬دارا ‪ k‬ب‪ ،‬ا اق‪ ،1995 ،‬ص ‪113-112‬‬ ‫‪ = O iK 4 -2‬ا † ي‪ ،‬ا د و ا‬

‫‪29‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫دل ‪ m‬إ‪ Q‬د أ( ‪ uŠQ‬ا ‪ BI‬د‬ ‫ا د‪5‬ت ا ) ' و ا‪ / i ! ' =ª¢‬ا*`' ا † ‪ v‬ت ‪ mC= ' * 7‬و و* ]‬
‫ا‪ ~ {¢‬ة ا ‪ B‬م ‪NSØ‬ﻩ ا ; ' و ‪N‬ا ‪=B" $Q ÛWÜ 4‬م ا دات ا ‪ ' C‬ا ‪ e ،m G‬أن ( م ا رف ‪ƒ d/‬‬
‫ا دا‪ mn‬و إ* ‪=d‬ام أدوات ? ن ‪ :3‬ى ‪ $‬أوراق ' و ‪5 e‬ت * ‪DE0e =Q‬ا ‪ Q ;)R uŠQ‬ت ا د ' و‬
‫" * ‪. ; ¡Ó m‬‬
‫‪ #Y= (f R'#M st‬د‪J‬‬ ‫را‪ N : .r‬ز‪ uv‬ا ارد ا‬
‫‪ „ d‬ا ‪ Q `B‬ت‪ƒBO! žl ،‬‬ ‫" ز‪ mÉ‬ا ارد ا ' ا ' =ى ا‪ ;¡¢‬ز ا‬ ‫? ن دورا‬ ‫!‬
‫( د ‪ 4‬ا از‪=d! / 4‬م ا ) *' ( د!' و ? ‪ ،' 4‬و ‪= 3 ƒ BO" Jk! /‬اف ا * '‪.‬‬
‫' ا ‪ #‬دل ا ‪ x#‬ري‬ ‫; د; ‪,>/ :‬‬
‫‪ ،‬إذ ! ‪' ;* 'B t C‬‬ ‫وذ ‪.: $ %‬ل إ* ‪=d‬ام ‪ Q‬دات ا )@‪ '!=I‬و ا ‪ 0 " Vl‬أ = أ ‪ v‬ل ? ن ا‬
‫=‪ mC‬ا ‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر ' ‪ ~ m‬ن ‪ B‬ق ا ) رد و ا =ر‪.‬‬
‫‪ :‬أ‪ 6‬اع ا وض ا‬ ‫ا ('& ا‬
‫" ‪ „I‬ا ‪ B‬وض ا ‪ ' kI‬و‪=!=Q DE! ƒC‬ة‪ ،‬إذ ! ‪ ;J a " $k‬و‪ =GIC ، ST= ƒC‬ا ‪DE B‬ة‪ ،‬ا *`' و ا ` '‬
‫! ‪ $k‬ا ‪ B‬ل أن " ‪„ a‬‬ ‫‪ ( =GIC‬وض * ‪.F‬ل و ( وض *@‪ 0‬ر‪ ،‬و ‪Q‬‬ ‫~عا‬ ‫‪ ، 3‬أو )‬
‫ا ‪ B‬وض ‪ j‬د ‪ '2 : 'J /‬إ\‪ ' t u‬ا ' ذا‪ ST‬و ‪ i¡Ó‬ا ‪ µ‬ا ‪=B‬م‪.‬‬

‫ا ع ول‪:‬ا وض ا ‪ k f - # ,9‬ت =;‪oT#‬ل‬


‫ت ا ‪ B" Vl‬م ‪ SØ‬ا ‪ )*+‬ت ‪.:‬ل دورة * ‪.F‬ل ‪ ،‬أي ‪.:‬ل ‪D•C‬ة ‪= " 5‬ى ‪12‬‬ ‫‪ t †c‬ت * ‪.F‬ل ‡ ‪ 7‬ا‬
‫)‪(1‬‬
‫; ا‪N;C .‬ﻩ ا ‪ t †a‬ت ) ا ‪ 4 ،$‬ج‪ ،‬ا ز‪ k " S½w/—E " (mÉ‬ر ‪ * /‬ار أ‪ Ih‬ء ‪ Q‬ت ‪ 4‬ج‪.‬‬
‫! ‪C‬ﻩ‬ ‫! ‪.‬ءم ‪ ، Sf t m‬و ‪N‬ا ا‬ ‫و ‪ r4‬ا ` ‪ Sf‬ا ‪ k‬رة و ا ‪DE B‬ة ز ‪ O" S½yC ، I‬ج ‪ 4‬ع ‪E‬ن ‪ $‬ا‬
‫; ا ‪.: $ %I‬ل ‪ B/ žÝ)j‬وض * ‪.F‬ل‪.‬‬
‫و " " ] ‪N‬ﻩ ا ‪ B‬وض ‪ 7 O/ ' Q 'J /‬ت ا ‪=I‬وق ا‪ ')*+ / '2 ª¢‬ا ‪N‬ي !‪ v‬ن ة =!‪ I‬و ة دا?‪ ، I‬و ذ ‪%‬‬
‫د! ½‪ uŠQ S‬ا ‪.DEF‬‬ ‫) و"‪DE‬ة ا ‪ †a‬ط ا ‪ )*+‬ت و (=را‪O" uŠQ ST‬‬
‫أو@‪ :‬ا وض ا ‪ y‬ة‬
‫‪ -1‬ا وض ا ‪: .‬‬
‫أ‪ ،[I ¨ 2‬و "™¡‪ w‬ا ‪ )*+‬ت‬ ‫‪ 23‬ل ا =او ' ‪ ،' Q 'J /‬و ‪'; P)Y‬‬ ‫‡ ا ‪ B‬وض ا ;'‬
‫‪ Q‬دة إ\‪N 0 u‬ﻩ ا ‪ B‬وض ا ;' ‪ ² 2‬ت ' ‪ ،' (+‬و ‪N =G4‬ا ا ‪ I‬ع !‪: Š‬‬
‫وق‪:‬‬ ‫‪o ,>/ :1-1‬ت ا‬
‫‪ ²‬ت ا ‪ ' (+‬ا ‪ ! Vl‬ا ;; ا ‪ ²p‬ن‪ ،‬إذ ‪ Ÿ )j‬ا ‪N %I‬ا ا ‪ I‬ع ‪w/‬ن ! ‪Ÿ‬‬ ‫‡ ( وض ! ‪ ;OI‬ا ‪ „ Jd %I‬ا‬
‫=ود ‪E µ‬ن و =ة ‪ G " 5 'I‬وز ‪ ! 15‬م‪.‬‬ ‫) ب ا ‪ ²p‬ن =!‪I‬‬
‫‪ :2-1‬ا |{& ‪ st‬ا ‪ f‬ف‪:‬‬
‫‪،‬و‬ ‫ا‪=Q $Q i 4 'I pª¢‬م ‪ '! Je‬رأس ا ل ا‬ ‫‪ Q‬رة ‪ ( $Q‬ض ‪=? J bvI/‬ة ا ‪ ²p‬ن ا ‪N‬ي ‪B4 ¡Îj‬‬
‫=ود ‪E µ‬ن‪ ،‬و ‪D•J‬ة أ‪ t‬ل ‪. §)c‬‬ ‫! ‪ =)G‬د! إ ‪ " ' 4 v‬ك ) ب ا ‪ ²p‬ن ‪ v! bv‬ن =!‪I‬‬

‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪43‬‬ ‫‪، 6 #$= mB‬‬ ‫‪ ،žWXYQ 5 B4 I =I; -1‬إدارة ‪ k M‬ا‬

‫‪30‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫د ‪E/‬ن ‪. ;)R‬ت ا ‪=I‬وق و ا ‪ uŠQ {Î‬ا ‪ †k‬ف " ك ) ب ا ‪ ²p‬ن ‪ v! bv‬ن‬ ‫و ‪ uŠQ‬ا ‪ $ iÊ‬ا @† ‪ [/‬ا‬
‫)‪(1‬‬
‫' ‪= '2 : 0 " S• /‬ة ا ‪ B‬ض و ‪ ' t‬ا دل‪.‬‬ ‫=!‪ ، I‬إ‪ 5‬أن ‪ I‬ك إ‪ C. :‬ت‬
‫‪ :3-1‬ا وض ا ; ‪:‬‬
‫ا ‪ t †a‬ت ا * '‪ ،‬و ‪ ! 5‬ل ‪ 'C 7‬ا ‪ †a‬ط ‪ ! /‬ل ‪p‬ء ‪$‬‬ ‫‪ 4‬ع ‪ :‬ص ‪ $‬ا ‪ B‬وض ‪=d )j‬م‬
‫)‪(2‬‬
‫"‪ [J v‬ا ‪= [IQ ' I‬ة " = إ\‪ 9 '! Ê u‬أ ; ‪.‬‬
‫‪ Y :4-1‬وض ا ‪:}S‬‬
‫‪ ' ' Q‬ا ‪;BBO" ، F‬‬ ‫‪ Q‬رة ‪ ( $Q‬ض ! ‪ ŸI‬إ\‪ u‬ا ‪ ²p‬ن ا ;' ا‪ ' {¢‬إ\‪ u‬ا ) ' ا ` ‪'²‬‬
‫[ ‪ =e+‬و ‪ *€ ]BC + [Ik‬ب ‪ :‬ر ' و !‪ B‬ر ا ‪N %I‬ا ا ‪ I‬ع ‪ $‬ا ‪ B‬وض ‪ v! =IQ‬ن ‪ I‬ك [ "‪.=ew‬‬
‫‪ ' d ' ')*+ $‬و ‪ *€ $k‬ب‬ ‫‪ ( uŠQ P‬ار ا‬ ‫‪ 0@*À ' ¨ ')*+ P ( :.0 C‬ر و‬
‫‪N‬ﻩ ا‪w¡™" ' {¢‬‬ ‫‪ 4 } / 'B‬ت أو درا* ت أ‪ :‬ى "‪N N JI" G‬ﻩ ا ' ‪ ƒBO ! 5‬ا‪ {¢‬ل‪،‬‬ ‫‪'I‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ' =ة ( ‪DE‬ة ر ‪ B" 0‬م ا ‪ ')*+‬ا ' ا ‪N O / ' d‬ا‬ ‫‪" [I‬‬ ‫ا ‪ ')*+‬إ\‪`" ;kI/ u‬‬
‫)‪(3‬‬
‫ا ‪ B‬ض‪D•)j ¾ ،‬د ا ‪ %I‬أ ا [‪.‬‬
‫‪ -2‬ا وض ا•~ ‪: +‬‬
‫أ‪E 2‬ن ‪E/ $‬ن ‪N‬ﻩ ‪ 23‬ل‬ ‫‪ 23‬ل ا =او ' ‪ ،' Q 'J /‬و إ‪[ " 4‬‬ ‫‪N‬ﻩ ا ‪ B‬وض ‪'; DEÊ‬‬
‫)‪( 4‬‬
‫و "‪ i)BI‬إ\‪:u‬‬
‫‪ U>/:1-2‬ت ‪ st‬ا ‪bM‬و‪ 6‬ت ) ا >'‪ u‬أو ا ‪(u€ i‬‬
‫‪pd‬ون ‪E‬ن و ا‪ {¢‬ل ‪ / B‬ذ ‪ ) mn }/ uŠQ %‬ا ‪pd‬ون( ‪ }e‬ن‬ ‫‪ Q‬رة ‪ ( $Q‬ض !‪ [ =B‬ا ‪ ²p %I‬ن‬
‫‪ B‬ض‪ ،‬و !‪ uŠQ Æ a‬ا ‪ %I‬أ‪ Ih‬ء ‪N‬ﻩ ا ' ا ‪ $ =ew‬و د ا } ‪ 'Q‬ا ‪pd‬ن و ‪ Sf t‬و ا‪ ST J2‬و ‪;F‬‬
‫إ\‪DEÊ u‬ذ ‪ $ %‬ا‪ ©? ª¢‬ا " `' ‪ ، SØ‬و ‪=Q‬م ‪.'Q )¨ „ ;~ R‬‬
‫‪:‬‬ ‫تا‪.‬‬ ‫‪ U>/ :2-2‬ت ‪ st‬ا‬
‫دارة‬ ‫'‪ B"،‬م ‪E/‬ن ‪N‬ﻩ ‪DE:3‬ة ‪' 0‬‬ ‫‡ ‪ Q‬رة ‪ $Q‬إ"‪ ( J‬ت † اء و "‪ N JI‬أ ‪ F‬ل ‪=? J‬ة ا ) ` ت ا‬
‫' ذات ا ` ¨‪ m‬داري ‪ ،'; $‬و ا ‪ B‬و ‪E‬ن أو ا رد!‪$‬‬ ‫ا ‪ ) ' pe‬ا زارات(أو ا‪ Q ¡¢‬ت ا ‪ ' O‬و ا ‪ )*+‬ت ا‬
‫' و ‪ ¾ $ '2 :‬أ ' ا † ر‪ mÉ‬و‬ ‫‪ '; $‬أ‪ :‬ى ‪ ،‬و ‪ r4‬ا ` ' ‪ Q3‬ل ا ‪ B" Vl‬م ‪ SØ‬ا ) ` ت ا‬
‫' إ\‪ u‬أ ال ‪' DEÊ ' ªÞ‬‬ ‫‪ ; ¡Ó‬و ‪ t‬ق ا =‪ mC‬ا ‪ =G! ، §)c ' BhDZ R Vl‬ا ‪ B‬ول ا ‪ G4U / „ v‬ز‪[)J4‬‬
‫إ‪ G4‬ز‬ ‫ا‪ {¢‬ل =ى ‪N‬ﻩ ا ) ` ت‪ ،‬و ‪ `}! % N‬إ\‪ u‬ا ™¡ ء إ\‪ u‬ا ‪ {™ %I‬ل ‪N uŠQ‬ﻩ ‪ 3‬ال ‪ $‬أ "‬
‫‪N‬ﻩ ‪ F 3‬ل‪ ،‬و ‪N žÝ)R‬ﻩ ا ‪ B‬وض ا ‪ ;OI " Vl‬ا ‪ I‬ك ‪ B‬و ‪E‬ن ‪ $‬أ إ‪ G4‬ز ‪ F 3‬ل ‪=? J‬ة ا ) ` ت‬
‫'‪.‬‬ ‫' ‪ B §)@ /‬ت ‪ uŠQ‬ا ‪ BJ‬ت ا‬ ‫ا‬
‫‪ :3-2‬ا•~ • ا ‪ x#‬ري‪:‬‬
‫‪ $ v‬أ ‪ v‬ل ا ‪ B‬وض ا ‪ ;OI ! Vl‬ا ‪ ²p %I‬ن‪ ،‬و " ‪ ' Q 0‬ا‪ i ª¢‬ا ‪ G‬ري ( م ا ‪ †¨ %I‬اء‬
‫; ( " ر ‪ BO * Â‬ق‪ ،‬و !‪N O O‬ا ا ¯‪ ©ª‬ا =ا?‪ ' a‬إ\‪N '! Ê u‬ا ا ر ‪،Â‬‬ ‫ا ر(' ا ‪ G‬ر' ‪$‬‬
‫ا ر(' ( أن !‪EO‬ن أ ‪ ، =!=)R‬و ‪ ' Q DZ R‬ا‪ Q / ~ ( i ª¢‬ر‬ ‫‪ B! %I C‬م إذن ‪ `Qy/‬ء * '‬

‫‪.2-1‬ح ا =!‪ $) $‬ا )‪ ،VWXY‬ا ( ع ا ‪ CD‬و =‪ #Y‬د ا ‪ i Q ،‚ƒk‬ا ‪ ، k‬ط‪DE/ ،1‬وت‪ ،2003،‬ص‪38‬‬
‫‪ „ * = *-2‬ا ‪ ، I‬دور ا ك ا ‪ x#‬ر‪ CD -‬إ;‪ c‬رأ ال ا ‪o .‬ء‪ ')*+ ،‬ب ا‪=Ik* ،' ¡¢‬ر '‪ ،2000 ،‬ص ‪65‬‬
‫‪ -3‬ا ` ` ش‪ N،‬ت ا ك‪،‬د! ان ا ` ‪ Q‬ت ا‪،' ¡¢‬ط‪ ،7‬ا‪p¡¢‬ا? ‪ ،2010 ،‬ص‪58‬‬
‫‪ ،‬دور ا ك ا ‪ x#‬ر‪ CD -‬إ;‪ c‬رأ ال ا ‪o .‬ء‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪67-65‬‬ ‫ا‬ ‫‪-4‬‬

‫‪31‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫' ‪$‬‬ ‫‪N‬ﻩ ا‬ ‫‪N‬ا ا =!‪ ،$‬و ‪ = J )j‬ا ‪/ B %I‬‬ ‫أن ا ‪ ، ; {¢ 5 b` j %I‬و !‪ " r a‬ر‪ BO * Â‬ق ‪O‬‬
‫‪ * žÝ)j $ h‬ا‪.i ª¢‬‬
‫‪ : 6 A‬ا وض „‪3‬ﺮ ا ‪ y‬ة ) ا وض ‪ i = …- k a‬ء(‬
‫‪ % Ne žÝ)R‬ا ‪ B‬وض ‪—• U /‬ام أو ‪ ،m ( /‬و‡ ‪ =)G " 5‬إ‪ `Q‬ء أ ال ‪ t $ ' B B‬ف ا ‪ %I‬إ\‪ u‬ا ‪ ²p‬ن‪ ،‬و‬
‫ا } ن ا ‪N‬ي !‪ $ [I k [ [ =B‬ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬أ ال ‪ '; $‬أ‪ :‬ى‪،‬أي أن ا ‪b` j 5 I %I‬‬ ‫إ‪0 " 4‬‬
‫‪ B4‬دا‪،‬و ‪ ]BC [ Bh b` j $k‬و !‪ v‬ن }` ا إ\‪ u‬إ‪ `Q‬ء ا ‪ BI‬د إذا ‪ p¡Ä‬ا ‪ ²p‬ن ‪ uŠQ‬ا ‪ C‬ء ‪—• /‬ا "[‪ ،‬و ! } ‪N $‬ا‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪،bt‬ا ‪5 Jk‬ت و ا ‪ B‬ل‪.‬‬ ‫ا ‪ B‬ض ‪ 'h.h‬أ‪ 4‬اع و ‡ ا } ن‬

‫ا ع ا ‪ :‬ا وض ا ‪ k f - # ,9‬ت =;‪ c‬ر‬


‫ت ذات ا ‪D•J‬ات ا ` ' ا ; د‪ {™ 'C‬ل ‪ uŠQ‬و* ? إ‪ 4‬ج أو‬ ‫!‪ B/ = B‬وض *@‪ 0‬ر " ‪ %‬ا ‪ " Vl‬ل ا‬
‫‪ BQ‬رات ‪ $‬أ ‪ i r R‬ا ?= ا ) ‪ t †aC ، B‬ت *@‪ 0‬ر"‪ ¾ $ „ d‬ا ~ ع و ا ` ' ‪ t †c $Q‬ت‬
‫* ‪.F‬ل‪ ( „ d" % N ،‬وض " ; إذ ‪ =G4‬ا *`' و ا ` ' ‪. 3‬‬
‫أو@‪ :‬ا وض ا ‪;o‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪E/ I —E 4‬ن ‪EQ 4‬ن ‪ $‬ا ‪ B‬وض‪ '`* ،‬و ‪: 3 ' t‬‬
‫‪ -1‬ا وض ا ‪: 9 (; #‬‬
‫‡ ‪ I (5 ' d‬ء ‪5à‬ت و ا =ات وو* ? ا ‪ ، BI‬و ‪ G " 5‬وز =‪ ST‬ا ) ‪ I* m‬ات ‪ ،‬و ‪ Q‬دة ‪=)R‬د ‪N‬ﻩ‬
‫ا ‪ B‬وض ‪ uŠQ‬د‪ C‬ت @) و ' أو د‪ ' C‬وا =ة)‪ (3‬و "‪=/ i)BI‬ور إ\‪:u‬‬
‫‪ Y :1-1‬وض ‪† .#' 'd Y 9% (; #‬‬
‫! ‪ B / 3 ƒ‬وض ا ‪ m ` )j Vl‬ا ‪ %I‬إ‪ Q‬دة ‪= ; :‬ى ‪ )*+‬ت ' أ‪ :‬ى أو =ى ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‪،‬و ‪Ÿ )j‬‬
‫' ا‪ ' {¢‬إ ‪ Sg‬دون إ‪ r 4‬ر أ إ* ‪ BO‬ق ا ‪ B‬ض‪،‬و ‪N‬ا !‪+‬دي إ\‪ u‬ا ‪B‬‬ ‫[ ذ ‪ {¢ / %‬ل ‪ uŠQ‬ا ) '‬
‫‪ 3 = G" `: $‬ال و ‪Ne‬ا "‪ ©B4 ' v† IG‬ا ) '‪.‬‬
‫‪ Y :2-1‬وض ‪3„ 9 (; #‬ﺮ‪† .#' 'd Y‬‬
‫و ‪N‬ا ‪ V” j‬أن ا ‪ [ Q ` * / ÒY %I‬إ‪ Q‬دة ‪N i :‬ﻩ ا ‪ B‬وض =ى ‪ ' ')*+‬أ‪ :‬ى أو =ى ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‪ ،‬و‬
‫‪yC \ /‬ن ا ‪ v! %I‬ن }` ا إ\‪ u‬إ‪ r 4‬ر ½‪= '! S‬ة ا ‪ B‬ض ‪ D•*5‬ع أ ا [ و ‪ I [I‬ك ‪ 3 = G" `:‬ال‪e ،‬‬
‫ا‪ I [4‬ك ‪ ( / '` " t d‬ع ا ‪ %I‬أز ' ‪ ©B4‬ا ) '‪.‬‬
‫‪ -2‬ا وض ‪: 9 '- k‬‬
‫‪ µ‬ا ‪DE k‬ة ا ‪ $k ! 5 Vl‬أن‬ ‫ت ‪ r4‬ا‬ ‫‪N‬ﻩ ا‬ ‫"™¡‪ w‬ا ‪ )*+‬ت ا ‪ B" Vl‬م ¨)@‪ 0‬رات ‪ ' t‬إ\‪ u‬ا ‪ I‬ك‬
‫= ‪ ،‬و ‪ r4 % Ne‬ا =ة *@‪ 0‬ر و ‪D•C‬ات ‪ r 4‬را ` ' ( ا =ئ ا‪ {¢‬ل ‪ Q uŠQ‬ا?=‪ ،‬و "‪ J‬ق =ة‬ ‫‪Sá R‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ‪ B‬وض ا ‪ I* m * F‬ات و " = إ\‪ †Q '! Ê u‬ون *‪ ،'I‬و ‪ r4‬ا ` ' ‪N‬ﻩ ا ‪ B‬وض ‪yC‬ن ا ‪ I‬ك‬
‫در إد‪ :‬ر ' ‪ ،' t‬و ا ‪ t d‬ا ' ;‪N‬ﻩ‬ ‫ا ‪ G‬ر' ‪ B" 5‬ى ‪N Sg Q‬ا "‪ B‬م ‪ I/ SØ‬ك ‪ Q5 ' d‬د ‪uŠQ‬‬
‫أو‬ ‫ا ‪ B‬وض "=‪ ; C‬إ\‪ u‬ا ‪ $Q ¾O‬ا * ? ا ‪N $ ={™ ' Jk‬ﻩ ا ‪D•†R ¾ ، t d‬ك ‪=Q‬ة ‪ )*+‬ت ا‬
‫‪.‬‬ ‫"‪ B‬م ‪ 4 ~ `/‬ت ‪ ' B B‬ذات ( ' ‪ ( ' Q‬ا † وع ‪ ' Q‬ا‬

‫ب ا‪=Ik* ،' ¡¢‬ر '‪،1999 ،‬ص ‪57‬‬ ‫‪')*+ ، B‬‬ ‫‪ -1‬أ = ‪E) $/‬ن ‪ $/‬ا = ا‪ d (Q ،V” ){¢‬ت ا ‪ i‬ن ا‬
‫‪ - 2‬ا ` ` ش‪ N،‬ت ا ك‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪75-74‬‬
‫ا ‪= p‬ا‪E4‬ن‪ ،‬أ; ; ت ‪ CD‬ا•ˆ‪ ,‬زا ‡‪ ،C‬داروا? ‪ ،‬ط‪ Q ،1‬ن‪ ،1999 ،‬ص ‪47‬‬ ‫‪-3‬‬

‫‪32‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪: 6 A‬ا ض =‪ xJ‬ري‬


‫‪ Q‬رة ‪ B! ' Q $Q‬م ‪ %I/ S‘ /‬أو ‪ ' ')*+‬أو ‪ m~ / % N 4 4 ( ' + DE w" 'e‬آ‪5‬ت و =ات أو‬
‫!‪ G‬ر ‪ m ،‬إ ‪ ' 4 v‬ا ‪ I‬زل ‪ '! S½ S•Q‬ا ‪D•J‬ة ا (= ‪ ، Sg Q‬و‬ ‫أ!' أ‪ 2‬ل د!' أ‪ :‬ى ‪ O/‬زة ‪§* uŠQ ')*+‬‬
‫! ‪ i‬ا @)=!= ‪ uŠQ‬أ() ط ! ‪ G! $ h žÝ)R S½w†¨ ƒJ‬ر‪.‬‬
‫و ‪ I‬ك أ‪ 4‬اع ^? ن !‪ G‬ري و ذ ‪ ) %‬ا ر ا =‪ ' t )O C ،‬ا ‪ ? =G4 =B‬ن !‪ G‬ري ا \ و‬
‫~ ‪ ? =GIC [Q‬ن !‪ G‬ري ‪ 2o‬ل ا ‪ ' BI‬و ? ن !‪ G‬ري‬ ‫? ن !‪ G‬ري ا ‪ ، Š‬أ ‪)O/‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫‪ 2o‬ل ا ‪.' BI DEF‬‬

‫‪ B‰‬اد‬ ‫‪ :‬ا وض ا‬ ‫ا عا‬


‫‪ BJ4‬ت *‪.Sf‬ك ا‪ C€ / '2 ª¢‬اد‬ ‫! ‪N 0‬ا ا ‪ I‬ع ¨†‪ Q v‬م ا ‪ B‬وض ذات ا ` ¨‪ m‬ا ¯‪" ;C= ،VWäª‬‬
‫‪ =!=)R‬ا †•‪ !D‬ت ا ¯‪ Co ' ª‬اد دون إ* ‪=d‬ام ا ‪ BI‬د‪ I % Ne ،‬ك‬ ‫‪ ( ` e‬ت ? ن ‪ .0‬ا ‪)R Vl‬‬
‫)‪(2‬‬
‫( وض «‪=B" ' ª‬م ‪ ª«o‬ص ذوي ا =‪ :‬ل ا ‪ ،' / 0‬و "@‪N * I‬ﻩ ا ‪ B‬وض ‪ m‬ا =‪ :‬ا †; ي ‪ ²p‬ن‪.‬‬

‫ا ع ا ا‪:ur‬ا وض ا ‪ - # ,9‬ا ‪ x#‬رة ا•~ ر‪9‬‬


‫أو@ ‪ :‬ا ‪ - #‬ا ‪3‬ﺮ ‪ x#' 9‬رة ا•~ ر‪ - N) 9‬ا اردات(‬
‫ا ‪ BJ‬ت ا‪ @/ '2 ª¢‬دل ا ) ‪ m‬و ا‪ =ª¢‬ت‬ ‫‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر ' "‬ ‫ا ‪3 DE B‬‬ ‫‪ Q‬تا‬ ‫‪)R‬‬
‫أ( و(‪ $k P‬و ‪=/‬ون أي‬ ‫‪ m‬ا‪ ª¢‬رج ‪ := /‬ا ‪ %I‬و إ" [ ‪ ¡™ /‬ء إ\‪=Q u‬ة أ‪ 4‬اع و ‪ t‬ق ‪'J d‬‬
‫ا اردات و ‡ ‪:‬‬ ‫و ا ‪ B‬ض ا ‪/ 'B‬‬ ‫‪ Q‬ا( ‪ ،‬و ‪ " ' Q 'J /‬د‪ 'h.h IC‬آ ت أو أ*‬
‫‪ # = _ 1‬ـ ـ د ا >‪ c‬ي‬
‫‪ , :1-1‬م = ‪ #‬د ا >‪ c‬ي‬
‫‪ QÀ = j‬د ا )@‪=I‬ي أ = و* ? ا =‪ mC‬ا ; ' ‪ "U‬م ا ‪.‬ت ا ‪ G / 'B‬رة ا‪ ª¢‬ر ' ‪ Q5 C ،‬د‬
‫ا )@‪=I‬ي ‪E/ 'Bh = " 5‬ن ا =رو ا ) رد‬
‫! ‪ QÀ 0‬د أ )@‪=I‬ي " ‪ %‬ا ' ا ‪ S‘ / B! Vl‬ا ‪ %I‬ا ) رد أن !‪ O O‬ا ) رد ‪—• À‬ام‬
‫‪ =!=)@/‬واردا"[ أو ا )@‪=I‬ات ا ‪=" Vl‬ل ‪ uŠQ‬أن ا =ر(= ( م ‪y/ . C‬ر* ل ا } ‪ 'Q‬ا (= ‪. Sg Q‬‬
‫‪E/‬ن ‪EkI/‬ن أو أ‪ k =; R v DÔe‬ب‪ B" ،‬م ‪ [ C‬ا ‪ I‬ك ‪=2y/‬ار ‪ QÀ‬د ا )@‪=I‬ي ‪ I/‬ءا ‪uŠQ‬‬ ‫‪Y" " ;C‬‬
‫[ ا ‪ I‬ك ا ‪ [ ' / B‬و ا =ا‪ mC= / [ C ' :‬إ\‪ u‬ا ) ‪N $ $!= J‬ﻩ ‪ QÀ‬دات ‪/ B‬‬ ‫‪ R‬ت ‪ Sq. Q‬و " •—م ‪/‬‬
‫† و‪ ;t‬أو ( ل‬ ‫)@‪=I‬ات «{‪ $‬أو )@‪=I‬ات "‪ N JI‬و أداء ‪ =:‬ت ‪ I‬ص ‪ Q5 / Sg Q‬دات ‪ ،‬و ` ‪" 'B/‬‬
‫)‪( 3‬‬
‫‪5 e‬ت )@‪NSØ '` " '!=I‬ﻩ ‪ QÀ‬دات ‪ ،‬أو "=اول )@‪=I‬ات «{‪ † 'B/ ` $‬وط ‪N‬ﻩ ‪ QÀ‬دات‪.‬‬

‫‪:2-1‬أ‪ k‬اف ‪ # %‬د ا >‪ c‬ي‬


‫)‪(4‬‬
‫"‪ $ k‬أ‪ t‬اف ‪ Q‬د ا )@‪=I‬ي أر‪ ' å‬أ‪ t‬اف ‪: i‬‬

‫'‪ ،‬ا ‪ B‬ة‪ ،1993 ،‬ص ‪62‬‬ ‫‪-1‬إ‪ /‬ا ‪ d i‬ر‪ ،‬ا ‪ - #‬ا ‪ 0• CD CD‬ج إ‪ MN‬ذ ا ارات‪ G43 ' k ،‬ا‬
‫‪ ، B‬دار ‪ ، Ê‬ا ‪ B‬ة‪ ،2001 ،‬ص ‪259‬‬ ‫‪ 2 P = -2‬دق‪ ،‬أدوات و ‪ N‬ت‬
‫‪ ،‬ط ‪ ،2003 ،7‬ص ‪.10‬‬ ‫ا >‪ c‬ي‪ :‬أ‪ Z‬اء ‪ st‬ا•ˆ ا‪ &6‬ا • ‪ -‬و ا ا‪ CŽ‬ا ‪(#‬‬ ‫‪ -3‬أ = ‪ # %، i IÊ‬د ا >‪ c‬ي و ا ‪#‬‬
‫ا >‪ c‬ي‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪.29 -26‬‬ ‫‪ - 4‬أ = ‪ # %،i IÊ‬د ا >‪ c‬ي و ا ‪#‬‬

‫‪33‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫;=ا ‪ uŠQ‬د‪mC‬‬ ‫‪ °¢‬ا ) ‪= J‬‬ ‫ر ‪ # o‬د ‪ %I / žÝ)j :‬ا ‪ Q. Ÿ" J‬د‬ ‫‪ ‘ d -‬ا ‪•f‬ﺮي أو ا ‘ ا‬
‫( ' ا ‪ 'BJ‬ا ‪E/ 'G DZ‬ن ا ‪ mn‬و ا †•‪D‬ي ‪ 7 ƒ BO" =IQ‬ا † وط ‪.‬‬
‫‪ -‬ا >‪ v! =( : #‬ن «‪ ª‬أو ‪ 'Q G‬أ«‪ ª‬ص أو ‪. 'e‬‬
‫‪ -‬ا ‘ ا ‪b.‬ز أو ا ‪ # o gF‬د ‪ ;r! :‬أ!} أ = ‪ t3‬اف ?‪ QÀ ' )Y‬د ا )@‪=I‬ي و ! ‪ ƒBO‬ذ ‪%‬‬
‫‪ v" =IQ‬ن وط ا (= ‪E/‬ن ا ‪ mn‬و ا †•‪D‬ي " ` "‪ QÀ O‬د ‪ ،‬إذن ا ‪ %I‬ا ‪p‬ز ا ‪%I‬‬
‫ا ا* ‪ = /‬ا ) ‪= J‬‬
‫‪ # % & k -‬د ‪ :‬و ! ‪ 0‬ا †•‪D‬ي أي ا ) رد و ‪ QÀ Ÿ C t‬د ‪.‬‬
‫‪:3-1‬أ‪ 6‬اع = ‪ #‬دات ا >‪ J c‬ـ ـ‬
‫‪ I‬ك أ‪ 4‬اع =د ‪ Q.‬دات ا )@‪ $k ! '!=I‬إ!‪ G‬ز ‪: Š! C‬‬
‫‪ # % -‬دا ‪TG d‬ء‪:‬‬
‫ت ا †•‪D‬ي ‪ QÀ Ÿ" C‬د و ‪ v! [Ik‬ن أ(‬ ‫‪ QÀ‬د ا )@‪=I‬ي ا ‪= ! ¼BI / B‬ر ‪ °¢‬ا ) ‪ = J‬و‪BC‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ = J ) ' ?.‬و أ‪D•† ' ?. DÔe‬ي‪.‬‬
‫‪ # % -‬د ا ‪3T‬ﺮ‪ T G d Y‬ء ‪:‬‬
‫‪ QÀ‬د ‪ ،‬أن !=‪ mC‬أو !‪ B‬ا =‪ ' B mC‬ا‪5 {¢‬ت أو ا ‪5 k‬ت و‬ ‫‪=O =; R‬د و (`® ‪ ( $‬ا ‪%I‬‬
‫ا )‪=I‬ات ا ‪ `4 ; =B! Vl‬ق ا ‪ uŠQ =ew‬أ‪ i" [4‬ا ‪ %I Ÿ J‬ا ‪p‬ز ‪ % " P4 7 t‬ا )@‪=I‬ات ` ‪ † 'B/‬وط و‬
‫)‪(2‬‬
‫ا } ا‪ ]/‬ا ‪ QÀ Sg Q ©4 Vl‬د‪.‬‬
‫‪ # % -‬د ا ‪ ’U‬ا ‪3T‬ﺮ‪ T G d Y‬ء ‪:‬‬
‫ذ ‪ %‬ا ‪ I‬ع ‪ Q $‬دات ا )@‪ '!=I‬ا ‪N‬ي ‪ %I/ =; R ` ! 5‬ا ) رد ‪ ` ! / ]BC‬أ!} ‪%I/ =; R‬‬
‫ا =ر ‪ ( = ew" v uŠQ‬ل ‪ ' )R‬ا =!‪ $‬ا ‪ $Q ÛWÜ I‬ا =! } ‪ ، 'Q‬و ‪ r4‬ا ‪ v‬ن ‪N‬ا ا ‪ I‬ع ‪ Q $‬دات‬
‫)‪( 3‬‬
‫!‪ 4 ~ uŠQ B‬ت ( ' ‪E/ $ DZ j ;C ،‬ن ‪ à‬ت ا † ‪ *À ' n‬ل‪.‬‬
‫‪b :4-1‬ا‪ J‬و > وئ ‪ # %‬د ا >‪ c‬ي‬
‫أ‪ -‬ا ‪b‬ا‪: J‬‬
‫)‪(4‬‬
‫إ~ ‪ 'C‬إ\‪ QÀ ' p u‬د ا )@‪=I‬ي ‪ [4 7‬أداة و‪ C‬ء و أداة ا? ن ‪ ƒBO! [4yC‬ا ‪p‬ا! ~ ‪ ' C‬ا ' ‪:‬‬
‫‪ -‬إ‪ i rI" uŠQ j [4‬ا ‪E/ '(.‬ن ا ‪ mn‬و ا †•‪D‬ي ‪ =!=O / ،‬ا‪ J2‬ت ا } ‪ ~ 'Q‬ع ‪ QÀ‬د ‪ ،‬و ‪E R‬ن‬
‫‪ v‬ن و " ر ‪ i!=B" Â‬ا )@‪=I‬ات ‪ ،‬ذ‪ 'B t e‬ا ¯{‪ v ،$‬ن و ‪ =Q‬د‪ ' ( mC‬ا } ‪. 'Q‬‬
‫‪ -‬إن ا ‪ ;r! 5 mn‬إ‪=/ 5‬ل ا‪ =;¡¢‬و ا (‪. *. P‬م ‪ $Q‬ا ‪ pe‬ا \ و ا ‪ G‬ري †•‪D‬ي ‪æ ` [4€ ،‬ن إ\‪u‬‬
‫‪ QÀ‬د ‪.‬‬ ‫‪/ [B‬‬
‫‪ :À B4 -‬ص ا ‪ bn }B‬و "‪ 'J v‬ا ‪ I‬ز‪ Q‬ت ‪ °¢‬ا ) ‪€ = J‬ن أي ‪p4‬اع ¨†‪ 'B/ ` [4w‬ا } ‪ ` 'Q‬ت‬
‫و وط ا †•‪D‬ي * ‪ mC ! [ G‬د‪ Q‬ة أ م ‪ ' kO‬ا ) ‪= J‬‬

‫' ا ‪ B‬ة و ا ‪ k‬ب ا‪ ،1993 ، ® ¡¢‬ص ‪10‬‬ ‫ل ا =!‪ Q $‬ض‪ # = ،‬دات ا >‪ ، J c‬دار ا •‪ '}S‬ا ‪' ` ،' ²‬‬ ‫‪ŠQ -1‬‬
‫ر‪ †a ، 6‬رات ا‪ VÑ {¢‬ا‪ ،' ( B{¢‬ا ` ' ‪3‬و\‪ ،2006 ،u‬ص ‪128‬‬ ‫‪ e ¶J` - 2‬ل ‪،[t‬ا ‪ .‬د ا ‪ x#‬ر‪ -‬و ' ت ا ك‪ :‬درا;‬
‫ا >‪ c‬ي‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪14‬‬ ‫‪ -3‬أ = ‪ # %،i IÊ‬د ا >‪ c‬ي و ا ‪#‬‬
‫‪ O‬د `‪ ¶J‬ا ‪ I‬ت ‪F> ،‬و ا ‘ ‪ Y CD‬ل ا > ات ‪ •6 CD‬م ‪ # %‬د ا >‪ c‬ي‪ ،‬داروا? ‪ ، †a‬ط ‪ ،2005 ،1‬ص ‪45‬‬ ‫‪C- 4‬‬

‫‪34‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ * $‬ت ( ا‪E4‬ن ا ف و أ* را ‪.‬ت ‪ ،‬و أ‪DE *À ' r4‬اد و ا =! ‪ $ 7 = /‬ا =ر و‬ ‫‪ -‬ا ‪B‬‬
‫' أن أ‪ h‬ن ا } ‪ )R 5 mn‬ى ‪ Q ƒ t $Q‬دات ا )@‪ ، '!=I‬و !‪ v‬ن ذ ‪%‬‬ ‫ا ) رد و ا ‪ƒ ` * Vl‬‬
‫‪D• /‬اط ‪=2U‬ار ‪ QÀ‬د ¨ ' ‪. 'I‬‬
‫‪ G‬ل ا‪ ik{¢‬ل =ى " ا‪ ƒC‬ذا ء ‪ K‬ا )@‪=I‬ات ا ` ‪ '²‬و‬ ‫‪ -‬إن ا ‪ %I‬أ‪DZ: DÔe‬ة و درا!'‬
‫ا ' =‪ mC‬و ‪E/‬ن ورد ‪ `:‬ب ‪ QÀ‬د و ‪N‬ا ‪=/‬ورﻩ !‪ v‬ن أ* * ™{‪ ${« $Q ik‬ا } ‪'Q‬‬
‫ا ا‪ ' Ê 'BC‬ا †•‪D‬ي !‪ $ B‬ا ‪ I‬ز‪ Q‬ت ‪NSØ‬ا ا‪ ª¢‬ص ‪.‬‬
‫‪ -‬إن ‪ QÀ‬د ا )@‪=I‬ي ( ا ‪ ' C 'J v‬ا ‪ ' ( %I‬و ا )§ ‪ $Q‬ا ‪ ! 5 %I‬ض إ\‪'G @4 t d u‬‬
‫‪=I@) / ]BC‬ات و ‪ ÒY‬ا } ‪. mn‬‬ ‫أ‪! [4‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ب‪ -‬ا ‪N : k M‬ﻩ ا‪ i )B" $k ! ' {¢‬ا ‪ t d‬إ\‪EQ 4 u‬ن ‪:‬‬
‫‪ d '.# k M -‬ك ‪:‬‬
‫ا ‪ B‬ض ا )@‪=I‬ي و ;‪N‬ا ‪=Q t d '~ Q VÃC‬ة وا ‪: S• eN4 Vl‬‬ ‫‪ i c‬أن ا ‪ I‬ك " دورا ;‬
‫‘ ا >‪ #‬رد ‪ :‬و ! ‪ ƒ‬ا‪ `ª¢‬أ* * إذا ‪ 7‬ن ا ‪ B‬ض ا )@‪=I‬ي ‪ F ^ / ( DEÊ P§0‬ء ‪ ،‬أي أن ا ‪%I‬‬ ‫‪>” d‬‬
‫=ر إذا "‪ =ew‬أن ا ‪ J"À i" 'B/ ` ƒ? h‬ق ‪ [ Q‬أ‪ Ih‬ء ‪ QÀ Ÿ C‬د ) ‪ R‬د‬ ‫! ;= ‪ $ h =!=)@/‬ا } ‪'Q‬‬
‫‪ 7‬ا )‪+‬و ' ‪ uŠQ‬ا ‪E ( %I‬ن أ‪DEÊ Ÿ ! [4‬وا‪ $ ƒh‬أن ز‪ [4 ²‬ا ) رد ‪=)j‬د ( ' ا } ‪. 'Q‬‬
‫' ورود ا } ‪ 'Q‬و ‪ ) $k ! 5‬رد ‪yC S• h =!=)R‬ن !` ; ' @)=!= ‪ $‬ا ‪ C " ' bJC %I‬ا ‪'B0‬‬
‫‪E/‬ن ا ‪ %I‬و ز‪ [ ŸI ! [4yC [4 ²‬ا )@‪=I‬ات ا ‪ i )j ;B t $Q Vl‬ا } ‪ B C 'Q‬م إ ‪ ; O /‬إذا ‪ P4 7‬اد أو '‬
‫أو ‪ ; /‬إذا ‪ I P4 7‬ت ½‪ .e bJC ، ' ? S‬ا‪E {¢‬ن ‪yC‬ن ا ‪ %I‬ا ‪N‬ي ! ‪ O‬ا ‪. t d‬‬
‫‪+) mB" % Ne‬و ' ا ‪ 'B/ ` $ =ew‬ا ‪ † 'BJ‬وط ا ‪ Sg Q ƒJ‬ا ‪ =B‬و وط ‪ QÀ‬د ا )@‪=I‬ي ) ‪/‬‬
‫ذ ‪ %‬ا )@‪=I‬ات ( ‪ uŠQ‬ا ‪ QÀ Ÿ" C %I‬د ا )@‪=I‬ي ‪ [ J /‬ر?‪ ÒY‬و ‪ [ Q‬أ!} ا ‪ 4 $ =ew‬ذج ‪ Q‬دات‬
‫ا =رة أ½‪ ƒJ " S‬ا †‪ v‬و ا } ن ‪ m‬ا ‪ B‬ا‪ =Q‬ا ' ا درة ‪ 'C Ê $Q‬ا ‪ G‬رة‬
‫ر ‪ %I/ % Ne:‬ا =ر ! ‪+) O‬و ' ‪ ©OC‬ا )@‪=I‬ات و ` ‪ 'B/‬ا ‪ † 'BJ‬وط ‪ =BQ‬ا ‪m‬‬ ‫‘ا‬ ‫‪>” d‬‬
‫ا ‪ " Vl‬د إ [ ‪ $‬ا =ر )ا ‪. ( mn‬‬
‫‪ $ 7‬ا =ر و ا ) رد ‪N‬ا ا ‪ I‬ع ‪ $‬ا ‪ B‬ض ا )@‪=I‬ي ) ‪ P§0‬و ‪ F ^ / (DEÊ‬ء ( ‪. O ! 5‬ن )‪+‬و ' ‪DE e‬ة‬
‫‪E‬ن ا دل‬ ‫‪ ،‬إذن )‪+‬و ' ا ‪ N JI‬ا (=!' ا ‪E/ i " Vl‬ن ‪ t3 „ d‬اف و ا ‪ rC O‬ت ‪ B uŠQ‬ق ا‬
‫ا =و\ "‪ uŠQ mB‬ا ‪ QÀ Ÿ" C %I‬د و ا ‪ %I‬ا ا* ‪.‬‬
‫‪: a$ Sb d '.# k M‬‬ ‫‪-‬‬
‫(‪:‬‬ ‫‪ (Q‬ا >‪ #‬رد ) ‪76‬‬
‫‪ ) ' )a /‬رد ‪ ،‬ا } ‪ m ` )R 'Q‬أن "‪ v‬ن ‪ ، [ ` 'B/ ` DEÊ‬و ;‪N‬ا ! ‪ $k‬أن !` ~ ن ‪ƒ ! ، ["=? J‬‬
‫‪DE* $)O/‬ا '‬
‫ر ‪ ) :‬ا >‪: ( #‬‬ ‫‪ (Q‬ا‬
‫=ر ‪ 3 [ ƒBO ! .C‬ن ‪ žWä(3‬إ‪ 5‬إذا ‪ 7‬ن ا ‪ B‬ض ا )@‪=I‬ي ا } ‪ $‬ا •—ام ا ‪ I‬ك ‪uŠ C ،‬‬ ‫أ ‪' )a /‬‬
‫) ى ‪N‬ﻩ ‪DE:3‬ة "‪ v‬ن درا*' ا ‪DÔew/ t d‬د(' ‪.‬‬

‫' *‪=Ik‬ر'‪ 2005 ،‬ص ‪65‬‬ ‫‪ = Q = * -1‬ا ‪ 0Qp p‬ن ‪ # =،‬د ا >‪ c‬ي ‪ ' 7،‬ا ‪ G‬رة ‪،‬‬

‫‪35‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا >‪ c‬ي‬ ‫‪_ 2‬ا ‪#‬‬


‫ا >‪ c‬ي‬ ‫‪ , :1-2‬م ا ‪#‬‬
‫ا )@‪=I‬ي آ ' !‪ B‬م ‪ S‘ /‬ا =ر ‪=2y/‬ار ‪ ' e‬و إ‪ `Q‬ء ‪ 7‬ا )@‪=I‬ات إ\‪ u‬ا ‪ %I‬ا ‪N‬ي ! ‪، [ 0‬‬ ‫ا ‪O‬‬
‫¾ !‪ B‬م ‪N‬ا ‪ y/ DE:3‬اءات ا @) ‪=I@) i‬ات إ\‪ u‬ا ) رد أو إ\‪ u‬ا ‪ %I‬ا ‪N‬ي ! ‪µ i )R / B [ 0‬‬
‫ا ‪ 'BJ‬أو ( ل ا ‪. ' k‬‬
‫ا )@‪=I‬ي أن ا •—ام ا =ر ‪= ! 5‬ى ا ;= ‪y/‬ر* ل ا } ‪ e 'Q‬أن ا ) رد ‪5‬‬ ‫و "‪=G‬ر ا ‪ 'r .‬ا ‪O‬‬
‫)‪(1‬‬
‫! ‪ $k‬أن ‪ i )j‬ا )@‪=I‬ات إ‪ ( = ¨ 5‬ل ا ‪ ' k‬أو ‪ =!=)R‬ا ‪. µ‬‬
‫ا >‪ c‬ي‬ ‫‪ :2-2‬أ‪ k‬اف ا ‪#‬‬
‫) ‪(2‬‬
‫‪:i‬‬ ‫و ! =‪ ' Q ƒ BO" :‬ا ‪ ¼ B‬ا )@‪=I‬ي أر‪ ' å‬أ‪ t‬اف ‪Q‬‬
‫‪ :‬و ‪ Q‬دة ا ‪ ) mn‬ا =ر ( !‪ B‬م ‪ m G/‬ا )@‪=I‬ات "‪ [kI ;OI ! i‬و ‪ [ b` j‬أ ‪O /‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪-‬‬
‫) ‪%I/‬‬ ‫ر ‪ ¶B ! :‬ا )@‪=I‬ات ‪ $‬ا =ر ‪ B! i" ،‬م ‪ ) ; O /‬إر* ; إ\‪ u‬ا ‪ %I‬ا ‪O / „ v‬‬ ‫‪‘d -‬ا‬
‫ا ) رد ( ‪N‬ا ) ‪3‬وا ا ‪ B‬ت ‪ $‬ا =ر ‪.‬‬
‫‪ i )@/ i SÚ :‬ا )@‪=I‬ات ) رد * اء ‪ / B‬ا =‪ G / mC‬د ‪.tÀ‬ع أو ‪/ B‬‬ ‫‪ -‬ا ‘ ا •'‪# d R‬‬
‫‪ 'BO ) ( 'G J* ) ' e‬ا =‪= = ¨ mC‬ة ز ‪. 'I ' I‬‬
‫‪ / B‬ا =‪=B4 mC‬ا أو ‪ / B‬ا ‪ B‬ل ‪.‬‬ ‫‪ -‬ا >‪ #‬رد ‪ :‬و ا †•‪D‬ي ا ‪N‬ي !‪=B‬م [ )@‪=I‬ات ا ‪O‬‬
‫ا •—ام ا ‪ I‬ك ) ‪ %I/‬ا =ر و ‪ %I/‬ا ) رد ( إذ أن دور ‪ 4 h‬ي‬ ‫ا )@‪=I‬ي ) ا ‪)j 5 ( ¼ B‬‬ ‫‪' Q‬ا ‪O‬‬
‫‪ B" ' Q S½€‬م ‪ uŠQ‬أ* س ا ‪E/ 'B0‬ن ا =ر ) ا ‪ ( mn‬و ا ) رد ) ا †•‪D‬ي ( ‪.‬‬
‫ا >‪ c‬ي‬ ‫‪ :3-2‬أ‪ •y‬ل و أ‪ 6‬اع ا ‪#‬‬
‫)‪(3‬‬
‫ا )@‪=I‬ي ‪:‬‬ ‫" ‪ 0‬أ ‪v‬لا ‪O‬‬
‫أ‪ • '>/ -‬ا >‪ c‬ات ‪ d‬ا ‪: uB‬‬
‫أو ‪ C‬ر ‪ ،‬إ‪ 5‬أن ا رد !‪ r a‬و‪ 2‬ل ا } ‪ i )Y 'Q‬ا )@‪=I‬ات "‪ i‬ا =‪¼ ¨ bJC ، mC‬‬ ‫أن ‪i ! 5‬‬
‫ا‪5 {¢‬ت ا رد ‪ O! VÑI 3‬ول ‪ C‬ض ا ‪ B‬ل ‪ $‬ا ) رد ‪ %I C ،‬ا ‪N; 0‬ﻩ ا ' ‪ i )j 5‬ا )@‪=I‬ات †•‪D‬ي‬
‫‪ ،‬إ‪ = ¨ 5‬ا =‪ mC‬ا ‪ J‬ري ‪ ،‬و ‪N‬ا ا †•‪D‬ى !‪ Q r a‬دة و‪ 2‬ل ا } ‪ [ i )j bv 'Q‬ا )@‪=I‬ات و !‪ B‬م ¨ ' ا =‪mC‬‬
‫ا ‪ " J‬رة ‪=/‬ون‬ ‫‪ ' bRà‬ا"‪ J‬ق ا ` ‪EC‬ن ا ‪ =B‬أو ا* ‪.‬م ا )@‪=I‬ات أو ! ‪ i‬ا ‪O / 3 Sg Q DEhw‬‬
‫ا ا‪ 'BC‬ا ) ‪ ) 'B‬رد و ‪ uŠQ G! [ Q‬ا ) رد أن !‪ v‬ن ‪N‬را و !‪ [4€ }B‬إذا ( ‪N‬ا ا ‪ )C %I‬ف ‪[~ j‬‬
‫‪ = ¨ :w‬ا =‪mC‬‬ ‫إ\‪=Q `: u‬م ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا } ‪ 'Q‬إ‪ 5‬أ‬
‫ب‪ c> -‬ات ‪ d‬ا ل ‪:‬‬
‫!‪=B‬م ا )@‪=I‬ات ‪ / B‬ا ‪ B‬ل ا (‪ P‬ا ‪=O‬د ) رد و ذ ‪ %‬أن ا ) رد‬ ‫و ‪N‬ا ا ‪ %I‬ا ‪O / i? B‬‬
‫! ‪ %‬ا } ‪ 'Q‬ا ر ‪ Â‬ا‪ ، mC= bB B{¢‬و ‪ $k ! \ /‬أن ! ف ‪ = ! e SØ‬إذا أراد ‪ ; /‬و ‪ 3 =!=)R‬ال‬
‫ا ) ‪ ، 'BO‬إذا ا =‪ b` j mC‬آ ل =‪ mC‬ا )@‪=I‬ي ‪ ،‬و ! ‪ i‬ا ‪ / B‬ا } ن و ا ‪ B‬ل ‪ t $‬ف ا †•‪D‬ي إي‬
‫ا =‪ à mC‬ل و ا رد و ا ‪N‬ي ! ‪ t d O‬ا =‪ mC‬و ‪ *DZ j‬ا ف ‪ t‬ال ‪D•C‬ة ا )‪ 'G J‬و ¨)§ ‪N‬ﻩ‬
‫ا ‪ ¼ ¨ t d‬ا ردون !` ن أن !‪ v‬ن ا ‪ B‬ل ‪ t $ = +‬ف ا ‪ %I‬و ‪N‬ا ا ‪ Q = !w‬رة ‪ ' Je $Q‬ا )‪.'G J‬‬

‫‪ B‬ا•~ ر‪ ، 9‬دارا ‪ †a çè I‬و ا ز‪ ،2009 ،mÉ‬ص ‪327‬‬ ‫‪ = : - 1‬و ا اوي‪ ،‬ا ‪ ' .‬ت ا‬
‫‪ ، ƒ/ * m‬ص‪45‬‬ ‫‪ -2‬ا ` ` ش ‪ N،‬ت ا ك‪،‬‬
‫‪ ƒ/ * m‬ا ‪ eN‬ص ‪45‬‬ ‫‪ - 3‬ا ` ` ش ‪ N،‬ت ا ك‪،‬‬

‫‪36‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا >‪ c‬ي‬ ‫‪b :4-2‬ا‪ J‬و ‪ k M‬ا ‪#‬‬


‫أ‪ -‬ا ‪b‬ا‪: J‬‬
‫ر‪:‬‬ ‫‪' >” d‬‬
‫‪ -‬و* ' *; ' و ‪'J v DEÊ‬‬
‫‪ $ } ! -‬ا* ‪ J‬ء ) ‪ BO‬ت ¾ ! ‪ i )R i‬ا )@‪=I‬ات إ\‪ u‬ا ) رد ‪ /‬ا*`' ‪ $‬ا ‪ %I‬ا ‪O / „ v‬‬
‫‪ 7‬ا‪5 {¢‬ت * اء ‪ / B‬ا ‪ B‬ل أو ‪ / B‬ا =‪. mC‬‬
‫‪ i d/‬ا )@‪=I‬ات أو ا‪ {¢‬ل ‪ 0? uŠQ‬ن ا‬ ‫=ر ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا? ن و "‬ ‫‪$k ! -‬‬
‫‪ }/‬ن ‪N‬ﻩ ا )@‪=I‬ات ‪.‬‬
‫' "‪. ;)R [ !=B‬ت ا =‪ * mC‬اء ‪ }/‬ن د‪ mC‬ا ‪5 k‬ت‬ ‫=ر ‪ ~ t‬ن ا =‪à mC‬‬ ‫‪$k ! -‬‬
‫‪.‬‬ ‫" ر ‪ Â‬ا* ‪ ;( BO‬أو ~ ن ا =‪ mC‬ا ‪ $ +‬ا ف ا ‪O / „ v‬‬
‫‪ #> ' >” d‬رد ‪:‬‬
‫‪ DZ R -‬و* ' *; ' و آ ‪ B! ¾ 'I‬م ا =ر ¨¯{‪ $‬ا } ‪ 'Q‬ا (= ‪ Sg Q‬دون أ!' إ اءات ) ‪$ 'B‬‬
‫‪ 4‬ا =ر ‪.‬‬
‫‪ $ ` ! 5‬ا رد أن !‪ uŠQ O‬ا? ن ) ‪ $ ƒ‬ا ‪ %I‬و ‪ ! \ /‬م ‪=!=)@/‬‬ ‫‪ rI/‬م ا ‪O‬‬ ‫‪ -‬ا‬
‫‪ Q‬دات ا )@‪ '!=I‬و ‪ ƒBO " % N/‬ا ‪ '2 J‬ا =! ' ‪ 0@*5‬ر ‪N‬ﻩ‬ ‫ا‪ {¢‬ل‬ ‫ا ‪ I w‬ت ‪e =B‬‬
‫ا ‪.µ‬‬
‫ب‪ -‬ا ‪: k M‬‬
‫‪ #> ' >” d‬رد ‪:‬‬
‫! ‪ ƒ‬ا‪ `ª¢‬أ* * ‪ 'Q } /‬ا ) ردة و ذ ‪ %‬أن ا ) رد ! ‪ $k‬أن ‪ 'B/ ` DEÊ 'Q }/ i )j‬ا‪ J2‬ت‬
‫ا ‪ * Sg Q ƒJ‬اء ‪ ' k ' )a /‬أو ا ‪. ' Q I‬‬
‫ر‪:‬‬ ‫‪' >” d‬‬
‫و ! ‪ 0‬ا‪ `ª¢‬أن ا ) رد و ‪ *€‬ب ‪=!=Q‬ة ! ‪ {é ¼C‬ا )@‪=I‬ات ‪ ،‬أو ‪ $ h mC=! 5‬ا } ‪ " 'Q‬ر‪Â‬‬
‫ا )@‪=I‬ي ‪.‬‬ ‫' ‪ / B ' e‬ا ‪ B‬ل ‪ ،‬و ا ا(‪N m‬ا ا‪ =!= DEÊ `ª¢‬ا ‪O‬‬ ‫‪ BO *À‬ق‬
‫‪ ' >” d‬ك ‪:‬‬
‫‪ /‬أ½‪ S‬ا ‪ ¼ B‬ا )@‪=I‬ي ; دور ‪ 4 h‬ي ‪yC ،‬ن ا ‪ t d‬ا ( ' ‪ G " 5‬وز " ‪ %‬ا ‪ ، 'Q } / 'B‬و ‪ v" [ Q‬ن‬
‫' إذا ‪ 7‬ن أ* ب ا ‪ ¼ B‬ا )@‪=I‬ي ‪ / B‬ا ‪ B‬ل ‪.‬‬ ‫)‪+‬و ' ا ‪ I‬ك ‪DE e‬ة إ‪5‬‬
‫‪_ 3‬ا ‪o- #‬ت ا•{ ة‬
‫ا ) ' ا =ول ا ‪ ' =B‬أ!‪ v" $‬ن ا ‪ BJ‬ت ا ‪ G‬ر' ‪ 'F /‬وا* ' ‪ ،‬و !‪ v‬ن ا‬ ‫‪ $ DZ R‬أ ‪*3 i‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪E/‬ن ‪ t3‬اف دا و ) ا ‪:‬‬
‫‪ , :1-3‬م ا ‪o- #‬ت ا•{ ة‬
‫‪E µ‬ن ‪ [/ ) $‬ا‪ ª¢‬ص إ\‪ ) u‬ب‬ ‫"‪O‬‬ ‫أ½‪ S‬أ ‪ ©ª« [ ` j‬و ا ) رد ‪ [kI‬و ! ‪0‬‬ ‫" ‪0‬‬
‫) ب ا =ر ‪ $k ! ¾ ،‬ا‪ G4‬ز ‪N‬ا ا ‪ Òk " ، Swift ƒ t $Q O‬أو ‪DZQ‬ا ‪. =!DZ‬‬ ‫آ‪ ) :‬ا‪ ª¢‬رج ( و‬

‫‪1‬‬
‫‪- Y.simon D.lautier C. morel , Finance Internationale , Edition Economica, France, 2009 ,p 860‬‬

‫‪37‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ uŠQ‬ا ‪ 'B0‬ا ‪DE k‬ة ‪E/‬ن ‪ t‬ا دل و ‪N‬ا ‪ [ †j‬أ* ب ا ‪ ¼ B‬ا )@‪=I‬ي ‪ ،‬و ‪= J )j‬‬ ‫‪N = j‬ا ‪ *3‬ب ا‬
‫'‪.‬‬ ‫‪N $‬ا ‪ *3‬ب ‪ 7‬ا ‪ )*+‬ت ا ‪ ' Q I‬و ا ‪ G‬ر ' ‪،‬و ا ‪p‬را‪ ' Q‬و ا‪ SÚ= ' " =ª¢‬إ! اد أو ‪ ' / 'BJ4‬ا‬
‫‪ :2-3‬أ‪ k‬اف ا ‪ - #‬ا•{ ة‬
‫را >‪ #‬رد ‪ :‬ا ‪N‬ان ‪ C j‬ن و ! ‪ BJ‬ن ‪ ;} ¨ m‬ا ¼ ‪.‬‬ ‫‪ -‬ا‬
‫رو ‪ ‘ d‬ا >‪ #‬رد ‪ ; :‬دور و* ] ¾ !‪ uŠQ B‬إ" م ا =‪ ƒC‬ا \ ‪E/‬ن ا =ر و ا ) رد ‪.‬‬ ‫‪‘d -‬ا‬
‫‪:3-3‬أ‪ 6‬اع ا ‪o- #‬ت ا•{ ة ‪:‬‬
‫أ‪ -‬ا ‪o- #‬ت ‪ ’ N‬ا ('& ‪ :‬و ‡ ‪ ÒJ4‬ا‪ ¼ B ' )a / ' {¢‬ا )@‪=I‬ي ‪ / B‬ا =‪ ، mC‬أي أن ا ) رد‬
‫!‪ B‬م ‪ ' ( O" `/‬ا } ‪ 'Q‬ا ) ردة ‪ C ،‬ر ا* ‪ ƒ? h [ .‬ا ‪. SØ 'B‬‬
‫‪ d‬ا ل ‪ ' [ †R ‡ :‬ا ‪ ¼ B‬ا )@‪=I‬ي ‪ / B‬ا ‪ B‬ل ¾ !‪ B‬م ا ‪Et / %I‬ن "‪i‬‬ ‫ب‪ -‬ا ‪- #‬‬
‫‪ i )j‬ا )@‪=I‬ات ‪ [kI/ $‬ا ‪ $ [ " Vl‬ا =ر ‪ B )j i" ، [kI/ ƒ t $Q‬ا } ‪ = ¨ 'Q‬ا( '‬
‫ا‪ ¡¢‬رك ‪ Sf{í‬ن ‪ DEÊ‬أن ‪N‬ﻩ ا‪ ' {¢‬ا ‪. O‬ت ا‪ {¢‬ة ا ‪D•J‬ة ‪=O DEÊ‬دة و ذ ‪ %‬أن ا ) رد [ '‬
‫ا @)=!= ‪ žl‬ء ‪ ،‬إ‪ 5‬أن ا =ة ‪ G! 5‬أن " ‪ G‬وز ‪ 9‬أ ; و ا‪ eN / !=¡¢‬أن ا ‪. O‬ت ا‪ {¢‬ة ا‪p¡¢‬ا?‬
‫* اء ‪ / B P4 7‬ا =‪ PO" ) mC‬ا ` ( أو ‪ / B‬ا ‪ B‬ل ‪ ) $k ! 5 [4yC‬رد أن ‪ i )j‬ا )@‪=I‬ات إ‪5‬‬
‫¨ = د‪ $ h mC‬ا } ‪ ، 'Q‬و ‪N‬ا ‪ r4‬ا ‪ t d‬ا ‪ $k ! Vl‬أن ! ض ; ا =ر ‪.‬‬
‫ا ‪EQ I‬ن ا ) ‪EB/‬ن " ‪ ` * Jk‬ت ا‪ ¡¢‬رك ‪ /‬ا( ' ا } ‪ 'Q‬ا ) ردة ذ ‪ %‬ا ‪N‬ي !‪ v‬ن =ى ‪ ( 4‬ا } ‪'Q‬‬
‫' ا ‪. O‬ت ا‪ {¢‬ة ا ` ‪ C‬ن ‪ C j‬ن ¨ }; ا ¼ ‪N‬ا‬ ‫)( ` ن ا ‪ :‬ة ‪ =? ( ،‬ا ` ? ة ‪ (...‬و ‪N‬ا ‪ /‬أن‬
‫)ا ‪ $k ! e ، ( 'B0‬أن "‪ G" O‬وزات ) ‪we‬ن ! ¾ ا =ر‪ 'B/ ` DEÊ 'Q }/‬ا‪ J2‬ت *‪ =I‬ا ¯{‪( $‬‬

‫درات(‬‫‪ : 6 A‬ا ‪ - #‬ا ‪ - N) 9 }; #‬ا‬


‫ت ا ‪ J" Vl‬ق ا دة ‪ ; 18‬ا ‪،‬‬ ‫"‪%‬ا‬ ‫‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر ' ‪" uŠQ‬‬ ‫ا *] و ا ` ‪3‬‬ ‫!‪ ©I‬ا‬
‫‪N‬ا ا ‪ G‬ل ‪.‬‬ ‫و ‪ I‬ك ا =!= ‪ $‬ا ‪ IB‬ت ا ‪)R Vl‬‬
‫‪ Y : 1‬ض ا ‪•f‬ﺮي‬
‫‪— , :1-1‬‬
‫‪ Q‬رة ‪ $Q‬آ ' !‪ B‬م ‪E %I/ S‘ /‬ن أو ‪ $ 'Q G‬ا ‪ I‬ك ‪ = /‬ا =ر ‪ `Qy/‬ء ( ض ) رد ‪¾ O/ ،‬‬
‫=ر ‪.‬‬ ‫‪N [ )j‬ا ‪ µ =!=)@/DE:3‬ا ‪=B4 'BJ‬ا‬
‫ا =ر دور ا * ] ا ‪ J‬و~ ت ‪E/‬ن ا ) رد و ‪ I /‬ك‬ ‫! ‪ ( ŸI‬ض ا †•‪D‬ي ‪D•J‬ة " ‪ G‬وز ‪ ; 18‬ا ‪ ،‬و !‬
‫ا ‪ F¨ ، ' I‬ض إ" م ‪ ' Q‬ا ‪ B‬ض ‪N‬ﻩ ‪ ،‬و ‪yC [ Q‬ن ‪ $ .e‬ا ` ‪EC‬ن ‪= J )j‬ان ‪N $‬ا ا ‪ I‬ع ‪ $‬ا ‪ B‬وض ‪،‬‬
‫¾ ‪ = J )j‬ا رد ‪ $‬ا @); ‪.‬ت ا ' ا ` ' ‪ m §)c‬ا* ‪ = J )j e 'Q } bRà [ .‬ا =ر ‪:=" $‬‬
‫)‪( 1‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ‪ I‬ك و ذ ‪ uŠQ [ O/ %‬ا @)=!= ا ‪ J‬ري ‪ t $‬ف ا ) رد ‪ µ /‬ا ‪. 'BJ‬‬
‫‪ :2-1‬د ‪ Y‬وض ا ‪•f‬ﺮي‬
‫)‪(2‬‬
‫!@ ‪ =BQ Ÿ‬ا †•‪D‬ي ا ا(‪ m‬ا ‪5 G‬ت ‪ /U‬ام ‪: $!=BQ‬‬

‫‪ -1‬ا ` ` ش ‪ N،‬ت ‪ ، d‬د! ان ا ` ‪ Q‬ت ا‪ ،' ¡¢‬ا‪p¡¢‬ا? ‪ ،2001 ،‬ص ‪123‬‬


‫' ‪ I‬ري‪ ،2000 ،'I `I)( ،‬ص ‪85‬‬ ‫‪ = Q -2‬ا‪D•Q / ƒ{¢‬وس‪،‬ا ‪ CD239‬ا ك ا ‪ x#‬ر‪ ' 7 ، -‬ا م ‪ (À‬د!' و ‪ Q‬م ا @) ‪،DE‬‬

‫‪38‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫وط‬ ‫‪ ;F‬و‬ ‫=ر و ا ) رد ‪Z ! :‬ن ‪ ' Q 4 [ C‬ا ) '‬ ‫‪E/‬ن ا‬ ‫' ا ‪ G‬ر'‬ ‫ول ‪/ ƒ ! :‬‬ ‫‪ -‬ا‪.‬‬
‫"‪ N JI‬ا ‪. 'BJ‬‬
‫' ا ' ا ‪ $Q ' I‬ذ ‪ %‬و ا ‪E/ i " Vl‬ن ا ) رد و ا ‪ %I‬ا ‪ B Ÿ4‬ض و ! ‪E‬ن‬ ‫‪/ƒ !:‬‬ ‫‪ -‬ا‪ .‬ا‬
‫‪N‬ا ا ‪ =B‬ط إ" م ا ‪ B‬ض و ا‪ G4‬زﻩ ‪D•C 0‬ة ا ‪ B‬ض و ‪ 'B t‬ا*•‪D‬ادﻩ و =‪5‬ت ا ‪=? J‬ة ا ` ‪. 'B‬إذن‬
‫! ‪ $k‬ا ‪ B‬ل أن و د ‪ G" ' Q‬ر ' ‪E/‬ن =ر و ) رد ‡ ا ‪ Ÿ J" Vl‬ا ‪ G‬ل ‪ ( ŸI‬ض ) رد أي‬
‫)‪( \ =BQ‬‬
‫‪ :3-1‬ا! ;‪3‬ﺮ ' ‪ Y‬ض ا ‪•f‬ﺮي‬
‫إ } ء ‪ G" =BQ‬ري ‪E/‬ن ا ) رد و ا =ر‪ / ،‬ا‪ Q‬ة ‪ 2 IQ‬ا ‪ µ ) =B‬ا =‪ ، mC‬وط ا =‪ ، mC‬ا‪ = Q‬ر* ل‪( ..‬‬
‫ل ‪ $ .e‬ا ‪ %I‬ا ‪ B‬ض و ا =ر ‪ t $‬ف ‪ 'Õ‬ا ‪E w‬ن ‪ uŠQ‬و‪E B h‬ن ‪E w‬ن ‪3 ،‬و\‪ °¢ u‬ا ‪ } %I‬ن‬
‫~= ‪ `:‬ا ‪ B‬ض ا ‪=B‬م †•‪D‬ي ‪ VÑI 3‬و ا ‪ °¢ ' 4 0‬ا =ر ‪E w‬ن ~= ‪ `:‬ا ‪mI‬‬
‫‪ I‬ول ا †•‪D‬ي ‪ ،‬أي‬ ‫! ‪ i‬إ } ء ا"‪ Ÿ C ' ( J‬ا ‪ B‬ض ‪E/‬ن ا ‪ B‬ض و ا ) رد ‪ ; .: $ ;r! ،‬ا † وط ا ‪' a‬‬
‫‪D• À‬ام ‪p‬ا ‪ b‬ا"‪ G‬ﻩ ا رد ‪.‬‬
‫‪ i ! 5: 'r .‬ذ ‪ %‬إ‪ t = ¨ 5‬ا ‪ %I‬ا ‪ B‬ض ‪ $‬ا †•‪D‬ي ~ ن ‪ ; i!=B" m‬دات إ‪ h‬ت ا‪ ' {¢‬ا ' †•‪D‬ي‪.‬‬
‫‪b :4-1‬ا‪ Y J‬ض ا ‪•f‬ﺮي‬
‫ا ‪ BJ‬ت ا ; ' ‪ ¾ $‬ا ‪ µ‬ا‪ '2 ª¢‬و "=‪ :‬ا ‪ I‬ك ‪ b` j‬د‪$ v Q‬‬ ‫‪ ( ŸI ! -‬ض ا †•‪D‬ي ‪ Q‬دة‬
‫ا =ر و ا ) رد @); ‪ ' Q‬ا ‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر '‬
‫‪ B! =IQ -‬م ا ‪N ŸI / %I‬ا ا ‪ B‬ض ‪yC ،‬ن ا =ر ! ‪ O‬ر ‪ $ §)c‬ا‪ `ª¢‬ا ‪ G‬ري ا " ] ‪ 'BJ /‬ا ‪ G‬ر'‬
‫' ا ) ح [ ‪D•J/‬ة ‪ r 4À‬ر ) و ‡ ‪ ( ( §)c ' t‬ا )=اد ‪.‬‬ ‫ا ‪ m ' DZ‬ا ) رد ‪'2 :‬‬
‫ءا \ ‪$‬‬ ‫‪ $‬ا ء ا \ ا ‪N‬ي ! ‪ [ O" i‬إ\‪ u‬ا ‪ %I‬أ م ‪N‬ا ا ‪ O‬ل‬ ‫‪ = J )j-‬ا =ر ‪ $‬ا ‪ © d‬ا ‪v‬‬
‫ا =ر إ\‪ u‬ا ‪yC ، %I‬ن ‪ ' r43‬ا ‪ =( 'J d‬أ" ‪ P‬ا ‪ G‬ل ‪ ;r‬ر ‪ Õ‬ت ‪ ' d‬و‪ SfJ K‬ا ‪ B‬م ‪E w /‬ن ‪N‬ﻩ‬
‫ا درات ‪ ،‬و ‪ uŠQ‬ا ‪ I‬ك ا ‪ B" Vl‬م ‪N ŸI /‬ﻩ ا ‪ B‬وض ا ‪=B‬م إ\‪N u‬ﻩ ا ; ‪ Õ‬ت ‪E w‬ن‬ ‫ا ‪ B‬وض ا ;'‬
‫‪ `:3 $‬را ‪ ' O‬ا ‪. S•Q iGI" Vl‬‬ ‫‪N‬ﻩ ا ‪ B‬وض و ذ ‪B %‬‬
‫‪ Y : 2‬ض ا رد‬
‫‪— , :1-2‬‬
‫ا ‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر ' ‪ uŠQ‬ا =ى ا *] و ا = ‪ ،‬و ( ض ا رد ( م ا ‪%I‬‬ ‫آ ' أ‪ :‬ى ‪ $‬آ ت "‬
‫‪ 2‬درا"[ ‪ ،‬و ‪N $k‬ا ‪ *€ / ÛWÜ 4 DE:3‬س ‪ ( ) =!=)@ ' ; $Q‬ض ( ! ‪;OI‬‬ ‫=ر‬ ‫‪ ( ŸI /‬ض‬
‫ا =ر ‪=? J‬ة ا ) رد ‪.‬‬
‫و ‪ ž” /‬آ‪ ŸI ! =IQ :‬ا =ر ‪ °¢‬ز‪ ²‬ن أ ‪ w¡™! =!=)@ ' ; VÑI‬إ\‪ u‬ا ‪ J %I‬وض ل إ ‪ ( ' 4 v‬م‬
‫اء =! ن ‪ t $‬ف ا ‪ uŠQ %I‬ا =ى‬ ‫‪N‬ﻩ ا درات ‪ ،‬إذن ( ض ا رد‬ ‫‪N‬ا ‪~ ( [OI / DE:3‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫ا *] ‪.‬‬
‫‪ :2-2‬أو‪o#Q% —9‬ف ‪3d‬ن ‪ Y‬ض ا رد و ‪ Y‬ض ا ‪•f‬ﺮي‬
‫=ر¨ = ‪ŸI‬‬ ‫‪ -‬ا ‪ —9‬ول ‪ ( :‬ض ا †•‪D‬ي ! ‪ ) ŸI‬رد ‪ $ 't * /‬ا =ر أ ( ض ا رد ! ‪ŸI‬‬
‫‪N‬ا ‪. =!=)@ ' ; DE:3‬‬

‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪85‬‬ ‫ك ا ‪ x#‬ر‪، -‬‬ ‫‪ = Q - 1‬ا‪D•Q / ƒ{¢‬وس‪ ،‬ا ‪ CD239‬ا‬

‫‪39‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ ( :‬ض ا †•‪D‬ي ! ` إ‪ /‬ام ‪ $!=BQ‬أ ( ض ا رد ! ` إ‪ /‬ام ‪ =BQ‬وا = ! } ‪$‬‬ ‫‪ -‬ا ‪ —9‬ا‬


‫‪ 'C ~U /‬إ\‪ u‬ا‪ 4 ¡¢‬ا ‪ G‬ري ‪ 'BJ‬وط و ‪ t‬ق " ; و ‪N‬ا ‪ V” j‬أ‪ $ } ! [4‬ا ‪ =B‬ا \ أ!} ‪.‬‬
‫أ!} ( ض ا رد ! ` ( ل ا ) رد ‪ ' k‬ا ‪ [ Q '² {Î‬و ‪N‬ﻩ ا ‪ i ª™ ' / ( ' k‬و إ‪ Q‬دة ا‪i ª¢‬‬
‫=ى ا ; ‪ Õ‬ت ا ' ا ‪. ' d‬‬
‫‪ :3‬ا ‪ - #‬ا•ˆ‪b‬ا‪CD‬‬
‫‪— , :1-3‬‬
‫ا‪p¡¢‬ا ‪ uŠQ‬أ‪ [4‬ا ' ا ‪ i : i ! S‘ / Vl‬أوراق "‪ G‬ر ' ‪=/‬ون ‪ ، $ t‬إذن ا‬ ‫! ‪ „ R $k‬ا‬
‫)‪( 1‬‬
‫آ ' " } ‪ $‬إ ‪ 'Õ R ' 4 v‬ا =! ن ا ‪ $Q 'Õ I‬ا درات ‪D•J‬ات *`'‪.‬‬ ‫ا‪p¡¢‬ا‬
‫اء د! ن ‪ $Q 'Õ 4‬ا درات ‪ $‬ا ) ‪ m‬و ا‪ =ª¢‬ت‪.‬‬ ‫ا‪p¡¢‬ا‬ ‫و ! ‪ $k‬ا ‪ B‬ل أن ا‬
‫‪ P$ Q:2-3‬ا ‪ - #‬ا•ˆ‪b‬ا‪CD‬‬
‫ا‪p¡¢‬ا !‪E Y2 : ;r‬ن أ* *‪E Y‬ن ‪-:‬‬ ‫ا‬
‫‪ ' Q‬ا درات و ‪ v‬ا ‪D•J‬ات ا *`'‬ ‫‪ -‬ا ‪ B‬وض " ‪ŸI‬‬
‫¨ ' ا =ر أو ‪ ª«3‬ص ا ‪ ( $!N‬ا ‪uŠQ m ( /‬‬ ‫‪ -‬إن ا †•‪D‬ي ;‪N‬ا ا ‪ I‬ع ‪ $‬ا =! ن !‪ƒ 7 =BJ‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ر(' ) أي ‪N v‬ا ا =!‪ ( $‬و ذ ‪ 7 ; %‬ن ا )§ ‪.‬‬
‫‪b :3-3‬ا‪ J‬ا ‪ - #‬ا•ˆ‪b‬ا‪CD‬‬
‫=را ‪= ¨ m‬د ‪ $ DE e‬ا ‪p‬ا! ‪ Š! C eN4‬أ ; ‪:‬‬ ‫ا‪p¡¢‬ا‬ ‫!@ ‪ Ÿ‬ا‬
‫‪ -‬ا ت ‪ ' à‬ا ‪ ( Vl‬م ‪ SØ‬ا =ر ‪ m ` )j‬أن !‪=B4 Sf ( uŠQ O‬ا ‪.‬‬
‫=ر‪ [ a p: '!NF /‬و "‪E)O‬ن و~ [ ا ' ‪.‬‬ ‫‪ -‬إن ا‪ {¢‬ل ‪N uŠQ‬ﻩ ا ‪=B4 ' B‬ا ‪Ÿ )j‬‬
‫=ر أ!} ‪ Qy/‬دة ‪—E ' v‬ا‪ [ Y4‬و ذ ‪ © B / %‬ر‪ = 2‬ا ‪ / B $? ²p‬ز دة ر‪ = 2‬ا ) '‬ ‫‪Ÿ )R -‬‬
‫ا‪p ¡¢‬ة ‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪ $ © d‬ا @) ‪ " DE‬ا † ?‪ „ " %‬ا ‪NSØ =; ! ¾ ، $? ²p‬ا ا @) ‪DE‬ا ‪ %I‬ا ‪N‬ي ( م ¨† اء ا =!‪. $‬‬
‫ت ا ‪ G‬ر'‬ ‫‪ IG" -‬ا ض ‪ `:o‬را ‪ ' O‬ا ‪ G‬ر ' و ا ' و ا " `' ‪ ' `/‬ا‬
‫‪ IG" -‬ا ‪5‬ت ا ض إ\‪ u‬أ‪ `:‬ر ا ف ا ‪ " $Q ' I‬د‪5‬ت أ* ر ا ف ‪E/‬ن " ر ‪ N JI" Â‬ا ‪'BJ‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪ G‬ر' و " ر‪ Â‬ا @) ' ا ' ‪.‬‬

‫‪ : 4‬ا ض =‪ xJ‬ري ا و‡‪C‬‬


‫‪ G‬رة ا‪ ª¢‬ر ' ‪ ،‬و ! ‪ } 0‬ن ‪N‬ﻩ ا '‬ ‫ا *] و ا ` ‪3‬‬ ‫أ!} ‪ Q‬رة ‪ $Q‬آ '‬
‫( م ا =ر ‪ ' * m §/‬إ\‪ )*+ u‬ت ‪ ' d‬أ ‪ ' §I‬و ا ‪ B" Vl‬م ‪ J /‬وض ‪ m‬ا ) رد ل إ اءات إ‪ /‬ام ‪=BQ‬‬
‫إ!‪ G‬ري و "‪N JI‬ﻩ ‪ ،‬و ! } ‪N $‬ا ا ‪ =B‬ا ا(‪ 'J) C ÒJ4 m‬ا ‪ B‬ض !‪ G‬ري ا ‪ V”t‬و "‪ )a‬آ ت ‪3‬داء ‪m‬‬
‫ت " ‪E/ i‬ن ‪E B‬ن و ‪E B DEÊ‬ن و ‡ ا‪ ÒJ4 'B B{¢‬ا ‪ '( J‬ا ‪ Vl‬ا‪ = Q‬ا ‪i rI‬‬ ‫أن ا‬ ‫‪ C‬رق ! ‪0‬‬
‫ا‪p¡¢‬ا? ي ‪N‬ا ا ‪ G‬ل‬
‫‪E‬ن أن ا ) رد ‪ $ = J )j‬ا ‪p‬ا! ا ‪Vl‬‬ ‫‪= C‬ر * ف ‪ $ = J )j‬ا @) ' ا ' ا ‪ J‬ر ' و ¨ ' و‪' It‬‬
‫!‪ =BQ ; =B‬ا ‪ B‬ض !‪ G‬ري و ‪ =IQ '2 :‬ا @)=!= ا ‪ J‬ري ‪ µ‬ا ‪ 'BJ‬ا ‪N‬ي !‪ v‬ن ‪ Q‬دة ‪DE e‬ا ‪ .‬و " } ‪$‬‬

‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪125‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ت‪d‬‬ ‫` ش‪N،‬‬ ‫‪ -1‬ا `‬


‫‪2‬‬
‫‪- David Eiteman, Gestion et finance internationales , Person éducation, France, 2004, P 21.‬‬

‫‪40‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪.‬ك ا‪ ª¢‬ص ‪ /‬أس ا ل ‪VWË *3‬‬ ‫ا =‪ C‬ت ا ‪ B! Vl‬م ا ) رد ‪ ; C=/‬إ\‪ ')*+ u‬ا ‪ B‬ض !‪ G‬ري ()]‬
‫‪ 'C ~U /‬إ\‪ u‬ا ‪=? J‬ة و ‪ : ï‬ص ‪=SÚ‬ف إ\‪ `:3 ' `FR u‬ر ا ‪ e ، ' O‬أن ‪N =!=)R‬ﻩ ‪ )(3‬ط ! ‪ $k‬أن‬
‫)‪(1‬‬
‫!‪ v‬ن " ‪ !=Q‬أو "‪ I‬ز أو ‪ m J k‬وط ا ) ق‪.‬‬

‫ا ‪ ; ; :‬ت و إ‪ 9‬اءات ‪ 7‬ا وض‬ ‫ا‬


‫‪.‬ء‪ ،‬ا‪ ' =ª¢‬ا ?‪ ' )Y‬ا ‪ ; =B" Vl‬ا ‪ I‬ك‪ ،‬إذ " ‪ 0‬ا ‪ B‬وض ا‪$ DZe3 4 ¡¢‬‬ ‫" ‪ Q 0‬ت ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض‬
‫‪ 23‬ل‪ ،‬و ‪ ÒJ4‬ا (‪ 0 ! P‬ا ‪ =Õ‬ا •‪ uŠQ "D‬ا‪ ! $ DZe3 4 ¡¢‬ادات و ‪ \ /‬ا =ر ‪3‬ول ‪N ، Sf O²‬ا‬
‫! ‪ $ Ÿ‬ا } وري أن ! \ ا )‪+‬و ‪E‬ن ا ‪N; '2 : '! IQ %I‬ا ا ‪ I‬ع ‪ 23 $‬ل‪ =!=O / ،‬ا ) * ت و‬
‫اءات ا ‪ G! Vl‬أن ! ‪SØ‬‬ ‫ا‪ ŸI =IQ ST Q‬ا ‪ B‬وض ‪ 4w/‬ا‪ ;Q‬ا ‪ ، 'J d‬و ‪'Ê 2‬‬ ‫‪ Q‬رات ا ‪G! Vl‬‬
‫ا ‪ B‬ض و ‪Ne‬ا ا !‪DE‬ا ‪ uŠQ Vl‬أ* *; ! ‪ ŸI i‬ا ‪ B‬ض ‪.‬‬

‫ا ('& ول‪ 7 ; ; :‬ا وض )ا > ; =‪( 6 #$‬‬


‫ا ع ول‪ ) :‬ا > ; =‪6 #$‬‬
‫‪ ،%I‬و ا ‪' 0‬‬ ‫دارة ا‬ ‫‪ '* * %I/ v‬إ( ا~ ' ‪ ،[/ '2 :‬إذ ! ‪ i‬إ( ار ‪N‬ﻩ ا ) *' و إ‪ Q‬د ‪( $‬‬
‫‪ Ò G‬إدار"[‪=O " ¾ ،‬د ‪ Je‬ءة و ‪ ' Q C‬إدارة ( اض ا ‪ %I‬ا ‪ G‬ري ‪ Jk/‬ءة و ‪ ( ' Q C‬ار ( اض ‪، SgC‬‬
‫‪ '²‬و ‪ j‬د إ\‪ u‬أن ‪ ³? 4‬ا ‪ B‬ار ¨†‪ Q v‬م ‪ ;r" 5‬إ‪D•C = ¨ 5‬ة‬ ‫و !@)‪N i‬ا ‪ DE:3‬ا دة ‪ I/‬ع ‪ $‬ا ‪ = B‬و ا‬
‫' ‪=Q‬م ا ‪ =ew‬ا ) ‪. B‬‬ ‫ز ‪DE (DEÊ ' I‬ة ¨)§‬
‫أو@ ‪, - ./ :‬‬
‫!‪ Ò G © d‬إدارة ا ‪ Q %I‬دة ‪ m~ /‬ا ) *' ? ‪ %I ' 4‬و إد‪ :‬ل ا =!‪.‬ت ا ‪.‬ز ' ‪ $ Sg Q‬و(‪:€ P‬‬
‫‪ ،‬و ا =! ن ا ‪Vl‬‬ ‫~ ء ا =روس ا ) ‪ J‬دة ‪ '² G" $‬ا ‪ m %I‬ا ‪.‬ء‪ ،‬و ا ‪ t d‬ا ‪.: $ „†kI" Vl‬ل ا‬
‫ت ا ‪ ;r" Vl‬ا‪ ' {¢‬إ\‪ 'C KU / ، S• v" u‬إ\‪ u‬إ‪ Q‬رات أ‪ :‬ى " ‪DEF / ƒ‬ات ( د!'‬ ‫! ‪ B‬ر إ‪=Q‬ا ; و ا ‪d‬‬
‫ت ? ‪ ،' 4‬و !‪ B‬م ‪N N JI" uŠQ‬ﻩ ا ) *' ا ‪ %I‬إدارة ? ن و دارات ذات‬ ‫و ا ‪ B‬ارات ا ‪ '!=BI‬و ا‬
‫ا '‪.‬‬
‫و ! ‪ ( '* * „ R $k‬اض أو ا ) *‪ uŠQ ' 4 ? 'ð‬أ½‪: S‬‬
‫‪ 'Q G‬ا ‪ B‬ا‪ =Q‬و اءات و ا =ا‪DE/‬ا ‪ i¡Ó i!=B / 'B‬و ا‪ J2‬ت ا ‪ B‬وض ‪ ،‬و ا ‪=O" Vl‬د ~ ا‪]/‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪N ŸI‬ﻩ ا ‪ B‬وض و ¨ ‪ Sf‬و "‪O‬‬
‫‪ t‬را م ا ‪N‬ي ! } ‪ $ 'Q G $‬ا !‪DE‬و ‪ Ò*3‬و "‪ G‬ت ر د!' ا ‪ = R Vl‬دارة ا ‪' kI‬‬
‫)‪(2‬‬
‫¨†‪ Q v‬م و إدارة ? ن ¨†‪ : v‬ص‪.‬‬
‫م ‪ O/‬ت ا ‪ m G‬و أ* اق ? ن ا ‪=O! Vl‬د ا ‪ %I‬أو ! (‪ m‬أن !‪=O‬د ‪ ،‬و ‪= U‬اد ا ‪ †a‬ط‬
‫)‪(3‬‬
‫( دي ‪ o" /‬ال ‪=d! ¾ O/‬م ا ‪=B‬م ( دي و‪ '* ) BC‬ا * '‪.‬‬
‫! ‪ $k‬ا ‪ B‬ل أن ا ) *' ? ‪ Ò*3 'Q G ‡ ' 4‬و ا ‪ B‬ا‪ =Q‬ا ‪ ? ŸI ' Q irI" Vl‬ن‪ ،‬و !‪ B‬م‬ ‫و‪Q‬‬
‫‪N m~ / %I/ 7‬ﻩ ‪ Ò*3‬وا ‪ B‬ا‪ °Þ " ¾ O/ =Q‬ا ‪ Q `B‬ت و ‪ '`†c3‬ا ‪ [ ! Vl‬ا ‪ %I‬إ ‪ ' 4 ? [". ;)R Sg‬و‬

‫ع ا ‪ ،' IJ‬ط‪ ،2001،1‬ص ‪.80‬‬ ‫‪ = Q = O DE * -1‬ا ‪ ،pp‬ا ‪39˜#‬ﺮا ‪ Ct- #‬و ا‪ ' k ،—'Q‬و ` '‬
‫ن‪ ،‬إدارة ا ك ‪ g Q :‬و إ;•ﺮا‪ ، + . C™ N‬داروا? ‪،‬ط‪ Q ،2‬ن‪ ،2000 ،‬ص ‪126‬‬ ‫‪.C -2‬ح )‪ $‬ا )‪ = Q = + ،VWXY‬ا‬
‫‪ ،2007 ،‬ص ‪118‬‬ ‫‪ = Q -3‬ا ` ‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬إ‪ #Y‬د‪ J‬ت ا د و ا ك‪ ،‬ا =ارا‪، ' ¡¢‬‬

‫‪41‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫أ!}‬ ‫أ* ب "‪ !=B‬ا @); ‪.‬ت و ‪ Ê3‬اض ا ‪ $ ŸI " Vl‬أ ; و أ ; و ا } ‪ 4‬ت ا ‪ ، ; B" Vl‬و أ‪ 4‬ا‪†R e ;Q‬‬
‫أ* ب ¨ ' ‪N‬ﻩ ا @); ‪.‬ت ‪.‬‬
‫‪ : 6 A‬أ) ا‪,B‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪=ST‬ف ا ‪ I‬ك ‪.: $‬ل * *‪ ' 4 ? Sf‬إ\‪ Q3 $ 'Q G ƒ BO" u‬ض و ‡ ‪:‬‬
‫"‪ =!=O‬ا‪ `ª¢‬ط ا ' ا ‪ †c ikO" Vl‬ط ا ‪ ŸI / ƒ ! C %I‬ا ‪ B‬وض ‪.‬‬
‫*‪ „ K " ' .‬و )‪ $‬إ* ‪=d‬ام ارد ا ‪ ' .* $ =ew / %I‬ا @); ‪.‬ت ? ‪ ' 4‬ا ‪. ' I‬‬
‫"‪ * I =? Q ƒ BO‬و ´‪. %I VW‬‬
‫"‪ †c ' I‬ط ا ‪ / %I‬رة ) ة إ‪ t‬ر ا ) ' د‪ ' ¡Ä mC‬ا ‪ ( ' I‬د!' إ‪ t‬ر ا‪'`ª¢‬‬
‫ا ' =و '‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪p p R‬ا ‪D•* pe‬ا" ‪ ñ‬و ا ‪ VWXC I‬ا ) ق ا \ و ا‬
‫ا ; ا ‪ 'J d‬و ¨ ' "‪. ; O‬‬ ‫‪ ' Je‬ا ( ‪ '/‬ا ) ة ‪ ( ' Q uŠQ‬اض‬
‫ا ع ا ‪ 6 :‬ت ا > ; =‪6 #$‬‬
‫"@)‪ i‬ا ) *' ? ‪ ' 4‬ا‪= ¡¢‬ة ‪ ~ /‬ح و ا ا( ' و ا و‪ DE FR ;)j ¾ O/ '4‬أو ‪ ) ; != R‬ا ‪ r‬وف‬
‫‪4 v‬ت‬ ‫ا ) ‪=G‬ة‪ ،‬و أن "‪ v‬ن ‪ ،'² k‬و ! ‪ Nd‬ا ف ‪=Q‬دا ‪ $‬ا ‪ B‬ارات ‪ =IQ‬ر*‪ ( '* * i‬اض " ‪0‬‬
‫ا ) *' ? ‪ ' 4‬ا‪= ¡¢‬ة و ‡ ‪:‬‬
‫دا ‪: 6 6‬‬ ‫‪2• = -1‬ام ‪d‬‬
‫إذ !‪ G‬أن " ‪ ƒJ‬ا ) *' ? ‪ ' 4‬أو ( ا~ ' ا ‪ ;¡ò a! Vl‬ا ‪ m %I‬ا ‪ B‬ا‪ =Q‬و ا @† ‪ É‬ت ا ‪' rI‬‬
‫‪ * ،‬اءا ‪ (^ žWä(3 ={¢ / 3 ƒ R‬اض و أ* را ‪=? J‬ة و ا ‪5‬ت و ا } ‪ 4‬ت و ‪ 'B t‬ا @)=!= و ‪µ‬‬ ‫ا‬
‫ا ‪ B‬ض أو ا ‪ J‬ا?= ا •‪ ،' "D‬و ‪ ' Q 4‬ا ‪ t †a‬ت ا‪. ; "p? ¡¢‬‬
‫ال ا ‪ a‬إ‪ Y‬ا‪: ,Z‬‬ ‫‪ -2‬ى ‪J N‬‬
‫"‪=O‬د ا ) *' ? ‪ %I ' 4‬أ* ب "‪ i ( !=B‬ا @); ‪.‬ت ? ‪ ' 4‬ا ‪ ،[?. ;OI ! Vl‬و ا ‪ ] " " Vl‬أ* *‬
‫‪=; /‬ف ‪ ŸI $‬ا @); ‪.‬ت‪ ( '* ) C ،‬ا~ ' "‪ 3 i¡Ó uŠQ ©I‬ال ا ‪ $k‬إ( ا~; ¨ = ‪E ¨ N:3‬ن ‪ Q‬ر‬
‫‪ J‬ظ ‪ t ' / B SØ‬ت ا ‪{Î‬‬ ‫‪=Q‬دا ‪ $‬ا ‪DEF‬ات ‪N‬ا ا ‪ G‬ل‪ i¡Ó 0 ،‬ا دا‪ mn‬و ا ) ' ا ‪ '!=BI‬ا ا‬
‫‪ BJI‬ت ‪ :3‬ى و ا ‪ )a‬و ا =‪5‬ت ا ‪ B! Vl‬ر ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي ‪ d/‬ص =ود ? ن‪.‬‬
‫ا ‪D•B‬ض أو ( ? ' ا ‪pe‬‬ ‫‪ I C‬ك "}‪ (.Q m‬ت ‪E/ 'I ' §)c‬ن ( ‪ i‬ا @); ‪.‬ت و ‪E/‬ن ‪ I/‬د ( ? ' ا ‪ pe‬ا \‬
‫‪E‬ن ‪ i¡Ó $Q‬اردﻩ ا ‪N‬ا" '‬ ‫ا \ ‪=B! =( .0 C ،%I‬ر ا ‪ %I‬أ‪ = p! 5‬إ \ ا @); ‪.‬ت ا ‪ŸI " Vl‬‬
‫‪=( e ،‬‬ ‫ا‬ ‫ا )@‪ 0‬ة ‪ †c‬ط ‪E‬ن‪ ،‬و ذ ‪ v! žl %‬ن ‪ I‬ك "‪E/ * I‬ن ) ' ‪ $ 7‬ا ‪ %I‬و ا‬
‫وا = ‪ ' ( $ 'I ' )c $Q‬رأس ل ا ‪ %I‬أو ‪ G‬ع ودا‪ [ n‬أو‬ ‫! ى ا ‪ %I‬أ‪ =p" 5‬ا @); ‪.‬ت ا ‪ŸI " Vl‬‬
‫إ \ ( و~[ و ‪=SÚ‬ف ا ‪ $ %I‬ذ ‪ %‬إ\‪ " u‬ز‪ mÉ‬ا ‪=Q uŠQ ' 4 ? t d‬د ‪ $ DE e‬ا ‪.‬ء‪.‬‬
‫‪ -3‬ا ‪ 6 i‬ت وا ‪ f‬وط ا ‪o ,>c' .‬ت‪:‬‬
‫"@‪ I‬ول ا ) *' ? ‪ ' 4‬ا } ‪ 4‬ت ا ‪ ، ; ( %I $k ! Vl‬و ! ‪ i )B" $k‬ا } ‪ 4‬ت إ\‪EQ 4 u‬ن «‪ ' ª‬و أ‪ :‬ى‬
‫‪.: $‬ل ا ‪ J‬ا ‪.¾ 0‬‬ ‫‪ ،' a Q‬و !‪=G‬ر رة ‪N‬ا ا =د أ‪ * I4‬ف ‪ I@4‬و ; ‪J /‬‬
‫و " ‪=O‬د أ‪ 4‬اع ا } ‪ 4‬ت ا ‪ I/ ; ( $k ! Vl‬ءا ‪ Q uŠQ‬رات ‪:' "3‬‬

‫‪ -1‬ر~ ر = ‪ = Q‬ا `‪ ،b‬إدارة =‪ #$‬ن‪ ،‬داروا? ‪À ،‬ردن‪ ،1999 ،‬ص ‪209‬‬

‫‪42‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ -‬إ ‪ ' B 'J v / S• pd" ' 4 v‬؛‬


‫‪= -‬ى إ ‪ ` * ' 4 v‬ة ا ‪N uŠQ %I‬ﻩ ا } ‪ 4‬ت ؛‬
‫‪= -‬ى إ* ‪ B‬ار( ‪ i‬ا } ‪ 4‬ت أو ( ‪ ¾ $ ،©BI Sf /‬ا ض „ أو "‪N/N‬ب ‪ *3‬ر؛‬
‫‪= -‬ى ( ‪= Sf /‬اول أو و د * ق ) ' ‪ O‬ا } ن ؛‬
‫‪ -‬ا ) *' ا ' ‪ %I‬و ا =و ' ؛‬
‫‪ -‬إ ‪.' B 'J v / S• pd" ' 4 v‬‬
‫)‪(1‬‬
‫و !‪ B‬م ا ‪ Q %I‬دة ‪ ï =!=O /‬ا } ن و ا ‪ J‬ق ‪E/‬ن ا ‪ ' B‬ا ) ( ' ا ( ' } ن م ‪E/‬ن ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫‪ J N -4‬ا ( ا ‪ , MJ ‚œ‬ا ‘‪:‬‬
‫¾ ! ‪ =!=O" i‬أو‪ 5‬ا ‪ 'B`I‬ا ‪ = ! Vl‬إ ‪ †c Sg‬ط ا ‪ ،%I‬و "‪=O‬د ‪.: $‬ل (=رة ا ‪ [?. Q ' =: uŠQ %I‬و ‪Ne‬ا‬
‫‪ ? ŸI t d‬ن‪ ،‬و ‪ % 5‬أن رأس ل ا ‪N =!=O" h+! %I‬ﻩ ا ‪،'B`I‬إذ ‪ DZ j‬ا‬ ‫(=ر"[ ‪O" uŠQ‬‬
‫ا‪ ª¢‬ص ‪ =!=O /‬ا ‪ 'B`I‬ا ‪ ; =d! Vl‬ا ‪ %I‬و ‪ $‬أ‪DZe‬ا ا أ ' ‪ ? ŸI 'J K ' )a /‬ن ‪ B‬ر‪„? K / '4‬‬
‫‪ :3‬ى‪.‬‬
‫‪ !o+ J N -5‬ت إ‪ MN‬ذ ا ار‪:‬‬
‫" ‪ °Þ‬ا ) *' ( ا~ ' ا ) `' ا ‪ 'C v ' I‬ا ) ت دار ' ا )‪+‬و ' ‪ $Q‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ا ‪ŸI / ƒ‬‬
‫ا ‪ B‬ض أو ‪=Q‬م ا ا‪ ،[ Q 'BC‬و ‪ $‬ا } وري "‪N =!=O‬ﻩ ا ) ت ‪=Q Jk! /‬م ~ ع و(‪ P‬دارة ا‬
‫‪ ¾O/‬ا ‪ B‬وض ‪ ،'C 7‬إذ أن ‪ I‬ك ¨ ¼ ا ‪ B‬وض ا و" ‪ ' a‬أو ا ‪E = uŠQ Sf ( = p" 5 Vl‬ن ! ‪ $k‬أن ! ‪ ( Nd‬ار‬
‫¨†‪ ) uŠQ S½w‬ى =! دا? ة ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫‪ J N -6‬أ‪ 6‬اع ا وض ا ‪ , J ‚œ‬ا ‘‪:‬‬
‫; ا ‪i ! ¾ O/ %I‬‬ ‫اف ‪ C uŠQ‬ز ا ‪ B‬وض ا ‪! Vl‬‬ ‫‪ $‬ا ‪ 4 v‬ت ‪ ( '* ) ' * *3‬اض ا ‪ I‬ك ‡‬
‫ا ‪ J‬ا =‪E/ bn‬ن ا ‪ ' B‬ا ‪ '* * m * I@" Vl‬ا ‪ %I‬و " ‪ %‬ا ‪.'~ C‬‬
‫‪ -7‬ا ‪ '•#‬أي ;‪ .‬ا ‪ $‬ة و ا ر‪= R-‬دار‪: -‬‬
‫ر „ إدار ' و ‪5 Q‬ت أو * ا ‪=? J‬ة‪ ،‬و ‪ r4‬ا‬ ‫و !‪ [/ = B‬ا ‪ 'J v‬ا •‪ ŸI uŠQ ' "D‬ا ‪ B‬ض * اءا ‪v uŠQ‬‬
‫‪N‬ا ا =د ‪ 'J v" = " }C3 $ C‬ا‪ ' =ª¢‬ا ‪ i" Vl‬أداؤ دا‪ :‬ا ‪ 'B`I‬ا ا =ة‪¾ O/ ،‬‬ ‫=د و ; ت ا ‪rI‬‬
‫! ‪ ، =B =!=O" i‬و ذ ‪ ƒ t $Q %‬إ!‪ G‬د ‪ t‬ق و إر دات " ‪ $k‬إدارة ? ن ‪ !=B" $‬ا ‪=O! 5 žl 'J v‬ث‬
‫إ‪. :‬ف ‪E/‬ن ا ‪.‬ء (= ‪ Ûó)j‬إ\‪ u‬ا ‪.%I‬‬
‫‪ y -8‬وط و ‪3J .‬ﺮ ‪ #$= 7‬ن ‪:‬‬
‫‪ B‬ل ‪ t‬ا‪ {¢‬ل ‪uŠQ‬‬ ‫" ا‪C‬‬ ‫¨ = "‪ ' Q 4 =!=O‬و ‪5 G‬ت ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض‪ =!=O" ¶B @! ،‬ا † وط ا ا‬
‫اءات ‪ :3‬ى‪ O 7 ،‬ي و * ‪ B‬ء ‪t $Q‬‬ ‫ا ‪ B‬ض‪ ،‬و ا ‪ 0 " Vl‬أ* س ا ‪ B‬ل ا =‪ ،bn‬و ‪ I/‬ءا ‪ uŠQ‬ذ ‪i ! %‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ‪ B‬ض‪ [ * ¾ $ ،‬و ‪pe‬ﻩ ا \ و =ى (=ر"[ ‪ uŠQ‬ا ‪ C‬ء ‪—• /‬ا "[ " ر ‪ BO * Â‬ق‪.‬‬
‫‪ -9‬إ‪ 9‬اءات و ‪ (Q‬ات ا•{ ل ‪ st‬ا ض‪:‬‬
‫و ا ‪ B‬د ‪ [/‬أن "}‪ m‬ا ‪ I‬ك د ‪ {™ .‬ل ‪ ? uŠQ‬ن و ذ ‪.: $ %‬ل "‪N =!=O‬ﻩ ا‪ `ª¢‬ات و اءات‬
‫‪.‬‬ ‫‪N ;)j ¾ O/ Y e‬ا ‪ N JI" DE:3‬ا ' ‪ uŠQ‬ا‬

‫‪ ، + .‬دارا ‪ ، kJ‬ط‪ ،2002 ،1‬ص ‪221-220‬‬ ‫أو =‪ ،‬إدارة ا رف‪g Ct ' N Q :‬‬ ‫‪ -1‬ر~ ‪2‬‬
‫‪196-194 ،2006 ،‬‬ ‫'‪،‬‬ ‫‪ = Q -2‬ا ‪ JF‬ر ‪ bJI‬و آ‪ :‬ون‪ ; ،‬اق ا ‪ ،‬ا =ارا‪¡¢‬‬

‫‪43‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ -10‬أ‪ 9‬ل ا ‪o ,>c‬ت‪:‬‬


‫"‪ i)BI‬ا @); ‪.‬ت ? ‪ ' 4‬أو ا ‪ B‬وض ا ‪ ;OI " Vl‬ا ‪ I‬ك ‪ ¾ $‬أ ; إ\‪. ;)R u‬ت ( ‪DE‬ة و *`' و ‪' t‬‬
‫‪.‬ء‪ ،‬أ ا @); ‪.‬ت ? ‪' 4‬‬ ‫‪ '`†c3‬ا‪ ¡¢‬ر '‬ ‫‪ ، 3‬و ‪ Q‬دة " ‪ ŸI‬ا @); ‪.‬ت ( ‪DE‬ة ‪" ' F¨ À‬‬
‫‪ Ê3‬اض *@‪ 0‬ر '‪.‬‬ ‫*`' و ‪ Q ŸI C 3 ' t‬دة‬
‫و ‪N‬ا ا =د "‪ G‬ى درا*' د( ‪ 'B‬ارد ا ' ‪ '2 : 'J / ،%I‬ا دا‪ mn‬و " ز‪ S½ 7 ¾ $ ; É‬ر ' أو‬
‫‪ €‬أو ‪ `:y/‬ر‪ ¾O " e ،‬ا ‪DEF‬ات ا * ' ‪ B‬وض و ا دا‪.: mn‬ل ‪=Q‬ة *‪ I‬ات ~ '‪ ،‬و ‪ $‬وا(‪N m‬ﻩ‬
‫ا =را* ت ! ‪ „ a " %I $k‬ا ارد ا ' [ و "‪ =!=O‬أ* ب " ز‪ „ d uŠQ ; É‬أ‪ 4‬اع ا ‪ J K‬ت ‪¾ O/ ،‬‬
‫در ‪ 3‬ال و أو [ إ* ‪=d‬ا ; ‪.‬‬ ‫!‪ v‬ن ‪ I‬ك "‪E/ * I‬ن‬
‫‪ .r # -11‬ا ‪o ,>c‬ت =‪: 6 #$‬‬
‫' ¨ ' ا @); ‪.‬ت ? ‪$ =ew ' 4‬‬ ‫‪ B! 5‬ا ‪ †a‬ط ? ‪ uŠQ %I bc‬إ"‪ d‬ذ ( ار ‪ ? ŸI‬ن ‪bRw" /‬‬
‫إ* ‪=d‬ا ; ا ‪ B‬ض ا ‪N‬ي ‪ $ POI‬أ [‪ ،‬و إ"‪ d‬ذ (= ! ‪p‬م ‪ $‬إ ‪ t‬ت إذا ‪ t‬أت ‪DEFR‬ات * ' ‪ uŠQ‬أي‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ $‬ا ‪ 2 I‬ا ‪ Vl‬إ*@‪ =I‬إ ‪ Sg‬ا ‪ ( %I‬ار ‪ ? ŸI‬ن‪.‬‬
‫‪ J N -12‬ا > ف ا ‪: 6 #†T‬‬
‫أن !‪ ، ;~D•B‬و ‪= j‬‬ ‫!‪ =!=O / = B‬ا )‪ B‬ف ? ‪. ' 4‬ء‪ =!=O" ،‬ا‪ $ žWä(3 ={¢‬ا ‪ µ‬ا ‪$k ! Vl‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ t‬ا ‪ B‬ض‪.‬‬ ‫‪N‬ا ‪ ³? 4 uŠQ‬ا =را*' ? ‪ ' 4‬و ا" از‪ '4‬ا ‪ ' !=B‬ا ‪ '!=BI‬ا ‪ ; =B! Vl‬ا‬
‫‪ •6 J N -13‬م ا ‪ .r #‬ا ‪: $ i‬‬
‫ا )=اد‪ ،‬و ا‪¡Ù¢‬‬ ‫‪ m‬ذ ‪ %‬ا ‪N‬ي ‪Ê ! 5‬‬ ‫‪ ،‬و‪ ' J e‬ا‬ ‫أي ا‪5 {¢‬ت ا ‪ SgC G! Vl‬ا ‪ 'B .‬ا ‪' ? }B‬‬
‫)‪(3‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ uŠQ‬ا } ‪ 4‬ت‪ ،‬إ\‪DEÊ u‬ذ ‪ 3 $ %‬ر ا ‪ =Q )R Vl‬ا ‪ %I‬ا‪ {¢‬ل ‪ $ [B uŠQ‬ا‬

‫‪ :‬ا ‪ .‬ا ا ‪ AF‬ة ‪ CD‬ا > ; =‪6 #$‬‬ ‫ا عا‬


‫= ذا"[ و •‪ r / ƒ ! S‬وف‬ ‫" ] ‪%I /‬‬ ‫" ‪ hw‬ا ) *' ? ‪ $ 'Q G / ' 4‬ا ا ‪S• ،‬‬
‫!‪: Š‬‬ ‫ا ‪ ،[/ '` O‬و ‪ $‬أ ‪N i‬ﻩ ا ا‬
‫أو@‪ :‬ا ‪‘ d '.#‬‬
‫‪ Q VÃC‬ا ذا" ' " " ] ‪ %I /‬و أ ; ‪:‬‬
‫دة‬ ‫"‪ ' Q 4 =!=O‬و ‪ i¡Ó‬ا ` ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬وض‪ .0 C ،‬ا ‪ I‬ك ا‬ ‫(‪ m‬ا ‪ %I‬إذ [ دورا‬
‫;‪N‬ا ا ‪ I‬ع ‪$‬‬ ‫ا ‪ ƒt I‬ا ‪ ' /D•/ ' d‬ا ' و "‪ ' I‬ا •‪ ' /D‬ا‪ {¢‬ا‪ ; °í! 5 ،' 4‬أن "=! ‪;K‬‬
‫)‪(4‬‬
‫ا ‪ t †a‬ت‪ G! / ،‬أن "}‪ ]`: m‬و * * ت إ? ‪ * I@" bv ' 4‬و ت ‪N‬ا ا ‪ †a‬ط ( دي‪.‬‬
‫‪uŠQ‬‬ ‫' ? ن‪ DEC " uŠQ j %I C ،‬ا ارد ا ‪.‬ز ' ا ‪ ; O! Vl‬ا‬ ‫"‪ O‬ا ‪ 'J v‬و ا ‪ t d‬ة‬
‫‪ ( v‬ض و ‪N i¡Ó‬ﻩ ا ارد " ] ‪= /‬ى ‪ i¡Ó DZe‬ا ‪ I‬ك‪ 7 ' ªÞ P4 7 7 VÃC ،‬زادت و‪'4‬‬
‫" ‪ „ K‬ا ارد ‪ /‬رة أ‪ $ }C‬ا ‪ I‬ك ا ‪DEF‬ة‪=O! ¾ O/ ،‬د =ل ا ‪ 4 ) uŠQ t d‬ع ا ‪ B‬ض و‬
‫‪ ' )c‬ا ‪=? J‬ة ا =ة ‪ B‬ر‪ t d / '4‬ا ‪ ' r I‬و ‪N‬ا ‪ tU / žÝ)j‬ر‪ ŸI VWË *À‬ا ‪ B‬ض‪.‬‬

‫‪ = Q -1‬ا ‪ JF‬ر ‪ ،bJI‬إدارة ا رف‪،‬ا =ارا‪،' ¡¢‬ط ‪=Ik* ،1‬ر '‪ ،2007 ،‬ص ‪252 -250‬‬
‫‪ P t -2‬أ* = ‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬إدارة ا ك ا ‪ ' k ، ' •#‬ا †‪ B‬ي‪،‬ط ‪ ،1‬ا ض‪،2004 ،‬ص ‪149‬‬
‫‪ ،DZ i -3‬إدارة ا رف‪ ،‬ا † ‪ 'e‬ا ‪ ' ²‬ا ‪=O‬ة‪،‬ط ‪ ،2010،1‬ص ‪234 -332‬‬
‫‪ ¶J` -4‬ر =ي ‪ ،'O‬ا د و ا رف و =‪ #$‬ن‪ ،‬دارا‪ ' ¡¢‬ا‪=!=¡¢‬ة‪=Ik* ،‬ر'‪ ،1999 ،‬ص ‪136‬‬

‫‪44‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪= 3‬اف ا ‪ u®)j Vl‬ا ‪ `( ' =: ¾ $ ، ;B BO %I‬ع إ( دي ‪E‬ن أو ‪ Q 4‬ت ‪ $ 'I‬ا ‪.‬ء‪.‬‬
‫‪ƒt I‬‬ ‫"‪ =!=O‬أ‪ 4‬اع ا ‪ B‬وض ا ` ‪'²‬‬ ‫ا ‪ i rI‬ا =ا‪ %I Š:‬و =ى إ‪ †@4‬ر ‪ C‬و‪h+! ¾ ،[Q‬‬
‫ا‪ F¡¢‬ا‪ ' C‬ا ‪ ; =d! Vl‬ا ‪ %I‬و "‪ =!=O‬ا ) * ت ‪ „ d‬ا ‪ J‬وع ) ا ) ى داري ‪ ، S• v‬و‬
‫¨ ' ا @); ‪.‬ت‪.‬‬ ‫(=رات ا ‪E‬ن‪ ،‬و ‪ % Ne‬و~‪ *3 m‬ب ا ‪* I‬‬
‫ا ‪ %I‬و ا ) ' ا ' و ‪i¡Ó‬‬ ‫‪ v‬ا‬ ‫ارد ا ‪ %I‬ا ' و در ‪ ،‬و ذ ‪e " ¾ $ %‬‬
‫‪J‬ظ‬ ‫‪ 4 7‬ع ‪ $‬ا دا‪ mn‬و "‪ SfJ v‬و =ى "@)‪ $ [/ i‬إ* ‪ B‬ار ‪ m ،VÑ)c‬ا‪ Q‬ت ا ‪ )a‬ا ا‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ v‬إ ‪.bt‬‬ ‫‪= SØ‬ى ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‬
‫‪ : 6 A‬ا ‪ Q‬ر‪9‬‬
‫)‪(2‬‬
‫" ‪N ƒ‬ﻩ ا ا ‪ 'ÕY /‬أو ا ‪ r‬وف ا ‪ %I / '` O‬و أ ; ‪:‬‬
‫ا ‪ r‬وف و ‪3‬و~ ع ( د!'‪ ،‬إذ "‪ h+‬ا ‪ r‬روف ( د!' ‪ uŠQ‬ا ) *' ? ‪hw ! ¾ ،%I ' 4‬‬
‫‪=/‬ورة ا ‪ †a‬ط ( دي ا ‪E ¨ N:3 m ،m G‬ن ‪ Q‬ر‬ ‫‪ ir‬أ‪ 4‬اع ا ‪ B‬وض ا ‪v†¨ ' kI‬‬
‫أن دورة ‪ †c‬ط ا ‪= " %I‬أ ‪ Q‬دة ( دورة ا ‪ †a‬ط ( دي‪= ! ¾ ،‬أ ا ‪ %I‬إ اءات ‪=Q‬اد ‪ B‬وض‬
‫* اءا‬ ‫‪ i¡Ó uŠQ‬ا ‪ †a‬ط ا‬ ‫*‪ ( i‬اض‪ e ،‬أن ‪5‬ت ا واج و ا ‪ )k‬د "‪v†¨ h+‬‬ ‫(‬
‫‪=! ' 4 $‬اع أو ( اض‪.‬‬
‫ا‪ '`ª¢‬ا ' =و ' و أ =ا‪ ;C‬و ا =ور ا )‪ =I‬إ\‪ u‬ا ‪ I‬ك ‪. SgC‬‬
‫ا ) *' ? ‪ ' 4‬ا ‪ ; }! Vl‬ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‪ ،‬و ‪ '2 :‬أ* ر ا ‪=? J‬ة ا ‪ B‬رة و ا )‪ B‬ف ‪ ' 4 ?3‬و‬
‫ا ‪. )a‬‬
‫‪ ' Q‬أو ا ) * '‪.‬‬ ‫ا ‪ B‬ا‪E4‬ن و ا @† ‪ É‬ت * اءا ( د!' أو‬
‫ت * ‪DE‬اد ‪N‬ﻩ‪.‬‬ ‫‪ t‬را م ) *' * ‪DE‬اد و ا از‪ '4‬ا ‪ '!=BI‬ا ‪' d‬‬
‫' ‪ :3‬ى‪.‬‬ ‫ا ‪ ')C I‬ا ‪ B ! Vl‬ا ‪ :3 $ %I‬ى أو ا ‪ )*+‬ت ا‬
‫ا ('& ا ‪ :‬ا ا ا ‪ #$G .‬ن‬
‫‪ ŸI ' Q DZ R‬ا ‪ B‬ض ‪ $‬أ ‪ i‬و أ‪ B! `:‬م ‪ [/‬ا ‪ $ %I‬أ‪ Q‬ل‪=C ،‬را*' و "‪ i B‬ا ‪ t d‬ة ? ‪$ DZ R ' 4‬‬
‫أ ‪ i‬و‪ „? K‬ا ‪ I‬ك‪N =I@)R % N ،‬ﻩ ‪DE:3‬ة إ\‪=Q u‬ة أ*‪ Ò‬و !‪ DE‬أ* * ' ‪ ? ŸI B" =IQ‬ن و "‪=!=O‬‬
‫( [ و و‪.[t‬‬
‫ا ع ول‪ :‬أ;‪ 7 H‬ا وض‬
‫إن ‪=B‬رة ‪ C‬د أو ‪ ')*+‬أو و =ة ‪ ' v‬ا‪ {¢‬ل ‪ ? uŠQ‬ن‪ uŠQ = j ،‬ا ‪ 'B0‬ا "‪= ' B‬ا?‪=B $‬رة‬
‫ا =!‪ $‬و ر‪ [ Ê‬ا =‪ ،mC‬و ‪N‬ا ا =د ‪ I‬ك ‪ $ =ew Ò*3 $ 'Q G‬ذ ‪ %‬ا ‪ Sg Q = R Vl‬ا ‪ I‬ك‬
‫)‪(3‬‬
‫‪ ŸI ' Q‬ا ‪ B‬ض و ‡ ‪:‬‬
‫‪ .1‬ا اء ‪:‬‬
‫ا ا =‪ ،‬و ‪E/‬ن ‪ i¡Ó‬اردﻩ ا ' ا )@‪ 0‬ة ‪ [t †c‬و‬ ‫!‪ G‬أن " ا‪E/ C‬ن إ \ ا @); ‪.‬ت ا ح ‪SØ‬‬
‫ا ا =‪.‬‬ ‫‪ ' Q 4‬ذ ‪ %‬ا ‪ †a‬ط‪ ،‬إذ "‪=O‬د ا ‪ I‬ك = أ(‪ B žWä‬وض ! ‪ $k‬أن ! ‪ŸI‬‬

‫‪ = O P = ،' ( ô 2-1‬ا ‪ B‬د ‪ ،‬ا د و ا ك و ا ‪ Yo.‬ت =‪ #Y‬د‪ J‬ا و ‪ ،‬دارا •‪ '}S‬ا ‪ ،' ²‬ا ‪ B‬ة ‪ ،1983 ،‬ص ‪132‬‬
‫‪ = Q-2‬ا ` ‪ = Q‬ا‪، = {¢‬ا ك ا ‪ 01 ' : ' f‬و إدار‪،ƒ/ * m ، 01‬ص ‪119‬‬
‫‪ e = O -3‬ل ‪ :‬ا‪p {¢‬اوي‪ ،‬إ‪ #Y‬د‪ J‬ت =‪ #$‬ن ا ‪w†a ،CD‬ة ا رف‪=Ik* ،‬ر'‪ ،2000 ،‬ص ‪159‬‬

‫‪45‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ # = .2‬رات ا ‪ i' 6 6‬ن ا ‪:‚ƒ .‬‬


‫(= ‪ )j‬د ‪ B Q‬د أن ا ‪ B‬وض ا ‪ ; =B" Vl‬ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر' ‪=/‬ون ~ ن‪ / v / '4 } ‡ ،‬ا*`' ا ‪ pe‬ا \‬
‫‪N $k ،‬ا !‪ `I‬ي ‪ uŠQ‬إ‪ JÊ‬ل ^‪ Q‬رات ا ‪3 [ )k" / ' 4 4 B‬و ' و ا ‪ Sg Q ©I! Vl‬ا ‪ 4 B‬ن‬ ‫ا‪ B‬ي‬
‫ا =‪ uŠQ ©I! ¾ ،bc‬أ‪ [4‬إذا ‪ 7‬ن ا ‪VWõ‬ء ا ‪ $ / .B I [ Q $ +‬زي أو ‪ V” w" $ /‬او ‪ DEÊ‬ذ ‪ $ %‬ا ‪ I w‬ت‬
‫ا ‪yC ' a‬ن ‪N‬ﻩ ا‪ B{¢‬ق "‪ B a‬إ\‪ u‬ا ¼ ا ) ‪ =BQ žWö B / $!= ƒO‬ا ‪E w‬ن‪.‬‬
‫‪ .3‬ا ‪ #‬دل‪:‬‬
‫و !‪ [/ = B‬ا دل ‪E/‬ن ا ‪ B‬ض و ا } ن‪ ،‬و ذ ‪ V” j %‬أ‪ 2 =IQ [4‬ف ا ‪ B‬ض ! ‪E‬ن ‪ B4‬ا } ن إ\‪ u‬ا ‪ %I‬و‬
‫‪.‬‬ ‫' ا )=اد ‪ j‬د ‪ B4‬ا } ن إ\‪ u‬ا‬
‫‪ N .4‬ز‪ uv‬ا ‪: 6 #$= k M‬‬
‫‪ m‬ا ‪ Q `B‬ت‬ ‫‪ `( uŠQ‬ع وا =‪ ،‬أو ‪ †c‬ط وا =‪ mÉ I" / ،‬ا‬ ‫‪ ~ ž” /‬ورة ‪=Q‬م " ‪D•( —Ee‬اض ا‬
‫" ‪ ' * ¼ / $ [k‬وا =ة"‪،‬‬ ‫‪ :3‬ى‪ ،‬و ذ ‪ QU / %‬د ‪= uŠQ‬أ ا ‪ mÉ I‬ا ‪ uŠQ i? B‬ا ‪ 0‬ا †;‪7 m}" 5 "DE‬‬
‫أن !‪ v‬ن ا ‪ mÉ I‬أ‪ 4‬اع ا ‪ B‬وض‪ ،‬ا ‪.‬ء‪ ،iST t †c ،‬ا ‪ Q `B‬ت ا ‪ a! Vl‬ن إ ‪ ، Sg‬و ذ ‪=SØ [ 7 %‬ف‬ ‫إذ !‬
‫"‪ B‬ا ‪ t d‬ة ا ‪ $k‬ا ض ; ‪ ¾ ،‬أ‪ 7 7 [4‬ن ‪ I‬ك "‪ = mÉ I‬أي ‪=Q‬م و د إر" ط ‪E/‬ن ا ‪ Q `B‬ت‬
‫; ‪ P ( 7‬ا ‪ t d‬ة‪.‬‬ ‫ا‬
‫‪2• = .5‬ام ‪ ‘ ' 6 #$= ; > d‬ا ‪bg‬ي‪:‬‬
‫‪N‬ا ا †‪w‬ن‪ ،‬أو ( ارات ‪ Ò G‬إدارة ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‪ ،‬ا ‪ ? '* ) ' rI‬ن‬ ‫و ا ‪ ' 0‬ا ‪ B‬ا‪E4‬ن ا درة‬
‫ا ;' ^? ن ‪ e‬و ‪ Q 4‬و * ا ‪ m †j /‬ا‪ {¢‬ت ? ‪' 4‬‬ ‫ا ‪ I‬ك ا ‪ G‬ر '‪.: $ ،‬ل ا * ? و ‪*3‬‬
‫ا ‪.'J d‬‬
‫ا ع ا ‪3J . :‬ﺮ ‪ 7‬ا وض‬
‫ت ا ‪ B" Vl‬م ‪ SØ‬إدارة‬ ‫ذ ‪.: $ ;r! %‬ل ا‬ ‫‪ u®)R‬ا ‪ I‬ك ‪ $‬أ "‪ '* * ƒ BO‬إ( ا~ ' =ة‪ ،‬و‬
‫ا‪ ŸI =IQ ST Q‬ا ‪ B‬وض‪ ،‬و ‪N‬ا‬ ‫ا ‪ $ ،%I‬أ إ‪ :‬را ‪ B‬وض ا ‪ ƒBO" Vl‬ا ‪ ، ; Ÿ²‬و ‪Ne‬ا ‪ Q‬رات ا ا‬
‫‪ t‬ر و =ت ‪=Q‬ة ‪ 4‬ذج !‪ ŸI DE‬ا ‪ B‬وض ا ‪ Sg Q = R Vl‬ا ‪ I‬ك ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض ‪ ،‬و ‪'Q G $ } " % Ne‬‬
‫‪ Ò*3 $‬و ا † وط ر د!' ا ‪p" Vl‬ود ‪ SØ‬إدارة ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض ا ‪ } ' d‬ن ا ‪ '¡¢‬دون ‪ :‬ف ‪ $‬ا ( ع‬
‫‪ `:3‬ء و " ‪DEC‬ا و‪ '4‬ا ‪.' C v‬‬
‫أو@‪ 6 :‬ذج ‪5C, s‬‬
‫‪ =I@)R‬ا ‪ I‬ك ‪ ' Q‬إ"‪ d‬ذ ( ار ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض ) ‪N‬ا ا ‪ I‬ذج إ\‪=Q u‬ة !‪ DE‬أ* * ' و ‡ ‪:‬‬
‫‪-1‬ا رة =‪•Y‬ﺮا‪) Z‬ا رة ‪ st‬ا > اد( ‪Capacity :‬‬
‫‪ i ST 5‬ا ‪ I‬ك ‪=B / ]BC‬رة ‪ uŠQ‬ا )=اد ‪ ،‬وإ‪ 4‬أ!} ‪ [ w/‬و(=ر"[ ‪D•(À uŠQ‬اض ‪ ŸI " =BC ،‬ا ‪ I‬ك ¨ ¼ ا ‪ B‬وض‬
‫إ\‪ u‬ا ‪= € 2 B‬اف ‪ ، 'I‬و ‪ $k‬ا‪ ª¢‬ف ‪=Q $‬م ا‪D•Q‬ا‪ % N/ i;C‬وأ½‪ w)j 5 iS‬ن ‪ C " $Q‬ت " ‪D•C P‬ة ‪=Q‬م‬
‫ا = ‪D•†R S½yC‬ط و د ‪ Je‬أي ~ ‪ [ $‬أ ' ( ‪ uŠQ ' 4 4‬ر*' ‪N‬ﻩ ا ‪ C‬ت ( ‪ uŠQ m‬ا ‪ ، =B‬و‪% Ne‬‬
‫ا‪ {¢‬ل إذا ‪ P4 7‬ا † ‪ ' t 'e‬ا ‪ B‬ض ‡ ‪ 7 $‬ت ‪ ª«3‬ص ‪ m $ `! [4yC‬ا † ‪ 7‬ء ا ( ‪ J"À =BQ uŠQ m‬ق‬
‫أو ا † ‪ %‬ا )‪+‬ول ‪ $Q‬ذ ‪ = ¨ %‬ا ‪ .[" C " ' .* $ ƒBO‬أ إذا ‪ 7‬ن ا ‪ B‬ض † ‪ 'e‬أ ال ‪ $ =/.C‬درا*' * '‬
‫)‪(1‬‬
‫و‪ Je‬ءة إدارة ا † ‪ 'e‬و‪ uŠQ‬ا =! ا )‪+‬ول أن ! (‪ uŠQ m‬ا ‪.=B‬‬

‫ا ‪ bå‬ا‪،¾!={¢‬ط‪=Ik* ،3‬ر'‪،2002 ،‬ص ‪121‬‬ ‫ك ا ‪ x#‬ر‪ ، -‬ا ‪k‬‬ ‫‪DEI -1‬إ‪= I i /‬ي‪ ،‬إدارة ا‬

‫‪46‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ -2‬ا > ‪Character : .‬‬


‫‪=* uŠQ‬اد ا •—ا "[ و" )‪ [k‬ا م ¨† وط ‪ J"À‬ق ‪ C ،‬ا دئ و‬ ‫‪ G V” j‬ل ‪ ?À‬ن ‪= 'C‬ى ص ا‬
‫ا ‪ ƒBO‬ا م‬ ‫‪.:3‬ق ! ‪ $ 'Q G %‬ا ‪ J‬ت ‪ '4 € 7‬و ‪.:‬ص ‪ ،‬وا‪ ، ' k{¢‬وا ‪ / 0‬ة ‪ ،‬و ‪ uŠQ $k‬أي ل !‬
‫‪N $‬ﻩ ا ‪ J‬ت و‪ ، ' Q ~ DE! BC‬و ‪5= *À $k ! $k‬ل ‪ uŠQ‬ذ ‪.: $ %‬ل * ك و" ‪ C‬ت ‪ t‬ا ‪ B‬ض‬
‫و‪ [". R‬ا ) ‪ $ C .'B/‬ا ‪ O‬أن «‪N % ! 5 ©ª‬ﻩ ا ‪ J‬ت ور‪ iÊ‬ذ ‪ [!= %‬ا ‪ ' Ê‬أداء ا •—ا "[‪% N ،‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪= 'C‬ى ر‪ t ' Ê‬ا ‪ B‬ض ا ‪ C‬ء ا ) ‪NSØ Š B‬ﻩ ‪—• À‬ا ت‪.‬‬ ‫"‪ [" C " = B‬و ‪ [".‬ا ) ‪'B/‬‬
‫‪-3‬رأس ا ل‪Capital :‬‬
‫‪Ek‬ن ا ‪ $ %I‬إ*•‪D‬داد ) ‪ ،[" BO‬و أ!} " [ ‪،i * \ pe /‬‬ ‫‪ /‬أس ل ‪* I‬‬ ‫!‪ G‬أن ! ‪ m‬ا‬
‫‪NSØ‬ا ‪DE0eDE:3‬ا ‪€ [~ j‬ز ت ' و (= !‪+‬دي ‪ [/‬إ\‪.C u‬س‪N ،‬ا "‪ B‬م ا ‪ I‬ك ‪=/‬را*' و‬ ‫‪€‬ن ‪=Q‬م " ‪ m‬ا‬
‫‪pe ' .* $ =ew‬ﻩ ا \ ‪ ،‬و ‪E/ $‬ن ا ‪ +‬ات ا ‪ %I $k ! Vl‬ا ™¡ ء إ ‪'C Sg‬‬ ‫"‪ O‬ا ‪ B‬ا?‪ i‬ا '‬
‫) ‪(2‬‬
‫ا ‪N‬ا‪= ،bR‬ل دوران ‪ 23‬ل ا ‪.' / 0‬‬ ‫‪pe‬ﻩ ا \ ‪ ' )c ،‬ا ) '‪ ' )c،‬ا دود!'‪ ' )c ،‬ا‬
‫‪-4‬ا ‪ 6 i‬ت ‪Collateral:‬‬
‫‪ DZ j‬ا } ن ‪ 4‬ع ‪ $‬ا‪ '! {¢‬أو ا ‪E w‬ن ‪ t d $ %I‬ا („ ‪ $Q‬ا )=اد‪ ،‬و !‪ Æ a‬أن !‪ rI‬ا ‪ %I‬إ\‪ ~ u‬ورة‬
‫" ا‪ J2 C‬ت ‪=O‬دة ا } ‪ 4‬ت ‪ ' ;* 0‬ا @‪ ' ;* ، ¡Î‬ا ف و ا ‪ m‬و إ ‪ ' 4 v‬ا ‪=/ $ pd‬ون "‪'J v‬‬
‫~ عا} ن‬ ‫‪ 'C KU / ،' Q‬إ\‪ u‬ذ ‪D•J! %‬ض أن !‪ B‬م ا ‪ ' ¨ / %I‬و ا( ' ا ` رات ا ‪=O" Vl‬ث ‪23 uŠQ‬‬
‫)‪(3‬‬
‫دة أو "‪N/N‬ب أ* را ‪ m‬أو " ر ‪ Â‬إ‪ Sf4‬ء ا ‪.' .‬‬ ‫* اءا ‪ ¾ $‬ا ‪ ' k‬ا‬

‫‪ -5‬ا • وف ‪ #Y%‬د‪Conditions : J‬‬


‫"‪ h+‬ا ‪ r‬وف ‪ (À‬د!' ‪= uŠQ‬ى (=رة ‪ t‬ا ‪ B‬ض ‪=* uŠQ‬اد ا •—ا "[ وا ‪ v" =( Vl‬ن ‪ DEÊ‬ا" ' و‪w)j 5‬ل ‪S•Q‬‬
‫‪N‬ﻩ ا‪ " =BC ، ' {¢‬ا‪ C‬ا ‪ J‬ت ‪3‬ر‪ ' å‬ا ) ‪ t 'B/‬ا ‪ B‬ض ‪ ،‬و ‪ $k‬ا ‪ r‬وف ‪ (À‬د!' ا ( ' "‪DEÊ $ G‬‬
‫ا ‪ bB`I‬ا *‪ ?À ŸI m‬ن ‪ uŠQ G! % N ،‬إدارة ‪ ?À‬ن ا ‪ + a‬ا ) ‪NSØ ƒ‬ﻩ ا ‪ r‬وف ‪ '2 :‬إذا ‪ 7‬ن ا ‪ B‬ض‬
‫)‪(4‬‬
‫‪. 3 t‬‬
‫‪ 6 : 6 A‬ذج ‪5P,s‬‬
‫‪p R‬ز إدارة ? ن ( ار ? ‪ O / bc‬إ? ‪ bc‬أ‪.: $ :‬ل درا*' !‪ DE‬أ‪ :‬ى ; ' ‪ R‬ف ب ‪ ،5P,s‬و ‡‬
‫‪N‬ﻩ‬ ‫; ‪ {¢ /‬ف ‪ ،'!—E G4 'F / P‬و "‪O‬‬ ‫‪w/ V” R‬ن ‪ I‬ك ‪ 2 IQ ') :‬أ* * ' وا ' ا =را*' " =أ‬
‫)‪(5‬‬
‫ف ‪ ÒJ4‬ا =‪55‬ت ا ‪ 5C, s çòI Sg` j Vl‬و إن ‪ *w/ P4 7‬ب أ‪ ، :‬و "‪ O‬ي ‪N‬ﻩ ا !‪:uŠQDE‬‬ ‫ا !‪b` j DE‬‬
‫‪ -1‬ا ‪People : .‬‬
‫‪'Q‬و‬ ‫و [‬ ‫‪.: $‬ل "‪ 2 $ v‬رة ‪ ' 7‬و وا‪ ' ª« $Q '{Þ‬ا‬ ‫!‪ i B‬ا ~‪bc ? m‬‬
‫و‬ ‫‪ [". +‬و أ‪ ' B * ¾ $ [" (.:‬و ‪yC % N ، DEÊ‬ن ا‪ `ª¢‬ة ‪3‬و\‪ i B" ' Q u‬ا ~‪bc ? m‬‬
‫‪ ،‬و ‪ G4‬ح ‪N‬ﻩ ‪DE:3‬ة ! („ ‪ m " uŠQ‬إدارة ? ن أو ا ¯‪ ©ª‬ا )‪+‬ول‬ ‫‪'/B‬ا‬ ‫إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ? ‪bc‬‬

‫ك‪ ،‬دار ا =ا!'‪ ،‬ط‪ ،2009 ،1‬ص ‪168 -167‬‬‫‪ e = O ،‬ن‪ CD J ! • ) ،‬إدارة ا‬ ‫‪ = Q i c .Q-1‬ا ‪ B‬در‪ Q،‬ا‪`ª¢‬‬
‫‪ c;= mB‬ري‪ ،ƒ/ * m ،‬ص ‪64-62‬‬ ‫‪ ،žWXYQ 5 B4 =I; -2‬إدارة ‪ k M‬ا‬
‫رف‪ ،‬دار ا راق‪ ،‬ط‪3 ،1‬ردن‪ ،2000 ،‬ص ‪220-219‬‬ ‫‪p -3‬ة ‪ O‬د ا ‪= ²‬ي‪ ،‬إدارة ا‬
‫(‪= ،„O‬دارة ا•{ ‪ CD J‬ا ك ا ‪ x#‬ري‪ ،‬ا =ارا‪ ،1991 ،' ¡¢‬ص ‪166-164‬‬ ‫‪ = Q-4‬ا ‪ JF‬ر ‪ = Q ،bJI‬ا )‪.‬م أ‪/‬‬
‫رف‪ :‬إ;•ﺮا‪ † ./ x N‬ا دا‪،u€‬ا راق ‪ †a‬و ا ز‪ ،mÉ‬ط‪ Q،1‬ن‪ ،2011 ،‬ص ‪153‬‬ ‫‪p -5‬ة ‪ O‬د ا ‪= ²p‬ي‪ ،‬إدارة ا‬

‫‪47‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ C‬دا ‪ 7‬ن أم ‪،')*+‬و ‪.: $‬ل ‪N‬ﻩ ا ‪=O" ' / B‬د‬ ‫‪ $Q‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ‪=B /‬رة ‪ 2 $ v" uŠQ‬رة ‪ $Q ' v‬ا‬
‫‪.‬‬ ‫ت و ا ‪ 4‬ت ا ‪ {¢ / Ê " Vl‬ل ‪ $Q Sg Q‬ا‬ ‫إدارة ? ن ‪ 7‬ا‬
‫‪ -2‬ا ‪ T‬ض ‪ #$= a‬ن‪Purpose :‬‬
‫‪N v†R‬ﻩ ا ‪—Ee‬ة أ = أ ‪ i‬ا !‪ DE‬ا ‪ 2 " ; .: $ Vl‬إدارة ? ن إ\‪ u‬إ ‪ * ' 4 v‬ار درا*' ا „‬
‫ا ‪Vl‬‬ ‫تا‬ ‫? ‪ bc‬أو ا („ ‪N =IQ‬ا ‪=B ø‬ر ‪ $‬ا ‪ ƒBO‬و ر‪ ¼C‬ا ` ‪ F C ،‬ض ‪ ? $‬ن !‪=O‬د إ‬
‫! ‪ ، Sf " $k‬أو ا ‪ '* * m * I@" 5 Vl‬ا ‪ %I‬و ‪ .2‬ت إدارة ? ن‪yC ،‬ذا ‪ 7‬ن ا ‪ F‬ض ‪ ? $‬ن‬
‫ت " رض ‪ '* * m‬إدارة ? ن ا ‪N bJC ،%I‬ﻩ ا‪ m ` )R ' {¢‬إدارة‬ ‫إ‬ ‫ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬إ? ن‬
‫رض ‪'* * m [ t‬‬ ‫‪ $Q‬ذ ‪ §)¨ ÒY %‬و~ [ ‪ ' 4 $‬ا ‪ ' 4 ? 'B0‬و إ‪4‬‬ ‫? ن أن ‪N R‬ر‬
‫ا ‪.%I‬‬
‫‪ -3‬ا رة ‪ st‬ا > اد‪Payment :‬‬
‫‪ BO * =Q‬ق‪ :U C ،‬ر ا‪bB B{¢‬‬ ‫‪ =!=)R uŠQ‬ا ‪ B‬ض و ‪ C‬ا?=ﻩ‬ ‫! ‪N pe‬ا ا ر ‪=( =!=O" uŠQ‬رة ا‬
‫ل ا @)=!= ا ‪ =Q‬ا ‪ ،[ Q ƒJ‬و ! ‪ i‬ذ ‪.: $ %‬ل "‪ !=B‬ا =‪ BC‬ت ا ‪'!=BI‬‬ ‫)‪ ' .‬ا ‪ B‬ار ? ‪bc‬‬
‫ض إ\‪ $ ' u‬ا ) ا \‬ ‫أو ا‪ ª¢‬ر ' ‪ [I‬إذ ‪N b` j‬ا " را أو ‪ C‬إذا ‪ 7‬ن ا‬ ‫ا =ا‪' :‬‬
‫* اءا ‪ 7‬ن ‪ V”C \ )Q‬أو ‪.bB B \ )Q‬‬
‫‪ -4‬ا•{ ‪Protection : J‬‬
‫‪ ،‬وذ ‪$ %‬‬ ‫!' ^? ن ا ‪=B‬م‬ ‫? ‪ bc‬إ* ‪ †k‬ف إ ‪5‬ت " ‪C‬‬ ‫إن أ* س ‪N‬ا ا ر ا ‪O‬‬
‫* اءا ‪ Sf ( ¾ $‬ا‪ ' {¢‬أو ‪.[ / ( ¾ $‬‬ ‫‪.:‬ل "‪ i B‬ا } ‪ 4‬ت أو ا ‪5 Jk‬ت ا ‪ ; =B * Vl‬ا‬

‫‪ -5‬ا • ة ا >‪Perspective : ' #‬‬


‫‪،‬و )‪B‬‬ ‫إ* ‪ †k‬ف أ¨ د ' ا ‪ =ew".‬ا ‪ ?U / ] O" Vl‬ن ا ‪ I‬ح‬ ‫إن } ن ‪N‬ﻩ ا ‪—Ee‬ة !‪OI‬‬
‫* اءا ‪ P4 7‬دا‪ ' :‬أو ‪ :‬ر '‪ ،‬و‬ ‫ذ ‪ ? %‬ن أي إ* ‪ †k‬ف ‪ 7‬ا ‪ r‬وف ا ‪ ' ÕY‬و ا ) ‪ ' B‬ا ‪/ '` O‬‬
‫;‪N‬ا ‪ hw " =BC‬ا ) *' ? ‪ I ' 4‬ك ‪ + /‬ات ( د ‪= $‬ل ا ‪ I‬إ\‪ ' )c u‬ا ‪ iªù‬و =‪5‬ت ا ‪ J‬ا?=‬
‫و ‪. DEÊ‬‬
‫! ‪.: $ [ r . $k‬ل ا ‪ I‬ذ ‪E‬ن ا ) ‪EB/‬ن أ‪ [4‬ر‪. : iÊ‬ف ‪ 5P,s 2 IQ $Q 5C, s 2 IQ‬إ‪ 5‬أن‬
‫و (=ر"[ ‪ uŠQ‬ا @)=!=‪ ،‬أي "‪=O‬د ‪=B ;Q G /‬ار ا ‪t d‬‬ ‫} ½‪D•†Y [/ †@! S‬ك "‪= =!=O‬ى ‪ ' ?.‬ا‬
‫' ‪$‬‬ ‫‪ w/‬ال ‪VÃC ،$ :à‬‬ ‫ا ‪ " Vl‬ض ; إدارة ? ن ‪ =IQ‬إ"‪ d‬ذ ‪ B‬ار ? ‪€ ،bc‬ن ا ‪ I‬ك ‪R‬‬
‫ا ‪ ' I‬ا ‪ uŠQ ' 4 4 B‬ا ‪ uŠQ 'rC O‬أ ا ;‪ i‬و إ!‪ J‬ء ‪N; iST t‬ﻩ ‪ 3‬ال ‪ S‘ t =IQ‬و ‪ % N‬و ‪ r4‬ا ‪€‬ن ا‪p¡¢‬ء ‪DZe3‬‬
‫‪ Q $‬ت ا ‪ I‬ك " ‪.: $ i‬ل "‪ ? i!=B‬ن‪yC ،‬ن ذ ‪ G! %‬إدارة ? ن أ‪ 2 DÔe‬إ‪ B 4‬ء ‪=B! $‬م ;‪i‬‬
‫(= [ ‪ $‬إ? ن‪.‬‬ ‫‪ t d‬و ~ ‪=B 4‬ر‪ ST‬إ‪ Q‬دة "‪O‬‬ ‫? ن "‪IG‬‬
‫‪ 6 : A‬ذج ‪PRISM‬‬
‫? ن‪ ،‬و‬ ‫? ‪ bc‬و ( اءة ) ‪B‬‬ ‫‪N DZ j‬ا ا ‪ I‬ذج أ =ث " ‪ P 2‬إ [ ا ‪ 'Q I‬ا ‪ G ' C‬ل ا ‪O‬‬
‫و ‪ =Q )j‬إدارة ? ن ‪ k†R uŠQ‬أداة ( س ! ‪ ; .: $ i‬ا از‪E/ '4‬ن‬ ‫‪ Òk j‬ا‪ 4‬ا ‪ B‬ة =ى ا‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ‪ t d‬و ا ‪=B‬رة ‪ uŠQ‬ا )=اد و ‡ " ‪ v‬ن ‪ ') : $‬وف ‪ $Q S• 7DZ R‬ر ‪E‬ن و ‡ ‪:‬‬

‫‪،‬ا راق ‪ †a‬و ا ز‪ Q، mÉ‬ن‪ ،2002 ،‬ص ‪158 -156‬‬ ‫=‪#$‬‬ ‫‪ CD‬و ا ‪' #‬‬ ‫‪p‬ة ‪ O‬د ا ‪= ²p‬ي‪ ،‬إدارة =‪ #$‬ن ا‬ ‫‪-1‬‬

‫‪48‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ -1‬ا ‪ #‬ر‪Perspective :‬‬


‫‪ 't‬ا ‪ ? t d / ' v‬ن و ا ا?= ا ‪ ( $ ;B BO" r I‬إدارة ? ن ¨ = ‪ ،[OI‬و‬ ‫ر ‪I‬‬ ‫!‪/ = B‬‬
‫} ن ‪N‬ﻩ ‪3‬داة ا ‪ ‡ '!DE)J‬ا ‪=B‬رة أو ا ‪: ' Q J‬‬
‫"‪ =!=O‬ا ‪ t d‬و ا ا?= ا ‪ ²p / ] O" Vl‬ن ‪ ?^ [OI =IQ‬ن‪.‬‬
‫‪ =IQ‬ا ‪ ²p‬ن و ا ‪E)O" S½w $ Vl‬ن ‪3‬داء و ‪ i r R‬ا ‪' B‬‬ ‫درا*' إ*•‪D‬ا" ‪ G‬ت ا @†‪ F‬و ا‬
‫ا ) ( ' );‪ i‬ا ا = ‪ Q /‬رﻩ ا ;=ف ا ‪N‬ي !‪ G‬أن "=ور [ ‪ 7‬ا ‪ B‬ارات‪.‬‬
‫‪ -2‬ا رة ‪ st‬ا > اد‪Repayment :‬‬
‫و } ن ‪N‬ا ا ‪=( =!=O" DEF‬رة ا ‪ ²p‬ن ‪ =!=)R uŠQ‬ا ‪ B‬ض أو ‪.: ["=? C‬ل ا ‪D•J‬ة ا ‪ ، Sg Q ƒJ‬و ‪ 3 $‬ر‬
‫در ا @)=!= * اءا ‪ P4 7‬دا‪ ' :‬أو ‪ :‬ر '‪ ،‬و ا ‪w¡™! Vl‬‬ ‫‪ 4 =!=O" 2 :‬ع‬ ‫ا ‪DE R Vl‬إدارة ? ن ; إ‬
‫? ن( ‪ ? =!=)@ = )j =IQ‬ن‪.‬‬ ‫إ ‪ Sg‬ا ‪ ²p‬ن) ‪t‬‬
‫و ‪ iSÚ‬إدارة ? ن دور ا در ا =ا‪ ' :‬ا ‪ =Q )R Vl‬ا ‪ ²p‬ن ‪ uŠQ‬إ‪ Q‬دة ‪ $ [ N/ =!=)R‬إ •—ا ت ‪S½€‬‬
‫ت ا @†‪ = " uŠQ ' F‬ا =‪ BC‬ت ا ‪ '!=BI‬ا =ا‪ ' :‬و ا ‪ m ` )j Vl‬ا ‪ ²p‬ن إ* ‪=d‬ا ; ‪=!=)R‬‬ ‫‪=( Òk R‬رة ا‬
‫‪ $ [ N/‬ا •—ا ت ) ‪.'BO‬‬
‫‪ -3‬ا ‪ #$= a J T‬ن‪Intention or Purpose :‬‬
‫و } ن ‪N‬ا ا ر "‪ =!=O‬ا ‪ ? $ '! F‬ن ا ‪=B‬م ‪ ²p‬ن و ‪=Q Be‬ة ‪yC ' Q‬ن ا ‪ ? $ '! F‬ن !‪ G‬أن‬
‫‪ *3 v†R‬س =را*' ‪N‬ا ا ‪ F‬ض أو ا ‪ '! F‬و أن أ‪ [ C kJ" :‬إدارة ? ن " ‪ ' J‬أ‪ 2‬ل ا ‪ ²p‬ن ‪D•*5‬داد‬
‫? ن‪.‬‬
‫‪ -4‬ا ‪ 6 i‬ت‪Safguards :‬‬
‫و } ن ‪N‬ا ا ر "‪ =!=O‬ا } ‪ 4‬ت ا ‪=B" Vl‬م إ\‪ u‬ا ‪ v %I‬ن ~ ‪ D•*5 I‬ع ? ن ا ;' إ ‪5‬ت‬
‫‪=Q‬م ا ‪=B‬رة ‪ uŠQ‬ا @)=!= و ! ‪ 4 } $k‬ت أن "‪ v‬ن دا‪ ' :‬و ‡ ا ‪ ( uŠQ = R Vl‬ة ا ‪pe‬ا \ ‪ ²p‬ن أو ‪ :‬ر '‬
‫‪ 4 } 7‬ت ا ‪ ' a‬أو ا ‪5 Jk‬ت ا ¯‪ 'C KU / ' ª‬إ\‪ i" u‬و~ [ ‪ $‬وط ‪ ? =BQ‬ن } ن ا )=اد‪.‬‬
‫‪= -5‬دارة‪Management :‬‬
‫داري * ف ‪: †j‬‬ ‫داري ‪ ²p‬ن و } ن ا ‪J‬‬ ‫" ‪pe‬إدارة ? ن ‪ O" uŠQ‬ا ‪J‬‬
‫أ‪ -‬ا ‪ ' .‬ت ‪ :‬و ‪ i ! ; .: $‬ا ف ‪:uŠQ‬‬
‫‪ -‬أ* ب ا ‪ ²p‬ن إدارة أ‪[ Q‬؛‬
‫‪ J * ' J e =!=O" -‬دة ‪ ? $‬ن؛‬
‫‪ ³ I uŠQ [ Q‬وا = و أ!} ‪C‬‬ ‫‪ C =!=O" -‬إذا ‪ 7‬ن ا ‪ ²p‬ن !@)‪ I@/ i‬ع ‪ [" G I‬أو !‪B‬‬
‫إذا ‪ 7‬ن ا ‪ 4 VÝ* ³ I‬ج أو دا?‪.i‬‬
‫ب‪= -‬دارة‪ :‬إذ ! ‪: i‬‬
‫؛‬ ‫‪ -‬إ* اض ا ; ‪ v‬ا ‪VÝ rI‬‬
‫‪ -‬إ* اض ا )‪DE‬ة ا ‪N‬ا" ' =راء ‪ )(3‬م؛‬
‫‪=( =!=O" -‬رة ا ‪ ²p‬ن ‪ uŠQ‬ا ‪ GI‬ح و ا ‪. I‬‬

‫‪49‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ :‬إ‪ MN‬ذ ا ار=‪#$‬‬ ‫ا ('& ا‬


‫' ‪N $‬ﻩ ‪DE:3‬ة ‪ $ 'Q G /‬ا ا و ذ ‪%‬‬ ‫" ‪ ' Q‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ? ‪= ¨ bc‬ة ا ‪7 hw " ¾ ،‬‬
‫' ا ¾ ‪ t‬ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬ض * اءا ‪ B /‬ل أو ا ‪ ¼C‬أو‬ ‫‪=/‬ر ت ‪ ،'J d‬إ\‪ '! Ê u‬ا ‪ 2‬ل إ\‪u‬‬
‫ا =! ‪.‬‬
‫دات ا ار=‪#$‬‬ ‫ا ع ول‪:‬‬
‫‪ I‬ك ‪ Q 'Q G‬ا •‪D‬ا‪ '`/‬و ‪=O / u±=" ' v‬دات ا ‪ B‬ار ? ‪ h+" ،bc‬إ"‪ d‬ذ ( ار ‪ ŸI‬ا ‪ B‬ض أي ‪%I/‬‬
‫و‡ ‪:‬‬
‫‪ -1‬ا ‪ .‬ا ا•~ ‪ Sb d +‬ن‪:‬‬
‫" ‪ 0‬ا ا ا‪ ²p / '2 ª¢‬ن أ* * رأس [ و (=ر"[ ‪ uŠQ‬إدارة ‪ [t †c‬و ‪ =!=)R‬إ •—ا "[‪ ،‬و ا } ‪ 4‬ت‬
‫ا ‪ ،[C t $ ' =B‬و ا ‪ r‬وف ا ' و ا‪ '2 ª¢‬ا ‪ †a / ] O" Vl‬ط ا ‪N‬ي ! ر*[ ا ‪ ²p‬ن‪ Q ; GC ،‬ا ! "‪pk‬‬
‫‪ Sg Q‬ا ‪= i B" %I‬ى =ارة ا ‪ ²p‬ن ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬ض ا ` ب ‪ ،'; $‬و "‪ i¡Ó =!=O‬ا ‪t d‬‬
‫? ‪ ' 4‬و ‪ ;Q 4‬ا ‪ $k ! Vl‬أن ! ض ; ا ‪N i!=B" =IQ %I‬ا ا ‪ B‬ض ‪ ²p‬ن ‪ '; $‬أ‪ :‬ى‪O" ' C ،‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ت و ا ‪ 4‬ت ‪ ' $Q‬ا ‪ ²p‬ن ‪=Q ) S½w $‬ة إدارة ? ن ‪ uŠQ‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ? ‪ bc‬ا ) ‪. i‬‬ ‫ا‬
‫)‪(2‬‬
‫و ‪ 0 " ' Q 'J /‬ا ا ا‪ ²p / '2 ª¢‬ن و ا ‪ h+‬ة ا ‪ B‬ار ? ‪: bc‬‬
‫ا ;' ا ‪DEF‬ات ا ‪ " =( Vl‬ض ; ~ ‪ $‬إ‪ t‬ر ا ‪ 'ÕY‬ا ‪R Vl‬‬ ‫(=رة و ‪ Je‬ءة ا ‪ uŠQ ')*+‬ا ‪„ k‬‬
‫‪ ، SgC‬إ‪ 'C K‬إ\‪ u‬ا ‪ ' Ê‬ا @)=!=‪.‬‬
‫(= أو (•‪D‬اض و‪ B BC‬ا‪E4‬ن و ‪ ' r43‬ا ) ?=ة‪ ،‬و ا ‪=B‬رة ‪ uŠQ‬ا @)=!=‬ ‫‪D•B ' 4 ? ' 3‬ض‬
‫و‪ † BC‬وط ا ‪. Sg Q ƒJ‬‬
‫ا ‪=B‬رة ‪ = " uŠQ‬ا =‪ :‬أو ا ‪ ! ' / B‬اد!' =‪—• mC‬ا ت ا ) ‪ uŠQ 'BO‬ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫‪ 23 ' k‬ل ) رأس ا ل و ا } ن(‪ C ،‬أس ا ل ‪ 23 7‬ل ا ‪ ;k ! Vl‬ا ‪D•B‬ض ` و ‪[I‬‬
‫ا‪ ª¢‬م‪ ،‬أ ا } ن ‪ 23 ;C‬ل ا ‪ ' BI‬و ا ‪DEF‬ا ‪ ' BI‬ا ‪ ƒ h $ " Vl‬ا ‪ B‬ض‪ ،‬و ‪ 23 Òk R‬ل ( ة‬
‫و ‪ †c‬ط و * ' ا ‪ ')*+‬ا ‪.'~D•B‬‬
‫ا ‪N;C ،')*+‬ﻩ ا ا "‪ uŠQ h+‬إ! ادات ا ‪.')*+‬‬ ‫‪ ' t‬ا ‪ I‬ج و ) ى ا ‪Ik‬‬
‫‪ -2‬ا ‪:‘ d + Q‬‬
‫‪:‬‬ ‫" ‪N 0‬ﻩ ا ا‬
‫و (=ر"[ ‪ ، ;J K " uŠQ‬و !‪=( ' ) / = B‬رة ا ‪ uŠQ %I‬ا ;'‬ ‫در ' ا ) ' ا ‪ SØ m ! Vl‬ا ‪%I‬‬
‫إ •—ا "[‪N ،‬ﻩ ا ‪=B‬رة " `' أ* * ‪= /‬ى إ* ‪ B‬ار ا دا‪ ،mn‬إذ أن ا دا‪ mn‬ا ‪=( $ =O * '/N/N‬رة ا ‪%I‬‬
‫" '‬ ‫ر~‪E‬ن‬ ‫'‪ ،‬و " ‪ Ÿ‬إدارة ? ن ` ' ‪EC= ƒ BO /‬ن‬ ‫‪ uŠQ‬إ‪ Q‬د * *' إ( ا~ '‬
‫)‪(3‬‬
‫‪ t‬ت ا د‪EQ‬ن ‪ '; $‬و " ' ‪ t‬ت ? ن ‪.' 4 h '; $‬‬
‫إ‪ t‬ر ‪.‬‬ ‫إ"‪ d‬ذ ( ارا"[ ? ن و ‪j‬‬ ‫ر* ' ا ‪ %I‬و ‪ 4‬ع *•‪D‬ا" ‪ ' G‬ا ‪I§ ! Vl‬‬

‫' ‪= $ †R‬را* ت و ا ‪ O‬ث‬ ‫‪' G ،CD‬‬


‫' ت =‪ Y‬اض ا‬ ‫‪E 3‬ن‪ ،‬ا ‪ #$= ' #‬و دورﻩ ‪y N CD‬‬ ‫‪ = Q -1‬ا ‪p p‬ا =‪،i Q‬‬
‫ا '‪ ' ) * ،‬ا م ( د!' و ا ‪ ،' 4 4 B‬ا ‪ ،(28)= G‬ا =د )‪ ،2006 ،(3‬ص ‪198 -197‬‬
‫ن ا =وري ‪ ،‬إدارة ا ك ‪ g Q :‬و إ;•ﺮا‪ ،ƒ/ * m ، + . C™ N‬ص ‪136 -135‬‬ ‫‪.C -2‬ح )‪ $‬ا‪ = Q = + ،V” ){¢‬ا‬
‫‪-3‬ا † ار‪ = Q bå‬ا‪ ،= {¢‬ا † ار‪،= O bå‬إدارة ا ‪ a 6 #$= k M‬و‪ ‚¼9‬ا • ا ‪ B‬و ا ‪w†a ، 6 6‬ة ا رف‪=Ik* ،‬ر'‪،2002 ،‬ص‬
‫‪93‬‬

‫‪50‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ ،‬و أ!}‬ ‫ا ‪=B‬رات ا ‪ ;k ! Vl‬ا ‪ %I‬و ‪ t '2 :‬رات ا ‪ ' +‬و ا =ر‪ uŠQ '²‬ا ‪ B‬م ‪ ? 'J K /‬ن ا‬
‫ا ` ‪ 'B‬و ! ‪ %‬ا ‪—E;G" $ %I‬ات إ ‪D•k‬و‪.'0!= ' 4‬‬ ‫=ى "` ر ا ‪Ik‬‬
‫=ى إ* ‪ ' .B‬ا ‪.%I‬‬
‫ا ‪ B‬د و ا @† ‪ É‬ت ا ‪ ' 4 4 B‬ا ‪= ! Vl‬ر ا ‪ %I‬ا ‪pe‬ي‪=O" ¾ ،‬د ‪ I‬إ ‪ ' 4 v‬ا *‪ m‬ا ‪ B‬وض أو‬
‫"‪ ; B‬و ‪Ne‬ا ا‪ B žWä(3 ={¢‬وض و ‪5 G‬ت ا ‪ †a‬ط ا ) ح ‪ ، ; /‬و ‪N‬ا ‪ $‬أ "‪ J‬دي أي‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫"} رب ‪E/‬ن * *' ا ‪ ' 4 ? %I‬و ا @† ‪ É‬ت ا ‪' rI‬‬
‫ا ا ا ¯‪ Nd ' ª‬ا ‪ B‬ار‪ ¾ ،‬أ‪ $ [4‬ا ا ا ‪ h+" Vl‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ارات ا ‪=B‬رة ‪=/‬ا‪ ' Q‬و‬
‫‪ v /‬ر ' ‪ Nd‬ا ‪ B‬ار‪.‬‬
‫‪ $‬ز‪ ŸI [ 2 C P4 7 7 ،[I? ²‬ا ‪ B‬وض أ‪ ، DZe‬و ذ ‪m %‬‬ ‫(‪ m‬ا ‪ 7 vC %I‬ن (‪ m‬ا ‪( %I‬‬
‫إ‪D•C‬اض ‪ h‬ت ‪ ú /‬ا ا ‪ :3‬ى ا ‪ h+‬ة ‪ ? ŸI‬ن‪.‬‬
‫‪ i¡Ó‬ا دا‪ mn‬و ‪= Sf Q 4‬ى ا ‪ %I‬ا ‪ G‬ري ¾ !‪ ' Q 'J / û .‬أ‪ 7 [4‬زاد ‪ i¡Ó‬ا دا‪ 7 mn‬زادت‬
‫)‪(1‬‬
‫(=رة ا ‪ ( uŠQ %I‬اض‪.‬‬
‫‪ -3‬ا ‪ Sb d + Q‬ن‪:‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ا ‪: Š! C‬‬ ‫! ‪$k‬‬
‫ا ‪ F‬ض ‪ $‬ا @); ‪.‬ت ا ` ‪€،'²‬ن ذ ‪ Òk j %‬ا ‪ ' J k‬ا ‪Vl‬‬ ‫ا ‪ T‬ض ‪ a‬ا ض‪ =/ 5 :‬أن !‪=O‬د ا‬
‫*‪ ŸI SØ i Y‬ا @); ‪.‬ت‪.‬‬
‫‪ {¢ /‬ل ‪ uŠQ‬ا @);‬ ‫ة ا ض‪ :‬و !‪ SØ = B‬ا =ة ا ‪ ;( F )j Vl‬ا @); ‪ ،‬أي ا =ة ا ‪ Ê ! Vl‬ا‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،[ .: $‬و ‪ B * žl‬م ‪=) /‬اد و "@‪ m . C * I‬إ ‪ ' 4 v‬ا‬
‫‪ - k‬ا > اد‪ :‬أي *‪=* i Y‬اد ا ‪ B‬ض أو ا @); د‪ ' C‬وا =ة ½‪ '! S‬ا =ة‪ ،‬أم *‪=* i Y‬ادﻩ ‪uŠQ‬‬
‫أ() ط دور '‪ ،‬و ذ ‪ †c ' t m * I@! / %‬ط ا ‪ ²p‬ن و ‪ m‬إ! ادا"[ و اردﻩ ا ‪N‬ا" ' و "=‪[" BC‬‬
‫ا =ا‪.' :‬‬
‫‪ 6‬ع ا ض‪ :‬أي ‪ 4‬ع ا @); ا ` ب و إن ‪ 7‬ن ! ا‪ m ƒC‬ا ) *' ا ' ^( اض ا ‪ ،%I‬أم ! رض‬
‫; ‪ ،‬و ‪ ! % Ne‬ا‪ m ƒC‬ا @† ‪ É‬ت ا ‪ ; }" Vl‬ا ) ` ت ا ‪ d/ '!=BI‬ص ‪ ? ŸI‬ن أو‪.5‬‬
‫'‪ j‬ا ض‪ µ :‬ا ‪ B‬ض أ ' ‪ ،'2 :‬إذ أ‪ 7 [4‬زاد ا ‪E = $Q µ‬ن ‪ 7‬ن ا ‪ %I‬أ ص‬
‫ا =را* ت ا ‪ '2 : SÚ G! Vl‬أن ‪=Q ³? 4‬م *=اد ا ‪ B‬ض ‪ v" iªÞ µ /‬ن ‪ ' 2‬و (= "‪' .* uŠQ h+‬‬
‫ا ‪pe‬ا \ ‪.%I‬‬
‫= ذا‪ °™ " 5 ST‬أ* * ‪ C 7‬و ر?‪)Y‬‬ ‫ا ‪ 6 i‬ت ا ا‪ c;= 9‬ء‪ G! :‬أن ‪ =e+4‬أن ا } ‪ 4‬ت‬
‫‪ ŸI‬ا ‪ B‬ض ‪ uŠQ G C ،[ =Q $‬ا ¾ أ‪ ( V” ! 5‬ارﻩ إ‪ " $ (.`4‬ا‪ C‬ا } ن ‪bRw" ¾ ،[ =Q $‬‬
‫ا ‪ B‬م ‪3‬ول‪.‬‬ ‫!‪DE‬ا‪=¡¢‬ارة ? ‪' 4‬‬
‫! ‪ © ª™" $k‬ا ا ا ‪ S½w $ Vl‬أن "‪ uŠQ h+‬ا ‪ B‬ار ? ‪ bc‬ا ‪ %I‬ا †‪ v‬ا \ ‪:‬‬ ‫و‪Q‬‬

‫‪ = Q = O -1‬ا ‪ J‬ح ا ‪ ، DE‬إدارة ا رف‪ ،‬دار ا ‪ C‬ء‪ ،‬ط‪=Ik* ،1‬ر'‪ ، 2007 ،‬ص ‪94-93‬‬
‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪198‬‬ ‫' ت =‪ Y‬اض ا ‪،CD‬‬ ‫‪ = Q -2‬ا ‪p p‬ا =‪ i Q‬و أ‪ :‬ون‪ ،‬ا ‪ #$= ' #‬و دورﻩ ‪y N CD‬‬

‫‪51‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ :‬إ‪ 9‬اءات و ا! ‪ 7‬ا ض‬ ‫ا عا‬


‫‪ $k ! žl‬ا ‪ $ %I‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ا ) ‪ i‬ا‪ ª¢‬ص ¨ ت ( اض ا ‪ [ Q،bvI‬ا‪ {¢‬ل ‪$ 'Q G uŠQ‬‬
‫‪ t‬ا ‪ B‬ض ا ‪ $ [Ik " Vl‬ذ ‪N; ،%‬ا ‪=G4‬ﻩ ! ‪ $ 'Q G /‬ا ا ‪ 7‬وا =ة •‪k" S‬‬ ‫ت ‪ $Q‬ا‬ ‫ا‬
‫‪ :3‬ى و ‡ ‪:‬‬
‫أو@‪ #$= &'k •J N '! :‬ن‪:‬‬
‫إ\‪ u‬ا ‪ ،%I‬و ‪ `! [ C‬ا ا‪ ، ~ ( [OI uŠQ 'BC‬و‬ ‫? ‪ ` / bc‬ا ‪N‬ي !‪ [ =B‬ا‬ ‫" =أ ة ا @);‬
‫)‪(1‬‬
‫! } ‪ t $‬ا ‪ B‬ض ‪=Q‬ة ‪ 2 IQ‬أ ; ‪:‬‬
‫ت‬ ‫و‡ إ‬ ‫تا‪' J‬‬ ‫‪ Y‬ا ض ا (' ب‪ :‬و !‪ G‬أن !‪ v‬ن ‪=O‬دا و ‪m * I‬‬
‫" ‪ J‬وت ‪ )O/‬ا † وع‪.‬‬
‫إ‪ t‬ر ‪ †c‬ط ا ‪ %I‬و * * [‬ ‫ا ‪ T‬ض ‪ a‬ا ض‪N :‬ا ا ‪ F‬ض ! ‪E‬ن أن !‪ v‬ن † و‪ Q‬و !=‪:‬‬
‫? ‪.' 4‬‬
‫‪ N‬ر‪ ½-‬ا > اد‪ :‬و ! ‪E‬ن أن !@‪ '! S½ m * I‬ا =ورة ا @†‪ ' F‬أو ا ‪ G‬ر ' أو ا @) ‪ †a ' B‬ط ا ‪D•B‬ض‪ ،‬و‬
‫=!‪ 7 $‬أ ‪D•C 7 $k‬ة ز ‪ ' I‬و ذ ‪ =G! 5 žl %‬ا ‪[)J4 %I‬‬ ‫!‪ G‬ا ‪ uŠQ I = ew‬أ ' *=اد ا‬
‫و ‪.[ ~ B ÒY‬‬ ‫‪v‬‬
‫و ذ ‪ [OI ( %‬ا ‪ B‬ض‪،‬‬ ‫ا > اد‪N :‬ا ا ‪E ! I‬ن إ‪ `Q‬ؤﻩ أ ' ‪ '†( I =IQ '2 :‬ا‬ ‫‪g‬‬
‫‪ ~ ž” /‬ورة ا ف ‪=* ' J e uŠQ‬اد ا ‪ B‬ض‪:‬‬
‫ة وا =ة؛‬ ‫‪-‬‬

‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪134‬‬ ‫ك ا ‪ 01 ' : ' f‬و إدار‪، 01‬‬ ‫‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬ا‬ ‫‪ = Q -1‬ا `‬

‫‪52‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪=Q -‬ة أ() ط؛‬


‫‪p‬ء ‪ uŠQ‬أ() ط و ا ‪ ú‬د‪ ' C‬وا =ة‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫درر?‪=) ' )Y‬اد ‡ ‪:‬‬ ‫درا > اد‪ :‬و ‪ $k ! I‬ا ‪E/ '( J‬ن ‪'h.h‬‬
‫‪ 23 O" -‬ل إ\‪'!=B4 u‬؛‬
‫‪ -‬ز دة رأس ا ل أو ‪p¡Ó‬أر‪ ²‬ح أو ‪p p¡Ó‬ء ‪ $‬ا =‪ :‬ا (‪N; m‬ا ا ‪ F‬ض؛‬
‫درأ‪ :‬ى‪.‬‬ ‫(•‪D‬اض ‪$‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ : 6 A‬ا ‪ #‬وض ‪ u‬ا ‪.‬‬
‫‪ t [ !=B" ' * I / [ / B =IQ‬ا‪ {¢‬ل ‪ uŠQ‬ا ‪ B‬ض‪ uŠQ ،‬در ' ‪¾ ،' 3 $ ' Q‬‬ ‫‪ '†( I = R‬ا‬
‫! ‪ $k‬ا ¾ ? ‪ $ bc‬ا ف ‪ 4 / uŠQ‬ت "‪= !=B" = J‬ى " ا‪ C‬ا ‪ 2 I‬ا ' ^? ن‪ ،‬و ! ‪E‬ن إ‪ Q‬دة‬
‫‪.‬‬ ‫[ ‪ 4 / $‬ت ‪N $Q‬ا ا‬ ‫‪N‬ﻩ ا ‪ = ¨ '†( I‬ا‪ {¢‬ل ‪ ; $‬ز * ‪ .‬ت ‪uŠQ‬‬
‫و ‪ DE†c I‬إ\‪ u‬أن ا ‪ ³? I‬ا ‪ 2 ! Vl‬إ ‪ Sg‬ا ¾ ? ‪N $ bc‬ﻩ ا ‪ †( I‬ت إ‪ = R 4‬و إ\‪uŠQ = ¨ = u‬‬
‫) ‪(1‬‬
‫! ‪ '( $ [/ m‬و ذ‪ 7‬ء و ‪DZ:‬ة‪ }J! bc ? ¾ C .‬أن !‪ v‬ن ذو ‪ '0 / ' BQ‬و ) ‪.' B‬‬

‫‪ M#;= '! : A‬رات =‪6 #$‬‬


‫ت ‪. Q $Q‬ء ? ن و ‪VÑ t‬‬ ‫‪ P K R =B‬أ ' ا =ور ا ‪N‬ي " ‪5‬ﻩ إدارة * ‪ .‬ت ‪ I /‬ك "‪ m G‬ا‬
‫'‬ ‫ا‪ {¢‬ة ( د!' و ‪= R‬د ‪5‬ت ا ‪=/ m '2 : bc ? †J‬أ‬ ‫? ن و ذ ‪ m %‬ز دة در ' ا ‪B‬‬
‫‪ J4‬ح ( دي‪ = j i C .‬دور ; ز * ‪ .‬ت ( ‪ 2‬ا ‪ m uŠQ‬ا ‪ 4‬ت ‪.: $‬ل ا ‪ ¾O‬ا ‪ VÑ k‬و ا ‪¾O‬‬
‫ت ‪]BC ÒY [IQ‬‬ ‫ا ‪D•B‬ض ¨†‪ ، ) v‬و ‪ m‬ا‬ ‫ا =ا‪ / ،bc‬إ = دور إ\‪ †c ' ¨ u‬ط ‪N‬ا ا‬
‫? ‪ bc‬و ‪=* žl‬ادﻩ‬ ‫' ‪ ŸI‬ا ‪ B‬ض و ا ‪D•J‬ة ا‪ ¡¢‬ر ' ‪.: / ، % N‬ل ‪D•C‬ة ة ا @);‬ ‫‪.:‬ل ‪D•C‬ات * ‪'B/‬‬
‫‪. v /‬‬
‫و (= زاد ‪ $‬أ ' ‪N‬ا ا =ور "‪p‬ا!= إ م ا ‪ I‬ك ‪D•B /‬ض ‪ $ 5=/ [)J4‬ا } ‪ 4‬ت و ذ ‪ }e %‬ن أ* ‪ VWË‬و‬
‫و = ) „ ا ‪ Ÿ " I $ ،' I‬ا ‪ 2 I‬ا ' و ‪ ? ŸI ' * *3‬ن ‪ O‬إ م ; ز * ‪ .‬ت‪،‬‬
‫‪ ،‬و ‪ Je‬ء"[ دار ' و ا ‪ ،' IJ‬و~ [ ا \ ‪ ،‬ا } ‪ 4‬ت‪ ،‬و ا ‪ r‬وف‬ ‫‪ m u\ C‬ا ‪ 4‬ت ا‪ ' ª¯¨ '2 ª¢‬ا‬
‫‪ ،‬و ‪ % 5‬أن ذ ‪` ! %‬‬ ‫‪ [/‬ا‬ ‫' ‪ 'ÕY /‬ا ‪ ) ' )C I‬ق ا ‪N‬ي ‪j‬‬ ‫( د!' ا ' ‪ % " * 5‬ا‬
‫‪ . * „K‬ت ‪DZª¢ 7‬ة‪ ،‬ا ‪ Jk‬ءة‪ ،'4 3 ،‬ا ‪5‬ء ‪ ) ،%I‬ى ‪= * $ \ Q‬اد‬ ‫" ‪ * C‬ت ‪'I‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ا ¯‪ VWäª‬و ا ‪€ VWXJI‬داء ‪N 0‬ا ا ‪.‬‬
‫را‪ : .r‬ز‪ -‬رة ‪bg‬ا ‪.‬‬
‫‪ ،‬و ‡ ‪% N/‬‬ ‫' درا*' ‪ t‬ا‬ ‫أ = ا ا ا ; ' ا ‪ ƒ )R Vl‬أو "•—ا ‪m $‬‬ ‫‪ = R‬ز رة (‪ †c m‬ط ا‬
‫‪ ' Q ƒ )R‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ار ‪ ? ŸI /‬ن ‪=Q $‬م ‪ ،‬و "‪ m a‬أ ' ‪N 0‬ﻩ ا ‪ p‬دة أ½‪: S‬‬
‫س‬ ‫‪ uŠQ‬ا ` ' و ا ف ‪ ( $Q‬ب ¨†‪v‬‬ ‫" ‪ $k‬ا ¾ ‪= † $‬ة ا ‪ †a‬ط ( دي‬
‫‪ 23 uŠQ‬ل و ا‪ ª¢‬م ا ‪ ; †R Vl‬ا ‪ B‬ا?‪ i‬ا ' ‪ [ $k ! ،‬ا ف ‪= uŠQ‬ا( ' ‪N‬ﻩ ا ‪ B‬ا?‪.i‬‬

‫دا‪w†a ،—N‬ة ا رف‪ ،‬ط ‪ ،2‬ا ‪ B‬ة‪،‬‬ ‫و أ)•‬ ‫'”‪ f‬ط =‪#$‬‬ ‫‪ :CD‬درا; ‪(N‬‬ ‫ا‪p {¢‬اوي‪ ،‬إ‪ #Y‬د‪ J‬ت =‪ #$‬ن ا‬ ‫‪ e = O -1‬ل ‪:‬‬
‫‪ ،2000‬ص ‪190‬‬
‫'‪ ،‬ا ‪ B‬ة‪ ،1987 ،‬ص ‪233‬‬ ‫‪ G43 ،CD‬ا‬ ‫‪ $)O -2‬أ = ا‪ #$= ، DE}ª¢‬ن ا‬
‫ي‬

‫‪53‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ `d/‬ط ‪ 4‬ج و ا ف ‪= uŠQ‬ى إ‪ )c‬ب و " ¨‪ m‬ا ا ‪m a‬‬ ‫"‪ = J‬ا ‪ DE* ' .* $ =ew‬ا‬
‫و ا ‪E‬ن [‪،‬‬ ‫‪ kC I b` j ،' Q I2 ' ) G I‬ة وا‪ Je $Q '{Þ‬ءة ا‬ ‫'‪ 7‬نا‬
‫م و * ‪i;e‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪N‬ا ا =د ‪= 'C‬ى ‪ [/ †j‬ا ‪E‬ن =ى ا‬ ‫[ د‪' 5‬‬ ‫و‬
‫ا ‪ üb‬ا ‪.‬‬
‫ت ا‪pd / '2 ª¢‬ون ا ) ® )‬ ‫‪ ،‬و "‪ = J‬ا‬ ‫‪ SgC‬ا‬ ‫"‪= B‬ى دة ا ‪ G I‬ت ا ‪ ;G a! Vl‬أو !‬
‫ر‪= 2‬ﻩ‪ 7 ،‬ت ا =‪ :‬ل و ا‪ ª¢‬وج‪ ([ v ،‬ا ف ‪ uŠQ‬در ' رواج أو ر‪ 7‬د ا ) ' ا ) ق ا ‪ ' O‬و‬
‫( ' و ا ‪ / ' B‬و ا =و '‪.‬‬
‫‪.Q‬ن ‪ S•Q‬و ‪. ;~ Q‬‬ ‫‪ m /‬و ‪ [" G I ƒ )R‬و و* ? [‬ ‫ا ف ‪ uŠQ‬و* ? ا‬
‫‪ 'C ž” / ،‬و* ?‬ ‫ا ف ‪ ' t uŠQ‬و ' ‪ 23‬ل ا ‪ *5 ' / 0‬ا ‪5à ،bc‬ت و =ات ا‬
‫‪ 4‬ج ا ‪ ' IJ‬و در ' "` ر ‪ 3 ،‬ا ‪N‬ي !‪ ) uŠQ h+‬ى دة ا ‪ G I‬ت‪.‬‬
‫‪ &'k • N '! : > Q‬ا ‪.‬‬
‫' درا*' ‪ t‬ا‬ ‫ت أ! ‪ 7‬ن =ر ‪= " ،‬أ‬ ‫~ ء "‪= m G‬ى ; ز ? ن ‪ 4 / $ %I /‬ت و‬
‫ا‪ {¢‬ل ‪ ( uŠQ‬ض و ‡ ذات ‪EB‬ن \ و إ( دي‪ ž” / ،‬درا*' ا ا ا ‪ h+‬ة و ا ‪ DE )R i;)R =( Vl‬أو‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ ' QDE) R‬إ‪ Q‬دة أو *=اد ا ‪ B‬ض‪.‬‬
‫; د; ‪ :‬إ‪ MN‬ذ ‪ Y‬ار ‪ #$= 7‬ن‬
‫! =أ ; ز ? ن ‪= /‬ة ا ‪ ' C‬إ‪=Q‬اد‬ ‫~ ء ‪ [IQ J)R‬ا =را* ت ا ' و ( د!' ` ا‬
‫ت ا ‪.‬ز ' و ا ‪ $k " Vl‬دارة ‪$‬‬ ‫? ‪ % " ،bc‬ا ‪ eN‬ة ! ‪E‬ن أن " } ‪ $‬ا ‪ 4‬ت و ا‬ ‫‪ eN‬ة ‪ Q‬ض ا @);‬
‫‪ t‬ا ‪ B‬ض و ‪ ih $‬إ"‪ d‬ذ ا ‪ B‬ارا ‪ ? ŸI / * I‬ن و ‪=B‬ارﻩ ‪.[ =Q $‬‬ ‫"‪ $ v‬رأي وا‪ $Q °Þ‬ا‬
‫? ‪ bc‬إ\‪:u‬‬ ‫‪N‬ا و ! ‪ i )B" $k‬ا ‪ 4‬ت ا ‪ eN / m~ " Vl‬ة ‪ Q‬ض ا @);‬
‫‪ -1‬ا ‪ 6‬ت ا ‪: - - #‬‬
‫‪N‬ﻩ ا ‪ $ 'Q G‬ا ‪ 4‬ت ا ‪ I‬د ا '‪:‬‬ ‫و ‪†R‬‬
‫‪ " -‬ر‪ Â‬إ‪=Q‬اد ا ‪ eN‬ة؛‬
‫‪ ،‬و ! ‪E‬ن أن !‪ v‬ن ‪ '( ` B t v /‬ا ¯‪ Co ' )a / ' ª‬اد‪ ،‬أ ا † ‪ 7‬ت ‪ v C‬ن إ*‪i‬‬ ‫‪ -‬إ*‪ i‬ا‬
‫ا † ‪ 'e‬ا ‪ G‬ري؛‬
‫' "‪ =!=G‬ا ‪ B‬ض؛‬ ‫‪ C m‬ع ا ‪ %I‬و ذ ‪%‬‬ ‫ا‬ ‫‪ " -‬ر‪ Â‬بءأ ‪R‬‬
‫‪ -‬ا †‪ v‬ا ‪ † bc 4 B‬وع) ‪ 'e‬أ«‪ ª‬ص‪ 'e ،‬أ ال(‪ " ،‬ر‪ Â‬ا ‪ÒY*w‬؛‬
‫‪ 4 -‬ع ا ‪ †a‬ط ( دي؛‬
‫‪ -‬ا ‪ ¡Î‬ا ‪ G‬ري؛‬
‫‪ -‬ا ` (' ا } § '؛‬
‫‪ -‬ا ` (' * ‪DE‬اد!'؛‬
‫‪ -‬رأس ا ل ا ‪ $‬و‪ ¡Î BC‬ا ‪ G‬ري؛‬
‫‪ ،%‬و‬ ‫' ‪ 'e‬أ«‪ ª‬ص و ‪ iS• 7 Y 4‬رأس ا ل‪7 'J2 Ÿ ~ " m ،‬‬ ‫‪ -‬أ* ء ا † ‪ 7‬ء‬
‫' ‪ 'e‬أ ال(؛‬ ‫أ* ء أ‪ }Q‬ء ‪ Ò G‬دارة و ‪)iST J2‬‬

‫‪ ،ƒ/ * m‬ص ‪133‬‬ ‫' ‪ 01‬و إدار‪، 01‬‬ ‫كا‪: ' f‬‬ ‫‪ = Q‬ا‪ ،= {¢‬ا‬ ‫‪ = Q -1‬ا `‬

‫‪54‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ ) ،[t †c‬دارة‪ ،‬ا ‪ ،mc‬ا ‪ d‬زن ا ?‪ C ،' )Y‬وع ا † وع(؛‬ ‫‪ / -‬ن ‪ $e 3‬ا ‪ ; F†j Vl‬ا‬
‫أو أي ‪ $‬ا † ‪ 7‬ء‬ ‫‪ v 3 -2‬م ا ‪ G‬ر ' ا ‪ ; ©ª™ e ،' ? }B‬دة ‪=Q‬م إ ; ر ‪.C‬س ‪ $ v‬ا‬
‫ا } ‪EI‬ن أو ا } ‪EI‬ن‪.‬‬
‫‪ -3‬ا ‪ 6‬ت ا ‪: ' ' #‬‬
‫? ‪ ³? 4 =!=O" bc‬ا ‪ O‬ا \ و ( دي و ا ‪ Vl‬أ‪=Q‬ت ‪ 'C /‬ا‪DZª¢‬اء‬ ‫! ‪E‬ن ½‪ eN '! S‬ة ‪ Q‬ض ا @);‬
‫'‪t‬‬ ‫ا ‪E d‬ن‪ =!=O" m ،‬أي إدارة ا ‪ J‬ع = ا ‪ eN‬ة و ا ‪ ? i!=B / ' 2‬ن ‪ [ =Q $‬و ‪=B‬ارﻩ‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ا‪ i!=B" uŠQ 'BC‬ا ‪ B‬ض و ا ‪DZ‬رات ا ‪ )R Vl‬ق ‪N‬ا ا =د‪.‬‬
‫; ‪ Y ¾ N : .r‬ار ‪ #$= 7‬ن‪:‬‬
‫‪= /‬ور ا ‪ B‬ارا •‪ / bn S‬ا‪ ŸI uŠQ 'BC‬ا ‪ B‬ض ‪ $‬ا ) `' دار ' ا ‪= ! ،' d‬أ و~‪N m‬ا ا ‪ B‬ار ~‪ m‬ا ‪،N JI‬‬
‫أو\‪ u‬ا ا ‪¾ ،N JI‬‬ ‫‪ 'C /‬ا ‪ J‬ع = ‪ eN‬ة ا @); ‪ ،‬و ‪ ' Q = R‬إ‪ /‬ام ‪ ? =BQ‬ن ‪E/‬ن ا ‪ J‬ع و ا‬
‫و ا } ‪ uŠQ $‬ا ‪ = ¨ =B‬إ*@ ‪ J‬ء (= ! } ‪ ( [I‬ار ‪ ? ŸI‬ن ‪ } . $‬ت‪ .‬و ‪ƒO! 5‬‬ ‫! (‪ $ 7 m‬ا‬
‫‪D•B‬ض ا =ء إ* ‪=d‬ام ا ‪ B‬ض إ‪ = ¨ 5‬ا ( ‪ =BQ uŠQ m‬ا ‪ B‬ض و "‪ 4 } [ !=B‬ت و إ*@ ‪ J‬ء !‪[ Q ©I‬‬
‫ا ‪=; R $ =B‬ات‪ .‬و !‪ Š‬إ‪ /‬ام ا ‪ =B‬إ‪ `:‬ر ‪ 'C 7‬ا‪ ;¡¢‬ت ا =ا‪ %I / ' :‬أي ا =ات ا ‪2 Q i w/ ' rI‬‬
‫‪ Q‬د ا ‪ J‬ح ‪ 'C /‬و =ة ? ن و ‪N $‬ﻩ ا ‪: 2 I‬‬
‫‪ ' ( -‬ا ‪ B‬ض أو ا‪ =ª¢‬ا ح ‪[/‬؛‬
‫‪ -‬ا ‪ ' B‬ا ) ( ' } ‪ 4‬ت ا ‪' =B‬؛‬
‫‪ * -‬ا ‪=? J‬ة؛‬
‫‪ " -‬ر‪ BO * Â‬ق‪.‬‬
‫‪ .r # : A‬ا ‪ .‬ا ‪aJ‬‬
‫‪= " ،‬أ أ‪DÔe‬‬ ‫‪ ،‬و ‪=/‬أ ا ف ‪ [I‬و‪ B BC‬ا‪ =Q‬ا ‪E/ Sg Q ƒJ‬ن ا ‪ %I‬و ا‬ ‫إذا ‪=2‬ر ا ‪ B‬ار ‪ ? ŸI /‬ن‬
‫و ا ‪ / VÃ a" Vl‬م *=اد ( ' ا ‪ B‬ض‪.‬‬ ‫ا ا ‪ B‬ض ‪ `:‬رة أ‪ 5‬و ‡ ; ' ¨ ' ‪ †c‬ط ا‬
‫و !‪=G‬ر ‪N‬ا ا =د إ\‪ u‬أن ‪ ' ¨ ' Q‬ا ‪ B‬ض " ‪.0/‬ث ا و ‡ ‪:‬‬
‫¨ ' ( ا ف؛‬ ‫‪-‬‬
‫¨ ' أ‪ Ih‬ء ا ف؛‬ ‫‪-‬‬
‫)‪(2‬‬
‫¨ ' ¨ = ا ف‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ض‬ ‫‪N : .; N‬‬
‫"‪ J‬ق‪ ،‬و ذ ‪ R 5 =IQ %‬ر~[ ا ‪ r‬وف ا ) ‪ =IQ 'B/‬ا ¨ '‬ ‫‪) uŠQ [" BO ) 7‬‬ ‫‪ j‬ا ‪O" uŠQ %I‬‬
‫)‪(3‬‬
‫اءات ا ‪ ' 4 4 B‬أو "‪ w‬ا )=اد أو "‪ =!=G‬ا ‪ B‬ض ة أ‪ :‬ى‪.‬‬ ‫و‡‬
‫‪ y‬ا‪ :‬ا ‪ • #‬ا ‪…!o‬‬
‫و ‡ أ ‪ `: i‬ة ‪= 'C %I ' )a /‬ى "‪= 3 ƒBO‬اف ا )` ة * ‪ ، B/‬و "‪ B4 =!=O‬ط ا } „ ‪S‘IG‬‬
‫) ‪.. B‬‬

‫‪DEI -1‬إ‪ /‬ا ‪= I i‬ي‪ ،‬إدارة ا رف ا ‪ x#‬ر‪ Q : -‬إ‪ MN‬ذ ا ارات‪،‬ا ‪ k‬ا ‪ bå‬ا‪=Ik* ،¾!={¢‬ر'‪ ،2000 ،‬ص ‪196‬‬
‫‪ °¢ 2 = O -2‬ا‪ I{¢‬وي‪ = Q ،‬ا )‪.‬م ‪ = Q‬ا ‪ J‬ح‪ ،‬ا ‪ >;F‬ت ا ‪ :‬ا ر‪ +‬و ا ك ا ‪ x#‬ر‪ ، -‬ا =ارا‪=Ik* ،' ¡¢‬ر '‪ ،2001،‬ص ‪281‬‬
‫‪ = Q -3‬ا ‪ = Q ،bJI JF‬ا )‪.‬م أ‪= ،„O( /‬دارة ا•{ ‪ CD J‬ا ك ا ‪ #‬ر‪ ، -‬ا =ارا‪=Ik* ،' ¡¢‬ر'‪ ،2004 ،‬ص ‪164-163‬‬

‫‪55‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫إ! ى ‪ ‘ d : f‬ا ‪ '.‬ت‬


‫ر*‪i‬‬ ‫ت أي ‪ ž” /‬أ‪ :‬ا‪ ){¢‬ب ‪=d *5 \à‬ا ;‬ ‫ت ا ) ‪ 'B/‬و "=و •‪ %I/ S‬ا‬ ‫‪ $ =/ 5‬إد‪ :‬ل ‪ 7‬ا‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ‪ 4‬ت ا ) ‪.' B‬‬
‫ا †‪ v‬ا \ ‪:‬‬ ‫" م ا ` ق إ [ * ‪N © ª™" $k ! B/‬ﻩ ا ا‬ ‫و إ‪(.`4‬‬

‫‪ P$ Q :‬ا ار=‪#$‬‬ ‫ا عا‬


‫)‪(2‬‬
‫‪ v! žl‬ن ا ‪ B‬ار ? ‪ bc‬ا ‪ t $ Nd‬ف ا ‪ %I‬أ ‪ G! ، 0‬أن " ‪ [ C C‬ا‪ ©? ª¢‬ا '‪:‬‬
‫‪ #$= CD‬ن ا ح‪ :‬و ‪ V” R‬إ ‪ ' 4 v‬ا ‪ ' J‬ا ‪N‬ا" ' ^? ن‪ ،‬و *=ادﻩ ‪ . 7‬ا ر ‪ Â‬ا ‪ƒJ‬‬ ‫‪ -1‬ا >‬
‫‪ ،[ Q‬و ا † وط ا ‪. Sg Q ƒJ‬‬
‫" ر ‪ BO * Â‬ق‪ ،‬و‬ ‫ال ا ‪ : Z‬و ‪ V” R‬ا ‪ 'B0‬أن ‪ 3‬ال ا ‪ * '~ B‬ف ! ‪=* i‬اد‬ ‫ن ‪CD‬‬ ‫‪-2‬‬
‫!‪ bRw‬ذ ‪ $ %‬ا‪ {¢‬ص ا †=!= ‪ " uŠQ‬ا‪ Q C‬ا ) ' ‪ 'C KU /‬إ\‪=Q u‬م ا ) ح ‪ ŸI /‬إ? ن ‪ Ê€‬اض‬
‫ا } ر‪ '²‬أو ‪ Ê€‬اض‪.‬‬
‫' ‪ B‬ار ? ‪bc‬‬ ‫‪ -3‬ا ‪ S‬ا ‪ #$= a .Y #‬ن ا ح‪ G! ¾ :‬ا از‪E/ '4‬ن ا ‪ t d‬ا =رو*' ا‬
‫و ‪E/‬ن ا ‪ ' O²‬ا ( ' ‪ [I‬إ‪ t‬ر ا ) *' ? ‪ ' 4‬ا ' ‪ I/ ƒ ! C ،%I‬ع ا @); ‪.‬ت ا ‪$k‬‬
‫"‪ ; !=B‬و أ* را ?= وا ' ا ` ‪.ƒ‬‬
‫• ا وض و ا ‪o ,>c‬ت‪+! ¾ :‬دي "‪ 'rJO mÉ I‬ا ‪ B‬وض و ا @); ‪.‬ت ‪ %I /‬إ\‪ " u‬ز‪mÉ‬‬ ‫‪uv N -4‬‬
‫ا ‪ t d‬و ذ ‪.: $ %‬ل "‪ IG‬ا ( ع ‪ t d‬ا •‪ F 'B`I uŠQ —EeD‬ا‪ ،'I ' C‬أو ‪ †c‬ط أو (` ع‬
‫إ( دي ‪E‬ن‪ ،‬أو ‪ ،[I ¨ Q‬أو ا •‪ 4 uŠQ—EeD‬ع و = ‪ $‬ا } ‪ 4‬ت‪.‬‬
‫‪ -5‬ا ‪ i‬ن‪ ]: DZ j ¾ :‬د‪ C‬ع أ‪5 {¢ DE:‬ت ا ` ارئ ‪ DEÊ‬ا ( '‪ ،‬أو ‪ 'SØ G‬ا‪5 {¢‬ت ا ‪SØ ] O" Vl‬‬
‫‪ Q‬ر أن ‪ ' 2 :‬ا } ن "‪ bRw‬ا " ' ‪DE:3‬ة‬ ‫‪ t d‬و در ' ‪=Q $ ' Q‬م ا ‪ ،=ew‬أ‪N:‬ا‬

‫‪ t -1‬رق ‪ = Q‬ا ل د‪ • N ،‬أداء ا رف ا ‪ x#‬ر‪ ' N : -‬ا ‪ $ .‬و ا ‪ k M‬ة‪ ،‬ا =ار ا‪=Ik* ،' ¡¢‬ر '‪ ،1999 ،‬ص ‪236‬‬
‫‪-2‬ا † ار‪ = Q bå‬ا‪ ،= {¢‬ا † ار‪ ،= O bå‬إدارة ا ‪ a 6 #$= k M‬و‪ ‚¼9‬ا • ا ‪ B‬و ا ‪ ،ƒ/ * m ، 6 6‬ص ‪553-552‬‬

‫‪56‬‬
‫ا وض ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫' =‪ BC‬ت ا ‪ '!=BI‬و إ‪ Q‬رات ا‪=¡¢‬ارة‬ ‫‪ ' rI‬ا ‪ B‬ار ? ‪ ، 0 3 bc‬إذ أن *‪ ' .‬و د(' ا ‪. O‬ت ا‬
‫أ* س ‪ I/‬ء ا ‪ B‬ار ? ‪ bc‬ا ) ‪.i‬‬ ‫? ‪'4‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪ NQ‬ا‬
‫‪ ( v‬وض ا ‪€ ' * *3 'J K‬ي ‪ %I/‬وا ?=‬ ‫‪ v‬ودا‪ mn‬و ‪$ 0@) ;OI‬‬ ‫‪ m G" ' Q DZ R‬ا =‪ :‬ات‬
‫ا = ‪N $Q‬ﻩ ا ' ! ‪ 0‬ا ‪ O‬ر ا ?‪ !U VWXY‬ادا"[‪= R ; ،‬دت ا در‪ :3‬ى‪.‬‬
‫' ‪ 'C 7 Sq.‬ا ‪ Q `B‬ت ‪ ' 4‬و ذ ‪.: $ %‬ل ‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض ا ‪Vl‬‬ ‫‪ I C‬ك ‪ =* uŠQ R‬ا‪ {¢‬ت ا‬
‫‪; *!'C‬‬ ‫‪ 3 'B B‬ا ‪ †a‬ط ا ?‪ I VWXY‬ك و ا =ر ‪ ، Sf O² VWË *3‬و ذ ‪ " / %‬ع * * ت‬ ‫"‪0‬‬
‫و ‪ %I / [ (.Q‬و " ‪ 3 DEC‬ن ‪ €‬ال‬ ‫ا ‪ %I‬غ أ =ا‪ I/ [C‬ءا ‪ Q $ 'Q G uŠQ‬رات " ‪ B / ƒ‬ض‪ ،‬ا‬
‫ا د‪EQ‬ن =![‪.‬‬
‫‪ =BC‬أ‪ Ÿ 2‬ا ‪ B‬ض ‪ v†j‬أ = أ ‪ i‬ا ‪ ! F‬ت ا ‪ Vl‬و = ا ‪ $ %I‬أ ; ‪ ¾ $‬أن ا =ور ‪%I VWË *3‬‬
‫' إ\‪u‬‬ ‫' إ\‪N u‬ﻩ ‪DE:3‬ة‪ DEÊ ،‬أن "‪ i!=B‬ا ‪ B‬وض ‪i $‬‬ ‫دور ا * ] ‪E/‬ن أ|{ ب ا دا‪ mn‬و ‪i $‬‬
‫ً‬
‫ا ل ‪ € / ÒY‬ا ); ‪ uŠ C‬ا ‪ %I‬أن !} ‪ $‬ا •‪ '! S‬إ*•‪D‬داد ‪N‬ﻩ ‪ 3‬ال ‪ $‬ا ‪E~D•B‬ن و إ‪ 7 5‬ن ~‬
‫^‪.C‬س‪ ،‬و ‪yC \ /‬ن "‪ i!=B‬ا ‪ B‬وض ! ‪ i‬و‪ IB" ƒC‬ت و إ اءات ‪=O‬دة !@ ; ا ‪ ( K %I‬ا‪E4‬ن ا = ا ‪] I‬‬
‫‪ ( v‬ض ‪p [4yC ،[t †c )j žl‬م ‪ "y/‬ع إ اءات‬ ‫‪ .[ C‬و ‪ /‬أن ا ‪p %I‬م ‪y/‬ر ع ‪ 3‬ال ا رة ‪ Co‬اد‬
‫‪ ŸI‬ا ‪ B‬وض و ذ ‪ *y/ %‬ل أ =ث ا ‪ IB‬ت‪.‬‬ ‫‪2‬ر'و ' ‪$‬أ‬

‫ت ‪Nd‬ي ( ار‬ ‫ا ‪ '!= B‬ا =ة ‪ =IQ‬ا"‪ d‬ذ ( ارات ‪ ?À ŸI‬ن ‪5 G )R = R i‬‬ ‫و ¾ أن ‪*3‬‬
‫وا ‪ (À 'ÕY‬د!' وا ' ‪'; $‬‬ ‫‪ ?À‬ن‪=O §)¨ ،‬ود!‪ ،'; $ Sf‬و"‪p‬ا!= ا ` ت ا‪ VÑ `/ '2 ª¢‬ا‬
‫وأدوات أ‪ :‬ى ‪ ' !=/‬أو ‪ F¨ ' k‬ض ا"‪ d‬ذ ( ار ا? ‪ bc‬أ‪ DÔe‬ر =ا وأ ‪4‬‬ ‫أ‪ :‬ى‪ 7 ،‬ن ‪ $ =/5‬ا ‪ $Q ¾O‬أ*‬
‫‪.%I ' )a /‬‬

‫‪57‬‬
‫ت‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬

‫‪58‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬
‫ول‪! "! :‬‬ ‫ا‬
‫تا‬ ‫ا ‪$‬ع ول‪&'( :‬ة ا‬
‫تا‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪ *+$,- :‬ا‬
‫‪ ! . / :‬و ‪01‬ا‪23‬‬ ‫ا ‪$‬ع ا‬
‫ا ()‪ :‬أ< ب ا ‪"9:‬ء إ ‪ 26‬و أ ‪24‬‬ ‫ا‬
‫ّ‬
‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬أ< ب ا ‪"9:‬ء إ =!‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪ :‬أ‬
‫ن و ‪$G‬وط إ‪ E/‬رﻩ‬ ‫‪ A ? @:‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫ا ‪$‬ع ول‪ A ? @ :‬ا‬
‫ن‬ ‫ا ‪$‬ع ا () ‪$G :‬وط إ‪ E/‬را‬

‫تا‬ ‫ا ()‪ :‬أ "اع ا‬ ‫ا‬


‫ت ا ‪<H‬‬ ‫ول‪ :‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬ا ‪I ,‬‬
‫ا ‪$‬ع ا ()‪ :‬ا ‪JK‬‬
‫ت ا ‪L EM‬‬ ‫ا ()‪ :‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬ا ‪1 &E‬ن ‪ OPQ‬ا ‪$‬وض‬
‫‪$‬وض ا‬ ‫‪ R‬ن‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪$G :‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫ت ا ‪ ]^ L EM‬ا \'‪ Z[$‬ا‪X9Y‬ا‪$.‬ي‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫‪@/‬‬

‫‪59‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ن ‪ 89 ،‬أ‪ 2456 ' 7‬إ‪ ./0 1 23‬أ‪*+,‬ر('‬ ‫ودة ا‬ ‫&‪%‬ة ‪ !" #$‬ق‬ ‫تا‬ ‫إ‬
‫ـ ‪L%M‬ـ‪DE .‬ـ‪ JK‬ر و ا ‪/I‬ـ‪ H‬ا‪/FG‬ـ ‪$‬ـ‪#‬‬ ‫<ـ و ـ‪A‬ا ـ @ـ?ل ا ا=ـ‪ .‬ا ـ ارد ‪9‬ـ ن ا ـ ارد و ‪DE‬ـ ‪ C‬ا ت‪ ،‬و ‪B‬ـ‪ 8‬ـ‪A‬ا ‪N‬ـ‬
‫‪/‬ـ ت ‪DE‬ـ‪ JK‬ر ـ ارد ا ‪/‬ـ ـ ‪RS‬ـ و‬ ‫ا ‪/‬ـ ت ا ‪/‬ـ و ا ‪N 0‬ـ ‪ ،‬و ـ ‪O‬ـ =ــ‪Q‬ن ‪/‬ـ ‪01‬ـ ‪ N‬ا ‪0‬ــ‪%‬وض ‪+‬ـ* ـ أ ـ‬
‫أ إ‪%N‬ادات ا ‪.‬‬ ‫‪ RS‬أ@‪%‬ى ا ‪ T‬ا ‪VW .0‬‬
‫@?ل إ‪ C1‬ذ ‪ M / YE = B‬ت "‪ ^= C1 /K‬ـ ‪Y‬ـ وث أي‬ ‫‪ / ] 8 N‬ت ‪%\E‬اض ‪A 9‬ر[ ‪ ، N‬و ذ‬ ‫=‬
‫‪ Y‬ـ إ‪ D‬ـ ‪D /T b‬ـ اءا ‪9‬ــ‪Q‬رادة ا ‪/‬ــ‪ 8‬أو ‪ cd‬ــ*إراد‪1‬ــ^ ‪ ،‬ــ‪ A‬ـ ا ‪ 5‬ـ ‪ 8/‬أن ‪1‬ـ ــ‪A‬ﻩ ا ‪/‬ـ ـ دون أ@ــ‪e A‬ـ " ت ـ‬
‫أ‪ h1 8S‬ن و ‪ /!c‬ا ‪ g‬ا ‪. 0 5‬‬
‫= ‪ i‬ـ " ت ا <‪ /‬ـ ‪ R‬ـ دورا ‪ R‬ـ ‪$‬ــ‪ #‬ا ‪ /‬ـ ت ا <‪ /‬ـ "‪ j‬ـ‪%‬ا ‪ R / 0‬ـ ا ‪ C‬ـ ‪ ، %M‬إذ ــ‪k 8‬ــ‪ 1 2‬ـ = * ا ‪ 0J‬ـ ‪ 9‬ـ ن ا ـ و‬
‫ا ‪/‬ـ‪ , ،8‬ـ أ‪Vl‬ـ ‪+‬ـ*‪Fq,‬ـ إ‪ O‬ـ ت ‪&pG‬ـ ل ا ـ ‪k‬ـ‪ 2‬أ ا ‪R‬ـ ا ‪o‬ـ‪1 n‬ـ إ\‪*m‬ا‪e‬ـ‪0L%! 9 R‬ـ ا ‪/" " 0‬ـ ‪$‬ـ‪ Y #‬ـ ‪Fs‬ـ‪r‬ا ‪/‬ـ‪8‬‬
‫ا ‪ 5‬اد ‪ 1 #$‬ر‪ 0 DE tL‬ق‪.‬‬
‫‪ Rv‬م‪ ،‬أ ‪ ، /‬دئ و أ" اع‪.‬‬ ‫= @?ل ‪A‬ا ا ‪ D 8&v‬ف "‪ K‬ول ‪ " i 9 . N 8B‬ت ا <‪/‬‬

‫تا‬ ‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬


‫ول‪! "! :‬‬ ‫ا‬
‫تا‬ ‫ا ‪$‬ع ول‪&'( :‬ة ا‬
‫‪ z=% 0‬ا ‪ " i‬ت ‪ !1‬را ‪ *+‬ا & ر = }‪ " 8‬ع ا ‪ " i‬ت ز إ[{‪AR = ،^/= %V‬ا " ‪ ~ d‬ا ‪ " i‬ت‬
‫إ‪ R D‬و =‪ 0‬ت ‪ •9 ، V{0O‬ا ~ ‪ !1 R•6 %@€‬را ‪ N S‬ا ‪ .‬و ‪A z=% 0‬ﻩ ا ذج‬ ‫‪ c DE 1‬ء‬
‫‪A‬ا ا ! ر ‪ 5‬ات ‪ 8 \ L M‬أن ‪% 6‬ف إ"‪* , 9?0‬ا ‪ "%& #$‬ا‪= ، %e pG‬‬ ‫ا ‪ " i‬ت „•‪1 O 1804 D Vƒh‬‬
‫‪* c‬ا و ‪ !1‬را ‪ #$‬ا ‪ " i‬ت ‪ #$ ‰/Y ،‬ا ا‪%RI N‬ت ‪ Š‹5 Y%‬ا ‪ 5‬ن ا ‪% 5‬‬ ‫‪A‬ا "‬ ‫‪ 1804 D‬إ‪N 23‬‬
‫ا‪ T‬ن ا ‪NA‬‬ ‫‪ " i‬ت ا <?‪ /</D‬و ا"{‪A zV‬ﻩ ا ‪ 0= O ، 1980 D Y%‬ت ‪A‬ﻩ ا ‪ " i‬ت ‪rS‬ء أ ‪5• 9 V{/‬‬
‫أدى ‪%• 9‬ع إ‪ 23‬ا ‪ 2k 8‬رد ‪ E‬ر ‪AR‬ﻩ ا ‪ " i‬ت ‪ \ , ،‬ا ‪ %L ! 9‬دون‬ ‫أ‪ 7‬ا ‪ J N‬ن ‪ " e‬ت ‪N 9‬‬
‫‪%M‬ف‬ ‫@?ل ‪R N 01‬‬ ‫"‪r‬ع ا‪ /pG‬زة و ذ ‪ #$‬ا ‪%0‬ن ا •‪ ، L%‬و ‪ <1‬أ ‪ Vl B #$ V{/‬و‪ /D‬و •‪< N N Ž z5‬‬
‫‪ &p• ^9 • !N‬ل ‪2k‬‬ ‫ا‪ &pG‬ل ‪ 2k‬ا ‪%0‬وض ‪ RS‬و ‪ RS‬أ@‪%‬ى ‪ *+‬و‪ /D‬إ‪ O‬ت و ‪.Y‬‬ ‫ا ‪8/‬‬
‫م ‪ D‬اد ا ?ء و ا ‪. Vl N T (r‬‬ ‫أ ا ^ ا ‪ no‬أ\‪ 0L%! 9 Re%‬ا ‪ /" " 0‬و ذ ‪Y #$‬‬

‫تا‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪ *+$,- :‬ا‬


‫دت ر‪ HL‬ا ‪ " i‬ت ا <‪ /‬و “‪: ‘ ’ B #‬‬ ‫‪0‬‬
‫إذا ‪A #$ N‬ا ‪* @€‬‬ ‫ا ‪ i, 8/‬ن ‪Y #$ ^0Y ^ #$ 56‬‬ ‫ا ‪ " i‬ت “‪ ^i 0N #‬ا‬
‫)‪(1‬‬
‫‪•m 9‬ا ‪ ^1‬ا ‪ D #$ J‬اد ا ‪%0‬ض ‪.‬‬
‫م‬ ‫‪ #$‬ا‪ &pG‬ل ‪ 2k‬أ ا ^ ا ‪ no‬أ\‪ 0L%! 9 Re%‬ا ‪ /" " 0‬و ذ ‪Y #$‬‬ ‫“‪ #‬أداة –‪ O‬ت ‪ .Y‬ا‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ N 5‬ا ?ء أوا ‪. Vl N T (r‬‬

‫و ‪ Q‬ت ‪ E.V‬ن‪ ،‬د‪ N‬ان ا ! ت ا‪ ، / FG‬ا‪rFG‬ا‪ ،2012 ،%T‬ص ‪89‬‬ ‫‪ / D%7 " -1‬ن‪ ،‬ا ‪ E‬ت ا‬
‫••‪%‬و ا ز‪€ ،]š‬ردن‪ ،2009 ،‬ص ‪40‬‬ ‫ت ا ‪ ، ,‬دار أ‪D‬‬ ‫رف‪ :‬ا "ا‪ ZA‬و ا ‪E‬‬ ‫‪ 7 - 2‬دق را[ ا • ‪%‬ي‪ ،‬إدارة ا‬

‫‪60‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫و ا ‪./O VW %N no‬‬ ‫‪ S‬دات ‪ 0‬و‪0 * Ž‬‬ ‫‪ i 9 &0N‬ن ‪ 0‬ار ‪ ^< N‬ا ‪*m0‬ض‬
‫ا ري ‪ e #$‬ن‬ ‫‪ ^/‬ا‬ ‫ا ‪%0‬ض ا }‘ أو •‪ e ›œ‬ذو ‪ v,‬ءة ‪ /‬و ‪ /S D‬ة ‪6 ‘} ž‬‬
‫‪›œ¢ B‬‬ ‫‪ N 5‬ا ‪%0‬ض ا ح ‪*m0‬ض إذ ‪*m•6‬ط إ ?ك ا ‪*m0‬ض ‪ A‬ا ‪ i‬ن ‪ < N 89‬أن ‪ }N‬ن‬
‫)‪(1‬‬
‫‪%0‬ض‪.‬‬ ‫أ@‪ %‬وا=‪ 2k .‬أن ‪ }N‬ن ‪e‬‬
‫‪ 9‬ءا ‪ / 89 \ g ]= 9 ^ 8/ • M 2k‬ن‬ ‫‪ &N R‬ر ا‬ ‫رة‬ ‫ا ‪ i‬ن ا }‘‬
‫‪ ›œ¢‬أ@‪%‬و ا ‪ /v 5‬دون \‪ /‬أو [‪%‬ط إذا ‪ ^ • M‬ذ @?ل ا ة ا دة ‪ ›" #$‬ا ‪ i‬ن‪.‬‬
‫‪ g‬ن ’‪ 8S‬ن ‪ ›œ• A/v 1 i N‬و‬ ‫‪7%9‬‬ ‫ا ‪ " i‬ت ا <‪ 2k /‬أ‪ Vl‬و‪ R 0/O‬ا‬
‫)‪(2‬‬
‫م ا ‪•m‬ام ا ‪ (r‬ن ‪ R 9‬ا‪.^1‬‬ ‫‪•m 9‬ام ‪ 1‬ﻩ ا ‪ ›œ¢‬ا ‪ ‰ J‬و ا ‪Y #$ /v 5‬‬ ‫ز( ن ا‬
‫ر‪e‬‬ ‫أول ‪ • M‬و ر‪ Ž‬أ‪N‬‬ ‫‪h9‬ن ‪]= N‬‬ ‫ا ‪ " i‬ت ا <‪ * Ž R #“ /‬ر‪ ^/= R N #4S‬ا‬
‫ا ‪ g 8/‬ا ‪ i‬ن‪ ،‬أو أي ‪rS‬ء ^ ‪ /v 5‬ا & در & ‪ ^pG‬ا ‪ i‬ن‪ h , ،‬ن ‪ #“ / / 2k‬أ‪ D‬س‬
‫ودة ‪ 9 n¥ •1‬ر‪ tL‬ا"{‪ V‬ء ‪ L%D‬ن ا ‪ i‬ن‪ 8/ = ،‬و=‪%‬‬ ‫و ا ‪ /v 5‬و ذ @?ل ة‬ ‫ا ?\ ‪ 9‬ن ‪ 8/‬ا‬
‫)‪(3‬‬
‫ا ‪% 9 V¦ 8& N no‬د ! ^ ‪. A9‬‬ ‫ا‪ v D‬د ‪9‬‬ ‫‪ 1 N 01 ^5v" 2k‬ن "‪ 0‬ي‪ ،‬وا‬
‫ر‪ < N HL‬ا ‪ 0‬ل ‪h9‬ن ا ‪ i‬ن و‪ /D‬و أداة ا‪ !@€ H C RS‬ر ا ‪%0 9 ! 1%‬ض‬ ‫@?ل ‪. D‬‬
‫و‪^< 1‬‬ ‫=‪%\E / d . N /‬اض‬ ‫‪ h1‬ن ‪ !@€ e‬ر ا‬ ‫‪ 5 Q,‬ر ا ‪*m0‬ض أو إ=?‪ n¥= ،^D‬رة‬
‫ا‪ S*mD‬ع ‪ 8B‬أو ‪rS‬ء أ‪.^e%\ 87‬‬

‫‪ ! . / :‬و ‪01‬ا‪23‬‬ ‫ا ‪$‬ع ا‬


‫أو‪: ! . / :e‬‬
‫)‪(4‬‬
‫‪ • N‬أن ‪ V¦=%= 1‬ا‪ ›T &œG‬ا ‪: /‬‬ ‫‪%M‬ف ا‬ ‫‪ 8 01 ŠoY‬ا ‪ " i‬ت ا <‪/‬‬
‫ﱠ‬
‫–‪%S‬اء ‪A‬ا ا ‪ /09%N 0‬ا ‪ i‬ن‪.‬‬ ‫‪%M‬ف ا‬ ‫ا ‪ H }N :$? E‬ا‪* œG‬ا‬
‫‪ d A@€‬ن ‪ E‬ر أن ‪ }1‬ن \‪A /‬ا ا ‪ i‬ن \ ‪ .L 5K 9‬و ا ‪= R5d ]/‬‬ ‫ا \‪9 :f+"M‬‬
‫ا‪ ^ L 1 N S pG‬إ‪ #$ ]0N ŠoY N 0" /D 23‬ا‪ 5œG‬رة‪.‬‬
‫‪*m•6 :‬ط ‪ /\ 2k‬ا ‪ i‬ن أن ‪ }1‬ن ‪ 9 O‬و‪%0 D– 9 ] 1‬ار ‪ M‬ل =‪*m‬ة ‪ TE‬ن ‪‰/ 9‬‬ ‫إ<‪$ E‬ار ا‬
‫‪% ] H Re%‬ورا ‪. r‬‬ ‫‪ • N‬أن ‪ }1‬ن ّ‪ vC"¨ e%‬ض ا < *أو أن ‪N‬‬
‫ن‪ :‬إذ ‪ • N‬أن ‪ }1‬ن ك ‪ %D‬و ‪ /\ 80" #$ RD‬ا ‪ i‬ن و ‪8}•d‬‬ ‫‪ A‬ا‬ ‫إ‪g‬‬
‫‪ / YE‬ج و ‪ 9‬ون أن ‪% 1‬ض ‪ /0‬ات ا ‪r 5 no‬م و\‪. R0/ ! z‬‬ ‫\ " „‘ ’ي •‪›œ‬‬
‫أن ‪ }1‬ن ا ‪ /0‬ا ‪ i L%N 0‬ن زا‪ T‬ة "‬ ‫ن و ‪ A‬ا \‪9 : !M‬‬ ‫ا ! ‪1S h‬ن ‪ A‬ا‬
‫@?ل ‪A‬ا ا ‪ v‬رق ‪ vC"E‬ض ا ‪ 8‬و\ ^ ‪ #$‬ا ‪/0‬‬ ‫ا ‪?/R5K‬ت ا ! ( ‪ v9‬رق ن‪ ،‬إذ ‪ ‘!c6‬ا‬
‫ا ‪ i /\ 5‬ن‪.‬‬
‫ت‪ • N :‬ا ‪ h‬ن ‪ 2k‬ا ‪ " i‬ت ا ‪ < N no‬أن ‪% 1‬ض ‪ h B %M C‬ن ‪2k‬‬ ‫ا ‪1 &E‬ن ‪ OPQ‬ا‬
‫ا ‪ /5‬رات و ا ‪ ]ª i‬ا ‪. "rC‬‬
‫‪1‬‬
‫‪-Jaque Lardinois,Gestion crédit commercial a l’exploitation,lavoisirer,paris,1993,p170‬‬
‫‪€‬و‪، 2014 ،23‬ص ‪-82‬‬ ‫ا = ء ا ‪ ، /" " 0‬ا !‬ ‫ا ‪ . ,‬و ا ‪$i j‬ة‪< ،‬‬ ‫‪ • -2‬م ‪ ،rL%Y‬دور ا "ك ‪ EAn +" @ ]^ o p‬د و @ ‪ m‬أدا‪U k 2l‬‬
‫‪83‬‬
‫‪%, [ - 3‬ا ‪r0‬و‪$r ،n¬L‬ات ^] ا‪ EA‬د ا "ك‪ ،‬د‪ N‬ان ا ! ت ا‪ 1992 ، / FG‬ص ‪129‬‬
‫‪%@€ .T = -4‬س و آ@‪%‬ون‪ < ،‬ا "ك‪ ،‬دارا •‪%5‬ة ••‪ ،%‬ن‪€ ،‬ردن‪ 2002،‬ص‪185‬‬

‫‪61‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪01 : L‬ا‪23‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ &p• 89 0 ,‬ل ‪ 2k‬ا ‪%0‬ض ‪• 9‬ات ا ‪: /‬‬ ‫‪ • N‬أن ‪ ] ّ N‬ا ‪ i‬ن ا ‪ 0‬م‬
‫‪ • N‬أن ‪ }N‬ن ا ‪ i‬ن وا‪ ^ /\ #$ °±‬دون أ ب أو إ‪%S‬اءات‪.‬‬
‫‪%= 1‬إ } "‪ ^ L 1 /‬إ‪ /D 23‬و "‪. RD 8}9 0‬‬
‫ّ‬
‫‪ • N‬أن ‪ J 9 ] N‬ت ‪ ^ /\ #$‬ا ‪ /\ 5‬ر‪ Ž‬ا ‪ 0‬ت ا ‪ D€ R=% no‬ر‪.‬‬
‫] أ‪%M‬اف أ@‪%‬ى ‪ #$‬إ ‪•m‬ام إ‪.#$ e‬‬ ‫أن ‪ 8@ N‬ا‬
‫‪ • N‬أن ‪ }1‬ن \‪A /‬ا ا ‪ i‬ن ‪ /\ ] D‬ا ‪%0‬ض ا ح‪.‬‬

‫‪24‬‬ ‫ا ()‪ :‬أ< ب ا ‪"9:‬ء إ ‪ 26‬و أ‬ ‫ا‬


‫ّ‬
‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬أ< ب ا ‪"9:‬ء إ =!‬
‫‪ < N‬ا ‪ 0‬ل أن ا ‪ " i‬ت „•‪h‬ت "‪ /K‬ا‪ S pG‬ا ّ‪ D‬إ‪ 23‬ا‪ %!@ e N pG‬م ا ‪ A/v‬أو ‪•m E‬ام ‪%M‬ف ا ‪]ª‬‬
‫ّ‬
‫)‪( 2‬‬
‫أو ا & ر ‪•m 9‬ا ‪ ^1‬ا <‪ /‬أو ا \ ‪ = ، N‬أ ‪ D€‬ب ا ‪ّ no‬أدت •‪ F‬ء إ‪ 23‬ا ‪ " i‬ت ‪ #$‬ا ّ‪ 5‬ات ‪* @€‬ة ‪: #kN‬‬
‫‪%!iN‬‬ ‫‪ 5Y‬ا ‪8‬‬ ‫‪ 5Dž‬ت ا ر‪ L‬و ا & ‪D 2k j= 9 /‬‬ ‫\ّ إ م ‪ ~ d‬ا ّ‬
‫ا &‪%‬ف إ‪A • M 23‬ﻩ ا ‪ " i‬ت‪.‬‬
‫ً‬ ‫ّ‬
‫~ ا ‪%j‬وف ‪ & \E‬د‪ N‬ا ‪%M no‬أت ‪%@ž‬ا ‪%9 8J‬ا ´ ا ‪ /‬و‬ ‫‪ F³*+,‬ا ‪ /‬ت ‪/K" /" TE‬‬
‫ّ‬
‫إ"‪ vC‬ض ا ‪ 0‬رة ا •‪%‬ا‪• = /T‬داد ‪ F³‬ا <‬ ‫„• ط إ\ & دي ‪•m‬ا‪ N‬وا ‪?c‬ء و ‪^ ´ •N‬‬ ‫‪R K/D‬‬
‫ا ‪.N 0‬‬
‫‪ Y€‬ال إ ‪ c‬ؤﻩ ‪ /T Vl v&9‬أو إ‪ KD‬د‬ ‫‪ *+ 6‬ا‪%& %!œG‬ا ?ز ‪%0‬ض‪ ،‬إذ ‪h9 < N‬ي ‪ Y‬ل‬
‫أن ‪A ] 8 N‬ا‬ ‫إ } "‪ Y /‬و‪ ^O‬دا ‪ z‬ك =‪*m‬ة إ" ‪ j‬ر \ ‪ Y 8‬ل أ‪ S‬ل إ‪*mD‬دادﻩ‪ ،‬و ‪ 2k • N A‬ا‬
‫ا ا\] ‪AY 8}•d‬ر‪ ،‬و أن ‪%0N‬أ ا ‪%\ 8 0 5‬اءة ‪ /S‬ة‪.‬‬

‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا ‪$‬ع ا () ‪:‬أ‬


‫‪ / @E‬رات ا ‪ * c‬ر[‪ /‬ة ‪ " i‬ت ‪ D‬اءا ‪ z" B‬ا ‪ VW /•/‬أو ا ‪% 6 /&œ¢‬ض ‪ TE‬ن ‪ %!œG‬أ‪ *+,‬و ذ را‪]S‬‬
‫إ‪ 23‬ا‪RS‬‬ ‫¨ ل ا }‘ ‪ ] K1 #$‬ا ‪ ]e‬ا ‪%0 #3‬ض وا ‪ .0‬و ‪ S‬دﻩ أ‪ iN‬و ‪* c A,‬ا ‪%j‬وف ا ‪ž1 no‬دي ‪9‬‬
‫‪*+ 6‬ا ‪ " i‬ت ‪ & ,‬ر ‪ N 5K‬و‬ ‫ر‪ HL‬ا ‪ 09 5‬ا ‪ ´ • 5„%,A‬أن ا‬ ‫ّ ة و ‪ " e‬ت ‪ KD =، /= B* Ž‬دا‬ ‫د‪ N‬ن‬
‫ا ‪ /‬ت ا ر‪ L‬ا ‪% 1 no‬ض ‪ 9‬ور‬ ‫< ^ و‪’ N 9 /D‬ن ا & ر ا‪ #$ 8J ‘0/0pG‬ا =‪ 0‬ت ا ‪ N 0‬ا ّ‬
‫& درة‬
‫ا ‪ %M C‬أو ا ‪ < N A 8•v‬ا ‪ 0‬ل ‪h9‬ن ا ‪ " i‬ت “‪ #‬ا ! • ‪ n¶· D€‬ا ‪A‬ي ‪ N Y rLr 2k 8 6‬ا ‪]e‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪ =? @E‬ت ‪ Y‬ل‬ ‫ّ‬
‫د=] ا ‪ 0 5‬ت ‪Ž% =. B‬‬ ‫‪ S‬ول ا =‪ 0‬ت ا ‪ z Y #$ N 0‬ا ¸‪rF‬‬ ‫‪ ‘„ TE‬و ‪N‬‬
‫‪ Rv‬م ا ‪ " i‬ت إ أ"^ ‪ H CN‬إ‪ O‬ن ‪ / € 2k‬ا ‪. V¦5K<1 no‬‬
‫)‪(3‬‬
‫و ‪ ›/œ•1 < N‬أ ‪ /‬ا ‪ i‬ن ا }‘ =‪: #kN /‬‬

‫‪ -1‬ا !‘ ر‪ e‬ر[‪ v ، /‬ظ أ‪ S Y‬دة‪،‬إدارة ‪ E.V‬ن‪،‬داروا‪،%•• 8T‬ط‪ ،1‬ن‪،1999،‬ص‪66‬‬


‫‪ - 2‬ز‪ L‬د ‪ / D‬ر ‪ i‬ن‪ v ،‬ظ أ‪ S Y‬دة‪،‬إدارة ا "ك‪،‬ط‪،2‬دارا ‪* 5‬ة ••‪ %‬و ا ز‪€،]š‬ردن‪،2005،‬ص‪102‬‬
‫‪ L%= -3‬ا &•‪، °‬ا "ك و ‪ Q‬ل ا ‪%•• / € ، u$‬و ا ز‪، ]š‬ط‪€، ،1‬ردن‪،1989،‬ص‪117‬‬

‫‪62‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ •1%1‬ت @ ‪ / = iN ŠoY 7‬ا ‪ i‬ن و @& ‪ 7‬إ‪*mY‬ام ا ‪ 0‬ا ‪7 /D D€‬‬ ‫‪ A@hN‬ا‬


‫ّ‬
‫ا ‪ ./0‬و ا ‪ /v‬و ‪ • 1‬ا ‪ " i‬ت ا ‪ ~ &&C‬ا ‪ ]ª i‬و ا ‪ 5‬ات ا •} ك ‪. R /& 1 #$‬‬
‫•‪ B%‬ت ذات رأ‪ D‬ل ا &‪ * c‬و ودة ا ‪ž5‬و ‪ /‬و ا •‪ B%‬ت ذات ا ‪ 5‬ت‬ ‫إن ‪ E‬دات ا ‪0‬‬
‫‪ v, R 9 0‬رؤ‪ D‬ء إدار‪ 8 N ŠoY Vƒ‬ا ‪%M C‬ة ‪ Y‬ﻩ ‪. R D 0 N 89‬‬ ‫ا &‪* c‬ة أ‪ • !N iN‬ا‬
‫‪ H C1‬ا ‪ " i‬ت ‪? @Q9‬ف أ" اع ا ‪%0‬وض = ‪ " i‬ت ا ‪ 0‬ر‪ R L‬دور م ‪ #$‬ا ‪%0‬وض ا ! ‪ L‬و‬
‫ا ‪ 8S€ !D‬أ ّ ا ‪%0‬وض ا ‪* &0‬ة ‪ ‘! VlQ= 8S€‬إ‪ KD‬دا إ‪ 23‬إ ‪ 5‬ع ا ‪ 5Dž‬و ‪ R F³‬و ا ‪ 0J‬و ‪5Y‬‬
‫ا ‪* /5K‬ا ‪A‬ي ‪ ^9 ] N‬ا راء = ‪A /‬ﻩ ا ‪ ّ 9 0J‬ا‪ &pG‬ل ‪ " e 2k‬ت ‪ /•/‬أو •‪ 9 z" B /&œ‬ن‬
‫=‪ 9 * ّ C R‬ن ‪H C‬‬ ‫ا ‪ S‬دات ا =‪%‬ة ى ا ‪ }N ‰/Y ،8/‬ن ‪ N 1 ^ ! D 9‬ا ‪ i‬ن ا ‪A‬ي ‪^ 0N‬‬
‫ا ا‪.8T‬‬

‫ن و ‪$G‬وط إ‪ E/‬رﻩ‬ ‫ا‬ ‫‪A ? @:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬


‫‪A‬ﻩ ا ‪ 5K‬ؤ ت‬ ‫‪ V¼ 0‬و‬ ‫ا‪ FG‬ل ‪ Y‬ل ‪ c•„E‬ت ا‬ ‫‪ " i‬ت ‪ 2k‬ا ‪%0‬وض ‪ * JN‬ا <‪* J‬‬ ‫إن إ[‪*m‬اط ا‬
‫‪% N‬ي ‪ Y‬ل \‪A /‬ا ا ‪ i‬ن و ‪A,‬ا ‪ * N‬إ@ ‪ /‬رﻩ‪.‬‬
‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا ‪$‬ع ول‪A ? @ :‬‬
‫=‪AR‬ا ‪ " e • !N * @€‬ت‪ 9 ‘v=،‬ا‪ . CN % € N‬إ‪ !7‬ام أو‪8}•KN #3‬‬ ‫‪ 0 1‬م ا ‪%\ • ! 5Dž‬ض ا‬
‫‪A /\ #“ #$‬ا ا ‪ i‬ن‪ S 1 ?= ،‬أ‪AR M \ ( S‬ا ا ‪ž5‬ال ‪ Q9‬ر م و‪ S‬د \ ا" ن و \ ا و أ‪ }Y‬م ن \‪/‬‬
‫"•‪~ d ]e hF‬‬ ‫‪ RS‬أ@‪%‬ى ‪ C1 < N‬ن ا ‪ 0‬ار ‪ vN ‰/ 9‬ق ‪ g‬ا ‪%0‬ض ا ! ب ‪ ،‬و إ"!?\‬ ‫ا‪ i‬نو <‬
‫‪ /0‬م ¼‪AV‬ﻩ ا‪ !œG‬ة ا‪ L% FG‬أ و “‪ /\ N 1 #‬ا ‪ i‬ن ‪% =،‬ف ا }‘ و ا دات و ا ‪/ 0‬‬ ‫‪ 5 ½D€‬ة ا‬
‫ا ل ¼‪ V‬أ‪ D‬س و إ ر أو‪ He #3‬إ‪ 23‬ذ ا رب ا ّ‪ 1 ] R 09 5‬ع ‪ JKDE‬ر‬ ‫و‪A,‬ا \‪ /‬ا‬ ‫ا ‪ n¶¾K<1 no‬ا‬
‫‪A #$‬ا ا ‪ /‬ان ‪ \ R 1‬درة ‪ N 1 2k‬ا ‪ /0‬و=‪ / M .‬ا ‪%0‬ض و " ‪ 5 5•= ،^ /‬أن ‪ }1‬ن \‪ /‬ا ‪ i‬ن أ‪*+,‬‬
‫ا ‪. N 5K‬‬ ‫‪ ¿ ME‬ن ‪ŠoY‬‬ ‫\‪ /‬ا ‪%0‬ض ‪ < N ŠoY‬ا‬

‫‪#$ 5Dž‬‬ ‫ا‪5pG‬‬ ‫‪%0‬ض أ و “‪ #‬ا ّ‪5‬‬‫إ‪ = e‬إ‪ . D 23‬ذ‪%,‬ﻩ ‪ S 1‬إ رات أ@‪%‬ى ‪ 5Dž 9 ! 1%‬ا !‬
‫ّ‬
‫ا ‪ 5‬ق =‪Q‬ذا ‪%= 1‬ت ‪ Á0 1‬ا ‪ ¨ À0= e @ 5Dž‬رات ا •} ‪. /‬‬
‫= ‪%‬ف ا }‘ و ا رب ا ‪ 56 09 5‬د ‪ / @– g/7 . @ #$‬ر ا ‪ i‬ن ‪ ‰/Y‬ك را‪ 9 À9‬ن أ[} ل ا ‪ " i‬ت‬
‫‪H/ e 5Dž‬‬ ‫ا ! ( و ّ ة ا ‪%0‬ض ا ‪ Y ‘v=،^ /!c RS‬ا ‪%0‬ض ا ‪ 8S€ * &0‬ا‪ Y‬ت ‪ * c‬ا ‪ ]e‬ا ‪%‬ا‬
‫‪%0 9 % € . N‬وض ا ! ‪L‬‬ ‫‪%M‬ف •‪ ›œ‬آ@‪ i, %‬ن و <‬ ‫‪ 2k ./Â5‬ا ‪ ]ª i‬أو ‪v,‬‬ ‫=‪ • !/‬ا‬
‫ّ‬
‫‪ 8S€‬و ا ‪ !D‬و ا ‪ no‬آ‪ S‬ل ‪ / d N 5‬ة و ‪A,‬ا ا ! ّ رات ا ! ر‪ 2k T‬ا ‪ N R= < * Ž ? 0 5 5Dž‬ا •‪ F‬ء‬
‫‪ D‬ذات \‪ 8}[ A@h1 /‬ا ‪، %‬إذ ‪•S N‬‬ ‫إ‪ " 23‬ع آ@‪ %‬ا ‪ " i‬ت ‪ 1‬ا=‪ .‬و ‪ / M‬ا ‪%0‬ض ‪ #$ <1 ‰/ 9‬أ[‪ /‬ء‬
‫أن ‪ }1‬ن \‪ /[€ /‬ء ا ‪ v1 " %‬ق \‪ /‬ا ‪%0‬ض‪ ‰/Y ،‬أن ا ‪ 9 Ã R‬ن ا ‪ /0‬ن ‪ g ‘!c6‬ا ‪ T v‬ة ا ‪ 2k •1*m‬ا ‪%0‬ض‬
‫د ‪ 9 0 5‬ءا ‪ 2k‬ل ا ‪ T v‬ة ا ‪ 0 5 ^/ .v‬و ‪ RS‬أ@‪%‬ى ‪ vC"E /!c‬ظ‬ ‫‪%‬وف و‬ ‫‪ RS‬و‬
‫)‪(1‬‬
‫ا ‪ 8‬و\ ^ @?ل ة ا ‪%0‬ض ‪.‬‬

‫‪،.9 D ]S% ،‬ص ‪60‬‬ ‫ت‪S‬‬ ‫‪ -1‬ا ! ‪%! %‬ش‪@،‬‬

‫‪63‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ن‬ ‫ا ‪$‬ع ا () ‪$G :‬وط إ‪ E/‬را‬


‫‪ ] 1‬ا ك ‪*+œG 9‬ة ا ! ‪ L‬ا ‪ & 9 R ' 5 no‬ر ا ‪ i . 5‬ن ا‪ œG‬ص ا ‪A‬ي ‪ " 8B .=%N‬ع ا ‪%0‬وض‪ R= ،‬ك‬
‫ّ‬
‫‪ ~ d‬ا ‪ " i‬ت ‪ VW‬ا‪ /0/0pG‬ا ‪ ~ ]iC1 no‬ا •} ‪ /‬ت ا ‪ #$ J‬ا ‪ R‬أو ا ّ ة و ا ‪ 1 no‬رض ] ‪ "E %D‬زا ‪no‬‬
‫د و ا ?ت ا ر‪، L‬إذن ‪Y #$‬‬ ‫? أ‪%\ FG /D D‬وض ‪?c DE‬ل ‪،?J‬إ‪ = e‬إ‪ 23‬ا ‪ %‬ا‪ /pG‬زي‬
‫ا ‪%0‬وض ‪ JKDE‬ر‪) L‬ا ‪%0‬ض ا ! ‪ L‬و ‪ N À0= (8S€ !D‬ا ! ¼‪AV‬ا ا ع ا ‪ " i‬ت‪ .‬أ ّ =‪ ›CN /‬أ‪/!Ž‬‬
‫ا ‪ 0/Â5K‬ت ‪ 2k‬ا ‪ 5‬ات أو ‪ 2k‬ا ‪ ]ª i‬أو ‪%0 9 0 n¥= v< 9 Š‹5‬وض ا ‪* &0‬ة ‪.8S€‬‬
‫‪ #$‬ا‪ " 2k <pG‬ع ا ‪ i‬ن ا ‪ h •D‬ن ا ‪ N VW‬ا‪ /FG‬ة ‪%0‬وض ا ‪= ، Y‬‬ ‫ا ّ‪5 09 5‬‬ ‫= ‪ (%‬ا‬
‫ّ‬
‫أن ا ‪ #$ 8‬ا ‪ /‬ت ‪ %& 2k T \ /" TE‬ا ‪ =، 0J‬ا ! ‪ N 01 #4/‬ا ‪ " i‬ت ا ‪%[ 6 D‬ط ‪%e‬وري‬
‫' ا ‪%0‬وض و < ‪ • N‬أن ‪ d A@žN‬ن ‪ E‬ر إدار‪ • N 89 À0= L‬أن ‪ }1‬ن ‪rS R= J 9 /0/ !1 /‬ء ‪r N‬ء‬
‫‪ j‬ر آ@‪ < N %‬إ رﻩ ‪ !@€ = B 2k / B / h1‬ر أو ‪ Rv 9‬م آ@‪< N %‬‬ ‫‪ S 8/ 1 /‬وى ا ‪%0‬ض و‬
‫‪ /‬و‬ ‫إ رﻩ ا ‪ 8‬ا ‪ " #$ n¶¾•T%‬ح ا •‪%‬وع)=‪ R‬ك • ر‪* J, ]š‬ة ‪ 5œG 9 V¦ <Y‬رة و ‪ Vƒ " e‬ذات \‪/‬‬
‫‪.( v1%‬‬
‫= ‪ 2k‬ا م ‪ < N‬إ ر ا ‪ " i‬ت “‪€ #‬داة و ا ‪ v‬ح ا ‪A‬ي ‪ 8 N‬ا ‪%0‬ض ا ‪%‬ديء ‪ /S‬ا و ا ‪%0‬ض ا‪/FG‬‬
‫‪ TE ' %7‬ن = ‪ " •5Y N ^ //0‬ع ا ‪ i‬ن ا ‪ 0‬م‪ =،‬أ ا &‪ v‬ت‬ ‫&‪%‬‬ ‫\‪ e%‬أ=‪ i =،8i‬ن‬
‫ا ا‪A #$ %= 1 S‬ا ا ‪ i‬ن “‪:#‬‬
‫ّ‬
‫ا‪ 8 \ S pG‬ا \ ع ‪#$‬‬ ‫‪ 2k‬ا ‪ /5‬ا ‪ N 0‬ا ?ز‬ ‫‪ :‬وذ – } "‪ &Y /‬ل ا‬ ‫‪E SA‬‬
‫ا‪ 5œG‬رة‪.‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫‪?C=:‬ل ة ‪ L%D‬ن ‪ v‬ل ا ‪ • N ‘„ TE 8/R5K‬أن ‪%‬ف و ‪ 1‬د \‪ /‬ا ‪ i‬ن و‬ ‫إ<‪$ E‬ار ا‬
‫‪ H‬أو ‪% 9 ^ e%‬ورا \‪.z‬‬ ‫أن ‪ }1‬ن \ ‪9‬‬
‫ن‪:‬إذ ‪ •S N‬أن ‪ }1‬ن ك ‪ 80" #$ RD‬ا ‪ i‬ن و ‪ž1 ŠoY ‘„ " \ 8}•d‬دي‬ ‫ا‬ ‫إ‪g‬‬
‫\ ع ‪ #$‬إ ‪•m‬ا ت ] أ‪%M‬اف أ@‪%‬ى‪.‬‬ ‫‪9‬‬
‫ّ‬
‫‪ 2k‬ا ‪ i‬ن ا ‪ •D‬أ ا‪ !œG‬ة ا ‪ /" J‬و ا ‪#$ J‬‬ ‫ّ‬
‫إذن ‪ d‬إ‪ v/KD‬ء ا •‪%‬وط ا ‪ 09 5‬ا ‪ /= %,A‬إ@ ‪ /‬ر ا‬
‫ّ‬
‫‪ .L%M‬ا ‪ 9 e v‬ن ا !‪%‬ق ‪€‬ر‪ Ç‬ا ‪: /‬‬ ‫‪ /‬ا ‪ 0L%M #$* <v‬ا ّ‪ %‬و ذ‬
‫‪.‬‬ ‫‪" e ^v7 9‬‬ ‫أن ‪ N‬إ‪ N‬اع ا ‪ i‬ن ى ا‬
‫ا ‪ i‬ن ‪ 09 ] %,‬ء <‪، 8/ ^ /‬و ‪A‬ا ‪ % 9 Š‹56‬ا‪ /pG‬زي‪.‬‬ ‫‪ 9‬أن ‪ N‬ز ا‬
‫‪A #$‬ﻩ ا‪ pG‬ا ّ‪ /Y #$ Á0 N %‬زة ‪* Ž ^ Y 7‬أن ‪ 0Y‬ق ا <‪ 80 •1 /‬إ‪ 23‬ا ‪،‬أي ر ^ ر أ‪. / 7‬‬
‫ّ‬
‫أ" اع ‪%\E‬ار ا < ‪‰/ 9 ‘Ç‬‬ ‫‪ 2k‬أ‪ D‬س \‪%‬ار ا ‪ Y #$ 0J‬ا ‪ " R= À0= ]ª i‬ع‬ ‫أن ‪ N‬ا ّ‪%‬‬
‫‪ M‬ل =‪*m‬ة ا ‪ pG 8L‬ن آ‪ S‬ل‬ ‫ا ‪ v YE ^ S 9 R N N‬ظ ‪ i 9‬ن ‪ ½v 9‬ا‪ FG‬دة و ا ‪ °G & /0‬ا‬
‫ا ‪. N 5K‬‬

‫تا‬ ‫ا ()‪ :‬أ "اع ا‬ ‫ا‬


‫‪ 1‬ر‪tL‬‬ ‫‪ 01‬م ‪%\E /‬اض ا }‘ ‪ 2k‬أ‪ D‬س ا ‪ 9 0J‬ن ا ‪%0‬ض و ا ‪*m0‬ض ‪ ‰/ 9‬و ا ‪%0‬ض ‪N 5K 9‬‬
‫وإ" ‪ " e • !N‬ت ‪*mD 9 ^ ' 5‬داد ‪ SÈ #$ ^0Y‬ل ا دة‪،‬‬ ‫)ا ‪%0‬ض( ‪AV¼ ‘v <N‬ا ا‬ ‫‪ 0 DE‬ق و < ا‬
‫= ‪ 50 1 L%j‬ا ‪ " i‬ت إ‪ " 23‬ن •‪ /&œ‬و ‪ /0/0Y‬و ‪A‬ا ‪% 6‬ف ‪ /50 9‬ا <?‪:‘}/D‬‬

‫‪64‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ت ا ‪<H‬‬ ‫ول‪ :‬ا‬ ‫ا‬


‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬ا ‪I ,‬‬
‫‪ ^ N rFs‬ا = ء ‪ #$‬آ‪ S‬ل‬ ‫‪ #$ 56 ‰/Y‬د‪VW ^ N‬‬ ‫ا ‪ " i‬ت ا‪ #“ /0/0pG‬أ ال ‪%&1 z 1 ]e 1‬ف ا‬
‫‪ 0 DE‬ق‪ = ،‬إ‪ /[€ 2k r<1%1 n¥= V{ / M Rv" R D‬ء ا } ‪ T‬أو ا ‪ S‬دات ا ‪ }1 no‬ن ‪ 9‬زة ا ‪ N‬و ا ‪#$ J‬‬
‫ا ‪ 0‬ت و ا ‪ 0‬رات ‪ ،‬و }‘ ‪ }N‬ن ‪A‬ا ا ع ا ‪ " i‬ت ‪ 0‬ل ‪ .0 N • N‬ا •‪%‬وط ا ‪: /‬‬
‫‪ -‬أن ‪ }N‬ن ^ \‪) 9 O /‬ا ‪ i‬ن(أو ‪•m‬ا‪ N‬ة)‪ #$ ^ /\ 0vN ‰/ 9‬ا ‪ 5‬ق(‬
‫‪ RD -‬ا ‪ //0‬و ا ‪.]/‬‬

‫أو‪ :e‬ر ‪"x k‬ل ا ‪1w‬ﺮ " أو ا ‪ k $‬ا ‪ ,‬ري‬


‫إ‪ 23‬ا ا‪ T‬أو إ‪ ›œ• 23‬آ@‪^ / 6 %‬‬ ‫‪•m N 0‬م ‪ ^9‬ا ‪ 1 N " e ›œ¢‬ري ‪ ^/‬أو ‪* Ž 2k‬ﻩ‪،‬أن ‪56‬‬ ‫ا‪%‬‬
‫ا \ أن ‪A ½ÂY ^ CN‬ا ا ل إ‪ 23‬أن ‪ ^0Y #$ 56‬أو أن ‪ 0 N‬م ا ا‪ T‬ن ا د‪ N‬ن و ا ا‪ T‬ن ا ‪ Vƒ%‬ن ^ ‪ #$‬ا ‪1%‬‬
‫‪A‬ا ا ل ‪ #$‬أ‪ }N N N‬ن‪.‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪^0Y n¶É 0 9‬‬
‫‪ *+$,- -1‬ا ‪ k $‬ا ‪ ,‬ري ا ‪) <$‬‬
‫‪ ^ S 9 •5K<N 0‬ا ا‪ /•/ 0Y T‬أو ‪ 0‬ر = ء د‪ ^ N‬و ‪ < N‬أن ‪ #$ 56‬د‪ O #$ ^ N‬ذ ا ‪ 0‬ر‬ ‫رة‬
‫‪ ^ / M ‰/Y‬و \ ^ و‬ ‫‪ ^/= 8‬و \ ‪ #$ ]/ ?9‬ا ‪r‬اد ا ¬‪ n‬و ن ‪\ 9‬‬ ‫‪ #$‬أي ‪ N‬م ‪ B‬ن‪ ،‬و ‪ •S N‬أن ‪ }N‬ن ‪°G 7‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ذ ‪ 0 #$‬ا ‪. %‬‬
‫•‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ‪ #$‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا دة ‪"^ 882‬ا ‪ %‬ا ‪ ^9 •5<N n‹D%‬ا ا‪ 0 2k /•/ 0Y T‬ر = ء‬ ‫و \ ‪ ^=%‬ا ّ‬
‫د‪ }N،^ N‬ن ^ ‪ i 0 9‬ﻩ أن ‪ 0 N‬م ‪ 2k‬ا ا‪ T‬ن ا د‪ N‬ن و ا ن ^ ‪ #$‬ا ‪ #$ 1%‬ا‪ v/KD‬ء ‪ O ^0Y‬ا ‪ 0‬ر ‪ #$‬أي ‪9‬‬
‫"?‪ ËY‬أن ا‪ /pG‬زة ‪ Á0 1‬ى ا ‪%‬ا )ا ‪ 80 •1 •9( N‬ا <‪ 9 /‬ءا ‪ 2k‬ا ‪ 0‬د و ‪ 2k •1*mN‬ذ ‪.Y‬‬ ‫‪ B‬ن")‪،(2‬و‬
‫ا < ‪*mD‬داد‬ ‫ا ‪) Vƒ%‬ا (‪ /< #$‬ا ‪ 0‬ر و ا &‪%‬ف =‪ rFs Y #$ ]/ ^/‬ا ‪ N‬دون ا‪ &pG‬ل ‪ 2k‬إذن‬
‫أ ا ^‪.‬‬
‫‪ -2‬أ "ا‪zQ‬‬
‫ك ‪?O‬ث أ" اع ا ‪ " %‬ت ا ‪ / D%‬و “‪ #‬ر ن إ‪، /\ v1‬ر ن \ " "‪ /‬و ر ن \‪:‰/Y /T i‬‬
‫ر\ ‪-01‬‬ ‫دة ‪ 179‬ا ‪ " 0‬ن ‪ 90/10‬ا ‪ 0 9 0‬و ا ‪%0‬ض ا ل و ا‬ ‫ا ‪ k $‬ا ‪ ) <$‬ا "() ‪:‬و=‪0‬‬
‫‪ 01‬ا ‪ž‬رخ ‪%v/= 11‬ي ‪A 8/FÏ N 2001‬ا ا ع ا ‪ %‬و=‪ }YÎ 0‬م ا ‪ /" " 0‬ا ! ‪ 2k 0‬ا ‪ 8FÏ‬ا ‪ 0‬ري & ‪°G‬‬
‫ا ك و ا ‪ ¿/R‬ت ا ‪) /‬ا ‪ N pG 9 ] 1 no‬ا ‪ i,( /" " 0‬ن &‪ Vƒ 0 5 8/‬و ا ‪ R‬ات ا ‪ ّ R Y‬ة‬
‫)‪(3‬‬ ‫ّ‬
‫‪ O?O #$ ^ /Y?7‬ن ‪ D‬و }‪ 8‬ا \ ‪ .Y N‬ا •‪ F‬ء ‪ %‬ا ‪ n‹D%‬ا ‪ } 2k ‘„ " 0‬ت ا !‪%‬ف ‪.%@È‬‬
‫‪< N ‰/ 9 /T i\ d‬‬ ‫‪ ‘ª i\ <Y‬و ‪ B‬ن ‪/K ,‬‬ ‫{)‪ &N:‬ر ‪A‬ا ا ‪ %‬إ"!?\‬ ‫ا ‪ k $‬ا ‪ ) <$‬ا‬
‫ا‪ &pG‬ل ‪ 9 ]/! 56 <Y 2k‬ا‪ 8/FÏ !D‬ا ‪ 0 2k %‬ر ‪. N ]d 1‬‬ ‫ا ا‪T‬‬

‫‪r\%, [ - 1‬و‪$r ،n¬L‬ات ^] إ‪ EA‬د ا "ك‪،‬ا‪rFG‬ا‪،.9 D ]S% ،%T‬ص‪90‬‬


‫‪ -2‬ا دة ‪ 882‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي‪،‬ا ‪ N‬ان ا ‪ c[Î n¬M‬ل ا ‪،1999، L 9*m‬ص‪23،‬‬
‫ر\ ‪01-01‬‬ ‫‪ -3‬ا دة ‪ 179‬ا ‪ " 0‬ن ر\ ‪ 10/90‬ا ‪ž‬رخ ‪ 0 9 . N،2001/02/11 #$‬و ا ‪%0‬ض ا ل و ا‬

‫‪65‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا ‪ k $‬ا ‪ }N:]• @V ) <$‬ن ‪A‬ا ا ع ا ‪ /K" %‬إ‪ 9 1 /\ v1‬ن ا ‪ N‬و ا ا‪AR= ، T‬ا ا ع ا ‪ %‬ن‬
‫‪*Ð<9 8‬ة ‪ #$‬ا ك ‪ M 5Â‬ا‪ &pG‬ل ‪ ^/‬دون "‪r‬ع <‪ /‬ا ‪ 8/‬و ‪ N‬ا‪ &pG‬ل ‪ @ 0 .L%M ^/‬ص أو‬ ‫‪56‬‬
‫ﱠ‬
‫)‪(1‬‬
‫ُ ‪..O‬‬
‫‪$G -3‬و‪zi‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ 0 ]iCN‬ا ‪ 2k %‬ا ‪ 0‬رإ‪ 23‬إ‪%S‬اءات ‪ ^ pÒ zÂJ1‬و ‪A ^1 /S Y‬ا ‪%= 1 • N‬ا •‪%‬وط ا ‪: /‬‬
‫‪ p k‬ا ?‪ k‬ا ‪$‬ا ‪:k‬‬ ‫أ‪-‬‬
‫&•‪ p‬ا "‪ ] N ‰/ 9 ، /‬ا ‪N‬‬ ‫و‪ S‬د ا ‪%‬ا ا „‘ أو •‪ ›œ‬أ@‪ 0N %‬م ‪ 0N‬م ر‬
‫‪•m E / h9‬ام و ‪ 0‬ر‪ 2k ^1‬إ‪%9‬ام ‪ 0‬د أ‪ B N‬ن " ‪. R‬‬
‫ما =ء‬ ‫و‪ S‬د ‪ 0‬ر ‪ ' &N‬ا ‪ ‰/Y ^/= 8‬ا رة و ‪r 9 ^ /9 < N‬اد ا ¬‪Y #$ n‬‬
‫‪ B ŠoY‬ن ا ‪ 0‬ر [ ‪ ª‬أو ‪ #$‬أرض ا ‪ ،* c‬و ‪ 8 •6‬ا ‪ 0‬ر •‪ •/ ^ •/ • N , ، ^1 0p‬د\‪0/‬‬
‫‪ ^ / M‬و \ ^‪.‬‬
‫إ‪ RI‬ر‪ D‬ا <‪ •Y 7 VW %RjN ‰/Y /‬ا <‪ D /‬اءا ‪ ‘0/O 1 0 d‬أو إداري‪.‬‬
‫ا ‪ h‬ن ‪ !@€ e‬ر و ا‪ .L%pG‬و ا } ارث ا ! ‪ ‘0 N ‰/Y ، / /‬ا ا‪ B ^e iY T‬و \ ‪T‬‬
‫‪ #$‬ا‪ S*mD‬ع ا ‪n¶Ó‬ء ا ‪ %‬ن ‪.‬‬
‫‪ p k‬ا ا‪ k.‬ا ‪k23$‬‬ ‫ب‪-‬‬
‫و‪ S‬د ا ا‪ T‬ا ‪ i – Vƒ%‬ء ‪ 0‬ا ‪ ] %‬إ@ ‪ /‬ر ‪ M‬ا ا‪ T‬و ا ‪%‬ف ‪ ،^9‬و ذ‪ %,‬رأس ا ل‪ ،‬ا ‪%0‬‬
‫ا ‪ ،n¶¾•T%‬ا ‪ 8FÏ‬ا ري‪.....‬ا‪ÔG‬‬
‫‪ /Â1‬ن ‪ D‬ا ‪ N‬و ا ‪ i‬ر@& ا ‪%0‬ض‪ ،‬ر\ ‪ 1 ، R‬ر‪ 7E tL‬ار ‪ i E ،‬ء ] ذ‪ %,‬ا‪ RFG‬ا ‪ &@%‬و‬
‫ا‪ /\ v1‬ا ‪%0‬ض‪ ،‬ر\ ‪ 1 ، R‬ر‪. RCL‬‬
‫‪ N 1‬ا ‪%[ ،^c ، N‬و‪ ^ /7 v1 ،^M‬و ‪.^ Õ‬‬

‫‪ : L‬ا ‪ k $‬ا‪ •Y‬زي‪:‬‬


‫‪:z +$,- -1‬‬
‫ّ‬
‫ا ‪ i‬ن ا } ‪ #$‬ا ‪N‬‬ ‫إذا أ@‪ A‬ا‬ ‫‪ 2k‬ا •×‪ Ö‬ا ‪ 0‬م ‪ i,‬ن ‪Y #$‬‬ ‫‪ . 9 Š‹56 h••N‬ا‪ /pG‬زة & ‪ °G‬ا‬
‫‪rFs Y #$ N‬ﻩ ‪ D‬اد ا ‪%0‬ض =‪ < /‬أن ‪ }N‬ن = ‪ #k‬أو ‪ 7‬ري و ‪A‬ﻩ ا !‪0L%‬‬ ‫] ‪ /Y #$ ^T 09‬ز‪ ^1‬و م ردﻩ‬
‫ا‪ #$ .pG‬إ‪ S*mD‬ع ‪ < 9 L%@È 8 \ ^\ 0Y‬ا ‪ %‬ا ‪A‬ي ‪ #$،^< 1‬أر‪ /e‬ا ا\] ‪1 / Y‬‬ ‫ا ‪ V¼ iN no‬ا‬
‫ا & رف " ع ن ‪ €‬ال ا ‪ 0‬ا ّ •ة ‪ DE‬ل ‪ #$‬ا ل ا &‪ #$%‬و ‪A‬ا ‪ / 9 À 1%‬ا ‪%0‬وض ا ‪8} = Y‬‬
‫" ع ا ‪%0‬وض ‪ " ^ 9 0N‬ع ‪ ›&C‬ا ‪ " i‬ت ‪ T? *Ð,€‬و < أ‪ *Ð,‬ا ‪ " i‬ت = ‪ /‬وذات ‪ / €‬ا <‪*+‬ى ‪#$‬‬
‫ل ا ‪%0‬وض ا ‪ %‬ا‪ /pG‬زي ‪ /0‬ا ‪. 0‬‬
‫= ‪AR‬ا ‪.Y * @€‬‬ ‫ّ‬
‫‪A #$‬ا ا ع ا ‪ %‬ا <‪ }1 /‬ن "&•• ‪ •Y 7‬ا ّ‪ %‬أ ا‪ /pG‬زة = } ن "&•• ا‬
‫ا &‪%‬ف =‪ ^/‬و ‪ ^ /9‬أ‪ 8S‬إ‪ S*mD‬ع أ ا ^‪.‬‬ ‫‪ v YE‬ظ ‪ pG ^9‬ن ا ‪ 5‬اد ا ‪ N‬و ‪rFs Y #$‬ﻩ ا =] =‪< /‬‬

‫•‪$G ، p‬ح ا "ن ا ‪ ‚E‬ري‪ ،‬دارا ‪* 5‬ة ! وا ••‪ ،%‬ط‪ ،2‬ن‪ ،2012 ،‬ص ‪210-209‬‬ ‫‪ 5d 1‬م أ‪ Y‬ا !‪%‬او" ‪D 9،‬‬
‫ا ‪ ، ,‬دارا < ب ا‪،‰N pG‬ط ‪ ،1‬ا ‪% 0‬ة‪ ،2011 ،‬ص ‪65‬‬ ‫‪?7 - 2‬ح ‪ 5Y‬ن‪ ،‬ا "ك و ‪"< $i j‬اق ا‬

‫‪66‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ -2‬أ "ا‪zQ‬‬
‫‪Y‬ل‬ ‫‪ ,ž v&9‬ة ‪ .Y‬ا‪ /pG‬زة ‪,‬‬ ‫"‪%‬ى ان ‪ %‬ا‪ /pG‬زي ة أ" اع ‪A ‰/ 9‬ا ‪' N * @€‬‬‫ّ‬ ‫و‬
‫‪ " %‬ت ا ‪ /‬و ا ‪:#$ J‬‬
‫رة \‪%‬ض ‪ 0N‬م‬ ‫‪ :1-2‬ا ‪ " $‬ت ‪ OPQ‬ا {‪A :Z‬ا ا ع ا ‪ @ %‬ص ‪ 0/Â5K 9‬ت ‪ 2k‬ا ‪ ]ª i‬ا ‪A‬ي‬
‫‪Ã‬‬ ‫إ‪ 23‬ا ‪ (r‬ن ‪rC 8L‬ون ن و ‪ 89 0 9‬ا‪ &pG‬ل ‪ 2k‬ا ‪ i, ]ª i‬ن ‪ d A@€ • N ,‬ن ‪ E‬ر ‪N 1‬‬
‫‪ 9‬ن \‪ /‬ا ‪ i‬ن و ‪ g‬ا ‪%0‬ض ا ‪ 0‬م ‪ 8/ 0‬ا‪ %!œG‬و ‪ 9‬ن ا ‪ /‬ت ا ‪ 1 no‬ي ‪ 2k‬أ‪ *+,‬ا ‪ " i‬ت‬
‫‪ / d‬ا ‪,h‬‬ ‫ا ‪%0‬وض ا ‪ D 89 0 8L‬ا ‪ %‬و ‪ / !9‬ا‪ pG‬ل \ \ م ا‬ ‫ا‪AV¼ 7 œG‬ا ا ع‬
‫‪ Rc‬و ‪A,‬ا @& ‪ ›T‬أ@‪%‬ى‪.‬‬ ‫ا ‪ S‬د ا ‪ i 2k v‬و ! ‪ 09‬ا ا‪ v7‬ت و ا ‪./0‬‬
‫ا ‪ %‬ن ‪ 2k‬اد ‪?c DE‬ل ا ‪: VW /Y?v‬ا‪ /pG‬ا" ت‪،‬أ ?ح‬ ‫‪A‬ا ا ع‬ ‫‪ < :2-2‬ا ‪ k+XjE‬ا ‪6 :]…H‬‬
‫ا ‪، L%‬ا اد ا ّ ‪،‬ا‪+FG‬ن‪،‬ا ‪ (r‬ة‪،‬ا اد ا ‪ .... L%‬ا‪، ÔG‬و ‪%‬ف ‪ّ 2k‬أ‪ #“ Vl‬أدوات إ\‪*m‬اض ‪ Y?v ' 56‬ن ‪ &pG 9‬ل‬
‫‪ i, &&C‬ن ‪ 9‬ا‪ !D‬ا ‪. %‬‬ ‫‪%\ 2k‬وض ‪ 9‬ون =‪ 0‬ان ا‪ /pG‬زة ‪ Vƒ S 2k‬ا ّ‬
‫ا‪† ,r JY‬ﺮ‪† ‡Y m A‬ﺮض ا ‪A 5 N :k‬ا‬ ‫‪ :3-2‬ا ‪ k $‬ا‪ •Y‬زي ا "ارد ‪ OPQ‬ا ‪ M‬رات و ˆ‪e‬ت ا ‪E‬‬
‫و < ‪ 9 Á0 N‬زة‬ ‫ا ع ا ‪ 2k %‬ا‪ /pG‬زة ا & ر‪ /5 L‬رة و ‪ È‬ا ‪ Š¬ 6 0‬أن ا ‪ i‬ن ‪ %‬ن & ‪ °G‬ا‬
‫أ‪%[ 8S‬اء ا ‪ /5‬رة و‬ ‫ا ‪ N‬و ‪ ^=%&1 z 1‬و ‪A‬ا ‪ 9‬ا‪ !D‬ا ‪ ^ N /0‬ا ‪ " 0‬ن ‪ 8Sh9 ]ª‬أو ‪*m0‬ض ا ‪ 0‬د‬
‫ا ‪%c‬ض ^ إ } "‪A /‬ا ‪ YE * @€‬ج ‪ 2k‬ا ‪ 2k Š¬/ . 9 * c‬ا ‪ /5‬رة ‪%[ z 1‬ط و‪ S‬د ا ‪?FØ #$ 0‬ت‬
‫ا ‪ N‬ا ‪ no‬أ !‪ z‬ا ‪.›/@*m‬‬
‫‪ /‬ا ‪ " i‬ت ا ‪#$ D‬‬ ‫ّ‬
‫‪ :4-2‬ا‪ S M•Y‬ت ا‪ 9Y‬ر‪ +‬ا ‚ ة‪% :‬ف ا }‘ دور ‪ R‬و • و ‪ #$ * ,‬إ@ ‪ /‬را‪^1‬‬
‫‪ 8/‬و ذ ‪ 9 À 1%‬ر‪€ S‬و‪A / 9 23‬ﻩ ا ‪ /‬ت و ‪A,‬ا ‪Vƒ " e ./0 1 RD‬‬ ‫ا ‪/‬تا ‪ /L‬ا ‪0‬‬
‫و ‪ VW‬ا‪ 9 5pG‬ت ا ّ ة‪A 8J 1 ،‬ﻩ ا ‪ ^ 0N R #$ /‬ا ‪•m N ^=%& 8/‬م ‪ i 0 9‬ﻩ ‪ #3 g ›/&C 9‬ن‬
‫‪ }1‬ن ‪A‬ﻩ ا ّ ة “‪ #‬ا = ء ‪ 0/Â5K 9‬ت أو ا ‪?/R5K‬ت ‪ 2k‬ا & وق ا ‪ 0N no‬م ¼‪ V‬ا‬ ‫‪ ّ ^9 5Y #$‬ة ‪ /‬و ‪Ž‬‬
‫& ‪ ^ / °G‬و “‪ " 8 • #‬ن‪:‬‬
‫‪ /‬ر\‬ ‫^] ا‪ S M•Y‬ت ا ‚ ة ‪$w‬ض ا \‪ ? M‬ا ‪%0v 0 M:f M‬ة ‪ 4‬ا دة ‪11‬‬ ‫ّ‬ ‫و‪ OŠ‬ا ‪E‬‬
‫‪94/74‬ا ‪ž‬ر@ ‪ 1994/11/29 #$‬ا ‪ N 9 0‬ا ‪ 0‬ا ‪*mYE‬از‪* /55K L‬ا ك و ا ‪ 5Dž‬ت ا ‪ i = /‬ن‬
‫‪ E ' = /‬د ا ‪ K5‬ي‬ ‫‪A‬ﻩ ا ّدة ‪ g ›/&C1 #$ <N‬ن ‪ #$‬ا‪ 5pG‬ب ا‪ FG‬ري ‪%c 8/‬ض ‪/!c‬‬
‫\ ‪,h1‬‬ ‫‪ T v‬ة ا & ّ ر ‪ nÙ S€‬و ‪A‬ﻩ ا •‪ 5‬ا ‪ 5Y #$ /01 &&C‬ب @ ص =‪A ‘v‬ﻩ ا‪ }N pG‬ن ا‬
‫إ‪*mY‬ام ا •} ‪ /‬ا ‪ % /" " 0‬ا‪ /pG‬زي ا ‪‘v <1 no‬‬ ‫‪r" e‬ع <‪ /‬ا ‪) N‬ا ‪ g (8/‬ا ‪ /‬و < ‪9‬‬
‫‪ ]/\ 9‬ا ‪A ›/&C1 2k N‬ﻩ ا •‪ N , 5‬ز ‪ 8/‬ا ‪ /0‬م ¼‪AV‬ا ‪%SE‬اء [‪A 6 ?= L v‬ا ا •‪%‬ط ‪% S‬ي‬
‫‪ pÚ‬ا ‪. /‬‬
‫ى ‪A‬ﻩ‬ ‫ن‪ :‬و‬ ‫ّ‬
‫أ ّ ا "ع ا () ‪ k‬ا‪ S M•Y‬ت ا ‚ ة " ا‪ M•Y‬ب ا ‚ ‪$w‬ض @ ?‪ m‬ا‬
‫‪ / 1 89 0 8/‬ر‪A /7‬ا ‪ ّ * @€‬ة ‪2k /‬‬ ‫ا ‪ #$ <N /‬ا ‪?/R5K‬ت ‪ /" TE‬ا ‪ R N no‬ا‬
‫<‪ v‬ت‬ ‫و‪ ^S‬ا ‪ i‬ن و ‪A . !N‬ا ا ‪ i‬ن ‪ " 2k‬ع ن ا ‪%0‬وض و ا ‪ Š‹5 no‬ا ‪%0‬وض ‪ ]/\ 9‬و ا •‬
‫‪ v,، /‬ا‪ FG‬رك و أ@ *ا ا <‪ v‬ت ا ‪' 1 no‬‬ ‫‪ #$‬إ‪ M‬ر ‪ /‬ت ا &‪ 0v‬ت ا‬ ‫‪%M‬ف ا‬ ‫ا ‪Y‬‬
‫& ‪ °G‬ا ‪ 5‬رد ‪ E rLr‬د ا ‪ K5‬ي ا ‪ v‬ح & ‪A °G‬ا ا ‪ 5‬رد =‪ ]\ /‬ا ‪ 0 2k N‬ا ‪%‬‬ ‫‪%M‬ف ا‬
‫‪ /Y‬زة ‪ €‬ال ‪%M‬ف‬ ‫ا‪ /pG‬زي ‪ g ›&C/‬ن ‪ €‬ال ‪ i‬ن ‪ / /‬و ‪ N #3 9‬ا ‪#kC‬‬
‫‪A‬ﻩ ‪ €‬ال ا ّ ة = ا‪ 5•9 T‬ﱠ ‪ 9 V¦ .v‬ن ا ‪ 8/‬و ا ‪.‬‬ ‫‪A‬ا ا ‪h••N , N‬‬

‫‪67‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا ‪ ‚E‬ري‪:‬‬ ‫‪ :5-2‬ر ‪ k‬ا‬

‫‪ •5Y‬ا دة ‪ " \ 177‬ن ا ‪ 0‬و ا ‪%0‬ض" ‪ < N‬أن ‪ N‬ر ا ‪ 5Dž‬ا ر‪ °G & L‬ا ك أو ا ‪ 5Dž‬ت ا ‪/‬‬
‫‪ 7€ •5Y 8FÏ‬ل و‪ 8/FÏ L‬ا ّ‪ %‬و=‪ }YÎ 0‬م ا ‪ /" " 0‬ا ! ‪A #$ 0‬ا ا ل‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫‪#$% 0 •S 9‬‬
‫‪ .Y‬إ‪ S*mD‬ع‬ ‫و < ‪A‬ا ا ع ا ‪ " %‬ت ‪ N‬ي ‪ / D 2k‬ت ‪ ,‬أن = ‪ S v/ e ^ /‬ا ‪ 9‬أ"^ ‪' N‬‬
‫د‪ #$ ^" N‬أ‪ • Ž‬ا‪ pG‬ت ’ن ‪ ~ d R0/‬ا ا ‪: VW 8‬‬
‫‪ 2k *+‬د=] ‪ NE‬ر و ‪8/& 1 #$ ( 7 Á0 N #3 9‬‬ ‫‪ NE 0 ÔÏ= Y #$ -‬ر ‪%M‬ف ‪ ' &N ^ Y 7‬ا‬
‫ا ‪ N‬و ز‪ L‬د‪ ^1‬أ‪. iN‬‬
‫ّ‬
‫‪%j" ^ ( 7‬ا ‪%c 5•5= . c ^T 0‬ق ة ‪L M‬‬ ‫‪ -‬إن ‪ ]/9‬ا ‪ 8‬ا ري \‪ /T i‬أ‪ 8/& 1 8S‬ا ‪N• D %‬‬
‫‪r 9 ^ /‬اد ا ¬‪ ^ /\ ›0 •D , n‬ا ر‪ L‬أ‪. iN‬‬
‫م ‪ #$‬ا‪rFG‬ا‪žL%T‬د‪( 7 23QN‬‬ ‫‪ 8‬ا ري و ‪A‬ا‬ ‫‪ -‬إن ‪ /Ž‬ب ا ‪ ¿/R‬ت ا ‪ #$ &&C‬ا ‪ //0‬ا ‪'/pÚ‬‬
‫إ‪ S*mD‬ع ‪ 0Y‬ق ا ‪.‬‬
‫‪ :6-2‬ا ‪ k $‬ا‪ •Y‬زي •دوات و ا ‪ ,‬ات ا‪01!‚E S x JY‬‬

‫‪ › 1‬ا دة ‪ 151‬ا ‪ " 0‬ن ا ري ‪ 2k‬أن ‪ }N‬ن د=] ‪ O‬إ ?ك ‪€‬دوات و ات ا ‪ • R‬ا ‪ D " i / R‬اء‬
‫‪%0‬ض ا ‪A‬ى ‪ 0N‬م ا ل ا ?زم ‪ N 5K‬ﻩ ‪،]ª‬أو ‪ % 9‬ا‪ /pG‬زي ا ود ‪Î‬دوات أو ا } ت‬ ‫‪ ]ª‬أو ‪5• 9‬‬ ‫‪5• 9‬‬
‫‪ ,،87€ O‬أ"^ ‪*m•6‬ط‬ ‫‪A‬ﻩ ا دة أ"^ ‪ /" } Q9‬ا ‪*m0‬ض إ„• ء ر ‪ /Y‬زي‬ ‫‪ 2k‬ا •}‪ 8‬ا ‪ BA‬ر‪› C 5„ ،‬‬
‫ا=‪ 0‬ا ا‪ T‬ا ‪ ، Vƒ%‬و ‪( 7 Y #$‬‬ ‫\ ‪ 8‬ا ‪ /[€ ]/9 8 \ N‬ء ا ‪ " %‬و ذ ‪d‬‬ ‫‪ N 5‬ا ‪N‬نا‪0 5‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ N % €‬إ‪ Y‬ا ‪ e‬ع إ‪ € n¶É \ 23‬ر ا ‪.^/= 8&v F¸ 5‬‬
‫‪ :7-2‬ر ‪ k‬ا "‪e‬ت ا ‪ 8 • : +" ,‬ة أ" اع أ ‪: R‬‬
‫و ا ‪ < N % ’ 5‬ر ‪ VW‬أ ّ ‪•5Y 2k /• 5• 9‬‬ ‫ر ‪ k‬وراق ا ‪ ‚E‬ر‪ #$ 8J 1 : +‬ا ّ‪v5‬‬
‫‪%,AN‬ذ ‪ #$‬ا دة ‪%j"31‬ا ‪ %&0‬ا ّ ة‬ ‫‪ < N‬ر ‪Ž% 9 VW‬‬ ‫ا دة ‪ *+ n¥=501‬أداة و= ء و •½ إ‪ T‬ن ‪A‬‬
‫ا ‪ 1 no‬ى ا ‪ /" J‬أ‪ N‬م‪ •5 = ،‬ا دة ‪ 976‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ‪ N‬ر ا ‪ 5‬ات ‪ / DE‬أو ا ‪ 5‬ات ’ ‪%‬‬
‫‪ 0L%! 9‬ا‪ 7 œG‬ا & ص ¦‪%•d، " " \ V‬ط أن ‪ }1‬ن ا‪ pG‬ا \ ‪ 8/ÂD 2k z 1‬ا ّ‪ 9 %‬ون ‪ S Y‬إ‪ 23‬إ ?ن‬
‫‪ 9 , .L%M‬ا ‪ 8}•d * Rj‬ن ‪2k S*m1‬‬ ‫‪ /‬ا‪%‬‬ ‫=‪ 1 R‬ن ا ر\ ن “‪€ #‬وراق ا ! ‪ 8S€ L‬و‪1‬‬
‫أ‪ S Vl‬دة ى ا‪ 8/ÂD 2k 8 pG‬ر ‪. VW‬‬
‫‪ 50 1‬إ‪ 5\ 23‬ن‪:‬‬ ‫ر ‪ k‬أ<!‪ m‬و ‪ • U‬ا '‪ Ž$‬ء‪:‬و "‬
‫‪ : <V m!< -‬و “‪ #‬ا‪ pG‬إ‪ › = VÛY 7 D‬ا دة ‪ 2k 31‬أ"^ ‪ RDÎ 5• 9‬و ‪ ›&Y‬ا •‪ B%‬ء‬
‫‪ #$‬ا •‪ B%‬ت ا ‪ /‬و ا & ‪ /‬و ا ر‪ L‬أو ا "‪ /‬و ا ‪ #$ 8L 1 •S 9 R 0" 8& N no‬د= ‪ %1‬ا •‪,%‬‬
‫‪ • N‬أن ‪ zÂJN‬ا ‪ 0 d %‬ر‪، n‹D‬و ‪ • N‬أن ‪A /01‬ﻩ ا ‪ 8/ÂD 2k /‬ا ‪ i‬ن ‪ #$‬ا = ‪ %1‬ا ‪ BA‬رة‪،‬‬
‫‪ pÒ‬و‪ S‬د ا •‪ ,%‬و ‪A,‬ا‬ ‫‪ ,h1‬ا ‪Vƒ%‬‬ ‫= ‪ RD€ #$ %‬ا د‪ 9 N N‬ا‪ 0 !D‬ر‪9 ?= n‹D‬‬
‫أ‪ 8S‬ا‪ &pG‬ل‬ ‫ن أ‪" % Vl‬‬ ‫‪ pÒ‬أ‪ R RD‬و ‪ #Ü R /FÏ O‬د= ‪%1‬ا ‪ 5Dž‬ا ‪ 7Q9 z \ no‬ار‬
‫م ‪?! 9 ]= N R /FÏ‬ن ا ‪. %‬‬ ‫‪ e 2k‬ن ‪,‬‬

‫‪1‬‬
‫ا ‪ L%‬ض‪،‬د •‪،1981،.‬ص‪172‬‬ ‫"ن ا () ا‪" •Y‬ق ا ‪ I ,‬ا ‪! ، , E‬‬ ‫‪ -‬رو‪ /Y‬ا ‪ D N‬ار‪،‬ا‬

‫‪68‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ 2k 8‬إ" ‪ 0‬ل‬ ‫<!‪ m‬و ا‪1• • •Y‬ﺮ ‪ : <V‬و “‪ #‬ا ‪ 8 1 no‬إ‪ = VÛY 7 D‬و ا ‪ /‬و‪L‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ * N ½v ]iC =، Tr‬ا ‪ Î %‬ال‬ ‫‪89 \ * Ž & 9‬‬ ‫‪’ R0Y‬ن ‪A‬ا ‪/&œ• 6 * @€‬‬
‫\‪8‬ا ‪. N‬‬ ‫ا ‪ 0‬ا د‪ < /= N‬ر ‪ VW‬و ‪A,‬ا ‪ / DE RD€‬دون ‪%!eE‬ار •‪ &p‬ل ‪ 2k‬ا ا=‪0‬‬
‫‪:8-2‬ر ‪ k‬ا ?‪ › 1 :k‬ا ‪%0v‬ة ‪ 4‬ا دة ‪ 31‬ا ‪ " 0‬ن ا ري ‪ 2k‬أ"^ ‪ Á0 N‬ا ‪ S 8‬ر‪ }Y’ 9 L‬م ا‪ N 9 7 œG‬ن‬
‫‪A‬ا‬ ‫ا ‪ ’ 9 0‬ال ا ‪ 0‬ا ‪ < N no‬أن ‪ g N‬ا ل ^ ‪ * c 5• 9‬إ ‪ pG 9 g/ 9‬ا و ا ا\] ‪&0N N‬‬
‫‪ g/ 1 .L%M‬ا ‪ N‬و إ‪ 1‬ع ‪ ]/ S‬إ‪%S‬اءات ‪ Y‬ا ا ‪ N‬و ا=‪ 0‬ا ‪ =، N‬م إ ‪*m‬ا‪ 8}•6 ^e‬ر‬ ‫أن ا ‪N %‬‬
‫" = ا و ‪ z&" 0= /pÒ‬ا دة ‪ 975‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ‪ 2k‬أ"^ ‪ }N‬ن ر ا ‪ = " N‬ا ‪ .Y #$‬ا ‪ N‬إ‬
‫‪? Q9‬ن ‪A‬ا ا ‪ %‬إ ‪ ^/‬أو ‪،^ ^ 09‬و ‪ }N‬ن " =‪A‬ا ‪ .Y #$‬ا ‪ * c‬إ ‪ D / 5K9‬ا ‪ N‬ا ‪ %‬ن إ‪ 23‬ا ‪ Vƒ%‬و ‪% •pÏ‬‬
‫‪ ^ Â1%‬ا ر‪ tL‬ا ‪? ¨ z9 J‬ن أو ا ‪ 0‬ل‪ , ،‬أن ر ا ‪ N‬ن ا ‪ 9 0‬ل ا ‪ 0‬ل و ‪ * Ž‬ا ‪ 0‬ل ا ‪A‬ي ذ‪ #$ %,‬ا ‪%0v‬ة ‪5‬‬
‫ا دة ‪ 31‬ا ‪ BA‬رة ‪ ‰/Y v D‬أو‪ •S‬ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ‪ 8/FÏ‬ا ‪ 0 #$ %‬ر‪ ]/! 56 ŠoY n‹D‬ا‪ !@€ RS‬ر ¼‪AV‬ا‬
‫م و‪ S‬د‬ ‫ا ‪%[ R= %‬ط ‪r‬م ’‪ 1 ?Vl‬ا ا‪ 0 * cd RS‬ر‪ Ž% 9،n‹D‬أ"^ ‪ 9 ?M 9 6‬ن ا ‪%‬ا و ا ‪Y #$ Vƒ%‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ 0‬ر‪ n‹D‬و < ‪ < N‬ا‪ RS‬ا ‪ 0 ^ < 9* c‬ا ‪.?M 9‬‬

‫ت ا ‪JK‬‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪:‬ا‬


‫ا ‪ " i‬ت ا ‪ ½< #“ /&œ¢‬ا ‪ " i‬ت ا‪ /0/0pG‬ا ‪ N 1 / #$ R5 9 • 1 no‬و ‪ /!c‬أ@! ر ا ‪%0‬ض‬
‫‪ B /‬و أو ا‪ FG‬ت ا ‪/‬‬ ‫‪¿/‬‬ ‫‪ R‬إّ‬ ‫‪ 89 0 9 ] ،‬دي أ ّ ا ‪ " i‬ت ا ‪ n¥= /&œ¢‬رة‬
‫آ‪ S‬ل ‪ 0 DÝ‬ق و ‪AR‬ﻩ ا ‪ " i‬ت ة أ" اع ‪: VW‬‬ ‫‪ /\ N 5K9‬ا ‪ N‬إذا ‪ B‬ن ا ‪ ›œ¢‬ا ا‪ \* Ž T‬در ‪ 2k‬ذ‬
‫أو‪ :e‬ا‬
‫‪! +$,-‬‬ ‫‪-1‬‬
‫إذا‬ ‫ا <‪ " v‬ع أ" اع ا ‪ " i‬ت ا ‪ /&œ¢‬ا ‪•m N no‬م ‪ ›œ• VÛS 9‬ن ‪ A/v K9‬إ ‪•m‬ا ت ا ‪ 1 N‬ﻩ ا‬
‫‪ Y‬ل آ‪ S‬ل ‪ 0 DE‬ق ‪.‬‬ ‫‪ ]! 56‬ا = ء ¼‪AV‬ﻩ ‪•m E‬ا ت‬
‫= ‪ •5‬ا دة ‪ 644‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ‪%‬ف ا <‪ 2k v‬أ‪ i 0 9 i N 0 Vl‬ﻩ •‪•m E /v 1 ›œ‬ام ‪h9‬ن‬
‫ا‪ = 9 T‬ء ¼‪AV‬ا ‪•m E‬ام إذا ‪ ^9 ‘vN‬ا ‪.^5v" N‬‬ ‫‪R N‬‬
‫‪*+‬‬ ‫‪r E ‰/Y‬ام و ذ‬ ‫= ‪%j‬ا ‪ / Î‬ا ‪ #$ V¼ 5K1 no‬إ ! ء ‪ e‬ن •‪ • /= n¶Þœ‬أن ‪ }1‬ن < ( ووا‪p±‬‬
‫ا ‪ /D D€%7‬ا ‪: /‬‬
‫‪ e‬عا‪ i‬ن‬
‫ّةا ‪ i‬ن‬
‫ا ‪ ›œ¢‬ا ‪) N‬ا <‪ v‬ل(‬
‫ا ‪ ›œ¢‬ا } =‪8‬‬
‫أ ‪ /‬و‪ S‬د ‪•m E‬ام‬
‫‪ ' N‬ا ا‪ .Y T‬ا ‪ ] K‬و ‪ / i=€ .Y‬و <‪ i9 ' 5 ‰/ 9 N /&œ• 0Y ' 1 VW‬ذ ن إ‪23‬‬ ‫‪ #$‬ا <‪v‬‬
‫ذ ا ‪ #k7€ N‬و ذ ا <‪ / 1 &\ 8/v‬و ‪r,% L 01‬ا ا‪%1%M C e T‬ا‪ ]S‬ا ‪ #$ N‬ا = ء أو إ=?‪.^D‬‬

‫‪، .9 D ]S% ،‬ص ‪67-65‬‬ ‫ا‪,‬‬ ‫‪?7 - 1‬ح ‪، 5Y‬ا "ك و ‪"< $i j‬اق ا‬

‫‪69‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ ,‬أن ا ‪%‬و" ا ‪ V¼ • 1 no‬أ‪ }Y‬م و ‪A,‬ا ‪%SE M 5d‬اءات ‪ 8 1‬ا <‪ v‬و‪ e /D‬ن ‪ / J‬و= ‪½v" #$‬‬
‫ا <• ف و ا ‪%0‬وض ا‪7 œG‬‬ ‫‪ e Y #$‬ن ‪ € N 5‬ال ا ‪* &0‬ة ‪ 8J 8S€‬ا ‪•pÏ‬‬ ‫ا \‪ hF•N z‬إ ¦‪ V‬ا‬
‫)‪(1‬‬
‫‪?/R5K9‬ت ا & وق‪ ,،‬أ‪ e 8 • Vl‬ن أ‪ 87‬ا ‪ 89 À0= N‬أ‪ 0p• iN‬ت ا ‪ N‬و ا &‪%‬و= ت‪.‬‬
‫أ "ا‪!Q‬‬ ‫‪-2‬‬
‫و‪ " VW •1*mL‬ن ‪ v C‬ن ‪:‬‬
‫)‪( 2‬‬
‫ا ‪ •5Y: Mo‬ا دة ‪ 647‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي =‪ N : ^"Q‬ز ‪ v,‬ا ‪ ^ * cd N‬و‪ L‬ز ر‪Ž‬‬ ‫ا‬
‫إ‪! 23‬‬ ‫‪ . 5‬و ‪ Y #$‬ل ‪ #$ N‬ا ‪ hF•N ^ N 9 N‬ا‬ ‫ر‪ ^ e‬و ‪ 1‬ز ‪A‬ﻩ ا <‪ g 9 v‬أ‪*+,‬‬
‫ا <‪ N 5K9 8/v‬ا ‪ g‬ا ‪ . 5‬و = ا‪ T‬ﻩ و ‪A ] N‬ا ا ع ا <‪ 0pG 9 v‬ق ا ‪: /‬‬

‫ء ا <‪.8/v‬‬ ‫‪ .Y‬ا \• ا ‪A‬ي ‪r 1‬م ا ا‪ T‬إ‪ D‬ل و‪ 8T D‬ا ‪ N 5K‬ا ‪ S‬دة ى ا ‪ N‬دون ا‪D‬‬
‫‪ .Y‬ا ‪r N: Tr‬م ا ا‪ T‬إ‪ D‬ء ‪ 8/v, 8B‬و=‪ Y .‬ود ‪ ^ &Y‬ا <‪. v‬‬
‫‪ •5Y:‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي =‪( 3):^"Q‬إذا د ا <‪?v‬ء ‪ #$‬د‪ N‬وا‪ Y‬و ‪ " B‬ا ‪ i‬ن‪8}=،‬‬ ‫ا‪E‬‬ ‫ا‬
‫إذا ‪ • M‬ا ا‪) T‬ا (ذ ‪،‬و ذ ‪ Q9‬رﻩ [‪}L%‬‬ ‫‪ž5 8/v,‬ول ا ‪ ^ B N‬و ! • ‪ N 5K9‬ﻩ ‪Y #$‬‬
‫م‬ ‫‪Y #$ VW‬‬ ‫)ا ا‪( T‬ا‪ #$ .pG‬ا !‬ ‫‪ #$‬أ‪ 87‬ا ‪ N‬إن ‪A‬ﻩ ا <‪ }1 v‬ن ‪ 9‬ن ا ‪ N‬و ا <‪ 8/v‬و ‪ }N‬ن‬
‫‪ }N‬ن =‪ ^/‬ا ‪ N‬ا ‪ }1 5 v n¶¾•T%‬ن ‪A‬ﻩ ا <‪. N 5 D 9 J 9 v‬‬ ‫ا ‪ 5‬اد =‪Y ‘v‬‬

‫ن ‪)i EUV‬‬
‫‪: L‬ا‬
‫‪:z +$,- -1‬‬
‫‪ < N‬ا ‪ 0‬ل أ"^ ‪ •5Y 2k‬ا دة ‪ 409‬ا ‪ " 0‬ن ا ري ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ا ‪%0v‬ة ‪ 2‬إ ‪•m‬ام < ب ‪%M‬ف •‪ ›œ‬ن‬
‫م \ رة أ‪ Y‬ا \ ن ‪ 2k‬ا = ء ‪ ، N 5K 9‬و „‪ ´ • 5‬أن‬ ‫‪ g N 5K9 ^ S 9 R N‬ور\ ‪ 1‬ر‪ L‬أو ‪rS‬ء ^ ‪Y #$‬‬
‫ا ‪ i‬ن ‪ 8}[ ‘M / YE‬أ[} ل ا <‪ v‬و ‪? @E‬ف ‪ Y #$ . !N ^" B #$ <N‬ا ‪ N‬ا ‪’ 9 ! 1%‬وراق ا ر‪، L‬‬
‫‪A‬ﻩ ا ‪/‬‬ ‫أ ّ " ع ‪€‬وراق ا ‪ < N no‬أن ‪%56‬ي ¦‪A V‬ا ا ع ا ‪ i‬ن =‪،% € D n¥‬ا ‪ ، v5‬و ا ‪ R‬ف‬
‫‪ e‬ن ‪ 8/& 1‬ا ر\ ا ر‪ 1 #$ L‬ر‪ 0 DE tL‬ق و ‪AR < N A9‬ا ا ‪ i‬ن أن ‪ 0N‬م ‪%M‬ف ا ‪ * c‬و ‪%M ŠoY‬ف‬
‫أ‪ Y‬ا \ ن ‪ 2k‬ا ر\ ‪.‬‬
‫ّ‬
‫‪ 2k‬ا ر\‬ ‫‪ /‬ا =] •‪ 0p‬ق ا ‪ /‬و ا ‪ 1 no‬إ ‪ ]/\ 9‬ا ‪i‬‬ ‫= ‪ R‬ف ا ‪ i‬ن ‪/,h1 ‘M / YE‬‬
‫‪ V¼ •KN‬ن إ ‪ Rj DE c/7 #$‬ر و‬ ‫ا <‪ ‰/ 9 v‬أ‪Vl‬‬ ‫ا ‪ = 9 R 8J N R= /‬ء‪ i =،‬ن ‪H CN ‘M / YE‬‬
‫ك ‪ ½„ 1‬ا ‪ /Y‬ا ‪ /" " 0‬و ‪ & \E‬د‪. N‬‬
‫ن ‪)i EUV‬‬ ‫‪X -2‬ا? ا‬
‫ّ‬
‫و ‪A Áj N‬ا ا ‪ i‬ن ‪r 9‬ا‪ N‬ة أ ‪: R‬‬
‫ا ر\ ا ر‪ #$ L‬ا‪ 5pG‬ب؛‬ ‫‪*+‬ا ‪%j" 0/ !1 *Ð,€ /‬ا ‪ 0J‬ا ‪/v 5‬‬
‫‪ #$ 8R56‬ا ?ت ا ‪ /‬؛‬
‫ا <‪ •„E #$ ^ R5 v‬ء ’ن ا ‪ ›œ¢‬ا ‪A‬ي ‪A ‘! 6‬ا‬ ‫‪ 8ivN‬إ‪ D‬ل ا ‪ i‬ن ‪‘M / YE‬‬ ‫ّ‬
‫)‪(4‬‬
‫=‪. 5‬‬ ‫‪ pÒ‬ا ر\ ا ر‪ 8 \ L‬إ‪ C1‬ذ \‪%‬ارا ' <½ ا <‪ v‬ا ‪i‬‬ ‫ا ‪ i‬ن ‪,h N‬‬

‫ا <‪ Q ،‘„?/‬ت ا "ك‪،‬دار ا‪ ،•• pG‬ط‪€ ،1‬ردن‪،1992،‬ص ‪135‬‬ ‫‪-1‬‬


‫‪ -2‬ا دة ‪ 647‬ا "ن ا () ا‪X9Y‬ا‪$.‬ي‪،‬أ ‪%‬ر\ ‪ ،58-57‬ا ‪ž‬رخ ‪ 20 #$‬ر ‪ i‬ن ‪،1395‬ا ا=‪ .‬ل ‪،1975*+ ÂD 26‬ص‪148‬‬
‫‪ -3‬ا دة ‪ 409‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي‪،‬أ ‪%‬ر\ ‪،58-57‬ا ‪ž‬رخ ‪ 20 #$‬ر ‪ i‬ن ‪،1395‬ا ا=‪ .‬ل ‪،1975*+ ÂD 26‬ص‪18‬‬
‫ن ا ‪ ‚E‬ري ^] وراق ا ‪ ‚E‬ر‪ : +‬درا< ‪ ، " A‬دارا ‪ %•• = 0J‬و ا ز‪ ،1999،]š‬ص ‪21‬‬ ‫‪ -4‬إ‪%9‬ا ‪ /‬إ‪ 8/ D‬إ‪%9‬ا ‪ ، /‬ا‬

‫‪70‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ت ا ‪L EM‬‬ ‫ا ()‪ :‬ا‬ ‫ا‬


‫ا ‪$‬ع ول‪ :‬ا ‪1 &E‬ن ‪ OPQ‬ا ‪$‬وض‬
‫رة‬ ‫أن ا ‪ h‬ن ‪ 9 /< 9 / *+ 6‬و < ‪ • N‬دورا ّ ‪ e #$‬ن ا ‪%0‬وض ا <‪R= /‬‬ ‫‪Ž% 9‬‬
‫\ ‪ 8‬ا زارة \ ‪ 8‬ا !‪%‬ق‬ ‫‪ V¼ 8‬ا ‪ 5Dž‬ت و [‪ B%‬ت @ ‪ h 9 7‬ن ‪ 2k‬ا ‪%0‬وض ا ‪ 9 ] 1 no‬ا=‪0‬‬ ‫و‪/ 01 /D‬‬
‫‪ h 9 Š‹56‬ن ا ‪%0‬ض ^ أ ‪ #$ c 9 /‬ل ‪ TE‬ن ا }‘ و‬ ‫ّ‬ ‫‪A #$‬ا ا •• ط و ‪AR‬ا = ‪ h‬ن ‪ 2k‬ا ‪%0‬وض ا <‪ /‬أو‬
‫أ ‪ " e‬ت ا ‪%0‬وض‪.‬‬
‫أو‪1 &@ *+$,- -e‬ن ا ‪$‬ض‬
‫‪ 2k ^=% 6‬أن ‪ h1‬ن ا ‪%0‬ض و‪/D‬‬ ‫‪ H CN‬ا ‪ R0v‬ء ‪ #$‬إ ! ء ‪ 8 B HL%‬و [ ‪ h 8‬ن ‪ 2k‬ا ‪%0‬ض = ‪VW‬‬
‫ا ‪ 8T D‬ا ‪AC‬ة ‪%M‬ف ا ‪ 5Dž‬ا ‪ 01 no‬م ‪rFs ِّ ž1 ‰/Y،]/9 / d‬ز( ‪. Vl‬‬
‫و ‪% 6‬ف أ‪ 9 N 0 ^"h9 iN‬ن دا‪ T‬و ‪ R N ^ S 9 ž‬ا ‪ 89 0 ž‬أ\‪ 5‬ط ‪ ~L 2k R 5KN‬ا ا‪T‬‬
‫ا‪ 5œG‬رة ا ‪ < N no‬أن ‪%S ^ •&1‬اء م ‪ 8/& 1‬د‪ ^" N‬أو إ ‪ 5‬ر ‪.^/•N‬‬
‫و ‪ < N ^/‬ا ‪ 0‬ل أن ‪ h1‬ن ا ‪%0‬ض ‪:‬‬
‫إ‪ v1‬ق ‪ 9‬ن ‪ =%M‬ن ‪ i 0 9 R N‬ﻩ ا !‪%‬ف ‪€‬ول ا ‪A‬ي ‪ ,%[ 8J N‬ا ‪ h‬ن ‪ ~L 9‬ا !‪%‬ف ا ‪ ‘„ J‬و ا ‪^ ž‬‬
‫‪ R‬أ\‪5„ 8‬‬ ‫ا‪ %T 5œG‬ا د‪ N‬ا ‪% N no‬ض ‪ %!@ ./0 1 /K" R‬ن ‪ 89 0‬د= ^ ’\‪ 5‬ط ا ‪ h‬ن‪ }1 ‰/ 9 ،‬ن‬
‫ا ‪ g‬ا ‪ Rّ no‬ت [‪ ,%‬ا ‪ h‬ن ‪ 5d‬ادﻩ‪.‬‬
‫ا‪ & e œG‬ص ‪ 1‬ن ا‪ pG‬ود و ‪ b DE‬ءات ا ‪ " i 9 0‬ت و ‪A,‬ا ‪•m E‬ا ت‬ ‫و ‪ 9 5 N‬ا‪%[ !D‬وط‬
‫ان ا ‪ ›œ¢‬ا ! ‪ #4/‬أو ا ي و إ‪8J 1 n¥= ^ D‬‬ ‫ّ‬ ‫ا د ‪ 9‬ن ‪%M€‬اف ‪%‬ا ة ‪ }YÎ‬م ا ‪ /" " 0‬و ا ‪ ، / /j‬أ‬
‫‪ RS‬أ@‪%‬ى‪.‬‬ ‫[‪%‬وط @ ‪ /= 7‬ون ‪ #$‬ا ‪ 0‬ا ‪ 5‬و ا‪ pG‬ا "‪ RS ^ ž /‬و ا ‪ " i‬ت و ا ‪ g‬ا ‪ž‬‬
‫‪ E‬د أ‪/!c 8S‬‬ ‫=‪%0‬وض ا ‪ h‬ن “‪ e #‬ن ‪ 01‬م ‪ ^9‬ا ‪ 5Dž‬ت ا ‪ h‬ن أو ‪ ¿/‬ت ا ‪ h‬ن & ‪ °G‬ا ‪/v 5‬‬
‫@!‪ %‬م ا ‪ 0‬رة ‪ 2k‬ا ‪ 5‬اد ا ‪. N‬‬
‫' ا ‪%0‬ض ‪• N ‰/ 9‬‬ ‫= ‪ h‬ن ‪ / 2k‬ا ‪%0‬وض “‪ 0N / #‬م ¼‪ V‬ا ‪*m0‬ض )ا ا‪ h ( T‬ن ‪ !@€‬ر ا ‪1*m‬‬
‫‪ d A@€‬ن ‪ E‬ر أن @!‪ %‬م ا ‪ 8S€ #$ N 5K‬ا ‪ " . 5‬درا ‪ #$ •9، ^ / h1 N‬أ‪ • Ž‬ا‪ pG‬ت ‪%!@ /!c N‬‬
‫"‪ ›0‬ا ‪ /5‬ا ‪ /T i\ zÂJ‬أو ‪ N 1*+‬ا ّ ة‪.‬‬

‫‪ - L‬ا دئ < < ا “’ ? "م ‪1 &@ 26 Q‬ن ا ‪$‬ض‬


‫ا ‪ h‬ن ‪ 2k‬ا ‪%0‬ض ‪ H C 2k‬ا دئ أ ‪:#kN R‬‬ ‫‪6‬‬
‫و ‪%@€‬ى ا ‪ œ•€ R N no‬ص =‪ VW/9 /‬و‬ ‫ا '–• ا "ن‪:‬و “‪ 8B #‬ا ‪%0‬وض ا ‪ R N no‬ا‬
‫" ‪ h = R‬ن ‪ 8 •6‬ا ‪%0‬وض ا ‪ Y‬و ‪ < /= O‬ا ‪ 0‬ل‬ ‫ا ‪ / 9 0‬ت ا ر‪ L‬و ‪ ~cd‬ا ‪%j‬‬
‫‪h9‬ن ‪ h1‬ن ا ‪%0‬ض ‪ 9‬ذا‪ e ^1‬ن ا ‪%0‬ض‪.‬‬
‫أن ‪ .p•N‬ا ‪%0‬ض @!‪ %‬دي و ا ‪A‬ي ‪ }N‬ن ‪ e‬ع ‪ h1‬ن ا ‪%0‬ض و “‪ #‬ا ‪ 5‬ة‬ ‫ا‪ $ JY‬ا ‪ ‚E‬ري‪9 :‬‬
‫‪ !@’ 9‬ر ا ر‪ BA n¥= L‬رة ‪ #$‬ا دة ‪ 09-96 % € 05‬و ا ‪ 2k › 1 no‬أ"^ ‪ .0 N‬ا‪ %!œG‬ا ري‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ ‘vN‬ا •‪*m‬ي ‪ ،^ N 9‬و ‪ n¬ 6‬م \‪ /‬م ا ‪*m0‬ض ‪ ]= 9‬د‪ ^ N‬أو ‪ 5 E‬ر ا =]‪.‬‬

‫ا & ‪%N‬‬ ‫‪ h 9 .‬ن ا ‪%0‬ض‬ ‫‪$‬ر‪،06-96 mA‬ا‬ ‫‪-1‬‬

‫‪71‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ /‬و ا ‪ no‬د= ‪z‬‬ ‫ا ‪ ]^ •:‬ا ‪1 &E‬ن ‪ OPQ‬ا ‪$‬ض‪ & \E p•& 9 n¬ „:‬د‪ N‬و ا & رة ‪/\ #$‬‬
‫• إ‪ Y‬ل م إ‪ v/KD‬ءﻩ ‪ ,‬أن ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي و‪%[ ]e‬ط و “‪ #‬أن ‪ }1‬ن‬ ‫‪ • !9‬ا ‪ h‬ن إ‪ h1 23‬ن \‪^e%‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا &•‪%• p‬و أو ‪ j v C * Ž‬م ‪È‬داب ا‬

‫‪$‬وض ا‬ ‫ن‬ ‫‪R‬‬ ‫ا ‪$‬ع ا ()‪$G :‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬


‫‪ ( 7‬ت ‪ % € ،‬ا ‪A‬ي د=] إ‪23‬‬ ‫‪ 1‬ا‪^RS‬‬
‫! رات ا‪7 pG‬‬ ‫"‪%j‬ا م ا‪ ,‬ا ‪ " i‬ت ا <?‪ /</D‬أو ا ‪N 0‬‬
‫إ‪ D‬اث ‪ " e‬ت أ@‪%‬ى و ا ‪ #$ J‬إ‪ D‬ل ‪ .Y‬ا <‪ i, /‬ن ‪.‬‬
‫‪ R‬ن‪:‬‬ ‫أو‪$G *+$,- -e‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫ّ‪ z=%‬ا دة ‪ 674‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ا <‪ 2k /‬أ‪ .Y Vl‬ا ] و ا &‪%‬ف ‪ /[€ #$‬ء ‪%•d‬ط أن ‪8 56‬‬
‫‪ ^ % 1‬ا ‪ 0‬ا" ن و ‪ j"€‬و ‪A‬ا ا‪ .pG‬ا‪ 0 #$ Ž S‬ا ‪ ]/‬ا ‪ e 0‬ا •‪%‬وط ا ‪ #$ i‬أي ‪0‬‬ ‫إ‪D‬‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ B‬ن ¬‪ n‬دة ‪%1 2k‬ا‪ n¶É‬و أ ‪ /‬و ‪ 8‬و ‪.•ÂD‬‬
‫@? ^ إ‪ v Y‬ظ ا ‪ /< 9 ]ª‬ا ‪ŠoY ]/‬‬ ‫‪ ^=% ,‬ا ~ ‪ 2k‬أ"^ رة ‪ < N 9‬إدرا‪ ^S‬دا@‪ 0 8‬ا ‪N ]/‬‬
‫‪ N‬ا = ء ‪ ? B ^ J9‬دة ‪ N‬ث ذ ‪ #$‬ا ‪ ]/‬ا ‪ 8Sž‬ا ‪ J‬أو ا ‪.À/50 9 ]/‬‬
‫م د=] ا ‪*m0‬ض ‪ ^" N‬أو ‪ rFs‬د= ‪ 80" /= R‬ا <‪ /‬ا ‪%[ R= Sž‬ط ‪ v YE‬ظ ‪* @€ ‘v= /< 9‬‬ ‫=‪Y ‘v‬‬
‫‪ e*+ 6‬ن ‪ 5 E e‬ر و ‪?=E‬س‪.‬‬
‫‪ R‬ن‬ ‫‪$G - L‬وط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫ا •‪%‬وط ¨‪ v Y‬ظ ‪ i, /< 9‬ن و “‪: #‬‬ ‫ك‪S‬‬
‫أ\ م أ" اع [‪%‬ط ‪ v YE‬ظ ‪ ! N ‰/ 9 /< 9‬ي‬ ‫ا ‪A :˜ Mo‬ا ا ع ‪6‬‬ ‫‪$G‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫=‪ 2k À0‬إ‪ v Y‬ظ ا ‪ /< 9 ]ª‬ا ‪ pG ]/‬ن و= ء ا •‪*m‬ي ‪. J 9‬‬
‫ا "<‪A n¬ :Z‬ا ا •‪%‬ط ‪ e 2k‬ن ‪ = B‬ا ?ت ا ‪ 9 1 no‬ن ا ‪ ]ª‬و‬ ‫‪$G‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫ا •‪*m‬ي و ‪ Á0 N‬ا •‪%‬ط \ ‪ N ŠoY T‬ا = ء ‪ ]/ 9‬ا ‪ 0‬ا" ن ا ‪ D 9 T 0‬ا •‪*m‬ي‪.‬‬
‫‪n¶Ó /< 9 Ëv N‬ء \ ‪.^ 1 8‬‬ ‫ا ‪1wE‬ﺮ‪A #$:‬ا ا ع ا‬ ‫‪$G‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫ا ‪ 9:$ EM‬ن ا ‪ ]ª‬و ا •‪*m‬ي ‪ v1E N‬ق ‪A 2k‬ا ا •‪%‬ط ا ‪A‬ي ‪#$ <N‬‬ ‫‪$G‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫\ م ا •‪*m‬ي ‪ ]/Â9‬ا ل ا ‪ ^9 Ëv‬و < " ً‬ ‫ّ‬
‫درا ‪ N‬ا ‪8‬‬ ‫‪ v YE‬ظ ‪ ŠoY /< 9‬إ"‪ i0‬ء ا ‪Y #$ ^ B J‬‬
‫و=‪A .‬ا ا •‪%‬ط‪.‬‬
‫‪ EQV: L‬د ‪ ‚?V‬ري ‪" R‬رة '‪$‬ط ‪ EUV‬ظ ‪S‬‬
‫‪:z "! -1‬‬
‫‪ E‬د ‪ NE‬ري ‪ 6‬أ‪ Y‬ا ‪ 8T D‬ا‪ N FG‬ة „‪ /Â5‬ا ل ¼‪ #$ V‬ا ‪ 8L‬ا‪ œG‬ص ‪ • 9‬ر‪ ]š‬و ‪ JKDE‬رات ‪ #$‬ا ل‬
‫ا ‪ 0‬د ا‪ JN pG‬و ا‪ N FG‬ة ‪ NE V¦ . !N ,‬ر ا ‪ TE،#kL‬ن‬ ‫‪ & \E‬دي و ‪ RI *+ 6‬رﻩ ‪È #$‬و" ‪* @€‬ة‬
‫ّ‬
‫ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ‪ E / 5 2k‬د ‪ NE‬ري و ذ و=‪0‬‬ ‫ا ‪ / 5K‬ت < إ‬ ‫‪ NE‬ري‪،‬ا ‪%0‬ض ‪ NE‬ري و ‪* Ž‬‬
‫)‪(3‬‬
‫‪. 01 -96 % Î‬‬
‫)‪(4‬‬
‫ا ‪r‬ا‪ 7 ^ 1 N‬رة •‪%‬ط ‪ v YE‬ظ ‪ i, /< 9‬ن ‪:‬‬ ‫و ‪ E‬د ‪ NE‬ري‬

‫د ‪،13‬ا دة‪.29‬‬ ‫‪1 -‬ا "ن ر‪،07-95 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪،1995/01/25 #$‬ا ‪ / h 9 .‬ت‪ ،‬ا‪ L%FG‬ة ا ‪ R F• / D%‬ر‪ L‬ا‪rFG‬ا‪، L%T‬ا‬
‫‪$ -2‬ر‪ 58-75 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪،1975/09/26 #$‬ا ‪ i‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ‪،‬ا ل و ا‬
‫د‪03‬‬ ‫‪ -3‬ا "ن ر‪،09-96 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪،1996/01/10 #$‬ا ‪ – 9 .‬د ‪ NE‬ري‪،‬ا‪ L%FG‬ة ا ‪ R F• / D%‬ر‪ L‬ا‪rFG‬ا‪، L%T‬ا‬
‫‪ -4‬ا "ن ر‪،09-96 mA‬ا ‪ – 9 .‬د ‪ NE‬ري اا دة ‪03‬‬

‫‪72‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ i,‬ن ‪%0‬ض‪.‬‬ ‫‪ E n‹ •N‬د ‪ NE‬ري إ‪ / 23‬ت ا ‪%0‬ض ا ‪ #$ T 0‬ا ك و ‪6 #3 9‬‬


‫إ‪ 23‬أن ‪ 8 < 56‬ا ‪*m0‬ض ‪ /@ #$ ^0Y‬را •‪%‬اء‪.‬‬ ‫‪ 7€‬ل ‪ /< #$ Á0 1‬ا‬
‫‪ v DE‬دة ا ‪ /5‬ا =‪%‬ة ‪ .L%M‬أ\‪ 5‬ط ا ‪ ^ 0N g 8}[ #$ #3 SÝ N‬ا ‪.%Sh 5‬‬ ‫‪<N‬‬
‫‪ M‬ال =‪*m‬ة ا ‪%0‬ض ‪r 9 ] 1‬ا‪ N‬ا ‪ /ÂL%i‬و ا‪ /,% FG‬و ا‪. /T FG‬‬
‫^] ‪ EQV‬د ‪ ‚?V‬ري‬ ‫‪ -2‬دور ا‬
‫دة ‪ 9‬ة ‪ c ¨ 9 \ * Ž‬ء إ ‪ v1– 9‬ق ‪ 9‬ن ا !‪ =%‬ن – } "‪ /‬إ‪ S*mD‬ع‬‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ ة ا ‪ E ,%[ #$ 0‬د ‪ NE‬ري ‪ }1‬ن‬
‫إ‪ 1‬م ا &‪ 0v‬و ‪ * Ž‬ذ ‪ ،‬إ‪ #3 S‬ا ‪ NE /0‬ر‪ L‬ا ‪r 5‬م د= ‪R‬‬ ‫‪%[ O‬اء ‪ 87€‬ا ‪ Sh‬ر ‪A,‬ا ا } ‪ H/‬ا ‪1*m‬‬
‫ذ أن ‪ #á "E 87€‬ا ‪ 8 \ ^ /< Ëv 1 %Sž‬ا •‪ ,%‬ا ‪%Sž‬ة‬ ‫\ ‪ 8‬ا ‪ M%Sh 5‬ال ّ ة ‪ NE 0‬ر و "‪Rv‬‬
‫‪ M‬ل ّ ة ا ‪ Q9 0‬رﻩ ‪ e‬ن ‪ %M C e‬إ=?س ا ‪ ^"’ %Sh 5‬أ\ ى ا ‪ " i‬ت ا &‪ Y #$ V¦ 8‬ا ‪ %5‬أو م‬
‫)‪(1‬‬
‫ا =] ‪AR 5• 9‬ﻩ ا •‪ ,%‬ا ‪%Sž‬ة ‪ •5K N‬إ‪ .Y 23‬ا <‪. /‬‬
‫‪ R‬ن‬ ‫'‪$‬ع ا‪X9Y‬ا‪$.‬ي ‪ k‬إ<‪ ,E‬ل ‪ fU‬ا‬ ‫را™‪ *A" : ,‬ا ّ‬
‫‪ ËY‬ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي @?ل ا دة ‪ 264‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘ ا‪rFG‬ا‪%T‬ي )‪(2‬أ"^ ‪AV¼ A@€ 1‬ا ا‪ S ~ d .pG‬ا" ^ و‬
‫‪ 8‬ا ‪ #$ 7 @ ]ª‬إ‪ D‬ل ‪ .Y‬ا <‪ /‬ا ‪ 2k T 0‬إ‪ v1‬ق ‪ ^ •9 .9 D‬و ‪ 9‬ن ا ‪#$ #$‬‬ ‫@?ل ‪ Y‬ل ا‬ ‫‪ KN‬ن ذ‬
‫وا‪ !" #$ D‬ق ا ‪ / h‬ت و إ"‬ ‫ا‪ pG‬ل ^ ‪ ،‬إ أ"^ ‪A #$ •/ S N‬ا ‪ % €‬أي أن ا •‪%‬ع ¼‪AV‬ا ا ‪ Rv‬م ‪' vN‬‬
‫م روا‪*Ð<9 RS‬ة ‪ •Â5d‬ا & ( ‪ #$‬ا ‪ V¼ 8‬وأ‪iN‬‬ ‫‪ ./iN‬ا ‪ 5‬ر أدى إ‪ 23‬م إ د ا ?ت ا <‪ V¼ /‬و ‪A,‬‬
‫‪ pG‬ا‪ Vƒh•„ O‬و ا ‪ /0‬ات ا ‪ T 5‬ة‪.‬‬

‫ت ا ‪ ]^ L EM‬ا \'‪ Z[$‬ا‪X9Y‬ا‪$.‬ي‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬


‫ا ‪%M C‬ا ‪ / d ! 1%‬ت ‪ TE‬ن ‪ ،‬إ‬ ‫و‪ S‬د ا ‪ " i‬ت ا <?‪ /</D‬و ا د ا ك ¦‪R5v" N pG V‬‬ ‫‪Ž% 9‬‬
‫ا & ص ‪VW‬‬ ‫أن ‪A‬ا ‪ 8I #$ 7 @ #$ B <N‬ا ! رات ا‪AR ، 7 pG‬ا ‪ 7‬رت ‪A #$‬ا ا & د ‪8B‬‬
‫‪ 0 9 .‬و ا ‪%0‬ض و ا ‪A‬ي ‪ 1‬ا ا=‪^/ 0‬‬ ‫ا ‪ " 0‬ن ر\ ‪ 10-90‬ا ‪ 0 9 .‬و ا ‪%0‬ض و ‪ % €‬ر\ ‪A, 11-03‬‬
‫‪ •S 9‬ا ‪ " 0‬ن ‪ 15-03‬ا ‪ž‬رخ ‪ 7 ,، 2003 /10/25 #$‬ر ا ‪ " 0‬ن ‪ 12-86‬ا ‪ž‬رخ ‪ 1986/08/19 #$‬ا‪ œG‬ص ‪ ME N 9‬ر‬
‫)‪(3‬‬
‫ا ‪ ‘„ " 0‬ا •‪*m‬ك •• ط ا }‘ ‪ 5Dž H C‬ت ا ‪%0‬ض‪.‬‬
‫‪ / 8/R5 2k V{ R‬ت‬ ‫= ‪ 2k‬أ‪ %O‬ا ! ّ رات ا ‪ V{=% no‬ا‪rFG‬ا‪ z ، %T‬ا و ‪ 2k‬إ„• ء ‪ 5Dž‬ت ‪<1 /‬‬
‫‪ TE‬ن و ا ‪ ,%•d Š‹5 no‬ا ‪ 8L‬ا ‪.( la société de refinancement hypothécaire) n¬ %‬‬
‫ا ر‪ = ، .L‬أ ا ‪ /‬ت ا ‪no‬‬ ‫= ‪ 9‬ن ‪A‬ﻩ ا ‪ " i‬ت ا ‪ O 5‬و ا‪ N FG‬ة و ا ‪ no‬أدر‪ 8B RS‬ا •‪%‬ع و ا‬
‫‪ 7 z0 1‬ى ‪ #$ * ,‬ا ‪ j‬ا &‪ /=%‬و ‪ A,‬أ ‪*+‬ت ا •• ‪ M‬ت ا ‪ #$ O 5‬ا ‪%0‬وض ا <‪ / #“ /‬ت ا ر‪.L‬‬
‫و ‪ A,‬ا‪rFG‬ا‪. %T‬‬ ‫' ‪ TE‬ن و ‪* = 1‬ا ‪ 8S #$ /5‬دول ا‬ ‫=‪ n¥‬آ ‪ /‬ا‪h, z D‬داة ‪ i‬ن و ‪A,‬‬

‫أو‪"! :e‬م ا ‪"E‬ر‪f+‬‬

‫‪1‬‬
‫د‪.‬ﻨﺠوى إﺒراﻫﻴم اﻝﺒداﻝﻲ‪،‬ﻋﻘد اﻹﻴﺠﺎر اﻝﺘﻤوﻴﻠﻲ‪،‬دار اﻝﺠﺎﻤﻌﺔ اﻝﺠدﻴدة ﻝﻠﻨﺸر‪،‬إﻻﺴﻜﻨدرﻴﺔ‪،2005،‬ص‪.202‬‬
‫‪$ -2‬ر‪ 58-75 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪،1975/09/26 #$‬ا ‪ i‬ا ‪ " 0‬ن ا „‘‪،‬ا ل و ا‬
‫‪"! 9:‬ر‪ +‬ا‪X9Y‬ا‪، +$.‬ا ‪ž‬ر@ ‪#$‬‬ ‫‪ -3‬ا "ن ر‪،12-86 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪،1986/08/19 #$‬ا ‪ ME N 9 .‬را ‪ ‘„ " 0‬ا •‪*m‬ك •• ط ا }‘‪،‬ا‪ +$9Y‬ة ا ‪<$‬‬
‫‪ 20‬أوت ‪،1986‬ا د ‪34‬‬

‫‪73‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ 9 &0N‬ر‪ 8L 1 / .L‬ا ‪%0‬وض و أدوات ا ‪ N‬ن ‪ * Ž‬ا ‪ T 5‬إ‪ 23‬أوراق ‪ T D /‬و ا ¬‪ RD€ V¼ n‬و‬
‫\ ‪ ,‬أ‪Vl‬‬ ‫اول ‪ D€ #$‬اق ا ‪ K5 no‬إ‪ " e 23‬ت ‪ /•/‬أو ‪ /‬و ذات ‪ 0= 1‬ت "‪N 0‬‬ ‫ا ‪ 5‬ات ا ‪9 0‬‬
‫‪ KDE #$‬د ‪ 2k‬ى \ رة ا ‪ N‬ا \ ‪ 2k‬ا = ء =‪%j 1 89 À0‬إ‪ 23‬ى إ ‪•m‬ا ^ ا م ‪ = 9‬ء ‪. N 9‬‬
‫و ‪Q= ^/‬ن ‪ /‬ا ر‪ 01 / #“ .L‬م ‪ 8L 1 2k‬ا ‪%0‬وض ا <‪ /‬ا ‪ %9 " i‬إ‪ 23‬أوراق ‪*+ /‬‬
‫أ‪ * = 1 8S‬ا ‪ /5‬و ا ‪ i‬ن ا ?زم } =‬ ‫ا ‪%‬ا‪ R =، 8Y‬ف ‪ 0 "E‬ل ا ‪A‬ي ‪A ^=%‬ﻩ ا ‪%0‬وض ‪Vƒ " i9‬‬
‫‪ /‬ا ر‪ .L‬أ‪% =. ( iN‬د إ‪ 1‬م ‪ /‬ا ر‪Q= / = .L‬ن ‪8B‬‬ ‫‪%M€‬اف )ا ‪،‬ا ‪*m0‬ض و ا ‪ 5Dž‬ا ‪ž5‬و‬
‫ا ‪ " i‬ت و ا ‪ / h‬ت ا ‪%0 9 0‬وض ا ر\ ‪ 80 •1‬إ‪ 23‬ا ‪ A‬ا ‪ 5Dž /‬ا ر‪ .L‬و‪ ,‬أ‪ }1 Vl‬ن ‪.* c r‬‬
‫أ ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي =‪% 0‬ف ا ر‪ #$ .L‬ا دة ‪ " \ 02‬ن ‪ 05-06‬ا ‪ 1 i‬ر‪ .L‬ا ‪%0‬وض ا ‪ 2k / %‬أ"^ ‪/‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ 8L 1‬ا ‪%0‬وض ا ‪ / %‬إ‪ 23‬أوراق ‪ /‬و‪A 1‬ﻩ ا ‪ Y% 2k /‬ن‪:‬‬
‫\ ‪ /=%& 5Dž 8‬أو ‪ T v /‬ة ‪ / 5Dž‬أ@‪%‬ى؛‬ ‫‪ 1 -‬زل ا ‪%0‬وض ا ‪/ %‬‬
‫اول ‪ #$‬ا ‪ 5‬ق ‪%0 J‬وض ا ‪. / %‬‬ ‫‪ /\ -‬م ‪A‬ﻩ ‪* @€‬ة ‪ 7Q9‬ارأوراق ‪9 \ /‬‬
‫‪ !\ 8L‬ع ا ‪،À0= <5‬‬ ‫ّ‬
‫@?ل ا ‪h9 ´ • 5„ HL%‬ن ‪ /‬ا ر‪ .L‬و‪ %j" RS‬ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي @&&‪z‬‬
‫‪ /" " \ *+‬ا ‪ 5Dž‬ت ا‪ 9 7 œG‬ر‪ , .L‬أ‪%56 Vl‬ي ¦‪ V‬ا ‪ v‬ل إ إذا إ" &‪%‬ت ا ‪ /‬ت ا ‪ 01 no‬م‬ ‫‪ Š¬ 9‬آ@‪%‬‬
‫‪ /‬ا ر‪ #“ .L‬ى = ‪ e #$ V{/‬ن‬ ‫‪ #$ Y‬إ‪ M‬ر ‪ 8L 1‬ا ‪ R = ، <5‬ف ا ‪n¶¾•T%‬‬ ‫¼‪%[ #$ V‬اء \‪%‬وض‬
‫ا ‪ 5 E #$ J‬ر و ‪?=E‬س ‪.‬‬ ‫ا ‪%0‬وض ‪ RS‬و ‪ RS‬أ@‪%‬ى ‪ ' , #$‬در‪ S‬ا ‪%M C‬ا ‪% N no‬ض ‪ R‬ا‬

‫‪" /: L‬ات ا ‪"E‬ر‪f+‬‬


‫‪ v1E 2k 8 6‬ق ] ‪" 5Dž‬إ دة ا ‪ 8L‬ا ‪"n¬ %‬إ‪ L%7 \ v1‬ا ‪A‬ي ‪ 7€ 8B 80" / d n¥ •N‬ل‬ ‫ا‬
‫إ ¦‪) V‬ا ‪%0‬وض ا ‪.( " %‬‬
‫ا=‪ 9 \? Š¬ 1 0‬ن ا ا‪T‬‬ ‫‪? Q9 ^/‬م ا ‪ e*m0‬ن و إ‪ / 2k R ?M‬ا ر‪ .L‬و ‪Y #$ O‬‬ ‫ا‬
‫ا‪ N FG‬ا ‪A‬ي ‪ 5Dž "#$ 8J N‬إ دة ا ‪ 8L‬ا ‪"n¬ %‬و ا ‪. N‬‬
‫و ‪ //01 * @€ #$‬ا ‪%0‬وض و ‪ N 1 A,‬ا ‪ % 5‬ا ‪ •D‬و ‪ ,¨ RY%M‬ب و ‪ O‬ا !‪%‬ق إ‪ 23‬إ‪%S‬اءات‬
‫\ ‪ 8‬ا ر‪ .L‬ا ‪ #$ J‬إ اد ا را‪ D‬ت و ا‪ FG‬اول و ا‪ 9 5pG‬ت و ا‪ !œG‬ات ‪%@€‬ى ‪.‬‬

‫‪01 : L‬ات ا ‪"E‬ر‪ R f+‬ن ‪$‬وض ا‬


‫ا •ات " ‪:#kN /= R‬‬ ‫‪ • N‬ا ر‪9 .L‬‬
‫رة ا •• ط ا }‘ و ا ‪ž5 2k ]01 no‬و ‪/‬‬ ‫ا ‪ %M C‬ا‬ ‫"ا‪ !p‬ا‪ 9:$ JY‬أن ك ا ‪N‬‬ ‫و<‬
‫إ‪*mY‬ام و إ‪ 1‬ع ا ‪ 0‬ا" ن و ا ‪%‬ا‪ /D‬ا ل ¼‪ #$ V‬إ‪ M‬ر ا ‪ " 0‬ن ا ‪ 5‬ري ا ‪ v‬ل‪N p•= ،‬‬ ‫ا &‪%‬ف و‪ Y‬ﻩ ‪AR‬ا ‪9‬‬
‫ا ‪%,A‬أ‪ z 7‬ا ك ‪ j 9 8‬م ا ر‪..L‬‬ ‫و ‪ ^1 8B e ^ •& 1‬ا ‪%M C‬ا‬ ‫ا‬
‫إ" ‪ 0‬ل و ‪ 1‬ل ا ‪%0‬وض ا ‪ / %‬و‬ ‫‪ <= :‬رأ‪ = 09 D N‬ن ‪€‬وراق ا ‪1 " #“ /‬‬ ‫‪ r‬ن ‪$‬وض ا‬
‫‪ Vƒ " e‬و ‪ = #3 9‬ن ‪ N Y‬ا ‪%0‬وض ‪ Vƒ " e N Y‬إذن = ‪ /‬ا ر‪ e 9 J 9 .L‬ن إ‪%0 #$ e‬ض و ا ‪.‬‬

‫‪"! 9:‬ر‪ +‬ا‪X9Y‬ا‪، +$.‬ا & درة‬ ‫‪ 1‬ر‪ .L‬ا ‪%0‬وض ا ‪، / %‬ا‪ +$9Y‬ة ا ‪<$‬‬ ‫‪ -1‬ا "ن ر‪05-06 mA‬ا ‪ž‬رخ ‪%v/=20 #$‬ي‪i N،2005‬‬
‫‪ 9‬ر‪،2006/03/12tL‬ا د‪15‬‬

‫‪74‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ 1Q9‬ع „• ‪ ^1 M‬ا <‪% 5 v&9 /‬ة و د‪, N‬‬ ‫و< ‪1M E‬ن ا ‪: " M‬إذ ‪ / ' 5‬ا ر‪.L‬‬
‫& در ‪ ^ L 1‬و ‪A,‬ا ا ‪?/R5K‬ت ا ‪ #$ Y‬ا ‪%0‬وض ا ‪ / %‬و ‪ " e 2k ^ & 1 89 0 9‬ت ‪/= B‬‬ ‫‪r1 2k 8‬و‪L‬‬
‫‪ ^ < 1‬ا‪ &pG‬ل ‪ 2k‬ا ‪ /5‬ا ‪. /‬‬
‫ت‬ ‫دور ا ‪"E‬ر‪ ]• f+‬ا ‪: +" E‬إن در‪ S‬ا •‪ /= v‬ا &‪ #$ V¦ 8‬ا ?ت ا ‪ /‬ا ‪ D€ #$ T 0‬اق و ا‬
‫‪ D À/••1 2k‬ق ‪€‬وراق ا ‪، /‬و ا =‪ 0‬ت ا ‪% N 0‬ؤوس ‪ €‬ال و‬ ‫ا د أ‪ iN‬و & در ا ‪ 8L‬ا‪ N FG‬ة ا‬
‫‪E‬ر‪ v1‬ع ا ‪ & \– .0‬د ا ?د ‪A 8B‬ا ‪ 8iv9 .0 N‬ا ر‪ .L‬و ‪ 9‬ون ا زل ا ‪ /‬ا ‪ R‬و ا ‪€ /5•T%‬و‪23‬‬
‫‪ #$‬ر‪ M •• ^ D‬ت ا <‪ /‬ا ‪ / #$ J‬ا ‪. 8L‬‬

‫ا ‪"E‬ر‪f+‬‬ ‫را™‪: ,‬أ‪$i‬اف ‪Q‬‬


‫ا ‪ " 0‬ن ‪ 05-06‬ا ‪A‬ي "› ¦‪ V‬ا •‪%‬ع ا‪rFG‬ا‪%T‬ي ا ‪ 1 i‬ر‪ .L‬ا ‪%0‬وض ا ‪< N / %‬‬ ‫ّدة ‪02‬‬ ‫‪ S%ّ 9‬ع‬
‫إ‪ • D‬ج أ‪%M‬اف ‪ /‬ا ر‪ .L‬ا ‪*m0‬ض ‪ ŠoY‬آ@‪%M%‬ف ‪ / #$‬ا ر‪:.L‬‬
‫‪ TE /‬ن ا }‘ =‪ A@hN 0‬إ‪ D‬ا ‪ 8/‬أو أي •‪#4/ M ›œ‬‬ ‫ا †ﺮض )ا ?‪ :(k‬ا ‪ž5‬ول ‪€‬ول‬
‫‪ 0‬ري )\! ع‬ ‫أو ا ‪ 5Dž‬ا ‪ e 89 0 /‬ن ‪%9‬‬ ‫ا‬ ‫ي و‪ 5 L‬ذ ‪%\ • !9‬ض‬ ‫‪ B‬ن أو‬
‫أ‪8S‬‬ ‫ا ‪ V{= ( <5‬ف ‪*m\E /‬اض ‪A #$‬ﻩ ا‪ v1 pG‬دي ا ‪ *Ð‬ا ‪ #3‬أو أ‪ 8S‬إ دة ا ‪ }/R‬أو ‪A,‬‬
‫‪ D‬اد ‪.‬‬ ‫ا =ء‪ N 9‬ن‪Y‬ن‬
‫‪ ^/ › 1‬ا دة ‪ 02‬ا ‪ " 0‬ن ر\ ‪05-06‬‬ ‫ا ‪ M<š‬ا ‪ E‬ز ‪ :‬و “‪ #‬ا ‪ 5Dž‬ت ا ‪ /‬و ا ك =‪1 À0‬‬
‫ا ‪ 09 5‬ا ‪.%,A‬‬
‫‪ M<š‬ا ‪"E‬ر‪:f+‬و ا ‪ ّ 5‬ة ‪ #$‬ا‪rFG‬ا‪ ,%•d %T‬إ دة ا ‪ 8L‬ا ‪ #$ R @ 1 N n¬ %‬ا ‪ 5‬ق ا ‪ " J‬ي ‪AC‬ة ‪¿/‬‬
‫ّ‬
‫ة أ‪iN‬‬ ‫ذات ا ! ‪ & \E ]d‬دي و ‪ v C‬ا ‪ •5Y 2k / 5K‬إ@ ?ف ا ‪ ]š%•K‬و “‪#‬‬ ‫[‪5 ,%‬‬
‫‪ 5‬ة ‪ /D 9‬ذات‬ ‫\ ‪ " \ 8‬ن ا ‪ 0‬و ا ‪%0‬ض ‪%0 9‬ار ر\ ‪ 01-98‬ا ‪ž‬رخ ‪ 1998/04/06 #$‬و ‪A,‬‬
‫ا ‪%‬ض ا‪ œG‬ص و ‪ B%[ A,‬ت ا ‪%c‬ض ا‪ œG‬ص‪.‬‬
‫‪ ¿/‬ت ‪ 9‬ر‪ 7‬ا ‪/0‬‬ ‫أ ‪ i €‬ء و ‪ / #$ / = *Ð,€‬ا ر‪ .L‬و “‪¿/ #‬‬ ‫ا ‪ k @š‬ا ‪XR$‬ي‪:‬‬
‫دة ‪%< 19‬ر ‪ 02‬ا ‪ " 0‬ن ‪V{ ّ R 05 -06‬‬ ‫دة ‪ 03‬ا ‪ D%‬م ا ‪10-93 #4š%•K‬وو=‪0‬‬ ‫ا ‪ 0‬و=‪0‬‬
‫‪ /‬ت ا ر‪ \ 9 .L‬أ‪. iN‬‬ ‫‪Î RjvY #$%& 1‬وراق ا ‪ V{ d ] /‬و ‪% A,‬ا\‬
‫و ‪ ]/ S ›/œ•1 < N‬أ" اع ا ‪ " i‬ت ا <‪ /‬ا ‪ 1 no‬ا !‪%‬ق ‪ #$ 09 D R‬ا •}‪ (1-3 )8‬ا ‪:#3‬‬

‫‪75‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫‪ @/‬ا‬
‫ك أ ‪* , /‬ة ‪ #$‬ا‪ /pG‬ة ‪ & \E‬د‪%j" N‬ا ور ا ‪A‬ي ‪ ، ^ 1‬إذ ‪ 01‬م ‪ 0 D 9‬ل ا دا‪ RS ]ª‬و ‪#$ R 01‬‬
‫[}‪%\ 8‬وض ‪ RS‬أ@‪%‬ى‪ n¥= ،‬وراء ‪A‬ﻩ ا ‪ = .0 1 /‬ا‪ V¼ 5pG T‬ا‪ œG‬ص‪ ،‬إ أن ‪A‬ﻩ ا ‪%\E /‬ا‪ /e‬ا ‪no‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا ‪VW ،%M C‬‬ ‫‪ H C‬ا ?ء‪S R 9 0 R•6 ،‬‬ ‫‪ R‬أ ‪ / /‬و إ\ & د‪* , N‬ة و ا ‪ R 0N no‬ا‬
‫@ رج "! ق ا !‪ =%‬ن أي "‪%j /K‬وف @ ر‪. /S‬‬ ‫‪ Y #$‬ذا‪ ^1‬أو‬ ‫‪9 À 1%‬‬ ‫‪ 8 9‬و ‪VW‬‬
‫=‪ ‘ 1 i@ ‘v‬و ‪r1‬ا‪ N‬ا ‪ 1 ،%M C‬ول ا ك ‪ S‬ة ا ‪ – 9 VW 8/ 0‬د ‪ •/ D€ H C 2k‬و @ ‪ 7‬ا‪%pG‬ص‬
‫‪ %M C‬م ا ‪ 5‬اد‪n¥= ،‬‬ ‫‪ • M 2k‬ا ‪ " i‬ت ‪AR= ،‬ﻩ ‪* @€‬ة ‪ n¶¾K<1‬أ ‪ Vl } c 9 /‬و‪ 0Y N pG /D‬ق ا‬
‫أداة –‪ O‬ت ‪.^0Y‬‬
‫و‬ ‫ّ‬
‫=‪ N c‬ا ك “‪ v1 /\ 8/& 1 #‬ق \‪ /‬ا ‪%0‬ض ا ‪ 0‬م أو د ‪ ، R‬و ‪ 9‬ن ‪A‬ا و ذاك ‪ N‬ا ‪ v‬وض ‪ 9‬ن ا‬
‫‪ 8B‬ذ “‪ #‬إ } "‪ /‬إ‪ S*mD‬ع ا ‪%0‬ض ا ح ‪#$‬‬ ‫ا ‪ 8/‬أ‪ v1E 8S‬ق ‪ /\ 2k‬ا ‪ i‬ن و " ^ ‪ N c =،‬ا ‪/5•T%‬‬
‫' ا ‪%0‬ض ‪ " e 89 0‬ت ‪* Ž‬‬ ‫إ‪?=E 23‬س @ ‪Y #$ 7‬‬ ‫‪ SÈ‬ل ا ‪ /i=، 0 5‬ع ‪A‬ﻩ ‪ €‬ال ا ‪%ِ ّ 6 e%0‬ض ا‬
‫از‪. L‬‬

‫‪76‬‬
‫أداء‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫ا‬

‫‪77‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا‬
‫ا‪! "# $‬ول‪! :‬داء ا &‪%‬‬
‫ا‪! '()$‬ول‪! * :‬داء ا &‪%‬‬
‫ا ع !ول ‪, - :‬‬
‫ا ع ا ‪, 0 :%. /‬‬
‫ا‪ '()$‬ا ‪,1 2 :%. /‬‬
‫ا‪ '()$‬ا ‪ : " /‬ا ‪ 8‬ا ا‪ 67$‬ة ‪! 34‬داء‬

‫ر‬ ‫!داء ‪ 34‬ا ك ا‬ ‫ا‪ "# $‬ا ‪:%. /‬‬


‫!داء‬ ‫ا‪! '()$‬ول‪* :‬‬
‫!داء‬ ‫ا ع !ول ‪ - :‬م‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪: %. /‬أ‪ :‬اع‬
‫!داء‬ ‫ا‪ '()$‬ا ‪: %. /‬أ* اف ‪،‬أ*= و ر@ ?>‬
‫!داء‬ ‫ا ع !ول ‪ :‬أ*=‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪: %. /‬أ* اف‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪ : " /‬ر@ ?>‬
‫!داء‬ ‫ا‪ '()$‬ا ‪ :" /‬ا‪ D‬وإ‪ B‬اءات‬

‫‪ = E‬ا‬

‫‪78‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ﻩ ‪ .* / 0،‬ا ‪ "#$‬ت ر ‪*+ ,‬‬ ‫ي دوج‬ ‫اا‬ ‫ا‬ ‫أ'& ‪ %‬ا ‪ "#$‬ت ا‬
‫‪ M*6‬ا ‪ L‬ازن و‪ .* J#‬ا ‪ G HI‬ت ‪56 7‬ل "‪F‬ن ‪ D‬ر‪1 > ? ; @A BC‬داء ا ي ‪ :;<0 8‬إ‪56 7 8‬ل و‪1 23‬دوات‬
‫‪0‬‬ ‫‪ BR‬أدوات ا س و ا ‪ > L‬ا ‪ WX‬وا ‪ A %V‬ة ‪ D‬ت ‪ T IU‬ا رة ‪@A‬‬ ‫و ا ‪ >?,‬ا ‪ . N * OP‬و‬
‫‪ 1‬اف‪.‬‬
‫> ‪1‬داء ‪ *+A b‬أ‪ 7 # #‬ا ‪ *+‬ت ‪a‬دار` و ا ‪ M &_L‬ا ‪ D [ #\ ]^ ,‬س و > ‪1‬داء‬ ‫‪*+‬‬
‫‪i‬دارات ا *‬ ‫و إ‪ +L#‬ار`‪ ' :_ ; Bl\ ، BR‬رة وا‪ jk‬و ‪e‬‬ ‫‪ fgL h‬أ‪ e‬أ > ‪ d ' ,A‬ح و _ ر ا ‪ "#$‬ا‬
‫ﻩ ا ‪ t$‬ات داد ‪56 7‬ل ا‪@A BC # r s‬‬ ‫ﻩ ا ‪ "#$‬ت ‪ op"q0 oXe،‬ا ‪ m jnL‬و ا ‪+ < [` L‬‬ ‫‪ 0 +A‬ي‬
‫ا _ ع‪.‬‬ ‫أ‪ +A‬ل ا &‪ .,‬ز` دة ‪ D‬ر‪ BC‬ا ‪" ,L‬‬

‫ا‪! "# $‬ول‪! :‬داء ا &‪%‬‬


‫ا‪! '()$‬ول‪! * :‬داء ا &‪%‬‬
‫ا ع !ول‪, - :‬‬
‫‪ - .1‬م !داء ‪H‬‬
‫‪J :1-1‬‬
‫‪gL h‬ــ‪ D f‬ـ س ا *‪ H‬ـ ا ‪ "s O‬ـ ‪ +*~ La rousse‬ـ ‪1‬داء ‪ +*~ Performance‬ـ إ‪ 0…F* d‬ـ „ــ‪ L‬ــ‪ 7‬ا ‪ +*r‬ـ‬
‫ا ‪ Paformance +0‬ا <‪ 6‬ذة ‪ Parformer +*~ 7‬وا ‪ Wp ; WX‬أ > أو أ‪ d‬أو أدى ‪.1 Accomplir‬‬
‫‪ H &L :2-1‬م‬
‫‪ Ž@A‬ا ‘> ‪f’U 7‬ة ‪1‬د‪ N‬ت ا ‪ , WX‬و ‪1 %‬داء إ‪ 8‬أن أ‘*•‪~ B‬ـ ن ‪ LO0‬ـ إ•ـ‪ Ž‬ا ‪` L‬ـ‪ VO+N T‬ـ و‪,A‬ـ ا‪#‬ـ‪ L‬اض‬
‫;„ـ‪fF‬إ•ـ‪A Ž‬ـ م و ـ د ‪O‬ـ ق ‪e‬ـ ل ‪VO‬ـ م ـ د‬ ‫‪d‬‬ ‫*‪1 .‬د‪ N‬ت ا ‪ , WX‬و ‪1 %‬داء و‪ e‬و ‪ %‬أن ; _‪VO :‬‬
‫‪ — e ،‬أن ‪ ,‬ك ا‪6‬ـ‪5L‬ف ـ و ‪V‬ـ ت ا ‪?,‬ـ •„ـ<ن ‪0‬ـ ا ـ ‪ fF0‬وا ‪t$‬ـ ات ا‪' ™š‬ـ ‪N‬ـ \داء وا ‪X‬ـ‪ 0 W‬ـ[ ا‪#‬ـ‪ ˜L‬ا ‪V‬‬
‫و ‪0‬ـ ـ ا‪ ™š‬ـ ـ ‪ žŸ‬ا ‪ + ?,L‬ـ ـ إ• ـ ـ إ• ــ‪FHL Ž‬ـ ـ‪f‬ات أ‪6‬ـ ـ ى ذات ا ‪D5‬ـ ـ ‪N‬ـ ـ \داء ـ ـ ا و‪ œ‬ـ ـ ‪1‬داء ــ‪ 7‬ا ــ_›‪ j‬ت‬
‫ا‪ š‬ا‪N‬ـ ا ‪X‬ــ‪+ W‬ــ‪N /‬ــ‪F‬ن ‪BC G‬ـ ‪ VPd‬ـ ا ‪+‬ــ‪ /‬ود‪L P ,0‬ـ وا‪ V š‬ـ ا ‪V‬ـ دف‪V ،‬ـ ‪¡ 0‬ــ‪f‬ح ــ‪ /‬ا ‪+‬ــ‪ /‬ا‪ š‬ـ ‪A‬ــ‪ 7‬ا "ــ‪¢£‬‬
‫وإ‪ +* m q0 d‬راء ‪ ~ +U +‬ن إ اءات ‪ # #fF‘ ,‬و‪ . ¤‬أ'&‪1 m‬داء ‪ 7‬ا ‪# #1 > O‬ـ *‪+‬ـ ‪7` 0‬‬
‫و ‪ r‬أ‪ d‬اع ا ‪§„¥‬ت ‪،‬ذ ‪ .‬أن ˜ ت ا ‪1‬داء ‪ r D‬ن ذات أ¦ ر‪ 3‬رة ‪<N‬ر‪ ¤‬ح ا ‪<„¥‬ة‬ ‫~ ا "‪ ` L‬ت ا ‪V‬‬
‫أو ‪ r D‬ن أ‪ B¨ & # #‬وا‪ +L#‬ار ‪ ،‬و‪ ,¤‬ءا ‪© *A‬ن ‪1‬داء وا‪ 7 e‬ا ‪ t$‬ات ا ‪A V‬ـ‪ 7‬ـ ى ‪ d‬ـ ح ا ‪„¥‬ـ<ة‬
‫‪2‬‬
‫ا ‪ V e L‬و‪ A D‬ف ‪1‬داء ‪ Ž@A‬ا‪: d‬‬ ‫و ‪ BR *A‬ا‪5HL#‬ل ا ارد ‪Lda‬‬
‫*دا *‪ t$+‬ات وا‪ žŸ ™š‬ا ‪ +?,‬إ• ‪ 6 Ž@A‬رات ‪ D‬دة ا ‪. +?,‬‬
‫*ا‪r s‬ـ س *_ ` ـ ا ‪X‬ــ‪ W‬ــ> ‪B-‬ـ ا‪#‬ــ‪ ˜L‬ام ا ‪„¥‬ــ<ة ارد ـ ا ®„ـ ` وا د‪0‬ـ و‪„ ¤‬ــ‪ /r‬ا ـ ي ‪V* 0‬ـ ‪D‬ـ درة ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪M‬أ ا ‪.V‬‬
‫ءا ‪ 7‬ا ‪ /+‬أو ~* و ‪ M‬ا ‪ ,‬ح ‪.‬‬ ‫*ا م ‪O,qN‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- dictionnaire de la langue française "La Rousse" Edition 2001. P1179‬‬
‫‪ ،MN # 2‬ص ‪222 -221‬‬ ‫‪5 - 2‬ح ‪ 7"e‬ا‪ &A `$ ،Wp "jš‬ا ‪ +e‬ن ا وري" إدارة ا &‪ ,‬ك "‬

‫‪79‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪V‬ـ ـ \‪d‬ـ ــ‪ 7‬ا ‪+L‬ــ‪ /‬أن ‪0‬ــ‪$‬دي ; ?ـ > ا‪d š‬ــ[‬ ‫* ـ ‪fF0‬ا ‪ *A O‬ـ وا ‪OP‬ـ ءة ‪ LD‬ـ د‪ 0‬وا ‪X‬ــ‪P+0 8 W‬ــ‪7‬‬
‫‪ LD‬دي إ•‪ Ž‬ا ‪ 7 / * L‬ا ‪ ، *A O‬و ‪ M L‬ا ‪ OP‬ءة ‪ 7 Ž@A1‬ا ‪ /+L‬أن ‪ r0‬ن ‪ . ,‬إ‪ Od‬ق أ‪.f’U‬‬
‫*أ ـ ــ‪ 7‬و ‪V‬ـ ‪ ?d‬ـ ا ـ ‪ d‬ن ‪V‬ـ أداء ا ‪ O‬ــ‪ /‬ا _*ـ ب ا ـ د ‪ +N‬ــ[ ا ـ وإن ــ<¦‪1fF‬داء ا ‪,‬ـ ^] ـ إ ـ ام‬
‫ا ‪³‬ــ™‪ ž‬ا ‪*r‬ــ‪N T‬ــ<داء ا ‪ O‬ــ‪\ /‬ي "ــ‪$‬و ; ‪0 D‬ـ "ــ‪ *& L‬وأن ~ــ‪ G /‬ـ ف ــ‪ 7‬أ‪ G‬ـ اف ا ـ * ـ م ‪ N‬ـ<داء ا ¡…ا ـ‬
‫ا‪ ,q#‬دا *&‪ ,‬د ا ‪ ,‬ص ‪. B-*A‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ A +U‬ف ‪1‬داء أ‪56 7 I0‬ل ˜‪ T*L‬ا ا‪ /6‬ا &_ ‪ N‬و‪: b‬‬
‫‪ -‬ـ ‪ /6‬ا ‪ V‬ـ ف‪ ،‬وا ـ ي ‪ ¡O0‬ــ‪f‬ض أن ا ‪„¥‬ــ§ت ;"ــ´‪ L Ž‬ــ‪ M‬أ ـ اف أو ـ ‪ *¦ +L‬ـ ‪ ،‬و; ‪gL‬ــ‪ f‬و ‪ V‬ـ ا ‪ ?,‬ـ ـ ﻩ‬
‫‪1‬داء ‪ *N d<N‬غ ا ‪<„¥‬ة ‪. V V‬‬
‫‪ /6 -‬ارد ا ‪<„¥‬ة ‪U$0 V‬ـ ‪@A‬ـ‪ Ž‬ا ‪D5‬ـ ‪N‬ـ‪F‬ن ا ‪„¥‬ـ§ت و‪BR¶·¤‬ـ و‪gL œ‬ـ‪1f‬داء ‪d<N‬ـ ‪D‬ـ رة ا ‪„¥‬ـ<ة ‪@A‬ـ‪ Ž‬ا‪ jš‬ـ ل‬
‫‪ Ž@A‬ارد ا ¸‪ , +‬وا ‪ Ž@A /+‬إدا ‪. BR‬‬
‫إ‪ 8‬ا‪ *" # r s‬ك ا " ‪F+‬ن ا ‪<„¥‬ة‪.‬‬ ‫‪ /6 -‬ا ‪ *+‬و ‪fgL h‬أن ‪1‬داء‬
‫‪ -‬ـ ‪ /6‬ا ـ م‪gL h ،‬ــ‪1f‬داء ‪ VO‬ـ ‪ L‬ـ د ‪ •1‬ـ د وا ‪+ L‬ـ ت وان ~ــ‪ /‬ـ > ‪r0‬ـ ن ‪' 6‬ـ ‪&*_L+N‬ـ ت ا ـ م‪،‬‬
‫‪ e‬ــ— ‪ r‬ــ‪ /‬ـ ـ م " ــ‪ L‬ى ـ ـ د ــ‪ 7‬ا _‪+‬ـ ـ ح ‪ e،‬ــ— أ‪d‬ـ ـ و‪,¤‬ـ ـ ءا ‪ @A‬ــ‪ Ž‬ـ ـ ا ا ـ ـ ‪ h /6‬ـ ـ ف ‪1‬داء ‪d<N‬ـ ـ ـ ـ > ا ـ ـ م‬
‫‪ # N‬ــ‪ ˜L‬ام ا ‪ OP‬ـ ءة ا ‪ *A O‬ـ ‪ ،‬أو أي ‪ A‬ــ‪ /‬ا ‪ +L‬ـ » آ‪ 6‬ـ ـ ا ©‪ d‬ـ ــ‪ 7‬ا ‪ P+‬ــ‪ 7‬أن ‪ r0‬ـ ن أداء ا ‪ „¥‬ــ<ة ـ ـ • ــ‪¹‬‬
‫‪ e1‬ن و‪ T 3‬أ‪ e‬ن أ‪ 6‬ى ‪ ["e‬و ‪ ?d V‬ا م و‪. e +G‬‬
‫‪ - .2‬م !داء ا &‪:%‬‬
‫‪¸+L0‬ـ‪ /‬ـ ا ‪ O,L‬ـ ا ‪@ O‬ـ ا‪e‬ــ‪ /‬ا ‪+‬ــ‪ e، /‬ـ— ‪ 0‬ـ ‪N‬ـ "ــ‪ L‬ى ا ‪V‬ـ رة وا ‪V‬ـ د ا &ـ ول ـ ا ‪ O,L‬ـ ــ‪V 7‬ـ‬
‫‪ V 7 V‬أ‪ 6‬ى‪.‬‬ ‫وا ˜ ت أو ‪ 1‬اف ا ‪ Ž´"h WX‬ا &‪ .,‬إ•‪Ž‬‬
‫‪V‬ـ إذ ;„ـ‪ /+‬ـ ﻩ ا ‪ ,‬ـ ات‬ ‫ـ وا‪V š‬ـ ا &ـ ول ‪L‬‬ ‫ـ \داء ا &‪r,‬ـ‪ :‬ـ ‪&A‬ـ رة ‪A‬ـ‪ 7‬ا ‪D5‬ـ ‪N‬ـ‪F‬ن ا ‪ ,‬ـ ات ا‬
‫و‪ e‬ـ ات ا ˜ ـ ت ــ‪ 6 7‬ـ ت ــ> ـ ‪ V+0‬أ ـ ا‪ V š‬ـ ‪¸+‬ــ‪ /‬و‪ e‬ـ ات ا ـ ‪56‬ت ا ‪5‬ز ـ ‪ L‬ــ‪ M‬ا ˜ ـ ت و‪ U‬ـ ‪.‬‬
‫‪ r0‬ن ‪ D‬س ‪1‬داء ا &‪ +N :r,‬ر‪56 d‬ت ¡‪f‬ة ‪ ,‬و ˜ ‪ BC‬و‪1 T` ; 7P+0 *A‬داء ا &‪: d<N :r,‬‬
‫* ا ‪#‬ـ ‪ /Ÿ‬ا ‪5‬ز ـ وأو ـ ا ‪„¥‬ـ ط ا ˜‪O*L‬ـ وا‪V š‬ـ د ا & و ـ ـ م ا &‪,‬ـ ك ‪N‬ـ ور و ‪ O,‬ـ و• ‪VOŸ‬ـ ـ‬
‫•‪ /‬ا &·¶ ا _ ‪ >0 L‬ا‪ ™š‬ت ا &‪ P,‬ا ‪ 1 M WX‬اف‪.2‬‬
‫* ‪„s‬ـ ط ‪t‬ــ‪" • +‬ــ‪P h +L‬ــ½ ‪D‬ـ رة ا &‪,‬ــ‪@A .‬ــ‪ Ž‬ا‪#‬ــ‪5HL‬ل إ ‪L·d r‬ـ و ــ‪ M‬أ‪#‬ــ½ و ـ ‪, fF0‬ـ ‪I0‬ـ ‪V‬‬
‫‪ ,N‬ـ ءا ‪@A‬ــ‪ Ž‬أ ا ـ ‪ *` G‬ـ ‪ 1‬ــ‪ ،/‬و ‪ L0‬ـ د أداء ا &‪ ,‬ـ ك ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل ¦ــ‪5‬ث ا‪e‬ــ‪ b /‬ـ ‪ *e :‬ـ ‪ Aa‬ـ اد‪ *e ،‬ـ ا ‪ O,L‬ـ ‪،‬‬
‫‪*e‬ـ ا ‪N D‬ـ وا ‪ L‬ـ `>‪ ،‬ـ©ذا ا‪O*L6‬ـ‪Ld %‬ـ ‪1 ¿Ÿ‬داء ‪+A‬ـ ـ ‪3‬ـ ع ـ‪ 7‬ا ـ ‪ fF0‬ــ©ن ‪a‬دارة ـ م ‪nLN‬ـ‪ a m j‬ـ اءات‬
‫‪5L6‬ل ‪FN‬ن ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪ D L‬وا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪.3 * O‬‬ ‫‪š‬‬
‫* ‪1‬داء ا • ‪ ،‬إذ ‪ >L0‬ا‪ ˜L#‬ام ‪ t$‬ات ـ ـ س ـ ى إ‪ d‬ـ ز‪ 1‬ـ اف ‪،‬وا "ـ ‪ +‬ـ إ ‪e‬ـ ا ـ ارد‬
‫ا ـ و و` ـ ا &‪ ,‬ــ‪ ON .‬ـ ص ‪ #‬ــ‪ +¸q‬ر‪ ،‬و`‪ L‬ــ<¦ ‪1‬داء ا ـ • *&‪ ,‬ــ‪ N .‬ا ــ‪ LD /‬ـ د‪ 0‬و ‪ r‬ــ‪ /‬ا ــ‪ A ,‬وا ـ رات‬
‫ــ‪ M‬ـ ‪8‬ت ‪+d‬ـ ‪ O‬ـ و‪ A‬ا‪Ÿ‬ـ ‪ L‬ـ • ـ‬ ‫ا ‪ + ?,L‬ـ و‪a‬دار`ـ ـ \داء ا ـ • *&‪,‬ــ‪g h .‬ــ‪A f‬ــ‪ 7‬أدا‪Ÿ‬ـ ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل‬

‫‪1‬و•‪Ž‬‬ ‫إدارة ا &‪ ,‬ك" دار ا & ا‪ A &_* 0‬وا ‪1 ، „¥‬ردن‪ ،‬ا _&‬ ‫ا‪¸0 e > O "[ _™š‬‬ ‫‪ A +‬ن‪A ،‬‬ ‫‪ &A > s 5A-1‬ا در‪ ،‬ز` د‬
‫‪ ،2009‬ص ‪236‬‬
‫رف ا ‪ ,& ، ¤‬ن‪ A ،‬م ‪ ،2004‬ص ‪245‬‬ ‫‪ +A-2‬د ' ‪5# ]š‬م" ا &‪ ,‬ك ا ‪ ¤‬وا ‪ OP‬ءة ‪ +¸q#‬ر` " إ د ا‬
‫‪3‬‬
‫‪-Wheelen ,Thomas, Ld David j.Hunger " Strategic Management and business Policy" Addison publishing, 5th‬‬
‫‪ed, 1995, P43- 44‬‬

‫‪80‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا ‪+ ,‬ـ ‪A‬ـ‪ 7‬ا‪#‬ـ‪ ˜L‬ام ا ـ ‪ 0‬ن وأ ـ ال ا ‪FH‬ـ‪f‬‬ ‫‪ O*~ > 6‬رأس ا ل ‪1 7‬ر‪ ¤‬ح • ا ‪ I‬ا‪ ،[Ÿ‬و ا ‪ V‬ا ˜ ‪ G‬ا‬
‫‪1‬‬
‫وا ˜ ‪ G‬ة ‪.‬‬ ‫‪ /` +‬ا‪ ˜L#‬ا ت ا &‪ .,‬و`‪ [*_L‬ا س ا • ا &‪ ,‬ك ا ‪ ?,‬إ•‪F* A Ž‬ن أ‪F# #‬ن ‪ +‬ا ‪¤‬‬
‫ا ع ا ‪, 0 :%. /‬‬
‫‪*_L0‬ــ[ ــ‪a 7‬دارة ا * ـ ــ‪ 7‬أ ــ‪ /‬و‪3‬ــ‪?d 2‬ـ م ر‪N D‬ـ ـ ل‪ ،‬أن ـ د ـ ‪8‬ت ‪1‬داء ا ‪"·Ÿ‬ـ ; ‪P‬ــ½ أ ـ اف‬
‫ا &‪,‬ــ‪ .‬ا ‪+V‬ـ ‪ ،‬وأن ;„ــ‪@A /+L‬ــ‪ Ž‬ا‪ š‬ا‪d‬ــ[ ا‪ ' ™š‬ـ ‪e N‬ـ ة ا ‪+‬ــ‪ /‬أو ا &‪,‬ــ‪rU .‬ــ‪ ،/‬ا ‪X‬ــ‪ 0 W‬ــ[ ‪ B-*A‬ـ ا ‪+‬ــ‪ *A ON /‬ـ ــ‪7‬‬
‫ـ‪ M‬ا ‪ ,‬ـ ح ‪V‬ـ ا ا &‪,‬ـ‪ ،.‬و;"ـ ‪ A‬أدوات ا ‪N D‬ـ ا ـ ا ‪X‬ـ‪I W‬ـ ‪a V‬دارة ا * ـ ‪V‬ـ ﻩ ا ـ ‪8‬ت ‪@A‬ـ‪' Ž‬ـ ‘‬ ‫ا ـ‪/‬‬
‫أ‪+?d‬ـ * ‪N D‬ـ و ‪0‬ـ ـ ‪8‬ت أداء ا "ــ‪ ` L‬ت ‪a‬دار`ـ ‪1‬د‪s‬ــ‪„• Æ‬ــ‪ /r‬أ‪’U‬ــ‪ O f‬ـ ‪، 5‬و ‪¸+L‬ــ‪ /‬ا ـ ‪8‬ت ا ‪"·Ÿ‬ـ ــ‪Ç‬داء‬
‫‪2‬‬
‫ا &‪: :r,‬‬
‫‪- 1‬ا ‪ #N‬ـ ‪0 :‬ــ‪0 >L‬ـ ‪t$‬ـ ات ‪0 A‬ـ ة * ـ س ‪3‬ــ‪ %+‬ـ ا ا ـ ل ‪BÈ‬ـ ا ‪Ÿ‬ـ ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا ـ دات ‪،‬ا ‪Ÿ‬ـ ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ Ž@A‬ا & ت‪.‬‬ ‫‪ Me‬ا *‪ P‬و ‪ É‬ا ‪ m¤‬ا‬
‫‪-2‬ا‪ >Q $‬ا ‪ :3O P‬و`‪ /¸+L‬ا ا ل ا‪ jš‬ا " ‪ D‬ا ‪ ; WX‬وا‪ e‬ة ‪ 7‬أ‪f’U‬ا ‪+Ÿ5 ½·0‬ـ *‪F& L‬ـ‪A f‬ـ‪7‬‬
‫ا &‪ .,‬أو ى ‪ d‬ح ‪ ، *+A‬ر‪F" , N d‬ن‪.‬‬ ‫أداء ا &‪fF„; WÊ ،.,‬إ•‪ *A Ž‬إ‪f¡#‬ا‬
‫‪-3‬أداء ا ‪ 8‬ـ ‪T$‬ن و ـ ‪ : -‬و ـ ا ـ ل ا ـ ي ‪"h‬ــ‪ ˜L‬م ‪ L‬ـ > أداء ا ـ *‪F‬ن و ‪ ?,‬ـ > ‪ V‬ـ د > *‪ ? +‬ـ ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫ـ ت •„ــ‪F‘ /r‬ــ‪ t & f‬ـ ‪A‬ــ‪7‬‬ ‫ا ـ ل ‪ N 0a‬ـ ‪V‬ــ> ـ ﻩ ‪V*+A‬ــ> و ـ ﻩ ا &‪,‬ــ‪ ،.‬و`‪P+‬ــ‪ D 7‬ـ س ذ ــ‪ .‬ا ـ ل أو *ــ‪.‬‬
‫‪ M` G‬ا & ‪ d‬ت ا ‪ [®"• * L‬ا ‪ H‬ب ودوران ا ‪./+‬‬
‫‪-4‬ا‪P$‬ــ‪7‬و ا ‪ 8‬ـ ‪3 :‬ــ‪ 7+‬ـ ا ا ـ ل ‪0‬ــ‪ >L‬إ‪ A‬ـ اد ‪ t$‬ـ ات ‪ L‬ـ > ـ ى ‪ d‬ـ ح ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ‪+‬ــ‪" /‬ــ‪$‬و‬
‫‪ d‬ـ ا ـ *‪F‬ن وا ‪+‬ـ‪5‬ء وا ‪+L‬ـ‪rU 2‬ـ‪p +N ،/‬ـ‪ o‬آ‪6‬ـ ‪0‬ـ‪ >L‬ــ‪6 7‬ـ‪5‬ل ـ ا ا ـ ل ـ > دور ا &‪,‬ـ‪ .‬ـ ـ ‪ efF‬ـ ت أ ـ اد‬
‫ا ‪ 2+L‬ور‘& ‪.>BC‬‬
‫‪ 2-5‬ـ دة ا‪ $‬ـ ج ) ا‪ ™š‬ـ ت( و ـ ا ـ ل ا ـ ي ‪ 0‬ـ م ـ ا " ــ¶ ‪F‬ن ‪ A‬ــ‪ 7‬إدارة ~ ــ‪ /‬ــ‪ 7‬ا‪ ™š‬ـ ت وا ‪ "q‬ـ `‪M‬‬
‫‪ > LN‬ا ‪ T rL‬وا‪ š‬دة وا ‪ U‬ا " ‪..,&* Í‬‬ ‫ا &‪ :r,‬وا „‪$‬ون ا‬
‫‪ ) -6‬ـ !‪ Y‬ـ اد‪ :‬و‪3‬ــ‪ 7+‬ـ ا ا ـ ل ‪0‬ــ‪ + >L‬ــ‪ 2‬ـ ر` ‪ A ,L‬ـ ‪ L‬ـ > ‪ #1‬ــ* ب ا ـ ي ‪ &q0‬ـ ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ‪ #‬ـ‬
‫‪ Le‬ـ ت ا‪ jš‬ـ وا " ــ‪ *& L‬ــ‪ 7‬ا ـ ا * ـ ‪ ،‬وذ ــ‪ .‬ــ‪ 6 7‬ــ‪5‬ل ˜_ ـ ‪ IL0 J‬ــ‪ 7+‬ا‪ #‬ــ‪ ˜L‬ام * ــ‪ .‬ا ـ ا * ـ‬
‫ا‪ ˜L#‬ا أ ¸‪.5‬‬
‫‪-7‬ا‪ $‬از‪T\ :‬ن أ* اف ا‪ $‬ى ا ' وأ* اف ا‪ $‬ى ا ‪: 8‬‬
‫ـ ـ ا ‪ Ga‬ـ ر‪ L0‬ــ‪F‬ن ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا &‪,‬ــ‪ .‬أن ‪ 0‬ـ م ‪N‬ــ© اء درا‪ #‬ـ ‪ +‬ـ •„ــ<ن ا ‪ L‬ـ ا‪N /6‬ــ‪F‬ن ـ ‪8‬ت ‪1‬داء ا ‪ "·Ÿ‬ـ‬
‫‪ "e Ž@A V‬ب ‪1‬ر‪ ¤‬ح و ‪ L#‬ار ا ى ا & ‪.‬‬ ‫‪ V‬ا ى ا `[ ‪>L0 8‬‬ ‫*‪ 7 U<L‬أن ‪ 1‬اف ا اد‬
‫‪ _`-8‬ـ اع ‪ :‬و`‪ ¸+L‬ــ‪ /‬ـ ‪ D‬ـ م ا &‪ ,‬ــ‪ +A<N .‬ـ ل ــ‪$‬دي إ• ــ‪ _ Ž‬ـ ` ا‪ ™š‬ـ ت ا‪ jš‬ـ إ• ــ‪ Ž‬أ‪ 6‬ـ ى ‪ 0‬ـ ة ‪ +U،‬ـ ‪ gL h‬ــ‪f‬‬
‫‪0‬ـ ‪Ÿ N‬ـ وا‪#‬ـ‪ +L‬ارﻩ ‪+U،‬ـ ‪IL0‬ـ‪ 7+‬ـ ا‬ ‫*‪ T PL‬ا ي أ‪+"e f’U‬‬ ‫‪ Na‬اع ‪ d<N‬ا ‪fF HL‬ا "‪.,&* +L‬‬
‫¸‪.5‬‬ ‫‪ 7‬ا ‪ ' ,‬ا &‪,PL ~ .,‬‬ ‫ا ‪fF HL‬إ‪ e‬اث ; ‪50‬ت أ اف و‪ # #‬ت ‪a‬دارة أو أي ‪,A‬‬
‫‪-9‬ا‪$‬ـ ارد ا‪ $‬د_ ـ وا‪ $‬ـ ‪ :‬وذ ــ‪ .‬ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل ا ‪ L‬ـ ف ‪@A‬ــ‪ ~ Ž‬ـ أ‪„s‬ــ_ ا &‪,‬ــ‪ .‬وا ‪ D5‬ـ ت ا ‪X‬ــ‪ W‬ـ ‪N J¤‬ــ‪F‬ن ا ـ ارد‬
‫ا ‪ e L‬و‪F¤‬ن ‪ OU‬ءة ا‪ ˜L#‬ا ‪ H• V‬ـ ا ‪ L‬ـ ف ‪@A‬ـ‪ d Ž‬ا ـ ت و ‪0‬ـ "ـ®& ‪، BC‬وذ ـ‪ .‬ـ ‪0‬ـ‪A >L‬ـ دة‬ ‫ا د‪ 0‬وا‬
‫‪.,‬‬ ‫*&‪56 .,‬ل ة ز ‪,‬‬ ‫و‪F¤‬ن ‪ 1‬اف ا ‪#‬‬ ‫‪ M` G 7A‬ا ر‪FN d‬ن ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪L‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Hempel, George, Coleman, Alanb and Simonson Donald" bank management: texts and cases" John wileyand‬‬
‫‪sans, 4 Th ed 1994 P32‬‬
‫‪ ، MN # 2‬ص ‪239-237‬‬ ‫إدارة ا &‪ ,‬ك "‬ ‫‪ &A > s 5A- 2‬ا دروآ‪ 6‬ون" ‪¸0 e > O‬‬

‫‪81‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ــ‪ N > +‬ـ ا ¿‬ ‫ـ را ‪ L‬ـ ـ > أداء ا ـ ‪، 7` 0‬و ـ ‪ 0‬ــ‪>L‬‬ ‫‪-10‬أداء ا‪ $‬ـ _ ‪ c‬و )ـ ـ * ‪ e :‬ــ— ‪ h‬ـ ـ ا ا ـ ل‬
‫;" ‪ A‬إ‪ 0‬ل ا ‪ 7` 0‬إ•‪ Ž‬ا "‪ L‬ى ا _* ب ‪ 7‬ا ‪ OP‬ءة‪.‬‬

‫ا‪ '()$‬ا ‪,1 2 :%. /‬‬


‫إن ‪ D‬ـ س ‪1‬داء ـ ـ ﻩ و‪ #‬ـ * ‪ N‬ـ ا &‪ ,‬ـ ك ‪ L‬ـ > ‪ *A‬ـ ا ـ ارات ا ‪X‬ــ‪ W‬ــ‪ O V ,‬ـ‪ :‬ا ‪D‬ــ‪ %‬ا ـ ي ‪ 0‬ـ م‬
‫‪ D m& . N‬درة ‪ d > Ž@A‬ح ˜_ _‪f¡# V‬ا ‪ Ï‬أو „* ‪ e ،‬ـ— أن ‪P‬ـ ة ‪ d‬ـ ح ا &‪,‬ـ‪&¥ .‬ـ‪ 2‬ـ‪6 7‬ـ‪5‬ل أدا‪Ÿ‬ـ‬
‫‪ ،‬و‪#1‬ـ اق وا ?ـ وف ا ا‪ *6‬ـ‬ ‫ا ـ ي ‪¸+0‬ــ‪N /‬ـ ورﻩ ا‪# r s‬ـ * ـ ارات ا ‪X‬ــ‪ 0 W‬ــ‪+ V ,‬ـ ‪* L0‬ــ‪ \ N M‬ـ اف ‪#a‬ــ¡‪f‬ا‬
‫وا‪ ™š‬ر ا ‪ 0‬ة وا ˜‪ ، O*L‬ا و‪ D œ‬س ‪1‬داء و‪ ¿Ÿ Ld Ž@A >Pj› * #‬ا &‪ + .,‬إذا ~ ‪ %d‬ة أو رد‪. ¶0‬‬
‫‪ r‬ن • ‪ ¹‬أدوات ا س ¸‪ /‬ا ‪Ž@A Ÿ‬‬ ‫‪V‬‬ ‫أ ‪ 7A‬أدوات‪ ،‬ا س ‪ 1 Ž@A TD LL‬اف ا اد‬
‫ــ‪ M‬ـ ف ا ‪ ¤‬ـ ‪BÈP‬ـ ‪D‬ـ ‪ 8‬ــ›] ‪ L‬ـ > أ ـ اف أ‪6‬ـ ى ‪‘ 0‬ــ[‬ ‫‪#‬ــ‪ +¸q‬ر ‪+Ÿ5‬ـ ـ ا ـ س ‪D‬ـ رة ا &‪,‬ــ‪@A .‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ V‬ـ ‪ +,LU‬ـ ا ـ ارد ا ®„ ـ ` ‪ ،‬ـ ‪ d .‬ـ أن ‪ 1‬ـ اف ا ˜‪ O*L‬ـ ‪*_L‬ــ[ أدوات ‪ D‬ـ س ˜‪ O*L‬ـ ‪ &LA N‬ـ رأن‬ ‫ا &‪,‬ــ‪LN .‬‬
‫ـ س ا ‪ Ÿ‬ـ ‪ @A‬ــ‪# Ž‬ــ‪ +¸q‬ر‪ OP0 8 ،‬ــ‪ e :‬ـ ﻩ ‪U‬ــ<داة ر‪ N D‬ـ ‪ t‬ـ * ‪ @A‬ــ‪ Ž‬ا ـ ‘> ــ‪ 7‬أن ا ‪ ¤‬ـ ‪ b‬ـ أ ـ اف ا &‪,‬ــ‪،.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 1 [*_L0 .‬و د ‪ ½·0‬أ‪ 6‬ى ‪Ç‬داء و ‪: BÈ‬‬
‫‪ Y! de_ -1‬اد‪:‬‬
‫و ‪IL‬ــ‪ 7+‬ـ ﻩ ا ـ ‪*6 ½·0‬ــ‪ M‬ا ‪+‬ــ‪ ،/‬إ‪ Ld‬ـ و‪ Od‬ـ ت ا & ــ— وا ‪ _L‬ـ ` ‪r‬ــ‪ A /‬ــ‪ V ،/‬ـ ﻩ ا ـ ‪ L ½·0‬ــ‪T‬‬
‫‪ N‬ر ـ ‪ A‬ـ ــ‪ 7‬ا ‪3‬ـ ‪ A‬إ‪ 8‬أن ـ ا ‪,+0 8‬ــ‪ 2‬ــ‪ 7‬و ـ د • ــ‪ ¹‬ا ـ ب أو ا "ــ*& ت ــ‪BÈ N 7‬ـ أن ا ‪ ,‬ـ ح ـ ـ ‪fF0‬‬
‫˜‪ O*L‬ـ ‪ e ،‬ــ— أن ا ــ& ‪ L h ¹‬ـ أن ‪ *6‬ــ‪ M‬ا ‪ +‬ــ‪ /‬ـ ا ـ س ا ‪ Ñ·Ÿ‬ــ‪ ,* WÐ‬ـ ح‪ +,·N ،‬ـ ‪ gL h‬ــ‪ N f‬ـ ا ـ ‪ * *D ½·0‬ـ‬
‫‪ ، + 1‬إ• إ•‪ LA Ž‬د أن ‪ 1 ½·0‬اد ‘‪ e d 7 + *#fF‬ا ‪ VO‬م وا ‪. Ò,‬‬
‫‪-2‬ا‪ de_ $‬ا ‪: 2 P‬‬
‫و ‪ M* L‬ﻩ ا ‪ _„s\ N ½·0‬ا " ‪ D‬ا ‪ *¸+L‬ـ ا‪™š‬ـ ت ا _* ‪¤‬ـ أو ا & ‪A‬ـ ‪r‬ـ‪t /‬ـ‪ ، V‬ـ ار‪0a‬ـ ادات‬
‫* ـ وا ـ ‪ m¤‬ا ‪ L‬ــ‪M‬‬ ‫ا ¡…ا‪0‬ـ ة‪ ،‬ا ‪+‬ــ‪5‬ء ا‪ š‬ـ د‪ ،‬إ‪ A‬ـ دة ا _*ــ[ ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا‪ ™š‬ـ ت ــ‪ G 7‬ـ ف ا ‪+‬ــ‪5‬ء ا ـ ا ‪ O*~ Æ‬ـ ~ــ‪/‬‬
‫ا &‪,‬ـ‪"h .‬ـ‪ ˜L‬ن ا‪ jš‬ـ‪ ž‬ا "ـ ‪ +U D‬ـ س \داء‪،‬و ; ‪+L‬ـ ـ ‪½·0‬‬ ‫‪ 7 fF¸P ، BÈ‬ا ‪F+LV‬ن ‪ N‬را‪#‬ـ إ‪#‬ـ¡‪f‬ا‬
‫‪1‬داء ـ ﻩ ‪@A‬ــ‪ Ž‬أداء ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ا ‪Ó‬ــ‪ ،WÐ‬و ‪ BÈP‬ـ ـ ث „ــ‪* L *r‬ــ‪ 0 LN M‬ـ أ ‪I‬ــ‪ /‬ـ س \داء ا‪ jš‬ـ ا " ـ ‪، D‬‬
‫س ‪ /¸+L0‬ز` دة ‪ > Ô‬ا _*[ ‪ Ž@A‬ا‪ ™š‬ت ا "‪fF61 ,‬ة‪ ،‬أو ز` دة ا _*ـ[ ‪@A‬ـ‪ Ž‬ا‪™š‬ـ ت ر‪d‬ـ‬ ‫‪d—e‬‬
‫‪F" , N‬ن أو ‪ _™› &"s‬ا ‪. A 3‬‬

‫‪ de_ -3‬ا = ا‪: Y f$‬‬


‫‪ ½·0‬س أداء ا &‪ Ž@A V + P .,‬ا ‪ +‬ا ‪ ، I‬و‪; b‬‬ ‫أ‪f¡D‬ح ‪¦5¦ 1983 ,# Hofer‬‬
‫ـ ‪b‬ـ إ‪ 8‬ا ‪O‬ـ ق ‪N‬ــ‪F‬ن ‪+ D‬ـ ا & ـ ت‬ ‫‪+‬ـ ا ‪ I‬ـ‬ ‫ــ‪ 7‬ا ـ و‪8‬ت ـ س ـ ‪ 0‬ـ ا &‪,‬ــ‪+L +* .‬ــ‪„• 2‬ــ‪t & /r‬ـ ‪،‬‬
‫‪g‬ــ‪,Af‬ـ ‪,N‬ـ ¿ ‪"D‬ــ‪1 +‬ر‪¤‬ـ ح ا ـ ‪&D‬ــ‪ 6 /‬ــ> ا ‪I‬ـ ا‪@A [Ÿ‬ــ‪ Ž‬ا ‪+‬ـ‬ ‫وا ‪O*rL‬ـ ‪ ،‬أ ـ ا ‪Ÿ‬ـ ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا ‪+‬ـ ا ‪I‬ـ‬
‫ا ‪I‬ـ ‪ ،‬و ـ ا ‪¸+0‬ــ‪ /‬أ ‪I‬ــ‪ /‬ـ س ‪P+0‬ــ‪ 7‬أن ‪ 0‬ــ·½ أداء ا &‪,‬ــ‪ .‬إذا ـ ‪ D‬ـ رن •‪FH‬ــ‪f‬ﻩ ــ‪ 7‬ا ـ ‪ ½·0‬ا "ــ‪ e ˜L‬ـ ‪،‬‬
‫وا‪ š‬ول ا ‪F&0 • L‬ن ˜‪ ½·0 T*L‬ا ‪ +‬ا ‪: I‬‬

‫‪، MN # 2‬ص ‪245 -241‬‬ ‫إدارة ا &‪ ,‬ك"‬ ‫‪ &A > s 5A-1‬ا دروآ‪ 6‬ون " ‪¸0 e > O‬‬

‫‪82‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا‪ gh‬ول )‪ de_ :(1-4‬ا = ا‪l Y f$‬داء ا‪ P17$‬ا‪ $‬وا ‪k‬‬


‫ا ‪ ½·0‬ا‪ 0 š‬ة ا ¡‪ef‬‬ ‫• ‪ ¹‬ا ‪ ½·0‬ا ‪0 * L‬‬ ‫‪1 žŸ 6‬داء‬
‫ا ‪ +‬ا‪I‬‬ ‫‪ + D‬ـ ـ ـ ا & ـ ـ ـ ت‪ +U ،‬ـ ـ ـ ـ ا & ـ ـ ـ ت ‪+ D‬ـ ـ ـ ـ‬ ‫ا ‪+,‬‬
‫دات‬ ‫ا‬
‫ا ‪ Ž@A Ÿ‬ا ‪ +‬ا ‪I‬‬ ‫ا ـ ‪ + a m¤‬ـ • ‪ ،‬ا ـ ‪ m¤‬ا ـ ‪"s ،‬ــ& ' ـ‬ ‫ا ‪ OP‬ءة‬
‫ا ‪ m¤‬إ•‪ + D Ž‬ا & ت‬
‫‪ "s‬ـ ـ ــ& ا ‪ Ÿ‬ـ ـ ـ ‪@A‬ـ ـ ــ‪ Ž‬ا ‪ +‬ـ ـ ـ‬ ‫ا ‪ Ÿ‬ـ ـ ‪ @A‬ـ ــ‪ # Ž‬ـ ــ‪ +¸q‬ر‪ ،‬ا ‪Ÿ‬ـ ـ ـ ‪ @A‬ـ ــ‪ Ž‬رأس‬ ‫إ‪5HL#‬ل‬
‫ا ‪ I‬إ•‪ Ž‬ا ‪ +¸q# Ž@A Ÿ‬ر‬ ‫ا ل ‪ [· d‬ا "‪ 0a 7 >V‬ادات‬
‫ا‪ $‬ر‪5 :‬ح ‪ 7"e‬ا‪ Wp "jš‬وآ‪ 6‬ون " إدارة ا &‪ ,‬ك" ‪ MN # 2‬ص ‪226‬‬

‫ا = ا‪ = 2 = Y f$‬ا‪ 8 $‬ت‪ -‬ا &(‬

‫ا‪f‬‬ ‫‪2 34‬‬ ‫ا ‪ nN‬ا‬


‫‪%100 x‬‬ ‫ا ‪ opH ? 8‬ا = ا‪= Y f$‬‬
‫ا = ا‪Y f$‬‬
‫‪ -4‬س ا ‪(H‬‬
‫ــ‪ M‬ا &‪ ,‬ــ‪ \ .‬ا ـ ا ـ دة‪ ،‬و` ـ اد ــ‪ 7‬وراء ا‪ #‬ــ‪ ˜L‬ام ـ ا ا ـ س إ‪ 0‬ـ د در ـ‬ ‫‪ p s‬ــ‪ *A O N W‬ـ در ـ‬
‫‪ d‬ـ اف ‪A‬ــ‪ 1 7‬ـ اف ا ـ دة ‪ +‬ـ ‪ "h‬ـ ‪ A‬ـ إ ‪ d r‬ـ ‪ O‬د×‪ B‬ـ "ــ‪ ،5& L‬و ‪¸+L‬ــ‪ /‬أ ‪ +‬ـ ا ‪ *A O‬ـ ـ ~ ‪ Bl‬ـ ـ س‬
‫‪ M‬أ ا ‪56 7‬ل ‪ O,‬ا‪ J_™š‬وا " ‪ #‬ت ا رة ‪D<N‬ـ‪ /‬ا ‪rL‬ـ ‪ T‬و ‪3‬ـ‪7+‬‬ ‫‪ ,‬ح و م ا &‪ .,‬و‪ D‬ر ‪Ž@A‬‬
‫ـ* ‪A O‬ـ‪d r /‬ـ ت ‪1‬داء ا ‪@P‬ـ‬ ‫ا ا'‪ O‬ت و‪1‬و‪ D‬ت ا دة "& ‪ ،‬و‪© • L ¤‬ن ‪ *A‬ـ ‪1‬داء *&‪,‬ـ‪ .‬ـ ‪b‬ـ إ•ـ‪Ž‬‬
‫‪ G „s 7 ,+IL +N V‬ت ‪ ,‬وو• ‪ O‬وإدار` ‪ ،‬و ‪fFHL 7 B- ¦$0‬ات دا‪ *6‬و‪ 6‬ر ‪.‬‬
‫‪ -5‬س `‪: B :‬‬
‫; ‪ p‬ــ‪ LdØ N W‬ـ ـ ا ‪D5‬ـ ـ ‪ N‬ــ‪F‬ن ‪ L,‬ـ ـ ت ا &‪ ,‬ــ‪) .‬ا ˜ ـ ـ ت( ــ‪V 7‬ـ ـ و‪ ¤‬ــ‪F‬ن ‪' ,A‬ـ ـ ‪Lda‬ـ ـ ج ) ا ـ ـ ‪56‬ت( ا ‪ X‬ــ‪W‬‬
‫‪#‬ـ ‪ %+‬ـ إ‪V Ld‬ـ ــ‪V 7‬ـ أ‪6‬ـ ى‪ ،‬أي • &ـ رة أ‪6‬ـ ى ‪b‬ـ ‪¸+‬ــ‪ /‬ا ‪"¥‬ـ& ‪N‬ــ‪F‬ن ˜ ـ ت و‪¤‬ــ‪F‬ن ـ ‪56‬ت ا &‪,‬ـ‪6 .‬ــ‪5‬ل ـ ة‬
‫‪.,‬‬ ‫ز‪,‬‬
‫‪ -6‬س ا ‪ k‬ءة‪:‬‬
‫‪a‬دارة ‪ d‬ا‪ jš‬ـ ل ‪@A‬ـ‪ Ž‬أ‪gU‬ـ‪f‬ا ا‪Ÿ‬ـ ـ‪7‬‬ ‫أ'&‪ +L m‬م ‪ d 0‬ز` دة ا ‪ OP‬ءة‪ ،‬و ا ا ‪2 ,‬‬
‫ا ‪ ،.,&* e L‬و‪ OP N Wp s‬ءة ا ' ل إ•‪ Ž‬أ ‪N D5A /I‬ـ‪F‬ن ا ـ ‪56‬ت و‪¤‬ـ‪F‬ن‬ ‫ا‪ ˜L#‬ام ا ارد ا ®„ ` وا د‪ 0‬وا‬
‫ا ˜ ـ ت‪+U ،‬ـ ‪„h‬ـ رإ ‪B-‬ـ أ‪I0‬ـ ‪@A‬ــ‪ Ž‬أ‪Bl‬ـ ‪ ،‬إ‪ d‬ـ زا ‪F¸P‬ــ‪D Nf‬ــ‪ /‬ـ ‪P+0‬ــ‪ 7‬أي ا ‪+‬ــ‪@A /‬ــ‪ * Ž‬ــ‪ /‬ا ـ ارد ا "ــ‪# ، ˜L‬ـ اء‬
‫ــ‪M‬‬ ‫أ~ ‪d‬ــ‪„• %‬ـ ` أم د‪0‬ـ أم ـ ‪ ،‬و‪ *A‬ـ ‪P+0‬ــ‪ 7‬ا ـ ل أن ‪VO‬ـ م ا ‪OP‬ـ ءة ‪"h‬ــ‪ N fF‬ـ ‪F‬ن ‪1‬ول ـ ا ـ رة ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫ــ‪ M‬ا‪ Ùš‬ــ> ‪"Od‬ـ ــ‪ 7‬ا ˜ ـ ت ‪# N‬ــ‪ ˜L‬ام أد‪s‬ــ‪Æ‬‬ ‫أ‪ÚD‬ــ‪ oÐ‬ا ˜ ـ ت ــ‪ 7‬ـ ‪56‬ت ـ دة‪ ،‬وا ¸ـ ‪ :s‬ـ ا ـ رة ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ D‬ر ‪ 7‬ا ‪56‬ت‪.‬‬
‫و ‪ 0‬ر ‪ ta‬رة إ•‪ Ž‬أ‪d‬ـ ‪F¸U‬ـ‪f‬ا ـ ‪g h‬ـ‪A f‬ـ‪ 7‬ا ‪OP‬ـ ءة ‪ LdØ N‬ـ وا ‪X‬ـ‪p ; W‬ـ‪ W‬ـ ى ‪#‬ـ‪ ˜L‬ام ‪¸ 1‬ـ‪' , /‬ـ ‪Lda‬ـ ج‬
‫‪M‬أ ا ‪.‬‬ ‫‪.,&* /OP0 +N‬‬

‫‪83‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪-7‬ا‪ de_ $‬ا‪: $‬‬


‫‪ >#‬ﻩ ا ‪ ' ½·0‬رة ‪ 7A‬ا &‪56 .,‬ل ا "‪ ,‬ا‪ š‬ر`ـ ‪+‬ـ ‪"h‬ـ‪ /V‬ر‪BRd‬ـ ‪" N‬ـ‪ ,‬ات ا "ـ ‪ e ، N‬ـ— ‪ h‬ـ‬
‫ت ا ‪ WX‬ا‪ ' * V ˜L#‬ل إ ‪ ،‬وذ ‪ ˜L# N .‬ام ‪_ "• ["s‬‬ ‫‪1‬داء ا • و'‪ 23 T‬ا &‪Û .,‬ن و ‪0‬‬
‫*&‪..,‬‬ ‫; ‪ ½P‬ا‪ d‬ز‪ 1‬اف ا ‪#‬‬ ‫‪ ,q#8 N‬د ‪ t$ Ž@A‬ات‬

‫ا‪ '()$‬ا ‪ : " /‬ا ‪ 8‬ا ا‪ 67$‬ة ‪! 34‬داء‬


‫‪ 0‬ـ ا ‪0‬ـ ــ‪ 7‬ا ا ــ‪ /‬ا ا‪ *6‬ـ وا‪ ™š‬ر ـ ا ــ‪ ¦$‬ة ـ أداء ا &‪,‬ــ‪BÈ+ ،.‬ـ ـ ‪r0‬ـ ن ـ ‪_d‬ـ ق ‪#‬ـ _ ة ‪a‬دارة‬
‫‪1‬‬
‫و ‪ r0 BÈ‬ن ‪ 6‬رج ‪ _d‬ق ا " _ ة‪ ،‬و ‪ 7‬أ > ﻩ ا ا ‪: @0 /‬‬

‫‪-1‬ا ‪ 8‬ا ا‪: =t $‬‬


‫‪FN 7‬ن ا دات ا ‪ +?,‬ا ‪ +V‬ا ‪ ¦$‬ة ـ ا &‪,‬ـ‪ e ،.‬ـ— أن ‪ Ô‬ـ> ا &‪,‬ـ‪ .‬ـ ـ إ‪8‬‬ ‫‪fgL h‬ا‪ > Ùš‬وا ‪,PL‬‬
‫ـ‪"s M‬ـ[ ر‪ ¤‬ـ أ‪@A‬ـ‪Bl ~، Ž‬ـ ‪*+‬ـ‪D G .‬ـ ت أ‪gU‬ـ‪f‬‬ ‫ا‪ r s‬س ‪ > Ùš‬ا ارد ا ‪e L‬ـ ـ ـ &‪ ,‬ك ا ‪F&P‬ـ‪f‬ة ا‪ Ùš‬ـ> ‪Bl r ©N‬ـ‬
‫` ـ ــ‪ D 7‬ـ ر‪@A BC‬ــ‪ Ž‬ـ ‪ 6‬ـ ت أ‪@A‬ــ‪ ،Ž‬أي أن ‪ ,‬ــ‪ D5A .‬ـ إ‪ N 0‬ـ ‪N‬ــ‪F‬ن ‪ Ô‬ــ> ا &‪,‬ــ‪ .‬ور‪ L ¤‬ـ ‪ ' 6‬ـ وأن ـ ﻩ‬
‫ـ ‪Ê ،‬ــ‪ W‬ـ د‬ ‫ا &‪,‬ـ ك ا ‪F&P‬ــ‪f‬ة ـ ا‪ Ùš‬ــ> ‪*+‬ــ‪ .‬ا‪#‬ــ‪ L‬ارأ‪gU‬ــ‪` 0 f‬ـ ــ‪D 7‬ـ ر‪@A BC‬ــ‪ Ž‬ا & ـ ء‪ ،‬أ ـ ‪ +‬ـ ‪* L0‬ــ‪,PL N M‬‬
‫ا _ ` ـ ا ‪ X‬ــ‪ "h W‬ــ‪ V ˜L‬ا &‪ ,‬ــ‪ ` L .‬ــ‪ 56 /‬ـ ـ إ• ــ‪ ˜ Ž‬ـ ـ ت ‪ OPN‬ـ ءة و ـ ا ـ ‪ #‬ـ *‪ /‬ــ‪ 7‬ا ‪ rL‬ـ ‪ T‬و` ` ـ ــ‪7‬‬
‫ا ‪. ¤‬‬
‫‪-2‬ا ‪ 8‬ا ا ‪: u‬‬
‫إن ا ا ‪ /‬ا & ‪ Ü‬ا ‪ ¦$‬ة ‪1‬داء ‪ 0 A‬ة و ‪ BÈ N 7‬ا _ ع ا ـ ي ‪+ h‬ـ‪ /‬ـ ا &‪,‬ـ‪ ،.‬وا ـ ي ‪N‬ـ ورﻩ ‪+L h‬ـ ‪@A‬ـ‪Ž‬‬
‫‪ + 70fFHL‬ا‪ ™š‬ت ا _* ‪ ¤‬وا ¡‪.…FUf‬‬
‫‪ +‬ـ ارا‪ ™š‬ـ ت ا _* ‪¤‬ـ ــ‪ 7‬ا ‪+‬ــ‪5‬ء) & ـ ت ا &‪,‬ــ‪„; (.‬ــ‪fF‬إ•ــ‪ &G Ž‬ـ و "ـ‪ L‬ى ا ‪ „¥‬ـ ط ‪ LD‬ـ دي دا‪6‬ــ‪/‬‬
‫ا _ ـ ع ‪ +*r‬ـ ار ‪ O‬ــ‪ 2‬ـ ارا & ـ ت‪ +*~ ،‬ـ ار ‪O‬ــ‪ 2‬أ‪ I0‬ـ " ــ‪ L‬ى ر‪ ¤‬ـ ا &‪,‬ــ‪ .‬وا ـ ي ‪ N‬ـ ورﻩ ‪0‬ــ‪$‬دي إ• ــ‪ Ž‬ار ‪ O‬ـ ع أ‪ #‬ـ ر‬
‫أ‪ ، +V#‬أ ا ¡‪ Ž@A +L …FUf‬ا ‪ " ,‬ا _ ‪ ، A‬إذ ; ‪ ½P‬ﻩ ا ‪ " ,‬در إ‪ +LA‬د‪ 0‬ا &‪ .,‬دا‪ /6‬ا _ ع ‪Ž@A‬‬
‫ا ‪fFHL‬ات ا & ‪ ، Ü‬أي أن ا &‪ ,‬ك ذات ا ‪ " ,‬ا _ ‪ A‬ا ‪f¡O0 O I‬ض أن ‪ r‬ن أ‪N fF¦< /D‬ـ ‪fF HL‬ات ا & ‪ Ü‬ـ وأ‪’U‬ـ‪f‬‬
‫‪ VI • 2‬ـ ا ـ‪V 7‬ـ ‪ ،‬أ ـ ـ‪V 7‬ـ أ‪6‬ـ ى ; ‪+L‬ـ در ـ ا ¡‪Uf‬ـ أ‪I0‬ـ ‪@A‬ـ‪# Ž‬ـ* ك أو أداء أ‪IA‬ـ ء ا &‪,‬ـ‪ .‬ـ‪7‬‬ ‫ا‪Ýs‬‬
‫‪ O U — e‬و‪ 23‬أو 'ـ ‘ ‪Aa‬ـ‪5‬ن ‪،‬إ‪e‬ـ اث ا‪6‬ـ‪5L‬ف ‪ L, N‬ـ ت )ا‪™š‬ـ ت( ‪ ،‬ـ‪Na M‬ـ اع‪...‬ا‪š‬ـ‪, Þ‬و ـ ا ـ ‪0‬ـ‪ ¦$‬ـ‬
‫أداء ا &‪..,‬‬
‫و ‪ +A‬ـ ‪P+0‬ــ‪ 7‬ا ـ ل أن ا ‪FHL‬ــ‪ f‬ـ ا ا ــ‪ /‬ا & ‪ Ü‬ـ ‪P+0‬ــ‪ 7‬أن ــ‪ ¦$‬ـ أداء ا &‪,‬ــ‪ .‬ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل إ‪ e‬ـ اث ا ‪FHL‬ــ‪ f‬ـ‬
‫;„ــ‪* * P‬ــ½ إدارة ا &‪,‬ــ‪ ،.‬ـ ‪ d .‬ـ أن ‪1‬داء ـ ‪ N ¸+N‬ـ ا‪ r s‬ـ س ‪ „¥‬ـ ط ا &‪,‬ــ‪ .‬و *ــ½ ‪a‬دارة ـ ‪ Û‬ـ ا ‪X‬ــ‪W‬‬
‫‪ N‬ا‪ [ L"; BR_#‬ا &‪ ,‬ك إ•‪ Ž‬ا ‪fFHL‬ات ا & ‪ Ü‬و ‪. 0‬‬

‫‪-3‬ا ‪` w 8‬داري‪:‬‬
‫ـ ‪#‬ـ ـ ‪ %‬ا ‪ 0‬ـ ــ‪ 7‬ا را‪ #‬ـ ت إ• ــ‪ Ž‬إ‪ 0‬ـ ـ د ا ‪D5‬ـ ـ ‪ N‬ــ‪F‬ن ـ ـ ‪ O,‬ـ ‪a‬دارة * ـ ـ *‪F‬ن و‪ ¤‬ــ‪F‬ن أداء ا &‪ ,‬ــ‪ ،.‬و‪D‬ـ ـ‬
‫'ـ*‪ %‬إ•ــ‪ Ž‬أن أداء ا &‪,‬ـ‪+L h .‬ـ ‪@A‬ـ‪V Ž‬ـ د ا ـ *‪F‬ن‪ ،‬ـ \ ‪0‬ـ &‪ J‬إ•ـ‪e Ž‬ـ ـ ‪ LdØ N‬ـ ‪+U‬ـ أن ‪ Ô‬ـ> ا &‪,‬ــ‪ .‬ا ـ ي‬

‫‪ ،MN # 2‬ص ‪231-229‬‬ ‫‪5 -1‬ح ‪ 7"e‬ا‪ &A `$ ،Wp "jš‬ا ‪ 7+e‬ا وري" إدارة ا &‪ ,‬ك"‬

‫‪84‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪a‬دارة * ـ *‪F‬ن و ـ ا ‪,‬ـ ﻩ أ‪d‬ـ ~*‪+‬ـ‬ ‫ـ‬ ‫‪ 0‬ـ س ‪ +N‬ـ ار & ـ ‪ h‬ـ ا ــ‪ /‬ا‪# jš‬ــ> وا ــ‪ ¦$‬ـ ـ ار ‪ 1‬ـ ا ـ ي‬
‫ا &‪ .,‬و‪ • L ¤‬إر ‪ O‬ع "‪ L‬ى أدا‪. Ÿ‬‬ ‫ار‪ 1‬ا ع * *‪F‬ن ‪$ # + ،‬دي ‪ N‬ورﻩ إ•‪ Ž‬ا ` دة إ‪Ld‬‬ ‫إزداد‬
‫ع * ـ *‪F‬ن‪ ،‬إذ ــ·½ ‪+V‬ـ ـ ‪ +‬ــ‪2‬‬ ‫و ‪ 0‬ـ ر‪ta‬ـ رة ‪,‬ـ أن ــ›‪ j‬أ‪à‬ــ‪ j‬ب ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ &‪ +N J‬ـ ار‪ 1‬ـ ا ـ‬
‫أن ا ـ *‪F‬ن ‪P+0‬ـ‪ 7‬أن ‪0‬ـ‪ r >L‬ـ<‪ >BC‬أو‬ ‫‪ e1‬ال أن ‪ r0‬ن ار ‪ 1‬ا ع * ـ *‪F‬ن &_ـ ‪N‬ـ<داء ا &‪,‬ـ‪p +N ،.‬ـ‪ W‬أ‪6‬ـ‬
‫‪ 3 >BR&D‬ء ‪ 0‬ن ‪ 7 N‬أ‪ +A‬ل ‪ O‬أو ‪ j› +N I‬ا ‪FP‬ن‪.‬‬
‫‪` 8 x-4‬دارة‪:‬‬
‫~ ‪ &*‘1 %d‬ا " ‪ 7 e‬ا *‪ +‬ء ‪ ,‬أ‪ 0‬م أدام ‪ A — +#‬م ‪ 1779‬و‪Xe‬ـ‪A o‬ـ م ‪ L ; 1920‬ـ أن ا ‪„¥‬ـ§ت‬
‫ـ ‪B-P ]š‬ـ ‪ e،‬ــ— ~ ‪d‬ــ‪ %‬ـ *ــ‪ .‬ا ‪¡O‬ــ‪f‬ة ?ــ> ا ‪„¥‬ـ ‪ G‬ت "ــ‪fF‬ة ــ‪&D 7‬ــ‪á1 /‬ــ™ ص‬ ‫و ‪BÈ‬ـ ا &‪,‬ـ ك ‪,‬ـ ‪ O,L 2‬ـ‬
‫أ‪"Od‬ــ‪ ،>V‬و ‪P‬ــ‪ 7‬ــ‪V• 2‬ـ ر ا ‪„¥‬ــ§ت ا ‪F&P‬ــ‪f‬ة و ‪#‬ــ‪ 2‬ا *‪ P‬ـ ا ـ ‪@A‬ــ‪_d Ž‬ـ ق ‪F&U‬ــ‪,f‬أ'ــ& ‪ %‬ا • ‪O‬ـ ‪a‬دار`ـ ‪ O,‬ــ*‬
‫‪ 7A‬ا *‪F&U /r„• P‬ـ‪+ f‬ـ‪6 7‬ـ‪5‬ل درا‪#‬ـ *‪„¥+‬ـ§ت ‪BÈ‬ـ ا &‪,‬ـ ك ا ‪X‬ـ‪"; W‬ـ‪a fF‬دارة ‪N‬ـ‪* /‬ـ‪ .‬ا ‪X‬ـ‪"h W‬ـ‪ fF‬ا ـ ‪ r‬ن‪،‬‬
‫&‪F‬ن أن ‪ A +‬ا ‪§„¥‬ت ا ‪X‬ـ‪"h W‬ـ _ ‪B-*A‬ـ ا ـ ‪ r‬ن ـ‪Ÿ A M‬ـ ا ‪@A‬ـ‪# Ž‬ـ‪ +¸q‬رأ‪@A‬ـ‪ Ž‬وأن ˜ ـ ‪ ž‬ا ـ ارد ‪B-‬ـ‬
‫‪ r0‬ن ‪ OPN‬ءة أ‪ .* 7 Ž@A‬إ•‪a B-*A _ "; Ž‬دارة •"®[ ~ ن أن ا ‪ 7` 0‬أ‪ /D‬إ‪ L#‬اد *‪ G ˜+‬ة ـ‪ 7‬ا ـ ‪FP‬ن‪ ،‬و ـ‪7‬‬
‫ا ‪ /+L‬أن ‪ / O0‬ا ‪ +LAa 7` 0‬د ‪ >BC e d Ž@A‬ا " ‪ N 7 8 N N‬ل ا‪ V š‬د ا ‪ ¥I‬ا _* ‪ ` ¤‬دة ‪ + D‬أ‪>V#‬‬
‫ا ‪FP‬ن ‪ 7A 5I‬أن أ ا ‪ r ، >V‬ن "‪ 7A * L‬أ اف ‪ 0 . >V >V#1 *+e‬و ن ـ و`¿ أ ـ ا ‪ >V‬ا‪' ™š‬ـ‬
‫‪ "e Ž@A‬ب أ اف ‪.>V#1 *+e‬‬
‫‪-5‬ا ح `داري‪:‬‬
‫‪ N‬ا ‪ D5‬ا ‪FN J¤ WX‬ن ‪ 1‬اد دا‪ /6‬ا &‪d\ ،.,‬ـ و‪+U‬ـ ـ وا‪k‬ـ] أن ا &‪,‬ـ‪r .‬ـ ن ـ‪A 7‬ـ ة أ‪"D‬ـ م‪،‬‬ ‫و‪0‬‬
‫~ــ‪"D /‬ــ> ˜ ــ‪N žL‬ــ<داء ‪ +A‬ــ‪ /‬ــ‪F‬ن و‪ L ¤‬ـ • ©‪ d‬ـ ــ‪ 7‬ا _& ´ ـ أن ـ ‪ N J¤‬ــ‪F‬ن أ‪ IA‬ـ ء ~ــ‪"D /‬ــ> ‪ D5A‬ـ و‪ G‬ـ ة و ـ ﻩ‬
‫ا ‪ I N ¦$ 8 D5‬ورة ر‪ ¤‬ا &‪..,‬‬
‫و ‪© +A‬ن "< ا ‪ ,‬ح ‪a‬داري در‪ %#‬ـ‪6 7‬ـ‪5‬ل ¦‪¦5‬ـ و ‪V‬ـ ت ‪?d‬ـ ;"ـ´‪V + Ž‬ـ إ•ـ‪ Ž‬إ•‪V‬ـ را ‪D5‬ـ ‪BÈ N‬ـ‬
‫و‪¤‬ــ‪F‬ن أداء ا &‪,‬ــ‪ e ،.‬ــ— ـ ى و ‪V‬ـ ا ‪?,‬ـ ‪1‬و•ــ‪ ،Ž‬أن ا ‪ ,‬ـ ح ‪a‬داري ‪" 0‬ــ‪" 7‬ــ‪ L‬ى أداء ا &‪,‬ــ‪ ،.‬أ ـ ا ¸ ‪ d‬ـ ¡ــ‪f‬ى ‪N‬ــ<ن‬
‫ا ‪ ,‬ح ‪1 /_ h‬داء ‪،‬أ ا ¸ ¸ <‪ t‬رت إ•‪ Ž‬ا‪ ,* fF¦< 8 d‬ح ‪1 Ž@A‬داء وإن و ‪ r0‬ن ‪ / Ü3‬ا‪.‬‬

‫ر‬ ‫كا‬ ‫!داء ‪ 34‬ا‬ ‫ا‪ "# $‬ا ‪:%. /‬‬


‫!داء‬ ‫ا‪! '()$‬ول‪* :‬‬
‫!داء‬ ‫ا ع !ول ‪ - :‬م‬
‫‪OU 0‬ـ ءة ا &‪,‬ـ‪ .‬و ـ ى‬ ‫> ‪1‬داء ‪…F+L d r‬ة ا ‪ %D‬ا‪ 7 V 3 jš‬أ ‪fF&U +‬ة‬ ‫‪*+A /L‬‬
‫ـ إ‪*L6‬ـ‪ T‬ا &ـ ‪ ¸e‬ن ‪e‬ـ ل ‪VO‬ـ م ـ > ‪1‬داء و أدوا ـ و ـ ‪fF0‬ﻩ و‪#1‬ـ* ب ا ‪ÏBÈ‬ـ ا ـ ي ‪+L h‬ـ ـ‬ ‫\ ا‬
‫_& ـ ‪،‬إذا ~ ـ ن ‪ #‬ــ® أم إدار` ـ أم إ‪ LD‬ـ د‪ 0‬أم إ‪ e‬ـ ‪ ، Ÿ‬و‪ *A‬ـ ‪ P+0‬ــ‪ 7‬إ‪ 0‬ـ ز ˜‪ *L‬ــ‪ T‬ا ‪ O‬ـ > ا ‪ X‬ــ‪ " W‬ـ ‪ Bâ‬ـ‬
‫> ‪1‬داء ~ \;‪::‬‬
‫* ‪ d : J‬ا ‪ >` L‬وا ‪ > L‬و‪ 7 >‘ ¤‬أ‪ O0 +Bl‬ـ ان ـ ‪ N‬ـ ن ‪+ D‬ـ ا ‪ã‬ـ‪WÐ‬ء‪ ،‬إ‪ 8‬أن ~*‪+‬ـ ـ `> أ‪A‬ـ> ـ‪+*~ 7‬ـ‬
‫> ذ ‪ .‬أن ا ‪ L‬ـ `> ‪p h‬ـ‪3Ø N W‬ـ إ•ـ‪ N Ž‬ـ ن ‪+ D‬ـ ا ‪ã‬ـ‪WÐ‬ء ; ـ ‪ /0‬أو ‪n‬ـ‪ m j‬ـ أ‪A‬ـ ج ـ ‪ ،‬أ ـ ~*‪+‬ـ ا ‪ L‬ـ > ‪L‬ـ ل‬
‫‪ Ž@A‬إ‪ _A‬ء ‪WÐã* + D‬ء ‪ ،J‬و ‪ d , 7‬أن ~*‪ +‬ا ‪ >` L‬أ‪ >A‬وا‪ +*~ 7 /+t‬ا ‪.> L‬‬

‫‪85‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫*ـ ـ‬ ‫ــ‬ ‫ـ ــ‪ /‬ـ ـ ‪ + D‬ـ ـ أو أزال ا‪A‬‬ ‫ـ ـ ‪ >` L‬ـ ــ‪D 7‬ـ ـ م ‪ 0‬ـ ـ م `‪ +‬ـ ـ ‪ ،‬و‪ D‬ـ ـ م ا ‪ã‬ـ ــ‪WÐ‬ء ‪p +N‬ـ ــ‪,+¦ o‬ـ ـ أي‬
‫"‪ ، + L‬و و ا ا ‪WÐã‬ء ‪ >BÈ N +‬أي ‪ D‬روا ¦‪ ، ,+‬و‪ L D‬أي ‪1. L A‬‬
‫*ا|){‪: D‬‬
‫•‪ V‬ت ; ر`‪fF¸U T‬ة ‪fF"OL‬ا‪ VO ä5_' [d š‬م ا ‪ > L‬إذ ‪: d‬‬
‫ـ ـ ﻩ ا‪_™š‬ـ ـ ة ـ ـ ر‪ d‬ـ ـ ‪1‬داء ا ‪ @ O‬ـ ـ‬ ‫* ـ ـ > ‪1‬داء ـ ـ ا‪ _™š‬ـ ـ ة ‪ # #1‬ـ ـ ـ ـ ا ‪ *+‬ـ ـ ا ‪ N D‬ـ ـ ‪ ،‬ـ ـ‬
‫‪t$+N‬ـ ات ـ دة "ــ& * ‪D‬ـ ف ‪@A‬ــ‪ da Ž‬ا ـ ت و‪L ¤‬ـ • ا ˜ـ ذﻩ ا‪_™š‬ـ ات ا ‪5‬ز ـ ‪nL‬ــ‪ V j‬و ‪r‬ـ ن ا ر‪d‬ـ ‪A‬ـ دة‬
‫‪ A ,‬دة ‪ r‬ن ‪.2 ,#‬‬ ‫"‪ BR‬ف ‪ 0 Bl‬ة ز ‪,‬‬ ‫‪ 5 M L‬و‪F¤‬ن‬ ‫‪FN‬ن‬
‫و ‪ 0‬ـ ر‪ta‬ـ رة ‪,‬ـ أ‪d‬ـ ‪D‬ـ ‪*˜0‬ــ‪ J‬ا ــ& ‪N ¹‬ــ‪F‬ن ‪VO‬ـ م ا ‪N D‬ـ و ـ > ‪1‬داء ‪@A‬ــ‪ Ž‬أ‪#‬ـ س أ‪d‬ـ ‪ 0‬ـ ;„ـ ‪F&U N‬ــ‪f‬‬
‫‪ +BÈ N‬ـ ‪،‬و ‪P‬ــ‪ , 7‬ـ ك ــ‪ 0 7‬ـ ى أن ‪U‬ــ‪ +BÈ 5‬ـ ‪F+L0‬ــ… ‪A‬ــ‪ 6Û 7‬ـ ‪ e ،‬ــ— ‪gL h‬ــ‪ ?d f‬ـ م ـ > ‪1‬داء "ــ‪ N 5 L‬ا ـ ‪A‬ــ‪ ?d 7‬ـ م‬
‫ا ‪N D‬ـ ـ ‪ e ،‬ـ ــ— أن ا ‪V‬ـ ـ ف ـ ــ‪ 7‬ا ‪ *+‬ـ ـ ا ‪ N D‬ـ ـ ـ ـ ر‪d‬ـ ـ ‪1‬داء ا ‪@ O‬ـ ـ ‪ N‬ـ ـ ˜_‪ J‬ـ ـ ¦ـ ــ> إ‪„qU‬ـ ـ ف و * ـ ــ‪/‬‬
‫‪ da‬ا ـ ت ا ‪X‬ــ‪ W‬ـ ث أ¦‪ ,‬ـ ء ا ‪ O,L‬ـ وذ ــ‪ &D .‬ــ‪ /‬ا ' ـ ل إ• ــ‪ Ž‬ا ‪ L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ا ‪ Ÿ BÈ‬ـ ‪ &LA N‬ـ رأن دور ـ ‪0‬ــ‪ >L‬أو‪ N 8‬ــ<ول أ¦‪ ,‬ـ ء‬
‫ا ‪./ H„q‬‬
‫ـ ‪ da‬ا ـ ت ا ‪X‬ــ‪W‬‬ ‫أ ـ ـ > ‪1‬داء ــ<;‪ :‬دورﻩ ‪ ,A‬ـ ?‪ V‬ـ ا ‪ L,‬ـ ‪ ،¿Ÿ‬و`‪„¥‬ــ‪ *+A J‬ـ ‪ * LN‬ــ‪* /‬ــ‪ .‬ا ‪ L,‬ـ ‪¿Ÿ‬‬
‫‪ e‬ـ ¦‪ Xe %‬ــ‪ o‬و ـ ~ ‪d‬ــ‪ D %‬ـ ‪ š A‬ــ‪ %‬ــ‪ &D 7‬ــ‪ /‬ا ‪ N D‬ـ ‪ ،‬وذ ــ‪ *~ .‬ـ ‪ Bâ‬ـ ف * ــ‪ /‬ودرا‪ #‬ـ * ــ‪ da .‬ا ـ ت ورد ـ ‪ @A‬ــ‪Ž‬‬
‫"®& ‪ BC‬ا ‪ "·Ÿ‬و ‪ 0‬ا "‪$‬ول ‪ ، BÈA‬و ‪ [ 0‬إ ˜ ذﻩ *‪ m jnL‬و ‪ P 2,‬ار‪ da‬ا ت ا "*& "ـ‪ 5& L‬و; `ـ‬
‫' ت ‪5A‬ج ‪ da‬ا ت‪.3‬‬ ‫‪ da‬ا ت ‪ N 0a‬و ‪• L‬‬
‫‪ 7P‬ور‘> و‪ 3‬ح ا ‪ D5‬و‪5L6a‬ف ‪FN‬ن ~‪ 7 /‬ا ‪ N D‬و > ‪1‬داء‪ ،‬إ‪ 8‬أ‪5+P0 +Bl‬ن • ‪ +VI‬ا & ‪.¹‬‬
‫* ـ > ‪1‬داء ـ ‪ &A‬ـ رة ‪ A‬ــ‪ 7‬و• ‪ O‬ـ إدار` ـ ‪ ¸+‬ــ‪ /‬ا‪ *jš‬ـ ‪ F61‬ــ‪f‬ة ــ‪ "*# 7‬ــ* ا ‪ +‬ــ‪a /‬داري ا " ــ‪ +L‬و;„ ــ‪/+‬‬
‫‪V‬ـ ز‪a‬دارة *‪U<L‬ـ ــ‪ 7‬أن ا ‪L,‬ـ ‪ L ¿Ÿ‬ــ‪@A M‬ــ‪ Ž‬ا ‪ ,‬ـ ا ‪#‬ـ م و‪¤‬ــ<‪ Ž@A‬در ـ ــ‪7‬‬ ‫‪A +‬ـ ــ‪ a 7‬ـ اءات ا ‪X‬ــ‪˜L0 W‬ـ‬
‫ا ‪ OP‬ءة‪.4‬‬
‫*‪+U‬ـ ‪A‬ـ ف أ‪I0‬ـ ـ > ‪1‬داء ‪@A‬ـ‪ Ž‬أ‪d‬ـ ‪1‬داة ا ‪X‬ـ‪"; W‬ــ‪ ˜L‬م *‪ L‬ـ ف ‪@A‬ـ‪„s Ž‬ـ ط و‪e‬ـ ة إ‪ LD‬ـ د‪Bâ 0‬ـ ف ‪ D‬ـ س‬
‫"ـ& ‪Bâ‬ـ ف ا ‪D‬ـ ف ‪@A‬ـ‪ d Ž‬ا ـ ت و;‪³‬ـ™ ‪" ž‬ـ®& ‪ ، BC‬ـ‪ 2‬ا ˜ـ ذ‬ ‫و ر‪BRd‬ـ ‪ \ N‬ـ اف ا ‪#‬ـ‬ ‫ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪L‬‬
‫ا‪ _™š‬ات ا ‪ L * OP‬وز *‪ da .‬ا ت‪ ،‬و‘ &ـ ـ ‪r‬ـ ن ا ر‪d‬ـ ‪N‬ـ‪F‬ن ـ ـ ‪ L‬ـ‪ M‬ـ‪ 5‬و ـ ـ "ـ‪ BR‬ف ـ ‪0 Bl‬ـ‬
‫‪ ,# b ,‬ا ‪.5[ H‬‬ ‫ةز‪,‬‬
‫‪0‬ـ‬ ‫> ‪1‬داء ‪ Ž@A‬أ‪ A + Bl‬ـ‪ a 7‬ـ اءات وا ‪"¥‬ـ[ ا ‪X‬ـ‪"; W‬ـ‪ ˜L‬م ـ‬ ‫*‪ +U‬أ‪ VO :_A‬م آ‪*+ 6‬‬
‫‪ 1 M‬اف ا ‪ WX‬أ‪ %+ D‬ا ‪ e‬ة ‪ LD‬د‪ 7 0‬أ *‪.6 V‬‬ ‫‪ +D‬ى‬
‫ـ *‪ „¥‬ـ ط ‪ <N‬ا ـ ا ـ رة ‪ D‬ـ ‪ N‬ـ ن ـ ى ا‪ Ýs‬ـ م‬ ‫* ـ ‪ A +‬ـ ‪ a‬ـ اءات ا ‪X‬ــ‪ W‬ـ رن ‪ B-‬ـ ا ‪L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ا‬
‫أداء ا ‪ „¥‬ط‪ +U ،‬س و رن ‪56 ' ,A‬ت ا ‪ „¥‬ط ‪D‬ـ ـ>‬ ‫*‪ .‬ا ‪ 1 2 ¿Ÿ L,‬اف ‪ L" 0 L‬ى‬

‫س ا ‪،J‬ا‪ š‬ء ا ا•‪ A &_* 0fF 1 ،2‬ا _& ا ¸ ¸ ‪ 1302 ،‬ـ ‪،‬ص ‪166-165‬‬ ‫ا ‪ h 7N + 70‬ب ا ‪fFO‬وزأ‪ N‬دي‪،‬ا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪5 - 2‬ح ‪ 7"e‬ا‪ &A `$ ،Wp "jš‬ا ‪ 7+e‬ا وري‪،‬إدارة ا &‪ ,‬ك‪، MN # 2 ،‬ص ‪232‬‬
‫‪ ` - 3‬را‘[ ‪ +‬ا ‪ ,‬ر‪a،‬دارة ‪ ?, N‬ت ا ‪ L‬از‪ " d‬ا‪ š‬ء‪ ،1‬ا _& ‪ ،1984 ,# ،3‬ص ‪393-369‬‬
‫‪،‬دار ا ‪ #‬م *_& ‪ " A‬ا _& ‪fFN ،1‬وت ‪ A‬م‬ ‫‪5'- 4‬ح ا ‪F"e 70‬ن ا "·‪ >?d،WÐÑ‬ا ‪ &#‬وا ‪ N D‬و > ‪1‬داء ا رف وا ‪ "#$‬ت ا‬
‫‪ ،1998‬ص ‪232‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Peter S.Rose , commercial Bank Management,Irwin Mc Grow –Hill, London, 1999,P179‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Williams.M.R,Perfomance Appraisal in Management, Heineman ,London 1975,P69.‬‬

‫‪86‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫ــ‪ M‬أ ‪I‬ــ‪ /‬ا ‪L,‬ـ ‪D<N ¿Ÿ‬ــ‪ /‬ا ‪rL‬ـ ‪ T‬و‪&A1‬ـ ء ــ‪2‬‬ ‫‪3‬ــ‪3 7+‬ـ ا‪ JN‬ا „ـ و‪ A‬و‪ ¤‬ر ـ ‪ A‬ـ ــ‪ 7‬ا ‪OP‬ـ ءة ا ‪g‬ــ‪BÈAf‬ـ ‪LN‬‬
‫‪ [d M‬ا " ‪ +‬ا ‪ LDa +,L‬د‪ 0‬و ‪.1 A +L‬‬
‫‪ +‬ع ا را‪ #‬ت ا ‪ : WX‬إ•‪ Ž‬ا ‪ L‬ف ‪ Ž@A‬ى ‪ D‬رة و ‪ OU‬ءة ا &‪.,‬‬ ‫‪ 7P+0 +A‬ا ل أن > ‪1‬داء‬
‫ـ دة و‬ ‫ـ إدارة ‪ „s‬ـ ‪ G‬ـ ˜‪*L‬ــ‪ T‬ا‪ &d‬ـ ‪a‬داري و ‪ Lda‬ـ ‪ å‬و ا ‪p L‬ــ‪ W‬و ا ‪ "q‬ـ ` ‪ :‬و ا ‪_ _˜L‬ــ‪6 :‬ــ‪5‬ل ¡ــ‪f‬ة ز ‪ ,‬ـ‬
‫`ــ‪ /‬ا ـ ‪56‬ت أو ا ـ ارد إ•ــ‪ ˜ Ž‬ـ ت ‪ A , N‬ـ و ا ‪ +P‬ـ و ا‪ š‬ـ دة ا _* ‪¤‬ـ و ‪ N‬ـ ن ـ ى ‪D‬ـ را‪ BC‬ـ‬ ‫ـ ى ‪ V‬رـ ـ‬
‫_ـ ` ‪BRŸ OU‬ـ ‪#‬ــ‪ • ,‬ـ أ‪6‬ـ ى إ• ـ إ•ــ‪" Ž‬ــ‪F‬ن در ـ ‪Ve d‬ـ ـ ا ‪ L‬ـ م ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا &‪,‬ـ ك ‪61‬ـ ى ‪A‬ــ‪` G 7‬ــ‪B•*H; M‬ـ ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫ل ‪2. V*+A‬‬ ‫‪ ¤‬ت ا ‪ V3f¡ ; WX‬و ا‪ LN‬اع ‪f’U1 [ #1‬إ‪ Ld‬و _ را‬ ‫ا‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪: %. /‬أ‪ :‬اع‬
‫‪ ,‬ك ‪ A‬ة أ‪ d‬اع ‪1 > L‬داء أ ‪: V+‬‬
‫!داء ا‪:})~$‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪V‬ـ ‪ 1‬ـ اف ا ˜__ـ ‪ ،‬وذ ـ‪A .‬ــ‪` G 7‬ـ‪ M‬ر‪d‬ـ ‪t$‬ـ ات ‪1‬داء‬ ‫و ‪p s‬ـ‪N W‬ـ ـ > ا &‪,‬ـ ك ـ‪6 7‬ـ‪5‬ل ـ ى‬
‫ـ دة‪ ،‬إذ ?‪ V‬ـ ـ ﻩ ا ر‪ d‬ـ ت ـ ى ا ‪ _L‬ـ ر ا‪' jš‬ــ‪ /‬ـ ‪1‬داء‬ ‫ا ˜_ــ‪ J‬ــ‪ 2‬ا ‪ t$‬ـ ات ا ‪ * O‬ـ ‪6‬ــ‪5‬ل ¡ ـ‪f‬ات ز ‪ ,‬ـ‬
‫ا ‪ @ O‬ـ \‪„s‬ــ_ ا &‪,‬ــ‪ .‬و ‪k‬ــ] ‪ da‬ا ـ ت و‪ _61‬ـ ء ا ‪X‬ــ‪ e W‬ـ ¦‪ %‬ـ ‪ *+A‬ـ ا ‪ O,L‬ـ ــ‪"O 2‬ــ‪fF‬ا "ــ®& ت وا ‪ š‬ـ ت‬
‫ا ‪5‬ز ‪. V‬‬
‫!داء ا ‪:3p8‬‬ ‫‪-2‬‬
‫> ‪ OU‬ءة ا ارد ا ‪ e L‬ا د‪ BÈ 0‬وا ®„ ` وذ ‪ +N .‬ر‪1 d‬ر‪ D‬م ا ‪I • * O‬ـ‪N V‬ـ & ‪6Û ¹‬ـ‬ ‫و ‪ 0‬اد ‪N‬‬
‫\ ــ‪ /‬ا ‪ L‬ـ ف ‪@A‬ــ‪6a Ž‬ــ‪85L‬ت ا ‪X‬ــ‪ e W‬ـ ¦‪ %‬و ــ<¦‪fF‬در ـ "ــ‪ L‬ى ‪1‬داء ـ • ــ‪ T‬ا ـ ارد ـ ة ـ دة ‪6‬ــ‪5‬ل ا "ــ‪، ,‬‬
‫و` ‪æL‬ـ‪ 1 WÐ‬ـ ‪U‬ـ ‪ .‬ر‪d‬ـ ـ ﻩ ا ‪t$‬ـ ات ـ‪1 2‬ر‪D‬ـ م ا ‪ * O‬ـ *"ـ‪ ,‬ات ا "ـ ‪ N‬ـ ا &‪,‬ــ‪ .‬إ‪3‬ـ إ•ــ‪ Ž‬ر‪BRd‬ـ ــ‪ 2‬ـ‬
‫ا ‪ ,‬وا "‪ ,‬ات ا " ‪ N‬أ‪.3 I0‬‬ ‫‪ L e‬ا &‪ ,‬ك ا ‪56 ¿Ÿ Ld 7 *¦ +‬ل ا "‪ ,‬ا‬
‫!داء ا‪ 8$‬ري أو ا •‪:•€‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ر‪ d‬ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪ 2 * O‬ا > ا ر` أو ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا ر` ا ‪ WX‬و‪ rL % 3‬ن ‪+ >Pj› #‬‬ ‫و ‪N Wp s‬‬
‫إذا ~ ‪d‬ــ‪ %‬ا ‪L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ا ‪ * O‬ـ ‪3‬ـ أم ‪ ،8‬و‪ A‬ـ دة ـ ‪k‬ــ] ‪1‬ر‪ D‬ـ م ا ر`ـ ا ـ ~ رة ـ ‪3‬ـ ء ‪ A +‬ـ ــ‪ &LA 7‬ـ رات‬
‫‪ d r a BÈ‬ت وا رات *&‪ .,‬وا &‪ ,‬ك ا ‪ *¦ +‬ا ا‪ /6‬وا‪ ™š‬رج‪.‬‬
‫!داء ا ‪ 8‬م أو ا ‚ ‪:‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪ Bâ‬ا ا ‪ ,‬ع ‪1 > 7‬داء ‪ +t‬ل ~‪ /‬ا‪ &d‬ا ‪ „¥‬ط ا &‪ .,‬وا‪ ˜L#‬ام ‪ 2 +‬ا ‪t$‬ـ ات ا ˜__ـ‬ ‫و‪0‬‬
‫وا ‪ * O‬وا ر` ‪ *+A‬ا س وا ‪ > L‬وا ‪FN …F +L‬ن أ ‪ „s +‬ط وآ‪A 6‬ـ‪` G 7‬ـ‪ M‬إ‪_A‬ـ ء أوزان \‪„s‬ـ_ ا &‪,‬ـ‪.‬‬
‫و~‪ /‬وزن ‪fF„h‬إ•‪ L" Ž‬ى ‪1‬ر^‪ d /r j‬ع ‪ 7‬أ‪ d‬اع ا ‪ „¥‬ط‪.4‬‬

‫‪*~،‬‬ ‫‪5#a‬‬ ‫‪،‬ا ‪ + $‬ا *‪ Wç‬ا "‪ ,‬ي ا ا•‪ e „A 2‬ل ا ‪ "#$‬ت ا‬ ‫ا‬‫‪A‬‬ ‫‪5#a‬‬ ‫`‪ A /+‬ن ‪،‬أداء ا ‪ "#$‬ت ا‬ ‫‪-1‬و‬
‫‪ a‬رات ا ‪ ¤‬ا ‪ L‬ة ‪ A‬م ‪.2005‬‬ ‫ا „ ‪ œ‬وا ‪ d‬ن‪،‬‬
‫ا ‪1 >` ، è P‬داء ا ‪ e‬ات ‪ LDa‬د‪ ˜L# N 0‬ام ا ‪ ["¥‬ا ‪ ،‬دار ا ‪1، éê ,‬ردن‪ 2010 &G،‬ص ‪31‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ >• ~ %e - 3‬ا ‪ LD ،WÐãœ‬د ا ‪ ، » ,‬داروا‪ +A /Ÿ‬ن‪،2000‬ص‪212‬‬
‫‪ &A-4‬ا ب _ ا ا ي‪ > ،‬ا „ ر‪ 2œ‬ودرا‪ #‬ت ا‪ š‬وى ‪ LD‬د‪، 0‬دارا‪ ، A &_* +Pjš‬ا _& ‪1‬و•‪ H• ،Ž‬اد ‪ ،1991‬ص ‪275 -274‬‬

‫‪87‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫!داء‬ ‫ا‪ '()$‬ا ‪: %. /‬أ* اف ‪،‬أ*= و ر@ ?>‬


‫!داء‬ ‫ا ع !ول ‪ :‬أ*=‬
‫ا‪ [d‬و "‪ ` L‬ت ‪ A‬ة و ˜‪O*L‬ـ ‪P+0‬ـ‪7‬‬ ‫> ‪1‬داء ا &‪ ,‬ك ا ‪ L‬ر` ‪ N + <N‬رزة و‪fF&U‬ة و‬ ‫?‪*+A Æ‬‬
‫إ‪ N‬از ‪::;Û‬‬
‫‪ BÈ‬ـ ـ ‪ PL‬ار ـ ـ ‪ ،‬و`ـ ــ‪ >L‬إ‪„qU‬ـ ـ ف‬ ‫*إ‪„qU‬ـ ـ ف ‪ da‬ا ـ ـ ت و ـ ـ أ‪#‬ـ ــ& ‪r ، Bâ‬ـ ــ‪˜L :‬ـ ـ ‪ a‬ـ ـ اءات ا ‪nL‬ـ ــ‪j‬‬
‫‪ da‬ا ـ ت ‪ r‬ــ‪ „s /‬ـ ط ــ‪ 7‬أ‪ „s‬ــ_ ا &‪ ,‬ــ‪ e ،.‬ــ— ‪ "h‬ـ ‪ A‬ذ ــ‪ .‬ا " ــ‪ ` L‬ت ‪a‬دار` ـ ا ˜‪ O*L‬ـ ‪ @A‬ــ‪ + Ž‬ر‪ #‬ـ ا • ‪ O‬ـ‬
‫ا ‪ N D‬ـ ‪A‬ــ‪` G 7‬ــ‪ & M‬ـ أ ‪a‬دارة ‪#8 N‬ــ‪ ,ëL‬ء إذ ‪ U 0‬ـ ا ـ راء ‪@A‬ــ‪ da Ž‬ا ـ ت ا ‪ „qP‬ــ‪ O‬وا‪ ¡D‬ـ‪f‬اح ا ‪ š‬ـ ت ا ‪5‬ز ـ و ـ‬
‫ا ‪ D‬ــ‪ "Od %‬ـ ‪ "h‬ــ‪ _L‬ن ا ‪ OL‬ـ غ ‪ V‬ـ ‪61 >V‬ـ ـ ى ‪ +‬ـ ‪ 0‬ـ ر ‪ D‬ـ رة ا &‪ ,‬ــ‪ @A .‬ــ‪ Ž‬ا' ــ* ا & ـ ء و ‪ #‬ــ‪ +L‬ار ـ ا ‪ +‬ــ‪/‬‬
‫)ا " ق(‪.‬‬
‫* ‪ Oda t‬ق ‪ • L M` G 7A‬ـ ‪ O U‬ـ إ‪#‬ـ‪ ˜L‬ام ا &‪,‬ـ‪ .‬ـ اردﻩ ا ‪e L‬ـ و ـ‪~ /‬ـ ن ـ ا ‪#a‬ـ‪ ˜L‬ام ‪N‬ـ ون ـ ر‬
‫‪56 7‬ل ‪5HL#a‬ل‬ ‫أ‪ Ž@A‬وأ‪f’U‬ا;" ‪ ، A‬و ى ‪ 1‬اف ا ‪#‬‬ ‫أو ‪ 3‬ع أو ‪ ،/_A‬و ‪ +G .,&* /‬ح ‪M L‬‬
‫‪ /¸ 1‬و‪ +* /I 1‬ارد ‪ LD‬د‪ 0‬ا ‪. 1 e L‬‬
‫> ‪1‬داء ا ‪ 7A T„P‬ا ‪ _L‬ر ا ي ‪ e‬ـ ا &‪,‬ـ‪ .‬ـ "ـ‪ d fF‬ـ ‪I 1‬ـ‪ /‬أو ‪ d‬ـ ‪#1‬ـ أ ‪،‬وذ ـ‪.‬‬ ‫*‪A "h‬‬
‫‪1 ¿Ÿ Ld M` G 7A‬داء ا ‪ @ O‬ز ‪ d‬ا &‪ 7 .,‬ة إ•‪ Ž‬أ‪ 6‬ى و ‪ ,& N d r‬ك ا ‪ 61 *¦ +‬ى‪.‬‬
‫* ‪ V?0‬ـ ـ > ‪1‬داء ا ‪ U‬ـ ‪#a‬ــ¡‪f‬ا ‪,&* Ï‬ــ‪3 .‬ــ‪ 7+‬إ‪ G‬ـ را &·¶ ـ ا _ ‪ A‬ـ ا ‪X‬ــ‪+ h W‬ــ‪ B- /‬ـ ‪ ،‬و ــ‪¦ 7‬ــ> ‪ 0‬ـ‬
‫‪1‬و ` ت و‪8 e‬ت ا ‪fF HL‬ا _* ‪F" L ¤‬ن ا ‪f¡#a U‬ا ‪.2.,&* Ï‬‬
‫ا ‪+L‬ـ ة و‪BRD5A‬ـ‬ ‫در ا اء و ‪ Ýs‬م ‪FN‬ن ‪ 1‬اف و‪#a‬ـ¡‪f‬ا‬ ‫> ‪1‬داء ‪7‬‬ ‫* ‪*+A 7P+‬‬
‫‪ ¶·& N‬ا ‪..,&* " ,L‬‬
‫*‪ 0‬ـ ـ م ـ ـ > ‪1‬داء ' ـ ـ رة ‪ t‬ـ ـ * ˜‪*L‬ـ ــ‪ T‬ا "ـ ــ‪ ` L‬ت ‪a‬دار` ـ ـ ‪A‬ـ ــ‪ 7‬أداء ا &‪,‬ـ ــ‪ .‬ا „ـ ـ ‪ /‬و ‪ 0‬ـ ـ دورﻩ ـ ـ‬
‫‪ LD‬د ا ‪ WpG‬وآ ت ; ` ﻩ‪.3‬‬
‫* ‪ + h‬ــ‪ /‬ـ > ‪1‬داء ‪ @A‬ــ‪ Ž‬إ‪ 0‬ـ د ‪ d‬ـ ع ــ‪ 7‬ا ‪ " ,‬ـ ‪ N‬ــ‪F‬ن ‪ "D1‬ـ م ا ˜‪ O*L‬ـ ـ ا &‪ ,‬ــ‪ + .‬ـ ‪ "h‬ـ > ـ " ــ‪F‬ن‬
‫"‪ L‬ى ‪1‬داء ‪.‬‬
‫ــ‪M‬‬ ‫* ‪„P0‬ــ‪ T‬ـ > ‪1‬داء ‪A‬ــ‪ 7‬ـ ى إ‪#‬ــ‪ V‬م ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ‪ *+A‬ـ ا ‪ +,L‬ـ ‪ LD‬ـ د‪ 0‬و ‪ A +L‬ـ ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل‬
‫ا‪gU‬ــ‪ D f‬ـ ر ــ‪ 7‬ا ا‪ Ÿ‬ـ ‪D<N‬ــ‪ /‬ا ‪ rL‬ـ ‪ T‬وا ــ‪ ž*˜L‬ــ‪ A 7‬ا ــ‪ /‬ا ‪ V‬ـ روا ‪ I‬ـ ع ـ ا ‪ D‬ــ‪ %‬وا‪ V š‬ـ وا ـ ل ‪ +‬ـ ‪ h‬ـ د ‪ @A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ LD‬د وا ‪ Ÿ ON 2+L‬ة‪.4‬‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪: %. /‬أ* اف‬
‫‪5::;Û‬‬ ‫> ‪1‬داء ا &‪ ,‬ك ‪ 7P+0‬إ•‪ V‬ر‬ ‫‪ ,‬ك أ اف ر‪*+ "·Ÿ‬‬

‫‪ ،MN # 2‬ص ‪.250-249‬‬ ‫إدارة ا &‪ ,‬ك‪،‬‬ ‫‪ &A > s 5A- 1‬ا دروآ‪ 6‬ون‪¸0 e > O ،‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Robert Simons,Performance Measurement and control systems Implementing Strategy, Prentice-Hall.‬‬
‫‪Washington 2000;P15.‬‬
‫‪ ،MN # 2‬ص ‪242‬‬ ‫‪،‬‬ ‫رف وا ‪ "#$‬ت ا‬ ‫> ‪1‬داء ا‬ ‫‪5'- 3‬ح ا ‪F"e 70‬ن ا "·‪ >?d،WÐÑ‬ا ‪ &#‬وا ‪ N D‬و‬
‫‪ ># >• ~- 4‬ا ·" ي‪ ،‬درا‪ #‬ت ا‪ š‬وى و > ا „ ر‪ ،2œ‬دارا ‪ +A ،éê ,‬ن ‪ ،2001‬ص ‪87‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Nedler.P ,commercial Banking the economy, N.y Random House 3er edition 1987, P10.‬‬
‫‪ ، MN # 2‬ص ‪77‬‬ ‫‪5A - 5‬ء ‪ e‬ن ‪ ،[ G‬إ‪ +0‬ن ‪ t‬ن ا „‪ V‬ا‪، :s‬ا‪ +U jš‬ا ‪، "#$‬‬

‫‪88‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫* ‪ • L‬ـ ‪ O,‬ـ أ ـ اف ا &‪,‬ــ‪ .‬ا ـ دة ‪ 1‬ـ ا ـ ي ‪*_L0‬ــ[ ‪ • L‬ـ ‪ O,‬ـ ‪ 1‬ـ اف ا ـ دة ‪ +U‬ـ و ‪ A d‬ـ ‪3‬ــ‪7+‬‬
‫ا‪ _™š‬ا ‪ #‬ا دة ‪ V‬و ‪ >L0‬ذ ‪ ,q#Ø N .‬د إ•‪ Ž‬ا & ‪ d‬ت و ا * ت ا ‪ L‬ة ‪1fF# 7A‬داء‪.‬‬
‫ــ‪ M‬أ ا ـ و ـ ا * ـ ت ˜‪*L‬ــ‪T‬‬ ‫ا'ــ* ‪ „s‬ـ ‪ H• G‬ـ‬ ‫*‪ D‬ـ س ـ ى ‪ d‬ـ ح ا &‪,‬ــ‪ .‬ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل ‪ #‬ـ‬
‫ا "‪ ` L‬ت و ا‪ V š‬ت ‪ 61‬ى ‪ 6‬رج ا &‪..,‬‬
‫*ا ‪„P‬ــ‪A T‬ــ‪ 7‬ـ ا‪ 7G‬ا‪*™š‬ــ‪ /‬و ا ‪ I‬ـ ‪ T‬ـ ‪ „s‬ـ ط ا &‪,‬ــ‪ .‬و إ ـ اء * ــ‪ t /‬ـ ‪ V /‬ـ ــ‪ N 2‬ـ ن "ــ®& ‪ BC‬و ذ ــ‪.‬‬
‫‪ Bâ‬ف و‪ 23‬ا‪ *jš‬ل ا ‪5‬ز ‪ V‬و ‪ V jn‬و ا ‪ _61 5 Ž@A /+‬ء "‪.5& L‬‬
‫* ‪fF‬ا & ‪ d‬ت و ا * ت ‪1 > ¿Ÿ Ld 7A Ÿ ea‬داء ا &‪ ,‬ك إ•‪ V 1 Ž‬ة ا ‪ V*+A /V"h + N D‬و‬
‫‪1 M‬داء ‪ /I 1‬و ا ‪.M# ,L‬‬ ‫‪ 7 ,P+0‬إ اء ا ‪ • L‬ا „ * ا "‪ +L‬ة ‪ „¥‬ط ا ف ‪ +I‬ن‬
‫* ـ ـ ‪ A D >0‬ـ ـ ة ‪ d N‬ـ ـ ت و * ـ ـ ت ‪A‬ـ ــ‪ 7‬أداء ا ـ ـ ف ;"ـ ــ‪ >V‬ـ ـ و‪3‬ـ ــ‪ 2‬ا " ‪ #‬ـ ـ ت و ا را‪ #‬ـ ـ ت و ا & ـ ـ ث‬
‫ا "‪ *& L‬ا ‪F" Ž@A /+ ; WX‬ن أ‪ +d‬ط ‪1‬داء و ر ‪ OU 2‬ء ‪.‬‬
‫!داء‬ ‫ا ع ا ‪ : " /‬ر@ ?>‬
‫‪ ,‬ك ‪ A‬ة ر~ ‪ Ÿ‬أ‪ ?d B-*A ,q"h # #‬م > ‪1‬داء ا &‪ ,‬ك و‪:1 b‬‬
‫ـ > ‪1‬داء ‪ 0‬ـ ا وا‪k‬ــ‪ j‬ود‪ D‬ـ‬ ‫*ا ‪0 L‬ـ ا ـ ‪ \ M D‬ـ اف ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ˜‪*L‬ــ‪ T‬ا ـ ‪8‬ت إذ ‪*_L‬ــ[ ‪ *+A‬ـ‬
‫‪V‬ـ ‪ ،‬و`‪IL‬ــ‪ 7+‬ذ ــ‪0 .‬ـ ‪ +‬ــ‪ 1 2‬ـ اف ا ‪ OL‬ـ * وا ‪X‬ــ‪P+0 W‬ــ‪ 7‬ــ‪ VO ¥‬إ•ــ‪Ž‬‬ ‫‪ Ç‬ـ اف ا ‪X‬ــ‪"h W‬ــ´‪ Ž‬ا &‪,‬ــ‪ .‬إ•ــ‪Ž‬‬
‫أ ـ اف ‪ D‬ــ‪fF‬ة ‪ 1‬ـ ـ وأ ـ اف • ـ ة ‪ 1‬ـ وأ ـ اف ر‪"·Ÿ‬ـ ـ وأ ـ ـ اف ‪ A‬ـ ـ ‪U‬ـ ـ ‪ 0 .‬ــ[ أن ‪ r‬ـ ن * ــ‪ 1 .‬ـ ـ اف‬
‫وا‪ jk‬و ‪ 1 2 + š VO‬اد ا *‪F‬ن ا &‪..,‬‬
‫~‪ /‬ا ‪8‬ت ‪ 2‬ا‪ A‬ة ا ‪ • BÈ N M "¥L‬أن ‪ 1 0 >L0‬اف •„‪ O /r‬ـ‪/‬‬ ‫*و‪ 23‬ا‪ J_™š‬ا ‪* OL‬‬
‫ود‪ N8 M D‬ـ‪ 7‬و‪3‬ـ‪ 2‬ا‪_™š‬ـ‪ J‬ا ‪ OL‬ـ * ‪r‬ـ‪r :‬ـ ن ‪t$‬ـ ا ‪ L‬ـ‪* M‬ـ‪ 1 .‬ـ اف ‪„ N‬ـ‪ /r‬وا ـ ‪ H‬وا ـ ة ا _* ‪¤‬ـ ‪،‬‬
‫ــ‪M‬‬ ‫‪@A‬ــ‪ Ž‬أن ‪IL‬ــ‪* 7+‬ــ‪ .‬ا‪_™š‬ــ‪ 0 J‬ـ ا *‪ +‬ـ ارد ا ‪ e L‬ـ وأ‪#‬ــ* ب إ‪#‬ــ‪ ˜L‬ا ‪ *+A V‬ـ و‪„ ¤‬ــ‪ /r‬ا ـ ي ‪P+0‬ــ‪ 7‬ــ‪7‬‬
‫‪ 1‬اف ‪ 2 ، ,P+ O*~ /D<N‬ا‪ A‬ة أن ‪ r‬ن ا‪ J_™š‬وا‪ D‬و ‪ 1 2 # ,L‬اف ا ـ دة ‪ •Ø N‬ـ إ•ـ‪ Ž‬و‪BRd‬ـ‬
‫‪ H‬ض إ اء ا ‪50 L‬ت ‪ » L"; ,A B-*A‬ا ‪ I‬ورة ذ ‪..‬‬
‫*ا ‪0 L‬ـ ا ا‪k‬ــ] ا‪U‬ـ ا "ــ‪$‬و ‪a‬دار`ـ و ‪IL‬ــ‪ 7+‬ا ا‪A‬ـ ‪# #1‬ـ ‪?,‬ـ م ـ > ‪1‬داء ـ ا &‪,‬ـ ك ا‪U‬ـ‬
‫ا " ــ‪$‬و و` ـ ‪ +N‬ا‪ U‬ـ ا " ــ‪$‬و ~ ــ‪ /‬و‪ e‬ـ ة ‪ + ?,‬ـ ˜‪ L‬ـ ‪ N‬ــ<داء ‪ „s‬ـ ط ـ د و ‪ V‬ـ ‪ #‬ــ*_ ‪ ˜ 8‬ـ ذ ا ـ ارات‬
‫ـ ــ‪B-*A /‬ـ ـ ‪ ،‬إذ ‪ d‬ـ ـ أن ا &‪,‬ـ ـ ك ‪+‬ـ ـ رس ا ‪0‬ـ ـ ـ ــ‪7‬‬ ‫ا ‪* OP‬ـ ـ ‪ O,qN‬ـ ـ ـ ـ ا ا ‪„¥‬ـ ـ ط و ‪0‬ـ ـ ا ‪L,‬ـ ـ ‪ ¿Ÿ‬ا ‪X‬ـ ــ‪# W‬ـ ـ ف‬
‫ـ أو ‪ „s‬ـ ط ـ ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ‪ .‬ــ‪7‬‬ ‫ا ‪ O‬ـ ت و‪„s1‬ــ_ و & ـ ـ ‪ 0 .‬ـ ‪ ,‬ـ ك ‪ A‬ـ د ــ‪ 7‬ا‪ U‬ـ ا "ــ‪$‬و ‪ V‬ـ‬
‫ا ‪ I‬ـ وري ‪ 0‬ـ "ــ‪$‬و ~ــ‪ /‬و‪ e‬ـ ة ــ‪* 7‬ــ‪ .‬ا ‪ e‬ـ ات ‪a‬دار` ـ وا ‪ ,O‬ـ و‪ ¤‬ـ رة وا‪k‬ــ‪ j‬ــ‪ 7‬أ ــ‪"; /‬ــ‪ *+A / V‬ـ‬
‫ا ‪ N D‬وا ‪ • L‬و‪ da ž ™³; . U‬ا ت وا " ‪ +‬و‪ 23‬ا‪*jš‬ـ ل ا ‪+ ,‬ـ *‪*HL‬ـ[ ‪B-*A‬ـ أو ا ‪ * L‬ـ‪ /‬ـ‪ 7‬آ¦ ر ـ‬
‫ا "*& ‪.‬‬
‫‪ 0‬ـ وو‪ 3‬ــ‪2‬‬ ‫*‪ L6a‬ـ ـ را " ــ* > ‪ t$‬ـ ات ـ > ‪1‬داء‪ ،‬إذ ‪ æL‬ــ‪ WÐ‬إ ـ ـ اءات ‪ ?d‬ـ م ـ > ‪1‬داء ـ ا &‪ ,‬ـ ك‬
‫‪ t$‬ات ‪ V‬ا ا ‪ H‬ض‪ ،‬و‪ œ‬إ‪ L6‬ر و ‪ t$ 0‬ات > ‪1‬داء ‪ 7‬أ > ا ا‪# #1 A‬ـ ‪?,‬ـ م ـ > ‪1‬داء و ـ‬
‫ا ‪ "Od %D‬أ‪ ¤ ' f’U‬وذ ‪ [ „q .‬ا ‪ t$‬ات و ‪ VA ,‬وا‪5L6‬ف ‪Û‬راء ‪. B-‬‬
‫*إ‪„s‬ـ ء ‪ ?d‬ـ م ‪ rL‬ــ‪ * +* /‬ـ ت و _ـ ` ﻩ ‪ +N‬ـ ‪OP0‬ــ‪ /‬و‪ "œ‬ـ > ـ ا ˜ ـ ذ ا ـ ارات ا ـ ‪ &Ÿ‬و ‪n‬ــ‪ " m j‬ـ رات‬
‫‪ M‬أداء ‘‪ ‘ fF‬ب ‪.‬‬ ‫ت ا ‪$ WX‬دي إ•‪Ž‬‬ ‫‪1‬داء ا ‪ %D‬ا ‪5‬زم و‪ +3‬ن ‪ A‬م ا "‪fF‬‬

‫‪ ،MN # 2‬ص ‪87‬‬ ‫> ا „ ر‪،2œ‬‬ ‫‪ ># >• ~- 1‬ا ·" ي‪،‬درا‪ #‬ت ا‪ š‬وى و‬
‫‪89‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫!داء‬ ‫ا‪ '()$‬ا ‪ :" /‬ا‪ D‬وإ‪ B‬اءات‬


‫> ‪1‬داء ا &‪ ,‬ك ا‪ A /e‬ة ‪1::;Û V 3 7P+0 &D L‬‬ ‫‪*+A 7+IL‬‬
‫‪ _ # (D -1‬أ* اف ا ‪:ƒ‬‬
‫‪ ، V‬و` [ أن ‪ r0‬ن ‪ ,‬ك ‪ 0‬وا‪k‬ـ] ‪V‬ـ ﻩ ‪ 1‬ـ اف ـ‪ e 7‬ـ— ـ ‪8‬ت‬ ‫‪ .,N /r‬أ اف ‪ì&¥0 ,‬‬
‫ا ‪„¥‬ـ ط ا ‪"·Ÿ‬ـ و ا ‪+‬ــ‪@A /‬ــ‪+ Ž‬ـ ‪ 1‬ـ اف ا ـ *&‪,‬ــ‪ .‬إ•ــ‪A Ž‬ـ د ــ‪ 1 7‬ـ اف ا ‪ A O‬ـ و‪D‬ـ ‪ L‬ـ د ـ ‪8‬ت أو‬
‫¸‪ 5‬ا ل ا ‪5HL#a ،: ` "q‬ل ‪/¸ 1‬‬ ‫أو ا ‪ G „¥‬ت ا ‪ ،.,&* "·Ÿ‬وا ‪ L WX‬د ‪ 1‬اف ‪ ، V &"¥ N‬إذ ‪d‬‬
‫‪ A +L‬ـ ـ وا ‪+‬ـ ـ‬ ‫*‪+‬ـ ـ ارد ا ‪e L‬ـ ـ ‪،‬ا‪™š‬ـ ـ ت‪,‬أداء ا ـ ـ راء وا ـ ـ *‪F‬ن و _ـ ـ ` > وا ‪0 L‬ـ ـ و ‪ rLN‬ـ ـ ر وا "ـ ــ‪$‬و‬
‫ا ‪ I‬وا ‪. ¤‬‬
‫ــ‪ M‬أ ـ اف ـ ‪ 8‬ت ‪1‬داء ا ‪"·Ÿ‬ـ وا‪Pjš‬ــ> ‪@A‬ــ‪ Ž‬ـ ى ‪ OU‬ء‪BC‬ـ ‪،‬‬ ‫ـ ا و`‪ ì&¥‬ـ ‪ +‬ــ‪ 2‬ا & ‪d‬ـ ت ‪A‬ــ‪ O U 7‬ـ‬
‫‪8 > " [ 0 +U‬ت ‪1‬داء ا ‪ "·Ÿ‬إ•‪ ' ,A Ž‬ا ‪ A O‬وا ‪ r WX‬ن أ‪ *+ # #‬ا ‪.> L‬‬
‫‪ 1 0‬اف و‪: b‬‬ ‫‪ A‬د ‪ 7‬ا ا ‪ /‬ا ‪ [ 0 WX‬أن ‪F • 6$‬ن ‪ &LA‬ر‪,A‬‬ ‫‪ 0 +U‬ر ‪ ta‬رة إ•‪ Ž‬أ‪0 d‬‬
‫‪-‬و د ‪FN M# ,‬ن ‪ 1‬اف ا ‪ L‬دة و ا‪ A‬ة ا ‪ L‬ازن ‪FN‬ن ‪ 1‬اف ا ‪fF‬ة ‪ / 1‬و‪ 1‬اف ا _ `* ‪./ 1‬‬
‫‪ 0 -‬ا & ا ‪ /r Wp‬ف‪.‬‬
‫‪ + 1 0 -‬ا ‪ /r ®"¥‬ف وو‪ ?d 23‬م ‪1‬و ` ت ‪ Ç‬اف ‪ 7P+0 WXe‬إ‪ ˜L#‬ام ا ارد ‪0 OU oÐÚD<N‬‬
‫و ‪. ,P+ *A‬‬
‫ـ‪ M‬ـ ﻩ‬ ‫‪ [ 0-‬أن ‪ 1 ]íL‬اف و‪ V # , J+d‬و‪ + 1‬ا ‪BÈ /r ®"¥‬ـ و‪3‬ـ ‪ e‬ـ *‪"+‬ـ¶ ‪F‬ن ‪A‬ـ‪7‬‬
‫‪V‬ـ‬ ‫‪ 1‬ـ اف ‪@A‬ــ‪ Ž‬ا‪6‬ــ‪5L‬ف "ــ‪a >BC ` L‬دار`ـ ‪ ،‬و‪OP0 8‬ــ‪ :‬أن ‪ L0‬ـ ض ~ــ‪" /‬ــ‪$‬ول ‪@A‬ــ‪ 1 Ž‬ـ اف ا ‪X‬ــ‪„h W‬ـ ف ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ ،J‬وإ‪ [ 0 +d‬أن ‪ L0‬ف ~‪ 1 Ž@A >BÈ /‬اف ‪ 61‬ى‪ ،‬و‪ Ž@A‬ا ‪ BÈ N D5‬و‪¤‬ـ‪F‬ن ‪ 1‬ـ اف ا ‪X‬ـ‪"h W‬ـ´‪~ Ž‬ـ‪ /‬ـ‪ >BÈ‬إ•ـ‪Ž‬‬
‫‪.V‬‬
‫‪!„T_ 8 _ # (D -2‬داء‪:‬‬
‫ـ ‪1fF0‬داء ‪b‬ـ ‪&A‬ـ رة ‪A‬ـ‪t$ 7‬ـ ات ‪P+0‬ـ‪ N 7‬ا‪#‬ـ_‪ BR‬ـ ‪ 0‬در ـ أو ـ ى ‪ D‬ـ م ا &‪,‬ـ‪ LN .‬ـ‪ M‬أ ا ـ و‪ D‬ـ س‬
‫ى ‪ *A‬أو ‪fF0 + ، G „s‬ا ‪ \ N J& > L‬ـ اف ‪# #1‬ـ *&‪,‬ـ‪ .‬ـ ‪gL h .‬ـ‪f‬ا ـ ر ـ ا ‪0 L‬ـ ا ـ ‪M D‬‬
‫‪ V‬وا ‪1fgL˜0 WX‬داء ا ‪. B¨ 3 Ž@A @ O‬‬ ‫*‪ ¿Ÿ L,‬ا ‪ì&¥0 WX‬‬
‫ـ ا و‪ D‬ـ ‪ r‬ـ ن ا ـ ‪ +UfF0‬ـ أو ‪ O U‬ـ و ــ‪I 1 7‬ــ‪ /‬أن ‪ r‬ـ ن ‪ +U‬ـ و‪ *N D‬ـ * ـ س ‪ D‬ـ ر‪ r a‬ـ ن ‪Xe‬ــ‪"h o‬ــ‪/V‬‬
‫ر‪\ N BRd‬داء ا ‪ @ O‬و‪ e‬ا ‪ O‬وق ‪. D N BÈ N‬‬
‫> ‪1‬داء ‪ a 7 N8‬م ‪ š N‬ا‪ # #1 [d‬ا ‪: L‬‬ ‫و إ‪ G‬ر ‪ 0‬ا ‪fF0‬ا ‪ Ž@A >L0 WX‬أ‪V# #‬‬
‫*ا ‪ 0 L‬ا ‪ fF0 +* » ,‬وو‪ — e ، Ve 3‬أ‪d‬ـ ـ‪ 7‬ا ‪I‬ـ وري إ‪ L6‬ـ ر *ـ‪ .‬ا ـ ‪fF0‬ا ‪X‬ـ‪g ; W‬ـ‪f‬أ'ـ ق ; &‪F‬ـ‪P+ f‬ـ‪7‬‬
‫‪ L" 7A‬ى ‪1‬داء‪ +U ،‬إ‪ 7 d‬ا ‪I‬ـ وري إ‪ L6‬ـ ر ـ ‪1fF0‬داء \ي و‪e‬ـ ة إدار`ـ ‪@A‬ـ‪ Ž‬أ‪#‬ـ س ا ‪0 L‬ـ ا ا‪k‬ـ] \ ـ اف‬
‫وو• ‪ TŸ‬ﻩ ا ‪ e‬ة و‪ ، V+ ?, ` G‬و‪ d‬ع ا ‪ D5‬ت ا ‪ BÈ N +Ÿ‬و‪F¤‬ن ا ‪ e‬ات ‪a‬دار` ‪ 61‬ى‪.‬‬
‫* ‪ 0‬ـ ـ ل ) "ــ‪ L‬ى( أو أ‪’U‬ــ‪r f‬ــ‪ /‬ـ ر ‪ e‬ــ— ‪ d‬ـ أن ـ ا ا ـ ل ‪¸+0‬ــ‪ /‬ا ‪ V‬ـ ف ا _* ـ ب ‪ ‘ *N‬ـ أو ا‪ jš‬ـ‬
‫أو ا‪ oÐÚD1 jš‬ا ي ‪ 0 8‬ز وزﻩ وأ‪ 1 oÐæL 0 d e‬إ‪ ˜L#‬ام ا ‪8‬ت ا ¸‪. ¦5‬‬ ‫‪1‬د‪ Æs‬ا ا [‬
‫و ــ‪ 7‬أ ــ‪ 0 /‬ـ ا ـ ‪8‬ت ‪ N8‬ـ ــ‪ 7‬ا ـ م ‪ N‬را‪ #‬ـ ‪ O‬ـ * \ ـ اف ا &‪,‬ــ‪ .‬وا ‪ L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ا ‪X‬ــ‪ f¡ W‬ــ[ ‪@A‬ــ‪ A Ž‬ـ م‬
‫‪ M‬أو وز ا ل‪.‬‬

‫‪ ،MN # 2‬ص ‪235-224‬‬ ‫‪ +A- 1‬د ' ‪5# ]š‬م" ا &‪ ,‬ك ا ‪ ¤‬وا ‪ OP‬ءة ‪ +¸q#‬ر` "‬

‫‪90‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫و ـ ‪ e‬ـ ‪8‬ت ـ ‪ L‬ـ د ا ـ ‪8‬ت ا‪ ' ™š‬ـ ‪rN‬ــ‪ /‬ـ ر‪@A‬ــ‪ Ž‬أ‪ #‬ـ س ‪ Ld‬ـ ‪1 ¿Ÿ‬داء ا ‪ @ O‬ـ ـ ا ‪ ¡O‬ـ‪f‬ات ا " ـ ‪ ، N‬إذ‬
‫‪P+0‬ــ‪ 7‬ا‪Pjš‬ــ> ‪@A‬ــ‪ Ž‬أداء ا &‪,‬ــ‪ .‬ـ ‪3‬ـ ء ر‪d‬ـ ـ ى ‪a‬ر ـ ء ا ـ ي ‪ 0‬ـ ـ "ــ‪ L‬ى ‪1‬داء ‪+N‬ـ ورا ـ ‪+ ،7‬ـ ‪"h‬ـ ‪A‬‬
‫ـ ﻩ ا ـ م ا ـ ي ‪ P h‬ــ½ ‪ „s‬ـ ط‬ ‫‪ @A‬ــ‪ VO Ž‬ــ> و ‪"O‬ــ‪fF‬ا ‪ L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ا‪ š‬ر` ـ ‪ +U‬ـ ‪ D‬ـ ‪ 0‬ــ‪ 0 >L‬ـ " ــ‪ L‬ى ‪1‬داء ‪ ,N‬ـ ءا ‪ @A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ 7 *¦ +L A +‬ا &‪ ,‬ك أو ‪ BR"; M` G 7A‬ا‪.J_™š‬‬
‫ـ ر وا‪e‬ـ ‪P+0‬ـ‪@A 7‬ـ‪ Ž‬أ‪# #‬ـ ا‪Pjš‬ـ> ‪@A‬ـ‪Ž‬‬ ‫* ‪ ?d 0‬م ‪1‬و ` ت *‪fF0 +‬ا ˜‪ L‬رة ‪ 7 — e‬ا [ ‪0‬‬
‫"ــ‪ L‬ى أداء ا &‪,‬ــ‪+Pe .‬ـ د‪ D‬ـ ـ ‪ 0 .‬ــ[ ·ــ[ ا ـ ‪fF0‬ا ‪X‬ــ‪0 W‬ــ‪ >L‬إ‪ L6‬ر ـ ‪"e‬ــ[ أ ‪BR +‬ـ ‪ e‬ــ— ‪ L0‬ــ‪F‬ن إ‪_A‬ـ ء ~ــ‪/‬‬
‫ا ا را ‪. ®"¥‬‬ ‫ر وز‪ N d‬رأ ‪+‬‬
‫و ‪D L‬ـ‪ + 1 T‬ـ ا ‪"¥‬ـ® \ي ـ ر‪@A‬ــ‪ Ž‬ـ ى إر & ‪G‬ـ ‪e<N‬ـ أ ـ اف ا &‪,‬ــ‪3 .‬ـ‪ 2‬ا ‪ L‬ـ > و‪@A‬ـ‪ Ž‬ـ ى أ ‪ +‬ـ‬
‫ا ا ‪ V‬ف ‪ A + &"¥ N‬أ اف ا &‪..,‬‬
‫ــ‪M‬‬ ‫*و‪3‬ـ ح ا ـ ‪ +* fF0‬ـ راء و * ـ *‪F‬ن‪ ،‬إذ ‪gL h‬ــ‪ f‬ــ‪ 7‬ا ا ــ‪ /‬ا ‪+V‬ـ ا ‪X‬ــ‪ W‬ـ ك و ـ ‪V‬ـ د > ـ ‪#‬ــ® ‪/‬‬
‫‪ 1‬اف ا _* ‪. ¤‬‬
‫‪ (D -3‬إ‪ E‬رو ) † ا ‪ t‬م ا …ي _ إ‪ ~ 1‬ا ‪ ,‬س !داء‪:‬‬
‫ر‪ d‬ـ ا ‪ +,‬ـ ذج ا ˜‪ O*L‬ـ * ـ س ا ‪X‬ــ‪# , W‬ــ[ ‪1‬داء‬ ‫‪0‬ــ‪ >L‬إ‪ L6‬ـ ر‪#1‬ــ* ب ا ‪# ,‬ــ[ ـ س ‪1‬داء و ذ ــ‪ • .‬ـ‬
‫‪ 3‬ع ا ‪ > L‬و ذ ‪ D * .‬ف ‪ Ž@A‬ا ‪ +,‬ذج ا ي ‪ ¿Ÿ Ld :_ h‬أ‪f’U‬د‪ 2 D‬ا‪ A‬ة ‪ /¸ M &_ T r‬ﻩ ا ‪+,‬ـ ذج‬
‫و ‪ [ 0‬أن ‪ r0‬ن ا س ‪ A 3‬و ‪ 56 7 7P+0‬ا ‪fF& L‬ا ‪ qd 7A WçP‬ا س‪.‬‬
‫و ‪ ˜L"h D‬م ‪ .‬ا ‪ +,‬ذج ا ` ‪ 3‬ا ‪ /¸ +P‬ا ‪ fg‬ا‪ ، _™š‬و • ا‪ L6‬ر‪ ?d‬م ا س ا ‪>L0 [# ,‬‬
‫‪0‬ـ‬ ‫‪ D‬ـ س ‪1‬داء ا ‪ @ O‬ـ ‪Xe‬ــ‪P+0 o‬ــ‪ 7‬ر‪ Ld‬ـ ‪ N‬ـ ‪fF0‬ا ‪ 3‬ـ ‪ A‬و ‪ D‬ـ ‪"h‬ــ‪ ˜L‬م أ‪#‬ــ* ب ا ـ س ــ‪Ç‬داء ا ‪ @ O‬ـ ـ‬
‫‪1fF0‬داء أ‪. I0‬‬
‫ر‪ 2 ‡? : :‬س !داء ا ‪„T_ 8$ \ 3p8‬ا ‪: * _ # †\ P‬‬ ‫‪(D -4‬‬
‫ـ ــ‪ M‬ا &‪,‬ـ ــ‪ \ .‬ا ـ ـ ـ ـ ‪0‬ـ ــ‪ >L‬ر‪d‬ـ ـ ا ‪ L,‬ـ ـ ‪ ¿Ÿ‬ا ‪ * O‬ـ ـ ـ ــ‪Ç‬داء ‪ N‬ـ ـ ‪ J_™š‬و ‪ 1‬ـ ـ اف‬ ‫*‪ L‬ـ ـ ف ‪@A‬ـ ــ‪ Ž‬ـ ـ ى‬
‫ـ ـ ى‬ ‫ا ‪ 3‬ـ ‪ A‬ـ ' ـ رة ـ ‪ e ،fF0‬ــ— ــ‪ >L‬ـ ﻩ ا ر‪ d‬ـ ‪A‬ــ‪` G 7‬ــ‪ M‬درا‪ #‬ـ ~ــ‪ ,A /‬ـ ــ‪ ' ,A 7‬ـ ا ‪ L‬ـ >‬
‫ـ ا ﻩ ـ ا &‪,‬ــ‪¦ .‬ــ> ر‪ d‬ـ ا "ــ‪ L‬ى ا ‪ @ O‬ـ ‪r‬ــ‪ BÈ /‬ـ ‪ +N‬ـ ــ> ‪ 0‬ـ ﻩ ــ‪ 7‬ـ ‪ ،fF0‬و ‪ +N‬ر‪ d‬ـ ا "ــ‪ L‬ى ا ‪ @ O‬ـ ــ‪Ç‬داء‬
‫‪" N‬ــ‪ L‬ى ا ‪î‬ــ‪ WÐ‬ـ ~ ــ‪ /‬ـ ل ــ‪ 7‬ـ ‪8‬ت ا ‪ „¥‬ـ ط ‪P+0‬ــ‪ 7‬ا‪Pjš‬ــ> ‪ @A‬ــ‪ Ž‬ـ ى ‪ OU‬ء ـ ‪ O,‬ــ‪A 5‬ــ‪F‘ 7‬ــ‪f‬ﻩ ــ‪ 7‬أو ـ‬
‫‪i‬دارة و‬ ‫ا ‪ /+‬و ‪ ¿Ÿ Ld 2 + LN‬ا ر‪ d‬ت ا " ‪ 7P+0 N‬ا ' ل إ•‪ A > Ž‬م \داء ا &‪ .,‬و ‪ D‬س ا ‪ OP‬ءة ‪+ a‬‬
‫‪ 0‬ا ‪ +‬ا ‪Ç * O‬داء ا &‪ /rU .,‬أ‪ 6‬ا ‪ &LAa‬ر ‪ d‬ا‪ ä‬ا ‪ T I‬أو ا ‪ „s /~ …F +L‬ط » ‪.‬‬
‫‪ #:` (D -5‬ا‪ Y‬ت و ‪ J -( (#‬ض •‪ Š ‹Œ‬أ‪: ˆ‰ 1‬‬
‫ـ ا ـ ى ا ـ ي و' ــ‪ /‬إ ـ ا &‪ ,‬ــ‪ .‬ـ‬ ‫و ذ ــ‪ +N .‬ر‪ d‬ـ ‪1‬داء ا ‪ @ O‬ـ ‪ " N‬ــ‪ L‬ى ا " ــ‪ BR‬ف ــ‪1 7‬داء ‪ P+0‬ــ‪7‬‬
‫ــ‪ M‬ا‪_™š‬ــ‪ J‬و ‪ 1‬ـ اف ‪ +U‬ـ ‪ L0‬ـ د ‪ d‬ـ ع و ـ ى ‪ da‬ا ـ ت ا & ـ أو ا " ـ & ـ ا ‪ O,L‬ـ ‪ + ،‬ـ د ا ‪ L‬ـ ف ‪@A‬ــ‪Ž‬‬
‫‪ d‬ا ـ ت ـ ـ ا ‪L,‬ـ ـ ‪ ¿Ÿ‬و ـ ا ‪ gL h‬ــ‪f‬ذا ‪Ÿ‬ـ ـ ة ـ ـ ودة ‪ "s‬ــ® إذا ‪ D‬ــ‪ 1 T‬ـ ـ ‪,A‬ـ ـ ذ ــ‪ ،.‬إذ ‪ gL h‬ــ‪ "O f‬ــ‪fF‬و * ــ‪/‬‬
‫‪ da‬ا ت ا ‪L,‬ـ ‪ ¿Ÿ‬ر‪,U‬ـ أ‪# #‬ـ ‪ *+‬ـ ا ‪ L‬ـ > ‪ e‬ـ— ‪@A‬ـ‪3 Ž‬ـ ء ـ ا ا ‪"OL‬ـ‪0 fF‬ـ‪ N >L‬ـ— ا &ـ ا‪ /Ÿ‬ا ‪e L‬ـ ›‪j‬ـ ـ‪7‬‬
‫‪ da‬ا ـ ت ا "ـ & أو ‪n‬ـ‪ V j‬و ; `ـ ‪ da‬ا ـ ت ا &ـ ‪ ،‬و ‪ 0‬ــ[ * ـ‪ /‬و درا‪#‬ـ أو ـ ا ‪„¥‬ـ ط ا ‪X‬ـ‪V• W‬ـ ت ‪B-‬ـ‬
‫‪ da‬ا ـ ت و ‪ &q‬ــ‪ 2‬ا ‪ D5‬ـ ت ا " ــ&® ‪ V‬ـ ﻩ ‪ d‬ا ـ ت ‪ Xe‬ــ‪ o‬ـ در ا ‪ * O‬ـ ــ‪ A 2‬ـ م ا ‪ D L‬ــ‪ T‬ـ ا & ــ— ‪ +N‬ـ د‬
‫ﻩ ‪ d‬ا ت‪.‬‬ ‫ا ‪ L‬ف ‪? Ž@A‬‬
‫ر ا ‪: O,L‬‬ ‫‪ A‬ة ‪ A‬ا ‪ 7P+0 /‬أن ‪ r‬ن ا "®[ ا‬ ‫و‬

‫‪91‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪0‬ـ أو `‪BR‬ـ ‪@A‬ــ‪3 Ž‬ـ ء ا ‪ L‬ـ ح‬ ‫‪0‬ـ ‪ 1‬ـ اف ‪"Od‬ــ‪ V‬ــ‪ 7‬ا ‪ e ,‬ـ ا ‪ +P‬ـ أو ا ‪ ,‬ـ أو ـ‬ ‫*‪A‬ـ م ا ‪D‬ـ ـ‬
‫‪ 7 5‬ا ارد‪.‬‬
‫و‪ 23‬ا ـ ‪8‬ت ا ‪ _ _˜L‬ـ ‪' ,‬ـ‬ ‫*‪ A‬م ا ‪ D‬ا ‪ J _˜L‬و ‪ 2 0 D‬ذ ‪ .‬إ•‪ A Ž‬م ‪ è‬ا ‪ D‬ا ‪r‬‬
‫‪1‬داء‪ ،‬و ‪V‬ـ ا ‪ 0‬ــ[ ـ > ا ا ــ‪ /‬ا ‪X‬ــ‪ W‬و‪3‬ـ ‪@A %‬ــ‪ Ž‬أ‪# #‬ــ‪ V‬ا ـ ‪8‬ت ا ‪ _ _˜L‬ـ *‪U<L‬ـ ــ‪ 7‬ا‪#‬ــ‪ +L‬ار 'ــ‪ e5‬ـ ﻩ‬
‫ا ‪8‬ت س ‪ OU‬ءة ‪1‬داء ا ‪. @ O‬‬
‫*و د ‪ [ A‬ا ‪ > ?,L‬ا ‪ >Ÿ‬ا ي ‪ >L0‬إ‪ G‬رﻩ ‪ O,‬ا‪. _™š‬‬
‫*‪ A‬ـ م ـ ا ‪ ?d‬ـ م ـ ل * ‪ N D‬ـ و ـ ‪ f¡0‬ــ[ ‪ @A‬ــ‪ Ž‬ذ ــ‪ .‬ــ‪ A 7‬ـ م ـ ا ‪ t$‬ـ ات ا ‪ N D‬ـ ا ‪X‬ــ‪ k W‬ــ] ا ‪ D‬ــ‪T‬‬
‫‪i‬دارة دون إ‪ _N‬ء ‪.‬‬
‫*ا ا ‪ /‬و ا ? وف ا & ‪ Ü‬ا _ ‪..,& N‬‬
‫*و د ‪ A‬ب و ‪ Hï‬ات ‪ ?d‬م ا ‪ > L‬ا _&‪. M‬‬
‫‪ (D -6‬ا ~ ذ إ‪ B‬اءات ا ‘• ‪ n‬و ‪: ˆ•8‬‬
‫ـ أ‪#‬ــ& ‪ Bâ‬و ‪ 0‬ـ ا "ــ‪$‬و ت ‪P+0‬ــ‪ 7‬و‪3‬ــ‪ 2‬ا‪*jš‬ـ ل ا ‪5‬ز ـ ‪ 5L‬ـ ‪ da‬ا ـ ت‬ ‫‪ 0‬ـ ‪ da‬ا ـ ت و‬ ‫‪ h‬ـ‬
‫ا " & و ; ` ا & ‪ " m jn /OP0 +N‬رات ‪1‬داء "ـ‪A ،5& L‬ـ‪` G 7‬ـ‪ M‬ا ‪3 O‬ـ* ‪N‬ـ‪F‬ن ا &ـ ا‪ /Ÿ‬ا ‪e L‬ـ و إ‪ L6‬ـ ر‬
‫ــ‪" M‬ــ‪ L‬ى ‪O‬ــ‪ 2‬ــ‪ 7‬ا ‪ OP‬ـ ءة ‪D L0‬ــ‪" T‬ــ‪ L‬ى ‪1‬داء ـ‬ ‫أ‪#‬ــ*‪ ، V+‬و ‪Xe‬ــ‪P+0 o‬ــ‪ 7‬ا ‪+‬ــ‪ /‬ـ إ‪ G‬ـ ر‪_6‬ــ‪"; J‬ــ´‪ Ž‬إ•ــ‪Ž‬‬
‫ا ‪f¡O‬ات ا "‪ Ž@A *& L‬ى ا ‪ D‬و ا ‪3‬ـ ‪ A‬ـ ‪"O‬ـ‪ dafF‬ا ـ ت ـ ا ‪¡O‬ـ‪f‬ة ا‪ jš‬ـ و ‪@A‬ـ‪ Ž‬ـ ى ‪ *A‬ـ ا ـ ارات‬
‫‪a‬دار`ـ ـ ‪ Ø‬ـ ـ اء ا ‪ L‬ـ ـ ‪50‬ت ا ‪5‬ز ـ ـ و ا ˜ـ ـ ذ ا‪_™š‬ـ ـ ات ا ‪ 5‬ـ ـ ا ‪ # ,‬ــ& ‪ , L‬ــ[ ¸ ــ‪ /‬ـ ـ ﻩ ‪ d‬ا ـ ـ ت ¦ ــ> ‪ • L‬ـ ـ‬
‫' ت ا ‪5‬ج‪.‬‬
‫ـ>‬ ‫ـ ‪F61‬ــ‪&q0 f‬ــ‪F‬ن ‪,‬ـ ‪ +‬ـ ‪#‬ــ&‪ M‬أن ا‪ _™š‬ـ ات ا "ـ ‪ N‬و ا ‪X‬ــ‪¸+ W‬ــ‪ /‬ا ‪,‬ـ ا‪ a ä‬ا‪ Ÿ‬ـ أو ا • ‪ O‬ـ ‪ *+‬ـ‬
‫‪1‬داء‪ "· ،‬ــ‪ " %‬ــ‪ A * L‬ــ‪ I • 7‬ــ‪ V‬ا ــ& ‪ ،¹‬و ‪ BÈP‬ـ ‪ * rL‬ـ و ¡‪f‬ا‪ _N‬ـ ‪ +‬ـ ‪ +‬ـ ‪ BÈ N‬ـ ‪.‬و إن أي ‪ *6‬ــ‪ /‬أو ‪ D‬ـ ر ـ‬
‫إ‪ e‬ـ ا ‪ D‬ـ ‪ 0‬ــ‪ @A ¦$‬ــ‪ N Ž‬ـ ‪ Í‬ا‪_™š‬ـ ـ ات و ‪ @A‬ــ‪ ?d Ž‬ـ م ـ ـ > ‪1‬داء ‪ rU‬ــ‪ + ،/‬ـ ‪ 0‬ــ‪$‬دي إ• ــ‪ A Ž‬ـ م د‪ D‬ـ و ‪ 3‬ـ ‪ *+A A‬ـ‬
‫ﻩ ا‪ _™š‬ات ‪ +L" O N‬ة و ا „‪ /r‬ا ‪ 2 + ]k 0 • L‬ﻩ ا‪ _™š‬ات‪:‬‬ ‫ا ‪ 7 ،> L‬أ ‪ /‬ذ ‪ [ 0 .‬ا‬

‫‪92‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫!داء‬ ‫ا ‚& )‪ :(1-4‬إ‪ B‬اءات و ا‪D‬‬


‫ا ھ اف ا‬

‫ا داء‬

‫‪ $‬رھ و ‪4 4‬ھ‬
‫س ا داء‬
‫ا‬

‫‪23‬‬
‫‪0‬ر‬
‫ا ت‬ ‫ا‬ ‫=‬ ‫ا داء‬ ‫‪+‬‬
‫ا‬ ‫ا ت‬ ‫إ‬
‫‪1‬‬

‫إ ا ت‬
‫‪" #‬‬

‫(‪%‬‬ ‫) ا ‪ %‬دا(‬ ‫‪%‬‬ ‫‪ $‬و‬


‫‪ -. /‬ا‪,‬دارة‬ ‫ا تا‪" $‬‬ ‫ا‬

‫) ا ‪(%‬ر‬
‫(‬ ‫)ا " * ا‬

‫‪ ،MN # 2‬ص ‪.237‬‬ ‫ر ‪ +A:‬د ' ‪5# ]š‬م‪ ،‬ا &‪ ,‬ك ا ‪ ¤‬و ا ‪ OP‬ءة ‪ +¸q#a‬ر` ‪،‬‬ ‫ا‪$‬‬

‫‪93‬‬
‫ر‬ ‫كا‬ ‫أداء ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫‪ = E‬ا‬

‫‪¸+‬ــ‪ /‬ا &‪ ,‬ـ ك ا ‪ L‬ر` ـ ‪ A‬ــ[ ا‪ jš‬ـ ة ‪ LD‬ـ د‪ 0‬ـ و‪ ,LD‬ـ ا‪ jš‬ـ • ‪ ' 6‬ـ ـ •ــ‪ /‬ا ‪ _L‬ـ رات ا ـ ا ا ‪ ,‬ـ ‪،‬‬
‫ـ &‪ ,‬ك ـ ‪b‬ـ إ‪ 8‬و‪e‬ـ ات ا‪ LD‬ـ د‪ 0‬و ر`ـ ـ ‪1 V‬ول و ‪F61‬ــ‪f‬ز`ـ دة ‪Ÿ A‬ـ ا‪ BC‬و ذ ــ‪ .‬ــ‪6 7‬ــ‪5‬ل ـ ‪D > A‬ـ را‪BC‬‬
‫ا ‪ " ,L‬ـ وا‪ #‬ــ‪ +L‬ار`‪ BR‬ـ ا " ـ ق‪ .‬ـ ‪ .‬و ــ‪ 7‬أ ــ‪ /‬و' ـ ‪ V‬إ• ــ‪ HL& Ž‬ـ ‪ d‬ـ دا‪ +Ÿ‬ـ ; ‪ +‬ــ‪ @A /‬ــ‪ " Ž‬ــ‪F‬ن أدا¨‪ B‬ـ و‬
‫‪ & 0 M‬ا إ ‪ 7‬أ اف‪.‬‬ ‫_ ` ﻩ و ذ ‪ oXt .‬ا‪ š‬ا‪ fg h — e.[d‬ا ‪1‬داء ‪ 7A‬إ ‪ d r‬ا &‪.,‬‬
‫> ‪1‬داء وا ‪WX‬‬ ‫‪ 1 2‬اف ا "_ ة ‪ < ›0‬إ•‪*+A Ž‬‬ ‫و ‪ M L0 WXe‬ا &‪ 7 .,‬ى _ ‪ N‬ا ‪ ¿Ÿ L,‬ا‬
‫‪¸+‬ــ‪ /‬إ‪ e‬ـ ى و‪ #‬ـ ‪a /Ÿ‬دارة ا ‪ O‬ـ *‪ L‬ــ‪ M‬ــ‪ 7‬ـ ى إ‪ d‬ـ ز‪ 1‬ـ اف ا ˜__ ـ *&‪,‬ــ‪ .‬ا ‪ L‬ـ ري و أداة *‪„P‬ــ‪A T‬ــ‪7‬‬
‫‪ da‬ا ت ‪5 *+A WÊ ،‬ز ‪ „¥‬ط ا &‪ &"s 7A T„P Bl r .,‬ا ‪ 1 7 M L‬اف ا ˜__ ‪.‬‬

‫‪94‬‬
‫‪:‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫و‬

‫‪95‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ول‪ :‬ا "!ك‬ ‫ا‬

‫ا ‪ #$%‬ول‪!+ :‬م ا "!ك ) و و (‪!%‬ر&‬


‫ا ‪-‬ع ول‪ :‬ا ‪345‬ة وا ‪./-01‬‬
‫ا ‪-‬ع ا ‪!+ :67 8‬م ا "!ك ) و‬
‫ا ‪ #$%‬ا ‪ :67 8‬أ‪ ":‬ف ا "!ك ) و و = < ‪+‬‬
‫ا ‪-‬ع ول‪ :‬أ‪ ":‬ف ا "!ك ) و‬
‫ا ‪-‬ع ا ‪ >< = :67 8‬ا "!ك ) و‬
‫ا ‪ #$%‬ا ‪@ : 8‬ا? ا "!ك ) و‬

‫) و‬ ‫ا ‪ :67 8‬ا‬ ‫ا‬


‫ا ‪ #$%‬ول‪ :‬ا ‪!+‬م و ا وا ‪A‬‬
‫ا ‪-‬ع ول‪+ !+ :‬‬
‫ا ‪-‬ع ا ‪:67 8‬دوا ‪!+B A‬ر&‬
‫) و‬ ‫ا ‪ #$%‬ا ‪ :67 8‬أ& اف ا‬
‫) و و ‪ 0‬ت ا‪ D1E‬ا ‪+‬‬ ‫ا ‪ #$%‬ا ‪ $%1 : 8‬ت ا‬
‫) و‬ ‫ا ‪-‬ع )ول‪ $%1 :‬ت ا‬
‫و‬ ‫ا ‪-‬ع ا ‪ 0 :67 8‬ت ا‪ D1E‬ام ا‬

‫= (‪ G‬ا‬

‫‪96‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫ل )ا رف ا ‪ ( )$*+‬ا ‪ % /0‬و‪ .‬د دي‬ ‫‪،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ر رة‬ ‫&‪$%‬ت دول ا‬
‫‪8‬ت ‪ 72‬دل ‪ 456‬ا ‪$123‬ات و ا ‪ 1‬د ا ‪ * $‬و ا ر;* ‪,‬إ>= )ا رف ‪@A6‬ا?* ( ا ‪=BC $ D /0‬‬ ‫&‪ 6 :‬وع و‬
‫‪@AI‬و * و ;‪ $‬إ? ‪ 6‬أ د ‪$)$.‬ة‬ ‫ا ‪ EF G‬أو ا ‪@AI MF N‬و * و ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪،‬و ا‪ $JK‬ت ا ‪*6‬‬
‫‪$ =BC‬ار ا ‪ * ) C N (24) C 3‬و )‪ (7‬أ) م ‪ 7NW‬ع و‪$V‬ون ;‪،U‬و ‪$‬اد إ>= ‪ : G‬ن و‬ ‫‪: O‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ل ‪ F 6‬ا ‪ 6 OI‬و‬ ‫ل إ>= ا * أو ا ل ا * إ>= ا ‪ @^C _17‬أ ]‬ ‫\‪$‬ون ‪@Y7Z [+:‬ة‪,‬و \‪$‬ون ا‪ . `K‬إ>=‬
‫‪ 6 G a b‬ا‪ `K‬ا‪ E.‬و ا * د ا ‪ * :‬و ‪d‬دار‪. c‬‬
‫و ‪E n‬ا)‪ *+ C $‬ت ا ‪ h‬رة ‪@AI‬و * أ‪ * k l7m‬ج ‪$)$. *C 1 @Y7Z‬ة ا ‪ 17‬ك ‪ @Yi‬ا ‪ h )$*+‬وز ‪W M‬داء‬
‫ل ‪ .‬ءت ا ‪ 17‬ك‬ ‫‪ * C‬دي و ‪ : \ $* q‬ن ‪Y‬ن أو و;‪$o p‬د‪،‬و ‪ 1+ h*21Z‬ا ‪ 32‬رع ‪8Cd *. 1I‬م و‬
‫‪ $s )$‬ت ‪ C 1‬و‪ b r[b1 U* : V‬ة ا ;‪ p‬و ا ‪ :‬ن‪.‬‬ ‫‪@AI‬و * ا ‪ p u N /0‬و ‪ 6 :t‬ل‬
‫* ‪ h‬ر‪، c‬و‬ ‫‪ 17 6‬ك ‪@AI‬و * \ ‪ u 1‬ا ا‪ h p3w nN‬د ‪ 6‬ع ‪$ ) F ; _17‬م ‪ $s‬ت * ‪; \،v3o6‬‬
‫إدار‪ x c‬و‪ .‬د ‪ =BC 3‬ا‪ ) MJK‬ا ;‪ * + x $‬م \‪ $b‬ت‪،‬أو ‪ c 3D‬ا ‪8‬ت‪،‬أو إ م ا [ ت ‪ =BC‬ا;‪n‬‬
‫ا ‪@AI‬و * و ‪ O ) u‬أ‪$o u‬ي *‪$‬ان ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫ول‪:‬ا "!ك ) و ‪.‬‬ ‫ا‬
‫أ‪ C‬ب ~‪ ) 4‬ا‪ `K‬ب‬ ‫ا‬ ‫&‪$%‬ت ا [‪@A‬ة \‪Y‬ن ‪ 1950‬و ‪ 1970‬رات ‪، %‬ا\ ‪$‬أت \•د‪ s‬ل ا ‪Y6@Ao‬ن إ>= ا‬
‫‪ • 1 +k‬دور ا ‪ *. 1I‬ا ‪. $‬‬ ‫د‪ s‬ل ‪ 6‬ا ‪ n*7‬و ا ‪، €c 32‬و‬ ‫ا * ‪W‬و>= ‪ 1914‬و‬
‫و‪C N‬‬ ‫ا‬ ‫‪* 6‬‬ ‫‪6‬ﻩ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫و;‪ $‬أ‪ l7m‬ا‪$b N‬ام ا ‪ *. 1I‬ا‪ 1C O)$`K‬ا ‪8‬ز ‪+‬‬
‫‪ h‬ز‪،‬وو‪ 6‬ة ا ‪ +‬ت ‪ C‬ا ‪8‬ء و ‪ NW‬اق‪،‬و ا ‪$‬رة ‪ c =BC‬ا ‪ h 1‬ت ا‪$)$„K‬ة وإ) ‪ %‬إ>= ا ‪8‬ء أي ‪ :‬ن‬
‫‪ G‬ن و أي و;‪ p‬أرادوا‪،‬و ذ _ ‪ cE h*2‬دة ا ‪ 36 1‬ا ‪ C 1‬ا ‪ . *6‬و ? ذ _ ‪ ،x+G‬ر [‪ %‬م ا‪ $JK‬ت ا *‬
‫ف ‪ x‬و‪ .‬د ‪ =BC G‬ا ‪. I7t‬‬ ‫‪ h‬د ‪ …*[1‬أ‪ C‬ل ‪@^C‬ا‪ MJK‬إ>=‬ ‫‪ =BC‬ا‪ o ،MJK‬ل ا [‪ I‬ة‬
‫ا ‪ #$%‬ول‪!+ :‬م ا "!ك ) و و (‪!%‬ر&‬
‫ا ‪-‬ع ول‪ :‬ا ‪345‬ة وا ‪../-01‬‬
‫ا\ ز ] ‪ u u‬ا ‪ t2‬ر ا ‪ 17‬ك‬ ‫&‪$%‬ت ا ‪ k 3‬ا ‪8s *6‬ل ا ‪@YsW c t‬ة ‪@Y7Z N‬ا ا ‪ *. 1I‬ا ‪*I17‬‬
‫‪1‬‬
‫‪E‬ا) ‪$)$C‬ة‪.‬‬ ‫‪x o‬‬ ‫‪@AI‬و * ا ‪ $ D /0‬ا ‪ O)$k u h‬و ‪ C [+ b‬ا ‪ 17‬ك ا ‪)$*+‬‬
‫‪ h‬ل ا ‪ 17‬ك ;‪ $‬و‪@A6 $1 $.‬ة ‡ ‪$\ •[6 ، +c‬ا) ا ‪ 1* 73‬ت †‪ %‬ت ‪ C 1m‬ا ‪ +‬ت‬ ‫و‪ _& q‬أن ‪ €*7‬ا ‪* +‬‬
‫ا ‪ . /0‬ءت ‪ h nN + h*21Z‬ل ا‪$b N‬ام ا ‪$; x \ *7 I‬رة ‪ =BC +F u‬ا ‪ cEb‬و ‪ .@AN‬ع‪.‬و إدا ‪G p G‬‬
‫ا ‪ C‬ت ;‪ $‬أ‪ 6‬دت ‪@YOZ‬ا ‪…u‬ﻩ ا ‪ 17 6 ، C 1‬ك ‪ u‬أ‪…u@ˆZ‬ﻩ ا ‪ C‬ت ا‪ [ N‬دة‪.‬‬
‫ع ا ‪ U+ b •:17‬ا ‪$‬ول ;‪‰ $‬‬ ‫‪ @Y ‰‬ا ‪ *+‬ت ا ‪ €*7 \ *6‬ا ‪ =BC * +‬دو دون ‪6، u@Yi‬‬ ‫و‪) q‬‬
‫‪…4Š‬ﻩ ا ‪ *1‬ا‪$)$„K‬ة‪ *7 Z %† 3• 6 •[6.‬ا ‪ m‬ا ‪ _17‬ا ‪EZ‬ي ا [ •‪ C Banque de France/‹Œ‬م ‪،1969‬و ‪ C‬م‬
‫‪ 1977‬أ•‪ t‬ا ‪ h :‬س ‪$ m s 1„K •:c W‬را‪$ N‬ى إ ‪ * :‬إ‪ .‬اء ‪8c o‬ت ا ‪@AI‬و * ‪ 1+‬د ‪$b 3D‬م ‪*. 1I 456‬‬
‫‪ G‬ا [ ;* أورو‪*V‬‬ ‫‪.‬و ‪ C‬م ‪1)$ \ 1979‬‬ ‫‪q‬ت و ا ‪ +‬ت ا ›‪ p4‬إ>= ? ورة ‪ % *7‬أ ] ا ‪ c o‬ا‬
‫\‪ C$‬ة ا‪W * „K‬ورو‪ €c 32+ *V‬ا > ‪ ،‬و ‪ *; [ pOk‬ا ‪$‬ول ‪ rCW‬ء ‪ =BC‬ا‪$b N‬ام ا ‪ *. 1I‬ا‪ ; O)$`K‬ع‬
‫ا ‪ 17‬ك‪،‬و [• ‪ C h x]`œ W‬ا ‪$‬ول ‪ *6 1)$1IN‬وا * \ ن‪.‬‬

‫* ‪ ،‬ا ‪W 7‬و>=‪ ،2012 ،‬ص ‪.11‬‬ ‫• ‪$mŸ‬ارات ا‬ ‫‪@AI‬و * ‪ ،‬ا ‪EZ‬ا‬ ‫‪،UN ) 3k UN ) - 1‬ا ‪ 17‬ك‬

‫‪97‬‬
‫و‬ ‫ا‬ : ‫ا‬ ‫ا‬

،‫ ك‬17 ‫ ل ا‬h ‫ ت‬+ ‫* ا‬. 1I ‫ام‬$b N \ ‫ ى‬sW ¡ p u‫ ا‬$ 6 ، * ‫و‬$ ‫] ت ا‬1 ‫ ت و ا‬¢*% \ €+ ) *6 ‫أ‬
C * ‫ د دو‬1 ‫ ا‬1 * ‫ ا‬u ] \ €+ *m >‫و‬$ ‫ ري ا‬h ‫ ن ا‬+ ‫ة‬$o ‫ ا‬W 1„K ‫رت‬$m‫ أ‬1978 ‫ م‬C •[6
C h 1‫* ا‬ ‫ ا‬G t ‫ ا‬N‫را‬$\ C C h * ‫و‬$ ‫ رة ا‬h ‫ ا‬6 i p[+G ‫و [• ا م‬، * ‫@و‬AI ‫ ا‬F N‫ و‬€c ‡
1
. [+ b ‫ول ا‬$ ‫ ك ا‬17 ‫ن ا‬Y\ ‫ د‬1 ‫ ا‬1 * + ‫ا‬
‫!م ا "!ك ) و‬+ :67 8 ‫ع ا‬- ‫ا‬
‫ ك‬1\ ‫" أو‬Electronic banking " * ‫@و‬AI ‫ ك‬17 ‫ ا‬O ‫ ك ا رة‬17 ‫= ا‬BC €+ /0 ‫` ت ا‬œ ‫ ا‬$)$ ‫ ك ا‬1u
Home " >°± ‫_ ا‬17 ‫" أو ا‬Remote Electronic Banking"$ C * ‫@و‬AI ‫ ك‬17 ‫"أو ا‬Internet banking "p @A
Web "vc ‫ ك ا‬1\ ‫" أو‬Service Banking Self" * ‫ * ا …ا‬$JK‫ ك ا‬17 ‫" أو ا‬Online Banking"MJK‫= ا‬BC _17 ‫" أو ا‬Banking
@^C _17 \ + ‫ ا‬x C‫ ز أ‬h ‫ أو ا‬x \ 3k ‫@ إ>= ;* م ا * \•دارة‬YtD % * h6 ‫` ت‬œ ‫ف ا‬8 s‫= ا‬BC‫" و‬Banking
2
."$ C $JK \" 4¸C@^ ¹ ‫ و‬x7i ) p;‫ ن وو‬: ‫ و أي‬v I ‫ل أو ا‬°± ‫ ن ا‬G ‫ اء‬N p @A I7&
‫…ﻩ‬%6 ،‫ ت‬+ ‫* ا‬1 ‫@و * و‬AI ‫ رة‬h ‫ س ا‬N‫= أ‬BC F ‫ ; د) ت ا ; * ا‬$k‫@و•• ا‬AI _17 ‫ ا‬O ) ‫و‬
U+ b ‫ و‬O)$`K‫ل ا‬ F N‫= و‬BC $ ¹ ‫ رﻩ‬7 C \ ••‫@و‬AI _17+ º;‫` * • و ا ا‬K‫ د ا‬. ‫ت ا‬$Z‫ أ‬/0 ‫@ة ¡ ا‬YsW
.p @A u‫ * أ\ ز‬+ ‫ ت‬:7& €c ‡ ‫ ع‬x ‡ t• ‫[*… و إدارة‬1 *1 ‫ ا‬F N ‫ا‬
U*† ‫@و * و‬AI EF G ‫= ا‬BC ‫ م‬/0 ‫ ت ا * ا‬3N» ‫ ك أو ا‬17 ‫_ ا‬+ 4~‫= أ‬BC * ‫@و‬AI ‫ ك‬17 ‫ ا‬Uc D I c‫و‬
3
.€+ ‫ ن‬‰\ *6 ‫ ت ا‬$JK‫ ا‬6 G )$ ‫ ت‬+ ‫ل و ا‬ *. 1I ‫ ل‬h O)$`K‫ ا رات ا‬6 G
F ; _17 ‫ ع‬6 ‫ د‬h p3w 4¸I (Web Banking)‫( أو‬Internet Banking) vc ‫ ك ا‬1\ ‫ أو‬p@A ‫ ك‬1½\ r)‫ ف أ‬D Z
_17 ‫ ا‬E„¾ ‫•ذا‬6 ،MJK‫= ا‬BC 3 ‫ د‬.‫ و‬x ، & ‫ ري‬t2N‫ ري إداري ا‬h > n; \ ،v3k‫ ت * و‬$s ‫م‬$ )
n; •[ @^C ‫ ت‬$b\ ‫ * م‬+ % $; ‫ دة ا‬C ) /0 ‫ ا‬7 ‫ ا‬n;‫„ ء إ>= ا ا‬œ ‫` ا‬K‫ ن ا‬G $s ‫ أداء‬C x3[
p G ‫ ت‬$s I7t ‫= ا‬BC ‫م‬$ * ‫ ت‬3N» ‫@و * أن‬AI ‫ ك‬17 ‫ان ا‬$* 36 1 ‫) ت ا‬$o u‫ أ‬$k‫ \ إن ا‬،_17 ‫ا‬
. ‫ا‬ ‫]* ا‬1 ‫ ¿ ت‬tD ‫ ا ر‬u 1 \ ‫ي أو‬$*+ ‫ ا‬u 1 \ ‫ ك‬17 ‫= ا‬BC ‫ ا‬Ik
‫ز‬8 ‫* ت ا‬h @^ ‫ ا‬6 G =BC x ; ‫ ي‬o) ‫( و‬p @A I7&) I7t ‫= ا‬BC G ‫ د‬.‫ و‬x ‫ف‬ u ••‫@و‬AI _17 ‫وا‬
4
،x\ ‫ د‬. ‫ ن‬: ‫ أي‬€c ‡ C ‫ف‬ \ m JK‫ ا‬x C‫ أ‬6 :\ ‫ ن \ * م‬VE+ ‫…ا ا ف‬u l*2) À*k، *6 ‫ ل ا‬CÁ
5
.‫ ب إ>= ا ف‬u… ‫ إ>= ا‬x3[1\ r) ‫ دون أن‬x 8 6 G‫ ز‬h \ x l 3¹ ‫ ا ف‬x ‫ ﻩ‬6 ) Ms N‫وذ _ \ ا‬
6
.‫ة‬$)$. •• 7 ‫ ء ر و‬t•‫ إ‬q$\ p @A @^C % ‫ ء ر‬t•‫ إ‬nN ‫ ا‬o ‫ ﻩ ا رف‬h ‫ ا‬u ••‫@و‬AI _17 ‫وا‬
‫ د‬h p3w ¡ /0 ‫ ك ا‬17 ‫_ ا‬+ u‫ ر‬7 C \ ‫ ك‬17 ‫…ﻩ ا‬% Uc D =>‫ إ‬m ‫ ا‬11I ) \ 3 ‫[ ت ا‬c ‫= ورد ا‬BC ‫ ءا‬1V‫و‬
$123 ،MJK‫= ا‬BC 3 ‫ د‬.‫ و‬x 8 & c‫ ر‬t2N‫ ا‬c‫ إدار‬c‫ ر‬h * ; \ ،v3k‫ ت * و‬$s ‫م‬$ ) F ; _17 ‫ ع‬6
7
. ‫ء‬8 + $%. ;‫ وا‬p;‫ ع و‬N‫[ وأ‬+: ;‰V‫ ن و‬‰\ *6 ‫ ت ا‬$JK‫ ا‬6 G )$ \ ‫@و * ) م‬AI EF G ‫= ا‬BC

I[ ‫ دارا‬،‫ي‬EZ ‫_ ا‬17+ * F ‫) و‬$ 1 ‫ ت ا‬N *3 ‫? ء ا‬ u ‫@و * و أ‬AI ‫ ت‬C 6$ ‫* و ا‬6 ‫ت ا‬8 ‫ا‬،‫ ل‬7; $ k $*3 ‫ ا& ف ا‬1
.18-17‫ص‬،2013،=>‫و‬W 7 ‫ا‬، º „K‫ا‬
.11‫ ص‬،€\ N n. ، * ‫@و‬AI ‫ ك‬17 ‫ا‬،UN ) 3k UN )2
.28‫ص‬،2008 =>‫و‬W 7 ‫ا‬، tÃ+ F‫داروا‬،‫* ت و ا * ت‬7 ‫دوات و ا‬W: * ‫@و‬AI 6@Y ‫ا‬،‫ت‬8 ‫ا‬$7 ‫@ ا‬Yu‫ ا [ ح ز‬$7C ‫و‬،‫ ي‬t ‫ ري ا‬$ o † 3
.147‫ص‬، 2006، ‫ ب‬I+ O)$`K‫ ا‬3N» ‫ا‬، *V ‫ان ا‬$+7 ‫@و•• ا‬AI ‫ا‬ ‫ا‬، [N $ k‫ا‬4
.10‫ص‬،2005 c‫ر‬$1INd º „K‫ ا‬I[ ‫ دارا‬، * ‫@و‬AI ‫ ك‬17 ‫ ا‬،/Ä*½1„K‫ ا‬$ o ‫وح‬$ ‫و‬،/Ä*½1„K‫ ا‬$ o @Y1 5
6
GUY HERVIER, le commerce électronique, France, 2001, P50.
.07‫ص‬،2011: 13 ‫ا‬،27‫د‬$ ‫ا‬، )‫ م ; د‬+ + ‫اد‬$Ì *+G +h ،"Ë6 ‫ ل و ا‬7 ‫* رات ا‬s ‫ و‬%‡ ‫@و * أ‬AI 6@Y ‫"ا‬،‫ي‬$1& N ; v)‫أد‬7

98
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫و= < ‪+‬‬ ‫و‬ ‫ا ‪ #$%‬ا ‪:67 8‬أ‪ ":‬ف ا "!ك )‬


‫ا ‪-‬ع ول‪:‬أ‪ ":‬ف ا "!ك ) و‬
‫‪ $‬أ ‪ p27‬ا ‪$‬را‪ N‬ت أ ‪ p27‬أن ‪ 1u‬ك ‪8‬ث ‪ m‬ر أ‪ 17+ *N N‬ك ‪: O p @A =BC‬‬
‫‪،‬و ‪…u l 3¹‬ا‬ ‫‪-1‬ا !‪ AM‬ا ‪ O ) :(Informationnel) 6L !$0‬ا ‪ 3‬ى ‪ /‹Ï NW‬و ا‪W $`K‬د•‪ tÃ+ a‬ط ‪@AI‬و•• ا‬
‫‪1‬‬
‫ا ;‪ + )$ \ _17+ n‬ت ‪ k‬ل \ ا ‪ xh‬و ‪ x h 1‬و ‪ x $s‬ا ‪. *6‬‬
‫و )‪ 1‬ي ‪…u‬ا ا ‪ 1‬ع ا‪ $JK‬ت ‪$C v½3 *½3• * $ ‡ b =BC‬م و‪ .‬د ;‪ 1‬ة ا ل ا ‪@AI‬و•• ‪I p @A @^C‬‬
‫أ‪$k‬ا ا ‪ s$‬ل إ>= ا ‪ I7t‬أو أ ] ا ‪ +‬ت ا ‪$‬ا‪ + *+s‬ف‪.‬‬
‫> \‪Y‬ن ا ‪ 17‬ك وا ‪8‬ء ‪ O‬ا ^@)‪$‬‬ ‫‪-2‬ا !‪…u l*2):(communicative) \] () AM‬ا ا ;‪ *+ C n‬ا ‪ 7‬دل‬
‫‪2‬‬
‫‪@AI‬و••‪ 7+‡ ¢7 D،‬ت أو ذج ‪ =BC‬ا‪،MJK‬و ‪ + )$ D‬ت ا * د وا‪ \ 3`K‬ت‪ 3[ N ،‬رات ‪،‬و )‪ 1‬ي ‪…u‬ا ا ‪ 1‬ع ‪=BC‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‡ b‬أ‪.=BC‬‬
‫‪ x 8s‬أن ) رس ا ‪ ¢w\ x ‡ t• _17‬ا ‪@AI‬و * ‪* + I ) Z،‬‬ ‫‪-3‬ا !‪ AM‬ا ‪ 1‬د]\)‪:(Transactionnel‬و ) ‪I‬‬
‫‪$N‬اد ;* ا [ ا ‪ ،@Y‬و إدارة ا ‪ 6$‬ت‬ ‫‪ x 8‬ا ‪@AI‬و *‬ ‫ا *م\ ]‬
‫‪4‬‬
‫ا ‪، )$ 1‬و إ‪ .‬اء ‪ 6 G‬ا‪ $JK‬ت ‪ N * 8 N‬اء دا‪ s‬ا ‪ _17‬أو ‪ s‬ر‪.x.‬‬
‫و ‪…u @^ ¹‬ا ا ‪ 1‬ع ‪ s @ˆZW u‬رة ‪8‡d =BC‬ق ‪ * C I ) À*k‬ا ف ا ‪ s$‬ل إ>= أ ] ا ‪ +‬ت ا ‪$‬ا‪*+s‬‬
‫‪ +‬ف و ‪ …*[1‬ا ‪ *+‬ت ا ‪. V +‬‬
‫ا ‪-‬ع ا ‪ >< =:67 8‬ا "!ك ) و‬
‫‪5‬‬
‫زا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * \ ‪°Y‬ات ‪ C u°Y‬ا رف ا ‪ )$*+‬أ‪: % u‬‬
‫ا ‪@AI‬و * دون‬ ‫‪-1‬ا‪ [ s‬ء ا ‪ €F‬ا ر;* ‪8 +‬ت‪ À*k،‬أن ‪ .d 6 G‬اءات و ا ا‪8N‬ت \‪Y‬ن ‡ ا‪ $JK‬ا ‪*6‬‬
‫ا‪$b N‬ام أي ورق‪.‬‬
‫‪$b N \ * C %‡ t• n*N‬ام &‪ p@A I7‬دون ا‪ . `K‬إ>= ا [ ع ‪ s‬ر‪، *.‬‬ ‫‪ l 6-2‬ا ‪ h‬ل أ م ا رف ‪@YÌm‬ة ا‪„ÐK‬‬
‫و ز‪ c‬دة ‪ O2N‬رو ا ارد ا ½‪ c t‬و ‪. u@Yi‬‬
‫‪-3‬ا ‪$‬رة ‪ =BC‬إدارة ا ‪ *+‬ت ا ‪ + *6‬رف ‪ [I\ p @A I7& @^C‬ءة‪ ،‬أي ;‪ Ì. n‬ا و‪ n* 3¹ > V‬ا ف‬
‫أن )‪ b‬رأ‪ 3 =BC Z W @ˆZ‬ى ا ‪ À*k ،‬ا ‪ ; ]1‬د) ا ‪ „Ñ‬أو ‪W‬و? ع ا ‪ *N *3‬ا ‪ 3‬ة‪ ،‬أو ا ‪+‬‬
‫ا ‪ * ، r6W *½c r‬رس أ‪ 7N 1 ¢w\ x C‬و )‪ n* . u tÃ‬أ ‪ o‬ء ا ‪.‬‬
‫‪$C-4‬م إ ‪ $)$o * :‬ا ‪ ) q À*k ، c %‬ى ‡ ‪ 6‬ا ‪8‬ت ‪@AI‬و * ‪ ، sÒ 4¸ G‬و‪ x„K D u‬ا ‪$)$ \ *. 1I‬‬
‫و‪ F N‬ا ‪Y‬ن ‪ +‬ف ‪ =BC‬ا ‪ c %‬ا ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫‪-5‬إ ‪ :‬ن ‪ Ë *+3D‬ا ‪ h 1‬ت ا ‪@AI‬و * ‪ O ،‬ا ‪ h 1‬ت ا ; * ‪ tIZ‬ف ا‪ 3`K‬ب و ا ‪ $*m‬و ‪. u@Yi‬‬
‫)‪ o‬ج إ>= ‪C N‬‬ ‫‪ h‬ل ا ‪8‬ت ‪@AI‬و * ‪،‬‬ ‫‪ @YÌD C N-6‬ا ا‪ $C‬ا‪ Z `K‬و ذ _ ا‪ 7Z‬ا ر ا ‪n¿ 3‬‬
‫‪ i *m‬ا ‪ ¿ t2‬ت ا ‪8‬ز ا‪…u 7Z‬ا ا ر ا ‪.n¿ 3‬‬

‫‪ *7‬ت و ا * ت‪،€\ N n. ،‬ص‪.39‬‬ ‫‪@AI‬و * ‪W:‬دوات و ا‬ ‫ري ا ‪ t‬ي‪ $7C،‬ا [ ح ز‪ @Yu‬ا ‪ $7‬ت‪ ،‬ا ‪6@Y‬‬ ‫‪$ o † -1‬‬
‫) ‪،UN‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص‪.14‬‬ ‫‪3k UN ) -2‬‬
‫‪ *7‬ت و ا * ت ‪، €\ N n. ،‬ص‪.39‬‬ ‫‪@AI‬و * ‪W:‬دوات و ا‬ ‫ري ا ‪ t‬ي‪ $7C ،‬ا [ ح ز‪@Yu‬ا ‪$7‬ا ‪8‬ت‪ ،‬ا ‪6@Y‬‬ ‫‪$ o † -3‬‬
‫) ‪،UN‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ ، €\ N n. ،‬ص‪.14‬‬ ‫‪3k UN ) -4‬‬
‫‪@AI‬و * ‪،€\ N n. ،‬ص‪.35-34‬‬ ‫ري ا ‪ t‬ي‪ $7C،‬ا [ ح ز‪@Yu‬ا ‪$7‬ا ‪8‬ت‪،‬ا ‪6@Y‬‬ ‫‪$ o † -5‬‬

‫‪99‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا ‪ #$%‬ا ‪@ : 8‬ا? ا "!ك ) و‬


‫و‪u‬‬ ‫ا ‪ 17‬ك ا ‪ . * kq *7+ )$*+‬ت ا * ا‬ ‫‪ [1‬د ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * \ ‪ $s )$‬ت ‪°Y‬ة ‪u@Yi C‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪E _17+ € o‬ا) ‪$)$C‬ة ‪@Yi C‬ﻩ ا ‪ 17‬ك ا ‪ 36 1‬و‪ N B) *6‬ف م ض أ‪E u‬ا) ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪:‬‬
‫‪-1‬إ ‪ d‬ا !‪!:‬ل إ]‪ i M j‬ة أو‪ h AE‬ا ‪gG0‬ء‪:‬‬
‫ا ‪8‬ء دون ا *‪ : \ $‬ن أو ز ن ‪Y‬ن‪% l*2 Z,‬‬ ‫‪ °Y‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * \ ‪$‬ر‪ =BC 4Ô‬ا ‪ m‬ل إ>= ; ‪$C‬ة ‪rc C‬‬
‫أي و;‪ p‬و‪ ‡ =BC‬ل أ) م ‪ 7NW‬ع و ‪ 6 ) u‬ا ا‪، * + k‬إ? ‪ 6‬إ>= أن ‪ c N‬ا ‪8‬ت ا ‪/0‬‬ ‫إ ‪ v+‡ * :‬ا‪$JK‬‬
‫‪2‬‬
‫ا ‪8‬ء ‪. 456‬‬ ‫‪…u°Y‬ﻩ ا ‪ 17‬ك ‪$cE‬‬
‫إن إ ‪ * :‬ا ‪ m‬ل إ>= ; ‪$C‬ة ا‪ @^Z‬ا ‪8‬ء‪ :) ،‬ن \• ‪ Ì‬ء ا‪$`K‬ود ا‪ Ì„K‬ا‪Y\ *6 *6‬ن ا ‪$‬ول و ا ‪ t‬ب‪.‬‬
‫‪ = m? (-2‬ت ‪ $ l -‬و ‪ ? k‬ة‪:‬‬
‫‪$‬م ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ 6 G‬ا‪ $JK‬ت ا ‪ *6‬ا ‪ ، )$*+‬و إ>= ‪ $s 457 .‬ت أ‪ @ˆZ‬را ‪W C u°Y p @A @^C‬داء‬
‫‪3‬‬
‫ا ‪$*+‬ي ‪: O‬‬
‫‪ M*3 :&-‬أ&‪ :‬ل ا ‪ tÃ‬ات ‪@AI‬و * ‪ C * 8Cd‬ا‪ $JK‬ت ا ‪. *6‬‬
‫‪-‬إ ‪$‬اد ا ‪8‬ء \ ‪ c‬ا ‪ $Z‰‬أر‪$ 4Ô$m‬ى ا ف‪.‬‬
‫‪ c ‡ )$ -‬د‪ n6‬ا ‪8‬ء ‪q *7 I+‬ت ا ‪ 45+C V `Õ‬ا ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫‪ *[*Z-‬إدارة ا ‪ Ö6 o‬ا * ) أ‪ %N‬و ‪$1N‬ات( ‪8 +‬ء‪.‬‬
‫‪ W c o c ‡-‬ال \‪Y‬ن ‪ \ 3k‬ت ا ‪8‬ء ا ‪. [+ b‬‬
‫‪ n =-3‬ا ‪:. d1‬‬
‫‪ 6‬ن ‪*+‬‬ ‫ر \ ‪ 17‬ك ا د) ‪ ،‬و‬ ‫) ‪ °Y‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * أن ‪ )$ U* :‬ا‪r[b1 $JK‬‬ ‫أ‪u‬‬
‫‪ C‬ا ‪….‬ب ا * ‪ •[6 ،‬درا‪ [+: \ m s c )$ N‬ا‪ $JK‬ت ا ‪ 1; @^C $‬ات‬ ‫ا ‪ [+:‬و ‪Y3o‬ن ‪ .‬د‪¡ 4Ô‬‬
‫إ>= ‪ 295‬و‪$k‬ة ‪،‬‬ ‫‪Y7 [+ b‬ن أن ‪ 6@^C $s )$ [+:‬ع ا ‪_17‬‬
‫إ>= ‪ [+:‬وا‪$k‬ة ‪8s‬ل ا ا‪ 6‬ت ‪. * Ò‬‬ ‫;‪8s p $‬ل &‪ 4 [+: \ p @A I7‬و‪$k‬ات‪،‬‬ ‫‪*6 4¸C‬‬ ‫‪Yk‬ن‬
‫‪-4‬ز‪ /‬دة ‪ p‬ءة ا "!ك ) و ‪:‬‬
‫ل \ ‪@^C _17‬‬ ‫‪ p @A‬و‪ C N‬ا ‪ h‬ز ‪ CW‬ل ‪ C‬ا ‪ 17‬ك ا ‪ )$*+‬أ?×= ‪ =BC 8%N‬ا *‬ ‫‪ n‬ا‪ 3D‬ع &‪I7‬‬
‫‪ p @A‬ا …ي ) م \‪ .d …*[12‬اءات ا ‪ /Ä Ã /0‬أ‪E.‬اء ‪@YÌm‬ة ا ‪ *;$‬ا ا‪$k‬ة \‪‰‬داء ‪ l*`Ø‬و \‪ [I‬ءة ‪* C‬‬
‫ا * إ>= ا ‪ * JÙ _17‬و ; \ ا‪ x*[† $k‬ا ‪ C )…+‬دة )‪ :‬ن ‪ +ÌtÃ‬ن ‪.x1C‬‬ ‫ا‬
‫‪ =-5‬ت ا ‪ M %‬ت‪:‬‬
‫‪ 6‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ $s‬ت ‪°Y‬ة ‪ .‬ل ‪ CW‬ل ا ق و ا ‪8‬ء ذوي ا ‪ 3‬ى ا ق ‪ $s O‬ت ‪7 N‬‬
‫ا ‪ *N‬و ا …‪ *7u‬ا ‪$o ¢[ $‬دة ا ‪8‬ء ‪ ; \ :& =BC‬ت ا‪ * F‬و \‪ s b‬ص‪,‬و ‪…u‬ﻩ ا ‪ ; 7‬ت \ ;‬
‫ا‪، Z W @^Z‬و‪ $s =BC tD‬ت ‪$ =BC * h‬ار‬ ‫ا‪$b N‬ا ‪ %‬أ‪ *+ 18 @ˆZ‬ن‬ ‫‪ •• N‬ا ‪ I /0‬ا *‬
‫ا‪ CW EZ‬ل‪ [Cd،‬ء ر‪ N‬م و ‪q C‬ت ا‪ $JK‬ت ا ‪ 6 ?Ú \ *I17‬إ>= ‪ @YOZ‬ا‪ $JK‬ت‬ ‫ا ‪ s ; \ C 3‬ص‪$s،‬‬
‫ا‪ sW m JK‬ى‪.‬‬

‫‪،UN ) 3k UN ) -1‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص‪.15‬‬


‫‪ $ o @Y1 -2‬ا‪،/Ä*½1„K‬و ‪$‬وح ‪ $ o‬ا‪،/Ä*½1„K‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪،€\ N n. ،‬ص‪.16‬‬
‫‪،UN ) 3k UN ) -3‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪،€\ N n. ،‬ص‪.17-16‬‬

‫‪100‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪Y+‬ن ‪ 4Š‬و ‪ c k‬أ‪ @ˆZ‬ا‪ * s‬را‪ $JK‬ت و ‪ 4›*C‬إ‪ q‬أن ا ‪$o‬ي ‪@^ZW‬‬ ‫‪ l*2‬ا ‪ 17‬ك ‪@AI‬و * ‪ *s‬رات أو‪+ nN‬‬ ‫و‪C‬‬
‫ا ‪8‬ء ‪ 456‬و‪ v+ ) u‬ا ف ‪$C ; @Y6‬ة ا ‪ *7‬ت‬ ‫) ‪ o‬ر ‪ k‬ل ‪$‬ى ‪…u * 6‬ﻩ ا ‪v3Z 6@Y‬‬
‫‪‰‬د) ا‪ $JK‬ت \‪ [I‬ءة ‪. * C‬‬
‫) و‬ ‫ا ‪ :67 8‬ا‬ ‫ا‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫\ ‪ t2 q‬ر ا ا‪ nN‬ا‪$b N‬ام ا ‪ *. 1I‬ا‪ CW O)$`K‬ل ا ‪ h‬ر‪، c‬‬ ‫ر‪ %‡ t• N‬ا‬ ‫‪ ‰‬ا ‪ 17‬ك ا ‪ h‬ر‪c‬‬
‫ّ‬
‫‪ n vN 12‬ا ‪ h‬رة ‪@AI‬و * ‪…u ،‬ﻩ ا *‪ Ì‬ا‪$)$„K‬ة ¡‬ ‫و‪ 4¸ W v+ c‬ا ‪ C 3‬إ)‪ h‬د ‪$)$. Ì*m‬ة ‪ +‬ا‬
‫‪ ¹‬ف \ ‪@AI 6@Y‬و * ‪.‬‬
‫ا ‪ #$%‬ول‪:‬ا ‪!+‬م و ا وا ‪A‬‬
‫ا ‪-‬ع ول‪+ !+ :‬‬
‫‪ Nk‬ب‬ ‫ا‪ $JK‬ت ا ‪ *6‬ا ‪;8‬‬ ‫‪C h‬‬ ‫‪@^C ] W l 3D‬ا‪ [ N F VE+ (online systems) MJK‬دة‬
‫‪ ) /‹ÞJÙ‬ر‪ o\ x V‬ا‪ vwN‬ا ‪@^C _17‬ا‪ JK‬ط ا ‪. *[ %‬و ‪…u‬ا )‪@YOZ $cE‬ا را‪ k‬ا ‪ 6 q À*k F VE‬ا ‪6@Y‬‬
‫‪@AI‬و * ‪ 45+C‬ا ‪ h \ M 6 1‬ا‪$b N‬ام ا زع ‪ 1+ >Ò‬د ا ‪ 6@Y‬ا ‪، *[ %‬و ا ‪ \ 6@Y‬ا‪ +N‬ا‪v+i‬‬
‫ا‪q `K‬ت ‪ *+ C‬ت ‪ ?@Yi‬ور‪ c‬و ‪ I‬أ)‪ r‬إ‪ .‬اء ا ‪ *+‬ت ‪ 3 =BC M 6 •w‬ى ‪ 3 =BC \ Bo‬ى ‪ /ß C‬دون‬
‫ا ع‪.‬‬
‫ل‬ ‫د \ ‪@AI d 6@Y‬و * ‪ u‬إ‪ .‬اء ا ‪ *+‬ت ا ‪ \ *6‬ق إ ‪@AI‬و * ‪ ،‬أي \ ‪$b N‬ام ‪ *. 1I‬ت ‪8Cd‬م و‬ ‫وا‬
‫‪W‬وراق ا * أو ‪ @Yi‬ذ _ أ‪ C‬ل‬ ‫ا‪$)$„K‬ة‪ N،‬اء ‪ v`Õ \ W €+ D‬أو \ ‪ n6$‬أو \ ‪ Fq‬ن أو \ ‪ c o‬أو \‬
‫ا رف ‪.‬و † ‪…u‬ا ا ‪ M 1‬ا ‪ :) q 6@Y‬ن ا * ‪ r‬ا ‪ 1 +‬إ>= ا ‪ ،_17‬إذ ) ‪ x1I‬ا * م \‪ Ë 7‬ا ‪ *+‬ت ‪n‬‬
‫‪ x°±‬أو ‪ ،x7 I‬و‪ h /à ¹ u‬وز ‪$‬ي ا ‪ :‬ن وا ‪ E‬ن‪.‬‬ ‫‪ x6‬و‪u‬‬
‫‪8s‬ل ‪ p@A‬و‬ ‫ل‪،‬أي‬ ‫‪@AI‬و * ‪ )$ ¡ _ …Z‬ا‪ $JK‬ت \ ‪ N‬ل ‪ *. 1I‬ت ا ‪ +‬ت و‬ ‫ا ‪6@Y‬‬
‫ا ز‪ C‬ت ‪ * Ò‬و ا ‪ :7t‬ت ا‪ m JK‬و ا ‪ U %‬ا ‪ 1‬ل و ا ‪ p\ O‬و ا‪ vN `K‬ا ‪ l*2 /Ä6 ،/‹ÞJÑ‬ا‪ $JK‬ا ‪ $ C *6‬و‬
‫‪1‬‬
‫‪8s‬ل ‪ C N 24‬و ‪ G‬أ) م ‪ 7NW‬ع و ‪ F 6 C 3‬و \ ‪ [+:‬ا; و‪$V‬ون ا ء ‪Y\ •• :‬ن ا ف و ا * ‪.‬‬
‫و‪ %[c D I c‬أ)‪ =BC r‬أ~‪ t•W 6 G ": 4‬وا ‪ *+‬ت ا ‪ u$ C ) /0‬أو ‪ u…*[1‬أو ا ‪@A‬و‪ \ % ác‬ا‪ N‬ا ‪F N‬‬
‫‪@AI d‬و * ‪ O‬ا ‪ U %‬وا‪ N `K‬ب وأ‪E%.‬ة ا اف ‪ >Ò‬و‪ p@A d‬وا ‪ cE[+‬ن ا ;‪ /ß‬و‪ ، u@Yi‬وذ _ ;‪ 7‬ا رف أو‬
‫‪2‬‬
‫ا »‪ 3N‬ت ا ‪ /0‬ط ا ‪8c o‬ت ا ‪ )$ 1‬إ ‪@AI‬و * "‪.‬‬
‫وا ‪@AI 6@Y‬و * أو ‪ ¹‬ف \ ‪ *+‬ت ا ‪@AI *6‬و * ‪ *; ¡،‬م ا ‪ 17‬ك \ ‪ )$‬ا‪ $JK‬ت ا ‪ *6‬أو ا ‪ I 7‬ة أو‬
‫‪ *k8m‬ا ‪ s$‬ل إ ‪ =BC 45‬ا ‪ t‬ر‪YZ‬ن ‪ 456‬و‪ t 6‬وط ا ‪c r‬‬ ‫\ ‪ ¹‬ف ‪8s‬ل &‪ :7‬ت ا ل ا ‪@AI‬و * ‪،‬و‬
‫‪3‬‬
‫ا ‪$o /0‬د‪ u‬ا ‪ 17‬ك و ذ _ ‪8s‬ل ا‪ $k‬ا ‪ =BC …6 1‬ا ‪ +*N G I7t‬ا ل ا ‪8‬ء‪.‬‬
‫ل ا‪$)$„K‬ة ‪ N.‬اء ‪v`Õ \ W €+ D‬‬ ‫و‪ *+ 6 _ …V‬ت ا ‪ \ *6‬ق إ ‪@AI‬و * أي \ ‪$b N‬ام ‪ *. 1I‬ت ‪8Cd‬م و‬
‫‪W‬وراق ا * أو ‪ @Yi‬ذ _ أ‪ C‬ل ا رف و ? ‪…u‬ا ا ‪ M 1‬ا ‪6@Y‬‬ ‫أو ا ‪ n6$‬أو \ ‪ F‬ن أو \ ‪ c o‬أو \‬
‫‪ x°±‬أو ‪ x7 I‬و‪/à ¹ u‬‬ ‫‪ x6‬و‪u‬‬ ‫‪ :) q‬ن ا * ‪ r‬ا ‪ 1 +‬إ>= ا ف إذ ) ‪ x1I‬ا * م \‪ Ë 7‬ا ‪ *+‬ت ‪n‬‬
‫‪ h‬وز ‪$‬ي ‪ : +‬ن وا ‪ E‬ن‪.‬‬
‫ا ‪-‬ع ا ‪:67 8‬دوا ‪!+B A‬ر&‬
‫‪1‬‬
‫إن †‪ %‬ر ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪ G‬ن ‪$C C [ h*2‬ة ‪: 4¸ m 1C‬‬

‫‪ - 1‬ر ا ‪ )$‬ا‪،$*+.‬و ا *‪ G \ 1‬ن‪ ،‬ا ‪@AI 6@Y‬و * و ا رف ‪@AI‬و * ‪ +h ،‬ا ‪،Àk 7‬ا ‪$‬د‪ .،10‬ان‪،2011‬ا ‪EZ‬ا‪، *+ •w s º „K‬ص‪.252‬‬
‫‪ $ o † -2‬ري ا ‪ t‬ي ‪ $7C ،‬ا [ ح ز‪ @Yu‬ا ‪q$7‬ت ‪ ،‬ا ‪@AI d 6@Y‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص ‪.28‬‬
‫‪ -3‬و‪ $ o *N‬ا‪$`K‬اد‪@Y & ،‬ي ري ‪ o ،â‹Ï‬د إ\ ا‪ *u‬ر‪ u ‡ ãK m ،‬ا ‪E‬ر; ن‪،‬ا‪ $JK‬ت ا ‪@AI *6‬و * ‪،‬دارا ‪@Y3‬ة ‪ tÃ+‬و ا ز¿‪ ،n‬ص‪.56‬‬

‫‪101‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫و ا > و ‪x1‬‬ ‫‡‪ C *7‬ا ع ا‬ ‫‪q‬ت و ا ‪ +‬ت ا ‪ /0‬أدت إ>= †‪ %‬ر ‪@YÌD‬ات ‪c u .‬‬ ‫رة‬
‫رة و ‪ C 1‬ا‪ C‬دا ‪ =BC‬أ ‪ x h‬ا ‪ *. 1I‬و رة‬ ‫‪ *6‬و *‬ ‫ا ‪ n+‬إ>= ‪ $s )$‬ت‬
‫ا ‪ +‬ت‪.‬‬
‫‪ p @A‬و ا ‪ /0‬أ‪äF b\ °Y po7m‬‬ ‫‪@AI‬و * و ‪m s‬‬ ‫\ ‪$b N‬ام ا ‪F N‬‬ ‫ا ‪ h‬رة ‪@AI‬و * ا ‪/0‬‬
‫‪ .‬ا ‪c‬‬ ‫†‪ %+‬و ‪%‬‬ ‫‪$)$C‬ة ‪ C u°Y‬ا ‪ h‬رة ا ‪ )$*+‬ا ‪ /0‬ا‪ C‬دت ‪…u‬ﻩ ا »‪ 3N‬ت ا * ا‬
‫ا ا‪@ANq å‬ا *‪ *h‬ت و أ‪ C v* N‬ا ‪ 17‬ك ? ورة ‪ * $s‬و ‪ 6 •w‬أو ‪$u‬را ‪ Á‬ال‪.‬‬
‫ا »‪ 3N‬ت ا * ‪…u‬ﻩ ا ‪ 36 1‬ا ‪ /0‬أ‪q po7m‬‬ ‫و‪ .‬د ‪$)$& 36 1‬ة \‪Y‬ن ا ‪ 17‬ك ‪ %r‬ا ‪ Ë 7‬و ‪u@Yi n‬‬
‫‪ ; =BC‬د) ت ا ‡‪ \ *1‬ا‪ p½32Z‬أ دا دو * † ‪ c o‬ا ‪ h‬رة ا * ‪.‬‬
‫‪E‬ا)‪ $‬د‪ s‬ل ا ‪ $)$‬ا »‪ 3N‬ت ا * ‪@Yi‬ا ‪ G & O *6‬ت ا ‪Y‬ن و & ‪ G‬ت ‪W‬وراق ا * و ‪4›36 1‬‬
‫ا ‪ 17‬ك‪.‬‬ ‫‪ 17+‬ك‪ À*k ،‬أ‪ po7m‬ا ‪…u $)$‬ﻩ ا »‪ 3N‬ت ) ‪$‬م ‪ C h‬ا‪ $JK‬ت و * ا ‪+‬‬
‫ا »‪ 3N‬ت ا * ‪ 3 n6‬ى ا ‪ [I‬ءة ا ‪*+*Ìt2‬‬ ‫و‪ .‬ب ‪W c‬داء \ [ ‪ 3‬ة ‪ N‬اء ‪ 17+‬ك و ‪u@Yi‬‬
‫‪، 4æ8‬و ‪ m s‬أن ا ‪ @YOI‬ا ‪8‬ء أ‪ o7m‬ا ) ‪ 7+‬ن ‪ $s‬ر‪ *6‬ا ‪ 3‬ى \ ‪[+:‬‬ ‫‪ )$‬أ‪$s r6‬‬
‫ا ‪ 36 1‬ا ‪°A‬ا)‪$‬ة \‪Y‬ن ا »‪ 3N‬ت‪.‬‬ ‫‪)$*[ 3 ، *36 1‬‬
‫د‪ s‬ل ا ‪ $)$‬ا »‪ 3N‬ت ا ‪ h‬ر‪ c‬و ; د) ت ‪ N‬ق ‪ CW‬ل ا ‪ *6‬و أ‪ +O W u‬ذ _ ;* م ‪Ë‬‬
‫ا‪+ . `K‬‬ ‫‪ m 4æ8‬رة ‪ V G‬ن ‪$b 3¹‬م ‪ $1C‬ا ‪ 32‬ق ‪ 456‬و‪> V‬‬ ‫ا ‪8o‬ت ا ‪@Y7I‬ة \ ‪$s )$‬‬
‫‪ n‬ا ‪ 17‬ك‪.‬‬
‫) و‬ ‫ا ‪ #$%‬ا ‪: 67 8‬أ& اف ا‬
‫‪2‬‬
‫‪$uW‬اف ) ‪: B) *6 % *Jœ I‬‬ ‫‪@AI 6@Y +‬و * ‪C h‬‬
‫‪.‬‬ ‫¡ و‪ 4› kEcE +*N‬ا ‪ 3‬ق ا‬
‫‪ Ë[s‬ا ‪.U* :‬‬
‫‪ 4Ô ‡ t• n*N +*N G@^ D‬دا‪ s‬و ‪ s‬رج ا‪$`K‬ود ا ‡‪. *1‬‬
‫‪ =BC *6‬ا ‪. I7t‬‬ ‫إ ‪ k‬ا ‪ +‬ت ‪ C‬ا‪ $JK‬ت ا ‪») /0‬د‪ 4ç‬ا ‪ _17‬دون ‪ $s )$‬ت‬
‫‪ k‬ل ا ‪8‬ء ‪ =BC‬ا‪ $JK‬ت ا ‪ *6‬أي و;‪ p‬و أي ‪ :‬ن‪.‬‬
‫‪Y+‬ن‪ *+ C C N [I À*k ،‬ت ا ‪@AI d c o‬و•• وا ‪ [b‬ض‬ ‫‪Y3o‬ن ا ‪Y\ ;8‬ن ا ف وا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫‪ €* o 4›[+G‬ر? ا ‪8‬ء و ‪ 4› c‬ا‬
‫إ‪ C‬دة ‪ N$1u‬ا ‪ ]1‬ا ‪ 6 ) \ *6‬ا ‪ ;$‬و ‪ Ë*[b‬ا ‪. [+:‬‬
‫و ا‪ *+ C .‬ت ‪ „K‬ا ‪ *7‬ت ‪ : 6 :‬ت‪ ] ،‬م ا ‪ +‬ت‬ ‫ا‬ ‫‪ c‬أ‪ v* N‬ا ; \ ‪ =BC‬ا‬
‫‪@AI‬و••‪ ،‬ا ‪Y+‬ن و‪E%.W‬ة وا ^@ا ‪ á‬و; ‪$C‬ة ا ‪ *7‬ت‪.‬‬
‫‪Y3o‬ن ا ‪ EZ‬ا ‪ + /‹Œ6 1‬ف‪.‬‬
‫رة ‪q h‬ت ‪ C‬ا ف و ‪ CW *+‬ل ا ر;* ‪ ،‬و‪ O c‬ذ _ ‪ C *+‬د ‪ =BC‬ا ‪ 1‬ذج‬ ‫ا‪$b N‬ام ]‬
‫ا ر;* وا ‪ :*t‬ت ا ‪ )$*+‬و‪ u@Yi‬ا ‪8‬ت ا ر;* ‪.‬‬
‫‪ h‬ز و ‪Y3o‬ن ا ‪ €6$‬ا ‪$ 1‬ي و ;* ‪ _+‬ا ‪ 6$‬ت و‪$ C N‬اول ا ‪¢w\ $ 1‬‬ ‫‪ 1C €* o‬ا ‪C 3‬‬
‫‪ C‬دت ‪ D‬ف ‪ %[ @Yi‬م ا ‪. C 3‬‬

‫‪ -1‬و‪ $ o *N‬ا‪$`K‬اد و آ‪ s‬ون ‪،‬ا‪ $JK‬ت ا ‪@AI *6‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص‪57-56‬‬


‫‪@AI‬و * ‪ ،‬دارا ‪@Y3‬ة ‪ tÃ+‬و ا ز¿‪، n‬ص‪.59‬‬ ‫‪*6‬‬ ‫‪ - 2‬و‪ $ o *N‬ا‪$`K‬اد‪@Y &،‬ي ري ‪ o ،â‹Ï‬د إ\ ا‪ *u‬ر‪ u ‡ ãK m،‬ا ‪E‬ر; ن‪،‬ا‪ $JK‬ت ا‬

‫‪102‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ @Y6‬أ ا ‪ +‬ت و‪ ‡Á 4›c N‬اف ا ‪. [+ b‬‬


‫‪@AI‬و•• إ? ‪ 6‬إ>= ا ‪ +; u، C 3‬ا ‪ U* :‬و‪ $ c‬ذ _ ‪ tw‬ا ‪ [1‬ت ‪d‬دار‪c‬‬ ‫ا‬ ‫و أ‪E u‬ا) ا‬
‫ا ‪ h •\ +‬ز ا ‪8‬ت و‪$C \ ، v3k‬م ا‪ . `K‬إ>= ‪ O2N‬ر ا ‪ U+:‬إ; ا [ وع ا ‪ *6‬و ‪$C ä*+‬د‬
‫ا ‪Y+‬ن \ ‪ 6 ?Ú‬إ>= ‪ $s )$‬ت * و ‪$)$. *6‬ة ‪8‬ءم ا‪ . * k‬ت ا ‪ O F VE‬د‪ n6‬ا [ ا ‪ @Y‬و ‪À)$o‬‬
‫ا ‪ +‬ت ا‪ê \ m JK‬ر‪$m‬ة و‪ v`é‬و ‪ ë 7 c o‬ا‪ \ 3`K‬ت و‪. u@Yi‬‬
‫) و و ‪ 0‬ت ا‪ D1E‬ا ‪+‬‬ ‫ا ‪ #$%‬ا ‪ $%1 : 8‬ت ا‬
‫‪Y+‬ن ‪ 4Š‬و‪ c k‬أ‪ @ˆZ‬ا‪ * s‬ر ا‪ $JK‬ت و ‪ ، 4›*C‬إ‪ q‬أن ا ‪$o‬ي ‪ o ) @^ZW‬ر‬ ‫‪ l*2‬ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪ *s‬رات أو‪+ nN‬‬
‫‪ k‬ل ‪$‬ى ‪…u * 6‬ﻩ ا ‪ v3Z 6@Y‬ا ‪8‬ء ‪ 456‬و‪ v+ ) u‬ا ف ‪$C ;@Y6‬ة ا ‪ *7‬ت ‪‰‬د) ا‪ $JK‬ت‬
‫\‪ [I‬ءة ‪ ، * C‬و ‪…u I‬ا ‪ n1 ) q‬و‪ .‬د ‪…u C á Ã ‡ b‬ﻩ ا‪. $JK‬‬
‫) و‬ ‫ا ‪-‬ع ول‪ $%1 :‬ت ا‬
‫‪1‬‬
‫ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪: B) *6 O ،‬‬ ‫‪ 1u‬ك ‪$C‬ة ‪ 7+‬ت أ‪ vh) *N N‬ا‪u 6‬‬
‫‪- 1‬ا ‪ 5‬ا ‪ 1 1‬ا ‪: " 1‬‬
‫م أ) ‪ t‬و‪ C‬ت ‪ ، *1‬و ا ‪ âà7‬ا ‪ * o‬ا ‪*1‬‬ ‫‪ 7+‬ت ا ‪@AI 6@Y‬و * و‪V‬‬ ‫‪$‬‬ ‫‪ $ D‬ا ‪ *Ã7‬ا ‪ * o‬ا ‪*1‬‬
‫‪q‬ت و ‪ *1‬ا ‪ +‬ت ا ‪ê * o‬ي ‪ ، $+7+‬ذ _ إن‬ ‫‪@AI‬و * ‪ p3w‬و‪ I ) q‬أن ‪ :‬ن ‪E‬و ‪âà\ C‬‬ ‫‪6@Y +‬‬
‫ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪ CW ¢w\ âìo‬ل ‪@AI‬و * وا ‪ h‬رة ‪@AI‬و * ‪،‬وا ‪ v+‬ا ‪ r •wF‬ن أ‪ C‬ل ا ‪@AI‬و * ‪`í‬‬
‫ا ‪ +‬ت ‪q q \ O ) ،‬ت ‪ ،‬و‪$ V‬ر ‪ [Z‬ءة ا ‪ âà7‬ا ‪ ، * o‬و‪ N *N 8N‬ت ا ‪ 3‬ق‬ ‫و? ن د‪ s‬ل آ و‪•+N‬‬
‫> و ‪$)$o‬ا ا ‪ N *3‬ت ا ‪ $s \ c 3‬ت ا ‪ âìo 86 ، p@A q \ MV‬ا ‪ I7t‬وأ‪ % C‬دون ‪E‬ا)‪ $‬أ‪$C‬اد ا ‪YZ@At‬ن‬
‫‪q‬ت و‪…u‬ﻩ ا ‪ 3‬ر‪ O V‬أ‪ $o u‬أ م أ‪ C‬ل ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪.‬‬ ‫ا …ي ‪[+G %; ¹‬‬
‫وا ‪ 1‬ا ‪ 17+ •• O‬ء ا ‪ *1 \ O ) /0o‬ا ‪ +‬ت ‪E%.W À*k ،‬ة وا ^@ ‪ *h‬ت وا‪ +`K‬ل وا ‪ [I‬ءات ا ½‪ c t‬ا ‪$‬ر‪V‬‬
‫وا † ‪@Ak UF‬ا‪ ، *6‬و‪…u‬ﻩ د‪ C‬ا ‪ .‬د و ‪ N‬ار‪ c‬وا ‪ ، 36 1‬و ‪ $ ¹‬ا ل و‪$k‬ﻩ ا ‪ v+‬ا ‪ \ ، •wF‬ا‪@AN‬ا *‪ *h‬ت‬
‫ا اؤم ‪ n‬ا ‪ 7+‬ت و‪ 8N‬ا ^@ا ‪ á‬وا ‪ ]1‬ا ‪ r 7‬ن ‪ * D‬ا ‪ \ *1‬رة ‪ ]1‬و‪ +C 6‬و? ن ‪$b N‬ام ‪O W‬‬
‫‪q‬ت و ‪ *1‬ا ‪ +‬ت ‪$)$o \ O 4~•6‬‬ ‫وا ‪ F N *+3‬ا ‪ *1‬أ ‪ m 1C C‬إ‪@AN‬ا *‪ *h‬ا ‪ 17‬ء ا ‪k /0o‬‬
‫‪q‬ت ا ‪$‬و ‪ ،‬و اء ‪$u‬ف ا ‪ s$‬ل ‪ NÁ‬اق ا * ‪ n‬ا‪ . * k‬ت ا ‪ c‬ا ‪*1‬‬ ‫أو ‪ c‬ت وأ‪ i‬اض ‪ N c‬ق‬
‫‪q‬ت‬ ‫‪ G t+‬ت ا‪ ، m JK‬وا ‪ N *3‬ت ا ‪ * c 32‬وا‪ * $JK‬وا ‪ * *]1‬ا ‪Y‬ن ا‪ C‬د‪ r u‬ن ا ‪ N 36 1‬ق‬
‫و ‪ r‬ن ‪….‬ب ‪ O2N‬رات ‪…u‬ا ا ع‪ ،‬و ‪°A *]1‬ا ت ‪ • $‬ا‪ $JK‬ت ‪ @Y) $)$o n‬و ا‪ [m‬ت ا‪ $JK‬ا ‪°Y‬ة ‪،‬‬
‫و ‪ @Y) 4› $‬ا و‪ 7 8N‬دل ا ‪ +‬ت و‪ 4›c N‬و‪ *m s‬ا ‪YZ@At‬ن ‪ ،‬و ‪ ‡d @Y6‬ر ا •• ا ا‪ ãï‬ا …ي )‪$o‬د‬
‫‪°A‬ا ت ‪ =BC‬أ‡ اف ا ‪ ;8‬وأ‪@Ys‬ا ‪ $)$o‬ق ا ‪ s$‬ا‪ • :`K‬و ‪ $)$o‬أو ‪ c‬ت ا ‪ C$‬و ) ‪Y‬ن أن )‪ :‬ن ‪n*„Ñ2+ 8o‬‬
‫‪ O2N‬ري ;‪ 7‬ا ‪$‬و ‪.‬‬
‫‪-2‬ا !ادرا ‪ /-4r‬ا !ءة‪:‬‬
‫ا ‪ =BC F‬ا ‪ *1‬ا‪$ ¹ O)$`K‬‬ ‫إذ أن ‪ 6‬ا ‪ :‬ادر ا ½‪ c t‬ا »‪ +u‬وا درة ‪ =BC‬أداء ‪ W‬ط ا‪$)$„K‬ة ا‬
‫ا ‪ 7+‬ت ا ‪ r‬ور‪ r c‬ن ا ‪ o‬ل ‪ o‬ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪ ،‬وذ _ ‪ v+ ) W‬ا ا‪ m‬ا ‪ B*u‬وا ‪$‬ر‪ :+ /ðc‬ادر‬
‫‪ U+ b‬ا † ‪ UF‬ا [‪ *1‬وا * وا ‪ * c 32‬و ‪ t2N‬ر‪ c‬و ‪d‬دار‪. c‬‬

‫د‪،‬ا ‪$‬د ا ا ‪،2011n‬‬ ‫ا ‪$+7‬ان ا ‪d *+G +h ، *V‬دارة و ;‬ ‫‪@AI‬و *‬ ‫‪ k‬د ‪ E‬ن ‪،$%6‬إ ‪ * :‬ا ‪ o‬ل ‪ o‬ا ‪6@Y‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ص‪.10-9‬‬

‫‪103‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪-3‬ا ‪ A i 1‬ا ‪ s1t‬ات ا ‪: " 1‬‬


‫إن ا‪ 7Z‬ا رات ا ‪ *1‬ا‪ $ ¹ O)$`K‬ا ‪ 7+‬ت ا ‪ 17 %‬ء ا ‪@AI 6@Y‬و * و ‪ „K 6 ، u°Y‬د وا ] ر ‪c sÒ‬‬
‫‪ n €[ ) q‬ا ط ‪ 6‬ص ا ‪ ، °Y‬و‪ Ök8c‬أن ا رف ا ‪ xh q *V‬دا‪ o F‬ا ‪ c‬د) ا; ‪ o‬م ا‪ ، $)$„K‬إ~‪ ] Ã 4‬أداء‬
‫‪ ، c sÒ‬ور‪ :) V‬ن ا ^@ر ا‪ =BC *tJK‬أ ال ا ‪Y u 3‬ن وا‪ * .‬ز ا ‪ ، ‡ b‬و‪ u‬أ ‪ u‬م و? وري ‪• •w x1I ،‬‬
‫‪ v+‬ا ‪C 3‬‬ ‫‪ n‬ا ‪$h 3‬ات ‪k 4¸I ،‬‬ ‫ا ‪ c‬د) ‪ ،‬و‪ •[1V‬ا ‪$‬ر ‪ /à D q‬ا ‪ c‬د) ا; ‪ o‬م ا‪ $)$„K‬ا ‪ 32‬ع ا‬
‫ا ‪ h‬ز ذ _‪.‬‬
‫‪-4‬ا ‪ m 1‬ا ‪:-G1t‬‬
‫[ ‪ *+C‬أداء أدوا‪@AI 4Ô‬و * ‪Nq \ ،‬‬ ‫‪@AI‬و * ا ** ا ? ‪ å‬وا ‪3‬‬ ‫‪ N v+‬ار‪ c‬أداء ا ‪6@Y‬‬
‫‪ /0 V‬ا‪ ، %+ C x.‬وا ‪ b‬ذ ا ارات و‪ .d‬اءات‬ ‫‪ 8N 6 ،‬أداء‪ u‬وا ; ف ‪ =BC‬ا‬ ‫\ ‪ %„K‬ت وا ‪ :‬ادر ا ‪b‬‬
‫ا ‪. 4¸ $`œ 7N 1‬‬
‫) و‬ ‫ا ‪-‬ع ا ‪ 0 :67 8‬ت ا‪ D1E‬ام ا‬
‫‪1‬‬
‫و ‪…u 3 1‬ﻩ ا * ت إ>=‪:‬‬
‫) و ‪:h< u@$ t5 v‬‬ ‫‪ 0 -1‬ت ا‪ D1E‬ام ا‬
‫;‪ 7‬ا ‪8‬ء )‪: B‬‬ ‫أ‪ u‬ا * ت ا ‪ o /0‬ل دون ا‪$b N‬ام ا ‪@AI 6@Y‬و *‬
‫‪$C‬م ‪ W 6‬ن و ا ‪ =BC c 3‬ا‪$b N‬ام ا ‪ 1‬ات ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫‪$b N V m‬ام) ‪ V m O‬ا ‪ Ì+‬أو ‪$C‬م ‪ 6‬ا ‪ tÃ‬ات ‪d‬ر& د) (‪.‬‬
‫‪ n‬ا [ وع ‪ & 7‬ة‪.‬‬ ‫ا‪$b N‬ام ا ‪@AI 6@Y‬و * و ا ‪\ C 1‬‬ ‫;‪ +‬ا ‪O‬‬
‫‪$C‬م ‪ 6‬ا ‪ %‬رات ا ‪8‬ز ‪$b Nq‬ام ا‪$C O ) $JK‬م ا ‪$b N \ 6‬ام ‪.(p @A‬‬
‫ا‪$b N‬ام ا ‪@AI 6@Y‬و * )‪ 1‬ي ‪ 7; vC8 =BC‬ا ‪ 17‬ك) ‪ 6 O‬ض ‪q C‬ت أو ر‪ N‬م إ? ‪.( *6‬‬
‫‪$C‬م ‪E%.W 6‬ة ا ‪8‬ز ‪$b Nq‬ام ا ‪ 1‬ات ‪@AI‬و * ) ‪$C O‬م ‪ N k 6‬ب(‪.‬‬
‫‪$C‬م ا ‪…4Š 6‬ﻩ ا‪ $JK‬ت ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫ز‪ c‬دة ا ‪ [+:‬ا ‪ =BC 7 @A‬ا‪$b N‬ام ا ‪ 1‬ات ‪@AI‬و * \ ‪ 7CW 456‬ء ا * ‪@A& : O ) *6 ?d‬اك‬
‫‪ ،p @A‬إ‪ .‬اء ‪.( *[ u :‬‬
‫و‪ .‬د أ‪ C‬ل ‪ o *16‬ل دون ا‪$b N‬ام ا ‪@AI 6@Y‬و * و;‪ p‬ا‪. . `K‬‬
‫‪$C‬م ا ‪ [\ 6‬ا‪ $F‬ا ‪ 1‬ات ‪@AI‬و * ‪.‬‬
‫و‪ .‬د ;* د ‪ =BC‬ا‪ U N $)$o O ) $JK‬أ‪ v`Õ+ =BC‬ا ‪$ 1‬ي(‪.‬‬
‫;‪ 7‬ا ‪._17‬‬ ‫? ‪ €c 3D U‬ا‪ $JK‬ت ا ‪*6‬‬
‫‪8s‬ل ا ‪ 1‬ات ‪@AI‬و * ) ‪ C O‬د ا ‪$123‬ي‪،‬ا ‪.( [I‬‬ ‫‪% )$ I ) q *6‬‬ ‫و‪ .‬د ‪ $s‬ت‬
‫) و ‪!" $ t5 v‬ك ا ‪ s1‬ر‪: /‬‬ ‫‪ 0 -2‬ت ا ‪ \w AE!1‬ا‬
‫‪2‬‬
‫‪ 1u‬ك ا ‪ $)$‬ا * ت ا ‪ * *]1‬ا ‪ o /0‬ل دون ‪ nN‬ا ‪ 17‬ك ا‪$b N‬ام ا ‪@AI 6@Y‬و * أ‪: % u‬‬
‫‪:1-2‬ا ‪ 0‬ت ا ‪G x"1‬‬
‫‪ €*7‬ا ‪ *. 1I‬و \ …ات ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪.‬‬ ‫‪$C‬م ;‪d C 1‬دارة \ ‪$„K‬وى ; د)‬
‫‪$C‬م و‪ .‬د ‪°Y \ 6‬ات و ا [ ا‪.$F‬‬

‫‪@AI‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص‪185‬‬ ‫‪ $ o † -1‬ري ا ‪ t‬ي‪،‬و ‪ $7C‬ا [ ح ز‪@Yu‬ا ‪$7‬ا ‪8‬ت‪،‬ا ‪6@Y‬‬
‫‪@AI‬و * ‪ ،€\ N n. ،‬ص‪193-191‬‬ ‫‪ $ o † - 2‬ري ا ‪ t‬ي‪،‬و ‪ $7C‬ا [ ح ز‪@Yu‬ا ‪$7‬ا ‪8‬ت‪،‬ا ‪6@Y‬‬

‫‪104‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ 6‬روح ‪$\d‬اع‪.‬‬ ‫‪$C‬م‬


‫ا ‪ .‬دة \ ‪._17‬‬ ‫ا‪ €6‬و •‪ „Õ‬م \*¸‪ 4‬و \‪Y‬ن أ ] ا‬ ‫‪$C‬م ا‬
‫‪ ê \ +‬ن وا ‪. c 3‬‬ ‫‪N *N 6‬‬ ‫‪$C‬م‬
‫‪ G 6‬در ‪ t‬ي ‪$‬رب‪.‬‬ ‫‪$C‬م‬
‫‪8‬ك \‪. * o *. 1I *Ã‬‬ ‫‪$C‬م ا‬
‫‪ :2-2‬ا ‪ 0‬ت ا‬
‫ار [ ع ‪ O2N U* :‬را > ‪ O‬ار [ ع & اء ‪E%.W‬ة و ا * و ا ‪$‬ر‪ vc‬و ‪. u@Yi‬‬
‫‪.‬‬ ‫ار [ ع ا ‪d U* :‬دار‪ O c‬إ•‪ t‬ء و‪$k‬ة إدار‪b c‬‬
‫‪$C‬م ‪ ä* b‬ا ‪ ë+7 _17‬دوري ‪ $)$h‬و ‪ c‬ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪.‬‬
‫‪ 0 :3-2‬ت أ=‪-‬ى‬
‫و‪ 1u‬ك ا ‪ $)$‬ا * ت ‪ sW‬ى أ‪: % u‬‬
‫و ا‪ JK‬ف ‪$ 6‬ان ا †*[‬ ‫و‪ .‬د و ‪ 7; @YÌ +‬ا ‪Y+‬ن \ ‪ 17‬ك ا ‪ h‬ر‪ h*2 c‬ا ‪ @YÌ‬أداء ا‬
‫‪.8O‬‬
‫‪…u n‬ﻩ ا ‪ *7‬ت‪.‬‬ ‫ا ‪8‬ء ‪+‬‬ ‫‪$C‬م و‪ .‬د ‪$C‬د ‪G‬‬
‫‪$‬ى ا ‪8‬ء و;‪ +‬ا ‪. O‬‬ ‫ا ‪ [b‬ض ا ‪ å‬ا‬
‫‪$C‬م و‪ .‬د ; ا ‪Y‬ن ‪ n„ÑD‬ا ‪ 17‬ك ‪ /à7 =BC‬ا ‪@AI 6@Y‬و * ‪.‬‬
‫‪@AI‬و * ‪=BC‬‬ ‫‪$C‬م و‪ .‬د [‪ *r‬أو *‪ 7; °Y‬ا ‪ _17‬ا ‪EZ‬ي ‪ 17+‬ك ا ‪ nN /0‬ا‪$b N‬ام ا ‪6@Y‬‬
‫‪. u@Yi‬‬
‫‪$C‬م و‪ .‬د ‪ ¿ tD‬ت ‪…u *]1 * :k‬ﻩ ‪ CW‬ل و ‪ 4›) k‬و ? ن ‪. 4›c N‬‬
‫‪$C‬م ‪ s * o *. 1I *Ã\ 6‬ر‪. *.‬‬
‫ازد) د ا ‪Y\ 36 1‬ن ا ‪ 17‬ك‪.‬‬
‫رات ا ‪ *. 1I‬ا ‪ *6‬ا‪$)$„K‬ة‪.‬‬ ‫‪$C‬م ا ‪\ 6‬‬
‫‪$‬ى ا ‪8‬ء ‪8s‬ل ا‪ %„K‬د ا ‪@A‬و‪ : O ) *hc‬ا ‪$1‬وات‪،‬ا ‪ tÃ‬ات‬ ‫ا ‪ [b‬ض دور ا ‪ _17‬ا ‪EZ‬ي ز‪ c‬دة ا ‪ å‬ا‬
‫و ‪.( u@Yi‬‬
‫‪:‬‬ ‫=‪ :g‬ا‬
‫ل \ )‪ [I‬ا•‪ *3‬ب ا‪ $JK‬ت‬ ‫‪ *1 c‬ت ا ‪ +‬ت و‬ ‫ا ا ا ‪$C 3‬ة‬ ‫‪ $ ¹‬ا ‪$‬م ا ‪ñ 1I‬‬
‫‪ C‬ا ‪ x C‬ا ‪ ]1‬ا ‪ *6‬ا‪7Z‬‬ ‫‪@AI‬و * ¡‬ ‫ا ‪ [I\ *6‬ءة ‪ ، * C‬وإن ‪ 3k‬ا‪8Ì N‬ل ‪ *1‬ا ‪6@Y‬‬
‫‪،‬و ا‪ 36 1 MÌ? %.‬ا ‪ 17‬ك ‪ *½1.W‬ا ‪ %.‬أ‪…„K N N‬ب ا ‪8‬ء‪.‬‬ ‫‪ )$o‬ت ا‬
‫‪@AI‬و•ــ• ) ‪ h‬ـ وز ا † ـ ‪ UF‬ا ‪ )$*+‬ـ و‪4ç‬ــ‪$‬ف إ>ــ= ـ ‪ c‬و‪ N‬ـ ‪ F‬ــ‪ )$‬ا‪JK‬ــ‪ $‬ت ا ـ ‪ ، *6‬ور‪6‬ــ‪n‬‬ ‫‪ 6‬ـ ا ـ‬
‫‪ [Z‬ءة أدا‪ \ 4æ‬ـ ) ‪ó‬ـ‹‪ â‬و ا ‪*. 1I‬ـ ت ا‪O)$`K‬ـ و ‪BC‬ـ= ‪u‬ـ…ا ‪NW‬ـ س ‪N‬ـ ‪ p‬ا ـ‪$‬ول ا ‪ $‬ـ إ>ـ= ‪[b‬ـ*‪: Ë‬ـ *‪ U‬ا ‪*+‬ـ ت‬
‫ا ـ ‪ *6‬ا ‪ 0‬ــ‪ /‬ـ ـ ‪ ^C‬ــ@ا ‪1‬ـ ـ ات ‪@AI‬و * ـ ــ‪ *C$‬ا ‪;8‬ـ ـ ت وز‪c‬ـ ـ دة ار ‪7‬ـ ـ ط ا ــ‪8‬ء ‪ 4Š‬ــ…ا ا ‪ 17‬ــ_‪ .‬و ‪ 0k‬ــ‪ â‬ــ»دي ا ‪17‬ـ ـ ك‬
‫ل‪،‬و ‪ @A I7& ) k‬ـ‪ p‬ـ ‪* k‬ـ ل‪،‬و ?ـ ن‬ ‫‪ *1‬ت‬ ‫‪ =BC‬ا ‪Io‬‬ ‫‪@AI‬و * دور‪ vh) x 6 * [\ u‬ا‬
‫‪ N‬ـ ‪* . c‬ــ‪ n‬ا ‪ *+‬ـ ت ا ـ ‪، *6‬و ـ ‪Y‬ن أ‪ˆZ‬ــ@ ‪ ) k‬ـ \‪+b‬ــ‪ €‬إ‡ ـ ر‪à6‬ــ‪ô /‬ــ‪ b /‬ــ‪،ä‬و إ‡ ـ ر ‪ß*]1‬ــ‪ Io /‬ـ ذو &ــ[ ‪ *6‬ـ‬
‫ا ـ ا ـ و إ; ـ ر; \ـ ‪m‬ـ ر ?ـ \ ‪%‬ـ…ﻩ ا ـ ‪8‬ت وإ‪6 q‬ـ ن ‪3‬ـ ق ا ‪u‬ـ ن ) ‪o‬ـ ل ـ ا ‪7i‬ـ ـ ‪] D‬ـ* ا ‪N :‬ــ‪v‬‬
‫إ>= و‪ .‬ب ‪ *+‬ا‪. F 3JK‬‬

‫‪105‬‬
‫ك‬ ‫دس‪ :‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬

‫‪106‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫ول‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا‪ #‬ل &‪%‬‬ ‫ول‪ :‬ا " م و ‪$‬‬ ‫ا‬


‫كا‬ ‫ا ' )( ‪ 67 :‬را ‪ 4‬م ‪0123‬ا‪ . /‬ا ‪ *+ ,- #‬ا‬ ‫ا‬

‫كا‬ ‫ا ' )(‪ 8 / :‬ا‬ ‫ا‬

‫ول ‪: :‬ا‪ 9‬ا ك ا‬ ‫ا‬


‫كا‬ ‫ا ' )( ‪ #=7 :‬دات ا ;"‬ ‫ا‬

‫? ‪ >/‬ا‬

‫‪107‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ : ‫دس‬ ‫ا‬ ‫ا‬

: ‫ا‬
‫د وا‬ ‫ات‬ ‫ن‬ ، ‫ا د‬ ! ‫ " ا ات ا‬# ‫ ا‬$%& ‫ ) و " زال‬# ‫ ا‬$
F ‫ " ت ا‬/0‫ ق ا‬HI ‫ ع‬KL‫ و ا‬GATS +,‫ل ا‬-. " ‫ " ت‬/0‫ رة ا‬3, 4 5, 67 ،‫ك‬9:; ‫ ل ا‬7<‫@ <?> أ‬97 " @ A#*‫ا‬
‫ وث‬N 6" ‫و‬ ‫ ى ا‬.P ‫و‬ ‫وراق ا‬Q R # ‫ " ت ا‬/0‫ ن ا‬R S + ‫ < م ا‬95I UV9 ‫ا ا‬W, ‫ك‬9:; ‫ ا‬$" ,
‫ و‬V9 9:Z ‫ ا‬S I ! ‫ ت‬K\]0‫ دة ا‬# " ‫ ت‬% ‫ا دور ا‬W, >^‫` إ‬X R ،‫ ل‬, ‫م و‬-<Y ‫ ل‬3" ! V9 9:Z, ‫ ات‬+[
[ a ‫" ن " ا‬b ‫ و‬9 K ‫ و ا‬5c ‫ ن ا‬R ‫ازن‬9 ‫ ا‬d 5, SV‫ك " ا‬9:; ‫ <?> ا‬Re ‫ ن‬،‫ ة‬V " ‫ " ت‬. ‫ر‬9$f
. ‫ ا‬9# ‫ ة ا‬g ‫] ة‬0‫ ة ا‬g+ ‫ ; ت ا‬H " ‫ ت و‬5, $V‫ا‬9 " % ‫ك ا‬9:; ‫ م ا‬hI 95I ‫ل‬95 ‫ا‬
‫ا كا‬ :‫ول‬ ‫ا‬
%& ‫ ل‬#‫ا‬ $ ‫ ا " م و‬:‫ول‬ ‫ا‬
‫ ا " م‬:‫ع ول‬A ‫ا‬
‫ ا‬D0E ‫ا‬ :B‫أو‬
:‫ة‬I J ‫ا " م و ا‬.1
7p ،‫ ت‬% ‫) ا‬$@‫ " أ‬j N ‫ك‬- "‫ و ا‬Z:; ‫ " ت ا‬/0‫ " ا‬S" k/0 ‫ك‬9:; ‫ ) ا‬, lmnR " % ‫ا‬ ‫ ف ا‬#L
‫ ا م‬d4 [ < ‫ اض‬rP ‫ اف و‬sP " ;p ‫ إ^> < د‬tu , F ‫ ا‬،‫ اض‬rP ‫ اف أو‬sP ‫ دة‬# " ‫ ا‬lmnR lv < d H
.wA:; ‫ ا ^ و ا‬xI ]0‫ ! ا‬ly " . ‫ و‬lzH%*nR
S497, 6" ‫ رة‬3 ‫و ا‬ ‫ ن ا‬R ‫ج‬W ‫ ا‬ly 7< 7| , F ‫ا‬ ‫ و} ا‬H a ‫ا‬ R |‫أ‬ ‫ <?> ا‬d H 7p
.SVP 49[ < : ‫ا‬
‫ و‬،SA ‫ @ @ ا‬s‫ د‬7 < R " % ‫ا‬ ‫ذج ا‬97I c‫ورو‬P <973 ‫]• ا‬€ I‫ ت ا‬: #K• ‫ ا ا‬R ‫ ت و‬:‚I 7ƒ ‫ ا‬lm 67
‫ﻩ‬Š$ S" A ‫ ا‬Š +: <973 ‫ﻩ ا‬Šs ‫> أ<| ء‬Œ‫ أ د‬1988 ‫ ! < م‬w* ƒ ‫ ا ! ا‬w K\ ‫ ا‬7,„ ‫ل ا‬-. " … ‫ذ‬
.1 @ K ‫ا‬
‫ك‬9:; ‫ ل ا‬7<‫) أ‬/• 7< 7V , ‫ ء‬V ‫ي‬Š ‫ " ا‬% ‫ك ا‬9:; R ‫ ص‬/0‫ ن ا‬Z ‫ ا‬$f 9# ‫ ا‬95I ‫ ﻩ‬3, ‫ا‬W, 6" ‫ و‬U < ‫و‬
‫ ل‬7<‫ ر@ أ‬7" ‫" ن أو‬n ‫ " ت ا‬aR ‫ ا م‬Sƒ" ‫ ى‬.P ‫@ [ ا‬9 ‫ ل ا‬7<‫ ) أ‬7• " •I ‫ ة‬V ‫ت‬e 3" ! $ 9.‫و د‬
. K : ‫ ا‬$V‫ا‬9" ‫ [ و‬a7 #‘‫ز‬9, ‫ ة‬N‫ ل ! إدارة وا‬7<P " # ‫ ا‬673R Z:; ‫| ا‬R ‫ ت ا‬% ‫ رأو م ا‬7ƒ•@
6‘9:, >?< ‫م‬9 , ‫ ة‬N‫ وا‬Z:R 7h:" ! ‫ ا‬r‫و‬ ‫ “’ ا‬f9 ‫ ا‬SAR ‫م‬9 " % ‫ك ا‬9:; ‫ ت ا‬$f :s " ‫و‬
2
.U,-Z%" 6 7V S5, ‫ و‬S 7# ‫ [ ; ت ا‬S F” ’“ f9 ‫ ل و ا‬7<• S"
: ‫ ا‬D0E ‫ا‬ D.2
— +a, >^‫و^> إ‬P V‫ ر‬R ‫ ف‬l˜ .P ‫ا‬Šs ‫ ™ أن‬N 6‘9: ‫ <?> "; أ ا‬Z:; ‫ ا‬ly 7< ! " % ‫ا‬ ‫ ا‬:•KL
7s‫ ل إ^> أ‬3 ‫ا ا‬Šs ! ‫ ن‬7 $ ‫ " ا‬# ‫ ى ا‬, ‫ و‬، I 7 “ ‫ [ ة‬a ‫ات ا‬Š R ‫ [ ة و‬a ‫ت ا‬e #" ‫ت أو‬e 7 N‫ا‬
^ R ‫ ى و‬.‫ أ‬$V " Ftš : ‫ﻩ ا‬Wp " W4W#L ‫ و‬$V " …:; ‫ ا‬5c‫ ) ر‬h#L >^‫› إ‬K ‫ ف ا‬lœ 6‘9: ‫ ا‬3 ,‫ ا‬g@‫ د إ‬7 <‫ا‬
‫ ™ أ ر إ^> أن‬N 3"W,9 ‫ " " ر‬9s I 7 “ ‫ [ ة‬a ‫ و ا‬6‘9: ‫ ن ا‬R -# ‫ را@ ا‬R ) s‫ ز " أ‬R‫ [ ة و أ‬a ‫ — •]) ا‬+a,
7` " UI‫ رأى أ‬7p ،‫ [ ة‬a ‫ — •]) ا‬+a, >^‫ف „دي إ‬9@ `‫ ا‬Y h+5 ‫ ت ا‬I9A" ‫ ن‬R ‫; ط‬,‫ت ر‬e #" ‫ ض‬+aI‫ا‬
1
- Georg Rich and Christian Walter. "The Future of Universal Banking," Cato Journal, Vol. 13, No. 2 [Fall 1993], p
289.
2
- Colvin, C. L. 'Universal Banking Failure? An Analysis of the Contrasting Responses of the Amsterdamsche Bank
and the Rotterdamsche Bank Vereeniging to the Dutch Financial Crisis of the 1920s', LSE Economic History Working
Paper Series 98 (2007) P 14.
.22‫ ص‬، 2008،‫ردن‬P ،‫ ن‬7< ، %\ S“‫ داروا‬،‫ك‬9:; ‫ ن ا وري"إدارة ا‬7N ‫ <; ا‬4„" ،F¡ K¢0‫ ا‬KN ‫ح‬- - 3

108
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا ‪ S“ K‬ا ‪ 7$‬ا ‪ >?< x3 F‬ا ;‪ …:‬ذي ا‪ " /0‬ا ‪) " A‬ا ;‪ …:‬ا ‪ (S" %‬ا< ‪ 7‬د‪ U, 7< ! s‬و ‪ 9s U, " .‬ا ‪! 6‘9:‬‬
‫وض و @•‪ 7ƒ‬رات‪.‬‬ ‫@•‪ 7ƒ‬رات و ا وض إذ ‪ ! 6‘9: U V N 5, U < x3‬ا ى ا‪ ]0‬ا! و ا ‪Œ :‬‬
‫ا ; ¨‪§ ،F‬ن "‪ )h#‬ا ;‪9:‬ك ا‪ ly " . 6‘9: •$3,‬و أ*‪ lzH%‬ا ;‪ Z:‬و زادت "‬ ‫و ‪ 4W 3 •I‬دة ا ‪ K :‬و ا‬
‫‪ S‬ا ‪ lz‬ا‪ /0‬ر©‬ ‫"‪ 7‬ر@ ا ‪ g@ k Ha‬ا‪ 5" ! « ,‬و ‪ j a‬ا ‪9‬ارد ! ا ‪ +‬ص ا ‪ª " $5:7, F‬ة ‪ K :,‬و‬
‫‪ g@ k Ha‬ا‪ « ,‬و ‪-. Z‬ل ا ‪ :‚I 7ƒ‬ت و " ¬‪§ s #‬ن ‪ UV9,‬ا ;‪9:‬ك‬ ‫ا ;‪9:‬ك ) ‪ k#L‬ا‪" 7 s‬‬ ‫‪،$‬‬
‫ا ‪ " S" A " -4W" ) R " %‬ا‪ " /0‬ت ا ;‪. Z:‬‬ ‫ا ‪ 3‬ر‪ 4‬أ•;® ‪ 95I‬ا‬
‫‪:‬‬ ‫‪0E9 4 .3‬ا ‪ D0E‬ا‬
‫‪1‬‬
‫‪:? 7‬‬ ‫‪ #" Sƒ7 ,‬ا ‪97%‬‬
‫‪ :1-3‬ا ‪ 4‬را ‪:*N‬‬
‫د )ا ‪ 3‬ر‪ ، 4‬ا ‪، < :‬‬ ‫أ‪9I‬اع “ ‪ 7‬ن ‪ SA‬ا ‪ < H‬ت‬ ‫‪Šs ) 5‬ا ا ‪ #‬ر <?> ا ;‪ …:‬ا ‪ S" %‬أن م‬
‫ا ‪W‬را< ‪ ،‬ا ‪ #‬ر‪ `X R ( 4‬إ^> ا@ ‪ H‬ب ا ‪9‬دا‪Šs ’ a" " 6°‬ﻩ ا ‪ < H‬ت "‪ 6‬ا ‪ ! 6@9‬ا ‪ @ ! 6‘9:‬ا‪ " /0‬ت‬
‫ا ;‪ H%*P S7%• Z:‬ا ;‪ Z:‬ا ‪ < >^9 , F‬دة ا م ‪9:R lœ‬ك @•‪ 7ƒ‬ر و ‪ 7<P‬ل‪.‬‬
‫‪:2-3‬ا ‪ 4‬را ‪:( O‬‬
‫‪ … e‬أن ا‪ " /0‬ت ا ;‪ Z:‬أ•;‪ :< Sƒ7, •5‬ا ‪ • :< " " s‬ا ‪ #‬ر ا ‪9:; w+ f9‬ك‪ ،‬إذ ‪ Z7‬ا ‪9‬ل ‪nR‬ن ا ‪! 6‘9:‬‬
‫@ ا‪ " /0‬ت ا ;‪ ² #& Z:‬ا‪ S¢0‬ا ‪ " ƒZ › ;H‬ا ‪ S %‬ا ‪ # , F‬ض ‪ $‬ا ;‪9:‬ك‪ ،‬و ن ‪Š$ Re‬ﻩ ا ;‪9:‬ك " ‪49H,‬‬
‫<‪ l³-7#¬ ly -‬و " ‪ ² :s‬ز ا ور ‪„, ²pP‬د ‪ U‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ " . ) , ! " %‬ت ‪-7# Z:R‬ء ‪ 7, ’ a,‬م <‬
‫‪.‬‬ ‫ا‪ " /0‬ت ا ;‪ Z:‬ا‬
‫‪:3-3‬ا ‪ 4‬را‪APQR‬ا‪:*+‬‬
‫د "‪< K& 7‬‬ ‫و ‪ • .‬ا ‪9‬دا‪ 6°‬ا ‪ + a‬و ‪ $lvV9,‬و ’ ا ‪ +‬ص‬ ‫&‪ 6 H K‬ا ;‪ …:‬ذو ا ‪ +‬وع ‪ 6 73,‬ا در ا‬
‫" أو " ‪9‬از‪ V I‬ا و &‪W#‬ز " ‪9‬ة ا ;‪9" ! …:‬ا‪ ; [ $V‬ت ‪ Y‬اض ا ‪ 5‬و ‪ly ; ,‬‬ ‫د‬ ‫! ‪ 7:, d 5,‬ا‬
‫ا ‪ 7 K‬ة و ‪ >?< xV9 R‬ا ف ا ‪ S" %‬ا ‪ +‬غ <?> ا ‪9 K‬ى ا و^ ‪ " < ƒ5R‬در‪9"P‬ال وا ‪ +‬ص ا‪ ]0‬ة ‪. $+ f9‬‬
‫‪0E9 4 :4-3‬أ?‪A‬ى‪:‬‬
‫| ’ ا ;‪ —#‬إ^> ‪Šs‬ﻩ ا ‪ #‬دور ا ;‪ …:‬ا ‪ , ! S" %‬و‪ -4‬ا ‪ %‬و< ت ا‪ ]0‬ة ‪ <§p‬اد درا@ ت و ‪-<Y‬ن < ا ‪ +‬ص‬
‫@•‪ 7ƒ‬ر‪ 4‬و ‪ 4 7ƒ•K7 $ 49KL‬و ‪ %•@ ) ,‬رة ‪9N‬ل ‪Šs‬ﻩ ا ‪ %‬و< ت ا‪ ]0‬ة‪ ،‬و دورﻩ ! ا م ‪ 7 # R‬ت ا‬
‫@•‪ 7ƒ‬ر‪ :@X 4‬د و ا ‪9‬ر‪ d4‬و ‪ %•@ ) ,‬رة ‪9N‬ل ‪ •Y‬ارات ا‪ ]0‬ة ‪ `X R‬إ^> دورﻩ ! @•‪ 7ƒ‬ر ! ‪P‬وراق‬
‫ا ‪.‬‬
‫و? ‪" V‬‬ ‫‪ WXA4Y : = U‬ا ك ا‬
‫‪:‬‬ ‫‪ WXA4Y.1‬ا & ا‬
‫أ‪ 67V‬ا ; ‪9ƒN‬ن <?> أن ا ;‪ …:‬ا ‪ 9s S" %‬ا ‪Š‬ي ‪W,‬ول ‪ U‬ا‪ ¢0‬ود ‪ R‬ن ا ;‪9:‬ك ا ‪ 3‬ر‪ 4‬و ‪9:R‬ك @•‪ 7ƒ‬ر ‪Z7 ™ 5R‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا \‪ [ %‬ت ا‬ ‫" "‪ 7‬ر@‬
‫\ ’ أي ‪ " 49[ K K¬ U# 7, F¡#& S" …:;p …:R‬ا ‪ª 7‬ات و ا‪ j“ /0‬ا ‪ <9:‬و <?> رأ@‪ $‬إزا ا‪ ¢0‬ود‬
‫‪ 7ƒ•@ ،‬ر و ‪ 7<P‬ل ( "‪ + K‬ا " ‪9µ‬رة‬ ‫ا ‪ R #: K‬ن *‪ [ %‬ت ا ;‪9:‬ك ا ‪ . + a‬ص )ا ‪ 3‬رة‪ ،‬ا ‪a‬‬
‫‪e ,‬ت ا‪ c9@ ¢0‬ا ‪ F‬أدت إ^> < أو ‪9@P I9‬اق ا ‪ ،‬و @‪ S" A, 95I #‬ا‪ " /0‬ت ا ;‪ Z:‬ا ‪ 3‬ر‪ l¶" 4‬و‬
‫@•‪ 7ƒ‬ر‪ 4‬و " ‪ U“-7< ;r R <9‬ا ‪9 |+ Š‬ن أن ‪ 3‬وا ى ‪ )$Z:R‬ا ‪9‬ا‪ . " ’ f9 <9: " 6 :" N‬ا‪7R )ly‬‬

‫‪- - 1‬ح ‪ KN‬ا‪ ;< 4„" ،F¡ K¢0‬ا ‪ 7N‬ن ا وري‪،‬إدارة ا ;‪9:‬ك‪ ،dR @ 6V " ،‬ص ‪.207-205‬‬

‫‪109‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫)أ@‪ )$‬و @‪ :‬ات(‬ ‫‪ 3‬وز ا ‪ <9‬ء د‪ .‬ري ا ‪ #‬وف ‪ )@ R‬ا ‪9‬دا‪ ’ a7R) 6°‬أ‪9I‬ا<‪، ( $‬إ^> ‪ + f9,‬ت أ‪ .‬ى "‪P Sƒ‬وراق ا‬
‫و درا@‬ ‫و •‪ :‬د ‪ 7ƒ•@ d‬ر ا ‪ <9:‬ا ‪ V9 :‬ت‪ < -| ،‬ر‪ —#¬ ;r‬ا ‪ ! 4 7ƒ•K‬ا‪9 ¢0‬ل <?> @•‪ 7ƒ‬رات ا‬
‫‪9@P‬اق‪ ،‬و ‪ 9, 7" s r‬ﻩ ا ;‪9:‬ك ا ‪9$+7R Š.n, F‬م ا ;‪ …:‬ا ‪ lzH%*Q S" %‬و ‪ ly " .‬ا ;‪ Z:‬و ‪§ … ŠR‬ن ا ;‪…:‬‬
‫‪9 5" H%*nR‬رة أو "‪ 5‬ودة ‪9 9$‬م ‪ H @ R‬ب ا ‪9‬ارد " ‪ 6 7V‬ا“®‬ ‫ا ‪ Z7 S" %‬أن ‪ UInR ’•9‬ا ;‪ r …:‬ا‬
‫ا ‪9‬د< ن و ‪ g‬ض " ا ‪ 9K‬ن ا ^ و ا ‪ :‬ي و ‪9"P 673‬ال " ‪ 6 7V‬ا در ا ‪ R N‬ون ‪ +,‬و ‪9‬م ‪’ f9 R‬‬
‫د |‪9 5" r UI9 < -‬ر !‬ ‫أ"‪9‬ا ‪ Vb 6 7]0 U‬ل و م “ ‪ 7‬ن ‪ 6 7]0‬ا ‪ %‬ا“® و ا ‪ N9‬ات و ا ‪ < H‬ت‬
‫*‪ V9 :7R U[ %‬ت "‪ : #‬أو ‪ V H :R‬ا "‪ 5‬دة و ‪§ … ŠR‬ن ‪ • .‬ا ‪ ºZ#:, 97%‬إ ‪ U, R KN >?< R 3‬و ‪U3“ I‬‬
‫‪ µ„, 7p‬إ ‪ R 3‬أ | <?> در‪ [ a" UV‬ة إ<‪.1U 7‬‬ ‫ا‬
‫و < ‪ U‬أ<‪ < • H‬ة ‪ #L‬ر‪ …:; ’4‬ا ‪ < ™ N S" %‬ف <?> أ‪:UI‬‬
‫‪-1‬ا ;‪ …:‬ا ‪Š‬ي ‪ " >?< S 5‬در أ"‪9‬ا ‪ S " U‬ا ‪ < H‬ت و ‪ 7 “ ®:7 SR R‬ن ‪ SA‬ا ‪ < H‬ت أ | ‪ 9$ ،‬ا ‪Š‬ي &‪>›K‬‬
‫ا‪ " /0‬ت ا ‪ l¼ H F‬ا ‪-7#‬ء ! أي "‪ A‬ن و و ‪ %& 7‬ؤون‪ ،‬و ‪ A Q R‬ل ا ;‪ Z:‬ا ‪ 4 F‬ون ‪ ;@ …:R 9$‬ق إ^>‬ ‫إ^> ‪9,‬‬
‫‪9@ ، V 9s " S‬اءا " ‪ N I‬ا‪ " /0‬ت ا ‪ $" F‬أو " ‪ >›K& ™ N ، $7 , 4 [ N I‬دا“‪ 7‬إ^> ا ‪ 97:‬ا ‪7 K‬‬
‫ا ‪Š‬ي ‪P >?<WZ,‬داء ا ‪ #+‬ل و ا ‪ª 7‬و ا‪9]0‬دة‪.2‬‬
‫ا ‪ < H‬ت ‪ 7 “ ®:7‬ن‬ ‫‪-2‬ذ … ا ‪ Z‬ن ا ;‪ wA:‬ا ‪Š‬ي &‪ >›K‬دا“‪ 7‬وراء ‪ " 6‘9:,‬در ا ‪ S497‬و ‪ ½;#L‬ا ‪ .‬ات "‬
‫ا‪ " /0‬ت ا ‪ <9:‬و ا‪ ]0‬ة ‪ R " 673, s 3I ™ 5R‬ن و‪ ’“ f‬ا ;‪…:‬‬ ‫‪ 6 7]0‬ا ‪ < H‬ت ‪) , >?< S7#& 7p‬‬
‫‪3‬‬
‫و ‪9:R‬ك @•‪ 7ƒ‬ر و ‪ 7<P‬ل‪.‬‬ ‫و ا ;‪9:‬ك ا ‪a‬‬ ‫ا ‪ 3‬ر‪ 4‬ا‬
‫‪-3‬ا ;‪ …:‬ا ‪Š‬ي ‪Ft¾ S S#+‬ء ‪,‬ذو ا‪ " /0‬ا ‪ [ " ÀK& " 9$ " A‬ف ا ;‪ Z:‬ن ‪ 9 3IP‬أ" ‪ Z4‬ن ‪ Universal Bank‬و‬
‫‪4‬‬
‫ا ‪ K* +‬ن ‪.Banque Universelle‬‬
‫ة و [‪ ،SVP 49‬ا ‪ "n‬ن ا ‪@ :$‬‬ ‫ا‪ " /0‬ت ا ‪ Sƒ" ،‬ا ‪9‬دا‪ ،6°‬ا وض‬ ‫‪-4‬ا ;‪ …:‬ا ‪ , K@„" 9s S" %‬م‬
‫‪5‬‬
‫‪ " .‬ت ‪9:R‬ك ‪ 7<P‬ل‪ . R ،‬ر‪ 9s‬ا ;‪ …:‬ا ‪Š‬ي ‪Ft¾ S S#+‬ء إذ ‪ ²ZRª 7‬ا‪ )]Ï0‬و ‪9:,‬ع ا ‪ V9 :‬ت‪.‬‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫‪ # " …:R-5‬د ا ‪ ’“ f9‬و ا ‪ $‬م و ‪ 5 e‬د ‪ %\R U a,‬ط "‪ #‬ن ‪ SR‬م "‪ 7<P " <9: " <973‬ل ا ;‪ Z:‬و ا‬
‫د ت ا‪ )]Ï0‬ا ‪. ;Z‬‬ ‫‪ s r‬و &‪ ! 7 #‬ذ … <?> ‪9H " V9 9:Z,‬رة ! ‪ Sf‬ا‬
‫و &‪ 3I 7 #‬ح ‪Šs‬ا ا ‪9:‬ع " ا ;‪9:‬ك <?> ‪ " <973" 9,‬ا ‪ %‬وط } ‪:‬‬
‫و ذ … ‪ 7 <e R‬د <?> ‪ ².‬ات و ‪9‬ادر‬ ‫وا ا‬ ‫*ا" ‪-‬ك ا ;‪ " " A " <973 …:‬ا‪ " /0‬ت ا ;‪ Z:‬ا‬
‫‪. 4 < Z:R‬‬
‫*‪9,‬ا أ@ ‪ 3" ! ƒ N V9 9:Z, x‬ل ‪e ,‬ت و‪Y‬دارة‪.‬‬
‫و ‪ +I‬ح <?> ا ‪.U, " aR ) #‬‬ ‫ا‪ ƒ ¢0‬و ا ‪ 3‬وب ا ‪ 6" 7 K‬ا ‪9K‬ق ا‬ ‫*د‪9.‬ل ا ;‪ …:‬إ^> ‪ H%*P‬ا‬
‫ة و [‪ SVP 49‬و ا ‪ %‬و< ت ‪ `X R V IY‬إ^> أ*‪H%‬‬ ‫*` ورة ‪ 3,‬ﻩ ‪ 7ƒ•@ 95I‬ر ا ‪ #‬د ! ‪H%*P‬‬
‫‪9H‬ر‬ ‫"‪ F¡;, 6‬إ@‪ g‬ا‪3 ,‬‬ ‫‪P‬وراق ا ‪ ،‬أي ا‪ R 67]0‬ن و‪ ’“ f‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ 3‬ر‪ 4‬و ‪9:R‬ك @•‪ 7ƒ‬ر و ا ;‪9:‬ك ا ‪a‬‬
‫ا ‪.6 7 K‬‬

‫‪- - 1‬ح ‪ KN‬ا‪ ;< 4„" , F¡ K¢0‬ا ‪ 7N‬ن ا وري‪،‬إدارة ا ;‪9:‬ك‪ ،dR @ 6V " ،‬ص ‪.205-204‬‬
‫د "‪ • #‬ة‪،‬دار‪ < ;H x4 r‬ا ‪ s‬ة ‪ ،‬ص‪.203-202‬‬ ‫‪ KN‬ا ‪ | ،Ftš‚K‬ا‬ ‫‪-• - 2‬ح ا‬
‫‪ ;< - 3‬ا ‪ ;< x H‬ا‪ ، 7¢0‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ly 7< %‬و إدار‪ ، ly‬ا ارا‪ #" ]0‬ا ‪ ،1 #;H‬ص ‪.19‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Zuhayr Mikdashi" les banque a l'ère de la mondialisation" édition économica Paris 1998, P59.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Dhafer saidane ;préface de Christian de Boissieu "la nouvelle banque métiers stratèges" édition revue banque‬‬
‫‪2006;P103.‬‬
‫! ‪ ،‬دارا ¶‪ |l‬ا ‪ ،2000 ، c #‬ص ‪.122‬‬ ‫• ‪ ;< Ò0‬ا ‪ +‬ح ‪ ،‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬و ‪ 49H,‬دور ا‪ $]0‬زا‬ ‫‪- 6‬ر‬

‫‪110‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ : ‫دس‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ ى‬.P ‫و‬ ‫ " ت ا‬/0‫ ن ا‬R 673, F ‫ا‬ ‫ ت ا‬K@„ ‫ … ا‬, } " % ‫ك ا‬9:; ‫ل أن ا‬9 ‫ ا‬Z7 " < + R ‫و‬
.‫ " ت‬. " … ‫و " إ^> ذ‬ ‫ ت ا‬% ‫ و ا‬،‫" ن‬n ‫ ل ا‬7<‫ و أ‬4‫ ر‬7ƒ•@ [ @9 ƒ ¢0‫ا‬
1
S“ ‫ ا‬Sƒ ‫ " ا‬d H:, F ‫ و ا‬Markowitz $" F ‫ ا‬6‘9: ‫ ة ا‬Z } S" % ‫… ا‬:; ‫ ا‬+K ‫ا أن أ@ س‬Šs " Ò• ‫و‬
‫ ع‬H >?< U,-" #L Wp ‫ " أن‬e R …:; ‫ أن ا‬3I d H: ‫ا ا‬Šs " ‫ و‬2"‫ ة‬N‫ — ! @ وا‬R " UZ 7, " S 6|, e
! - K\ ‫ ع ا‬H Z ‫ ن و‬#" ‫ ع‬H 6" S" # " A:R ‫ أن‬:`‫ ا‬g ‫ إذا ا‬-ƒ7 ، ‫ < ت‬H ‫ا‬ >^‫ إ‬lœ U3 UI§ ،‫ ن‬#"
‫ " ا وض‬²pP xI ]0‫ ا‬SR ‫ ! ا‬UI‫ أ‬7p ‫ ع‬H ‫ا ا‬Šs " wLn, …:; ‫ا ا‬Šs 6°‫ " ودا‬²pP xI ]0‫ أن ا‬3I ¢0‫ﻩ ا‬Šs
،U,‫ را‬7ƒ•@‫ ا‬Ù7Z:, ‫… و‬:; ‫ارد ا‬9" j , ¢0‫ﻩ ا‬Šs ! ‫ د‬KZR ‫ا‬Šs - K\ ‫ ع ا‬H x‚•‫ ع §ذا " أ‬H ‫ا ا‬Š$ xsŠ
‫ث‬-ƒ ‫ < ت ا‬H ‫… <?> ا‬:; ‫ا‬Wp‫ إذا ر‬-ƒ7 ، 49 -< )$#73, ‫ ع‬H " Úp‫ أ‬6" S" # …:; ‫ أن ا‬9 ‫ ث‬5 ‫ء‬FtÛ ‫ ا‬º+I
‫ ءات‬%*Y >?< ‫ ق‬+IY ! S“ s — +a, "9A¢0‫ §ذا " رت ا‬،‫ت‬e‫ و ا و‬¢0‫ ج ا‬I‫ إ‬، •:7@Y ‫ ج‬I‫ إ‬، ‫ا‬
… ŠR ‫" و‬9A¢0‫ ا‬6" ly-" #L ²p‫ < ; ر أن ا‬R ‫ | ر‬, ‫ف‬9@ ‫ث‬-ƒ ‫ < ت ا‬H ‫ §ن ا‬¢0‫ﻩ ا‬Šs w+ ‫ ق‬H ‫ ا‬Sƒ" ،‫] ة‬0‫ا‬
. | ‫… أ‬:; ‫ف | ر ا‬9@
‫وا‬ ‫ " ت ا‬/0‫ أي م ا‬،‫ت‬e 3 ‫ا‬ ! ‫ل‬9. R …:; ‫م ا‬9 ‫ﻩ أن‬Šs 6‘9: ‫ ة ا‬Z " U a K* " ‫و‬
7 A ‫ ا‬V - ‫ < ت‬H ‫ﻩ ا‬Šs ‫ ن‬R ‫; ط‬,‫ ر‬S" #" ‫ن‬9A ‫ ط أن‬g%& Z $#" S" # , F ‫ < ت ا‬H ‫ع ا‬9: ™ 5R "
.® ¢Ü ºZ# ‫ و ا‬6‘9: ‫ ا‬$ 5 F ‫ ا‬، ‫ا‬W ‫ زادت ا‬.P ‫ا‬Šs •
! ƒ7 ‫دة و ا‬9%\ ‫ ا‬U ‫ ا‬s‫ أ‬.P ‫ا‬Šs d 5 S" % ‫… ا‬:; ‫ ا‬+K Sƒ7 ‫ي‬Š ‫] ا‬0‫ ا‬6‘9: ‫ل ا‬-. " UI‫ أ‬3I ‫ا‬Šlœ ‫و‬
.‫د< ن‬97 ‫" ن‬P d 5, ‫ و‬9 K ‫ ا‬j I [ a" — +a, ‫ ح و‬c‫ر‬P ) h#L
: ‫ ا ك ا‬ZV ?.2
3
: } j“ /0‫ " ا‬73R S" % ‫… ا‬:; ‫ا‬ª 7
.U ;r‫ ر‬6;%& 7" ، S 7# ‫ ا‬UV 5 ‫ي‬Š ‫ ا‬SA% R ‫ و‬،‫ ن‬A" ‫ ! أي و • و‬S 7# ‫ ا‬l¼ H F ‫ " ت ا‬/0‫ا‬ ‫* م‬
< :• ‫ت‬e 3" ! ‫ أو‬Z:; ‫ ت ا‬3 : ‫ ) ا‬, S“ @‫) و و‬hI ! ‫ أو‬،‫ ط‬%\ ‫ت ا‬e 3" ! ‫اءا‬9@ V S >^‫… @; ق إ‬:R 9s*
. 7: ‫ < و ا‬R s $#L ‫اق و‬9@P
.S; K ‫ ` إ^> آ ق ا‬¢0‫د ا‬9 )lœ ‫) و‬$#" ²#& ‫) و‬s V9 ‫) و‬$ a U ‫ا‬9@‫ و أ‬U“-7# 6* • …:R UI‫*إ‬
. " % ‫دة ا‬9]0‫ ل “) <?> ا‬# ª 7 " ‫<?> أداء‬WZ, ‫ ا‬7 K ‫ ا‬97: ‫… “) <?> ا‬:R*
" ‫ز‬W#& ‫ و‬،U 5c‫ و ر‬U # ‫ و‬U,‫ ر‬p„ ‫ي‬Š ‫ ا‬SA% R 4‫ ر‬7ƒ•@ ‫ ص‬+ ‫ ا‬Wlz: ‫ و‬،‫ب‬9K5" SA%¬ [ a ‫ا‬ …:R*
.‫ و ا" زﻩ‬U 9+, ‫ت‬e 3"
.U“-7< ‫ ت‬V N‫ ا‬6" x@ :" ‫ و‬l¶" V 9s " S ‫ل‬- @‫ و ا‬ly %" ‫و‬ ‫دوات ا‬P ! S" # …:R 9s*
>^‫ إ‬s‫ ا‬# SR xK5 Z:; ‫ <?> ا‬U, " . , e ‫أي‬ ‫ ا‬r‫و‬ ‫ “’ ا‬f9 ‫ ن ا‬R 673 ‫ي‬Š ‫… ا‬:; ‫*ا‬
.4 ‫ا‬
:‫ـ‬R ª 7 ‫ي‬Š ‫ ا‬9s S" % ‫… ا‬:; ‫" ا‬97< ‫ و‬9 K ‫دارة ا‬Y >?< ‫ق‬9+ , ‫ارد‬97 p‫*إدارة ذ‬
.‫ ود‬5 ‫ ا‬j a ‫ ا‬SR " ‫ل‬97% ‫*ا‬

1
- Dario Focarelli, David Marques-Ibanez, Alberto F. Pozzolo, "Are Universal Banks Better Underwriters? Evidence
From the Last Days of the Glass-Steagall Act". January 6, 2011, European Central Bank Working Paper No. 1287,p6
.59 ‫ ص‬،2002 ‫ < م‬ƒ ƒ ‫ ا‬#;H ‫ ا‬،™ ¢0‫ ا‬wß # ‫ ا‬x Z ‫ا‬، 4‫ ر‬3 ‫ك ا‬9:; ‫ إدارة ا‬،‫ ي‬:s ) s‫ ا‬R‫ إ‬:" - 2
.76-75‫ ص‬،2003 ‫و^> < م‬P #;H ‫ا‬, < ;H x Z ‫ دار< ) ا‬،1‫ • ة‬#" " | ،Ftš‚K ‫ ن ا‬KN ‫ح ا‬-• - 3
4
- Xie Lili," Universal Banking, Conflicts of Interest and Firm Growth", Journal of Financial Services Research 32 (3),
2007,P 8

111
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪.‬‬ ‫*ا ‪9:‬ع " ‪ SR‬ا‬


‫*ا ‪. Z , @ SR " Z " :‬‬
‫‪.‬‬ ‫* ‪ A R‬ر" ‪ SR‬ا‬
‫*ا ‪ S" A‬و ا ‪9‬ا•‪ 5I SR " S‬ر‪.‬‬
‫‪ : ' U‬و‪ WV O‬ا ك ا‬
‫‪1‬‬
‫‪ ’: ,‬و‪ ’“ f‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬إ^> أ‪9I‬اع } ‪:‬‬
‫و "‪ 7 “ ®:‬ن و ‪ " .‬ا \‪ %‬ط‬ ‫ك ا ‪ .#‬ر‪ : X‬و ‪ + R Sƒ7 ,‬ر“‚‪ ! K‬أ<‪ 7‬ل ا ‪ [ @9‬ا‬ ‫‪-1‬و‪9 / WV O‬‬
‫ا ‪ 3‬ري‪.‬‬
‫د ا ‪ H 5‬و " ‪U; H ,‬‬ ‫ك ‪ .#‬ر‪ : X‬و ا ‪ $f F‬ت ‪9H 3 •I‬رات ا ‪ ! N-‬ا ;‚½‬ ‫‪-2‬و‪9 / 0E[ WV O‬‬
‫" ` ورة ‪ " . @ ) ,‬ت " ‪ >?< 7 #L e <9:‬ر• "‪ 7< Sƒ‬ت ا ; د‪e‬ت و ا‪ /0‬رات و ا ‪ ; K‬ت و ا ‪9 #‬د‬
‫ا ‪ ، Và‬و ا‪ +,‬ت أ@‪ #‬را ‪ “ +‬ة ‪ " /0 R d # " S < -| ، Vb‬ت ا ;‪ Z:‬ا‪. • /0‬‬
‫‪-3‬و‪ ^ WV O‬ك ]‪ >'\2‬ر‪ :‬و ا ‪9 , F‬م <?> أ@ س ;¡‪ F‬ا ‪ %‬و< ت @•‪ 7ƒ‬ر‪ ’ a" ! 4‬ا ‪ < H‬ت و د<‪ " $7‬و إدار‪4‬‬
‫‪ U"W K& 7R‬ذ … " ‪ 9,‬ا ‪ S497‬ا ‪-‬زم ‪, 7s K" ) $‬إ اض ‪ ,،‬وي ‪ :@،‬ات( أو `‪ lm 7‬ى ا أو ‪ 9,‬ا وض‬
‫[‪ ،SVP 49‬أو ا م ‪ R‬را@ ت ا‪ ]0‬وى ‪ %7‬و< ت ا‪ ]0‬ة و ا ‪ g‬و‪ ، $ -4‬و ا‪ " /0‬ت ا ‪ % R H;,‬ت "‪:Sƒ‬ا ‪9‬ر‪،d4‬‬
‫إدارة ا ‪ ، á 5‬إدارة <‪ 7‬ت ا "‪ -‬و ‪9 N‬اء‪ S497, ،‬ا ‪ 7:‬ا ‪ #‬ر‪ ، 4‬ا ‪ Vn‬ا ‪ ، ?497‬ا ‪ "n‬ن‪ ،‬ا م ‪ R‬ور ‪9 R‬ت‬
‫‪ ،)$‬ا ‪ V‬ة ‪Q R‬وراق‬ ‫ا‪ ،) /0‬إدارة •‪ :‬د ‪ d‬ا ‪ #‬ت و ‪ S497, ly + f9, R ,‬ا ‪-7#‬ء " ‪-.‬ل إ• ار أوراق "‬
‫ا ‪ 3,Y ،‬ر! ا ‪ 6 K‬ا ‪ + a‬و إدارة ‪ p‬ب و `‪.UI 7‬‬
‫<‪ Z7 "97‬ا ‪Šs < ;#‬ﻩ ا ‪ ’“ f9‬ا ‪ #‬دة ;‪9:‬ك ا ‪-. " " %‬ل ا ‪(1-6) SA%‬‬
‫ا _ )‪ :(1-6‬و‪ WV O‬ا ك ا‬

‫‪ " .‬ت ‪9:R‬ك ا ‪) “W3‬ا ‪9‬دا‪-6°‬‬


‫‪ $‬دات ا ‪ <9‬ت‪ -‬ا وض‪-‬‬
‫ا ‪ "n‬ن‪ -‬ا ‪ K7K‬ة‬
‫‪ HR‬ت “ ‪ 7‬ن –أ‪ .‬ى(‬ ‫‪ " .‬ت ا‪7]0‬‬
‫‪ p‬ب‪ :• -‬د ‪d‬‬
‫ا ‪ #‬ت ا‪• /0‬‬ ‫‪P‬وراق ا‬
‫‪......‬ا‪ä0‬‬ ‫‪ " .‬ت ا \‪ã%‬ت‬
‫‪ " .‬ت @•‪ 7ƒ‬ر‬
‫‪ " .‬ت @•‪ 7ƒ‬ر )•‪ :‬د ‪ 7ƒ•@ d‬ر‪،‬‬
‫أ" ‪ 7ƒ•@ I‬ر @•‪ 7ƒ‬رات ا (‬

‫‪ fg >d ،‬وإدار‪ ،k^ 2 ,;A " fg‬ص ‪21‬‬ ‫كا‬ ‫‪ d‬ا‪ " >cR‬ا‬ ‫ر‪ d:‬ا‬ ‫ا‬

‫د "‪ • #‬ة‪ ،dR @ 6V " ،‬ص ‪.204-203‬‬ ‫‪ KN‬ا ‪ | ،Ftš‚K‬ا‬ ‫‪-•- 1‬ح ا‬

‫‪112‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا ‪A‬ع ا ' )(‪ :‬ا ‪ #‬ل إ‪ lm‬ا ك ا‬


‫ا ‪ #‬ل إ‪ lm‬ا ك ا‬ ‫أو‪ :B‬دوا‪ ,D‬و ‪$‬‬
‫‪.1‬دوا‪ ,D‬ا ‪ #‬ل‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ن وراء ا ‪95‬ل إ^> ‪97I‬ذج ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬دوا ‪: } 6‬‬
‫˜‪ l‬ذا‪ 49H wL‬أدا‪ • . ، l³‬إذ ‪9,‬ا ت ˜‪Y l‬دارة ا ‪ pŠ‬ا ‪ < +‬ا درة <?> اءة و‬ ‫*دوا ‪ 6‬ذا‪9:; ، ,‬ك ‪9‬ا‬
‫ر• و ‪ " S 5,‬ور ‪9H, " $ 9N‬رات و ‪e95,‬ت و ا‪ a,‬ذ ا ارات و ا ‪ @ K‬ت ا ‪-‬ز" ‪9‬ا‪ ، $#" xp‬و " ‪…:; )µ‬‬
‫‪ r‬ا در<?> ‪Šs‬ا ا ‪W S< +‬ول و ‪97‬ت ‪ 6 H K& UIQ‬إ " <‪ -‬ت و روا‪ 6" kR‬ا ‪ H‬ع ا ‪ ?“ #‬أو ‪ H‬ع ‪ 7<P‬ل و "‬
‫‪ U:< 6H :, )µ‬أوردة ا‪ ¢0‬ة‪.‬‬
‫د ت ا ‪ 5‬و ‪e 3 $ .‬ت ‪ x3‬أن ‪ S. ,‬ا ;‪9:‬ك و ‪ x #L‬دورا "‪95‬ر‪Sƒ" lv 4‬‬ ‫*ا ‪9H‬ر و ا ‪e95‬ت !‬
‫‪ ,‬إذ أ "• "‪ )h#‬دول ا ‪ R F¡;, >?< ) #‬ا"‪ -‬ا‪ /å/0‬و إ ‪ K‬ح ا ‪ 3‬ل ‪9‬ى ا ‪9K‬ق و ‪ x H " 9s‬أن‬ ‫ا ‪a‬‬
‫‪ < KL‬ا ;‪9:‬ك ! ‪Šs Sƒ" Š +:,‬ﻩ ا ‪ ²‬ا"‪.-‬‬
‫*‪.‬ا ‪ Œ9‬ى ‪9$7V‬ر ا ‪ " #‬ن و ازد د ‪ )ly # 9,‬و [ ; ‪ " )ly‬ا ;‪9:‬ك و ‪ )$ |+,‬ا‪9 ¢0‬ل <?> @ ‪ " K‬ا‪ " /0‬ت‬
‫ا ‪ $V " " A‬وا‪ N‬ة أو ‪ …:R‬وا‪. N‬‬
‫*‪.‬ا ‪ SA%L ™ N K :‬دا ‪ 7 K" #‬ا ‪ 49H‬ا ;‪9:‬ك و ا ‪95‬ل ‪ 95I‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ V9 ، " %‬ا ‪ R K :‬ن ا ;‪9:‬ك ذا‪! ly‬‬
‫د ت ا ‪ ، + a‬و " ‪ $f :s‬ت " ‪ 9‬إذ ) ‪. I r $ #+ K 5I $ #+I‬‬ ‫د ا ‪9‬ا‪ N‬أو ‪ R‬ن‬ ‫دا‪S.‬‬
‫•‪ •I < :‬أو ‪ 3,‬ر‪ 4‬إذ ‪ $%L‬ا ‪9K‬ق‬ ‫‪ r‬ا ;‪ Z:‬و ا „@‪ K‬ت ‪ r‬ا‬ ‫*‪.‬ا ‪ K :‬ا ‪9V9‬دة ‪ R‬ن ا „@‪ K‬ت ا‬
‫‪b‬ن د‪9.‬ل ا ‪ " #‬ا ‪ %‬ت ا ‪ < :‬و ا ‪ 3‬ر‪ 4‬و ت ا ‪ "n‬ن و ا ‪ K7K‬ة "‪ 3‬ل ‪ ) ,‬ا ‪ S497‬و ا‪ " /0‬ت‬ ‫ا‬
‫ا ‪ F‬ا< دت ا رف ‪ 7" $7 ,‬أدى إ^> ‪Šs S ã,‬ﻩ ‪ .P‬ة و " ‪ )µ‬ن < ‪ lv‬أن ‪ < ™5;,‬إ@‪ g‬ا‪ 3 ,‬أ‪ .‬ى ‪6 H KL‬‬
‫" ‪ $ -.‬ا ‪.—49#‬‬
‫*‪.‬ا ‪9H‬ر ا ‪ FÀ #‬و ا ‪ ! ©9 9:Z‬و@ “‪e , S‬ت و ا ‪ "9 #‬ت و ‪ " 9s‬أ@‪ #& 7< +‬ف ‪ V9 9:Z R‬ا ‪ "9 #‬ت‪ ،‬و ‪Šs‬ا "‬
‫أدى إ^> ‪ ½ ly‬ا ‪ :‬خ ‪9$h‬ر ا ;‪9:‬ك ‪ gZ Y‬و‪ ، I‬و @ < ‪ ;,‬دل ا ‪ "9 #‬ت ‪ R 7‬ن ا ;‪9:‬ك و ا ‪-7#‬ء و ‪ R‬ن ا ;‪9:‬ك و ا ‪9K‬ق‬
‫و ‪ R‬ن ا ;‪9:‬ك و ‪ < H‬ت ‪ IY‬ج و ا‪ " /0‬ت‪ ƒp • 7" ،‬ا ‪93‬ة ا ‪ "9 #‬ت ا ‪ x]ç, •I F‬ا ;‪9:‬ك < ا ‪9.‬ل !‬
‫ا ‪ " ƒZ‬ا ‪ %‬و< ت‪ 7p ،‬أن ‪Šs‬ا ا ‪9H‬ر أدى إ^> @‪ R …4 5, 9$‬ؤوس ‪9"P‬ال ‪ 7ZR‬ت ‪ ;p‬ة‪.‬‬
‫*‪W,.‬ا • ‪ 5‬ت د< ة إ•‪-‬ح ا ‪ h:‬م ا ;‪ wA:‬إ^> ا ‪ N " ’ +a‬ة ا ‪9‬د ا •‪ #‘ %‬ا ‪ S ƒ, F‬ا ;‪9:‬ك ‪9 R‬د <?> أن ‪S5,‬‬
‫د ‪ d # , 7Z5, r : Z:R‬أ@ @ ‪ +Z R ،‬ءات و ا ‪P ! < +‬داء‪.‬‬ ‫"‪9 $ 5‬د ا‬
‫*‪W,.‬ا ‪ " I p N‬ج ‪ R‬ن ا ;‪9:‬ك ‪e #7R‬ت ‪ ;p‬ة ! ا ‪9:K‬ات ‪ .P‬ة ‪ µn, •5,‬ا ‪ ، 9#‬و ذ … " „دي ‪ … -R‬إ^> ‪49A,‬‬
‫‪ I p‬ت " ‪ 6 H KL 7/è‬أن ‪ %•:,‬و<‪ A" S ! $‬ن و أن ‪W$VP >?< S 5,‬ة ا ‪ 7 #‬و ‪ gZ‬و‪ I‬ا ‪9H‬رة و‬
‫ا ‪ 9‬ة و ‪ < … Šp‬ة < ‪ " |4‬ا ‪-7#‬ء و ‪9‬ادر إدار‪ 4‬و ¬‪ s " 4 %‬ة ‪ 6 H KL‬أن ‪$# 7V $+ f9, K5,‬‬ ‫ا ‪9‬ارد ا‬
‫ا< دت و ‪ ! $V9‬ا ‪W‬را<‬ ‫! ‪ 6‘9:,‬أ*‪ lzH%‬و " در ‪ $ 497,‬و ‪ 7,‬أذر<‪ $‬ا ‪ 49H‬ا ‪ 49‬إ^> "‪e 3‬ت ) ‪Z,‬‬
‫‪,‬ا ‪, < :‬ا‪ " /0‬ت‪.‬‬
‫دي ا ‪ FÀ #‬و ‪ 4 5,‬ا‪ " /0‬ت ا ‪ ™ N ،‬أدى ‪Šs‬ا ا ‪ 4 5‬ا ‪Š‬ي ‪ V‬ء ! إ[ را‪ +,‬ت أورو‪9V‬اي إ^> ‪d .‬‬ ‫*ا ‪4 5‬‬
‫ا ‪ " #‬ا ‪9#‬ا"‪ S‬ا | ‪9:, wA Hr‬ع ا ;‪9:‬ك أ*‪ lzH%‬و ‪ . s 7,‬رج ‪ [Y‬ر ا | ‪ d‬و ا ‪ g+ lzK‚;N • ` F‬ة ز"‪:‬‬
‫ة‪.‬‬ ‫‚‪•K‬‬

‫د "‪ • #‬ة‪ ،dR @ 6V " ،‬ص ‪.217‬‬ ‫‪ KN‬ا ‪ | ،Ftš‚K‬إ‬ ‫‪-• - 1‬ح ا‬

‫‪113‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪ 5, )f #L " U;N‬ت رؤوس ‪9"P‬ال ‪ r‬ا ‪ 5 R H;,‬ت‬ ‫د ا "‪W‬ي و "‬ ‫*‪ < ,‬ا ‪9‬زن ا \‪ #& ) F”K‬ف ‪e R‬‬
‫ات إ^> أن •]) ‪Šs‬ﻩ ا ‪ 5‬ت ; ‪ " 150 é‬ر ‪ w"9 $‬أي ‪9N‬ا^ ‪9 4 , 35‬ن ‪ ! $‬ا ‪ #‬م‪ ،‬و‬ ‫ا ‪ 6 K‬و ا‪ " /0‬ت إذ ‪ %L‬ا‬
‫‪9$f ،‬ر ا ;‪9‬ر• ت و ا‪ %•I‬ر‪ ! s‬ا ‪ " ƒZ‬ا ول‬ ‫" ا ‪ 6 9‬أن ‪W‬داد ‪Šs‬ا ا‪ < , 6" )]Ï0‬أ‪ H 7s‬ع ا‪ " /0‬ت ا‬
‫ا ‪9" , " :‬ا‪ ;p‬إ ‪ K‬ح ا ‪ 3‬ل ‪9‬ى ا ‪9K‬ق و[‪ :‬و دو ‪ ،‬و <) ذ … و &‪W#‬زﻩ ا م ا ‪ V9 9:Z, ! SsŠ‬ا ‪ "9 #‬ت و‬
‫ا ‪W, F‬داد أ"‪ " 6" :‬ورا ‪ hI Sƒ" • 9‬م ‪.SWIFT‬‬ ‫و@ “‪ S‬ا ‪-495‬ت ا‬
‫ا ‪ #‬ل‪:‬‬ ‫‪$.2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ :s‬ك أ‪ U -. " Z7 î€:" " Úp‬ا ‪95‬ل إ^> ا ;‪ …:‬ا ‪ S" %‬و ‪:9s‬‬
‫‪.1-2‬ا ‪ no‬ول‪:‬‬
‫) ‪ S#+ R )“ …:R S495,‬إ^> ‪ ،S" …:R‬و } ا ‪ @P 4 H‬ع و ‪" —#¬ 9, x3 Z S| P‬‬ ‫! ‪Šs‬ﻩ ا‪¢0‬‬
‫ا‪Šs ! j“ /0‬ا ا ;‪ …:‬و } أن ‪9A‬ن ذو •]) ‪ ;p‬و ‪ 97: SR‬و ‪9 5‬ي <?> < ة وع و ‪ `X R‬إ^> ‪Šs S‬ا أن ‪9A‬ن‬
‫‪ U‬إ[ رات ¬‪ s„" 4 %‬و " ر‪ c‬و ‪ ². U‬ة ! ‪Šs‬ا ا ‪ 3‬ل‪.‬‬
‫و &‪ g%‬ط ! ‪Šs‬ا ا ‪ º@P " <973" 9, î€:‬و ا ‪9‬ا< و } ‪:‬‬
‫) ‪ " .‬ت ¬‪ < K‬و ‪ HI ! #+R‬ق‬ ‫*ا ‪ #‬رج‪ x3 :‬أن ‪9A,‬ن <‪ 7‬ا ‪95‬ل ‪Šs‬ﻩ ‪ , + R‬ر‪ 34‬و ذ … `‪I 7‬‬
‫ا‪9]0‬دة ا ‪. " %‬‬
‫*ا ‪ :AX #‬أي إ< دة ‪ A s‬ا ;‪ …:‬و ذ … " ‪-.‬ل إ‪ V‬اء ‪- #L‬ت ! ‪Y‬دارة و ا ‪ N-‬ت و ا ‪ H K‬ت ‪ SA% R‬ا ‪Š‬ي ‪t¾ 7‬‬
‫و " ‪ ; H‬ت ا ‪ N‬ا‪ ]0‬ة‪.‬‬
‫) ‪ " .‬ت ا ;‪ …:‬ا ‪.S" %‬‬ ‫*ا ‪rE".#‬ات ا _ = ‪ :‬أي ‪ 9,‬ا ‪ª $3‬ات ا ‪-‬ز"‬
‫*ا‪ uR‬و ‪ : fs4t #‬أي ا ‪ " >?< S7#‬ا ; و ‪ Y‬اق <?> <‪ 7‬ا ‪95‬ل ‪Šs‬ﻩ و" " ى ‪ 6" lv 7,‬ا ‪ -" I ²‬ا ‪9`9‬ع و‬
‫ا ‪ kHa‬و ا ‪Š‬ي ‪ ! Sƒ7‬ا ‪ )µ ª +5 ،U V9 ) h: k Ha‬ا ¬‪ #‬و ذ … |‪ 7‬ن ‪ 3I‬ح ا ;‪.…:‬‬
‫‪.2-2‬ا ‪ no‬ا ' )(‪:‬‬
‫) إ*‪ %‬ء ‪ V S" …:R‬و ‪ x H ,‬ا‪ :s V ¢0‬ا ; ء " ا ‪ ) ™ N ، +‬ا‪ .‬ر ‪ [Y‬رات ا ‪4 %ï‬‬ ‫! ‪Šs‬ﻩ ا‪¢0‬‬
‫ا „‪ s‬و إر@ ‪ $‬إ^> " رف " ‪ /0 R‬رج ‪ , w‬رب <?> ‪ : ,‬ت ا ‪ S7#‬ا ! ا ‪ `X R S" %‬إ^> ا م ‪-7¢0 R‬ت‬
‫‪ I-<Y‬و ا •‪ 49K‬ا ‪-‬ز" ‪ g‬و‪Š$ -4‬ا ا ;‪.…:‬‬
‫‪.2-3‬ا ‪ no‬ا ' ‪:‬‬
‫‪ I A"Y‬ت و ا رات و‬ ‫‪Šs 673‬ا ا ‪ R î€:‬ن "‪W‬ا ا ‪ ]€:‬ن ا ‪ R K‬ن‪ ،‬إذ ‪ ) ,‬إ*‪ %‬ء ‪ p‬ن ‪U 9 , V wA:R‬‬
‫ا‪ ²/0‬ات‪ ،‬و ! ‪ º+I‬ا ‪9A • 9‬ن ‪ 97: -R‬و ‪ KL‬ع و ‪ %•I‬ر و ‪97[ U‬ح ! دة و ‪ U V9,‬ا ‪9K‬ق ‪Šs‬ا ‪H. 6`9R‬‬
‫‪ @ð‬اع ‪:d4 [ < … ŠR‬‬
‫‪ -‬اء < رات ¬‪ —#‬ا ;‪9:‬ك ا ا‪ : @ ! ;r‬ء <¶‪. l‬‬
‫‪-‬د"‪ , -‬ر‪ #" …:; «4‬ن و`) أ<‪ U 7‬و "‪ …:; 7| 7R U,-" #‬ا ‪ )]• S" %‬أ<‪ 7‬ل "‪.x@ :‬‬
‫‪-‬ا ‪9.‬ل ! "‪ %‬ر ت "‪9:R 6‬ك أ‪ .‬ى “‪ 7‬را“ ة ‪ lœ‬ف د"‪.-; K" lv $3‬‬
‫‪-‬درا@ ا ‪ µn‬ات ا ‪ H%*• + a‬ا‪ ]0‬ة ا ‪9K $7 , ! xr F‬ق ‪Q‬ول " ة‪.‬‬
‫و <‪ "97‬و أ ‪ •I‬ا ‪ 4 H‬أو ‪9 @P‬ب و "‪ 6‬أ‪ Š.‬ا وا ‪n%\ 6‬ة و ‪Šs d .‬ﻩ ا ;‪9:‬ك ‪ A‬د ‪9A‬ن ‪ :s‬ك إ‪ 7V‬ع " ا‪ ²/0‬اء‬
‫ا ‪ @ 7‬ن ! ‪Šs‬ا ا ‪ k@9‬أن ا ;‪9:‬ك ا ‪ ` " %‬ورة "‪ ، ¢ñ‬د<‪ lz7‬ا ‪ ;r‬و @ ‪ ly I‬ا ‪ V9 9:Z‬ا ‪9H‬رة‪.‬‬
‫‪ # : = U‬ت ا ‪ #‬ل إ‪ lm‬ا ك ا‬

‫د "‪ • #‬ة‪ ،dR @ 6V " ،‬ص ‪216-215‬‬ ‫‪ KN‬ا ‪ | ،Ftš‚K‬ا‬ ‫‪-•- 1‬ح ا‬

‫‪114‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪Šs‬ا ا ;‪ …:‬و ا ‪ƒ7‬‬ ‫" ا‪ SV‬ا ‪95‬ل إ^> ا ;‪9:‬ك ا ‪ " <973" 9, " Re " %‬ا ‪ ; H‬ت ‪9A,‬ن أ@ @ ‪ 3:‬ح ‪#‬‬
‫!‪:‬‬
‫‪ # .1‬ت ‪:& ^ k 4#/‬‬
‫‪ 3I ™ N‬أن ا ;‪ …:‬ا ‪ 5 S" %‬ج إ^>‪:‬‬
‫*"‪9‬ارد " ‪ " U:Z7, 7/è‬أي ¶‪ U, " aR —l‬ا ‪ ! U“-7# <9:‬أي و • و أي "‪ A‬ن‪.‬‬
‫ى ا ;‪9" …:‬ارد و ‪9‬ادر ¬‪ 4 %‬و إدار‪ 4‬و ‪ 7 h:,‬ر ‪ #‬ا ‪9 K‬ى و ا ‪ $‬رة ‪ 6 H KL N‬أن ‪ 7<Q R —l¶,‬ل‬ ‫*أن ‪9 ,‬ا‬
‫‪ g‬اك !‬ ‫) ا ;‪9‬ر• (‪ º‚@n, ،‬ا ‪ %‬ت و " ¬‪ lz#‬و " ا ;‪ lz‬و ر‪7c‬‬ ‫‪ ،‬و ا ‪9@ ! S7#‬ق ‪P‬وراق ا‬ ‫ا ;‪ Z:‬ا‬
‫‪! )$KL‬‬ ‫إدارة @•‪ 7ƒ‬رات و ‪ ,‬و‪ 4‬ا ‪ á 5‬ا ‪ ،‬و ‪Šs‬ا ‪ lm ! F¡#& U‬ا ‪ H‬ف ` ورة ‪ " 9,‬ا‪ , Wp‬ر‪a " x4‬‬
‫‪ :R‬ء ‪Šs‬ﻩ ا ‪9A‬ادر‪.‬‬
‫" ا ‪ "9 #‬ت و ‪ V9 9:Z, … Šp‬ا ‪ "9 #‬ت ا ‪ N9R k º‚ $Hc , F‬ا‪ ly‬ا ¬‪$ #‬‬ ‫‪ \R U‬أ@ @‬ ‫*أن ‪9 ,‬ا‬
‫ا ‪9‬ا ’ و ا‪ a,‬ذ ا ارات‬ ‫و إ‪ " s ¬ 7I‬ا ;‪9:‬ك و أو@ ط ‪ 7<P‬ل ا ‪9 ¢ñ lœ93, F‬ل <?> ا ‪ "9 #‬ت ‪, K¢0‬‬
‫ا ‪ 7 #‬ا رو@ ‪.‬‬
‫*‪ 5,‬ج إ^> إدارة ‪ # d49KL‬و <?> "‪9 K‬ى < ^ " ا ‪ +Z‬ءة‬
‫*‪ 5,‬ج إ^> *‪ %‬ا ‪ Œ9‬ا ! ‪ )$+ " < + R‬دور و أ‪ 7s‬ا ;‪9:‬ك ا ‪. " %‬‬

‫‪2‬تا و‬ ‫‪ # .2‬ت ‪t k 4#/‬‬


‫و ‪: ! Sƒ7 ,‬‬
‫*إ• ار ا •‪ #‘ %‬ت ا‪ ƒ ¢0‬و ‪ 49H,‬و ‪ S #L‬ا •‪ #‘ %‬ت ا “‪9:; ®7K& 7R 7‬ك أن ‪ ,‬م "‪Šs Sƒ‬ﻩ ‪ 7<P‬ل <?> ‪95I‬‬
‫‪ #‬ل ‪ >?< x3 ™ N ،‬ا و إزا ا‪9¢0‬ا‪ WV‬و ا ‪9‬د ا ‪ 7" >?< I9I‬ر@ ا ;‪9:‬ك ‪ < H ! lzH%*Q‬ت "‪ : #‬أو أ )‬
‫¬‪. l¶ #‬‬
‫*ا ‪ :‬ع ‪W$VP‬ة ا @‪ 7‬و ا ‪ H K‬ت ا ‪ ! Š +:‬ا و ‪ Z+R‬ة ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬و ر@ ‪ lz‬و ‪ 9,‬ا <) و ا ‪ I K‬ة ‪ $‬و‬
‫ا ‪9 9‬ف ‪ ! • . l¼I 3R‬ا ا‪P SN‬و^> ‪ $ 95‬أو ‪Šs >?< l³ %*X‬ا ‪ @P‬س‪.‬‬
‫* ‪ >?< x3‬ا و أن ‪Šs < KL‬ﻩ ا ;‪9:‬ك " ‪-.‬ل ا ‪ < K‬ة ! إر@ ء ا ;\ ‪ @ @P‬ا ‪-‬ز" " ا ‪ N :‬ا د و ‪… Šp‬‬
‫ا ‪ 4 %ï‬و ا ‪. 7 h:‬‬
‫*ر ‪9 K" 6‬ى ‪ #‬و ‪ +p‬ءة ا ;‪ …:‬ا ‪Wp‬ي ‪ %•@ 9‬رة و ا <) و ا ‪ I K‬ة ‪Š$‬ﻩ ا ;‪9:‬ك ! أداء ر@ ‪ lz‬و ‪ $@Y‬م‬
‫د ا ‪9‬از‪. I‬‬ ‫ا ‪ #+‬ل ! ‪ d 5,‬ا ‪7:‬‬
‫*‪ 6 7V 67V‬ا ‪9‬ا‪ I‬ن و ا •‪ #‘ %‬ت ا‪ /0‬ص ‪9:; R‬ك ا ‪9I ! " %‬ن وا‪ 7< S$KL ™ 5R N‬ا ‪9V‬ع إ ‪ lv‬و ا ‪ #‬ف <?>‬
‫`‪9‬ا‪ $HR‬و ا ‪9‬ا‪ ;V‬ت و ا‪9 ¢0‬ق ا ‪. lv < j:, F‬‬
‫‪ w : ' U‬ا^‪ v‬ا ‪ #‬ل إ‪ lm‬ا ك ا‬
‫‪ 5,‬ج ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬إ^> `‪9‬ا‪ 7 @ $ 7|, kR‬ار و @ ار ! "‪ 7‬ر@ *‪ $[ %‬و ‪ S; ,‬ا‪9$7]0‬ر ‪ ، $‬و‪Šs ² #L‬ﻩ‬
‫‪1‬‬
‫ا |‪9‬ا‪ R 7p kR‬ر" } ‪ <9I‬و ‪ ly $‬ف إ^> ا‪ 7¢0‬و ا < و ‪Šs Sƒ7 ,‬ﻩ ا |‪9‬ا‪: ? 7 kR‬‬
‫*ا ‪ªg‬ام ا ‪ #‬ن ا ‪ " #‬ن ¬‪ @ K‬ت ا‪ H ¢0‬و ا‪Š¢0‬ر ‪ ! • .‬ا ا‪P SN‬و^> ; ء ا \‪ %‬ط ! ا ;‪9:‬ك ا ‪ ، " %‬و إ<‪ H‬ء ‪S‬‬
‫‪ " d‬ا‪ +, SV‬دي ا ‪9 9‬ع ! أي ‪. H.‬‬ ‫ا ‪ 7#‬ت ا ‪ ;Z‬ة ا‪ )]Ï0‬و ا ‪ j5+ 7$‬و ا‬
‫*‪ 7N‬ا ;‪ " …:‬أي ‪ l˜ nH.‬د "‪ U, K‬و "‪ 9 R U ; K‬أ‪W$V‬ة ر ‪ R‬را ووا< ‪.‬‬

‫د "‪،dR @ 6V " ، • #‬ص‪218-217‬‬ ‫‪ KN‬ا ‪ | ، Ftš‚K‬ا‬ ‫‪-• - 1‬ح ا‬

‫‪115‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫*‪ 5,‬ا ‪9‬ا‪ ;V‬ت و ا ‪„K‬و ت ا‪ SAR • /0‬و‪ + f‬و ا ‪ $‬م و ‪ H%*P‬ا‪ e 7R ، l¶" SAR • /0‬ع أي "‪ 3‬ل | رب أو‬
‫‪ #L‬رض أو إزداوج ‪Q‬ي <‪ S7‬أو *‪ %‬ط ! ا ;‪9:‬ك ا ‪. " %‬‬
‫را "‪;@ :‬‬ ‫*‪ 5,‬دور ‪-<Y‬م و ‪-<Y‬ن < أ*‪ H%‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ! " %‬إ[ ر ‪9‬ا< و "‪ #‬ا ‪ ;@ 5‬ا و ا ‪9, F‬‬
‫" ا ‪ +%‬و ‪ | Y‬ح و ‪ Y‬ح ا ‪Š‬ي ‪ " Z7‬ا‪ " >?< )Z¢0‬ى ‪ +p‬ءة و ‪ KN‬إدارة ا ‪ %‬وع‪.‬‬
‫*< ض ‪ S• +,‬ا ‪ @ K‬ت و ‪ H%*P‬ا ‪ >?< N g‬ا‪ #7]0‬ا ‪9 ¢ñ "97#‬ل <?> ‪ s 3,- s n,‬ت و "‪. s [ a‬‬
‫*"‪-‬ءة " "‪ " x@ :" )]• ! ƒ7" ;@ :‬رأس ا ل و ‪ [ N‬ت‪.‬‬
‫*‪ hI‬م ‪ "n,‬ن ‪ #‬ل <?> ا ‪9‬دا‪ , " S 6°‬ا ‪ 6‬ا ‪ N :< “ cW‬وث أي أز" أو إ[‪-‬ق إ < ‪ ،…:; R |,‬و ;‪Šs ™#‬ا‬
‫ا ‪ h:‬م ! ا ‪ º+:‬ا ‪ • 9‬ا ‪9+I ! :‚In7H‬س ا ‪ “ cW‬و <) ا ‪ ! ƒ‬ا ;‪9:‬ك‪.‬‬
‫*إ@‪ g‬ا‪ @ @ l¶" dƒï:, 7 < " < 3 ,‬ت " ‪ SA%L N‬إ[ را‪ p ¢0‬ا ‪ %\ Š +:‬ط ا ‪Š‬ي ‪ 7‬ر@‪ U‬ا ;‪ …:‬ا ‪.S" %‬‬
‫*ا ‪ 7ƒ•@ H%*P ! 6@9‬ر‪ " 4‬ا‪ SV‬د<) ‪9V‬دة ا‪ a,‬ذ ا ارات و `‪ 7‬ن ا‪9]0‬دة ا ‪ " %‬و ا ‪ 7<Q " A‬ل ا ;‪…:‬‬
‫ا ‪.S" %‬‬
‫ا ' )( ‪ 67 :‬را ‪ 4‬م ‪0123‬ا‪ . /‬ا ‪ *+ ,- #‬ا ك ا‬ ‫ا‬
‫‪9 ,‬م ‪ Z‬ة ا ;‪9:‬ك ا ‪ 6‘9:, @ @ >?< " %‬ا ‪ < H‬ت ا ‪ " 6‘9:, 3I ™ N $#" S" # F‬در ا ‪ $V " S497‬و‬
‫"‪e 3‬ت @•‪ 7ƒ‬ر" ‪ $V‬أ‪ .‬ى‪.‬‬
‫ا ‪A‬ع ول‪ :‬ا ‪ . *+ ,- #‬ل ا‪ uR‬ت ا ‪x‬‬
‫درا ‪: X >#‬‬ ‫‪,- /.1‬‬
‫د "‪ " e R + a‬ا ‪ã%\" 6" S" #‬ت‬ ‫أ•;‪ •5‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ S|+, " %‬ا ‪ã%\" 6" S" #‬ت ‪ FÀ \,‬إ^> ‪ < H‬ت ا‬
‫‪ FÀ \,‬إ^> ‪ H‬ع وا‪ " N‬أ‪Šs )s‬ﻩ ‪:1 H%*P‬‬
‫‪.1-1‬إ‪ z‬ار‪ "%‬دات إ^ اع ‪ # ^ y‬اول‪:‬‬
‫اؤ‪ s‬و ‪9@ ! $# R‬ق ا ‪ ! :‬أي و • دون ا ‪9V‬ع ا ;‪ …:‬ا ‪Š‬ي أ• ر‪ s‬و ‪Šs‬ﻩ ا ‪ $%‬دات ‪² #L‬‬ ‫و } ‪ $‬دات ‪Z7‬‬
‫@•‪ 7ƒ‬ر‪.…:; 4‬‬ ‫‪ R ƒ7R‬ودا‪ 6°‬آ‪ 9, >?< < KL V‬أ"‪9‬ال [‪ Z7 SVP 49‬ا@ ‪ a‬ا"‪ ! $‬ز‪ 4‬دة ا ‪H‬‬
‫‪01y].2-1‬اض ‪ ? | ; X 6‬رج ا‪ "QR‬زا _(‪:‬‬
‫و ‪ 49 ,‬ا ‪Wp‬ا ^ "‬ ‫‪n]0‬ت ا ;‪9:‬ك ا ‪ g - " %‬اض [‪ . " SVP S49‬رج ا ‪ h:‬م ا ;‪ " wA:‬ا‪ ) < , SV‬ا ‪ H‬ا‬
‫ت ا ‪ "n‬ن و ‪" s r‬‬ ‫‪-.‬ل ا ‪ :K‬ات ‪ SA ! ) , ™ N‬إ• ار @‪ :‬ات ‪ H,‬ح ! أ@‪9‬اق رأس ا ل و ‪ g e R‬اض "‬
‫‪ g‬اض إ^> إ<‪ H‬ء أ‪ ²p‬ر" ‪ "b‬ن ‪97‬د< ن‪.‬‬ ‫و „دي ‪Šs‬ا ا ‪9:‬ع "‬ ‫ا „@‪ K‬ت ا‬
‫_ ا ‪ $A‬ا ^~ ا ‪: x‬‬ ‫‪.3-1‬ا‪ €/‬ذ ا ك ا‬
‫ت‬ ‫"• ¬‪ —#‬ا ;‪9:‬ك ‪ <§R‬دة ‪ SA Ša , wA $K+I ) h:,‬ا ‪ %‬ت ا ‪ )|, ™ N |R‬إ^> ‪ xI V‬ا ;‪…:‬‬
‫‪ g ! • .‬ات ‪ w* ,‬ا ‪9‬دا‪.6°‬‬ ‫•‪ < :‬أو ‪ 3,‬ر‪ 4‬أو " ‪ ) < , " l¶Z7,‬و ز‪ 4‬دة "‪9‬ارد‪ s‬ا‬

‫‪.4-1‬ا ‪ #‬ر‪:kX‬‬
‫‪9•P S495, UR‬ل ‪ r‬ا ‪ “ K‬ا ‪ ! ƒ7‬ا وض ا ‪ , ! d5 KL F‬ر‪ #" ò4‬ن إ^> أوراق‬ ‫أو ‪ ÀK& 7p‬أ | ا •‪ \K‬و‬
‫ا ‪ + a‬و " ‪ >?< ƒ"P‬ذ … وض ‪ A@Y‬ن‬ ‫اول ‪ ; Y Z7 ™ N‬ل <?> ‪Šs‬ﻩ ‪9IP‬اع " ‪P‬وراق ا‬ ‫‪R‬‬ ‫"‬
‫ا |‪9s R I97‬ن ‪9•P‬ل ا ‪ g%‬اة ‪ªg ™ N‬م ‪ lv‬ا ‪ g‬ض ¬‪ K‬اد ‪ 7‬ا وض و ا ‪9+‬ا“ ;‪>?< …:‬‬ ‫و ا وض ا ‪/ó‬‬

‫‪ª "- 1‬إ‪ R‬ا‪ :s ) s‬ي‪ ،‬إدارة ا ;‪9:‬ك ا ‪ 3‬ر‪ ،dR @ 6V " ، 4‬ص ‪75-63‬‬

‫‪116‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫اول و "|‪ …:ïR I97‬ا وض و ‪Šs‬ا <?> أن‬ ‫‪R‬‬ ‫ر ! " ‪ $ R‬أورا "‬ ‫د ‪ #‬ت ! ‪Šs‬ﻩ ا‪ …:; Z7 ¢0‬أن‬
‫ا ‪ ), F‬إ• ار‪. s‬‬ ‫) ا@ ‪ a‬ام ا ‪9+‬ا“ و ‪ K P‬ط ! ‪P " .‬وراق ا‬
‫‪.2‬ا ‪B . *+ ,- #‬ت ]‪ >'\2‬ر‪:‬‬
‫ا@ ‪ •< H‬ا ;‪9:‬ك ‪ d 5, Z4 "P • .‬ا ‪e 3" ! 6‘9:‬ت @•‪ 7ƒ‬ر‪ xI V >^§ ،‬ا ‪P h+5" ! 6‘9:‬وراق ا‬
‫‪1‬‬
‫@‪ … Šp •#‬إ^> ا ‪e 3" ! 6‘9:‬ت "‪ h+5‬ا وض‪Šs ،‬ا ‪ `X R‬إ^> د‪9.‬ل "‪e 3‬ت ا@•‪ 7ƒ‬ر ‪ V‬ة و ذ … ‪: ? 7p‬‬
‫• ا ‪A‬وض‪:‬‬ ‫‪,- /.1-2‬‬
‫ة ‪ ،SVP‬إ‪ e‬أ‪ lm‬وا‪ c9#• •$V‬ت ‪ ;p‬ة ¬‪ xïK‬ا ‪K :‬‬ ‫ر‪Wp‬ت "‪ )h#‬ا ;‪9:‬ك ! ‪ g‬ة ز"‪ 5" :‬دة <?> ‪ ) ,‬وض‬
‫ا ‪9@ " • . 49‬ق رأس ا ل ¬‪9]0 xïK‬ء ¬‪ —#‬ا `‪9‬ن إ^> أ@‪9‬اق رأس ا ل " ا‪ H L SV‬ا‪ A ،)ly V N‬ن‬
‫ة ‪ SVP‬دون ‪ " s r‬ا وض أو < ‪nR $+ 9" L lv‬ن ‪ ,‬م وض‬ ‫<?> ا ;‪9:‬ك ‪ .‬ر " ‪ R‬ن ‪ ) ,‬وض‬
‫د‬ ‫ة ‪ ،SVP‬رت ا< ‪ 7‬د @ @ ‪ ) ,‬وض ‪ SA‬ا \‪ [ %‬ت‬ ‫" ‪ H@9‬و [‪ SVP 49‬إ^> ‪ xI V‬ا وض‬
‫<?> " ى أ‪ V‬ل ز"‪ ) + a" :‬ة‪ H@9 " ،‬و [‪ º+I ! SVP 49‬ا ‪ (• 9‬و ‪ŠZs‬ا ‪ d 5,‬ا ‪ " ! 6‘9:‬درا ‪ S497‬و‬
‫‪ +• d 5, ^ R‬ا ‪ 3" ! S497‬ل " درا ‪ S497‬أ | ‪.‬‬
‫• وراق ا ‪:‬‬ ‫‪.2-2‬ا ‪*+ ,- #‬‬
‫و ذ … " ‪-.‬ل ا ‪9, ! 6‘9:‬ار‪ ò4‬ا@ ‪ $ 5‬و [; ‪ #‬أ*‪ H%‬ا ‪ %‬ت و ا „@‪ K‬ت ا رة ‪ #L 6" ، $‬د‪ s‬و ‪s < ;,‬‬
‫‪ V‬ا ‪ ،‬و ا‪ +aI‬ض در‪ V‬ار‪ SA% R —#;R $[ ;,‬ا ‪Š‬ي ‪ $ d 5‬أ ‪ S‬ر"‪ " Z7‬ا ‪ [ a‬ة "‪ 6‬أ‪. Z7" “ < ²p‬‬
‫‪.3-2‬ا ? ل ‪B . *+‬ت ا‪ >'\2‬ر; ‪ 9‬ة‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫ا@ ‪ •< H‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬ا ‪ 5‬م "‪e 3‬ت ا@•‪ 7ƒ‬ر‪ V 4‬ة و ‪: ? 7 Sƒ7 ,‬‬
‫أ‪.‬أداء أ‪ >d‬ل ا ‪ >'\2] D0E‬ر‪: X‬‬
‫و ‪Šs 7| ,‬ﻩ ا ‪ µ-µ 7#‬و‪ ’“ f‬أ@ @ ‪:‬‬
‫*‪P Sƒ7 ,.‬و^> ! ‪ :@Y‬د أي اء ‪ )$@P‬ا رة ‪ " ƒ N‬ا ‪ p %‬ا رة ‪ ¬ $‬ض ‪ ,‬و‪ $34‬و ‪S75, 6" 4 .à $# R‬‬
‫‪ ;<P‬ء ا ‪ +aIe 3 •I # 9‬ض ا ‪-. #K‬ل " ة ‪ N‬ز‪ $ ly‬و ;‪ lzI S‬ء " ‪ $ 49KL‬و ! ا ‪ S 5 SR‬ا ;‪>?< …:‬‬
‫ا ‪e97#‬ت و ا و ت ‪ .P‬ى <‪ @ :‬ادﻩ ‪ % )$@P 7‬ت ا رة‪.‬‬
‫‪ Ò0‬ا ‪ ! " a K" p %‬ذ … إ"‪ I A‬ت "‬ ‫‪ ! Sƒ7‬ا •‪9 ™ N ،d49K‬م ا ;‪P d49K•R …:‬وراق ا‬ ‫*‪.‬أ" ا ‪I ƒ‬‬
‫و ا‪e ,‬ت وا@‪ 6" #‬ا ‪ H@9‬ء ا ن ‪ 4 .b‬و ! ا ‪ S 5 SR‬ا ;‪. 97< >?< …:‬‬ ‫ا‪ ²/0‬اء و و‪ N‬ات " ‪a‬‬
‫"‪< 6‬‬ ‫‪ %•@ ) , ! Sƒ7‬رات ‪9N‬ل ‪ •Y‬ارات ا‪ ]0‬ة ا ‪ <9:R #‬و ‪P S Z%L‬وراق ا‬ ‫*‪.‬أ" ا ‪ƒ ƒ‬‬
‫و" دود‪ s‬و "‪9` ! s [ a‬ء ا ‪9‬ا ‪ 6‬و ا ‪ h‬وف ا ‪ $%‚#L F‬ا ‪ %‬ت ا ‪ •§R •" F‬ار‬ ‫ا ‪ :‬ز< ت ‪P ’ A R‬وراق ا‬
‫‪P … ,‬وراق‪.‬‬
‫ب‪ >d X >/.‬ا‪ u…uR‬و ‪ d y , 2 /‬ة ا ‪: x‬‬
‫‪ $f‬ت ! ا ‪.9‬م‪.‬أ ! ‪ lm‬ا ‪ :‚I 7ƒ‬ت ‪ j/ñ ™ N‬دور ا ;‪ ) , ! :s …:‬وض [‪ " # SVP 49‬ن ! ا \‪n%‬ة ‪ lœ‬ف‬
‫‪9,‬ز‘‪ #‬ت ‪)$@P‬‬ ‫اء أ@‪ < )$‬د أو ‪ ! N‬رأس " ل ا \‪n%‬ة " [ ف ا ‪ " #‬ن ‪ lœ‬و ‪ " . ) ,‬ا ض " ‪N‬‬
‫ا ‪ g%‬اة ‪ `X R‬إ^> " ‪ KL‬دﻩ ا‪ 5,‬دات و ‪ R I‬ت ا ‪ " #‬ن و ‪ŠZs‬ا ‪ …:; Z7‬ا ‪ S" %‬أن &‪ SR " + K‬ذ … ‪" U“ +<§R‬‬
‫‪ " % 50‬ا | ا“‪ >?< x‬ا ‪9+‬ا“ ا ‪ < K& 7" 5 K‬ﻩ <?> ‪Šs ) ,‬ﻩ ا وض ‪ #@nR‬ر “ ة "‪ 3I ! )s KL |+a:‬ح‬
‫‪ -" I R‬ا‪ /å/0‬و <‪ < 6 @9, 7‬ة ا ‪. Z‬‬

‫د ت ا ;‪9:‬ك‪،‬ا ارا‪، 2001، #" ]0‬ص ‪57-56‬‬ ‫‪ ;<- 1‬ا ‪ ;< x H‬ا‪، 7¢0‬ا ‪ 9#‬و ا‬
‫‪ ;<- 2‬ا ‪ ;< x H‬ا‪، 7¢0‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ،dR @ 6V " ، " %‬ص‪25-24‬‬

‫‪117‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ج‪.‬ر‪ >2‬ا ‪A‬وض‪:‬‬


‫‪ 5,‬ث ‪Šs‬ﻩ ا‪ W]õL " " :< ¢0‬ا \‪n%‬ة ا ‪ " ` g‬ا ;‪ @ < …:‬اد ا ‪ªg‬ا" ‪9@ xïK¬ ،U ly‬ء ‪Y‬دارة ‪9 :s ، lv‬م‬
‫ا ;‪ 7@ R …:‬ا وض أي ا@•; ال ‪Šs‬ﻩ ا وض ‪ ! j 5R‬رأس " ل ا ‪ ، p %‬و ‪Šs‬ا " @‪9‬ف &‪ U H#‬ا‪ ! d¢0‬ا ‪ %‬ر‪p‬‬
‫! إدارة ا \‪n%‬ة‪.‬‬
‫ا ‪A‬ع ا ' )(‪ :‬ا ‪ ? ^ ,- #‬ل ‪B .‬ت [‪x ^0E‬‬
‫‪ SR k‬را‪ •N‬إ^> أ¬‪ " #‬ذ … ‪ ™ N‬ا‪ •$3,‬إ^>‬ ‫ا ;‪9:‬ك ا ‪e 3" $ 9. R $[ %* 6‘9:, >?< " %‬ت ‪Z:R‬‬ ‫)‪,‬‬
‫ا ‪9.‬ل إ^> "‪e 3‬ت ‪ Z:R r‬إذ أ‪ ••;µ‬ا ‪ 3‬رب أن ذ … ‪ " 4W‬ا ‪ 5c‬و ا ‪ “ #‬دون إ` "‪ j I [ a‬ا ‪ ، 9 K‬و‬
‫} ‪ ly Sƒ7, e‬ا <?> أ"‪9‬ال ا ‪9‬د< ن و ‪ ª 7 ,‬ا ‪-" #‬ت ! ‪Šs‬ا ا ‪ 3‬ل ‪ [ %\R‬ن أ@ @ ن ‪P‬ول ‪ 7‬ر@‪ U‬ا ;‪ UK+:R …:‬أ"‬
‫‪.U‬‬ ‫ا ‪-. " ) w* ƒ‬ل ‪p‬‬

‫†‪:‬‬
‫ا ˆ‡ ‪ >9‬ر‪ "2‬ا & ^‬ ‫‪) .1‬‬
‫‪1‬‬
‫و ‪ )K :,‬إ^>‪:‬‬
‫‪ z 0E;I/.1-1‬ل أو ا ‪0E;I#‬ا ‪Leasing *‰X >#‬‬
‫‪ ;< 9s‬رة < ا‪ +,‬ق ) ‪ R‬ن ا ;‪ …:‬ا ‪ S" %‬و ا ‪9 , ، p %‬م ‪ | 7R‬ﻩ ‪Šs‬ﻩ ‪ .P‬ة ‪ S•P 6 ïR‬ا ‪Š‬ي ‪ UZ 7,‬إ^> ا ;‪ >?< …:‬أن‬
‫‪9‬م ‪Šs‬ا ‪ <§R .P‬دة ‪ Vn,‬ﻩ ‪ + I- $‬ع "‪ U:‬و " ا ‪ 6 9‬أن ‪- 5 " wH L‬ت ‪ 3 Y‬ر و ا ‪ 7‬ا ; " ‪+ A, SVP‬‬
‫ا ‪ %‬اء "‪.x@ :" “ < d 5, 6‬‬
‫و ‪ 3‬ر ‪ Y‬رة إ^> أن ‪Šs‬ا ا ‪9:‬ع " ا‪ " /0‬ت &‪9#‬د ‪ “ +R‬ة <?> ا ‪ p %‬ذ … أن ا | ‪ ;K\ R S , ;4‬إ ‪ ™ N ، lv‬أن ‪S•P‬‬
‫<‪ ; " :‬ع و &‪ #‬د ‪ Vn,‬ﻩ §ن ‪Šs‬ﻩ ‪ .P‬ة ‪ " ² #L‬ا ر‪ ’4‬ا ‪ Y " ) a, F‬اد و ‪ 7 S , ^ R‬ا | ا“‪ x‬أ" ا ;‪…:‬‬
‫§ن ا ‪ S497‬ا ‪ Vn‬ي ‪9A‬ن ‪ R ƒ7R U ;K\ R‬ا ض ا |‪97‬ن ذ … أن ا ‪ K& Vn K‬د ا ‪ 3 Y 7‬ر‪ SA%¬ 4‬دوري و !‬
‫م ‪.…:; S•P‬‬ ‫‪ g lm‬ة ا ‪#‬‬
‫‪ ./7.2-1‬ر^ ‪: >4‬‬
‫‪9 ,‬م ‪Šlœ‬ﻩ ا‪ < " /0‬دة ا ;‪9:‬ك ا ‪ ;Z‬ة ‪ ،‬و ‪95 )$+‬ى ‪Šs‬ﻩ ا‪ # K* " /0‬ن ‪ ƒ7R‬ل‪ +I ،‬ض أن "„@‪ K‬أ" ‪ Z4‬ا@ ‪9‬ردت‬
‫" "„@‪ K‬أ ‪Šs ! I‬ﻩ ا‪ x H, ¢0‬ا „@‪P K‬و^> " ا ;‪9 -ƒ" …:‬م ‪ :µY‬ن اء ا رك ‪ " w* P‬ا ‪9K‬ق ا‪ ` ¢0‬و‬
‫‪ K¢0 495,‬ب ا ر ! أ ‪Šs ! ، I‬ﻩ ا‪ x H ¢0‬ا ;‪ " " wA4 "P …:‬ا@ ! أ ‪ S495, I‬ا ; ‪ K¢0 é‬ب ا ر‬
‫‪ w* P‬و ‪9A‬ن ‪Šs‬ا ‪9‬م ‪P‬ر‪ #ß‬ء و ! ا ‪9A SR‬ن ا ;‪ ) . …:‬ا ‪ KN " 7‬ب ا „@‪ K‬ا ‪9 K‬ردة ‪9‬ر [ ¼‪ % l‬اء‬
‫ا ‪ 7#‬أي ‪9‬م ‪ :µY‬ن و ‪Šs‬ا &‪ F¡#‬أ‪9A UI‬ن أ" م ا ;‪ " …:‬ة ‪ "9‬ن ‪- @e‬ل ‪Šs‬ا ا ; ‪ é‬و م ا ;‪Šs …:‬ﻩ ا‪SR " " /0‬‬
‫<‪. lv < S 5 97‬‬
‫‪.3-1‬إ‪ z‬ار وراق ا ‪:‬‬
‫‪ " e R‬ا „@‪>?< $ 9 N SR " ، K‬‬ ‫" ‪-.‬ل ‪Šs‬ﻩ ا‪ >^9 , " /0‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ 7< $K+:R " %‬إ• ار ‪P‬وراق ا‬
‫<‪ >?< 97‬ا را ف " ‪Šs‬ﻩ ‪P‬وراق‪ ،‬و ‪ 3‬ر‪ Y‬رة ! ‪Šs‬ا ا د أن ا ;‪ S75 e …:‬أي "‪„K‬و أو أ<; ء ! ‪N‬‬
‫‪P‬وراق‪9 ™ N ،‬م ‪ R‬د ا‪W]0‬ء ا ; ‪ p % l¶" w‬ا رة‪.‬‬ ‫< م ‪’4 ,‬‬
‫‪.4-1‬إدارة ]‪ >'\2‬رات ‪ ^ cR‬ت ا ‪‘>4‬ء‬
‫‪ ،)$¢0‬و‬ ‫! إ[ رأدا‪Š$ l³‬ﻩ ا‪9 , " /0‬م ا ;‪9:‬ك ا ‪ :• " §R " %‬د ‪ 7ƒ•@e d‬رودا‪ 6°‬ا ‪-7#‬ء‪ ،‬و ‪9‬م ا ;‪§R …:‬دار‪ly‬‬
‫‪ Ò0‬ا ‪-7#‬ء و ذ …‬ ‫ذ … ! " ‪ >?< U 9 N SR‬أ‪ #L‬ب‪ `X R ،‬إ^> ذ … ‪ >^9‬ا ;‪ …:‬أ | إدارة "‪P h+5‬وراق ا‬

‫‪ :"- 1‬إ‪ R‬ا‪ :s ) s‬ي‪،‬إدارة ا ;‪9:‬ك ا ‪ 3‬ر‪ ،dR @ 6V "، 4‬ص ‪72-68‬‬

‫‪118‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ا‪ ¢0‬ن‪ S75 ،‬ا ‪-7#‬ء ا‪ “ K/0‬و ‪P‬ر‪ c‬ح و‬ ‫" ‪-.‬ل ا ; ‪ 6‬و ا ‪ %‬اء •وراق ‪Š +:,‬ا ‪Q‬وا" ‪ ،)s‬و ‪ 3,‬ر ‪ Y‬رة أ‪! UI‬‬
‫‪ )s N‬أ" ا ;‪ 97< >?< S 5 …:‬ا ; ‪ 6‬و ا ‪ %‬اء ‪ >?< S 5 7p‬أ‪ #L‬ب " ‪ SR‬إدار‪. h+57 U,‬‬
‫ا ˆ‡ ‪ >9‬ر‪ "2‬ا & ‪: % $A% kXA6 |d‬‬ ‫‪) .2‬‬
‫ت ذات ‪ ².‬ة ‪ ™ N‬إذا ‪ •` #L‬إ‪ N‬ى ‪Šs‬ﻩ‬ ‫‪ S|+‬ا ;‪ …:‬أن ‪„,‬دي < [ ‪d4‬‬ ‫‪ :s‬ك ¬‪ H%*P —#‬ا ‪a‬‬
‫ا ‪ %‬ت إ^> ‪ K.‬رة ‪ 7 e‬أ‪ >?< s µ‬ا ;‪ …:‬ا ‪ ،d %‬و " أ‪Šs Úp‬ﻩ ا ‪ %‬ت ‪ … , } <9‬ا ‪ 7, F‬رس *‪ %‬ط ا ‪ "n‬ن‪,‬‬
‫‪1‬‬
‫@•‪ 7ƒ‬ر و ا ‪Šs Sƒ7 , ™ N Vn‬ﻩ ‪: ! H%*P‬‬
‫‪ ).1-2‬ط ا ‪E I#‬ن‪:‬‬
‫‪ S 7# Z7 ™ N‬ا ‪Š‬ي ا ‪ g‬ض " ا ;‪x‚:3, …:‬‬ ‫) ا ‪Šs ! S" #‬ا ا ‪9:‬ع " ا‪ " /0‬ت ‪ K¢0‬ب ‪ "n, p‬ن‬
‫أ@ ‪„K" U,‬و @ اد ا ض‪ ،‬إذا " ‪ " 9s‬ت‪9 ™ N ،‬م ¬‪ %‬اء و‪ µ‬ا ‪ "n‬ن <?> ا‪ ¢0‬ة “ ‪ 7 K& ™ N ، I 7‬ا „"‬
‫ا‪ ¢0‬ة ‪،‬أ" ! ‪ N‬و ‪ S; U,‬إ‪ @ U" 7,‬اد "; ‪ é‬ا ض ‪>^9 ,‬‬ ‫‪ ! U‬د ‪ #‬أ ‪ K‬ط ا ض إ^> ا ;‪>?< 9s [ …:‬‬
‫‪ p‬ا ‪ "n‬ن ذ …‪.‬‬
‫و ‪9H,‬ر ‪Šs‬ا ا ‪9:‬ع " ا‪ " /0‬ت ‚‪ S7%‬ا ‪ "n‬ن <?> ا ‪ A 7‬ت ا ‪ g ) F‬اض " ا‪ SV‬ا‪ : l³‬زل و ا ‪ K‬رات و‬
‫‪ 7Z,‬ا@ ‪ +‬دة ا ;‪ …:‬ا ‪ S" %‬و ‪ p‬ا ‪ "n‬ن " ‪Šs‬ا ا ‪9:‬ع " ا‪ " /0‬ت " ‪ d49KL‬ا‪ ’ A, S nR " /0‬أ" ‪;K\ R‬‬
‫‪ " Z7 UI§ S 7#‬ا‪9 ¢0‬ل <?> ‪ " .‬ن " ن " ‪ º+I‬ا ‪ A‬ن و ‪ 7 “ 7s‬ن و ا ‪ "n‬ن‪.‬‬
‫]‪ >'\2‬ر )إ) ء ‪ z‬د‪ >'\2] k9‬ر(‬ ‫‪.2-2‬أ)‬
‫‪ V‬ءت ‪9$h 3 •I‬ر "‪ " <973‬ا ‪ 4 7ƒ•K‬ا ‪9" )l˜ 9 , Š‬ارد " و ‪9;r‬ن ! ا@•‪ 7ƒ‬ر‪ %¬ s‬اء أوراق " و‬
‫‪ g" )s Z‬ددون ¬‪ < xïK‬م ‪ 9,‬ا‪ ²/0‬ة ˜‪Šs ! )l‬ا ا ‪ 3‬ل و ا ‪ #‬ا ‪ A‬و ا ‪X • 9‬دارة "‪Šs Sƒ‬ﻩ ‪ 7<P‬ل‪.‬‬
‫! ‪ :R‬ء و إدارة ‪- Z%L‬ت " ‪P‬وراق ا‬ ‫ت"‪a‬‬ ‫‪ 7‬أ‪ ; , SV‬ا‪ V N‬ت ‪Šs‬ﻩ ا ‪ " ½+‬ا ‪ 4 7ƒ•K‬أ*‪n%‬ت‬
‫‪ :• lv < d H‬د ‪ 7ƒ•@ d‬ر ا ‪Š$ ® •, F‬ﻩ ا ‪ " 54 %‬ا ‪ • 67 3‬اء < د " ا‪ … , ! j ¢0‬ا ‪xKN á 5‬‬
‫" ‪9" " )l˜ 9‬ارد و ! ‪ º+I‬ا ‪„ • 9‬دي ذ … إ^> ‪9" 7:, Ò0 6+, " “ < d 5,‬ارد ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬و ‪d H‬‬
‫<?> ‪Šs‬ﻩ ا ‪ %‬ت ¬‪ %‬ت @•‪ 7ƒ‬ر‪.‬‬
‫‪ ).3-2‬ط ا ‪:0E;I#‬‬
‫! ‪9•P Vn,‬ل ‪ S"n ™ N‬ا ;‪ ! …:‬إن ‪ … , )s KL‬ا ‪ %‬ت !‬ ‫أ "• ا ;‪9:‬ك ا ‪ >?< " %‬إ*‪ %‬ء ‪a " p‬‬
‫; ¬‪ ; [ —#‬ت ‪ g‬اض ‪9 " :# ،‬م أ‪ N‬ا ‪-7#‬ء ‪ x HR‬ض "‬ ‫‪ < >?< x‬م ‪ +p‬ا ‪9‬ارد ا‬ ‫"‪U, < K‬‬
‫ا‪. l³‬‬ ‫ت ا ‪ >?< Vn‬إ ‪ Z+R U< :‬ة ا@•½‪ 3‬ر‪" e R ( b) s‬‬ ‫أ‪ SV‬اء آ‪e‬ت \‪ã%‬ت •‪S7#L < :‬‬
‫و <‪ Z7 "97‬ا ‪9‬ل أن ‪ :s‬ك < ة أ@; ب ‪ # …:; R 6 ,‬م "; ة ‪Šs‬ﻩ ‪ UK+:R H%*P‬أ‪ $7s‬ا ‪9‬د ا ‪ I9I‬ا ‪F‬‬
‫‪ #‬ض ‪ $‬ا ;‪ `X R …:‬إ^> ر‪U ;r‬‬ ‫… ‪ H%*P‬و ذ … " ا‪ SV‬ا ‪ " S‬ا ‪ [ a‬ا ‪F‬‬ ‫‪ " U# 7,‬ا ‪ Š +:‬ا ;‬
‫‪ 5‬ج إ^>‬ ‫‪Šs ،‬ا إ^> ‪ xI V‬أن ‪Šs‬ا ا \‪ %‬ط‬ ‫! ا ‪ ! 6@9‬ا \‪ %‬ط ¬‪9A SA%‬ن ‪ S| P " U‬إ*‪ %‬ء ‪a " p‬‬
‫‪ %\ R $ -< e‬ط ا ;‪.wA:‬‬ ‫‪ ².‬ة " ‪a‬‬
‫ا ' )( ‪ 8 / :‬ا ك ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ول‪: :‬ا‪ 9‬ا ك ا‬ ‫ا‬
‫ا ‪ S " %‬ا ‪ " x N g‬أ‪ x r‬دول ا ‪ ) #‬و ذ … ‪ª 7‬ﻩ " "‪W‬ا و } ‪:‬‬ ‫‪97I w‬ذج ا‬

‫‪ :" - 1‬إ‪ R‬ا‪ :s ) s‬ي ‪،‬إدارة ا ;‪9:‬ك ا ‪ 3‬ر‪ ،dR @ 6V " " 4‬ص ‪75-72‬‬

‫‪119‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪.1‬ا ‪:,- #‬‬


‫ا ‪ " %‬إذ ذ … &‪ F¡#‬ا‪9 ¢0‬ل <?> "‪9‬ارد " " ‪ $V‬ت " ‪ #‬دة و ‪ VQ‬ل‬ ‫&‪ ² #‬ا ‪ " 6‘9:‬أ‪ )s‬ا ‪W‬ا ا ‪ s 9, F‬ا‬
‫إ^> إ[ ر‬ ‫"‪ ! + a‬ا ‪ SR‬ا@ ‪ a‬ا"‪ S497, ! $‬أ*‪ + a" H%‬و " ‪ <9:‬و ا‪ /0‬وج " ‪ [Y‬را ‪ 5‬ود ‪ [ @9‬ا‬
‫ا ‪ #‬دة و ا ‪ + a‬و ! ‪ Sf‬ا ‪ Z7 6‘9:‬أن ‪ @ d 5‬ار ! ‪ p N‬ا ‪9‬دا‪ 6" 6°‬ا‪ +aI‬ض‬ ‫أر‪ " xN‬ا ‪ 3 :‬ت ا‬
‫‪1‬‬
‫‪ @ @ • 7‬ا ‪: ? " 6‘9:‬‬ ‫ا ‪ H ! [ a‬ع @•‪ 7ƒ‬رو‬
‫*‪ ,- /‬ا ارد‪:‬‬
‫و ذ … " ‪-.‬ل إ‪ A R‬رأدوات " ‪ $ 4 [ < Z7 ، ƒ N‬ا‪9 ¢0‬ل <?> أر• ة " ¬‪ < K‬و ¬‪. 9$K‬‬
‫*‪ €#2] ,- /‬ا ت‪:‬‬
‫و ذ … " ‪-.‬ل ا ‪ 6‘9:‬ا ‪ Œ H‬و ا‪ ]0‬ا! ‪ 7ƒ•@ h+5‬رات و ا وض ‪ fX R‬إ^> ا ‪9.‬ل ! أ*‪ V H%‬ة "‪Sƒ‬‬
‫"‪Sƒ‬‬ ‫و إ*‪ %‬ء •‪ :‬د ‪ 7ƒ•@ d‬ر و @ ‪ +‬دة " ‪ H%*P‬ا ‪Q R #‬وراق ا‬ ‫ا ‪ 7< ! 6@9‬ت @‪9‬ق ‪P‬وراق ا‬
‫أ<‪ 7‬ل أ"‪ :‬ء ‪ p‬ب و أ<‪ 7‬ل أ"‪ :‬ء @•‪ 7ƒ‬ر و ‪ ,‬و‪ -4‬ا ‪ %‬و< ت و ا م ‪ 7ƒ•@e R‬ر ‪ K¢0‬ب ا ‪-7#‬ء "‪ 6‬إدارة @•‪ 7ƒ‬رات‬
‫و "‪P á 5‬وراق ا ‪.‬‬
‫*ا ‪ ? ^ ,- #‬ل ‪B .‬ت [‪: DA 0E‬‬
‫‪-7#‬ء و ‪ %•@ ) ,‬رات‬ ‫"‪ " . Sƒ‬ت ا ‪ S497‬ا ‪ Vn‬ي ••‪9‬ل و ‪ " .‬ت أ*‪ H%‬ا ‪ "9 #‬ت و ا‪ " /0‬ت ا ‪/ó‬‬
‫ا‪ % R • /0‬و< ت‪.‬‬
‫أ?‪A‬ى‪:‬‬ ‫*ا ‪ *+ ,2 # ^ ,- #‬أ)‬
‫و ا‪9 ¢0‬ل <?> <‪e97‬ت "‪ 7< Sƒ‬ت ا ‪9 #‬د ا ‪9 < , ; K‬د‬ ‫‪Šs Sƒ7 , ™ N‬ﻩ ‪ 7< ! H%*P‬ت ‪ ;,‬دل ‪P‬دوات ا‬
‫ا‪ /0‬رات و ‪9 < … Šp‬د ا ; د‪e‬ت‪.‬‬
‫‪ #27.2‬دة | و‪ D‬رات ا‪:8Q”R‬‬
‫‪ S7#L ™ N‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ >?< " %‬أ@ س ا‪ )]Ï0‬ا ‪ ;Z‬و ‪ d 5, ^ R‬ا ‪9 9‬رات ! ا ‪ ’ A‬و ‪ < UV9R‬م @ ‪ +‬دة "‬
‫‪ K P‬م ‪Y‬دار‪ 4‬ا ‪Y " /0 " #‬دارات ا ;‪. @ @P Z:‬‬
‫‪ 0ED /.3‬ن‪:‬‬
‫‪ 6 H KL ™ N‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ;p " %‬ة ا‪ )]Ï0‬أن ‪ d 5,‬أ" ‪ I‬أ‪97 ²p‬د< ن ¬‪ xïK‬ر‪ 6‘9:, >?< ly‬أ<‪ $ 7‬و <?> ‪S75,‬‬
‫ا ‪ [ a‬ا ‪ 7 5‬و ‪ r‬ا ‪ ، 7 5‬و @‪9 N )]• ²p xï‬ق ا ‪ Z‬و •]) ‪9•P‬ل و ر‪ >?< ly‬إ" ص ا‪ " /0‬ت و ‪9,‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ "P‬ن " ‪-.‬ل ا ‪ "n‬ن ` ا ‪ [ a‬و ا ‪ H%*P ! 6@9‬ا ‪. \ "n‬‬
‫‪: .4‬ا‪ 9‬أ?‪A‬ى‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪W" ’ , e‬ا ا ;‪9:‬ك ا ‪ " :< " %‬ذ‪ R @ p‬إذ ‪ 3I‬أ | ‪:‬‬
‫*•‪9@P < :‬اق ا ‪ )h# 3 •:p " A‬إ"‪ ! ly I A‬إ‪ %•p‬ف و ‪ S 5,‬و ‪ 7ƒ•@ ) K ,‬رات و ا ‪ g‬و‪ -4‬و ‪ g‬اك !‬
‫ا ‪ S497‬و إدارة ا ‪ %‬و< ت و ‪ d .‬ا ‪ +‬ص @•‪ 7ƒ‬ر‪ 4‬أ" م ا ‪ 4 7ƒ•K‬و ا ‪-7#‬ء‪.‬‬
‫*‪ )$KL‬ا ;‪9:‬ك ا ‪9 K" >?< " %‬ى ا ;‪ d 5, ! …:‬ا ‪9‬ازن ‪ R‬ن ‪ ’ f9,‬أ•‪9‬ل ا ;‪ …:‬و "‪9‬اردﻩ و " ‪ U;:3, )µ‬ا ‪ #‬ض‬
‫دي ‪ 95I 6‬ا ‪ 97:‬و‬ ‫‪ª p , xïK¬ [ a7‬أ*‪ 3" ! U H%‬ل وا‪ 7 “X N‬ن ‪9‬ز‘‪ 6‬ا ‪9‬ارد ‪ R‬ن إ‪ /ö‬ا" ت ‪ " $‬دود ا‬

‫‪ -1‬ر • ‪ ;< Ò0‬ا ‪ +‬ح ‪،‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ،dR @ 6V " ، " %‬ص ‪101‬‬
‫‪ N‬ت ‪P، #7V‬داء ا ^ ‪ 7h:‬ت ‪ 7<P‬ل)ا ‪ 5‬ت ا ا‪،،( :s‬دارا ‪ ، %\ ®c‬ا ‪ 4‬ض ‪ 2000،‬ص ‪494‬‬ ‫‪- 2‬ا ‪#K‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Klein, Peter G.; Zoeller, Kathrin," Universal Banking and Conflicts of Interest: Evidence from German Initial Public‬‬
‫‪Offerings", Social Science Research Network, 2003 P3-5.‬‬

‫‪120‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫د "‪9‬ا‪™ N ,‬‬ ‫إ^> ‪ ½‚R d .‬ا‬ ‫زد‪ s‬ر‪Šs ،‬ا |‪ #" S , < -‬ل ا ‪ [ a‬ة و إزد د "‪e #‬ت ا ‪fX R ، 5c‬‬
‫‪ S7#L‬ا ;‪9:‬ك ‪ #+R‬و ‪ +p‬ءة‪.‬‬
‫*‪ )$KL‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ! " %‬إ‪ N‬اث ا ‪9H‬رات ا ‪ ! c9 H‬ا ‪ S7#‬ا ! ‪ SA% R‬ا ‪Š‬ي ‪ Z7‬ا ;‪9:‬ك " "‪ lœ 3‬ا ‪9.‬ل !‬
‫‪ d+ ,‬و " ‪ ; H‬ت‬ ‫و ا@ ‪ 5‬اث "„@‪ K‬ت " ‪a‬‬ ‫و ا ‪ ™ 5, x H , F‬ا „@‪ K‬ت ا‬ ‫ا‪ 4 5, +,‬ا‪ " /0‬ت ا‬
‫ا‪. #‬‬
‫*‪„,‬دي ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬إ^> ‪ • :< 9,‬و " ‪ "9‬ت ` ور‪ 7# 4‬ا ‪ R 7:‬ءا " درا@ ا‪ ]0‬وى‪ ،‬ا ‪ ,º‚@n‬ا ‪S497‬‬
‫‪Y‬دارة‪ ,‬ا •‪ ،d49K‬ا‪ ,ä0‬و ا ‪9‬ا ‪ 6‬أن ‪Šs‬ﻩ ‪ e < 7ƒ, R 3‬ر ا ول ا ‪ " :‬إ^> و‪9V‬د ا ‪ )h:‬أو ر‪ 7<P SV‬ل ا در‬
‫<?> ا‪ a,‬ذ ا ارا روس و ‪ S75,‬ا ‪. [ a‬‬
‫*ا ;‪9:‬ك ا ‪ ) h#L ! )s KL " %‬إ@ ‪-‬ل " ‪9‬ا ى ا و " "‪9‬ارد ‪9 ,‬م ‪ lz½;# R‬و ‪ r• lv a,‬اض ا ‪>?< 497:‬‬
‫دي و ‪ K5,‬إ@ ‪.U -‬‬ ‫‪ +Z R )K• 95I‬ءة و ا دة أي ‪ ½;#L >?< S7#L‬ا ‪—“ +‬‬
‫كا‬ ‫ا ' )(‪ #=7 :‬دات ا ;"‬ ‫ا‬
‫‪ " )r R‬و‪9V‬د "‪W‬ا < ة ‪ª 7,‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ … , < " %‬ا ‪ #‬د إ‪ e‬أ‪Šs 6:7 e UI‬ا " و‪9V‬د ¬‪ —#‬ا ‪ S %‬ا ‪’: Z, F‬‬
‫ا ‪ " %‬و ‪Šs‬ا " ‪ $h,‬ﻩ ‪ I‬دات ا ‪ $ $V9‬و } ‪:‬‬ ‫ا ‪97:R S7#‬ذج ا‬
‫* ‪ Z7‬أن \‪ #L n%‬رض ‪ R‬ن " ‪ ¢ñ‬ا ;‪ …:‬و " ‪ U“-7< Ò0‬و ‪ Sƒ" H%*P —#¬ ! • .‬أ*‪P H%‬وراق ا‬
‫‪ #L n%\ 7p‬رض أ | ‪ R‬ن إدارة ‪ 7 “Y‬ن و إدارة @•‪ 7ƒ‬ر ‪ xKN‬ا ‪ # ;H‬ا ‪Q + a‬داء ‪Y " S‬دار‪ ,‬ن‪Z7 Z ،‬‬
‫ا ‪Šs >?< x‬ﻩ ا ‪ k Ha R S %‬و ا \‪ d K‬ا‪ ]0‬و ا ‪ #‬ون ‪ R‬ن ‪Y‬دارات ا ‪ N9" @ @ Sf ! + a‬ة ;‪.…:‬‬
‫< دة‪ ،‬و‬ ‫*" ا ‪ Z7‬أن ‪ # ,‬ض ا ;‪9:‬ك ا ‪ [ a " %‬أ<?> " ا ‪ [ a‬ا ‪ #‬دة ا ‪ # , F‬ض ‪ $‬ا ;‪9:‬ك ا‬
‫ذ … ¬‪ xïK‬د‪ ! $ 9.‬أ*‪ # " H%‬دة ذات ر‪ 5c‬أ<?> و ‪ Z‬ذات "‪ [ a‬أ‪ # ، ²p‬د أو‪ UV‬ا \‪ %‬ط „دي ‪ ^ R‬إ^> ‪ #L‬د‬
‫ا ‪ ، [ a‬و ‪ Z7 Z‬ا ‪ ;, R lv < x‬ع < ة إ‪ V‬اءات "¶‪ l‬ا را@ ا‪ ]0‬ة ‪ %7‬و< ت و ا ‪95‬ط ‪d4 [ < [ a7‬‬
‫‪1‬‬
‫ا ‪ "n‬ن و ‪P‬دوات ا ‪ 497‬ا ‪ µ 5 K‬و ا ¬‪ #‬ا ‪ 7 K‬ة و ا ‪ R‬وا ‪ ® ¢å‬و ‪ VY " s r‬اءات‪.‬‬
‫‪9A‬ن <?>‬ ‫ا ‪ " %‬و ‪" 9s‬‬ ‫* ‪„,‬دي إ^> ‪ A N d .‬ر و "| <‪9 +‬ة ا ‪9K‬ق ‪ —#; ;K\ R‬ا „@‪ K‬ت ا‬
‫ة‪.‬‬ ‫‪ KN‬ب ا „@‪ K‬ت و ا ;‪9:‬ك ا‬
‫*•‪ c9#‬ا ‪ R‬و ‪ Y‬اف ! ‪ )]• ²p Sf‬ا „@‪ K‬ت و ا ‪ %‬و< ت إذ ‪ " Re‬و‪9V‬د ‪9‬ا< ‪ • .‬و " ‪9H‬رة‬
‫‪.R‬‬
‫ا ‪ 9 ¢ñ S;K‬دون ‪ %" S%‬و< ‪ 7, ™ N ly‬رس‬ ‫*‪ 5,‬ص ا ;‪9:‬ك ا ‪ ;Z‬ة و "¶‪ l‬ا ‪ >?< " %‬ا‪ lzI‬ج‬
‫„دي إ ‪’ A, " U‬‬ ‫د و"‬ ‫ا | ‪9‬ط ‪ N 9‬ود ‪ "b‬ن ا ‪ ، $ c9 H‬و ‪Š$ " ÷+a e‬ا ا ‪ [ a" " î€:‬ا‬
‫‪2‬‬
‫د ‪.‬‬ ‫‪„,‬دي ! ا ¶‪ l‬إ^> < م ا@ ار و ا‪ h I‬م ‪H%*P‬‬ ‫‪c9K5" r‬‬

‫‪- 1‬ر • ‪ ;< Ò0‬ا ‪ +‬ح ‪ ،‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ ،dR @ 6V " ، " %‬ص ‪106‬‬
‫‪ ;<- 2‬ا‪ 7¢0‬ا ‪9%‬ار‪،wß‬إدارة ا ‪n%\"، I 7 “Y [ a‬ة ا ‪ #‬رف‪ :Z@Y ،‬ر‪،2002 4‬ص ‪67‬‬

‫‪121‬‬
‫كا‬ ‫ا‬ ‫دس ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪:‬‬ ‫? ‪ >/‬ا‬
‫د ‪Šs $ ™ N ،‬ا‬ ‫‪ ! 49 N Wp " S 5,‬ا ‪)h:‬‬ ‫د وا‬ ‫أ•;‪ •5‬ا ;‪9:‬ك ! ‪ Sf‬ا ات‬
‫‪ µn, GATS‬ا وا‪Šs >?< ¢è‬ﻩ‬ ‫‪ 3, 4 5,‬رة ا‪ " /0‬ت ا‬ ‫ن ‪+,e‬‬ ‫ا ‪ H‬ع ‪97I‬ا "•‪ K‬ر< ! ا ‪9:K‬ات ‪ .P‬ة‪ ،‬و‬
‫ا ;‪9:‬ك ‪ ! S. , lz #V ™ N‬دوا" ا ‪ 4 5‬ا ^ ‪ ،‬و ‪9A, N‬ن ‪Š$‬ﻩ ا ;‪9:‬ك ا رة <?> @ ‪ 7‬ار و ا ‪ K :‬ا‪Š.• •$3,‬‬
‫ا ‪ ly [ %* ! " %‬و ذ … " ‪-.‬ل ا ‪95‬ل إ^> ا ;‪9:‬ك ا ‪ " %‬ا ‪9 , F‬م <?> ‪ Z‬ة ا ‪9:‬ع ! ا‪ " /0‬ت‬ ‫‪97:R‬ذج ا‬
‫و " در ‪9"P‬ال "‪ $ d 5 7‬ا ; ء و @ ‪ 7‬ار " ‪ $V‬و ‪ x:3,‬ا ‪ #‬ض ‪ $V " [ a7‬أ‪ .‬ى‪ ™ N ،‬د‪ • .‬ا ;‪9:‬ك‬
‫‪ "n‬ن و ا ‪ Vn‬و ‪ 3,‬ر‪ 7# R‬و ‪ " s r‬ا \‪ [ %‬ت ا ‪. <9:‬‬ ‫أ*‪ H%‬أ‪ .‬ى ‪Z:R r‬‬
‫و ‪ Z7 , N‬ا ;‪9:‬ك ا ‪ " " %‬ا م ‪ >?< $" $7R‬أ‪ KN‬و‪ UV‬و `‪ •#‬إ@‪ g‬ا‪9 , 7Z5" 3 ,‬م <?> ‪ Z‬ة إ< دة‬
‫‪ 49A,‬و ‪ :R‬ء ا ‪ SA $‬ا ! و ‪9A R U7 < ,‬ادر ا ‪n+Z‬ة و ا‪ ²/0‬ة ا ‪ ) 7#L >?< < KL F‬ا ‪-" #‬ت ا ;‪ Z:‬ا ‪9H‬رة و ‪ŠV‬ب‬
‫"‬ ‫½ ت ‪ V‬ة " ا ‪-7#‬ء و ‪Šs‬ا ‪ U‬ن ا ‪ $‬ف " ورا“‪ 49H, 9s U‬أداء ا ;‪9:‬ك ! ‪ $%L " Sf‬ﻩ ا ‪ N K‬ا‬
‫‪ L‬ات‪.‬‬

‫‪122‬‬
123
‫‪:‬‬

‫ن ‪ 34 /5‬ا‪،/0 12‬‬ ‫إ ما‬ ‫د‪ $%‬إ‪!" #‬اذا‬ ‫‪ -‬أ‪ )*+‬ا( 'ت‬ ‫دا‬ ‫ل‬
‫د‪78 ،$%‬‬ ‫‪ 6‬ا ‪!C‬رات ا ‪ /5 $ E4F‬ل ا ‪ CD‬ع ا( ‪ /54‬أ‪ @" A‬ا !ك >" = ‪<+4‬ا ‪ /5 ;!8‬ا ‪9:‬‬
‫‪Q RS‬ا ا ‪ CD‬ع ‪! 3‬ا ‪ FP‬ر ‪ /5‬ا ‪! F‬ات ‪) NO‬ة‪ ،‬و ‪ L‬ن ‪ > 4;4"> $8 J>K‬رة ا‪ H2‬ت ا( ‪) TU> $8‬ا وا‪1V‬‬
‫‪Q‬ﻩ ا !ك‪ =N > WXY Z 78 ،‬دوا ‪ $‬ا "‪ 4;4‬ا( ‪ /0‬و !ا‪ $RZ‬ا ‪ D‬ت ا ^] \ ‪ R #!> = 4‬و >‪!C‬ر و ‪ -‬أ ‪9‬‬
‫ا ‪4‬ا ‪ =8‬ا ^] ‪ d %‬ا !ك !ا‪ WXRZ‬ا( ‪ $F6‬ا ‪! Y $;!D‬ك ‪ $8c ZO‬إذ >"‪Q b:‬ﻩ ا !ك ‪ $ !RFa‬ا ‪!N‬ل `ي‬
‫‪!#‬ق ‪ :3 @"> /0‬م >"‪!#O4;4‬اق ا( ‪.$864‬‬

‫‪4 #‬ار و ا( ‪ $RZ - $F6‬و ‪ $RZ -‬أ‪4N‬ى >‪ $8 Y‬ر‪ l‬ت ا ‪k‬ء و إر‪،9Wh i‬‬ ‫و ^‪! > g‬ن ‪! Y‬ك ا ‪ D‬رة‬
‫أ ‪ R‬و و‪ # 8# qi‬ت و إ‪)p#‬ا>‪ 8 8‬ت > ‪ - Wno‬د‪!N‬ل‬ ‫أ‪ - t A‬ا ‪k‬زم ‪ WrY‬إد‪ N‬ل ا ‪ $8Z! ! o‬و ‪@3)p3‬‬
‫‪ 9‬ا !ك ‪)po‬و‪ 9 R !N y $83‬ا‪ Ru vw $ 8 u) 8x\ - -o > g^ $ A!H2‬و ا !‪ /5 q#‬ل ا‪ H2‬ت‬
‫‪)po‬و‪ 4;!C $ 8P3 $83‬و >" ‪ 7%‬إدار‪Q -o Wz‬ا ‪ q8C F\ L R 86 L -o% 9‬ا !د أ م ا !ك ذات ا ‪=L 8R‬‬
‫ا ~‪ $ H‬و >‪ <+4 4;!C‬ا( ‪ }J3 /5 /0‬ا ! @‪ ،‬و ‪QR‬ا ‪U|2‬ت إ‪ :3 0‬م ‪ 3‬ج ا( ‪ /54‬ا ‪Q‬ي ا‪ /5 4vP3‬ا ‪) NO D‬‬
‫!ا‪O $RZ‬ز ت و ‪ 4u €‬ا ‪ $ !8F‬و ا( ‪ F6‬ت و ‪}J3 /5‬‬ ‫‪<> q‬ا‪ > %‬ﻩ ‪ !"3‬ا !(‪QW• $‬ا > !ن ا !ك درة‬
‫ا ! @ ‪ t‬ا ‪ Whk $D‬و ا ‪ D‬رة > !;= ا(‪ v‬ر‪ qE‬ا ~‪.$ H‬‬

‫أ ل ا !ك‬ ‫د‪ $%‬و ا( ‪ $864‬ا(‪•p‬ا‪ %‬ة و ى >‪) TU‬‬ ‫إ' أن ‪Q‬ا ‪! Y 86 L -o% 9‬ك ‪ =‚ /5‬ا ‪) x‬ات‬
‫‪/5 9 #‬‬ ‫'ت إ‪ P#‬ر ‪ % Z‬ة و ! ‪ U Y $+4S t Jy $‬ن ‪ ƒ a = -‬ا !ك‬ ‫‪ a $A N‬د‪R !N‬‬
‫إ ‪ $83‬ا "!ل إ‪! y 0‬ك ‪!D> $Y S‬م ‪4o6‬ة ا !ع ‪ /5‬ا‪ H2‬ت و در ‪! O‬ال ‪ R „D"%‬ا ‪ D‬ء و ‪4 #‬ار‬
‫إ‪4 #‬ار; … ‪ ،‬و ‪ ]ˆ > q‬ا !ك ‪4o6‬ة ا !‪Wz u vw @C€> qE‬‬ ‫إ‪ $6 i‬إ‪ d > 0‬ا ‪4‬ض ‪4u € Y‬ا ^] >†‪8 Y#4T‬‬
‫… و د‪!N‬ل أ‪ $Cvw‬أ‪4N‬ى ‪ U L $864 ) l‬ن و ا ‪ ) ZU‬و‬ ‫ا‪ H2‬ت ا( ‪ $864‬ا ‪ 8 $% 8YD‬إ‪ 0‬أ‪- a‬‬
‫> ر‪ $Y y‬و ‪ - ) l‬ا ‪ u v‰‬ت ا( ! ‪.$‬‬

‫‪ ،‬و ذ ‪kN - Œ‬ل‬ ‫دا‬ ‫‪Q‬ا ‪ Z‬ءت ‪Q‬ﻩ ا(‪ P $ ! C‬ول ‪!Z ŠY €‬ا‪ d3‬و !‪ !i‬ت‬ ‫و‹ ءا‬
‫‪! 6 $ #‬ل‪ ،‬ا ‪O = J‬ول > ول ‪ u‬ر ا ‪4:‬ي ‪! Y‬ك ا ر;‪ $‬و ذ ‪kN - Œ‬ل " ن ‪O‬ول ‪!RJ‬م ا !ك‬
‫‪ ، $ $J y‬أ ا ‪ •€86 w‬ا !ك ا ر;‪ % "> $‬ا‪ .‬أ ا ‪ = J‬ا ‪ Ž •€6 w‬ن ا( ‪ > 78 /54‬ول‬
‫ا( "‪O 7‬ول ‪! $ 98 J‬ل ‪ Ž‬ن‪ ،‬أ ا ‪4C 6 w‬ق ‪ # 8F‬ت و إ‪4Z‬اءات ‪ Ž t‬ن‪ •€% 86 .‬ا ‪= J‬‬
‫ا ‪ - •> 7‬ا • ‪ 3‬ت ا ‪ > 78 ،$8o‬ول ‪ R Ž N ، R !RJ‬و ‪ ، WX 8 % "> $8J8+‬و ‪ŠY € ) NO /5‬‬
‫أ‪!3‬ا ‪. R‬‬

‫ا ‪ = J‬ا‪} H2‬‬ ‫ذ‪3 Œ‬‬ ‫ر;‪a 9T . $‬‬ ‫ذ ‪ Œ‬ا ‪ = J‬ا ‪4‬ا‪ qa‬و ا ‪Q‬ي >‪4C‬ق ‪ 988D‬أداء ا !ك ا‬ ‫‪a \U8‬‬
‫‪)po $6) Y … kN -‬و‪.$83‬‬ ‫ا ‪Q‬ي >‪4C‬‬

‫أ ‪ •€% 86‬ا ‪ = J‬ا ‪ F‬دس ‪ > D6‬ول ا !ك ا ‪ $Y v‬و ذ ‪kN - Œ‬ل ا ‪4C‬ق (‪ $8J8+ ، R !RJ‬ا "!ل ‪R‬‬
‫و ‪. W•!8‬‬ ‫و ‪< ) NO /5‬ا‪%‬‬

‫‪124‬‬
‫ا ا‬

‫‪125‬‬
‫ا ا‬

‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪-1‬‬


‫اﻝﻜﺘب‪:‬‬
‫‪،‬ا ا ‪.2009،‬‬ ‫ا ا ي ‪،‬دار‬ ‫ذ ن‪ ،‬ا ‪ !"#$‬ا ن ا‬ ‫‪ -‬أ‬
‫‪،‬ا‪ &* +,‬ا ) ('& ‪"#$ %‬ب ‪.2006 ،‬‬ ‫‪،‬ا ‪ -.‬ا ‪)* + !" ,‬ﺮو& "! ا ‪%‬ان ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫أ ا‪ # %‬ح ا‪ 1 2 ،&."/%‬ا د و ا ك و ‪ 45‬اق ا ‪"56 &* +4 ،‬ب ا "‪ /$ 2 ،&34‬ر‪،&1‬‬ ‫‪ -‬أ‬
‫‪.1998‬‬
‫‪ -‬ا‪ :% ;":%‬ش‪ 7،‬ت ا ك‪،‬د( ان ا‪"? 5:,‬ت ا "‪،&=34‬ط‪ ،7‬ا ا ‪،‬‬
‫ا )*=‪ ;< ،AB‬ت ا ‪ .:‬ن ا ‪"56 &* +4 ، 9 ,‬ب ا "‪ /$ 2 ،&34‬ر‪،&1‬‬ ‫‪* C‬ن ‪C‬ا‬ ‫‪ -‬أ‬
‫‪.1999‬‬
‫‪ -‬إ ا;=‪"#D4 E‬ر‪ ،‬ا ‪ -1 .E‬ا ‪ BCD !" !" ,‬ج إ‪ ?7‬ذ ا ارات‪ I J &5#$4 ،‬ا‪ ،&1 H,‬ا‪ ;" %‬ة‪.1993 ،‬‬
‫‪ .EI+، E=/L‬د ا ‪% FG‬ي و ا ‪ - ,HE‬ا ‪% FG‬ي‪ :‬أ‪ O‬اء ‪ LMI‬ا ا ‪ K‬ا ‪ 1 2‬و ا ا‪!J‬‬ ‫‪ -‬أ‬
‫‪ ،‬ط ‪.2003 ،7‬‬ ‫ا ‪;E‬‬
‫‪ -‬ا‪ :% ;":%‬ش ‪ 7،‬ت * ‪ ،‬د( ان ا‪"? 5:,‬ت ا "‪ ،&=34‬ا ا ‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪ -‬ا‪ P%‬ار‪ 5? NO‬ا ) = ‪ ،‬ا‪ P%‬ار‪، M4 NO‬إدارة ا ? ‪ SD .E T U‬و ‪ QR‬ا ‪ 2‬ا ‪ 9 ,‬و ا‬
‫‪RPS4‬ة ا‪"3,‬رف‪ /$ 2،‬ر‪.2002 ،&1‬‬
‫‪ -‬ا‪ 6‬ف ا‪"5. 4" =*%‬ل‪،‬ا‪_4"3,‬ت ا‪ &=^ H,‬و ا‪"? ^ ,‬ت ]‪[\$%‬و =& و أ‪ V WX " ; Y‬ء ا‪" "=*%‬ت ا‪&( /%‬‬
‫و ] ‪ e/5 % &= " #‬ا‪ d ,‬ي‪ ،‬دارا‪ $ %‬ا "‪،Wb4‬ا‪J &35:%‬و‪.2013،`a‬‬
‫‪ -‬ا‪" ^ =3*%‬ت ‪5، &3 f‬داء ا ‪ .2 !X‬ت ‪ .I5‬ل)ا ‪ [%HE‬ت ا ا‪، ( Z‬دارا‪ ، PS % gh ,‬ا‪"1 %‬ض‬
‫‪. 2000،‬‬
‫‪. 2010‬‬
‫‪ D -‬از ‪ 3j‬ل ^ ‪ 1‬ة ‪ 7،‬ت و‪ 4 4‬ت ا ‪$ GF‬ﺮا ‪،!" ,‬د( ان ا‪"? 5:,‬ت ا "‪،&=34‬ا ا ‪.2002 ،‬‬
‫‪ l= f -‬ا‪ 1 %‬ا ن‪ ،‬أ‪ 4 4‬ت "! ا ^ زا ‪ ،!X‬دار وا ‪ ،l‬ط‪" ? ،1‬ن‪.1999 ،‬‬
‫ا ‪ ،& "/? &34"f ، D‬ط‪.2001 ،1‬‬ ‫* ن ‪ * m :H4‬ن‪ ،‬ا‬ ‫‪-‬‬
‫*‪،n P?[ C‬ا ‪ ، & .E + - HE‬و دورﻩ "! ‪ .I % a 7‬ت ‪ `T‬اض و ا ‪ 4 E‬ا ‪%‬ي "! ا ك‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ &5#$4‬ا‪ o #I,‬ا‪ PS % NO 3%‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ا‪ &35:%‬ا‪J &=h 3%‬و‪. 2010 ،`a‬‬
‫ة ‪ M4‬د ا‪ =h %‬ي‪ ،‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ ،‬دارا‪ %‬راق‪ ،‬ط‪J ،1‬ردن‪.2000 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ة ‪ M4‬د ا‪ =h %‬ي‪ ،‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ :‬إ‪)4‬ﺮا‪ e f g 7‬ا دا‪، d‬ا‪ %‬راق ‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ط‪" ?،1‬ن‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.2011‬‬
‫^ "ن ا‪ sP,‬ا‪ ،Nr‬را ?‪ 5‬ا ‪ 5? v%"w‬ﷲ ا‪ =53%‬ي‪ -<%D،‬إ‪ 45 LX‬اق ا ‪ ،‬دار‪"(J‬م‬ ‫‪ %"t -‬أ‬
‫‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ا‪ &35:%‬ا‪.2013 ، &=h 3%‬‬
‫‪ %"t -‬و;=‪ y‬ا‪ %‬اوي‪ ،‬ا ‪ .‬ت ا ‪ 9 ,‬ا ‪ h‬ر ‪ ،‬دارا‪ PS % z{"/,‬و ا‪ #%‬ز‪.2009 ،op‬‬
‫ة ‪ M4‬د ا‪ =h %‬ي‪ ،‬إدارة ‪ .E T‬ن ا ‪ !" ,‬و ا ‪، & .E T - HE‬ا‪ %‬راق ‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪" ?، op‬ن‪.2002 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬ر‪ 5? | "} =6‬ا‪"# %‬ح ‪ ،‬ا‪ /5%‬ك ا‪ & 4"P%‬و ~‪ 1 :‬دور ا ‪"s‬زا‪ ،WX H,‬دارا‪ &€•‚%‬ا‪.2000 ،&=h 3%‬‬
‫‪ -‬ر‪ "V‬ر‪ 5? =6‬ا‪ ،N:3,‬إدارة ‪ .E T‬ن‪ ،‬دار وا ‪] ،l‬ردن‪.1999 ،‬‬
‫‪ -‬ر‪ V‬ان و‪" ? =%‬ر‪ ،‬أ‪ 4 4‬ت ‪T‬دارة ا ‪ ،‬دارا‪[ *,‬ة‪"/5% ،‬ن‪.1997 ،‬‬

‫‪126‬‬
‫ا ا‬

‫‪ -‬ر‪ y "} "V‬أو ‪ ،‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ ، i D .j !M H7 -<%D :‬دارا‪ ، $ %‬ط‪.2002 ،1‬‬


‫‪ -‬ر‪ 5? | "} =6‬ا‪"# %‬ح‪،‬ا ك ا ‪ D k‬و ‪ 1 ;7‬دور ا ^ زا ‪ !" ,‬ا ‪ ,‬ي‪،‬دارا‪ &€•‚%‬ا‪،&=h 3%‬‬
‫[وت‪.2000،‬‬
‫و ا ‪ ، 9 ,‬دار‬ ‫^ "ن ا‪ sP,‬ا‪، Nr‬إدارة ا ‪ G4l‬ت ا‬ ‫‪ -‬را ?‪ 5‬ا ‪ 5? v%"w‬ﷲ ا‪ =53%‬ي‪ %"t ،‬أ‬
‫‪"(J‬م ‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ا‪ &35:%‬ا‪. 2013 &/ &=h 3%‬‬
‫– ز‪"1‬د ر‪"€4‬ن‪ ،‬إدارة ‪ .I5‬ل ا ‪ ، 9 ,‬دارا‪" H%‬ء‪" ? ،‬ن‪ ،‬ا‪ &35:%‬ا‪"*%‬د &‪.1997 ،‬‬
‫‪ -‬ز‪"1‬د ر‪"€4‬ن ‪ M4 ،‬ظ ‪ f‬دة ‪ Z g7+ ،‬ت ا ‪ i‬ة "! إدارة ا ك ‪ ،‬دار وا ‪ l‬ا‪ PS%‬وا‪ #%‬ز‪ ، op‬ا‪&35:%‬‬
‫ا‪.2003 ،&= "'%‬‬

‫ا‪ ،Wa %‬أ‪ 4 4‬ت ‪ ,E`T‬د ا ‪%‬ي و ا ‪ PS4 ،!" ,‬رات ا ) …‪A‬‬ ‫ز‪ * yS1‬ن ? ض ﷲ‪M4 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ) ‪ ،&=.‬ط‪.2003 ، H4 ،1‬‬
‫ز‪"1 d‬ء ا‪ %‬وري‪ *j ،‬ي ا‪ 4"*%‬ا†‪ ،N‬ا ك ا ‪ 1 j‬و ا ‪ 4 G‬ت ا ‪ ، [%‬دارا‪"=%‬زوري‪" ? ،‬ن‪.2006 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫[‪ 5? M4‬ا‪ ، 1 3%‬ا ‪$ nE‬ﺮا ‪ !M1 .E‬و ‪%D‬ا< ‪ &5#$4 ،m‬و ‪"362 &35:4‬ع ا‪ ،&=/ %‬ط‪.2001،1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ 5? =3‬ا‪" '? 1 3%‬ن ‪ .EIT،‬د ا ‪% FG‬ي ‪ &= ˆ،‬ا‪"I#%‬رة ‪ /$ 2 &34"f،‬ر‪. 2005 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ Š= =3‬ا‪ ، H/%‬دور ا ك ا ‪ gE‬ر‪ !" 1‬إ‪ .pF4‬رأ‪ D‬ال ا ‪o.‬ء‪"56 &* +4،‬ب ا "‪،&34‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ /$ 2‬ر‪.2000 ،&1‬‬
‫‪ 4‬اد ‪ ،‬دور ا‪ g7 1 H7 ` q7‬رة ا ‪ D%h‬ت ا ‪%‬و ‪ ،‬ا‪ y#$,‬ا‪"3 % NO 3%‬رف ‪. 2005 ،‬‬ ‫"‪ N4‬أ‬ ‫‪-‬‬
‫= "ن ذ("ب‪ ،‬إ`‪ ,E‬د[ ت ا د و ا ك‪ ،‬ا‪ &* +,‬ا "‪ % &=34‬را "ت و ا‪ PS%‬و ا‪ #%‬ز‪،op‬‬ ‫‪-‬‬
‫[وت‪1996،‬‬
‫"‪ f 4‬ة‪ ،‬ا ك ا ‪ gE‬ر‪ 1‬و ا ‪ r1 GF‬ا ‪ ،!" ,‬دارأ "‪J ،&4‬ردن‪ ،‬ا‪J &35:%‬و‪.2009 ،`a‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ d"6‬ا‪ %‬و‪ O HD ،AB1‬ات "! إ`‪ ,E‬د ا ك ‪ ،‬د( ان ا‪"? 5:,‬ت ا "‪ ،&=34‬ا ا ‪.2000،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ d"6‬ا‪ %‬و‪ O HD،C1‬ات "! ا`‪ ,E‬د ا ك‪،‬د( ان ا‪"? 5:,‬ت ا "‪ /$? C ، &=34‬ن‪ ،‬ا ا ‪.1992‬‬ ‫‪-‬‬
‫}_ح ا‪ * C( %‬ن ا‪ i D 9 ,D [ :`،A‹Œ *%‬ة‪ ،1‬دار ?"‪ E%‬ا‪, &?"5: % y#$%‬ا‪J &35:%‬و‪"? `a‬م‬ ‫‪-‬‬
‫‪.2003‬‬
‫}_ح ا‪ C* C( %‬ا‪ [ :`،A‹Œ *%‬ا`‪ ,E‬د[ ‪ i D‬ة‪،‬دار‪ &?"5: % y1 L‬ا‪ ;" %‬ة ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫}‪ M4 • 4 ،&H1 . WŽ5‬ا‪" 3%‬د ‪ ،‬ا د و ا ك و ا ‪ `o‬ت ‪ ,E`T‬د[ ا ‪%‬و ‪ ،‬دارا‪&€•‚%‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا‪ ،&=h 3%‬ا‪ ;" %‬ة ‪.1983 ،‬‬
‫}_ح ا‪ C* C( %‬ا‪ ،A‹Œ *%‬ا ; ع ا ‪ !" ,‬و ‪ ,E`T‬د ا ‪ E%"? ،QsU‬ا‪ ،y#$%‬ط‪[ ،1‬وت‪.2003،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪،‬دار‬ ‫}_ح ا‪ * C( %‬ن ا‪ u2 ،A‹Œ *%‬ا ‪ 4 H‬وا ` و‪5 u 7‬داء "! ا ‪ ,‬رف وا ‪ G4l‬ت ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‪" %‬م ‪&?"5: %‬ا‪[ ،1&35:%‬وت ?"م ‪.1998‬‬
‫}"دق را‪ 6‬ا‪ P%‬ي‪ ،‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ :‬ا ا` و ا ‪ ;E‬ت ا ‪ ، .‬دارا‪" H%‬ء ? "ن‪ ،‬ا‪&35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪J‬و‪.2009ٍ ،`a‬‬
‫‪"=V‬ء ‪ ,E`+، =I4‬د ا ‪%‬ي ‪‘ ~ &34"f ،‬ي وزو ‪،‬ا ا ‪.2002،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪"=V‬ء ‪ =I4‬ا‪ ,‬ي‪ ,E`T ،‬د ا ‪%‬ي‪ &34"f ،‬زر‪ ،&3p‬ا ا ‪.1993 ،‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪127‬‬
‫ا ا‬

‫‪ %‬و ا ? ‪ U‬ة‪ ،‬ا‪ %‬ارا "‪،&=34‬‬ ‫"د‪ u 7 ،‬أداء ا ‪ ,‬رف ا ‪ gE‬ر‪ - H7 : 1‬ا‬ ‫’"رق ?‪ 5‬ا‪"3%‬ل‬ ‫‪-‬‬
‫‪ /$ 2‬ر‪.1999 ،&1‬‬
‫’ ‪ •3‬أ ‪ 5? 3‬ا ) = ‪ ،‬إدارة ا ك ا ‪ &5#$4، D E‬ا‪ P%‬ي‪،‬ط ‪ ،1‬ا‪"1 %‬ض‪.2004 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ‪ D‬ت ‪ ،‬دارا "‪ &34‬ا ( ة ‪ ،‬ا‪J &35:%‬و‪.2007 ،Wa‬‬ ‫’"رق ’” ‪،‬إدارة ا ك و‪*7‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪" •%‬ر ‪ 5? ،N /‬ا‪_*%‬م أ ‪T ،ŠM.‬دارة ا ‪ !" p[%v‬ا ك ا ‪ HE‬ر‪ ، 1‬ا‪ %‬ارا "‪،&=34‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ /$ 2‬ر‪.2004 ،&1‬‬
‫?–‪" f W‬ل ا‪ ? C( %‬ض‪ .EIT ،‬دات ا ‪ ، [% FG‬دار ا‪ &€•‚%‬ا‪ &34"f &35:4 ،&=h 3%‬ا‪ ;" %‬ة و ا‪"#$%‬ب‬ ‫‪-‬‬
‫ا "‪.1993 ،Wb4‬‬
‫?_ ‪ 5? E=3r‬ا‪" %‬در‪ 4"?،‬ا ‪"4 d M4 ،y=:w‬ن‪ !" p[%w u Z qD ،‬إدارة ا ك‪ ،‬دارا‪ 5%‬ا(&‪ ،‬ط‪،1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.2009‬‬
‫?‪ 5‬ا‪" •%‬ر ‪ 5? ،N /‬ا‪_*%‬م أ ‪T ،ŠM.‬دارة ا ‪ !" p[%v‬ا ك ا ‪ gE‬ر‪ ، 1‬ا‪ %‬ارا "‪.1991 ،&=34‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ f‬دة‪ ،‬إدارة ‪ .E T‬ن‪ ،‬دار وا ‪،l‬ط‪" ?،1‬ن‪.1999،‬‬ ‫?‪ 5‬ا‪ N:3,‬ر‪ "V‬ر‪، =6‬أ‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪ 5? y :,‬ا ) = ‪ ،‬ا ك ا ‪ Bx .I : D k‬و إدار‪ ، Bx‬ا‪ %‬ارا "‪.2000 ، H4 ،&=34‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪" %‬در ‪ ،g=M‬ا ‪ E -D k‬ت أ‪ .I‬ل ا ك‪ ،‬دارا ‪ w‬و =&‪.2013 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪ 5? y :,‬ا ) = ‪،‬ا`‪ ,E‬د[ ت ا د و ا ك‪ ،‬ا‪ %‬ارا "‪ ، &=34‬ا‪J &35:%‬و‪.2007، `a‬‬ ‫‪-‬‬

‫ك‪ ،‬دارا‪ 5%‬ا(&‬ ‫?_ ‪ 5? E=3r‬ا‪" %‬در ‪ ،‬ز‪"1‬د ‪ M4‬ر‪"€4‬ن ‪ 4"? ،‬ا ‪ !" p[%w u Z qD ، y=:w‬إدارة ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪، op‬ا‪J &35:%‬و‪. 2009 ،`a‬‬
‫?‪ 5‬ا‪ 5? y :,‬ا ) = ‪ ،‬ا`‪ ,E‬د[ ت ا د و ا ك‪ ،‬ا‪ %‬ارا "‪ ، &=34‬ا‪J &35:%‬و‪.2007، `a‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪ %‬زاق ‪ ,E`T ،&("5t‬د ا ‪"56 &* +4 ،!" ,‬ب ا "‪،&34‬ط‪.2008، H4 ،1‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا )‪[\? v‬وس‪،‬ا ‪ !" #$‬ا ك ا ‪ gE‬ر‪ &= ˆ ، 1‬ا‪ 3%‬م ]‪"H#.‬د(& و ? م ا‪&34"f ،[ =*˜%‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ #/4‬ري‪..2000 ،&/=:/*. ،‬‬
‫?‪ 5‬ا‪" •%‬ر ‪ N /‬و آ‪ t‬ون‪ 45 ،‬اق ا ‪ ،‬ا‪ %‬ارا "‪.2006 ، H4 ،&=34‬‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪" •%‬ر ‪ ،N /‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪،‬ا‪ %‬ارا "‪،&=34‬ط ‪ /$ 2 ،1‬ر‪.2007 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫وا *‪ q‬ءة ‪ .pF4+‬ر‪ ، 1‬إ~‪"M‬د ا‪"H,‬رف ا‪"/5% ،&=h 3%‬ن‪"? ،‬م ‪.2004‬‬ ‫? "د }" | _م‪ ،‬ا ك ا‬ ‫‪-‬‬
‫?‪ 5‬ا‪"; %‬ب ‪ :4‬ا‪ %‬ا; ي‪ u 7،‬ا ‪ k‬ر‪ z‬ودرا‪ 4‬ت ا ‪%‬وى ‪ ,E`+‬د[ ‪،‬دار ا )‪ ،&?"5: % & $‬ا‪&35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪J‬و‪ •š ،`a‬اد ‪.1991‬‬
‫و ا`‪ ,E‬د[ ت ا ك‪،‬ا‪ %‬ارا "‪. 2001،&=34‬‬ ‫?‪ 5‬ا‪ 5? y :,‬ا ) = ‪،‬ا‬ ‫‪-‬‬
‫^_ح *‪ C‬ا )*=‪ 5? 1+4 ،AB‬ا‪" %‬ن ا‪ %‬وري"إدارة ا‪ /5%‬ك‪ ،‬دار وا ‪" ? ، PS % l‬ن‪J ،‬ردن‪. 2008،‬‬ ‫‪-‬‬
‫^ ‪ 1‬را‪ M4 yL‬ا‪"I/%‬ر‪2،‬دارة "‪"4 œ/,‬ت ا‪ #,‬از&" ا ء‪ ،1‬ا‪.1984 &/ ،3 &35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫^=‪ M4 lH‬د ‪ m :H4‬ا‪" =3/%‬ت ‪lGD ،‬و ا | "! ` ل ا ‪% G‬ات "! ‪ 2‬م ‪ .EI+‬د ا ‪% FG‬ي‪ ،‬دار‬ ‫‪-‬‬
‫وا ‪ ، PS % l‬ط ‪.2005 ،1‬‬
‫^_ح *‪ C‬ا‪ 5? 1+4 ،A‹Œ *%‬ا‪" %‬ن ا‪ %‬وري‪ ،‬إدارة ا ك‪ ،‬دار وا ‪ ،l‬ط‪J ،3‬ردن‪.2006 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫^_ح *‪ C‬ا )*=‪ 5? 1+4، AB‬ا‪ C %‬ا‪ %‬وري ‪،‬إدارة ا ك ‪ .j -<%D:‬وا‪)4‬ﺮا‪ ، i D !} 7‬دار وا ‪l‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ PS %‬ا‪ &35:%‬ا‪. 2003 &= "'%‬‬

‫‪128‬‬
‫ا ا‬

‫^ =‪ ،Š t C* g‬ا د وا ك ‪ E%"? ،‬ا‪ y#$%‬ا ) (• ‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪ ، op‬ا‪J &35:%‬و‪.2006 &/ ،`a‬‬ ‫‪-‬‬
‫ˆ"‪ E "f Ež‬ا‪ * 3%‬ي‪ ،‬درا‪ 4‬ت ا ‪%‬وى و‪ u 7‬ا ‪ k‬ر‪ ، z‬دارا‪" ? ،z{"/,‬ن ‪.2001‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ $4‬م ?‪ 5‬ا‪، W–= " g=*,‬ا ‪oD‬ت ا ‪، 9 ,‬ا‪ &5#$,‬ا‪ &1 H3%‬ا‪ H/,‬رة ‪،‬ا‪J &35:%‬و‪. 2007 ، `a‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ M4‬د ‪ E "f‬ا‪ ،WŸ = H%‬رد(‪" '? &/‬ن ( ‪ ،Š‬ا ‪ r1 GF‬ا ‪ ،!" ,‬دارا‪ PS % z{"/,‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ا‪&35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪J‬و‪.2005 &/ ،`a‬‬
‫و ا ‪، 9 ,‬دارأ "‪ PS % &4‬و ا‪ #%‬ز‪ ،op‬ا‪J &35:%‬و‪2010 ،`a‬‬ ‫‪ 5? M4‬ا ‪T ،v%"w‬دارة ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪ =3‬أ ر ‪":‬ن‪ ،‬إدارة ا ك ‪ ،‬دارا "‪ &34‬ا ( ة ‪،‬ا‪J &35:%‬و‪. 2005 ، `a‬‬ ‫‪M4‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ M4[ /4‬ا ‪ 4 ،A =¡/‬وح ‪ M4‬ا ‪،A =¡/‬ا ك ‪)* +‬ﺮو ‪،‬دارا‪ $ %‬ا "‪ /$ 2 Wb4‬ر‪،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪2005 H4‬‬
‫‪ M4‬ا‪ ،WX[ H%‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪،‬دارا‪"^ %‬ء ‪ "= %‬ا‪ &?"5:%‬و ا‪ ، PS%‬ا‪J &35:%‬و‪ /$ 2 ، `a‬ر‪.2007 ، &1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪[¢4‬وك * ن‪ ،‬ا ‪%‬و ا ‪ [%‬و ا ‪ ،‬دار ; ‪ ، PS % &4‬ط‪ ،2‬ا ا ‪.2004 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،£‹Œ ? ¤ "/ /s4‬إدارة ‪ U ?D‬ا ‪ ، .E T ~9 H‬دارا‪ %‬ا(&‪ ،‬ط‪J ،1‬ردن‪.2010،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪"} • 4‬دق‪ ،‬أدوات و ‪ 7‬ت ‪ ، 9 ,D‬دار‪ ،y1 L‬ا‪ ;" %‬ة‪.2001 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪" d m :H4‬ل ’”‪،‬ا د ا ‪ gE‬ر‪ 1‬و ‪ .I‬ت ا ك‪ :‬درا‪ D 4‬ر ‪ PS4،‬رات ا ) …‪ A‬ا ) ‪،&=.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا‪J &35:%‬و‪.2006 ،`a‬‬
‫‪ m :H4‬ر‪ 6‬ي ‪ ،&M=6‬ا د و ا ‪ ,‬رف و ‪ .E T‬ن‪ ،‬دارا "‪ &34‬ا ( ة‪ /$ 2 ،‬ر‪.1999 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪" d M4‬ل ‪ l= t‬ا ) اوي‪ ،‬إ`‪ ,E‬د[ ت ‪ .E T‬ن ا ‪RPS4 ،!" ,‬ة ا‪"3,‬رف‪ /$ 2 ،‬ر‪.2000 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪[ /4‬إ ;=‪ =/; E‬ي‪ ،‬إدارة ا ك ا ‪ gE‬ر‪ ، 1‬ا‪ y#$,‬ا‪ NO 3%‬ا ) (•‪،‬ط‪ /$ 2 ،3‬ر‪.2002 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ 5? M4‬ا‪"# %‬ح ا‪ ،WX[ H%‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ ،‬دارا‪"^ %‬ء‪ ،‬ط‪ /$ 2 ،1‬ر‪. 2007 ،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ k€‬ط ‪ & .E T‬و أ‪uZ‬‬ ‫‪" d M4‬ل ‪ l= t‬ا ) اوي‪ ،‬إ`‪ ,E‬د[ ت ‪ .E T‬ن ا ‪ :!" ,‬درا‪;7 4‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪%HD‬دا‪RPS4 ،m7‬ة ا‪"3,‬رف‪ ،‬ط ‪ ،2‬ا‪ ;" %‬ة‪.2000 ،‬‬
‫ا ‪[ €w‬ي‪ .E T ،‬ن ا ‪ I J ،!" ,‬ا‪ ،&1 H,‬ا‪ ;" %‬ة‪.1987 ،‬‬ ‫‪ C*M4‬أ‬ ‫‪-‬‬
‫‪[ /4‬إ ا;=‪ =/; E‬ي‪ ،‬إدارة ا ‪ ,‬رف ا ‪ gE‬ر‪ -<%D: 1‬إ‪ ?7‬ذ ا ارات‪،‬ا‪ y#$,‬ا‪ NO 3%‬ا ) (•‪ /$ 2 ،‬ر‪،&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.2000‬‬
‫‪ | "} M4‬ا )‪"/‬وي‪ 5? ،‬ا‪_*%‬م ?‪ 5‬ا‪"# %‬ح‪ ،‬ا ‪ G4l‬ت ا ‪ :‬ا ر‪ i‬و ا ك ا ‪ gE‬ر‪ ، 1‬ا‪ %‬ار‬ ‫‪-‬‬
‫ا "‪ /$ 2 ،&=34‬ر‪.2001،&1‬‬
‫‪ I4‬ا‪ 3j C M4 C( %‬ب ا‪[ %‬وز أ "دي‪،‬ا ‪ D‬س ا ‪،• H‬ا ء ا‪ %‬ا‪ &?"5: % &([ 4J ،oš‬ا‪&35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا‪;1302 ، &'%"'%‬ـ ‪.‬‬
‫‪ =I4‬ا‪5 u1 7،W¦ $%‬داء "! ا ‪%w‬ات ‪ ,E`T‬د[ ‪%?E4‬ام ا ‪ KG€‬ا ‪ ،‬دارا‪J، z{"/,‬ردن‪&35’،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪. 2010‬‬
‫‪ Ež"ˆ • 4‬ا‪ ,E`+ ،A‹§p %‬د ا ‪ ،!ƒ ,‬دار وا ‪" ? l‬ن‪.2000‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ M4[ /4‬ا ‪،A =¡/‬و ‪ 4‬وح ‪ M4‬ا ‪ ،A =¡/‬ا ك ‪)* +‬ﺮو ‪ ،‬دارا‪ $ %‬ا "‪ /$ 2 Wb4‬ر‪&1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.2005 H4‬‬
‫‪[ /4‬إ ا;=‪ =/; E‬ي‪ ،‬إدارة ا ك ا ‪ gE‬ر‪، 1‬ا‪ y#$,‬ا‪ NO 3%‬ا ) (•‪ ،‬ا‪ &35:%‬ا‪. 2002،&'%"'%‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪129‬‬
‫ا ا‬

‫تو‬ ‫ري ا‪ P%‬ي‪،‬و ?‪ 5‬ا‪"# %‬ح ز; [ا‪ 53%‬ا‪_%‬ت‪،‬ا ‪$,‬ﺮ‪)* + 9‬ﺮو ‪„:‬دوات و ا ‪;E‬‬ ‫"‪M4 Ež‬‬ ‫‪-‬‬
‫ت‪،‬دار وا ‪، PS % l‬ا‪J &35:%‬و‪.2008 `a‬‬ ‫ا‬
‫‪ 4 HD ، 3f & 3r‬ا ‪ ,‬رف و ‪ … a‬ت ا ‪$DnE‬ن‪،‬ا "‪ &34‬ا‪.1997،& # ,‬‬ ‫‪-‬‬
‫ري ا‪ P%‬ي‪،‬و ?‪ 5‬ا‪"# %‬ح ز; [ا‪ 53%‬ا‪_%‬ت‪،‬ا ‪$,‬ﺮ‪)* + 9‬ﺮو ‪5:‬دوات و ا ‪ ;E‬ت و‬ ‫"‪M4 Ež‬‬ ‫‪-‬‬
‫ت‪،‬دار وا ‪، PS % l‬ا‪J &35:%‬و‪.2008 `a‬‬ ‫ا‬
‫"‪ M4 Ež‬ا‪ P%‬ي‪ ،‬ا د و ا ‪ ,‬رف‪ ،‬دارا‪"#$%‬ب‪ ،‬ا‪ 3%‬اق‪.1995 ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫( ‪ ،Š ( C* Š‬ا ك ‪)* +‬ﺮو ‪،‬ا‪ d ,‬ا‪ }¨% N4 %‬ارات ا‪،&= " %‬ا‪ ;" %‬ة‪ ،‬ا‪&35:%‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪J‬و‪. 2012،`a‬‬
‫;"‪ ،[¢f E6‬إدارة ا ‪ ,‬رف‪ ،‬ا‪ &d P%‬ا‪ &=h 3%‬ا‪ M#,‬ة‪،‬ط‪.2010 ،1‬‬ ‫‪-‬‬
‫و =‪ M4 E‬ا ) اد‪[ 6 ،‬ي ري ‪ M4،£‹© 4‬د إ ا;=‪ E‬ر‪ ;"’ | "} ،‬ا‪ %‬ر‪".‬ن‪،‬ا ‪"4 w‬ت ا‪&=^ H,‬‬ ‫‪-‬‬
‫]‪[\$%‬و =& ‪،‬دارا‪[ *,‬ة ‪ PS %‬و ا‪ #%‬ز‪.op‬‬
‫( ‪،Š ( C* Š‬ا ك ‪)* +‬ﺮو ‪ ،‬ا‪ d ,‬ا‪ }¨% N4 %‬ارات ا‪ ،&= " %‬ا‪J &35:%‬و‪.2012 ،`a‬‬ ‫‪-‬‬

‫ا ‪og‬ت و ا ‪ .7l‬ات‪:‬‬
‫أد(‪ /6 E ". y‬ي‪،‬ا ‪$,‬ﺮ‪)* + 9‬ﺮو أ ‪ ^U .‬و < رات ا ل و ا ‪ •š &= ˆ & I4،†9‬اد ‪ 3 %‬م‬ ‫‪-‬‬
‫]‪"H#.‬د(&‪،‬ا‪ 3%‬د‪،27‬ا‪.2011:&/*%‬‬
‫?‪ 5‬ا‪ 1 3%‬ا‪ 4J ;"4 ،E=? %‬ن‪ ،‬ا ‪ & .E T - HE‬و دورﻩ "! ‪ .I % a 7‬ت ‪ `T‬اض ا ‪& I4 ،!" ,‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ % C1 P¬ &34"f‬را "ت و ا‪ M5%‬ث ا‪ & * ،&= 3%‬ا‪ 3%‬م ‪"H#.2‬د(& و ا‪ ،&= " %‬ا‪ ،(28) I,‬ا‪ 3%‬د‬
‫)‪.2006 ،(3‬‬
‫‪2 &= ˆ & I4،‬دارة و‬ ‫ا ‪ HE‬ل ‪ H‬ا ‪$,‬ﺮ‪)* + 9‬ﺮو "! ا ‪%‬ان ا‬ ‫د ‪" 4‬ن ^‪، s‬إ‪D‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪-‬‬
‫]‪"H#.‬د‪،‬ا‪ 3%‬د ا‪ %‬ا‪.2011oš‬‬
‫ر ا‪ C( %‬أ‪، = f‬و أ‪"ˆ &/=4‬ن‪ ،‬ا ‪$,‬ﺮ‪)* + 9‬ﺮو و ا ‪ ,‬رف ‪)* +‬ﺮو ‪& I4،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.& "= 4‬‬ ‫ا‪،• "5%‬ا‪ 3%‬د‪ f،10‬ان‪،2011‬ا‪ d ,‬ا "‪t Wb4‬‬
‫‪،‬ا‪ ~+,‬ا‪ A¯ 3%‬ا‪ /*%‬ي ا‪ %‬ا‪P? oš‬‬ ‫‪ ,I !" Do4T‬ا‬ ‫و‪"f ? l 1 ; =%‬ن ‪،‬أداء ا ‪ G4l‬ت ا‬ ‫‪-‬‬
‫ل ا‪"* +,‬ت ا‪ &= ˆ، &=4_ 2 &=%",‬ا‪ &3p P%‬وا‪ " %‬ن‪"42 &34"f ،‬رات ا‪ &=h 3%‬ا‪ M#,‬ة ?"م ‪.2005‬‬

‫ا ا ‪$‬ن‪:‬‬

‫و ا‪ %‬ض) ‪ ( 10-90‬ا‪+,‬رخ ‪ 14 WX‬أ ‪1990 l1‬‬ ‫‪ ".‬ن ا‪/%‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -1‬ﺒﺎﻝﻠﻐﺔ اﻷﺠﻨﺒﻴﺔ‪:‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪Amour Benhalima,Monnaie et régularisation monétaire, édition dehlab,Alger,1997‬‬

‫‪130‬‬
‫ا ا‬

- Dario Focarelli, David Marques-Ibanez, Alberto F. Pozzolo, Are Universal Banks


Better Underwriters? Evidence From the Last Days of the Glass-Steagall Act.
January 6, 2011, European Central Bank Working Paper No. 1287.

- Dhafer saidane ;préface de Christian de Boissieu "la nouvelle banque métiers


stratèges" édition revue banque 2006.
- dictionnaire de la langue française "La Rousse" Edition 2001
- David Eiteman, Gestion et finance internationales , Person éducation, France, 2004

- Farouk Benyacoub, L’entreprise et le financement bancaire,2003 .


- GUY HERVIER, le commerce électronique, France, 2001.
- Hempel, George, Coleman, Alanb and Simonson Donald, bank management: texts
and cases, John wileyand sans, 4 Th ed 1994 .
- Klein, Peter G.; Zoeller, Kathrin, Universal Banking and Conflicts of Interest:
Evidence from German Initial Public Offerings, Social Science Research Network,
2003.

- Nedler.P ,commercial Banking the economy, N.y Random House 3er edition 1987.
- Peter S.Rose , commercial Bank Management,Irwin Mc Grow –Hill, London, 1999.
- Robert Simons,Performance Measurement and control systems Implementing
Strategy, Prentice-Hall. Washington 2000.
- Sylvie de coussergues,Gestion de la banque,DUNOD,Paris,2 eme édition,1996.
- Williams.M.R,Perfomance Appraisal in Management, Heineman ,London 1975.
- Wheelen ,Thomas, Ld David j.Hunger , Strategic Management and business Policy,
Addison publishing, 5th ed, 1995.
- Xie Lili, Universal Banking, Conflicts of Interest and Firm Growth, Journal of
Financial Services Research 32 (3), 2007.
- Y.simon D.lautier C. morel , Finance Internationale , Edition Economica, France, 2009
- Zuhayr Mikdashi" les banque a l'ère de la mondialisation" édition économica Paris
1998.
-

131

You might also like