Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Collegium Medicum

Julia Rózga

Numer albumu: 147968

Pielęgniarstwo: 2 rok

Proces pielęgnowania pacjenta z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym

krwi.

Prowadzący

Mgr Elżbieta Zawierucha

1
Opis przypadku

Pacjent X.Y. w wieku 56 lat został przyjęty do Oddziału Chorób Wewnętrznych w trybie
nagłym z powodu nadciśnienia tętniczego. Wartość ciśnienia wynosiła 180/100 mmHg. Chory
uskarżał się na silny ból głowy z towarzyszącymi zawrotami głowy wynikającymi z wahań ciśnienia
tętniczego. Z przeprowadzonego wywiadu wynika, że pacjent jest osobą samodzielną, zdolną do
samoopieki oraz samopielęgnacji. Do jego nałogów wymienia się spożywanie znacznej ilości alkoholu
oraz uzależnienie od nikotyny. Pacjent nie przyjmuje systematycznie leków przeciwnadciśnieniowych
oraz nie wykonuje systematycznie pomiarów ciśnienia tętniczego krwi. Opieka nad pacjentem
polegała na rozpoznaniu deficytów zdrowotnych wynikających z rozpoznanej choroby, określeniu w
jakim zakresie pacjent wymagał pomocy, a także łagodzenie wszystkich dolegliwości związanych z
chorobą łącznie z udzieleniem wsparcia pacjentowi. Istotne również było przeprowadzenie edukacji
mającej na celu zwiększenie świadomości na temat nadciśnienia tętniczego, znaczenia zdrowego trybu
życia i skutecznych strategii zarządzania tym schorzeniem.

1. Problem pielęgnacyjny: ból i zawroty głowy wynikający z nieunormowanego ciśnienia

tętniczego krwi.

Cel opieki:

→ zniwelowanie bólu i zawrotów głowy

Działania pielęgniarskie:

→ ocena stopnia natężenia dolegliwości bólowych oraz zawrotów głowy u pacjenta,

→ podanie leków przeciwbólowych na zlecenie lekarza oraz leków obniżających ciśnienie tętnicze
krwi

→ stałe monitorowanie dolegliwości bólowych oraz zawrotów głowy występujących u pacjenta

→ uświadomienie choremu konieczności systematycznego przyjmowania leków na nadciśnienie

zgodnie z zaleceniem lekarza oraz skontaktowania się z lekarzem w przypadku braku efektów
terapeutycznych,

→ nauczenie pacjenta i/lub jego rodziny samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego krwi celem
oceny wartości ciśnienia tętniczego (pomiary powinny być wykonywane również przed zażyciem

2
leków, by uzyskać informacje o czasie utrzymywania się efektu terapeutycznego, oraz podczas
gorszego samopoczucia),

→ pomoc pacjentowi w zmianie stylu życia (zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością,
ograniczenie spożycia chlorku sodu < 5 g dziennie, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie
nadmiernego picia alkoholu, zwiększenie spożycia owoców i warzyw, a zmniejszenie przyjmowania
tłuszczów nasyconych),

→ zalecenie choremu aktywności fizycznej, która reguluje poziom ciśnienia tętniczego krwi (polecane
są ćwiczenia aerobowe),

→ zwrócenie pacjentowi uwagi na powolną zmianę pozycji ciała w przypadku utrzymujących się
dolegliwości bólowych oraz zawrotów głowy

→ zapewnienie choremu ciszy i spokoju

→ udzielenie choremu wsparcia psychicznego

→ przekazanie choremu informacji na temat niefarmakologicznych metod zwalczania bólu np.,

dogodna pozycja, zabiegi relaksacyjne

Ocena: Dolegliwości bólowe oraz zawroty głowy uległy zmniejszeniu, chory spokojnie odpoczywa.

2. Problem pielęgnacyjny: możliwość wystąpienia powikłań narządowych w przebiegu

nadciśnienia tętniczego.

Cel opieki:

→ zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań.

Działania pielęgniarskie:

→ zachęcenie chorego do wykonywania samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego krwi za

pomocą sprawdzonego urządzenia; pouczenie pacjenta, aby pomiary wykonywał w pozycji siedzącej
po kilku minutach odpoczynku,

→ określenie wartości docelowych ciśnienia tętniczego krwi, do utrzymania których chory powinien
dążyć - co najmniej < 140/90 mm Hg

3
→ pouczenie chorego o konieczności prowadzenia książeczki chorego z nadciśnieniem tętniczym",
którą należy przedstawić lekarzowi w czasie wizyty kontrolnej,

→ zalecenie pacjentowi regularnego przyjmowania leków przeciwnadciśnieniowych oraz

poinformowanie go, aby samodzielnie nie zmieniał leczenia,

→ pomaganie we wprowadzaniu prozdrowotnego stylu życia,

→ uświadomienie choremu potrzeby pozostania pod stałą opieką lekarza rodzinnego lub specjalisty
kardiologa oraz konieczności okresowych badań kontrolnych (EKG, badanie dna oka, oznaczenie
stężenia kreatyniny, cholesterolu, potasu w surowicy, glukozy w osoczu, badanie ogólne moczu i inne
w zależności od zlecenia lekarskiego),

→ wskazanie pacjentowi na konieczność natychmiastowego kontaktu z lekarzem w przypadku

wystąpienia niepokojących dolegliwości: silnych bólów głowy z towarzyszącymi zawrotami i
zaburzeniami widzenia, silnego bólu wieńcowego, zaburzeń rytmu serca, silnej lub długotrwałej
duszności, zaburzeń świadomości, zasłabnięcia, omdlenia,

→ wskazanie na konieczność kontaktu przy okresowych odchyleniach wartości ciśnienia tętniczego

krwi, wystąpieniu nowych objawów lub nasileniu objawów przewlekłych,

→ poinformowanie chorego o konieczności unikania sytuacji, które mogą wyzwolić dolegliwości

wymagające natychmiastowej pomocy lekarskiej (duży wysiłek fizyczny, silne emocje, nadużywanie
alkoholu, przebywanie w wysokich temperaturach, przerwanie przyjmowania leków, spożycie zbyt
dużej dawki leku).

Ocena: Zmniejszono ryzyko wystąpienia powikłań narządowych u pacjenta.

3. Problem pielęgnacyjny: nadmierne napięcie emocjonalne wynikające z nieumiejętności radzenia

sobie w sytuacjach stresowych.

Cel opieki:

→ zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.

Działania pielęgniarskie:

4
→ wskazanie pacjentowi metod radzenia sobie w sytuacjach stresowych oraz z nadmiernym
napięciem emocjonalnym,

→ zachęcenie chorego do aktywnego spędzania wolnego czasu i podejmowania ćwiczeń

relaksujących,

→ wyjaśnienie pacjentowi konieczności podejmowania próby obiektywnej oceny wydarzeń i

wysuwania wniosków,

→ zapewnienie wsparcia i pomocy w sytuacjach trudnych dla pacjenta,

→ w razie potrzeby umożliwienie choremu kontaktu z psychologiem,

→ udział w leczeniu farmakologicznym (podanie leków uspokajających zleconych przez lekarza).

Ocena: U pacjenta zaobserwowano zmniejszenie niepokoju, pacjent dysponuje wiedzą dotyczącą

radzenia sobie w sytuacjach zwiększonego napięcia.

4. Problem pielęgnacyjny: nieprawidłowe zachowania zdrowotne pacjenta wynikające z braku

świadomości i wiedzy, przejawiające się nieregularnym przyjmowaniem leków
p/nadciśnieniowych, nieprzestrzeganiem diety, nikotynizmem, nadużywaniem alkoholu,
brakiem dbałości o wypoczynek.

Cel opieki: stopniowa modyfikacja dotychczasowych zachowań zdrowotnych pacjenta w toku

postępowań edukacyjnych.

Działania pielęgniarskie:

→ wyjaśnienie istoty choroby, konsekwencji nieleczonego nadciśnienia tętniczego oraz korzyści

wynikających ze skutecznego leczenia zarówno farmakologicznego, jak i niefarmakologicznego, aby
uświadomić pacjentowi konieczność pełnego zaangażowania z jego strony w proces leczenia;

→ omówienie związku pomiędzy ryzykiem rozwoju powikłań w przebiegu nadciśnienia tętniczego

krwi a nieprawidłowymi zachowaniami zdrowotnymi pacjenta (niesystematycznym przyjmowaniem
leków p/nadciśnieniowych, paleniem papierosów, nadużywaniem alkoholu, niezdrowym i
nieregularnym odżywianiem, brakiem troski o kondycję fizyczną oraz niedostatkiem wypoczynku);

→ omówienie czynników umożliwiających bądź utrudniających zmianę nieprawidłowych zachowań

5
zdrowotnych pacjenta celem wypracowania alternatywnych metod postępowania;

→ uświadomienie pacjentowi szkodliwych następstw palenia tytoniu, aktywne poradnictwo oraz

wsparcie w walce z nałogiem, a w razie braku skuteczności poinformowanie pacjenta o możliwości
zastosowania np. substancji zawierających nikotynę w formie plastrów bądź gumy do żucia;

→ zachęcenie do ograniczenia ilości spożywanego alkoholu poprzez uświadomienie pacjentowi

skutków: alkohol sprzyja występowaniu udarów mózgu oraz osłabia działanie leków
p/nadciśnieniowych;

→ wskazanie sposobów radzenia sobie z niepożądanymi objawami pojawiającymi się po zaprzestaniu

dotychczasowych przyzwyczajeń w celu złagodzenia dolegliwości;

→ poinformowanie pacjenta o właściwym postępowaniu dietetycznym polegającym na wprowadzeniu

do codziennego jadłospisu większej ilości owoców, warzyw, ryb morskich, drobiu, kasz i produktów
zbożowych, tłuszczy roślinnych, chudego nabiału, produktów ubogich w kwasy tłuszczowe nasycone
oraz spożywania posiłków regularnie, o określonych porach dnia;

→ ustalenie indywidualnej diety uwzględniającej tygodniowy jadłospis, opartej na produktach

zalecanych a preferowanych przez pacjenta;

→ uświadomienie konieczności zmniejszenia spożycia soli w codziennej diecie, picia dużych ilości
kawy, by ograniczyć czynniki powodujące wzrost ciśnienia tętniczego krwi;

→ zachęcanie do aktywności fizycznej poprzez edukację na temat korzyści wynikających z

codziennych, systematycznych ćwiczeń o umiarkowanej intensywności, np. chodzenia, biegania bądź
pływania przez co najmniej 30–45 minut i konieczności unikania wysiłków izometrycznych, np.
dźwigania lub pchania ciężkich przedmiotów;

→ ustalenie określonych etapów zmian zachowań akceptowanych przez pacjenta celem zmniejszenia
niedogodności z tym związanych;

→ przekazanie pacjentowi materiałów edukacyjnych, dzienniczka samokontroli

Ocena: pacjent jest gotowy i zmotywowany do podjęcia próby modyfikacji dotychczasowych

zachowań zdrowotnych sprzyjających rozwojowi powikłań nadciśnienia tętniczego krwi.

Edukacja pacjenta z nadciśnieniem tętniczym

6
Głównym celem edukacji pacjenta z nadciśnieniem tętniczym jest zapewnienie mu wiedzy i
umiejętności potrzebnych do skutecznej walki z chorobą. Edukacja pacjenta ma przede wszystkim na
celu:

 zwiększenie świadomości na temat nadciśnienia tętniczego oraz jego konsekwencji

zdrowotnych i powikłań;
 uświadomienie pacjentowi roli zdrowego trybu życia w kontrolowaniu ciśnienia krwi;
 przekazanie informacji na temat leków przeciwnadciśnieniowych i ich skuteczności;
 wsparcie pacjenta w podejmowaniu decyzji dotyczących terapii, jak również zmiany stylu
życia;
 motywowanie pacjenta do utrzymania zdrowych nawyków i regularnego monitorowania
ciśnienia krwi;
 zapewnienie informacji na temat innych czynników ryzyka i strategii profilaktycznych.

Przede wszystkim pacjent podczas edukacji powinien zrozumieć, czym jest nadciśnienie tętnicze.
Pielęgniarka jest zobligowana do przekazania pacjentowi definicji nadciśnienia oraz informacji o
przyczynach i skutkach nadciśnienia, a także zagrożeniach z nim związanych. Pacjent powinien być
edukowany na temat znaczenia zdrowego stylu życia w kontroli nadciśnienia tętniczego. Powinien być
informowany o konieczności zmiany nawyków żywieniowych, ograniczenia spożycia soli,
ograniczenia spożycia alkoholu, zwiększenia aktywności fizycznej, a także unikania palenia
papierosów. Pacjent po przebytej edukacji powinien umieć sam wykonać pomiar ciśnienia tętniczego
krwi w domu i wiedzieć jak prowadzić rejestrację wyników. Pielęgniarka zaleca monitorowanie
ciśnienia i dokumentowanie pomiarów, gdyż pozwala to na dogłębniejszą analizę choroby oraz na
zwiększenie skuteczności leczenia, dlatego konieczne jest dokumentowanie przez pacjenta każdego
pomiaru w dzienniczku samokontroli. Pielęgniarka powinna zapoznać pacjenta z optymalnymi
wartościami ciśnienia tętniczego oraz poinformować go, kiedy powinien skonsultować się z lekarzem
w przypadku odchylenia od normy. Bardzo ważny element edukacji pacjenta stanowi farmakoterapia.
Prowadząc edukację pacjenta, jesteśmy zobligowani do poinformowania go o różnych rodzajach
leków stosowanych w nadciśnieniu tętniczym, ich mechanizmach działania, dawkowaniu, skutkach
ubocznych i zasadach regularnego przyjmowania. Istotne jest, aby pacjent rozumiał, że farmakoterapia
powinna być kontynuowana nawet w przypadku braku objawów. Znaczącą rolę podczas edukacji
pacjentów odgrywa rozmowa na temat zmiany stylu życia oraz nawyków żywieniowych. Powinniśmy
zachęcać pacjentów do wprowadzania zdrowych zmian w stylu życia, takich jak zdrowa dieta,
regularna aktywność fizyczna, kontrola masy ciała oraz w miarę możliwości redukcja stresu. Należy
również pamiętać o omówieniu najczęstszych błędów w technice pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
np. niewłaściwego ułożenia ręki, niedostosowania rozmiaru mankietu do obwodu ramienia (zbyt długi
lub szeroki mankiet wpływa na obniżenie wartości ciśnienia). Powinniśmy także poinformować
pacjenta, iż pomiar ciśnienia wykonany zaraz po wysiłku fizycznym, zjedzeniu posiłku, wypaleniu

7
papierosa czy wypiciu herbaty zaburzy wynik pomiaru. Pielęgniarka powinna zachęcać do czytania
broszur, ulotek czy innych materiałów edukacyjnych zawierających istotne informacje na temat danej
jednostki chorobowej, a także farmakoterapii czy zdrowego stylu życia.