ARALIN 2.

ELASTISIDAD NG DEMAND Kompyutasyon ng Elastisidad ng Demand Pormula

Elastisidad ng Demand Q2-Q1/ (Q1+Q2)/2
Ito ay sumusukat sa porsyento (%) ng pagtugon/ reaksyon ng Halimbawa:
mamimili sa pagbabago ng presyo.

Mga Uri ng Elastisidad

Q1 = 500 kilo ng asukal
A. Elastik- ang pagtugon ng mamimili sa bawat por syento ng
pagbabago ng presyo ay elastiko kapag ang halaga ng Q2-450 kilo ng asukal
kompyutasyon ay mataas sa isa Ibig sabihin, sa bawat 1 porsyento
ng pagba- bago ng presyo, ang demand ng mamimili ay P1 = 15/kilo
nababawasan ng mahigit sa 1 porsyento dahil ang mga produktong P2= 22/kilo
ito ay hindi masyadong kailangan o madaling hanapan ng pamalit.

Halimbawa: Softdrinks, sabon, biskwit, at iba pang may pamalit na

produkto Ed = 450 - 500 (500+450)/2 - 22 - 15/ (15+22)/2

-50/ (15+22)/2 - 7/ 37/2

B. Di-Elastik-ang halaga ng kompyutasyon ay -1 o mababa sa isa. -50/ 950/2 - 7/ 37/2

Ibig sabihin, ang porsyento ng pagtugon ng mamimili sa pagbabago -50/ 475 - 7/ 18.5
ng presyo ay higit na mababa dahil ang mga produkto o serbisyong
ito ay higit sa kailangan ng mamimili.

Kaya halos di gagalaw ang demand dahil kahit magtaas ang presyo Ang sumunod na gagawin ay i-multiply ang nu- merator sa
ng mga bilihing ito ay walang pamalit. denominator sa ganitong proseso, ireciprocal ang denominator.

Halimbawa: bigas, asukal, walang pamalit na produkto, serbisyo ng

tubig, elektrisidad
Ed= -50/ 475 × 18.5/ 7

-925/ 3325
C. Unitary ang pagtugon ng mamimili sa porsyento ng pagbabago
=-0.28 di-elastik
ng presyo ay unitary kapag ang value ng kompyutasyon ay 1.

Ibig sabihin, pareho ang naging pagtugon ng porsyento ng

pagbabago ng quantity demanded at presyo
Kompyutasyon ng Elastisidad ng Demand Pormula
Q2-Q1/ (Q1+Q2)/2
Ibalewala lang ang negative sign. Di-elastik ang lumabas sa
kompyutasyon na nangangahulugan na hindi masyadong mataas
ang porsyento ng pag ayaw ng mamimili dahil walang pamalit ang
produktong asukal kahit pa tumaas ang presyo.
ARALIN 3. SUPLAY (Gawi ng Prodyuser)
Ang Konsepto ng Suplay (Gawi ng Prodyuser)
SUPLAY
Ito ay tumutukoy sa bilang ng mga produkto at serbisyo na handa at
kayang ipagbili ng mga prodyuser at nagtitinda sa pinagkasunduang presyo
sa isang takdang panahon.
Halimbawa:
Si Jose ay may mga puno ng mangga na hitik nang ay kanyang anihin,
nakapitas siyang bunga. Nang ito ay 15 basket ng mangga. Ang 10 basket
ay ibinenta niya at ang 5 ay iniregalo sa mga kaibigan, kumare, kumpare at
ang iba ay kinonsumo ng kanyang pamilya. Kaya ang naging suplay na lang
ay 10 basket na mangga dahil ito ang bilang ng kanyang kagustuhan at
kayang isuplay itustos sa pamilihan.
Mga Paraan sa Paglalarawan ng Relasyon ng Presyo at Suplay
A. Supply Function
Ito ay ginagamitan ng mathematical equation na kinapapalooban ng 2
variable: ang Quantity Supply (Qs) bilang dependent variable at Presyo (P)
bilang inde- pendent variable.
Halimbawa ng mathematical equation: Qs= -500+50P
Ang negative sign ay nagpapahiwatig ng pag-ayaw ng suplayer sa
mababang presyo ng kanyang produkto, halimbawa coin purse. Kaya, ang-
500 ay imposibleng bilang ng coin purse na ibebenta nya. Ang positive sign
ay nagpapakita ng relasyon ng presyo at suplay. Ang anumang pagbabago
sa Os ay nauugnay sa value ng 50P.
Halimbawa ng kompyutasyon: Kung sakaling ang presyo ng coin purse ay
Php 10.
Qs=-500+50P
= -500+50(10)
=-500+500 = 0
Kapag ang presyo (P) naman ang nawawala o hahanapin, kung sakaling ang
Qs ay 100 ay sundan pa rin ang pormula at gamitin ang substitusyon.
Qs=-500+50P 100= 500+50P -50P = -500-100
-50 P/ -50 = -600/ -50 P = 12
Mga Salik na Nakaaapekto sa Suplay 1. Gastos sa Produksyon Maraming
gastusin ang nakapaloob sa paglikha ng mga produkto na kailangang
balikatin ng isang prodyuser.
Halimbawa ay ang buwis. Ito ay sapi. litang kontribusyon na ipinapataw ng
gobyerno sa mga tao at kompanya. Kapag tumaas ang porsyento ng
sisingiling buwis, ito ay karagdagang gastos para sa mga negosyante. Kaya,
kapag mataas ang gastos ng mga negosyante, mababawasan ang dami ng
malilikha nilang produkto na magbubunga ng pagbaba ng suplay sa
pamilihan.
2. Presyo ng Kahaliling Produkto Inaasahan na ang mataas na presyo ng
produkto ay nakaaakit sa prodyuser at tindera na magbenta ng maraming
produkto. Kaya, mapapansin na ang mataas na presyo ng ponkan ay
magiging dahilan ng paglipat ng mga tindera ng dalanghita sa
pagbenta ng ponkan. Bunga nito, ang suplay ng ponkan ay tataas
at ang suplay ng dalanghita ay bababa sapag- kat hinahangad ng
mga tinder na ibenta ang produkto na may mataas ang presyo.
3. Makabagong Teknolohiya Ang paggamit ng makabagang kagamitan a paglikha ng
mga produksa ay nakatutulong sa prodyuser na maparami ang mga ipoperdyus na
produkto at magiging dahilan ng pagdami ng suplay sa pamilihan. Nagiging mabilis ang
paggawa ng mga produkto sanhi ng mga makabagong pamamaraan at makinarya
4. Ekspektasyon ng mga Prodyuser
Ang mga prodyuser ay nagkakaroon ng ekspektasyon ukol sa pagtaas ng presyo ng mga
produkto sa darating na araw Kaya ang mga ito ay nagbabawas ng suplay ng produkto
sa kasalukuyan na nagiging dahilan ng pagbaba ng suplay at lalabas lamang ang mga
produkto sa pagtaas ng presyo kaya tataas ang suplay sa pamilihan.
5. Panahon o Klima Kapag ang kalagayan ng panahon ay uma- angkop sa
pangangailangan ng mga prodyuser, tulad ng magsasaka o mangingisda, makaaasa ang
mga mamimili na matutustusan ang mga produkto na nais nilang mabili. Halimbawa,
kapag natutustusan ng irigasyon ang kailangang tubig sa taniman, ito ay magdudulot
ng masaganang ani at suplay sa pami lihan. Ang pagkakaroon ng kalamidad ang
nakapag- papababa ng anı kaya kakaunti ang nasusuplay sa pamilihan.
Transisyon sa susunod na aralin: Magaling kung lahat ay nakuha mo nang tama,
Ngayo'y, higit pa nating palalimin ang pagkatuto mo sa gawi ng mga prodyuser sa pag-
alam ng prosyento (%) ng kanilang pagtugon sa pagbabago ng mga presyo sa
pamilihan. Ang terminong ito ay tinatawag na elastisidad ng suplay.
Elastisidad ng Suplay Ito ay ang porsyento ng pagtugon o reaksyon ng
suplayer/prodyuser at mga tindera sa pagtaas o pagbaba ng presyo.
Mga Uri ng Elastisidad ng Suplay
A. Elastik ang pagtugon ng prodyuser sa bawat porsyento ng paghaga ng presyo ay
elastiku kapag ang value og kompyutasyon ay matsas sa isa. Thig sabihin, magsusuplay
sila ng towing produkto kabut pa tumaas ng tumaas ang presyo dahil seguradong
bibilhin ng mga mamamlisamga produktong mahalagang mahalaga salad ng higas
asukal, gas at iba pa
B. Di-Elastik Ang halaga ng kompyutasyon ay -1 o mababa sa isa. Ang porsyento ng
pagtugon ng prodyuser sa pagbabago ng presyo ay higit na ma babs thug sabihin,
kapag tumaas ang presyo, di pa rinn ganong makapagtataas tig suplary ang prodyuser
sa mga produktong di gaanong kailangan at maraming pamalit
C. Unitary ang pagtugon ng prodyuser sa porsyento ng paghabago ng presyo ay unitary
kapag ang halaga ng kompyutasyon ay 1 Thig sabihin, magka parcho ang pagtugon ng
prodytuser sa pagsuplay sa pagbabago ng presyo.
Gaya nag pormula na ginagarnit sa pagkuha ng elasti sidad ng demand sto rin ang
pormula na ginagamit sa elastisidad ng suplay.
Q2-Q1/ (Q1-Q2)/2 - P2-P1/ (P1+P2)/2
Halimbawa:
Q1= 10 P1=
2 Q2= 20 P2= 4
Es= 20-10/ ,(10+20)/2 ÷ 4-2/ (2+4)/2
= 10/ 30/2 ÷ 2/ 6/2
= 10/15 ÷ 2/3
= 10/15 × 3/2
= 30/30 = 1 unitary, pareho Ang bahagdan ng pagbabago ng presyo sa bahagdan ng
pagbabago ng dami ng suplay.
Aralin 4. INTERAKSYON NG DEMAND AT SUPLAY Gamit ang parehong function ng demand at suplay:
Ekwilibriyo Qd=600-5P; Qs=-200+15P
Ekwilibriyo- sa latin, ito ay isang kalagayang ba lanse, maayos, = 600-5(40); Qs = -200 + 15(40)
matatag o hindi nagbabago.
= 600-200 = -200+600
Ekwilibriyo sa Pamilihan - kalagayan na ang mamimili at
nagtitinda ay nagtagpo, nagkaroon ng interaksyon o = 400 = 400
nagkasundo.
Disekwilibriyo
Punto ng Ekwilibriyo-kung saan ang mamimili at nagtitinda ay
nagkasundo sa parehong dami at presyo Ito ang kalagayang hindi pareho ang quantity de manded at quantity
supplied sa pamilihan na nagbu bunga ng:
Presyong Ekwilibriyo - ang presyong napagka- sunduan ng
bumili at nagbili. 1. Surplus- kung mas marami ang suplay kaysa demand.

Daming Ekwilibriyo ang dami na napagka- sunduang 2. Shortage- kung ang dami ng demand ay mas malaki kaysa dami ng
ipagbili/bilhin. suplay.

Halimbawa: Mga Posibleng Kalutasan sa isyu ng Surplus at Shortage

Gumawa ng homemade pulboron si Aling Lina na nais niyang
ibenta sa mga guro sa paaralang malapit sit kanilang bahay,
Gumawa siya ng 50 piraso na nagkaka halaga ng Php5.00 ang
bawat isa. Sa pagbenta nya ay may natirang 20 piraso. Kaya,
ibimenta na lang niya sa halagang Php3 00, subalit dumami ang
nais bumili. May 30 piraso ang order sa kanya samantalang
may 20 piraso na lang si Aling Lina. Kaya naman, nang
sumunod na araw, gumawa na lang siya ng 30 piraso sa
halagang Php3.00 bawat isa para sa 30 customer na guro na
nais bumili ng pulboron sa nasabing halaga.
Ang Ekwilibriyo sa Pamilihan Ang sitwasyon na ang mamimili
(pinanggalingan ng demand) at nagbebenta (nagbibigay ng
suplay) ay nag- katagpo ay tinatawag na ekwilibriyo. Ang
ekwilibriyo ay isang sitwasyon na kung saan ang dami ng
produktong nais bilhin ng mamimili ayon sa gusto niyang
presyo ay nagtagpo sa darmi ng produkto at nais na presyong
ipagbili ng nagtitinda.
1. Kapag may surplus - ay bumababa ang presyo sa pamilihan at kapag
ang presyo ay bumaba, tataas na ang quantity demanded. Maaari ring
iayon ng mga prodyüser ang dami ng kanilang suplay ayon sa quantity
demanded sa mataas na halaga upang walang lumabis.
2. Kapag may shortage - ay magtataasan ang presyo ng produkto. Kaya,
kapag tumaas ang presyo, /magsusuplay ng marami ang mga prodyuser
kaya mapupunan ang kakulangan. Pwede rin namang subuking dagdagan
ng mga suplayer ang kanilang suplay upang matugunan ang quantity
demanded sa mababang presyo.
Samakatuwid, ang mga gawi at kilos ng mga konsyumer at prodyuser na
rin ang nagtutulak sa kung gaano ang magiging dami ng produkto at
presyo sa pamilihan tungo sa pagkamit ng ekwilibriyo.

Presyong Ekwilibriyo

Ang pinagkasunduang presyo ng mamimili at tindera. Ang lebel

ng presyo na umiiral sa pamilihan upang mag- karoon ng
transaksyon o bilihan ang dalawang aktor ng pamilihan.

Gamitin ang parehong function ng demand at suplay:

Halimbawa:

Qd= 600 - 5P, Qs= -200+15P

Qd= 600 + 200= Qs = 15P + 5P

Qd + Qs = 800= 20P

800/20 = P

40 = P

Ekwilibriyong Dami Ito ang bilang o dami ng produkto na

handang bilhin at ipagbili sa halagang napagkasunduan,
halimbawa na nga ay Php40.00 sa isang pares ng tsinelas.
ARALIN 5. ANG PAMILIHAN: KONSEPTO AT MGA ESTRUKTURA NITO
Ang Konsepto ng Pamilihan Lugar o mekanismo kung saan nagtatagpo ang
mamimili at nagtitinda upang bumili at ipagbili ang mga produkto na
kinakailangan ng tao araw-araw.
Mabisang nagpapakita ng ugnayan ng demand at suplay.
Ang pamilihan ay maaaring:
- Lokal Internasyonal
- Wet/dry market
- Money market
- Labor market
- Foreign exchange market
- Online shops
- Pamilihan ayon sa lawak ng ugnayan ng mamimili at nagtitinda
Ang pag-uuri ng pamilihan ay depende sa dami ng mamimili at nagbibili,
pagtatakda ng presyo, uri ng mga produkto at ang kalayaan sa pagpasok at
paglabas sa pamilihan.
Mga Estruktura ng Pamilihan Sistema sa merkado na nagpapakita ng ugnayan
ng mamimili at nagbibili. Nahahati ito sa dalawang balang- kas-ang ganap at
di-ganap ang kompetisyon.
A. Pamilihang may Ganap na Kompetisyon Katangian:
1. Maraming mamimili at nagtitinda
Ang pagkakaroon ng napakaraming mami-mili at nagtitinda ng produkto ang
isang dahilan ng kawalan ng pwersa o kapangyarihan nataas o pababain ito.
Ang suplay sa buong pami- lihan ay napakalaki at ang bahagi ng isang nego-
syante ay maliit kung ikokompara sa isusuplay ng maraming negosyante sa
pamilihan kaya ang anumang hangarin na pataasin o pababain ang dami ng
produkto ng isang tindera ay hindi makaaapekto sa bilihan. Karamihan ng mga
negosyante sa ganap na kompetisyon ay maliliit lamang, kaya hindi nila
makakayang kontrolin ang pamilihan. Bunga nito ay hindi sila maaaring
makapagtakda ng mataas na presyo kompara sa iba. Sumusunod sila sa
presyong umiiral sa pamilihan. Kapag nagtaas sila ng presyo, maa- aring
lumipat sa iba ang mamimili.
2. Magkakatulad ng produktong ibinebenta
Ang mga produkto na madalas na nakikita sa palengke na ibinebenta ng
maraming tindera ay magkakatulad (homogenous). Walang pagkakakilanlan
kung sino ang nagprodyus ng isang produktong agrikultural, bigas, mais gulay,
isda, itlog, asin at iba pa. Magkapareho ang mga produkto dahil ang isda na
ipinagbibili ni Mang Pablo ay walang pagkakaiba sa isdang ibinebenta ni Aling
Sussy. Sa estrukturang ito, hindi kailangan ang pag-aanunsyo. Ang saging ay
kilala ng tao kahit hindi ianunsyo. Binibili ito ng mamimili kahit sino pa ang
nagtanim at umani nito.
3. May kakayahang lumipat ng ibang negosyo ang entreprenyur Ang
sinurmang negosyante ay may kalayaang makapamili ng mga produkto na nais
niyang ibenta. Karamihan sa kanila ay maliliit na nego- syante lamang kaya
madali para sa kanila ang lumabas sa industriyang hindi sila nagkarooon ng
kita. Isang halimbawa: Si Aling Susan ay nagbebenta ng dalandan ngunit siya
ay nalulugi kaya magpapalit siya ng paninda o lilipat sa ibang industriya. Kung
napansin niya na mabili ang ponkan, ito ang kanyang ipagbibili upang kumita.
Ito ay madaling nagagawa sapagkat hindi malalaki at malalawak na salik ng
produksyon ang kanilang ginagamit. Dahil marami silang nagbebenta ng
produkto na magkakatulad, nor- mal na tubo lamang ang kanilang nakakamit
bunga na rin ng walang kapangyarihan na mag- takda ng presyo ng mga
produkto.
4. Malayang paggalaw ng mga salik ng produksyon Ang pagiging malaya ng
sinumang negos- yante na lumabas at pumasok sa pamilihan ay isa ring
dahilan kung bakit walang sinuman ang maaaring kumontrol o humadlang sa
paggamit ng mga salik ng produksyon. Ang paglilipat ng mga salik ng
produksyon sa mga paglilikha ng mga produkto na may mataas na presyo
kaysa produkto na may mababang presyo ay naaayon sa kagustuhan ng
negosyante.
5. Ganap na kaalaman sa takbo ng produkto sa pamilihan Ang bawat negosyante at
mamimili ay nara- rapat na may ganap na kaalaman sa nangyayari sa pamilihan.
Kung ikaw ay isang mamimili makabubuting malaman mo ang presyong umiiral sa
kasalukuyan upang maisaayos ang pagbabadyet ng iyong kita at mabili ang pinaka-
mainam na produkto na aayon sa iyong panga- ngailangan at kasiyahan. Sa panig
naman ng mga negosyante, ang ganitong katangian ay maka- tutulong upang
makagawa ng desisyon kung anong produkto ang gagawin at ipagbibili. Ang
kaaalaman sa mga gastusing pamproduksyon ay magiging daan upang piliin ang
mga produkto na may pinakamababang gastos ngunit maka- pagbibigay ng
pinakamalaking tubo sa kanila.
B. Pamilihang Di-Ganap ang Kompetisyon
1. Monopolyo-pamilihang umiiral kapag may nag-iisang nagbebenta lamang ng
walang kauring produkto at paglilingkod.
Katangian:
a. lisa ang nagbebenta Monopolista ang tawag sa nag-iisang nag- bebenta ng
produkto sa pamilihan. Maka- pangyarihan ang negosyante sapagkat walang
direktang kakompetensya ito sa pagkakaloob ng mga produkto sa mga mamimili.
Nakokon- trol ng mga monopolyo ang presyo at dami ng mga produkto sa
pamilihan. Nagagawa niyang itakda ang presyo ng produkto na batay sa kan- yang
pagnanais at kung saan siya maaaring magkamit ng malaking tubo.
b. Kakaiba ang produkto Ang mga produkto na ipinagbibili ng mga monopolista ay
walang kauri kaya madali nilang makontrol ang demand ng produkto. Kapag gusto
nilang maitaas ang presyo ng produkto, babawasan nila ang produksyon upang ang
mamimili ay mapilitang bumili. Ang produkto o serbisyo na ipinagkakaloob ng
monopoly ay kailangang-kailangan at halos walang tuwirang pamalit. Maaaring ang
nagaganap ay di- tuwirang kompetisyon na kung saan ang suplayer ng elektrisidad
para sa ilaw sa tahanan ay may katunggali sa ibang enerhiya na nagdudulot ng
liwanag sa tahanan tulad ng paggamit ng gaas sa gasera o ilawan, kandila,
paggamit ng alkogas sa panggatong at iba pa.
Tulad ng mga negosyante sa ganap na kompetisyon, ang mga monopolista ay
naghahangad din ng pinakamalaking tubo sa negosyo. Nais nilang makamit ang
tinatawag na extraor- dinary profit. Para sa mga monopolista, ito ay kaya nilang
gawin dahil sila ay may kapang- yarihang kontrolin ang presyo at dami ng produkto.
Ang kurba ng demand sa monopolyo ay naiiba sa ganap na kompetisyon. Makikita
ang kurba sa anyong downward sloping kung saan ang kapangyarihan ng
monopolistang magtakda ng presyo ay nakikita at dahil walang kauri ang produkto
o serbisyo ng monopolyo, ito ay patuloy na tinatangkilik ng mga mamimili.
c. Kakayahang Hadlangan ang Kalaban Ang monopolyo ay malaking kompanya na
nagtataglay ng pwersa na kokontrol sa bilihan ng produkto. Ang presyong
ekwilibriyo at dami ng produkto ay itinatakda ayon sa pagnanais ng monopolista na
magkaroon ng malaking tubo. Kapag may bagong negosyante na puma- sok sa
pamilihan, ito ay hinahadlangan ng mga monopolista sa pamamagitan ng pagbaba
ng presyo ng produkto. Tinatawag itong cutthroat competition. Nagagawa ito ng
monopolista upang paalisin ang kalaban sa pamilihan, pansa- mantalang
babawasan ng monopolista ang pres- yo gayundin ang kanyang tubo. Sa pagkawala
ng kakompetensya, muling ibabalik ang presyo sa dati. Isa pang paraan ng
monopolyo sa paghadlang ng kalaban ay ang pagkontrol sa pinagkukunan ng mga
hilaw na salik ng produksyon upang ang kakompetensya ay mawalan ng mga
materyal na gagamitin sa paggawa ng produkto.
Binabayaran nila ang mga hilaw na materyal nang mas mataas kaysa sa kalaban.
Ang mga produkto ng monopolyo ay may patent at copy- right upang hindi gayahin
ang paraan ng pag- gawa ng mga produkto.
Ang monopolyo ay nagmamay-ari ng mala- laking planta at kapital na mahalaga sa
pagka- kaloob ng mga produkto at serbisyo. Ito ang dahilan kung bakit
pinapayagan ito ng pama- halaan kahit mataas ang presyong itinatakda.
Pinagkakalooban ito ng pamahalaan ng prang- kisa o franchise upang mamuhunan
sa mga gawaing pambayan. Walang ibang negosyante ang maaaring gumamit ng
planta ng mono- polistang kompanya kung hindi sila binibigyan ng pahintulot.
ARALIN 5 (II)
Kabutihan at Di-Kabutihang Dulot ng Monopolyo
Ang mga produkto at serbisyo ng monopolyo ay kailangan ng isang
ekonomiya, tulad ng elektrisidad, tubig, transportasyon at komunikasyon
at iba pa. mahihirapan ang pamahalaan na ipagkaloob ang mga
serbisyong ito kung wala ang mga pribadong kompanya na naging
monopolyo.
Ang mga serbisyong nabanggit ay isang palatandaan din ng pag-unlad ng
kalagayan ng bansa.
Ang kapangyarihan ng monopolyo na kontrolin ang suplay ng produkto
ay naging dahilan upang ang kalidad ng produkto o serbisyo ay hindi
pinagbubuti. Kahit anong klase ng produkto ang kanilang ipagbili ay tiyak
namang bibilhin dahil sa walang pamalit sa kanilang produkto at
serbisyo.
Pagtatakda ng Presyo at Lebel ng Produksyon sa Monopolyo
Sa pagtatakda ng presyo at dami ng produktong ipagbibili ng isang
monopolista ay isinaalang-alang ang mga gastusing pamproduksyon.
Hindi laging hinahangad ng monopolista ang pinakamataas na presyo
upang matamo ang pinakamalaking tubo sa pagsusuplay ng produkto.
Inaalam ng monopolista ang lebel ng pro- duksyon na may
pinakamalaking tubo sa paraang TR- TC at iyon ang batayan ng presyo at
dami ng produkto. Makikita sa talaan na ang presyong P21 ang pinaka-
mainam na presyo sa monopolista.
Ang pagpepresyo ng produkto ay batay sa lebel kung saan matatamo ang
pinakamalaking tubo. Mula sa talaan, ang optimum level ay nasa
ikalimang libo. Dahil dito, matatamo ang pinakamalaking tubo at ang MR
at MC ay pantay. Maaaring ang presyo at dami ng produk- tong paiiralin
at itatakda ng monopolista ay batay sa lebel na iyon. Ang pagsasaalang-
alang ng kabuuang benta at kabuuang gastusin ng produksyon ay isang
mabisang paraan upang tukuyin ang tiyak na dami ng produksyon.
Sa grapikong paglalarawan ng pagtatakda ng lebel produksyon sa
monopolyo sa pagsasaalang-alang ng TR at TC ay mapapansin ang dami
ng produkto kung saan malulugi at magkakaroon ng breakeven ang
monopolista. Laging hinahangad ng mga negosyante ang dami ng
produkto na isusuplay kung saan may malaking kalamangan ang TR kaysa
TC. Sa grap ay matatamo ito sa 5,000 dami ng produkto.
2. Monopolistikong Pamilihan
Ang produktong ipinagbibili ay magkakapareho ng uri ngunit hindi
magkakahawig. Ito ang production dif- ferentiation. Isang estruktura ng
pamilihan na pinagsama ang katangian ng monopolyo at ganap na
kompetisyon. Marami ang nagbebenta at bumibili ng magkaka-
parehong produkto na nakikilala sa pamamagitan ng brand name at sa
paggamit ng mga anunsyo. Mahalaga ang pag-aanunsyo sa estruktura
dahil ang mga produkto ay nagkakapareho. Halimbawa ay ang sabong
pam- paligo at panlaba, toothpaste, shampoo, kendi, kape, deodorant, at
marami pang iba. Nagkakaiba lamang sila sa kulay, hugis at tatak ng
pakete. Dahil sa anunsyo, iba-iba ang tinatangkilik ng mga mamimili sa
paniniwalang may pagkakaiba ang bawat produkto na magkakatulad ang
naibibigay sa tao. Ang mga negosyante sa estrukturang ito, ay sina-
sabing monopolista ng sariling produkto. Ang prodyuser ay nagtatakda
ng sariling presyo ng kaniyang produkto na naaayon sa gastusing
pamproduksyon ng kanilang kompanya. Walang pakialam ang
prodyuser sa presyo ng kaparehong produkto, basta ang
presyong itinakda niya sa kaniyang produkto ay magbibigay sa
kaniya ng malaking tubo. Sa pagkakaroon ng maraming
nagbebenta ng pro- dukto, may kalayaan ang mga prodyuser na
lumabas at pumasok sa pamilihan upang magtamo ng malaking
tubo. Ang demand curve sa monopolistikong kompetisyon ay sa
ganitong anyo.
3. Oligopolyong Pamilihan Isang estruktura ng pamilihan na may iilan na bilang
ng bahay-kalakal na nagbebenta ng magkakatulad o magkakaugnay na
produkto. Ito ang estruktura na ang bilang ng prodyuser ay iilan lamang. Ang
produkto at serbisyong ipinagbibili ng mga oligopolista ay halos di-nagkakaiba
at nakikilala lamang sa pamamagitan ng brand name. Magkakaugnay ang
desisyon ng mga bahay kalakal. Ang pagtatakda ng presyo at dami ng
produksyon ay nababatay sa desisyon ng ibang bahay kalakal. Ang
kapangyarihan ng oligo- polista sa pamilihan ay hindi lubos dahil kailangan
isaalang-alang ang desisyon ng kalabang oligopolista. Ang mga uri ng produkto
sa oligopolyo ay gasolina, inumin tulad ng softdrinks, bakal, kotse, semento at
iba pa. Ang pagkilos ng mga oligopolista sa pamilihan ay maipapaliwanag ng
mga sumusunod: a. Pakikipagsabwatan Ang mga negosyante sa oligopolyo ay
nagsasab- watan upang matamo ang kapakinabangan ng negosyo. Upang
maiwasan ang kompetisyon, ang mga oligopolista ay nagkakaroon ng sabwatan
na tinatawag na collusion kung saan pinag-uusapan nila ang tamang presyo na
aayon sa kanilang kabutihan. Kapag ang sabwatan ay patuloy na lumalawak,
ang kartel ay naitatatag. Ang kartel ay samahan ng mga mangangalakal sa
oligopolyo upang kontrolin ang presyo ng produkto, dami ng produkto na
ipoprod- yus at ipamamahagi upang makamit ang pinaka- malaking tubo ng
bawat isa. Ito ay maaaring palihim o hayagan. Ang sabwatan sa kartel ay
magiging matagumpay kung walang pandarayang gagawin ang mga kasapi.
Isang halimbawa ay ang OPEC na isang samahan ng mga bansang mayaman sa
langis at krudo at sila ang nagluluwas sa buong daigdig. Sa ating bansa, marami
nang kartel sa iba't ibang produkto tulad ng bigas, semento, asukal, at iba pang
pangunahing produkto.
b. Hindi nagtutunggalian sa presyo Upang hindi maapektuhan ng pagbaba ng
pres- yo ang kanilang produksyon, ang mga oligopolista ay nagsasabwatan sa
presyo. Ngunit kahit may pagkakasundo sa presyo hindi nangangahulugan na
wala nang kompetsiyon sa pamilihan. Ang bawat oligopolista ay may kalayaan
na magtunggalian sa kalidad, anyo, anunsyo, uri at iba pang paraan upang
ibenta ang kanilang produkto. Ang presyo ay matatag at di-nagbabago. Ang
pagkakaloob ng mga papremyo sa pagbili ng produkto ay madaling alisin sa
pamilihan kaysa sa pagbabago ng presyo. Ang demand curve sa oligopolyo ay
tinatawag na kinked demand curve kung saan ang kapang- yarihan ng
oligopolista sa pagtatakda ng presyo ay nagbabago kapag nagkakaroon ng
pakiki- pagkasundo sa ibang oligopolista.
c. Magkakatulad ng Reaksyon Ang desisyon ng isang kompanya na mag-
prodyus ng produkto at ang dami nito ay nakapende sa desisyon ng kalabang
kompanya.
4. Monopsonyong Pamilihan
Isang uri ng pamilihan na isang mamimili lamang ang may lubos na
kapangyarihan upang kontrolin ang presyo ng isang pamilihan. Ito ang
estruktura ng pamilihan na kabaligtaran ng monopolyo. Sa pagkakataong ito,
mayroon lamang iisang mamimili ng produkto. Marami ang nagsusuplay at
nagbibili ng produkto at serbisyo ngunit iisa lamang ang mamimili sa pamilihan.
Makikita natin ang kapangyarihan ng mamimili na pababain ang presyo ng
produkto at serbisyo na nais niyang bilhin. Magagawa ng mamimili na pumili ng
produkto na may pinakamataas at pinakamagan- dang kalidad para sa kanyang
kapakinabangan. Bumibili ang pamahalaan ng iba't ibang serbisyo para sa
gawaing pambayan. Ang serbisyo ng doktor, guro, pulis, sundalo, at iba pa ay
tanging pamahalaan ang nagbabayad para sa pagkakaloob ng serbisyong
panlipunan. Nagagawa ng pamahalaan na kontrolin ang presyo ng mga iyon
para sa kanyang kagalingan. Ang sweldo at sahod ng mga ito ay ayon sa pagta-
takda ng pamahalaan.
ARALIN 6. ANG UGNAYAN NG PAMILIHAN AT PAMAHALAAN
Ang Pamahalaan at Pamilihan Isang mahalagang institusyon sa ating
bansa ang pamahalaan (Art. II, Sek.4, 1987 Constitution). Pangu- nahing
pananagutan ng pamahalaan na pangalagaan at paglingkuran ang mga
mamamayan nito. Samantala, tulad ng naalaman sa estruktura ng
pamilihan, tulad ng monopolyo o oligopolyo, ang mga estrukturang ito
ay maaaring komontrol ng presyo ng produkto. Sa ganitong sitwasyon,
kinakailangang manghimasok ang pama- halaan sa sistemang
nagaganap sa pamilihan upang mai- taguyod ang pinakamabuti sa
lahat-maging sa konsyu- mer o prodyuser man. Bukod pa sa pagtatakda
ng buwis at pagbibigay ng subsidy, nagtatakda rin ang pamahalaan ng
presyo sa mga produkto at serbisyo. Ang pagtatakda ng presyo ng
pamahalaan sa pamilihan ay maaaring mauri sa dalawa: price ceiling at
floor price. Gampanin ng Pamahalaan sa Pagtatakda ng Presyo Ang
pagtatakda ng presyo sa pamilihan ay naga- ganap sa interaksyon ng
suplay at demand o ng ugnayan ag mamimili at tindera. Ngunit may
pagkakataon na ang presyo ng produkto ay itinatakda ng pamahalaan
ayon sa layunin na gusto nitong makamit.
1. Pagtatakda ng pinakamataas na presyo sa pagbibili ng produkto
(price ceiling)
Ang Republic Act 7581 na kilala sa tawag na Price Act ay inaprubahan
upang maisagawa ng pamahalaan ang pagkontrol sa presyo ng mga
bilihin. Ang National Price Coordinating Council ay nabuo sa tulong ng
Price Act. Ito ay may layunin at gawain na bantayan at imonitor ang
presyo ng mga pro- dukto pagkatapos magpalabas ng price ceiling ang
pamahalaan.
Ano ang price ceiling? Ito ang pinakamataas na presyong itinakda ng
pamahalaan upang ipagbili ang mga produkto. Tinatawag din itong
price control. Ginagawa ito ng pamahalaan upang tulungan at bigyang
proteksyon ang mga mamimili laban sa mapagsamantalang mga tindero
o negosyante. Ang mga basic commodity tulad ng bigas, asukal, gatas,
mantika, sabon, isda, manok, at iba pa ang ipasasailalim ng price
control at ito ay isinasagawa kapag nahaharap ang bansa sa matinding
krisis at kalami- dad, lalo na kapag nasa state of calamity ang maraming
lalawigan ng bansa.
Ang price control ay itinatakda ng pamahalaan nang mas mababa sa
presyong ekwilibriyo na umiiral sa pamilihan. Ito ay isang pamamaraan
ng pama- halaan upang ang mga pangunahing produkto ay mabili nang
mas mura.
Ipinakikita sa Grap Blg. 1 ang epekto sa pagtatakda ng price ceiling.
Batay sa grap, ang presyong P20 bawat kilo ng asukal ang pinag-
kasunduang presyo ng mamimili at nagbebenta. Ang ekwilibriyong dami
ay 15 kilo ng asukal. Ngunit ang presyong P20 ay itinuturing ng mga
mamimili na napakataas. Bunga nito, ang pamahalaan ay napi- litang
kontrolin ang presyo. Itinakda niya ang presyong P15 ang bawat kilo ng
asukal. Sa pagbaba ng presyo mula sa P20 naging P15, ang mga
suplayer ay nawalan ng gana at sigla na magsuplay ng marami, kaya ang
suplay ay bumaba mula sa 15 kilo, ito ay naging 10 kilo na lamang.
Samantalang sa pagbaba ng presyo, ang mamimili ay nagtaas ng
demand-mula sa 15 naging 20 kilo. Sa ganitong kalagayan, nagkarooon
ng kakulangan (shortage) ng suplay ng asukal sa pamilihan. Ang
kakulangan sa presyong P15 ay 10 kilo (20 - 10 = 10). Sa pagkakataong
ito kailangang isuplay ng pamahalaan ang kulang na suplay upang
maging epektibo ito sapagpapatupad ng price control at matamo ang
hangarin na matulungan ang mga mamimili. Ang pagiging suplayer ng
pamahalaan ang naging solusyon upang mawala ang kakulangan ng
suplay at magkaroong muli ng ekwlibriyo sa pamilihan.
2. Pagtatakda ng Pinakamababang Presyo ng Produkto (floor
price)Ang mga magsasaka ay nangangailangan ng proteksyon
para sa kanilang mga produkto. Ang mga nagtatanim ng palay,
asukal, niyog, tabako, at iba pa, ay humihingi ng garantiya na
maipagbibili nila ang kanilang produkto sa tamang presyo. Ito ang
ipinagkakaloob ng pamahalaan sa pamamagitan ng pagtatakda
ng pinakamababang presyo na maaaring bilhin ang isang
produkto na tinatawag na price support o floor price. Ang presyo
ng palay ay itinatakda ng pamahalaan ayon na rin sa kahilingan ng
mga magsasaka na nagtatanim ng palay. Ang pagtatakda ng price
support ay para sa kapakanan ng mga prodyuser na makabawi sa
mga gastusin sa produksyon at magkamit ng kita para sa kanilang
pamumuhay.
Ang pagtatakda ng pinakamababang presyo na maaaring bilhin
ang palay ay bahagi ng pagbibigay ng tulong o subsidy ng
pamahalaan. Ang price sup- port ay mas mataas kaysa sa
presyong ekwilibriyo na umiiral sa pamilihan. Ipinalalagay ng mga
prodyuser na ang presyong ekwilibriyo ay hindi sapat upang
tustusan ang kanilang gastusin sa produksyon at sa pamumuhay.
Ang pagtatakda ng price support ay nakaa- apekto sa naitakdang
ekwilibriyo sa pamilihan.
Ang demand sa bawat sako ng palay ay makikita sa linyang D at
ang suplay ay linyang S. Batay sa Grap Blg. 2 ang ekwilibriyo sa
pamilihan ay itinakda sa punto E na may ekwilibriyong dami na
300 sako ng palay at presyong ekwilibriyo na P500 bawat sako.
Itinuturing na ang presyong ekwilibriyo ay napakababa upang
makatugon sa pangangailangan ng mga magsasaka kaya sila ay
humingi ng tulong sa pamahalaan. Dahil dito, maitatakda ang
floor price.
Sanhi ng pagtaas ng presyo, ang mga prodyuser o magsasaka ay
maggaganyak na magsuplay ng maraming palay sa pamilihan.
Mula sa dami ng 300 sako ito ay magiging 500 sako ng palay dahil
sa pagtaas ng presyo sa P700 mula sa P500 bawat sako. Ngunit
ang mamimili ay magbabawas ng de- mand bunga sa pagtaas ng
presyo. Ang demand ay naging 200 mula sa dating 300 sako ng
palay. Sa kalagayang ito, nagkaroon ng labis (surplus) na suplay ng
palay sa pamilihan. Ang sarplas ay 300 sako ng palay, (500 - 200 =
300) na kailangang maalis upang maging balanseng muli ang
pamilihan.
Ang pamahalaan ay kinakailangang bilhin ang labis na suplay
upang ang hangarin na matulungan ang mga magsasaka ay
magkaroon ng katuparan. Sa puntong ito, ang pamahalaan ay
magsisilbing konsyumer ng mga labis na suplay ng palay sa pami-
lihan. Ang ganitong gawain ng pamahalaan ay mahalaga upang
hindi masayang ang magandang layunin na pagkalooban ng
tulong ang mga maliliit na magsasaka para sa ikabubuti ng
kanilang pamumuhay. Price Control (Price Ceiling) - Kung saan
ang mamimili ay nabibigyang proteksyon upang di tumaas ang
presyo. Kung sakaling mawalan ng ganang mag- suplay ang mga
suplayer dahil kinontrol ng pama- halaan ang presyo, aakuin ng
pamahalaan ang pag- suplay (hal. ay bigas o asukal.)
Floor Price (Price Support) - Kung saan ang mga prodyuser ay
pinangangalagaan upang patuloy na magsuplay na bibigyan ng
subsidy ng pama- halaan. Kung sakaling hindi mabili ang
produkto ng mamamayan dahil sa mas mataas na presyo sa
ekwilibriyo, mag-aaktong konsyumer ang pamaha- laan at siya na
ang bibili ng mga produktong naging surplus upang maging
epektibo ang pagtatakda ng floor price.
ARALIN 1: DEMAND Mga Salik na Nakaaapekto sa Demand

Konsepto ng Demand Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto 1. Kita- inaasahan na mas tataas ang demand ng tao o pamilya na
na gusto at kayang bilhin ng mamimili sa iba't ibang halaga o lumaki o nadagdagan ang kita o sweldo ng kung sinoman ang may
presyo sa isang takdang panahon. hanapbuhay sa pamilya.

Sa isang simpleng paliwanag: Kagustuhan ng Mamimili + 2. Presyo ng kahalili o kaugnay na produkto- kapag tumaas ang presyo
Kakayahang bumili = Demand ng dating binibiling produkto, bababa ang demand dito at tataas ang
demand sa produktong pwedeng ipamalit sa dating binibili.
Halimbawa: 10 milyong katao ang gustong bumili ng kotseng
nagkakahalaga ng P800,000 ngunit 2 milyong katao lang ang 3. Bilang ng mamimili - kapag dumami ang populasyon sa Maynila,
may kakayahang bumili, kaya ang demand sa kotse ay 2 milyon natural na tataas din ang demand sa mga produkto sa kamaynilaan.
lang. Ikaw, kung sakaling gusto mong bumili ng Nike na sapatos
4. Okasyon- tumataas ang demand sa mga produkto na nababagay sa
at wala ka namang pambili, walang demand na magmumula sa
okasyon tulad ng Pasko, Valentine's, All Saint's Day, at iba pa.
iyo. Sa kabilang banda, kung may kakayahan ka namang bumili
ng Nike at hindi mo naman gusto, wala pa ring demand. Pagbabago ng Kurba ng Demand
Mga Paraan ng Paglalarawan ng Relasyon ng Presyo at Sitwasyon:
Demand
• Pagtaas ng kita
A. Demand Function
• Paglaki ng populasyon
ay naipahahayag sa pamamagitan ng isang mathematical
equation ng 2 variable, ang Quantity Demand (Qd) na Arrow Pakanan-
dependent variable at Presyo (P) bilang independent variable.
Pagtaas ng Demand
Halimbawa ng mathematical equation: Qd=20010P
Paggalaw ng Kurba Sanhi ng ibang Salik
Ang Qd ay ang nais na matuklasang bilang ng demand ng mga
Sitwasyon:
mamimili, halimbawa, sa pro- duktong pinya. Ang 200 ay ang
dami ng produktong pinya na hindi bibilhin ng mamimili kapag • Natanggal sa trabaho ang nagwewelgang manggagawa
mataas ang presyo nito, halimbawa ay Php20.00. Ang value na
10P ang magiging pagbabago ng Od sa bawat pagbabago ng • Zero population growth
presyo. Ang negative sign (-) ay nagpapakita ng relasyon sa
Arrow Pakaliwa-
pagitan ng Qd at P. Sa pamamagitan ng substitusyon,
halimbawang ang presyo ay Php20, malalaman natin ang Od Nalo Pagbaba ng Demand
ng mga mamimili sa pinya.

Halimbawa ng kompyutasyon:

Qd= 200-10P

= 200-10(20)

= 200-200

Qd = 0

Kapag ang presyo (P) naman ang hahanapin, kung sakaling ang
Qd ay inihayag na 20, sundan ang pormula ng substitusyon:

Qd=200-10P

10P= 200-Qd

10P= 200-20

10P = 180

P = 180/10

P = 18