Neler öğreneceğiz?

0 Gelişimle ilgili temel kavramlar

0 Gelişimde kritik dönem
0 Gelişim ilkeleri
0 Gelişime etki eden faktörler
0 Gelişim, yaşamın başlangıcından ölüme dek süre gelen
niteliksel ve niceliksel değişimler bütünüdür.
0 Bu değişiklikler, fizyolojik ve psikolojik süreçleri içerir.
0 Büyüme ise, organizmanın döllenmeden itibaren,
ölüme dek süren fizyolojik boyuttaki niceliksel
değişimleridir.
0 Bu nedenle gelişme, büyümeyi de kapsayan bir
süreçtir.
0 Öyleyse gelişme süreci, büyüme, olgunlaşma ve
öğrenme süreçlerinin tamamının bir bütünüdür.
 büyüme

olgunlaşma
gelişim

öğrenme
 Gelişim ile İlgili Temel
Kavramlar
0 Büyüme:
0 Fizyolojik süreçleri düşünmeliyiz:

0 Örneğin çocuğun fiziksel olarak gelişmesini

anlamalıyız;
0 boy uzaması, kilo artışı gibi.
0 Büyüme vücutta değişik organlarda değişik hızlarda
gerçekleşebilir.
0 Gelişme:
0 Gelişme ise çocuğun ana rahmine düştüğü andan
itibaren,
0 bedensel,
0 zihinsel,
0 duygusal,
0 sosyal ve dil gibi alanlarda gelişimi tamamlayabileceği
son seviyeye dek kaydettiği ilerlemedir.
0 Gelişme büyük ölçüde olgunlaşma ve öğrenme ile
paralel olarak gerçekleşir.
0 Örneğin çocuğun konuşabilmesi için,
0 zihinsel açıdan belli bir olgunluğa erişmiş olması
gerekir.
0 Bunun yanı sıra çocuğun dili öğrenebileceği uygun
bir çevre içerisinde olması gerekir.
0 Bu ikisi olmadan dil gelişiminden söz edemeyiz.
0 Demekki gelişim dediğimiz zaman,
0 1-Olgunlaşma ve 2-öğrenme çok önemlidir.
0 Olgunlaşma:
0 Olgunlaşma dediğimizde öğrenme yaşantılarından
bağımsız olarak tamamen biyolojik olarak kalıtım
tarafından kontrol edilen değişimi anlatmak istiyoruz.
0 Çocuğun bir gelişim döneminden diğerine aşamalı
olarak geçebilmesi, olgunlaşmaya bağlıdır.
0 Olgunlaşma öğrenmenin ön koşuludur.
0 Örneğin çocuğun ince motor kasları( el ve parmak
kasları) yeterli olgunluğa gelmeden, kalem tutmasını
bekleyemeyiz.
0 Öğrenme:

0 Büyüme+ olgunlaşma+ öğrenme= gelişme

0 Sadece büyüme ve olgunlaşma gelişme için yeterli değildir,

bunun için 3. temel öğe olan öğrenmeye ihtiyaç vardır.

0 Öğrenme, bireyin dış dünyaya dair gözlemleri ve

yaşantıları sonucu düşüncelerinde, davranışlarında ve
duygulanımında meydana gelen görece kalıcı
değişikliklerdir.
0 Hazırbulunuşluk:
0 Büyüme, gelişme, olgunlaşma ve öğrenme faktörleri
sağlanabildiğinde, bireyin herhangi bir beceri ve
bilgiyi edinmeye hazırbulunuşluk durumunda
olduğunu söyleyebiliriz.
0 Örneğin;
0 Okula başlamak için güdülenmemiş, anneye aşırı
bağımlı, ayrı kalmak istemeyen, okul olgunluğu
gelişmemiş çocuklar için yeterli düzeyde
hazırbulunuşluluk hali henüz oluşmamıştır.
 Gelişimin kritik dönemleri
0 Çocuklar belirli gelişim dönemleri ve yaşlarda
belirli tür öğrenmelere karşı yüksek duyarlılık
gösterme eğilimindedirler.
0 Çevre etkilerine daha açıktırlar ve algıları belli tür
öğrenmelere karşı daha açıktır.
0 Dolayısıyla o yetiyi veya davranışı daha hızlı
kazanabilirler.
0 Bu dönemde yeterince uyarıcı organizmaya
ulaşmazsa, kritik dönem geçildikten sonra uyarıcılara
maruz kalmak etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesini
sağlamaz.
0 Örneğin ilköğretim çağlarında yabancı dil eğitimi
almak mı yoksa 30 yaşından sonra öğrenmek mi daha
etkilidir?
0 Psikomotor becerilerde piyano çalmayı öğrenmek için
kritik dönem hangi yaşlardır?
0 Yaşamın ilk aylarında ve yıllarında uyaran zenginliği
olan bir çevrede büyümek, beyinde sinaptik
bağlantıların çoğalmasını sağlar ve bu şekilde beyin
gelişimini etkiler.
 ‘Kritik dönemler’ niçin
önemlidir?
0 kritik gelişim dönemlerini bilmemek, geri dönülmesi
güç bozukluklara yol açabilir.

0 Örneğin, çocukların diğer insanlarla sevecen ve yakın

ilişkiler kurabilmeleri için, yaşamın ilk 6 ayında
bakıcısı tarafından sevecenlikle davranılmış olması
gerekir. Aksi taktirde ilerleyen yaşantısında sosyal
ilişkiler geliştirme yeteneği zayıflayabilir.
0 Görüldüğü üzere temel nokta zamanlamadır.
0 Eğer çocuğa belirli gelişim alanlarında kritik
zamanlarda öğrenme imkanı sunulmazsa, gelişim
yavaşlayabilir ya da tamamen durabilir.
0 Victor’un gizemli hikayesi 1800’de başlar.
Fransa’daki Aveyron, bölgesinde 12
yaşındaki bir çocuk ormanda dolaşırken
bulunmuştur. Çocuk çıplaktır, konuşamaz,
üzerindeki yaralar çok küçük yaştan beri
vahşi bir hayat yaşadığını göstermektedir.
Yıkanmayı ve dokunulmayı şiddetle
reddeder, insanlarla kontak kurmaz ve sık sık
şiddet içeren tepkiler verir. Yıllarca yalnız
yaşamak selektif duyma duyusunu inanılmaz
ölçüde geliştirmiştir. Çocuk başının hemen
yanında patlatılan bir tüfeğin sesini
önemsemezken, en sevdiği yiyeceklerden biri
olan cevizin kırılması sesine hemen tepki
vermektir. Fransız yetkilileri çocuğun geri
zekalı olduğunu söylemişlerdir ancak bir
sağırlar okulunda danışman olan Jean-Marc
Gaspard Itard ona dil öğretmenin mümkün
olacağını düşünmüştür.
0 Itard çocuğa “Victor,” ismini vermiş, onunla çalışmıştır.
Birkaç yıl sonunda banyo yapmasını, kıyafet
giymesini, hatta empati işaretleri göstermesini
sağlamıştır. Ancak dil konusunun çocuğun yetilerinin
çok ötesinde olduğu anlaşılmıştır. Itard, Victor’un bazı
basit soru ve emirler cümlelerini anlamasını
sağlamıştır ama vahşi çocuk 40 yaşında ölene kadar
tam bir cümle kuramamıştır.
 Gelişim ile ilgili temel
ilkeler
0 Gelişim ile ilgili evrensel bazı ilkeler vardır:

0 1-Gelişim,kalıtım ve çevre etkileşiminin bir

ürünüdür.
0 Buna en iyi örneklerden biri zekadır.
0 İnsanın kalıtım yoluyla getirdiği kapasitesinin
kullanılabilmesi için, bireyin bilişsel gelişimini
besleyen bir çevre içinde olması gerekir.
0 2- Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda
gerçekleşir.
0 Gelişim ileriye doğru ve aşamalı gerçekleşir.
0 Her aşama kendinden öncekine dayalıdır ve bir
sonraki aşama için hazırlayıcıdır.
0 Fakat aşamalar arasındaki sınırlar her zaman keskin
sınırlarla ayrılamaz.
0 Örneğin soyut döneme geçmiş 12 yaşında bir çocuk,
bazı atasözlerinin anlamlarını somut düzeyde
düşünebilir.
0 3-Gelişim nöbetleşe devam eder. Çeşitli
dönemlerde gelişim alanlarında nöbetleşe ön
plana gelebilir.
0 Örneğin yürümenin ön plana çıktığı bir dönemde
konuşma daha geri planda kalabilir.
0 4-Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur.
0 Çocuk büyürken, önce başın hareketleri kontrol edilir.
Sonra karın ve bacaklar diye devam eder.
0 Aynı şekilde, önce beden ve iç organların, sonra dışa
doğru olan kolların hareket kontrolü gelişir.
0 5- Gelişim genelden özele doğrudur.
0 Örneğin; çocuk önce tüm vücuduyla hareket eder,
büyük kas gruplarını kullanır.
0 Sonra belli bir etkinliğe yönelik olarak el, parmak gibi
özel organları kullanır.
0 6- Gelişimde kritik dönemler vardır.
0 Organizmanın bazı gelişim alanlarında, öğrenmeye
eğilimli olduğu zaman aralıkları vardır.
0 Örneğin okul öncesi dönem dil için kritik dönemdir.
Bu dönemde çocuğa hazırlanacak zengin uyarıcı bir
çevre çocuğun dili öğrenmesi üzerinde diğer
dönemlerden daha fazla etkili olacaktır.
0 7-Gelişim bir bütündür.

0 Tüm gelişim alanları birbiriyle etkileşim içerisindedir.

Bir gelişim alanındaki olumlu ve olumsuz özellikler
diğer gelişim alanlarını da benzer şekilde etkiler.
0 Örneğin dil gelişimi yaşıtlarından geri olan bir çocuk,
kendini ifade edemez, bu nedenle sosyal gelişimi
akranlarının gerisinde kalır, bu yüzden gruptan
dışlanıp yalnız kalabilir ve davranış problemleri
geliştirebilir.
0 8-Gelişimde bireysel farklar vardır.

0 Her çocuğun kalıtımsal mirası ve içine doğduğu sosyal

çevre farklı olduğu için, çocukların gelişimde bireysel
farklılıklar olması normaldir.
Gelişimi Etkileyen Faktörler
0 1- Kalıtım
0 2-Çevre
0 3-Ebeveynin çocuk yetiştirme stilleri
0 4-Ailenin parçalanması
0 5-Çocukların Doğuş Sırası
0 6-Hormonlar
 Kalıtım
0 Kalıtım gelişimi etkileyen en temel faktörlerden
biridir.
0 Annenin yumurta ve babanın sperm hücresinde
bulunan 23 adet kromozom kalıtımı belirlemektedir.
0 Her kromozom 20.000 civarı genin farklı
kombinasyonlarda dizilimi ile oluşmaktadır.
0 Genler DNA adı verilen amino asitten meydana gelir.
0 DNA canlının yaşamsal faaliyetleri için gerekli olan
tüm bilgileri içerir.
0 Genotip ve Fenotip
0 Genotip dediğimizde ana babadan kalıtım yoluyla
geçen özellikleri kastediyoruz.
0 Fenotip dediğimizde ise genotipe bağlı olarak bireyde
ortaya çıkan gözlenebilir özelliklerini anlıyoruz.
0 Fenotip bireyin göz rengi, deri rengi, zekası, mizaç
özellikleri, damak tadı gibi özelliklerin gözlenebilir
yansımalarıdır.
 Çevre

0 Kalıtımla getirilen özelliklerin ortaya çıkabilmesi ve

gelişebilmesi için uygun çevre koşulları
gerekmektedir.
0 Çevresel faktörleri doğum öncesi, doğum sırası ve
doğum sonrası olarak düşünebiliriz.
0 Doğum öncesinde bebeğin anne karnında
beslenme,dolaşım, boşaltım gibi yaşamsal
faaliyetlerini gerçekleştirebileceği uygun ortam
olması gerekir.
0 Doğum sırasında da fetüsün oksijensiz kalması,
kordon dolanması, çeşitli travmalara maruz kalması
gibi çevresel faktörlerin ne denli olumsuz sonuçlar
oluşturabileceğini düşünebiliriz.
0 Doğum sonrasında ise bebeğin içinde bulunduğu aile
yapısı, ailenin çocuk yetiştirme tutumları, uyaran
zenginliği, sosyo-ekonomik durum, eğitim olanakları,
coğrafi koşullar, ileriki yıllarda akran yaşantıları ve
kardeşlerle ilişkiler gibi pek çok çevresel koşul vardır.
 Anne- Babanın Çocuk
Yetiştirme Tarzları
0 Aile içinde bebeğe yaşamının ilk yılında gösterilecek
sevgi ve sıcak yakınlık, onun temel güven duygusunu
kazanmasında önemli rol oynamaktadır.
0 Ebeveynin tutum ve davranışları çocuğun gelişimini
etkilemektedir.
0 Katı ve cezalandırıcı tutumlar sergileyen ana
babaların çocuklarının kuralcı, otoriter, despot ve
empati kurmada beceriksiz çocuklar oldukları
gözlenmiştir.
0 Aşırı hoşgörülü ve sınır koymayı bilmeyen ana-
baba tutumunun da çocukları en az cezalandırıcı
ebeveynler kadar duygusal bakımdan zedelediği
ortaya konulmuştur.
 Demokratik tutum
0 Ana baba, çocuğun davranışlarını ne aşırı derecede
kontrol altına alıp kısıtlamalı, ne de çocuğun her
istediğini yapmalıdır.
0 Tutarlı ve sınırları doğru çizen bir tutum içinde
olmalıdır, davranışları ile çocuğa güven vermelidir.
0 Çocuğu ne çok kısıtlamalı, ne de tamamen başı boş
bırakmalıdır. Çocuğun kendini özgürce ifade etmesi
için imkan sunulmalıdır.
0 Sonuç olarak anne babanın çocuk yetiştirme tarzları
onların psikososyal, zihinsel, dilsel, cinsel, duygusal
gelişimlerini büyük ölçüde etkilemektedir.
0 Sıcak ve saygılı bir aile ortamı çocuğun tüm gelişimini
beslerken, huzursuz, çatışmalı bir aile ortamı çocuğun
gelişimini aksatabilmektedir.
 Ailenin Parçalanması

0 Boşanma ve ailenin parçalanması, tüm çocuklar için

sancılıdır ve sarsıcıdır.
0 Çocuğun etkilenme düzeyi önemli ölçüde çocuğun
yaşına bağlıdır.
0 Küçük yaş grubundaki çocuklar daha çok
etkilenmekte hatta boşanmadan kendini sorumlu
tutarak suçluluk duygusu yaşamaktadır.
0 Daha büyük çocuklar ise boşanma olayını daha kolay
kabullenebilmektedir.
0 Anne baba ve çocuğun olumlu etkileşimlerini
sürdürmeleri boşanmanın yaratacağı olumsuz
durumları azaltmaktadır.
 Çocukların doğuş sırası
0 Alfred Adler, doğum sırasının kişilik özelliklerinin
gelişimi üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur.
0 Çocukların ailede doğuş sırası da gelişimi etkileyen
faktörlerden biridir.
0 Yapılan araştırmalara göre ailede ilk çocuklar,
0 ebeveynin beklentisinin en yüksek olduğu çocuklardır.
0 Bu nedenle ilk çocukların yüksek motivasyonlu, hırslı,
başarılı, kurallara uyan ve yüksek standartlara sahip
bireyler oldukları görülmektedir.
0 İlk çocuklar genellikle kendilerine dayatılan yüksek
standartlar ve anne babaların üst düzey beklentileri
nedeniyle erken olgunlaşırlar.
0 Ailedeki son çocuklar ise,
0 ailede en küçük ve şımartılan çocuk olmaları
nedeniyle, geç olgunlaşabilir ya da daha çocuksu
bireyler olabilirler. Kurallara daha az bağlı, rahat, daha
bencil bireyler olabilirler.
0 Ortanca çocuklar ise eğer cinsiyet farkı gibi bir durum
yoksa, genellikle ilgi odağı olamazlar.
0 Büyük ve küçük kardeşlerin baskısı altında kalabilirler.
0 Kendilerine abi-ablalarına göre daha az yetenekli
görebilirler.
0 Değersizlik duygusu yaşayabilirler.
0 Aileden yoğun ilgi görmedikleri için daha bağımsız bireyler
olabilirler.
0 Akranlarıyla daha iyi ilişki kurarlar, daha kolay mutlu
olabilirler.
 Hormonlar
0 Salgılarını doğrudan kana akıtan bezlere iç salgı
bezleri; bu bezlerin salgılarına da hormon denir.
0 Hormonlar organizmanın büyüme, gelişme ve
çalışmasında önemli rol oynar.
 6 temel hormon sistemi
0 1-Hipofiz:
0 Beyinde bulunur.
0 Tüm salgı bezlerinin çalışmasını düzenler.
0 Patron
0 Büyüme hormonu(somatotropin) fazla salgılanması
devliğe, eksik salgılanması ise cüceliğe neden olur.
Büyümede en temel hormondur.
0 Su ve tuz metabolizmasını ayarlar.
0 2-Tiroid:
0 Troksin hormonu salgılanır.
0 Kemiklerin,kasların büyümesinde, sinir sisteminin
çalışmasında etkilidir.
0 Hipofiz ve cinsiyet bezlerinin salgıları ile birlikte
cinsiyet hormonlarıın çalışmasına etki eder.
0 Troksin fazlalığı metabolizmanın hızlanmasına, azlığı
ise yavaşlamasına neden olur.
0 Çocuklarda fazla salgılanması bedensel ve zihinsel
gelişim geriliğine neden olur.
0 3-Paratroid:
0 Vücudün kalsiyum ve fosfor dengesini sağlar.
0 Bu bezin az çalışması kas ağrılarına, kemiklerde
bozulmalarda neden olurken, çok çalışması ise
sinirlerin harabiyetine neden olur.
0 4-Pankreas bezi:
0 2 tip salgı: 1.si mideye, 2.si insülin olup kana verilir.
0 Kandaki şeker düzeyini ayarlar.
0 5-Böbrek üstü bezleri:
0 1.kortizol: Vücudun strese gösterdiği tepkiyle ilişkili bir
kortikosteroid hormondur. Bağışıklık sistemini baskılar.
Kan şekeri ve kan basıncını artırır.
0 2.adrenal eşey hormonlar: Erkek çocuklarda fazla
salgılanması, zamanından erken ergenliğe girmeye neden
olur. Kızlarda fazla çalışması ise, sesin kalınlaşması,
sakalların çıkması, erkeksi özelliklerin gelişmesine yol açar.
0 3.adrenalin ve noradrenalin: Korku, heyecan, sinirlenme
durumunda kanda adrenalin salgısı gerçekleşir. Kanda
glikoz artar, kalp atışları hızlanır, kan basıncı yükselir.
Noradrenalin ise, tüm bu adrenarjik süreci tersine çevirir.
0 6-Eşeysel Hormonlar
0 1.eşeysel östrojen: kadınlarda cinsiyete uygun ses,
vücut yapısı, üreme organları gelişiminde etkilidir.
0 2.progesteron: kadını gebeliğe hazırlamada önemlidir.
0 3.testosteron: erkeklerde sakal ve bıyıkların çıkması,
vücutta kıllanma, sesin kalınlaşması, vücutta kas
kitlesinin artışı, omuzların genişlemesi, cinsel organın
büyümesi, kemiklerin gelişmesi ve cinsel istekten
sorumludur.
0 Sonuç olarak;

0 Organizmanın sağlıklı gelişebilmesi için içsel denge

hali( homeostas) çok önemlidir.
0 Hormonlar insan algısı, düşüncesi, duygulanımı ve
davranışları üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere
sahiptir.
0 Bu bağlamda temel hormonları tanımak, gelişimi
anlamak için önemlidir.