Β'- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ - Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας

6/5/22, 10:52 π.μ.
Β’- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ | Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας
Β’- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ
i
Rate This
Η Γενική Στρατιωτική Κατάσταση (Σχεδιαγράμματα 1,2)
Η Βόρεια Αφρική έχει μεγάλη στρατιωτική αξία, επειδή ελέγχει το

μεγαλύτερο μέρος των συγκοινωνιών των τριών μεγάλων
ηπείρων, Ευρώπης, Αφρικής και Ασίας. Για το λόγο αυτόν
αποτέλεσε, επί δύο περίπου έτη πριν από τη μάχη του Ελ Αλαμέιν,
το θέατρο πολύ σημαντικών πολεμικών γεγονότων. Οι αντίπαλοι
διεκδίκησαν με πείσμα τον έλεγχο και την κατοχή της για να τη
χρησιμοποιήσουν στη συνέχεια ως βάση και αφετηρία
μελλοντικών στρατηγικών επιδιώξεων.
Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, από το Δεκέμβριο του 1940,

οι βρετανικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, επωφελούμενες και
από τη σοβαρή εμπλοκή της Ιταλίας στον πόλεμο που διεξήγαγε
εναντίον της Ελλάδας, επιτέθηκαν κατά των ιταλικών δυνάμεων
που κατείχαν την Κυρηναϊκή. Στη συνέχεια, αφού τις ανέτρεψαν,
προέλασαν μέχρι τη Βεγγάζη, την οποία και κατέλαβαν στις 5
Φεβρουαρίου 1941. Τα γεγονότα αυτά ανάγκασαν τη Γερμανία να
προβεί στην ενίσχυση των Ιταλών, αποστέλλοντας στη Μέση
Ανατολή ένα εκστρατευτικό σώμα, το Africa Corps (Άφρικα Κορ),
υπό τη διοίκηση του Στρατηγού Erwin Rommel (Έρβιν Ρόμμελ).
Οι γερμανοϊταλικές δυνάμεις, μετά από την αποστολή του

Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος «W » στα Βαλκάνια για την
ενίσχυση της άμυνας της Ελλάδας εναντίον του Άξονα,
επωφελήθηκαν από την κατάσταση και αντεπιτέθηκαν τον
Απρίλιο του 1941, αναγκάζοντας τις βρετανικές δυνάμεις να
συμπτυχθούν μέχρι τα σύνορα της Αιγύπτου. την περίοδο αυτή
μόνο το οχυρό Τομπρούκ παρέμεινε στα χέρια των Βρετανών,
ασφυκτικά πολιορκημένο. Η εξέλιξη αυτή, την εποχή ακριβώς
που η Ελληνική Κυβέρνηση μετά τη μάχη της Κρήτης είχε φθάσει
στο Κάιρο, προκάλεσε πανικό, ιδιαίτερα στην περιοχή της
Αλεξάνδρειας που κινδύνευε άμεσα.
https://stratistoria.wordpress.com/2020/06/15/b-sygrotisi-ellinikou-stratou-sti-mesi-anatoli/ 1/32
6/5/22, 10:52 π.μ. Β’- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ | Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας
Η κατάσταση παρέμεινε στάσιμη μέχρι τις 18 Νοεμβρίου 1941,

οπότε η 8η Βρετανική Στρατιά που στο μεταξύ είχε ενισχυθεί και
αναδιοργανωθεί, εξαπέλυσε νέα επίθεση με την ονομασία
«ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΣ[83] . Προελαύνοντας προς τα δυτικά, έλυσε την
πολιορκία του Τομπρούκ και στις 24 Δεκεμβρίου έφθασε στην
εγκαταλειμμένη Βεγγάζη. Η καταδίωξη των στρατευμάτων του
Άξονα συνεχίσθηκε μέχρι τον κόλπο της Σύρτης και στις 8
Ιανουαρίου 1942 καταλήφθηκε η πόλη Ελ Αγκέιλα.
Η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη για τους Συμμάχους ανακόπηκε, γιατί οι

ανάγκες του Θεάτρου Επιχειρήσεων της Άπω Ανατολής επέβαλαν
νέα μείωση των βρετανικών δυνάμεων της Βόρειας Αφρικής.
Αντίθετα, οι γερμανοϊταλικές δυνάμεις ενισχύθηκαν στο μεταξύ
σημαντικά, με αποτέλεσμα να ανατραπεί η κατάσταση και να
αναλάβουν την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων. Η επίθεση των
Γερμανοϊταλών εξαπολύθηκε στις 21 Ιανουαρίου, αναγκάζοντας
την 8η Βρετανική Στρατιά να συμπτυχθεί στη γραμμή Γκαζάλα-
Μπιρ Χακίμ, δυτικά του Τομπρούκ, όπου και σταθεροποιήθηκε.
Μετά από τετράμηνη στασιμότητα του μετώπου, οι
Γερμανοϊταλοί επιτέθηκαν και πάλι με υπέρτερες δυνάμεις στις 26
Μαίου, κατόρθωσαν να υπερφαλαγγίσουν τη γραμμή άμυνας
των Βρετανών, να καταλάβουν το Τομπρούκ στις 21 Ιουνίου και
να κινηθούν ακάθεκτοι κατά της Αλεξάνδρειας ) .
Η προσέγγιση των γερμανοϊταλικών στρατευμάτων στην

αιγυπτιακή μεθόριο και η είσοδος μονάδων της ηττημένης 8ης
Βρετανικής Στρατιάς στην Αλεξάνδρεια, δημιούργησαν
κατάσταση πανικού και εικόνα χάους. Το ΓΣΌΜΑ διέταξε την
εκκένωση της Αλεξάνδρειας και του Καίρου και άρχισε η
μεταφορά των προσφύγων στο Βελγικό Κογκό, ενώ των
Στρατιωτικών Υπηρεσιών στην Παλαιστίνη. Παράλληλα και το
ελληνικό ΓΕΣ, για την αντιμετώπιση της καταστάσεως, διέταξε τη
μελέτη εκκενώσεως της Αλεξάνδρειας και του Καίρου από τις
ελληνικές Στρατιωτικές Υπηρεσίες και τους Έλληνες πρόσφυγες.
Ο κίνδυνος ολοκληρωτικής καταστροφής της 8ης Βρετανικής

Στρατιάς και της καταλήψεως της Αιγύπτου από τα στρατεύματα
του Άξονα αποτράπηκε την τελευταία στιγμή. Οι Σύμμαχοι, με
ηρωική προσπάθεια, αναχαίτισαν προσωρινά τις γερμανοϊταλικές
δυνάμεις σε απόσταση μόλις ενενήντα χιλιομέτρων από την
Αλεξάνδρεια, στον αμμώδη αιγιαλό της τοποθεσίας του Ελ
Αλαμέιν, σε αμυντική περιοχή που είχαν οχυρώσει από τα τέλη
του θέρους του 1941. Στις 30 Ιουνίου 1942 οι Γερμανοϊταλοί, μετά
την ανασυγκρότησή τους, εξαπέλυσαν νέα επίθεση κατά της
γραμμής του Ελ Αλαμέιν και πέτυχαν να διασπάσουν το νότιο
τμήμα της. Η αντεπίθεση των Βρετανών που εξαπολύθηκε στις 2
Ιουλίου, πέτυχε να ανακόψει αρχικά την προσπάθεια του εχθρού.
Στη συνέχεια, μετά από πεισματώδεις και αιματηρούς αγώνες που
κράτησαν όλο το μήνα Ιούλιο, το μέτωπο σταθεροποιήθηκε
οριστικά στη γραμμή Ελ Αλαμέιν. Ο άμεσος κίνδυνος κατά της
Αλεξάνδρειας και του Καίρου εξαλείφθηκε και οι συμμαχικές και
ελληνικές Υπηρεσίες που νωρίτερα είχαν απομακρυνθεί,
επανήλθαν στις πόλεις αυτές. [84]
Από την εποχή αυτή όμως και σε εφαρμογή των αποφάσεων που
έλαβαν οι Σύμμαχοι τον Αύγουστο του 1942 για τη δημιουργία
δεύτερου μετώπου στην Ευρώπη, άρχισε η προπαρασκευή για την
οριστική απόρριψη, σε πρώτη φάση, των δυνάμεων του Άξονα από
τη Βόρεια Αφρική. Στις 15 Αυγούστου ανατέθηκε η αρχηγία των
συμμαχικών στρατευμάτων της Μέσης Ανατολής -εκτός αυτών
της Περσίας και του Ιράκ- στο Βρετανό Στρατηγό Harold
Alexander (Χάρολντ Αλεξάντερ) και ταυτόχρονα της 8ης
Βρετανικής Στρατιάς στο Στρατηγό Bernard Montgomery
(Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ). Η Συμμαχική Διοίκηση, μέχρι να
ενισχυθεί με τις απαραίτητες δυνάμεις για την ανάληψη
επιθετικής πρωτοβουλίας, απέβλεψε στην ισχυρή κατοχή του
δεξιού της τοποθεσίας του Ελ Αλαμέιν, μήκους είκοσι
χιλιομέτρων, από τη θάλασσα μέχρι τον επιμήκη λόφο Ρουβέιζατ.
Παράλληλα, θα συγκρατούσε σταθερά την προωθημένη -μετά
την επίθεση της 30ής Ιουνίου- εχθρική πτέρυγα στο αριστερό
τμήμα του μετώπου, από το λόφο Ρουβέιζατ μέχρι το ανατολικό
και νότιο χείλος της καταπτώσεως Κατάρα, νοτιοδυτικά του
Κούαρετ Ελ Χιμέιματ(1) .
Η Τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν και η Διάταξη των Αντιπάλων

(Σχεδιάγραμμα 2)
Η απέραντη Δυτική Έρημος της Αιγύπτου είναι σε όλη σχεδόν την

έκτασή της βατή σε τροχό, εκτός από την περιοχή μεταξύ των
27ου και 29ου μεσημβρινών, όπου η βατότητα περιορίζεται μόνο
σε μια ζώνη από τη θάλασσα μέχρι τις βόρειες όχθες της
καταπτώσεως Κατάρα. Η περιοχή αυτή έχει σχήμα τραπεζίου, του
οποίου η βόρεια πλευρά είναι η βορειοαφρικανική ακτή από τη
Μάρσα Ματρούχ μέχρι το Ελ Αλαμέιν, η νότια είναι η κατάπτωση
Κατάρα, η δυτική μια νοητή γραμμή μήκους εκατόν είκοσι
περίπου χιλιομέτρων που ενώνει τη Μάρσα Ματρούχ με τα δυτικά
άκρα της Κατάρα και η ανατολική μια άλλη γραμμή μήκους
εξήντα περίπου χιλιομέτρων που ενώνει το Ελ Αλαμέιν με τα
ανατολικά άκρα της Κατάρα.
Η κατάπτωση Κατάρα σχηματίζεται από τον πυθμένα

αποξηραμένης παλαιάς εσωτερικής θάλασσας και απλώνεται από
την περιοχή της όασης Σίβα, στην αιγυπτιακή μεθόριο με τη
Λιβύη, μέχρι 250 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Καίρου και
140 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Αλεξάνδρειας. Ο
πυθμένας της αποτελείται από κινητή άμμο και αλμυρά έλη που
δεν επιτρέπουν την κίνηση ακόμη και με καμήλες.
Από τα βόρεια αυτή περικλείεται από απόκρημνες όχθες, των

οποίων το ύψος κυμαίνεται κατά μέσο όρο από 180 μέτρα πάνω
από την επιφάνεια της θάλασσας σε μέχρι περισσότερο από 60
μέτρα κάτω από την επιφάνειά της. Το βορειότερο άκρο του
κοιλώματος βρίσκεται σε απόσταση εξήντα περίπου χιλιομέτρων
από την παραλία της Μεσογείου.
Ένεκα της εδαφολογικής αυτής διαμορφώσεως, της υπάρξεως

δηλαδή της αδιάβατης καταπτώσεως και λόγω του γεγονότος ότι
νότια της Κατάρα βρίσκεται επίσης αδιάβατη «αμμώδης
θάλασσα, στρατιωτικές δυνάμεις που θέλουν να προελάσουν από

τη Λιβύη προς την Αίγυπτο, εισέρχονται υποχρεωτικά από το ύψος
της Μάρσα Ματρούχ σε μια χοάνη ανοίγματος εκατόν είκοσι
περίπου χιλιομέτρων. Οι πλευρές της χοάνης συγκλίνουν
διαρκώς, η μία προς τα νοτιοανατολικά και η άλλη προς τα
βορειοανατολικά και σχηματίζουν ένα λαιμό, ανοίγματος εξήντα
περίπου χιλιομέτρων, στο ύψος του Ελ Αλαμέιν. Ο λαιμός αυτός,
το στενό δηλαδή μεταξύ της Μεσογείου και του ανατολικού
άκρου της καταπτώσεως Κατάρα, αποτελεί τη Γενική Τοποθεσία
Άμυνας του Ελ Αλαμέιν.
Η τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν είχε οργανωθεί από το έτος 1941,

αλλά από πολύ νωρίτερα είχε διαπιστωθεί η μεγάλη στρατιωτική
αξία της. Το μικρό σχετικά ανάπτυγμά της και η αδυναμία
υπερκεράσεώς της, τόσο από τα βόρεια, λόγω της θάλασσας και
των αλμυρών ελών τα οποία εισχωρούσαν στην ξηρά, όσο και από
τα νότια, λόγω της καταπτώσεως Κατάρα, την καθιστούσαν
μοναδική για την άμυνα στην έρημο δυτικά του Καίρου .
Η τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν χωριζόταν εδαφικά σε δυο αμυντικά

τμήματα, το Βόρειο και το Νότιο, από τη λοφοσειρά Ρουβέιζατ, η
οποία βρίσκεται στο μέσο της και έχει επίμηκες σχήμα, κατά την
έννοια Ανατολή-Δύση.
Η βρετανική άμυνα βασιζόταν αρχικά σε τέσσερα καλά

περιχαρακωμένα σημεία. Αυτά ήταν το Ελ Αλαμέιν στην
παραλιακή οδό, το Ντέιρ Ελ Σέιν, το Κούαρετ Ελ Αμπντ και το
ύψωμα της Τάγκα κοντά στην κατάπτωση Κατάρα. Τα τέσσερα
αυτά σημεία ήταν ισχυρά προστατευμένα και περικλεισμένα από
ναρκοπέδια και συρματοπλέγματα, με θέσεις για πυροβολαρχίες
και αναπεπταμένα πεδία βολής, αποκλείοντας τις οδούς μεταξύ
της Κατάρα και της Μεσογείου(2) .
Οι επιτυχίες όμως των Γερμανοίταλών κατά την προέλασή τους

προς την Αίγυπτο, τον Ιούλιο του 1942, είχαν ως συνέπεια τη
διαφοροποίηση της γραμμής αυτής. Η απώλεια της οχυρής
θέσεως του Ντέιρ Ελ Σέιν και η απομόνωση του Κούαρετ Ελ
Αμπντ ανάγκασε τους Συμμάχους να εγκαταλείψουν το δεύτερο
και να εκκενώσουν το ύψωμα της Τάγκα.
Τελικά, η γραμμή άμυνας των Συμμάχων επεκτάθηκε στο δεξιό

άκρο του μετώπου, δυτικά του Ελ Αλαμέιν, μέχρι το ύψος των
λόφων Τελ Ελ Είσά και Τελ Ελ Μακχανί. Από εκεί στρεφόταν
νοτιοανατολικά προς το λόφο Ρουβέιζατ. Αμέσως μετά
ακολουθούσε κατεύθυνση νοτιοδυτική, μέχρι το λόφο Αλάμ
Ναγίλ, έπειτα πάλι νοτιοανατολικά μέχρι το Ντέιρ Ελ Μουνασίμπ
και τέλος πάλι νοτιοδυτικά μέχρι τη θέση Κούαρετ Χιμέιματ, απ’
όπου μια ατραπός -γνωστή ως Μπάρελ Τρακ- οδηγούσε
κατευθείαν στο Κάιρο[85] .
Τον Αύγουστο του 1942, οι αντίπαλες δυνάμεις στην τοποθεσία

του Ελ Αλαμέιν ασχολήθηκαν κυρίως με τη βελτίωση της
αμυντικής οργανώσεώς τους και παρέμεναν σε αναμονή
σημαντικών ενισχύσεων σε προσωπικό, υλικά και εφόδια, για την
ανάληψη σοβαρής επιθετικής πρωτοβουλίας.
Στο διάστημα αυτό, οι δυνάμεις που ανήκαν στην 8η Βρετανική

Στρατιά, υπό το Στρατηγό Μοντγκόμερι, είχαν την ακόλουθη
διάταξη:
Στο Βόρειο Τομέα του μετώπου, από τη θάλασσα μέχρι και

την κορυφή του λόφου Ρουβέιζατ, είχε αναπτυχθεί το 30ό
Σώμα Στρατού που διέθετε από τα βόρεια προς τα νότια τις
Μεραρχίες 9η Αυστραλιανή, 1η Νοτιοαφρικανική, 5η Ινδική,
ενισχυόμενες από την 23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία.
Στο Νότιο Τομέα είχε αναπτυχθεί το 13ο Σώμα Στρατού, που
διέθετε τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία (δυνάμεως δύο
ταξιαρχιών) και την 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία.
Επίσης, μία ταξιαρχία Πεζικού κατείχε θέσεις επί του λόφου
Αλάμ Ελ Χάλφα, ενώ μία δεύτερη ταξιαρχία βρισκόταν ως
εφεδρεία επί του λόφου Ρουβέιζατ. Οι δυνάμεις αυτές ήταν
δυνατό να ενισχυθούν σε σύντομο διάστημα από τρεις ακόμη
μεραρχίες Πεζικού, τρεις τεθωρακισμένες μεραρχίες και άλλες
μη μεραρχιακές μονάδες της «Ομάδας Άμυνας του Σουδάν»
που είχαν αναλάβει την άμυνα του Δέλτα του Νείλου.
Απέναντι στις δυνάμεις αυτές των Συμμάχων, ο Άξονας διέθετε

την Τεθωρακισμένη Στρατιά Αφρικής, υπό τις διαταγές του
Ρόμμελ. Η Στρατιά ήταν οργανωμένη σε τέσσερα σώματα
στρατού, τα 10ο, 20ό, 21ο Ιταλικά Σώματα Στρατού και το
Γερμανικό Άφρικα Κορ, με την ακόλουθη διάταξη:
Στο Βόρειο Τομέα του μετώπου το 21ο Σώμα Στρατού, με

διάταξη από την παραλία ως το Ντέιρ Ελ Σέιν, με μία
γερμανική και δύο ιταλικές μεραρχίες Πεζικού.
Στο Νότιο Τομέα το 10ο Σώμα Στρατού, με δύο ιταλικές
μεραρχίες Πεζικού.
Το 20ό Σώμα Στρατού, με δύο ιταλικές μεραρχίες Πεζικού και
μία μηχανοκίνητη μεραρχία Πεζικού, παρέμενε ως εφεδρεία,
προσανατολισμένο προς το Νότιο Τομέα του μετώπου.
Το Άφρικα Κορ, με δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες και μία
ελαφρά μηχανοκίνητη μεραρχία Πεζικού, παρέμενε επίσης ως
εφεδρεία με προσανατολισμό το κέντρο και το Βόρειο Τομέα
του μετώπου.
Τέλος, υπήρχαν ακόμη τρεις ιταλικές μεραρχίες Πεζικού που
στάθμευαν ανά μία στη Μάρσα Ματρούχ, την Μπάρντια και
την Όαση Σίβα(1) .
Η Σταδιακή Προώθηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας προς τη Ζώνη

των Επιχειρήσεων – Η Μάχη του Αλάμ Ελ Χάλφα (Σχεδιάγραμμα
2)
Η συμμετοχή των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης

Ανατολής στις επιχειρήσεις των Συμμάχων εναντίον του Άξονα,
μέχρι την τελική νίκη, αποτέλεσε από την αρχή μια εθνική
στρατηγική, τόσο της Ελληνικής Κυβερνήσεως όσο και της
Στρατιωτικής Ηγεσίας. Οι λόγοι αυτής της στρατηγικής ήταν

φανεροί. Καταρχήν θα δινόταν συνέχεια στην αίγλη που είχε
αποκτήσει ο Ελληνικός Στρατός από το νικηφόρο αγώνα στο
μέτωπο της Βόρειας Ηπείρου και την ηρωική του αντίσταση στα
Οχυρά των συνόρων και στη μάχη της Κρήτης. Παράλληλα, θα
συντηρούσε το φρόνημα και την ελπίδα του υπόδουλου Έθνους
για απελευθέρωση και εθνική αποκατάσταση και τέλος θα
αποτελούσε ισχυρό όπλο στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων,
μετά τη λήξη του πολέμου, για την προάσπιση των εθνικών
συμφερόντων[86] [87] .
Στις αλλεπάλληλες και πιεστικές οχλήσεις της ελληνικής

πλευράς ανταποκρίθηκε τελικά η Βρετανική Κυβέρνηση. Έτσι,
σε πρώτη φάση αποφασίσθηκε, με διαταγή του ΓΣΌΜΑ, η
μεταφορά της I Ελληνικής Ταξιαρχίας από τη Συρία στην Αίγυπτο
και η χρησιμοποίησή της στη δεύτερη γραμμή του μετώπου που
προάσπιζε το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια από τα δυτικά.
Η μετακίνηση της Ταξιαρχίας, από το Στρατόπεδο Ρας

Μπάαλμπεκ της Συρίας στη γραμμή άμυνας του Δέλτα του
Νείλου, άρχισε να πραγματοποιείται τμηματικά οδικώς και
σιδηροδρομικώς, από το πρώτο πενθήμερο του Αυγούστου 1942
και ολοκληρώθηκε μέχρι τις 20 του μηνός. Η Ταξιαρχία
εγκαταστάθηκε δυτικά της Αλεξάνδρειας, στη νότια όχθη της
λίμνης Μαριούτ και τέθηκε υπό τις άμεσες διαταγές του
Στρατηγείου των Δυνάμεων Άμυνας του Δέλτα[88] .
Η αποστολή που ανατέθηκε αρχικά στην Ταξιαρχία με διαταγή

του Στρατηγείου των Δυνάμεων του Δέλτα, ήταν να συνεχίσει
την οργάνωση του ανατολικού τομέα της αμυντικής τοποθεσίας
Αμίριας, στα νότια της λίμνης Μαριούτ. την ευθύνη οργανώσεως
της περιοχής αυτής είχαν προηγουμένως βρετανικές δυνάμεις. Οι
εργασίες που πραγματοποιήθηκαν από τις μονάδες της
Ταξιαρχίας, σύμφωνα με τις οδηγίες και τις προτεραιότητες που

δόθηκαν, περιλάμβαναν την κατασκευή διαφόρων τύπων
ναρκοπεδίων (προστατευτικά, γενικά, εγκάρσια μεταξύ των
ταγμάτων), θέσεων Πεζικού (ορύγματα, σκέπαστρα αναπαύσεως,
αποθήκες, αποχωρητήρια), σταθμών διοικήσεως και πρώτων
βοηθειών, φρεάτων και θέσεων όπλων, συρματοπλεγμάτων και
άλλων αμυντικών έργων[89] .
Στις 21 Αυγούστου, η I Ελληνική Ταξιαρχία τέθηκε υπό την 50ή

Βρετανική Μεραρχία που είχε αναλάβει την άμυνα της βόρειας
περιοχής του Δέλτα. Η αποστολή που δόθηκε στην Ταξιαρχία από
αυτή, ήταν να εγκατασταθεί αμυντικώς επί της τοποθεσίας νότια
της λίμνης Μαριούτ και, σε περίπτωση κατά την οποία η
αναμενόμενη επίθεση των γερμανοϊταλικών δυνάμεων στη
γραμμή του Ελ Αλαμέιν έφθανε μέχρι εκεί, να αμυνθεί
διατηρώντας οπωσδήποτε την τοποθεσία αυτή[90] [91] .
Η Ταξιαρχία, στη συνέχεια, προχώρησε στην έκδοση των δικών

της διαταγών, που καθόριζαν την αποστολή και τον τρόπο
ενέργειας των υφιστάμενων μονάδων της. Ακόμη, καταβλήθηκε
προσπάθεια για την ολοκλήρωση και επέκταση των αμυντικών
έργων στην τοποθεσία της, ενώ παράλληλα συνεχίσθηκε η
εκπαίδευση του προσωπικού. Για το σκοπό αυτόν έγιναν πολλές

ασκήσεις ετοιμότητας και εκδόθηκαν σχετικές οδηγίες για την
αντιμετώπιση των ειδικών συνθηκών αγώνα της ερήμου. Έτσι,
στο τέλος Αυγούστου, η τοποθεσία της Ταξιαρχίας είχε
ικανοποιητικά ενισχυθεί, η εκπαίδευση και το ηθικό του
προσωπικού βρίσκονταν σε υψηλό επίπεδο και η αποτελεσματική
εκπλήρωση της αμυντικής αποστολής της Ταξιαρχίας ήταν
δυνατό να θεωρηθεί εξασφαλισμένη[92] .
Στο μεταξύ, η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έπαψε να πιέζει σε κάθε

ευκαιρία τις βρετανικές Αρχές και να εξηγεί την ανάγκη άμεσης
συμμετοχής ελληνικών στρατευμάτων στις επιχειρήσεις. Στα
πλαίσια αυτών των
προσπαθειών, ο Αντιπρόεδρος και Υπουργός Εθνικής Άμυνας

Παναγιώτης Κανελλόπουλος επωφελήθηκε από τη συνάντησή
του στο Κάιρο στις 21 Αυγούστου, με το Βρετανό Πρωθυπουργό
Ουίνστων Τσώρτσιλ, προκειμένου να θίξει πάλι το θέμα και να
αποσπάσει την έγκρισή του για τη χρησιμοποίηση της Ελληνικής
Ταξιαρχίας στην πρώτη γραμμή του μετώπου[93] . Μέχρι όμως να
εκδοθούν από το ΓΣΌΜΑ οι σχετικές διαταγές που θα
υλοποιούσαν την έγκριση του Τσώρτσιλ, η Ταξιαρχία παρέμεινε
αμυντικώς εγκατεστημένη στον τομέα της, ανατολικά της
Αμίριας, υπό την 50ή Βρετανική Μεραρχία.
Κατά τον Αύγουστο, η κατάσταση στην πρώτη γραμμή του

μετώπου, στην τοποθεσία Ελ Αλαμέιν, καθώς περνούσαν οι
ημέρες άλλαζε συνεχώς υπέρ των Συμμάχων. Οι δυνατότητες
ενισχύσεως της Βρετανικής Στρατιάς σε δυνάμεις και μέσα
αύξαναν συνεχώς, σε αντίθεση με τα τεράστια προβλήματα
ανεφοδιασμού σε μέσα και κυρίως καύσιμα που αντιμετώπιζαν τα
στρατεύματα του Άξονα. Ο Στρατηγός Ρόμμελ, γνωρίζοντας ότι ο
χρόνος λειτουργούσε σε βάρος του και ότι, πολύ σύντομα, η
πρωτοβουλία των επιχειρήσεων θα περιερχόταν στους
Συμμάχους, σχεδίασε την εκτόξευση μιας νέας επιθέσεως από το
Νότιο Τομέα. Αντικειμενικός του σκοπός ήταν να κυκλώσει και
αποκόψει την 8η Βρετανική Στρατιά στην τοποθεσία Ελ Αλαμέιν
και αμέσως μετά να στραφεί εναντίον της Αλεξάνδρειας και του
Καίρουά) .
Έτσι, τη νύχτα της 30ής Αυγούστου, εκδηλώθηκε αρχικά

επιθετική ενέργεια αντιπερισπασμού εναντίον του μετώπου του
30ού Σώματος Στρατού στο Βόρειο Τομέα. Η κύρια επίθεση
εκτοξεύθηκε τις πρωινές ώρες της 31ης Αυγούστου εναντίον του
Νότιου Τομέα του μετώπου, μεταξύ Ντέιρ Ελ Μουνασίμπ και
Κούαρετ Ελ Χιμέιματ. Αρχικά, οι δυνάμεις του Ρόμμελ
προέλασαν και έφθασαν μέχρι το κοίλωμα Ντέιρ Ελ Ραγκίλ και
από εκεί προς το Ντέιρ Ελ Άγκραμ. Λόγω όμως της ισχυρής
αντιστάσεως των βρετανικών δυνάμεων και των μεγάλων
απωλειών των δυνάμεων του Άξονα η ορμή της επιθέσεως
ανακόπηκε. την επόμενη ημέρα, οι επιτιθέμενοι επιχείρησαν να
διανοίξουν δίοδο και να προελάσουν προς τη δυτική πλευρά του
λόφου Αλάμ Ελ Χάλφα. Η ενέργεια αυτή τους στοίχισε επίσης
μεγάλες απώλειες, χωρίς όμως και πάλι κανένα αποτέλεσμα.
Στις 2 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοίταλοί, αντιμετωπίζοντας

σημαντικές ελλείψεις σε καύσιμα και γενικά δυσχέρειες στους
ανεφοδιασμούς, αναγκάσθηκαν να αλλάξουν σχέδια και, αντί να
συνεχίσουν την επίθεσή τους, αποφάσισαν να τηρήσουν αμυντική
στάση. Με την τακτική αυτή αποσκοπούσαν να παρασύρουν τους
Συμμάχους σε αντεπίθεση και να τους συντρίψουν. Οι Βρετανοί
όμως, έχοντας αντιληφθεί τις προθέσεις των αντιπάλων,
απέφυγαν την εκδήλωση αντεπιθέσεως ευρείας μορφής και
περιορίσθηκαν σε επιθετικές ενέργειες κατατριβής, στην περιοχή
νότια του λόφου Αλάμ Ελ Χάλφα.
Έτσι, στις 3 Σεπτεμβρίου 1942, οι Γερμανοϊταλοί, ενώ πιέζονταν

και δοκιμάζονταν επιπλέον από την έλλειψη καυσίμων,
παραιτήθηκαν από κάθε προσπάθεια και άρχισαν να
συμπτύσσονται προς τα νότια και νοτιοδυτικά. Ακριβώς τότε, οι
Σύμμαχοι εξαπέλυσαν ευρεία αντεπίθεση, στις 4 και 5 του μηνός,
με αποτέλεσμα να αναγκάσουν τους αντιπάλους να επιστρέψουν
στους αρχικούς χώρους εξορμήσεώς τους, έχοντας μεγάλες
απώλειες(2) .
Σε όλη τη διάρκεια της μάχης του Αλάμ Ελ Χάλφα, η I Ελληνική

Ταξιαρχία παρέμεινε στις θέσεις που κατείχε ανατολικά της
Αμίριας, υπό την 50ή Βρετανική Μεραρχία. Παράλληλα,
ασχολήθηκε με τη βελτίωση των αμυντικών θέσεων της, τη λήψη
μέτρων ασφαλείας, τη συγκρότηση ειδικών αποσπασμάτων
επιτηρήσεως του τομέα της και την εκτέλεση βολών. Γενικά
καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια για την εξασφάλιση υψηλής
ετοιμότητας, για την αντιμετώπιση Αλεξιπτωτιστών,
τεθωρακισμένων φαλάγγων ή οποιασδήποτε άλλης απειλής, που
θα προερχόταν από τυχόν δυσμενή εξέλιξη της μάχης του Αλάμ
Ελ Χάλφα . Η ευνοϊκή εξέλιξη της μάχης δεν υποχρέωσε, τελικά,
την Ταξιαρχία να λάβει μέρος σε επιχειρήσεις, κατά την περίοδο
αυτή. Η τοποθεσία της όμως υπήρξε στόχος πολλών εχθρικών
αεροπορικών βομβαρδισμών, χωρίς να προκαλέσουν απώλειες ή
σοβαρές ζημιές[94] [95] .
Η I Ελληνική Ταξιαρχία στην Πρώτη Γραμμή του Μετώπου

(Τοποθεσία Αλάμ Ναγίλ)
(Σχεδιαγράμματα 3, 4)
Η απόφαση για την προώθηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας στην

πρώτη γραμμή του μετώπου του Ελ Αλαμέιν, έγινε γνωστή το
απόγευμα της 7ης Σεπτεμβρίου 1942, αρχικά με προφορική και
αργότερα με έγγραφες διαταγές της 50ής Βρετανικής Μεραρχίας.
Με αυτές ρυθμίζονταν θέματα υπαγωγής της Ταξιαρχίας υπό την
8η Στρατιά, αποστολής Αξιωματικών Συνδέσμων στο Στρατηγείο
του 13ου Σώματος Στρατού, ετοιμότητας της Ταξιαρχίας για
κίνηση προς τα δυτικά από το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου και άλλες
λεπτομέρειες. Τέλος, με προφορική διαταγή της 8ης Στρατιάς
καθορίσθηκε ότι ορισμένα τμήματα της Ταξιαρχίας θα
παρέμεναν προσωρινά στις παρούσες θέσεις τους, στην τοποθεσία
ανατολικά της Αμίριας. Ειδικότερα, τα τμήματα αυτά ήταν: η Ίλη
Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων, ένας λόχος Τυφεκιοφόρων από
κάθε τάγμα Πεζικού, οι πρώτες ενισχύσεις όλων των μονάδων, το

πλεονάζον προσωπικό των τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς
καθώς και των αντιαρματικών πυροβόλων των ταγμάτων και του
Συντάγματος Πυροβολικού (λόγω ελλείψεως του συνολικού
αριθμού των τεθωρακισμένων οχημάτων και των αντιαρματικών
πυροβόλων), ο Λόχος Μεταφορών μείον τμήμα, το Χειρουργείο
Εκστρατείας μείον Λόχος, ο Λόχος Εφορείας, η Μουσική και τέλος
οι Διευθύνσεις Δικαστικού, Εκκαθαρίσεων και Ταμείου. Τα
τμήματα αυτά θα παρέμεναν υπό το Διοικητή της Ίλης
Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων, Επίλαρχο Σιώτη Αριστείδη[96] .
Το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου, η I Ελληνική Ταξιαρχία (εκτός από

τα τμήματα που παρέμειναν στην Αμίρια), υπό τη διοίκηση του
Συνταγματάρχη Πεζικού Κατσώτα Παυσανία, επιβιβάσθηκε στα
αυτοκίνητά της και σε όσα της διατέθηκαν συμπληρωματικά από
ένα βρετανικό λόχο Μεταφορών και κινήθηκε, διαμέσου της
ερήμου, προς την τοποθεσία Αλάμ Ναγίλ, στο Νότιο Τομέα του
μετώπου, όπου ήταν αναπτυγμένο το 13ο Βρετανικό Σώμα
Στρατού. Η τοποθεσία Αλάμ Ναγίλ άρχιζε από τις νότιες παρυφές
της επιμήκης λοφοσειράς Ρουβέιζατ, είχε σχήμα τετραγώνου με
πλευρά δέκα περίπου χιλιομέτρων και αποτελούσε περίκλειστη
αμυντική τοποθεσία με νάρκες, συρματοπλέγματα και
οργανωμένες θέσεις επί των αμμολόφων(1) .
Η Ταξιαρχία, κατά την κίνησή της, ακολούθησε δρομολόγιο προς

τα νοτιοανατολικά επί της οδού προς το Κάιρο, μέχρι εκατόν
εβδομήντα χιλιόμετρα. Αμέσως μετά στράφηκε προς τα δυτικά,
ακολούθησε το δρομολόγιο της ατραπού Μπάρελ Τρακ και τις
βραδινές ώρες της ίδιας ημέρας τα πρώτα τμήματά της έφθασαν
στους προβλεπόμενους χώρους σταθμεύσεως, βορειοανατολικά
του αμμώδους λόφου Αλάμ Ναγίλ[97] [98] .
Η άφιξη των μονάδων της Ταξιαρχίας στους χώρους αυτούς δεν

έγινε στο χρόνο που είχε καθορισθεί, λόγω λανθασμένης
οδηγήσεως των φαλάγγων από τους άνδρες της Στρατονομίας.
Στις 2000 της 9ης Σεπτεμβρίου εγκαταστάθηκαν στις θέσεις τους
ο Λόχος Στρατηγείου, ο Λόχος Πολυβόλων, η Διμοιρία
Προστασίας, τμήμα του Αποσπάσματος Διαβιβάσεων, η
Στρατονομία και ο 4ος Λόχος με το Επιτελείο του 1ου Τάγματος.
Τα υπόλοιπα τμήματα του 1ου Τάγματος αποκόπηκαν από τη
φάλαγγα και παρέμειναν ένα χιλιόμετρο περίπου μακριά από τις
θέσεις του Τάγματος, όπου και διανυκτέρευσαν. Οι υπόλοιπες
μονάδες της Ταξιαρχίας διανυκτέρευσαν σε διάφορες θέσεις,
κατά μήκος του δρομολογίου κινήσεώς τους.
Το πρωί της επόμενης ημέρας πραγματοποιήθηκε η αμυντική

εγκατάσταση του 1ου Τάγματος και του 1ου Λόχου Πολυβόλων. Ο
καθορισμός των αμυντικών θέσεων είχε γίνει με διαταγή της 2ης
Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, στην οποία υπαγόταν προσωρινά η
Ταξιαρχία[99] . Μέχρι το μεσημέρι έφθασαν και εγκαταστάθηκαν
στις θέσεις τους μέσα και έξω από την περίκλειστη τοποθεσία και
όλες οι άλλες μονάδες της Ταξιαρχίας, εκτός από τη Διμοιρία
τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς του 3ου Τάγματος. Το 3ο
Τάγμα, κατόπιν προφορικής διαταγής της 2ης Νεοζηλανδικής
Μεραρχίας, εγκαταστάθηκε μέχρι το βράδυ μέσα στην
περίκλειστη τοποθεσία της Μεραρχίας αυτής και σε επέκταση στο

δεξιό του 1ου Τάγματος. Τα Β’ κλιμάκια των μονάδων
εγκαταστάθηκαν δέκα περίπου χιλιόμετρα ανατολικά της
περίκλειστης τοποθεσίας(1) .
Η I Ελληνική Ταξιαρχία αντικατέστησε την 5η Νεοζηλανδική

Ταξιαρχία. Η εγκατάστασή της περατώθηκε το βράδυ της 10ης
Σεπτεμβρίου με την κατάληψη της νοτιοανατολικής πλευράς του
οπίσθιου τμήματος της περίκλειστης τοποθεσίας Αλάμ Ναγίλ, με
μέτωπο προς τα ανατολικά. Λόγω της κυκλικής αμυντικής
διατάξεως των συμμαχικών στρατευμάτων, μέρος μόνο του
τομέα της Ταξιαρχίας προς τα νότια ήταν αποκαλυμμένο προς
τον εχθρό. Οι 151η και 131η Βρετανικές Ταξιαρχίες είχαν
εγκατασταθεί νοτιοδυτικά και νότια της Ελληνικής Ταξιαρχίας
αντίστοιχα. Για την υποστήριξη της Ελληνικής Ταξιαρχίας
διατέθηκαν -εκτός από το I Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού- και
δύο βρετανικά συντάγματα Πυροβολικού[100] [101] .
Από τη 0001 της 11ης Σεπτεμβρίου, η Ελληνική Ταξιαρχία

υπαγόταν τακτικώς στην 44η Βρετανική Μεραρχία, η οποία
αντικατέστησε τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία. Η Ταξιαρχία
διατάχθηκε να αρχίσει από την ίδια ημέρα τη βελτίωση της
αμυντικής εγκαταστάσεως. Επίσης, το I Σύνταγμα Πεδινού
Πυροβολικού αποφασίσθηκε να προωθηθεί και να καταλάβει
θέσεις μέσα στην περίκλειστη τοποθεσία, όπου θα
αντικαθιστούσε το 57ο Βρετανικό Σύνταγμα Πυροβολικού.
Το πρωί της ίδιας ημέρας, εχθρικά αεροπλάνα βομβάρδισαν και

πολυβόλησαν το χώρο σταθμεύσεως του I Συντάγματος Πεδινού
Πυροβολικού. Από την εχθρική αυτή ενέργεια, η Ταξιαρχία είχε
τους πρώτους 3 νεκρούς και 5 τραυματίες οπλίτες[102]. Τις
απογευματινές ώρες, ο Διοικητής της 44ης Βρετανικής Μεραρχίας
Υποστράτηγος Basil Hughes (Μπέιζιλ Χιούζ) επιθεώρησε την
αμυντική τοποθεσία της Ταξιαρχίας[103] .
Από το πρωί της επόμενης ημέρας 12 Σεπτεμβρίου έγιναν

λεπτομερείς αναγνωρίσεις νότια της περίκλειστης τοποθεσίας και
αποφασίσθηκε να μετακινηθεί εκεί το 2ο Τάγμα. Για την
ενίσχυση του Τάγματος στον τομέα αυτόν, του διατέθηκαν
τακτικώς η Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολικού του I
Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού και μία διμοιρία πολυβόλων.
την ίδια ημέρα, η εχθρική δραστηριότητα περιορίσθηκε σε
αεροπορικές αναγνωρίσεις[104]
Στις 13 Σεπτεμβρίου επισκέφθηκαν την Ταξιαρχία ο Αντιπρόεδρος

της Ελληνικής Κυβερνήσεως και Υπουργός Εθνικής Άμυνας
Παναγιώτης Κανελλόπουλος, καθώς και ο Διοικητής της 8ης
Βρετανικής Στρατιάς Στρατηγός Μοντγκόμερι. Ο Στρατηγός
εξέφρασε την εμπιστοσύνη του για τη μαχητική αξία της
Ταξιαρχίας και τη χαρά του γιατί διοικούσε μαζί με τις άλλες
συμμαχικές δυνάμεις και ελληνικές. Προς επιβεβαίωση αυτών
των αισθημάτων του
τοποθέτησε στο πλατύγυρο καπέλο του μαζί με τα εμβλήματα

των άλλων Συμμάχων κρατών και το ελληνικό εθνόσημο.
Η επέκταση του μετώπου της Ταξιαρχίας, με το 2ο Τάγμα,

πραγματοποιήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου. Ακόμη τροποποιήθηκε
ελαφρά η όλη διάταξη, έτσι ώστε να επέλθει σύνδεσμος πυρών
του 3ου Τάγματος και της 151ης Βρετανικής Ταξιαρχίας που ήταν
εγκαταστημένη στα δεξιά του. Προς τη νοτιοανατολική πλευρά,
το μέτωπο που κατέλαβε το 2ο Τάγμα διευρύνθηκε από μονάδες
της 131ης Βρετανικής Ταξιαρχίας. Σε επιβεβαίωση των
προφορικών διαταγών, με τις οποίες υλοποιήθηκε η νέα διάταξη
και καθορίσθηκαν οι αποστολές των μονάδων της, η Ταξιαρχία
εξέδωσε την υπ’ αριθμό 4 Γενική Διαταγή Επιχειρήσεων(1) .
Τις πρωινές ώρες της ίδιας ημέρας, το I Σύνταγμα Πεδινού

Πυροβολικού, μετά από διαταγή του Διοικητή Πυροβολικού της
44ης Βρετανικής Μεραρχίας, εξέπεμψε τις πρώτες πολεμικές
βολές εναντίον εχθρικών συγκεντρώσεων και κατανάλωσε 960
βλήματα. Το γεγονός της
ενάρξεως του πυρός από το ελληνικό Πυροβολικό κατά του

εχθρού το πρωί της θρησκευτικής εορτής της υψώσεως του Τιμίου
Σταυρού, δεκαπέντε μήνες περίπου από την υποδούλωση της
Ελλάδας και απουσίας ελληνικών δυνάμεων από τα πεδία των
μαχών, θεωρήθηκε άριστος οιωνός και χαιρετίσθηκε από όλους
τους άνδρες της Ταξιαρχίας με μεγάλο ενθουσιασμό ) .
Η I Ελληνική Ταξιαρχία παρέμεινε στις θέσεις που είχε καταλάβει

στην περίκλειστη τοποθεσία Αλάμ Ναγίλ, μέχρι τις 19
Σεπτεμβρίου. Στο μεταξύ, στις 16 του μηνός έφθασαν, από την
περιοχή Αμίριας, οι λόχοι των ταγμάτων που είχαν μείνει εκεί,
καθώς και όλα τα τεθωρακισμένα οχήματα που υπήρχαν στην
Ίλη Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων, τα οποία και διατέθηκαν για
την ενίσχυση των ταγμάτων.
Στο διάστημα αυτό δεν σημειώθηκε αξιόλογη εχθρική

δραστηριότητα, πλην όμως στις 17 Σεπτεμβρίου, μετά από έκρηξη
ναρκών, στη διάρκεια στρώσεως ναρκοπεδίου από το Λόχο
Μηχανικού, φονεύθηκαν 5 και τραυματίσθηκαν 2 οπλίτες. την
επόμενη ημέρα, το 2ο Τάγμα έστειλε μικρή αναγνωριστική
περίπολο με τεθωρακισμένα οχήματα Κάρριερς, προς νοτιοδυτική
κατεύθυνση, με αποστολή την εξακρίβωση του αριθμού
οχημάτων που είχε εγκαταλείψει ο εχθρός στην περιοχή. Η
περίπολος στην επιστροφή της έφερε και διάφορα υλικά και
έγγραφα του εχθρού, τα οποία συνέλεξε στην περιοχή που
εξερεύνησε. Τη νύχτα 19/20 Σεπτεμβρίου, μετά από σχετικές
διαταγές της 44ης Βρετανικής Μεραρχίας, πραγματοποιήθηκε
αντικατάσταση της 132ης Βρετανικής Ταξιαρχίας από την
Ελληνική Ταξιαρχία. Η Βρετανική Ταξιαρχία κατέλαβε τις θέσεις
των ελληνικών μονάδων και παρέμεινε ως εφεδρεία της
Μεραρχίας. Επίσης, το I Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού
αντικατέστησε το 58ο Βρετανικό. Έτσι, η Ταξιαρχία, από τα
μεσάνυχτα της 19ης Σεπτεμβρίου, εγκαταστάθηκε στο νότιο
ήμισυ της δυτικής πλευράς της περίκλειστης τοποθεσίας Αλάμ
Ναγίλ, σε σύνδεσμο προς τα βόρεια με την 161η Ινδική Ταξιαρχία
και νοτιοανατολικά με την 151η Βρετανική Ταξιαρχία. Σε πρώτο
κλιμάκιο τέθηκαν τα 1ο και 3ο Τάγματα. την επομένη, το 2ο
Τάγμα εγκαταστάθηκε ως εφεδρεία, σε οργανωμένο Κέντρο

Αντιστάσεως, έτσι ώστε να επαυξηθεί το βάθος της αμυντικής
διατάξεως της Ταξιαρχίας(1) .
Η νέα αμυντική τοποθεσία, στην οποία εγκαταστάθηκε η

Ελληνική Ταξιαρχία, προστατευόταν από καλά οργανωμένα
ορύγματα, πίσω από ευρέα ναρκοπέδια και αποτελούσε εξέχουσα
της όλης περιχαρακωμένης περιοχής Αλάμ Ναγίλ, στη δυτική
πλευρά της. Η αμυντική τοποθεσία της Ταξιαρχίας, στο σύνολό
της, είχε μέτωπο προς τα δυτικά(2) .
Η Δράση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας στην Τοποθεσία Αλάμ

Ναγίλ μέχρι τις Παραμονές της Συμμαχικής Επιθέσεως
Από τις 20 Σεπτεμβρίου και μέχρι το βράδυ της 23ης Οκτωβρίου

που εκδηλώθηκε η μεγάλη συμμαχική επίθεση στο μέτωπο του Ελ
Αλαμέιν, η I Ελληνική Ταξιαρχία παρέμεινε αμυντικώς
εγκαταστημένη στο δυτικό τμήμα της περίκλειστης τοποθεσίας
του Αλάμ Ναγίλ. Αναμένοντας τη συμμαχική επίθεση, η
Ταξιαρχία ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στη βελτίωση της
αμυντικής οργανώσεώς της, στη συνεχή εκπαίδευση του
προσωπικού, στην αποστολή αναγνωριστικών και
παρενοχλητικών περιπολιών και στη συλλογή πληροφοριών
σχετικά με την ακριβή διάταξη των αμυντικών οργανώσεων και
των συνηθειών του εχθρού.
Από τις αναγνωρίσεις διαπιστώθηκε ότι, προ του μετώπου της

Ελληνικής Ταξιαρχίας το οποίο είχε εύρος περίπου 5.500 μέτρων, ο
εχθρός είχε εγκαταστημένα τμήματα σε βάθος ένα μέχρι δύο
χιλιόμετρα από τη δυτική εξωτερική περίμετρο της περίκλειστης
τοποθεσίας Αλάμ Ναγίλ. Η Ελληνική Ταξιαρχία βρισκόταν
αντιμέτωπη με έναν ιδιότυπο συνδυασμό Γερμανών
Αλεξιπτωτιστών που χρησιμοποιούνταν ως Πεζικό και του 20ού
Συντάγματος Πεζικού της Ιταλικής Μεραρχίας Μπρέτσια. Το 20ό
Ιταλικό Σύνταγμα περιβαλλόταν, υπό μορφή λαβίδας, από δύο
γερμανικά τάγματα Αλεξιπτωτιστών, το Τάγμα Σβάιγκερ από τα
βόρεια και μόλις εκτός της ελληνικής ζώνης ενέργειας και το
Τάγμα Μπούρχαρντ από τα νότια που κατείχε τον υψοδείκτη 104.
Μεταξύ των δύο γερμανικών μονάδων και ακριβώς απέναντι της I
Ελληνικής Ταξιαρχίας βρίσκονταν τα 1ο και 2ο Τάγματα του 20ού
Ιταλικού Συντάγματος σε πρώτο κλιμάκιο, ενώ το 3ο Τάγμα ήταν
εγκαταστημένο, ως εφεδρεία, στο βόρειο χείλος της καταπτώσεως
Κατάρα(1) .
Από πλευράς εχθρικής δραστηριότητας, το διάστημα μέχρι τις 23

Οκτωβρίου χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια των
Γερμανοίταλών να βελτιώσουν τις αμυντικές τους θέσεις και με
ενέδρες και ισχυρές περιπόλους να απαγορεύσουν σε συμμαχικές
αναγνωρίσεις να προσεγγίσουν την τοποθεσία τους. Ακόμη, το
εχθρικό πυροβολικό και η αεροπορία σημείωσαν έντονη
δραστηριότητα. Στις 30 Σεπτεμβρίου και ενώ το I Ελληνικό
Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού υποστήριζε με τα πυρά του
πλευρική επιθετική ενέργεια της 131ης Βρετανικής Ταξιαρχίας
προς την κατεύθυνση Ντέιρ Ελ Μουνασίμπ, ο εχθρός σημείωσε

έντονη αεροπορική δράση κατά των θέσεων του ελληνικού
Πυροβολικού, με αποτέλεσμα η 5η Πυροβολαρχία να έχει
απώλειες 2 νεκρούς και 3 τραυματίες.
Στις 6 Οκτωβρίου έγινε αμοιβαία αντικατάσταση μεταξύ των 2ου

και 3ου Ταγμάτων της Ταξιαρχίας. Τη νύχτα 10/11 Οκτωβρίου,
στις προφυλακές του 2ου Τάγματος, παραδόθηκε αυθόρμητα
Σλοβένος δεκανέας του 20ού Συντάγματος της Ιταλικής
Μεραρχίας Μπρέτσια. Επίσης, άλλοι εφτά οπλίτες παραδόθηκαν
τις πρωινές ώρες της 14ης Οκτωβρίου σε περίπολο ασφαλείας του
1ου Τάγματος.
Στις 12 Οκτωβρίου, το εχθρικό πυροβολικό εκτόξευσε αραιά πυρά

στις θέσεις του Σταθμού Διοικήσεως της Ταξιαρχίας και του I
Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, χωρίς θετικά αποτελέσματα.
την επόμενη ημέρα, 13η Οκτωβρίου, η εχθρική αεροπορία
βομβάρδισε τις θέσεις του Λόχου Μηχανικού και του
Προκεχωρημένου Σταθμού Επιδέσεως, με αποτέλεσμα να
φονευθούν 2 και να τραυματιστούν άλλοι 2 οπλίτες. Συνολικά, οι
απώλειες της Ταξιαρχίας, στο διάστημα από 20 Σεπτεμβρίου μέχρι
14 Οκτωβρίου, ήταν 5 νεκροί και 22 τραυματίες αξιωματικοί και
οπλίτες[105] [106] .
Από τις 12 Οκτωβρίου 1942, η I Ελληνική Ταξιαρχία υπαγόταν

στην 50ή Βρετανική Μεραρχία Πεζικού, η οποία έφθασε από την
περιοχή της Αλεξάνδρειας και αντικατέστησε την 44η Βρετανική
Μεραρχία Πεζικού. Η επιχειρησιακή ευθύνη του τομέα ανατέθηκε
στην 50ή Μεραρχία, από τις 14 του μηνός. Η 44η Μεραρχία
μετατοπίσθηκε νοτιότερα, προκειμένου να ενεργήσει σε
συνεργασία με την 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία[107] .Η
Ελληνική Ταξιαρχία, και μετά την υπαγωγή της στην 50ή
Μεραρχία, εξακολούθησε να κατέχει τις ίδιες θέσεις χωρίς
ουσιαστική τροποποίηση της διατάξεως ή της αποστολής της.
Καθώς πλησίαζε η ημέρα της μεγάλης και αποφασιστικής μάχης,
εντάθηκε η αποστολή ισχυρών περιπόλων, ενώ η παρενόχληση
του εχθρού με πυρά πυροβολικού ήταν συνεχής. Παρόλα αυτά, ο
εχθρός συνέχιζε να αντιδρά με τον ίδιο τρόπο, προσπαθώντας να
μην αποκαλύψει τις θέσεις του.
Στις 16 Οκτωβρίου επικράτησε σε ολόκληρη την τοποθεσία της

Ταξιαρχίας πρωτοφανής αμμοθύελλα, που συνεχίσθηκε και την
επόμενη ημέρα. Η ορατότητα περιορίσθηκε στο μηδέν και
σταμάτησε οποιαδήποτε κίνηση ή ενέργεια. Οχήματα της
Ταξιαρχίας που βρέθηκαν σε κίνηση παρεξέκλιναν από το
δρομολόγιό τους, έπεσαν σε ναρκοπέδια και καταστράφηκαν, ενώ
τραυματίσθηκαν 1 αξιωματικός και 1 οπλίτης.
Στις 19 Οκτωβρίου, μεταξύ 0800 και 0815, εκδηλώθηκε από τις

μονάδες της 50ής Μεραρχίας και την I Ελληνική Ταξιαρχία
εικονική επίθεση, προκειμένου να υποχρεωθεί ο εχθρός να
αποκαλύψει το σχέδιο πυρός του. Για το σκοπό αυτόν άρχισαν να
βάλλουν όλο το Πυροβολικό και τα αυτόματα όπλα της
Μεραρχίας, ενώ τέθηκαν σε λειτουργία και οι κινητήρες των
τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς. Η ενέργεια είχε
περιορισμένο αποτέλεσμα, εξαιτίας του προπετάσματος καπνού

που δημιούργησε ο αντίπαλος, με το οποίο εμπόδισε την ακριβή
παρατήρηση.
Την ίδια ημέρα διατάχθηκε η μεταστάθμευση του Λόχου

Ενισχύσεων του 1ου Τάγματος, από την περιοχή Αμίριας στην
τοποθεσία της Ταξιαρχίας.
Τις πρωινές ώρες της 20ής Οκτωβρίου, περίπολος του 1ου

Τάγματος διείσδυσε σε βάθος μέσα στην εχθρική τοποθεσία και
επισήμανε δύο σημεία, που κατείχαν Γερμανοί Αλεξιπτωτιστές.
Ομάδα από πέντε άνδρες της περιπόλου επιτέθηκε εναντίον του
ενός φυλακίου, αιχμαλώτισε ένα δεκανέα, ενώ οι άλλοι άνδρες
του τράπηκαν σε φυγή. Μετά 24ωρο, άλλη περίπολος της
Ταξιαρχίας είχε νέα συμπλοκή με τους Γερμανούς. Η περίπολος
αυτή, αφού κατά τη διάρκεια της νύχτας έφθασε απαρατήρητη
πίσω από τα εχθρικά ναρκοπέδια, βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη
με διπλάσια εχθρική δύναμη. Επί δεκαπέντε λεπτά της ώρας έγινε
αγώνας εκ του συστάδην με πυρά οπλοπολυβόλων και
χειροβομβίδες, αλλά η περίπολος κατόρθωσε να συμπτυχθεί στις
γραμμές της. Επιτυχές εγχείρημα έγινε επίσης και στις 21
Οκτωβρίου, κατά το οποίο περίπολος από τέσσερις αξιωματικούς
και έξι οπλίτες εισχώρησε από τη νύχτα στις προωθημένες
εχθρικές γραμμές. Εκεί παρέμεινε απαρατήρητη όλη την ημέρα,
παρακολουθώντας και σημειώνοντας τη διάταξη και τις
συνήθειες του εχθρού(1) .Σχέδια Επιχειρήσεων και Διάταξη των
Αντιπάλων τις Παραμονές της Μάχης του Ελ Αλαμέιν
Αμέσως μετά τη μάχη του Αλάμ Ελ Χάλφα, (30 Αυγ. – 3 Σεπ.

1942), ο Διοικητής της 8ης Βρετανικής Στρατιάς, Στρατηγός
Μοντγκόμερι, άρχισε να σχεδιάζει γενική επίθεση της Στρατιάς
εναντίον των γερμανοϊταλικών δυνάμεων, με σκοπό την πλήρη
καταστροφή τους. Για την εξασφάλιση της επιτυχίας των
Συμμάχων, κρίθηκε απόλυτα απαραίτητο ότι έπρεπε να
προηγηθεί της επιθέσεως λεπτομερής και σχολαστική
προπαρασκευή. Τη βάση για όλα αποτελούσε, βέβαια, η σύλληψη
και σύνταξη του Σχεδίου Επιθέσεως, καθώς και των μερικότερων
σχεδίων που θα το συμπλήρωναν, όπως αυτά της Συγκροτήσεως
των Δυνάμεων, της Υποστηρίξεως Διοικητικής Μέριμνας, της
Αεροπορικής Υποστηρίξεως, της Παραπλανήσεως-Αποκρύψεως
κ.ά. Παράλληλα, έπρεπε να γίνει η κατάλληλη εκπαίδευση και η
τόνωση του ηθικού του Στρατεύματος.
Για την επίτευξη όλων αυτών, εκτιμήθηκε ότι χρειαζόταν χρόνος

δύο περίπου μηνών. Επιπλέον, επειδή κατά την πρώτη φάση της
επιθέσεως ήταν απαραίτητο το φως της σελήνης, αποφασίσθηκε
ως ημέρα ενάρξεως της επιχειρήσεως η 23η Οκτωβρίου
(παραμονή πανσελήνου), παρά την επιθυμία του Βρετανού
Πρωθυπουργού Τσώρτσιλ για την επίσπευσή της.
Ο Στρατηγός Μοντγκόμερι, αφού συνέλαβε τις γενικές γραμμές

του ελιγμού του και προτού συνταχθεί οποιοδήποτε σχέδιο,
καθόρισε τη συγκρότηση των δυνάμεών του για την επίθεση. την
επιτυχία της όλης επιχειρήσεως στήριξε κυρίως στη μαζική
χρησιμοποίηση των τεθωρακισμένων, πράγμα που επέβαλε την
ενιαία διοίκησή τους. Για το σκοπό αυτόν οργάνωσε ένα

Στρατηγείο Τεθωρακισμένου Σώματος Στρατού (10ο Σώμα
Στρατού). Παράλληλα, έγινε ανασυγκρότηση πολλών άλλων
σχηματισμών, καθώς και συμπλήρωση και εκσυγχρονισμός του
εξοπλισμού όλων των μονάδων(1) .
Τις παραμονές της μεγάλης επιθέσεως κατά της τοποθεσίας του

Ελ Αλαμέιν, η 8η Βρετανική Στρατιά είχε ολοκληρώσει τις
προετοιμασίες της, έχοντας την εξής τελική επιθετική διάταξη:
Το 30ό Σώμα Στρατού κατείχε το Βόρειο Τομέα του μετώπου με

πέντε μεραρχίες Πεζικού (9η Αυστραλιανή, 51η Σκώτων, 2η
Μηχανοκίνητη Νεοζηλανδών, 1η Νοτιοαφρικανική και 4η
Ινδική).
Το 13ο Σώμα Στρατού κατείχε το Νότιο Τομέα του μετώπου με
δύο μεραρχίες Πεζικού (44η και 50ή Βρετανικές), δύο
ταξιαρχίες Πεζικού (Ι Γαλλική και Ι Ελληνική) και την 7η
Τεθωρακισμένη Βρετανική Μεραρχία.
Το 10ο Σώμα Στρατού κατείχε θέσεις πίσω από το 30ό Σώμα
Στρατού, με τις 1η και 10η Βρετανικές Τεθωρακισμένες
Μεραρχίες[108] .
Απέναντι στην 8η Βρετανική Στρατιά, η διάταξη μάχης του

εχθρού, τις παραμονές της επιθέσεως, είχε ελάχιστα τροποποιηθεί
σε σχέση με τις θέσεις που κατείχαν οι μονάδες του τους
προηγούμενους δύο μήνες. Ο Ρόμμελ είχε ενεργητικά ενισχύσει
τις θέσεις του με κυριότερο στοιχείο τα ναρκοπέδια. Βορειότερα
είχε προετοιμάσει μια δεύτερη γραμμή άμυνας και είχε συνδέσει
τις δυο γραμμές με εγκάρσια ναρκοπέδια, στα οποία ανέμενε να
παρασύρει τις επιτιθέμενες δυνάμεις των Βρετανών.
Ειδικότερα η διάταξη των Γερμανοίταλών ήταν η εξής:
Το XXI Ιταλικό Σώμα Στρατού εξακολουθούσε να κατέχει το

Βόρειο Τομέα μέχρι τα νότια της κορυφογραμμής Ρουβέιζατ,
απέναντι ακριβώς από τον τομέα του 30ού Βρετανικού
Σώματος Στρατού. Διέθετε τρεις μεραρχίες Πεζικού (102η
Τρέντο, 25η Μπολόνια, 164η Ελαφρά Γερμανική) και τμήματα
γερμανικού Πεζικού και Γερμανών Αλεξιπτωτιστών.
Το X Ιταλικό Σώμα Στρατού, με επίσης τρεις μεραρχίες
Πεζικού (27η Μπρέτσια, 195η Φολγκόρε και 17η Παβία) και δύο
τάγματα Γερμανών Αλεξιπτωτιστών, κατείχε το Νότιο Τομέα
του μετώπου μέχρι το υψίπεδο Ελ Τάγκα, ενώ το δεξιό πλευρό
καλυπτόταν από ένα γερμανικό Συγκρότημα Συντάγματος
Πεζικού.
Το XX Ιταλικό Σώμα Στρατού παρέμενε ως εφεδρεία με δύο
τεθωρακισμένες μεραρχίες (133η ΛιΠόρια και 15η Γερμανική)
βόρεια και επίσης δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες (132η Αριέτε
και 21η Γερμανική) νότια.
Ως εφεδρεία επίσης παρέμεναν στην περιοχή Ελ Ντάμπα δύο
μηχανοκίνητες μεραρχίες (101η Τριέστε και 90ή Ελαφρά
Γερμανική)(2) .
Το Γενικό Σχέδιο Επιθέσεως της 8ης Βρετανικής Στρατιάς είχε τη

συνθηματική ονομασία «Lightfoot» (Λάιτφουτ). Ειδικότερα
προέβλεπε κύρια επίθεση από το 30ό Σώμα Στρατού με τέσσερις
μεραρχίες εναντίον του Βόρειου Τομέα του μετώπου, σε μήκος
ένδεκα με δώδεκα χιλιόμετρα, ανάμεσα από τους λόφους Τελ Ελ
Είσά και Μιτερίγιε, με αντικειμενικό σκοπό να διανοίξει ευρύ
διάδρομο στα εχθρικά ναρκοπέδια. Όταν το 30ό Βρετανικό Σώμα
Στρατού θα είχε τελειώσει την αποστολή του, τότε το 10ο Σώμα
Στρατού θα προωθούσε τις δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες του
από τα νότια προς τα βόρεια, θα διέσχιζε το διάδρομο και κατά
την έξοδό του θα επέλεγε την κατάλληλη αμυντική τοποθεσία,
όπου θα εγκαθιστούσε τις μονάδες του. Ενόσω οι μονάδες
Πεζικού του 30ού Σώματος Στρατού θα απασχολούνταν με την
εκκαθάριση του διαδρόμου από τα ναρκοπέδια, το 10ο Σώμα
Στρατού θα παρεμπόδιζε κάθε επέμβαση και θα ανάγκαζε τα
τεθωρακισμένα του εχθρού να δώσουν μάχη στην τοποθεσία την
οποία είχε στο μεταξύ επιλέξει το 10ο Σώμα Στρατού.
Κατά το χρόνο που θα εξελισσόταν η κύρια επίθεση στο Βόρειο

Τομέα, το 13ο Σώμα Στρατού θα ενεργούσε εναντίον του
αριστερού πλευρού του Νότιου Τομέα του μετώπου, προς την
κατεύθυνση του Κούαρετ Ελ Χιμέιματ. Ως αντικειμενικό σκοπό
είχε τη δημιουργία ρήγματος στις εχθρικές γραμμές για
μελλοντική εκμετάλλευση. Η κύρια όμως σημασία που δινόταν
στις επιχειρήσεις του 13ου Σώματος Στρατού ήταν η
παραπλάνηση του εχθρού ως προς τον τομέα της κύριας
προσπάθειας και η αγκίστρωση των δύο εφεδρικών
τεθωρακισμένων μεραρχιών του που ήταν προσανατολισμένες
στον τομέα αυτό(1) .
Στα πλαίσια των ενεργειών του 13ου Σώματος Στρατού, ο

Διοικητής της 50ής Βρετανικής Μεραρχίας επισκέφθηκε το
απόγευμα της 21ης Οκτωβρίου το Διοικητή της I Ελληνικής
Ταξιαρχίας στο Σταθμό Διοικήσεως και του παρέδωσε τη Διαταγή
Επιχειρήσεων της Μεραρχίας του. Ταυτόχρονα, του ανέπτυξε το
σχέδιο επιθέσεως της 8ης Βρετανικής Στρατιάς και
λεπτομερέστερα τα αντίστοιχα σχέδια του 13ου Σώματος Στρατού
και της 50ής Μεραρχίας.
Σύμφωνα με τη Διαταγή Επιχειρήσεων της 50ής Μεραρχίας, η I

Ελληνική Ταξιαρχία στην πρώτη φάση των επιχειρήσεων θα είχε
την ακόλουθη αποστολή:
Επιθετικό εγχείρημα σε σημείο της επιλογής της, μεταξύ 2200 και

2400 της υ ημέρας (της ημέρας επιθέσεως), με σκοπό να επιφέρει
σύγχυση και πανικό στον εχθρό και να εξακριβώσει την
ταυτότητα των εχθρικών μονάδων.
Καταδρομική ενέργεια στην περιοχή νοτιοανατολικά-ανατολικά

του υψοδείκτη 104, στις 2400 της υ+1 προς υ+2 ημέρας (την
επομένη προς τη μεθεπόμενη της επιθέσεως), με τον ίδιο σκοπό.
Συνεργασία σε όλη τη διάρκεια της επιθέσεως με το Μεραρχιακό

Πυροβολικό σε αποστολές παρενοχλήσεως και αντιπυροβολικού,
σύμφωνα με το Σχέδιο Πυρών Υποστηρίξεως του Μεραρχιακού
Πυροβολικού.
Ετοιμότητα για την απόκρουση κάθε εχθρικής αντεπιθέσεως στον

τομέα της.
Γενικά, η Ταξιαρχία θα ασκούσε συνεχή πίεση επί του εχθρού

μέχρι την τελική καταστροφή του(2) .
Η Συμμαχική Επίθεση στο Ελ Αλαμέιν και η Συμμετοχή της I

Ελληνικής Ταξιαρχίας (Σχεδιαγράμματα 6, 7)
Η επίθεση των Συμμάχων εναντίον της οχυρωμένης τοποθεσίας

του Ελ Αλαμέιν εκδηλώθηκε στις 2200 της 23ης Οκτωβρίου 1942.
Είκοσι λεπτά νωρίτερα όλο το πυροβολικό της 8ης Βρετανικής
Στρατιάς, που αριθμούσε 1.000 περίπου πυροβόλα διαφόρων
διαμετρημάτων, εκτόξευσε καταιγιστικά πυρά για ένα τέταρτο
της ώρας περίπου εναντίον των εχθρικών πυροβολαρχιών που οι
θέσεις τους ήταν εξακριβωμένες. Η πυκνότητα του πυρός ήταν
τέτοια που ανάγκασε τα εχθρικά πυροβόλα να σιγήσουν εντελώς.
Μετά από διακοπή πέντε λεπτών, το πυροβολικό συνέχισε τη βολή
στις 2200 εναντίον των προωθημένων θέσεων του εχθρού, ενώ
την ίδια στιγμή εξορμούσαν οι μονάδες Πεζικού των 13ου και
30ού Σωμάτων Στρατού.
Στο Βόρειο Τομέα, η πρώτη αμυντική γραμμή καταλήφθηκε από

τα συμμαχικά στρατεύματα μέσα σε δύο ώρες, χωρίς να
συναντήσουν σοβαρή αντίσταση. Επακολούθησε δίωρη
ανάπαυλα για αναδιοργάνωση και τη 0100 της 24ης Οκτωβρίου
άρχισε η επίθεση εναντίον των κύριων εχθρικών θέσεων. Από τις
0200, το 10ο Σώμα Στρατού άρχισε να διασχίζει την αρχική
γραμμή του μετώπου σύμφωνα με τα σχέδια και να κινείται στα
ίχνη του 30ού Σώματος Στρατού, με αρκετή όμως καθυστέρηση
και δυσκολίες, εξαιτίας της μεγάλης πυκνότητας των εχθρικών
ναρκοπεδίων. Οι προσπάθειες των δύο Σωμάτων Στρατού
συνεχίσθηκαν όλη την ημέρα και τη νύχτα της 24ης Οκτωβρίου.
την αυγή της επομένης, οι αντικειμενικοί σκοποί της πρώτης
φάσεως του σχεδίου «Λάιτφουτ είχαν επιτευχθεί, αλλά με 24ωρη
καθυστέρηση.
Στο Νότιο Τομέα του μετώπου, το 13ο Σώμα Στρατού δεν

κατόρθωσε να διασπάσει την αμυντική τοποθεσία του εχθρού,
παρά τις αλλεπάλληλες ηρωικές επιθέσεις και τις πρόσκαιρες
τοπικές επιτυχίες τις νύχτες 23/24 και 24/25 Οκτωβρίου. Πέτυχε
όμως στην κύρια αποστολή του, να αγκιστρώσει δηλαδή τις δύο
τεθωρακισμένες μεραρχίες του εχθρού που είχαν σημειωθεί προ
του μετώπου του(1) .
Στον τομέα της 50ής Μεραρχίας, η I Ελληνική Ταξιαρχία, στα

πλαίσια της αποστολής που της είχε ανατεθεί, εκδήλωσε τη νύχτα
23/24 Οκτωβρίου επιθετικό εγχείρημα εναντίον των θέσεων
προωθημένου εχθρικού λόχου. Το εγχείρημα ανέλαβε ο 4ος Λόχος
του 2ου Τάγματος, ενισχυμένος με δύο ακόμη διμοιρίες Πεζικού
για την κάλυψη των πλευρών του, ένα τμήμα Μηχανικού για τη
διάνοιξη διαδρόμων στα ναρκοπέδια και μία ομάδα
τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς για την προστασία των

νώτων του. την ενέργεια υποστήριξε με τα πυρά του το I
Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού.
Με απερίγραπτο ενθουσιασμό, οι ελληνικές δυνάμεις πέρασαν

από τις 2200 το εξωτερικό ναρκοπέδιο του 2ου Τάγματος και
αναπτύχθηκαν στη γραμμή εξορμήσεως. Στις 2200 ακριβώς, όλο
το πυροβολικό της Ταξιαρχίας εκτόξευσε καταιγιστικά πυρά κατά
των θέσεων του εχθρού επί δέκα λεπτά και αμέσως μετά ο λόχος
εξόρμησε εναντίον του αντικειμενικού του σκοπού. Η επιχείρηση
στέφθηκε από πλήρη επιτυχία. Οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν
τις θέσεις του προωθημένου εχθρικού λόχου και του προκάλεσαν
σημαντικές απώλειες. Στις 2340 επέστρεψαν στη βάση τους με
δεκαοκτώ Ιταλούς οπλίτες αιχμαλώτους, έχοντας απώλειες 1
νεκρό και 6 τραυματίες οπλίτες τους, από τους οποίους οι 3
ελαφρά. Την επομένη, 24η Οκτωβρίου, η Ταξιαρχία στα πλαίσια
της γενικότερης εξελίξεως των συμμαχικών επιχειρήσεων
διατήρησε σταθερά τις κατεχόμενες θέσεις της, έτοιμη σε
οποιαδήποτε στιγμή να αντιμετωπίσει κάθε εχθρική
αντεπίθεση. Η δεύτερη νυχτερινή ενέργεια όμως (που, σύμφωνα
με την
αποστολή της Ταξιαρχίας, προβλεπόταν να εκδηλωθεί στις 2400

της ίδιας ημέρας στην περιοχή νοτιοανατολικά-ανατολικά του
υψοδείκτη 104) αναβλήθηκε προσωρινά με διαταγή της 50ής
Μεραρχίας. Αντί για αυτήν, ανατέθηκε στην Ταξιαρχία να
μελετήσει την πραγματοποίηση επιθετικού εγχειρήματος σε
μεγάλο βάθος της εχθρικής διατάξεως, με δύναμη δύο μέχρι
τεσσάρων λόχων και ανάλογη υποστήριξη πυροβολικού, όταν η
εξέλιξη των επιχειρήσεων θα επέτρεπε μια τέτοια ενέργεια. την
αποστολή αυτή ανέθεσε η Ταξιαρχία στο 2ο Τάγμα, για τη νύχτα
26/27 Οκτωβρίου.
Κατά τις απογευματινές ώρες, επειδή δεν είχε σημειωθεί καμιά

δραστηριότητα στο εχθρικό μέτωπο, διατάχθηκαν τα 1ο και 2ο
Τάγματα να στείλουν, στη διάρκεια της νύχτας, περιπόλους για
να εξακριβώσουν αν συνέχιζε ο εχθρός να κατέχει τις θέσεις που
ήταν αναγνωρισμένες. Οι περίπολοι, αφού ήρθαν σε επαφή με
τον εχθρό, διαπίστωσαν την κατοχή των γνωστών θέσεων του. Η
περίπολος του 1ου Τάγματος όμως, μετά από συμπλοκή με
εχθρικό τμήμα, είχε απώλειες 1 νεκρό και 4 τραυματίες οπλίτες(1)
.
Το πρωί της 25ης Οκτωβρίου, το 30ό Σώμα Στρατού, συνεχίζοντας

την επίθεσή του, προώθησε τις μεραρχίες του και κατόρθωσε να
διανοίξει ρήγμα στο Βόρειο Τομέα του μετώπου εύρους περίπου
δέκα χιλιομέτρων και να απειλήσει τα κέντρα συγκοινωνιών του
εχθρού. Επίσης, το 10ο Σώμα Στρατού αναπτύχθηκε σε περιοχή,
από την οποία θα επιχειρούσε υπερκέραση της εχθρικής
διατάξεως ή ακόμη θα χρησιμοποιούσε τη σημαντική, από
εφτακόσια άρματα, δύναμή του και το πυροβολικό του, σε
περίπτωση που ο εχθρός θα εκδήλωνε αντεπίθεση.
Πραγματικά, κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο εχθρός εκδήλωσε

στα βόρεια σειρά αντεπιθέσεων, χρησιμοποιώντας μικρές ομάδες
από είκοσι μέχρι τριάντα άρματα, οι οποίες όμως αποκρούσθηκαν
χωρίς μεγάλες δυσκολίες. Στη συνέχεια, τη νύχτα 25/26
Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκε επιθετική ενέργεια της 9ης
Αυστραλιανής Μεραρχίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την
εξουδετέρωση σημαντικών δυνάμεων του εχθρού, την αύξηση του
βάθους της προεξοχής κατά 1.800 μέτρα και την κατάληψη του
ζωτικής σημασίας λόφου Τελ Ελ Είσά.
Την ίδια νύχτα, το 13ο Σώμα Στρατού επιχείρησε αντιπερισπασμό

μικρής εκτάσεως προς την αμυντική τοποθεσία Ντέιρ Ελ
Μουνασίμπ, όπου συνάντησε ισχυρή εχθρική αντίσταση ) .
Παράλληλα, στο ίδιο διάστημα, η Ελληνική Ταξιαρχία
πραγματοποίησε το δεύτερο επιθετικό της εγχείρημα το οποίο είχε
προηγουμένως αναβληθεί[109] [110] .
Το εγχείρημα αυτό είχε μορφή καταδρομικής ενέργειας προς το

ύψωμα 104, στην περιοχή βορειοδυτικά της καταπτώσεως Άνγκαρ
και ανατέθηκε στον 4ο Λόχο του 1ου Τάγματος. Για την κάλυψη
του λόχου διατέθηκαν δύο διμοιρίες Πεζικού και ομάδα
τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς, ενώ την υποστήριξη της
όλης επιχειρήσεως ανέλαβε το I Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού.
Ως επικεφαλής της καταδρομικής δυνάμεως ορίσθηκε ο Λοχαγός
Πεζικού Καραβέλας Δημοσθένης.
Ο 4ος Λόχος προωθήθηκε στη βάση εξορμήσεως στις 2300 και

αμέσως μετά άρχισε να κινείται εναντίον του αντικειμενικού του
σκοπού. Στην τοποθεσία αυτή, που δέσποζε των προσβάσεων προς
τα δυτικά, ήταν ισχυρά οργανωμένοι Γερμανοί Αλεξιπτωτιστές. Ο
Λόχος, παρά την πεισματώδη αντίσταση που συνάντησε, πέτυχε
να προχωρήσει σε βάθος περίπου δύο χιλιομέτρων προς τις
εχθρικές γραμμές, να καταλάβει μέρος του αντικειμενικού
σκοπού και να υποχρεώσει τους αμυνομένους σε σύμπτυξη. Στη
συνέχεια, η ισχυρή αντίδραση του εχθρού, που εκδηλώθηκε με
φραγμό πυρών όλμων και διασταυρούμενα πυρά πολυβόλων,
καθήλωσε την καταδρομική δύναμη και ανάγκασε το διοικητή
της Λοχαγό Καραβέλα να διατάξει τη σύμπτυξή της, δεδομένου
ότι και η αποστολή αντιπερισπασμού του εχθρού, για τη
διευκόλυνση της επιθέσεως της 69ης Βρετανικής Ταξιαρχίας στην
περιοχή Μουνασίμπ, είχε απόλυτα επιτύχει. Οι απώλειες της
ελληνικής δυνάμεως ήταν σχετικά μεγάλες και ανήλθαν σε 7
οπλίτες νεκρούς, καθώς και σε 3 αξιωματικούς και 23 οπλίτες
τραυματίες. Από τους τραυματίες αξιωματικούς, ο
Ανθυπολοχαγός Παπαποστόλου Χαράλαμπος υπέκυψε στα
τραύματά του και κηδεύθηκε στις 26 Οκτωβρίου. Οι απώλειες του
εχθρού εκτιμήθηκαν επίσης ως σημαντικές[111] .
Στις 26 Οκτωβρίου, ο Διοικητής της 8ης Βρετανικής Στρατιάς,

λαμβάνοντας υπόψη του ότι έπρεπε να δοθεί μικρή ανάπαυλα
στις μαχόμενες δυνάμεις του 30ού Σώματος Στρατού, λόγω της
σθεναρής αντιστάσεως του εχθρού και της ανάγκης να
συγκροτηθούν οι απαιτούμενες εφεδρείες για τη συνέχιση της
δεύτερης φάσεως της επιθέσεως, αποφάσισε να διακόψει για λίγο
χρόνο την εξέλιξη της μάχης. Έτσι, στις 27 και 28 Οκτωβρίου οι
μονάδες ασχολήθηκαν με την αναδιοργάνωση και την

αναδιάταξή τους(1) . Οι μεταβολές στη διάταξη των μονάδων της
8ης Στρατιάς επεκτάθηκαν και στον τομέα της I Ελληνικής
Ταξιαρχίας. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναβληθεί
το επιθετικό εγχείρημα της διλοχίας του 2ου Τάγματος, που είχε
σχεδιασθεί για τη νύχτα 26/27 Οκτωβρίου. Στα πλαίσια των
αναδιατάξεων αυτών, η 161η Ινδική Ταξιαρχία αντικαταστάθηκε
από τη 2η Γαλλική Ταξιαρχία, η οποία τέθηκε υπό τις διαταγές της
50ής Μεραρχίας. Ακόμη η Ελληνική Ταξιαρχία διατάχθηκε να
αντικαταστήσει, προς τα αριστερά της, με το εφεδρικό της 3ο
Τάγμα, το 8ο Τάγμα της 151ης Ταξιαρχίας.
Μετά από αυτά, από τις 2200 της 26ης Οκτωβρίου, η Ελληνική
Ταξιαρχία βρέθηκε με τα τρία τάγματά της στην πρώτη γραμμή,
ως εξής:
Δεξιά το 2ο Τάγμα, στο κέντρο το 1ο Τάγμα και αριστερά το 3ο

Τάγμα, σε τομέα πλάτους περίπου οκτώ χιλιομέτρων.
Η αποστολή της Ταξιαρχίας, στη φάση αυτή, ήταν η
εξασφάλιση της άμυνας του τομέα της, η παρενόχληση, ο
εκνευρισμός και η εξαπάτηση του εχθρού με καταδρομικές
ενέργειες και εκπομπές περιπόλων και τέλος η ετοιμότητα για
συμμετοχή στη γενική επίθεση[112] [113] .
Κατά το χρόνο που η 8η Βρετανική Στρατιά προέβαινε στην

αναδιοργάνωση και αναδιάταξη των μονάδων της, ο εχθρός
ενεργούσε επίσης σημαντικές τροποποιήσεις στη διάταξή του. Ο
Στρατάρχης Ρόμμελ, μόλις επέστρεψε στο Στρατηγείο του από
την Ευρώπη στις 26 Οκτωβρίου και μελέτησε την κατάσταση,
ασχολήθηκε με τη διόρθωση των σφαλμάτων που είχαν
διαπράξει οι αντικαταστάτες του στη διάρκεια της απουσίας του.
Έτσι μετέφερε τις τεθωρακισμένες μεραρχίες από το Νότιο στο
Βόρειο Τομέα του μετώπου, προώθησε τις εφεδρείες του για να
καλύψει το ρήγμα που είχαν δημιουργήσει οι Βρετανοί στο Βόρειο
Τομέα και εξαπέλυσε στις 26 και 27 του μηνός σφοδρές
αντεπιθέσεις με μαζική χρησιμοποίηση τεθωρακισμένων, χωρίς
όμως να επιτύχει ουσιαστικό αποτέλεσμα[114] .
Η δεύτερη φάση των επιχειρήσεων των Συμμάχων εκδηλώθηκε το

βράδυ της 28ης Οκτωβρίου με προκαταρκτική ενέργεια της 9ης
Αυστραλιανής Μεραρχίας. Η επίθεση απέβλεπε στη διεύρυνση
του ρήγματος στο Βόρειο Τομέα του μετώπου και στη δημιουργία
προϋποθέσεων, για την εκμετάλλευση της επιτυχίας από τις
τεθωρακισμένες δυνάμεις του 10ου Σώματος Στρατού(1).
Στο Νότιο Τομέα του μετώπου, η Ελληνική Ταξιαρχία διατάχθηκε

στις 28 Οκτωβρίου από την 50ή Μεραρχία να αναλάβει τον τομέα
της 2ης Γαλλικής Ταξιαρχίας. Η 2η Γαλλική Ταξιαρχία θα
αναλάμβανε τον τομέα της 151ης Βρετανικής Ταξιαρχίας και τον
υποτομέα του 3ου Ελληνικού Τάγματος Πεζικού. Η
αντικατάσταση πραγματοποιήθηκε τη νύχτα 29/30 του μηνός με
δύο λόχους του 3ου Τάγματος, ενώ οι υπόλοιποι λόχοι του
συγκεντρώθηκαν στη θέση εφεδρείας της Ταξιαρχίας.
Στις 30 Οκτωβρίου, μετά από ενέργειες της Ταξιαρχίας, εγκρίθηκε

η μεταφορά από την περιοχή Αμίριας της I Ίλης Τεθωρακισμένων
Αυτοκινήτων και η χρησιμοποίησή της στον αγώνα, ως πεζοπόρου
τμήματος. Έτσι, η Ίλη Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων
οργανώθηκε ως πεζοπόρο τμήμα με δώδεκα οπλοπολυβόλα,
ομάδα πολυβόλων και τμήμα τεθωρακισμένων και την επομένη
προωθήθηκε στην αμυντική τοποθεσία της Ταξιαρχίας, όπου
διατέθηκε για την επέκταση του βάθους της διατάξεως του 3ου
Τάγματος [115]) .
Την 1η Νοεμβρίου, η 50ή Μεραρχία διέταξε την Ελληνική

Ταξιαρχία να πραγματοποιήσει, τη νύχτα 1/2 του μηνός, το
εγχείρημα που είχε σχεδιασθεί για τις 26/27 Οκτωβρίου, αλλά
είχε τότε αναβληθεί. την ενέργεια αυτή, που στρεφόταν εναντίον
των θέσεων του 20ού Ιταλικού Συντάγματος Πεζικού, ανέλαβε να
φέρει σε πέρας ένας λόχος του 2ου Τάγματος. Ο λόχος,
ενισχυμένος με δύο ακόμη διμοιρίες Πεζικού, ομάδα
τεθωρακισμένων οχημάτων Κάρριερς, τμήμα Μηχανικού και
έχοντας την υποστήριξη του I Συντάγματος Πεδινού
Πυροβολικού, κατέλαβε το χώρο εξορμήσεώς του στις 0115 της
νύχτας 1/2 Νοεμβρίου. Αμέσως μετά προωθήθηκε, πέρασε μέσα
από δύο σειρές ναρκοπεδίων και συρματοπλεγμάτων και
επιτέθηκε εναντίον των εχθρικών θέσεων.
Ο λόχος συνάντησε ισχυρό φραγμό από πυρά αυτομάτων όπλων

και όλμων του εχθρού, τα οποία του προξένησαν σημαντικές
απώλειες. Παρόλα αυτά όμως, κατόρθωσε να καταλάβει τον
αντικειμενικό του σκοπό και να αναγκάσει τον εχθρό να
εγκαταλείψει τις θέσεις του. Στη συνέχεια, ενώ βαλλόταν
συνεχώς, διατάχθηκε να επιστρέψει στη βάση του. την όλη
επιχείρηση ενίσχυσαν επίσης περίπολοι μάχης των 1ου και 3ου
Ταγμάτων Πεζικού.
Οι απώλειες της καταδρομικής δυνάμεως ανήλθαν σε 1

αξιωματικό και 5 οπλίτες νεκρούς και σε 6 αξιωματικούς και 27
οπλίτες τραυματίες [116]) .
Το πρωί της 2ας Νοεμβρίου, οι συμμαχικές δυνάμεις που

ενεργούσαν επιθετικά στο Βόρειο Τομέα, αντιμετώπισαν ένα
συνεχή φραγμό αντιαρματικών πυροβόλων του εχθρού, μεταξύ
της περιοχής νότια του Σίντι Αμπντ Ελ Ραχμάν και του λόφου Τελ
Ελ Αγκαγκίρ. Επακολούθησε η μάχη του Τελ Ελ Αγκαγκίρ, κατά
την οποία πραγματοποιήθηκε η σπουδαιότερη σύγκρουση
τεθωρακισμένων μονάδων. Στη διάρκειά της οι Γερμανοϊταλοί, αν
και προέβαλαν σθεναρή αντίσταση και προέβησαν σε σφοδρές
αντεπιθέσεις, υπέστησαν βαρύτατη ήττα. Οι απώλειές τους σε
άρματα ήταν τόσο μεγάλες, ώστε οι δυνάμεις του «Άφρικα Κορ’
να καταστούν ανίκανες για ισχυρή αντίσταση. Ο αγώνας των
τεθωρακισμένων και οι συγκρούσεις που επακολούθησαν στο
υπόλοιπο της ημέρας και τη νύχτα 2/3 του μηνός, κατέληξαν στη
διάρρηξη του μετώπου στο Βόρειο Τομέα και έκριναν την τύχη
ολόκληρου του αγώνα. Ο Στρατηγός Ρόμμελ, διαβλέποντας την
κρισιμότητα της καταστάσεως των στρατευμάτων του,
αποφάσισε να συμπτυχθεί.
Οι πρώτες ενδείξεις για την απόφασή του αυτή έγιναν αντιληπτές

πολύ ενωρίς στις 3 Νοεμβρίου. Οι συμμαχικές δυνάμεις
επιτέθηκαν από τις πρώτες ώρες της 3ης του μηνός νότια του Τελ
Ελ Αγκαγκίρ και κατέλαβαν το νότιο άκρο της εχθρικής
αμυντικής τοποθεσίας. Αμέσως μετά, οι τεθωρακισμένες
μεραρχίες πέρασαν κατά μάζες δια μέσου των εχθρικών θέσεων

και κινήθηκαν βόρεια, προς την πολίχνη Γκαζάλ. Έκτοτε ο
Στρατηγός Ρόμμελ πείσθηκε ότι δεν ήταν δυνατό να ελπίζει στη
σωτηρία έστω και μέρους των δυνάμεών του, παρά μόνο με τη
γρήγορη υποχώρηση. Έτσι διέταξε να αφαιρεθούν από τους
Ιταλούς τα τεθωρακισμένα και τα αυτοκίνητα, προκειμένου να
χρησιμοποιηθούν για τη διάσωση των γερμανικών στρατευμάτων
.
Η Τελική Έκβαση της Μάχης του Ελ Αλαμέιν και η Γερμανική

Υποχώρηση – Η Συμμετοχή της Ι Ελληνικής Ταξιαρχίας στην
Καταδίωξη του Εχθρού (Σχεδιαγράμματα 6, 7, 8).
Η εξέλιξη των επιχειρήσεων στο Βόρειο Τομέα του μετώπου είχε

άμεση επίδραση και στις επιχειρήσεις του Νότιου Τομέα. Οι
πρώτες ενδείξεις για την υποχώρηση του εχθρού εμφανίσθηκαν
και στον τομέα αυτόν από το πρωί της 3ης Νοεμβρίου.
Στο μεταξύ, από την 1η του μηνός τα τάγματα της Ελληνικής

Ταξιαρχίας είχαν πάρει εντολή, σε περίπτωση υποχωρήσεως του
εχθρού να έχουν ετοιμότητα εκπομπής περιπόλων για την τήρηση
επαφής μαζί του[117] [118] . Με διαταγή της Ταξιαρχίας
καθορίσθηκαν η σύνθεση και η αποστολή των περιπόλων αυτών.
Κάθε περίπολος αποτελούνταν από δύο αξιωματικούς και
δεκαπέντε οπλίτες και ήταν εξοπλισμένη με τρία οπλοπολυβόλα,
τρεις αντιαρματικούς εκτοξευτές, χειροβομβίδες, έναν όλμο και
έναν ασύρματο. Επίσης διέθετε ομάδα τεθωρακισμένων
οχημάτων, κινητό παρατηρητήριο Πυροβολικού και τμήμα
Μηχανικού (ένας αξιωματικός και έξι οπλίτες) για τη διάνοιξη
διαδρόμων στα ναρκοπέδια και στα συρματοπλέγματα. Στο
μεταξύ, από τις 2 Νοεμβρίου, αντικαταστάθηκε η προς τα βόρεια
γειτονική 7η Ινδική Ταξιαρχία από την 69η Βρετανική. Μετά απ’
αυτό, το 3ο Τάγμα διατάχθηκε να εξασφαλίσει το σύνδεσμο με
την 69η Βρετανική Ταξιαρχία .
Η πρώτη επίσημη πληροφορία για την έναρξη συμπτύξεως του

εχθρού στον τομέα της Ι Ελληνικής Ταξιαρχίας δόθηκε
τηλεφωνικά στις 1110 της 3ης Νοεμβρίου από την 50ή Μεραρχία, η
οποία ταυτόχρονα διέταξε και την εκπομπή των περιπόλων, που
στάλθηκαν στις 1300 της ίδιας ημέρας.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, με νεότερη διαταγή της 50ής

Μεραρχίας, η Ταξιαρχία πληροφορήθηκε ότι η σύμπτυξη του
εχθρού συνεχιζόταν και ταυτόχρονα διατάχθηκε να προωθήσει
ένα λόχο επί αυτοκινήτων από κάθε τάγμα για την καταδίωξη
του εχθρού. Οι λόχοι μέχρι το βράδυ έπρεπε να είχαν
εγκατασταθεί σε βάθος τεσσάρων μέχρι πέντε χιλιομέτρων από
τις ελληνικές θέσεις. Μετά από σχετική διαταγή της Ταξιαρχίας,
κινήθηκαν στις 1830 ένας λόχος από κάθε τάγμα με διμοιρία
τεθωρακισμένων οχημάτων Καριέρας και με την υποστήριξη μιας
πυροβολαρχίας για κάθε λόχο[119] [120] . Ταυτόχρονα, οι

υπόλοιπες μονάδες διατάχθηκαν να είναι ετοιμοκίνητες υπό
προειδοποίηση μιας ώρας[121]. Μέχρι τις 2100 της 3ης Νοεμβρίου,
οι περίπολοι που είχαν συγκροτηθεί, είχαν λάβει την επαφή με
τον εχθρό την οποία και τήρησαν όλη τη νύχτα. Κατά την
ενέργειά τους αυτή είχαν απώλειες 1 οπλίτη νεκρό και 1
αξιωματικό και 2 οπλίτες τραυματίες. Επίσης, οι λόχοι των
ταγμάτων που κινήθηκαν το απόγευμα, είχαν εγκατασταθεί
μέχρι τις 2100 στις προβλεπόμενες θέσεις, προς την κατεύθυνση
του υψώματος Κατάρα Μποξ, όπου παρέμειναν όλη τη νύχτα. την
ίδια νύχτα, τα προωθημένα ελληνικά τμήματα άρχισαν να
εργάζονται μαζί με τμήματα της 50ής Μεραρχίας, για τη διάνοιξη
διαδρόμου μέσα από το λαβύρινθο των εχθρικών
ναρκοπεδίων[122] .
Η προώθηση των τμημάτων της Ελληνικής Ταξιαρχίας και η

τήρηση της επαφής με τον εχθρό εξακολούθησαν και στις 4
Νοεμβρίου, σε συντονισμό με τη 2η Γαλλική Ταξιαρχία που
ενεργούσε αριστερά και την 69η Βρετανική Ταξιαρχία στα δεξιά.
Η υποχώρηση του εχθρού συνεχίσθηκε υπό την κάλυψη ισχυρών
οπισθοφυλακών και πυροβολικού. Ειδικότερα, το ισχυρά
οργανωμένο ύψωμα Κατάρα Μποξ κατεχόταν ακόμη από τον
εχθρό, ο οποίος επιζητούσε να διευκολύνει τη σύμπτυξη των
δυνάμεών του, που βρίσκονταν στα νοτιοανατολικά της
τοποθεσίας αυτής.
Στις 1100 της 4ης του μηνός, ο Διοικητής της 50ής Μεραρχίας
έφθασε στο Σταθμό Διοικήσεως της Ταξιαρχίας και έκανε
γνωστό, ότι από αεροπορικές αναγνωρίσεις είχε διαπιστωθεί η
έναρξη υποχωρήσεως του εχθρού προς τα δυτικά και νοτιοδυτικά.
Στη συνέχεια διέταξε να κινηθεί η μισή δύναμη της Ταξιαρχίας
για την απώθηση των οπισθοφυλακών του εχθρού και την
καταδίωξή του. Ως αντικειμενικός σκοπός της Ταξιαρχίας
καθορίσθηκε η περιοχή του υψοδείκτη 103.
Μετά απ’ αυτά, η Ταξιαρχία συγκρότησε απόσπασμα από το 3ο

Τάγμα Πεζικού, την III Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού, διμοιρία
Πολυβόλων, ουλαμό Τεθωρακισμένων, διμοιρία Μηχανικού και
αντιαρματική πυροβολαρχία, με αποστολή την ταχεία ενέργεια
για την κατάληψη του υψοδείκτη 103. Ακόμη, με άλλη διαταγή
της η Ταξιαρχία συγκρότησε δεύτερο απόσπασμα από το 2ο
Τάγμα Πεζικού (μείον δύο λόχοι), διμοιρία Μηχανικού, με
υποστήριξη Μοίρας του I Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού, το
οποίο θα κινούνταν και θα κάλυπτε το αριστερό του 3ου
Τάγματος[123] [124] .
Ταυτόχρονα συνεχίσθηκε η κίνηση των προωθημένων λόχων των

ταγμάτων της Ταξιαρχίας προς τα δυτικά, υπό τα ασθενή πυρά
του εχθρού από την περιοχή του υψώματος Κατάρα Μποξ. Στη
διάρκεια της ενέργειας αυτής, ο λόχος του 1ου Τάγματος είχε
απώλειες 1 νεκρό και 2 τραυματίες οπλίτες.
Στις 1330 της ίδιας ημέρας, το Απόσπασμα του 3ου Τάγματος

άρχισε να κινείται προς τα δυτικά. Στις 1713 είχε πλησιάσει σε
απόσταση πέντε χιλιομέτρων βορειοανατολικά του υψοδείκτη 103,
που ήταν ο αντικειμενικός του σκοπός και συνδέθηκε με τμήματα

της 69ης Βρετανικής Ταξιαρχίας, η οποία ενεργούσε από τα δεξιά
του.
Στο μεταξύ ο Διοικητής της Ελληνικής Ταξιαρχίας, που

παρακολουθούσε την προώθηση του Αποσπάσματος, μόλις
αντιλήφθηκε από τη θέση του κίνηση εχθρικών φαλάγγων από
την περιοχή Κατάρα Μποξ προς τα δυτικά, διέταξε, ένεκα
αδυναμίας ταχείας κινήσεως του 3ου Τάγματος, την εσπευσμένη
συγκρότηση και αποστολή ταχυκίνητου τμήματος που
αποτελούνταν από μία πυροβολαρχία Πεδινού Πυροβολικού, μία
εποχούμενη διμοιρία Μηχανικού και αριθμό τεθωρακισμένων
οχημάτων Κάρριερς. Το ταχυκίνητο αυτό τμήμα εκτόξευσε
αιφνιδιαστικά πυρά, κυρίως πυροβολικού, στις φάλαγγες του
εχθρού που υποχωρούσαν και τις διασκόρπισε. Στη διάρκεια της
ενέργειας αυτής, το τμήμα είχε απώλειες 5 οπλίτες νεκρούς και 15
τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο Διοικητής της III Μοίρας
Πεδινού Πυροβολικού, Ταγματάρχης Πυροβολικού
Διαμαντόπουλος Γεώργιος.
Παράλληλα, μέχρι τις βραδινές ώρες, είχε προωθηθεί και το

Απόσπασμα του 2ου Τάγματος, το οποίο συνδέθηκε με το
αντίστοιχο του 3ου Τάγματος(1) .
Το πρωί της 5ης Νοεμβρίου, όλα τα προωθημένα τμήματα της

Ταξιαρχίας διαπίστωσαν ότι ο απέναντί τους εχθρός είχε
υποχωρήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μετά απ’ αυτό
προέβησαν στην αποκοπή και αιχμαλωσία συνολικά 314 Ιταλών .
Όταν στις 0830 ο Διοικητής της Ταξιαρχίας που βρισκόταν στο

ύψωμα 103, έλαβε διαταγή της 50ής Μεραρχίας να στραφεί προς
τα νότια και να αποκλείσει από τα βόρεια τις εχθρικές δυνάμεις
στην περιοχή Κατάρα Μποξ, ανέφερε ότι αυτή είχε στο μεταξύ
εκκενωθεί και ότι αιχμαλωτίσθηκαν αρκετοί Ιταλοί. Στη
συνέχεια, ο Διοικητής της Μεραρχίας διέταξε το Απόσπασμα του
3ου Τάγματος να στραφεί νότια από τον υψοδείκτη 103 για την
καταδίωξη του εχθρού. Λίγο αργότερα, σε νέα επικοινωνία του,
γνωστοποίησε ότι η εχθρική σύμπτυξη γινόταν μεταξύ Κατάρα
Μποξ και Καλάχ. Αμέσως, το 1ο Τάγμα (μείον λόχος) διατάχθηκε
να κινηθεί προς την κατεύθυνση αυτή, για να αποκόψει τον
εχθρό· με νεότερη διαταγή όμως η κίνηση αυτή ακυρώθηκε και
ορίσθηκε ως χώρος συγκεντρώσεως του τάγματος η περιοχή
ανατολικά του υψοδείκτη 103.
Μέχρι τις βραδινές ώρες της ίδιας ημέρας και οι άλλες σε

διασπορά μονάδες της Ταξιαρχίας, μετά από σχετική διαταγή,
συγκεντρώθηκαν στην περιοχή του υψοδείκτη 103 και ανατολικά,
όπου και διανυκτέρευσαν. Στις αρχικές θέσεις της Ταξιαρχίας
εξακολούθησαν να παραμένουν τα Β’ κλιμάκιά της, η πεζοπόρος
Τεθωρακισμένη Ίλη και από ένας λόχος των 1ου και 3ου
Ταγμάτων[125] .
Οι επιχειρήσεις που έγιναν στο μεταξύ στο Βόρειο Τομέα κατά τη

διάρκεια της 4ης Νοεμβρίου (στην περιοχή της πολίχνης Γκαζάλ)
είχαν σημειώσει το τέλος της μάχης του Ελ Αλαμέιν και την
πλήρη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων. Η ραγδαία γερμανική
υποχώρηση που επακολούθησε, είχε σοβαρότατες επιπτώσεις για

τις ιταλικές μονάδες, από τις οποίες, στο μεταξύ, είχαν αφαιρεθεί
τα αυτοκίνητα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να
αποσυντεθούν τα X και ΧΧΙ Ιταλικά Σώματα Στρατού και να
αιχμαλωτισθούν οι περισσότεροι άνδρες τους. Οι Τεθωρακισμένες
Μεραρχίες Αριέτε και Λιτόριο διαλύθηκαν εντελώς. Τα δύο τρίτα
περίπου των δυνάμεων του Άξονα που βρέθηκαν αντιμέτωπες με
την 8η Βρετανική Στρατιά καταστράφηκαν.
Οι συνολικές απώλειες των στρατευμάτων του Άξονα

υπολογίσθηκαν σε νεκρούς και τραυματίες, 30.000 αιχμαλώτους,
από τους οποίους οι ήταν Γερμανοί, 450 άρματα μάχης, 1.000
πυροβόλα, μεγάλες ποσότητες παντοειδούς υλικού, πυρομαχικών
και τροφίμων.
Από πλευράς των Συμμάχων, οι απώλειες ανήλθαν σε 13.000

νεκρούς, τραυματίες και εξαφανισθέντες, 500 άρματα και 100
πυροβόλα(1) . Οι απώλειες της I Ελληνικής Ταξιαρχίας στην
εκατόμβη αυτή των θυσιών ήταν 3 αξιωματικοί και 57 οπλίτες
νεκροί και 24 αξιωματικοί και 160 οπλίτες τραυματίες[126] [127] .
Η συστηματική καταδίωξη του εχθρού που υποχωρούσε, άρχισε

στις 5 Νοεμβρίου 1942. την αποστολή αυτή στο Βόρειο Τομέα του
μετώπου ανέλαβε το 10ο Σώμα Στρατού. την ίδια ημέρα
καταλήφθηκε η Ελ Ντάμπα, ενώ μέχρι το βράδυ της 6ης του ίδιου
μηνός είχε απελευθερωθεί η παραλιακή οδός, σε απόσταση
σαράντα οκτώ περίπου χιλιομέτρων ανατολικά της Μάρσα
Ματρούχ. Μετά από μια διήμερη ανάπαυλα, ένεκα των δυσμενών
καιρικών συνθηκών, η καταδίωξη συνεχίσθηκε. Στις 8 Νοεμβρίου
καταλήφθηκαν διαδοχικά το Σολούμ και η Μπάρντια, στις 20 και
22 η Βεγγάζη και η Αγκεντάμπια αντίστοιχα, ενώ μέχρι τις 25 του
μηνός τα υπολείμματα της Γερμανοίταλικής Στρατιάς είχαν
υποχωρήσει μέχρι το ύψος της Ελ Αγκειλα. Εκεί ανέκοψαν την
υποχώρησή τους και άρχισαν να προπαρασκευάζονται για την
προβολή αντιστάσεως[128] .
Παράλληλα, στο Νότιο Τομέα του μετώπου, οι μονάδες του 13ου

Σώματος Στρατού ανέλαβαν, ταυτόχρονα και αυτές, την
καταδίωξη του εχθρού. Στα πλαίσια της αποστολής αυτής, στις 6
Νοεμβρίου, η I Ελληνική Ταξιαρχία, μετά από σχετική διαταγή
της 50ής Μεραρχίας, συγκρότησε ταχυκίνητο Απόσπασμα για την
καταδίωξη του εχθρού στον τομέα της. Το υπόλοιπο της
Ταξιαρχίας συγκεντρώθηκε και παρέμεινε, όπως προβλεπόταν
από την ίδια διαταγή, στις κατεχόμενες θέσεις στην περιοχή του
υψώματος 103, για την εκκαθάριση της ευρύτερης περιοχής και
την περισυλλογή των λαφύρων.
Το ταχυκίνητο Απόσπασμα, με επικεφαλής το Λοχαγό Πεζικού

Σκιαδόπουλο Περικλή, αποτελέσθηκε από μία πυροβολαρχία
Πεδινού Πυροβολικού, διμοιρία Πεζικού του 3ου Τάγματος, ομάδα
Μηχανικού, όλα τα τεθωρακισμένα οχήματα Κάρριερς της
Ταξιαρχίας και πέντε τεθωρακισμένα αυτοκίνητα. Σύμφωνα με
την αποστολή ταχείας προελάσεως προς τα δυτικά, το τμήμα
άρχισε την κίνησή του στις 1130 της 6ης Νοεμβρίου και μέχρι το
βράδυ της ίδιας ημέρας προωθήθηκε σε βάθος περίπου τριάντα

χιλιομέτρων. την επόμενη ημέρα προέλασε άλλα τριάντα
χιλιόμετρα και συνδέθηκε με τη φάλαγγα της 69ης
Βρετανικής Ταξιαρχίας που ενεργούσε από τα βόρεια. Η έλλειψη

όμως αποθεμάτων βενζίνης ανάγκασε το Απόσπασμα να
διακόψει την προέλασή του και να επιστρέψει, στις 9 του μηνός,
στην περιοχή της Ταξιαρχίας(1) .
Στη διάρκεια της ίδιας ημέρας, 9ης Νοεμβρίου, συγκροτήθηκε

άλλο τμήμα, από διμοιρία Πεζικού του 1ου Τάγματος, 2 Κάρριερς
από κάθε τάγμα, 2 τεθωρακισμένα αυτοκίνητα από το 3ο Τάγμα
και ασύρματο, υπό το Λοχαγό Πεζικού Λαναρά Αθανάσιο, με
αποστολή να κινηθεί προς τα δυτικά για την περισυλλογή
αιχμαλώτων και υλικών. Το τμήμα αυτό, σε στενή συνεργασία με
τμήματα της 69ης Βρετανικής Ταξιαρχίας που ενεργούσαν στα
δεξιά του, προέλασε σε βάθος εκατό χιλιομέτρων περίπου, μέχρι
την ατραπό Μάρσα Ματρούχ-Όαση Σίβας και συνέβαλε στην
αιχμαλωσία των χιλιάδων εγκαταλειμμένων Ιταλών του Νότιου
Τομέα. Το βράδυ της 13ης Νοεμβρίου, το τμήμα επέστρεψε στην
περιοχή της Ταξιαρχίας.
Στο μεταξύ, μέχρι τις 13 Νοεμβρίου, το υπόλοιπο της Ταξιαρχίας

ασχολήθηκε με την περισυλλογή των υλικών που εγκατέλειψε ο
εχθρός στο πεδίο της μάχης, κατά την υποχώρησή του[129] [130] .
Ανασυγκρότηση και Κίνηση της Ι Ελληνικής Ταξιαρχίας προς

Αγκεντάμπια (Σχεδιάγραμμα 1, 8)
Η Ι Ελληνική Ταξιαρχία παρέμεινε συγκεντρωμένη στην περιοχή

του υψοδείκτη 103, μέχρι το πρωί της 15ης Νοεμβρίου. Από το
μεσημέρι της προηγούμενης ημέρας είχε λάβει διαταγή με την
οποία υπαγόταν και πάλι υπό την 44η Μεραρχία και οριζόταν να
μετασταθμεύσει και να συγκεντρωθεί στην περιοχή Κουίσάν,
νότια του Ελ Αλαμέιν[131] .
Η κίνηση άρχισε το πρωί της 15ης Νοεμβρίου και περατώθηκε την

επόμενη ημέρα. Στο μεταξύ, από τις 11 του μηνός είχε
μετασταθμεύσει, μετά από σχετική διαταγή, ο Λόχος Ενισχύσεων
του 2ου Τάγματος από την περιοχή Αμίριας στην Ελ Ντάμπα, για
την ασφάλεια της σιδηροδρομικής γραμμής[132] .
Η Ταξιαρχία παρέμεινε στη νέα περιοχή συγκεντρώσεως για

ανάπαυση, ανασυγκρότηση, συμπλήρωση των ελλείψεών της,
ανεφοδιασμό και εκπαίδευση μέχρι τις 28 Νοεμβρίου. Στο
διάστημα αυτό δέχθηκε την επίσκεψη πολλών προσωπικοτήτων,
όπως επίσης και πολλά συγχαρητήρια τηλεγραφήματα για την
επιτυχή συμμετοχή της στις επιχειρήσεις. Στα συγχαρητήρια
τηλεγραφήματα αξίζει να μνημονευθούν αυτά της Συμμαχικής
Στρατιωτικής Ηγεσίας (Αρχιστρατήγου Μέσης Ανατολής,
Διοικητών των 8ης Βρετανικής Στρατιάς, 13ου
Σώματος Στρατού και 50ής Μεραρχίας), που εκφράζονται με τα

πιο κολακευτικά λόγια για το λαμπρό ρόλο που έπαιξε η Ελληνική
Ταξιαρχία κατά τη διάρκεια της μάχης του Ελ Αλαμέιν(1) .
Στις 25 Νοεμβρίου, η Ταξιαρχία διατάχθηκε από το 13ο Σώμα

Στρατού να μετακινηθεί (στις 28 του μηνός) προς τα δυτικά, σε
νέους χώρους σταθμεύσεως, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί πάλι
στις επιχειρήσεις. Με νεότερη διαταγή της 44ης Μεραρχίας η
μετακίνηση αναβλήθηκε για τις 29 Νοεμβρίου[133] [134] . Τέλος,
άλλες διαταγές καθόριζαν την υπαγωγή της Ταξιαρχίας στην 8η
Στρατιά, την ενίσχυσή της με αυτοκίνητα και την κίνησή της
οδικώς σε δύο συγκροτήματα μέχρι το Ελ Αλαμέιν και από εκεί
πάλι οδικώς προς Μάρσα Ματρούχ και δυτικότερα. Μόνο ένα
μικρό μέρος της δυνάμεώς της και του υλικού θα μεταφέρονταν
σιδηροδρομικώς[135].
Το πρώτο Συγκρότημα της Ταξιαρχίας υπό το Διοικητή της

Ταξιαρχίας αποτελέσθηκε από τα 1ο και 2ο Τάγματα Πεζικού, την
Ίλη Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων, λόχο του Χειρουργείου
Εκστρατείας, τμήμα του Λόχου Μεταφορών, το Στρατηγείο της
Ταξιαρχίας, το Στρατονομικό Απόσπασμα, την Ομάδα
Ασφαλείας, το Απόσπασμα Διαβιβάσεων και το Συνεργείο τύπου
Α.
Το δεύτερο Συγκρότημα υπό το Διοικητή του 3ου Τάγματος

αποτελέσθηκε από το 3ο Τάγμα Πεζικού, το I Σύνταγμα Πεδινού
Πυροβολικού, το Λόχο Πολυβόλων και το Λόχο Εφορείας. Ο
Λόχος Μηχανικού ορίσθηκε να ενταχθεί, κατά την κίνηση, στο
Λόχο Πολυβόλων, στον οποίο διέθεσε και μέρος των αυτοκινήτων
του. Επίσης, μια ακόμη φάλαγγα, που θα συγκροτούσαν τα
τμήματα και οι μονάδες της Ταξιαρχίας που παρέμειναν στην
περιοχή της Αμίριας, θα συντόνιζε την κίνησή της κατά τέτοιο
τρόπο, ώστε να ενταχθεί έγκαιρα στο δεύτερο Συγκρότημα και θα
λάμβανε θέση πριν από τους Λόχους Πολυβόλων και Εφορείας.
Τέλος, με συμπληρωματικές διαταγές καθορίσθηκε, ότι τα

Κάρριερς όλων των μονάδων θα κινούνταν χωριστά σε ενιαία
φάλαγγα[136] .
Η κίνηση του πρώτου Συγκροτήματος της Ταξιαρχίας άρχισε στις

1100 της 29ης Νοεμβρίου και την ίδια ημέρα αυτό έφθασε στο
σιδηροδρομικό σταθμό του Ελ Αλαμέιν, όπου και διανυκτέρευσε.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, τα υλικά του Συγκροτήματος και
μικρή δύναμη τμημάτων φορτώθηκαν και προωθήθηκαν
σιδηροδρομικώς από το Ελ Αλαμέιν στη Μάρσα Ματρούχ.
Από το πρωί της επόμενης ημέρας, το Συγκρότημα κινήθηκε

οδικώς από την παραλιακή οδό και μέχρι τις 1700 είχε φθάσει για
διανυκτέρευση δέκα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μάρσα Ματρούχ.
την επομένη, 1η Δεκεμβρίου, η κίνηση συνεχίσθηκε διά της αμάξι
της οδού, από Μάρσα Ματρούχ προς τα δυτικά, μέχρι το Μπιρ Ελ
Χουκούμα, τριάντα πέντε χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μάρσα
Ματρούχ. Από εκεί το Συγκρότημα, δια μέσου της ερήμου, έφθασε
και στάθμευσε για διανυκτέρευση στην περιοχή των τοποθεσιών
Πικαντίλυ και Σοφάρι, περίπου τριάντα οκτώ χιλιόμετρα νότια
του Σίντι Μπαράνι. Στις 2 Δεκεμβρίου, οι μονάδες του
Συγκροτήματος έφθασαν βορειοδυτικά του Καπούτσο, περίπου

είκοσι χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μπάρντια, όπου και
στάθμευσαν, με πρόβλεψη να παραμείνουν για ένα τριήμερο. Το
δεύτερο Συγκρότημα και η φάλαγγα των Κάρριερς άρχισαν την
κίνησή τους μια ημέρα αργότερα, στις 0830 της 30ής Νοεμβρίου
και έφθασαν στο Ελ Αλαμέιν για διανυκτέρευση. Εκεί παρέμειναν
και την επόμενη ημέρα, ενώ στις 2 Δεκεμβρίου συνέχισαν την
κίνησή τους και οδικώς έφθασαν στη Μάρσα Ματρούχ. Στις 2
Δεκεμβρίου επίσης, κινήθηκε οδικώς και η φάλαγγα της Αμίριας,
η οποία, αφού παρέλαβε κατά τη διέλευσή της από το Ελ Αλαμέιν
το Λόχο Πολυβόλων και το Λόχο Εφορείας, έφθασε το βράδυ στη
Μάρσα Ματρούχ και συνενώθηκε με το δεύτερο Συγκρότημα.
Στις 3 Δεκεμβρίου, οι μονάδες κινήθηκαν στο ίδιο δρομολόγιο που
είχε ακολουθήσει το πρώτο Συγκρότημα και την επομένη
έφθασαν κατά σειρά στην περιοχή του Καπούτσο, όπου
συναντήθηκαν με το υπόλοιπο της Ταξιαρχίας.
Τα τμήματα και τα υλικά της Ταξιαρχίας που μεταφέρθηκαν με

σιδηροδρομικούς συρμούς από το Ελ Αλαμέιν στη Μάρσα
Ματρούχ, προωθήθηκαν διαδοχικά με οχήματα της 2ης
Νεοζηλανδικής Μεραρχίας μέχρι το χώρο σταθμεύσεως της
Ταξιαρχίας στην περιοχή του Καπούτσο(1) .
Από τις 3 Δεκεμβρίου και ενώ οι μονάδες της Ταξιαρχίας

συνέχιζαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή του Καπούτσο, η
Ταξιαρχία τέθηκε υπό τις διαταγές της 2ης Νεοζηλανδικής
Μεραρχίας, προκειμένου από το πρωί της 6ης του μηνός να
συνεχίσει την κίνησή της προς την Αγκεντάμπια[137] [138] . Οι
Λόχοι Ενισχύσεων των ταγμάτων, το μη απαραίτητο προσωπικό
της Αντιαρματικής Μοίρας, η Αποθήκη Μηχανικού με τα βαρέα
υλικά της, οι πλεονάζοντες άνδρες της Ίλης Τεθωρακισμένων
Αυτοκινήτων, ο Λόχος Μεταφορών, εκτός από το προωθημένο
τμήμα του, το Χειρουργείο Εκστρατείας μείον οι δύο προωθημένοι
Σταθμοί Επιδέσεως, τμήμα του Λόχου Εφορείας και τα Β
’κλιμάκια του Στρατηγείου της Ταξιαρχίας θα παρέμεναν στην
Μπάρντια[139] .
Για την κίνηση της Ταξιαρχίας διατέθηκαν από τις βρετανικές

Αρχές διακόσια πενήντα αυτοκίνητα και ένας βρετανικός λόχος
Μεταφορών, που θα ακολουθούσε την Ταξιαρχία μέχρι την
Αγκεντάμπια και θα εξυπηρετούσε τον ανεφοδιασμό της. Όμως, η
καθυστερημένη άφιξη των αυτοκινήτων στο χώρο σταθμεύσεως
της Ταξιαρχίας είχε ως συνέπεια την αναβολή της αναχωρήσεως,
κατά μία ημέρα. Επίσης, το γεγονός ότι δεκατέσσερα αυτοκίνητα
δεν έφθασαν καθόλου, ενώ είκοσι άλλα παρουσίασαν κατά την
άφιξή τους σημαντικές βλάβες, ανάγκασε την Ταξιαρχία να
αποφασίσει την προσωρινή αναβολή της μετακινήσεως μέρους
του 3ου Τάγματος και μέρους του Χειρουργείου της(1) .
Από τις 0600 της 7ης Δεκεμβρίου, η Ταξιαρχία αναχώρησε σε

τριπλές φάλαγγες, με πρόβλεψη οι ημερήσιοι σταθμοί πορείας να
γίνουν διαδοχικά στις περιοχές Ελ Άντεμ, έλη Μουντ, νότια Ελ
Σαρεγάτ, Βου Σκιαλντούμπα, Αγκεντάμπια. Ατυχώς, λόγω των
βροχών που είχαν προηγηθεί, καθηλώθηκαν γύρω στις 1100 σε
λασπώδες έδαφος οι κεφαλές των φαλάγγων του 2ου Τάγματος,
του Στρατηγείου και του 1ου Τάγματος, με αποτέλεσμα να είναι

αδύνατη η προώθησή τους. Αντίθετα, η μονή φάλαγγα της
Στρατονομίας και η τριπλή της ’Ίλης Τεθωρακισμένων
Αυτοκινήτων, ύστερα από μεγάλες προσπάθειες, κατόρθωσαν
μετά πάροδο ωρών να αποκολληθούν από τη λασπώδη περιοχή
και να συνεχίσουν την κίνησή τους.
Μετά την εξέλιξη αυτή και προκειμένου να αποφευχθεί η

παραμονή των αυτοκινήτων στα τέλματα, ο Διοικητής της
Ταξιαρχίας διέταξε τις υπόλοιπες φάλαγγες να επιστρέψουν και
να σταθμεύσουν δυτικά του σιδηροδρομικού σταθμού της
Μπάρντια. Η κίνηση θα συνεχιζόταν την επόμενη ημέρα από την
αμαξιτή οδό μέχρι το Ελ ’Αντεμ, κατόπιν εγκρίσεως και της 8ης
Στρατιάς. Στο μεταξύ, λόγω των συνθηκών κινήσεως και της
κακής γενικά καταστάσεως των αυτοκινήτων που είχαν διατεθεί
στην Ταξιαρχία, πολλά ακινητοποιήθηκαν από σημαντικές
βλάβες, με συνέπεια τη νέα μείωση της μεταφορικής ικανότητας
της Ταξιαρχίας(2) .
Από τις 0600 της επομένης, 8ης Δεκεμβρίου, η Ταξιαρχία συνέχισε

την κίνησή της από την αμαξιτή παραλιακή οδό. Τα τμήματα του
3ου Τάγματος και του Χειρουργείου Εκστρατείας, αφού τους
διατέθηκαν αυτοκίνητα, ακολούθησαν και αυτά την κίνηση της
Ταξιαρχίας. Από το 30ό χιλιόμετρο της οδού νοτιοανατολικά του
Τομπρούκ, οι φάλαγγες εγκατέλειψαν την αμαξιτή οδό και με
άλλη διαδρομή δια μέσου της ερήμου, έφθασαν στην περιοχή Ελ
’Αντεμ, πρώτο σταθμό της πορείας, όπου παρέμειναν για
διανυκτέρευση. Οι φάλαγγες της Στρατονομίας και της ’Ίλης
Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων, που την προηγουμένη είχαν
υπερβεί τη λασπώδη περιοχή, συνενώθηκαν με την Ταξιαρχία.
Στο μεταξύ, τα τμήματα της Ταξιαρχίας που παρέμειναν στην
Μπάρντια μεταφέρθηκαν σε απόσταση είκοσι χιλιομέτρων
ανατολικά του Τομπρούκ. Από τις 0645 της
9ηςΔεκεμβρίου, η Ταξιαρχία συνέχισε την κίνησή της για το
δεύτερο σταθμό της πορείας της, την περιοχή των ελών Μουντ,
όπου έφθασε γύρω στις 1700 της ίδιας ημέρας και στάθμευσε για
διανυκτέρευση(1) .
Ενωρίς το πρωί της 10ης Δεκεμβρίου, και ενώ τα τμήματα της

Ταξιαρχίας ετοιμάζονταν για μετακίνηση προς τον τρίτο σταθμό
της πορείας τους, δέχθηκαν την επίθεση εχθρικού
βομβαρδιστικού αεροπλάνου που πέρασε αιφνιδιαστικά πάνω από
την περιοχή. Ο απολογισμός της εχθρικής προσβολής υπήρξε
βαρύτατος. Οι βόμβες έπληξαν κυρίως άνδρες του I Συντάγματος

Πεδινού Πυροβολικού με αποτέλεσμα να φονευθούν 3
αξιωματικοί και 26 οπλίτες και να τραυματισθούν 2 αξιωματικοί
και 42 οπλίτες. Παρά το τραγικό συμβάν, η κίνηση της Ταξιαρχίας
άρχισε στις 0645 με την καθορισμένη σειρά των φαλάγγων. Τις
βραδινές ώρες έφθασε και στάθμευσε για διανυκτέρευση τριάντα
χιλιόμετρα ανατολικά του Ζι Μσους. Στο μεταξύ, οι σκληρές
συνθήκες κάτω από τις οποίες γινόταν η κίνηση της Ταξιαρχίας,
είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση του ηθικού του προσωπικού και
την εκδήλωση αρκετών κρουσμάτων λιποταξίας οπλιτών,
ιδιαίτερα του I Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού. Επίσης, το
πρωί της 11ης Δεκεμβρίου και ενώ η Ταξιαρχία ετοιμαζόταν να

κινηθεί πάλι, εκδηλώθηκε αντιπειθαρχικό κρούσμα ορισμένων
οπλιτών του 2ου Τάγματος. Επηρεασμένοι αυτοί από τα γεγονότα
των προηγούμενων ημερών, αρνήθηκαν να συνεχίσουν την
πορεία τους, ένεκα των κινδύνων και των ταλαιπωριών που
προέκυπταν συνεχώς. Το επεισόδιο αντιμετωπίσθηκε και η
Ταξιαρχία κινήθηκε απρόσκοπτα σε τριπλή φάλαγγα μέχρι τις
βραδινές ώρες, οπότε έφθασε και στάθμευσε στην περιοχή
Άντελατ[140] [141] . Τέλος, την επόμενη ημέρα, μετά από επίπονη
και πολύωρη πορεία μέσα στην έρημο, η Ταξιαρχία έφθασε στην
Αγκεντάμπια.
Σύμφωνα με σχετικές διαταγές που είχαν στο μεταξύ εκδοθεί, η

Ταξιαρχία θα υπαγόταν στην 7η Βρετανική Τεθωρακισμένη
Μεραρχία, προκειμένου να λάβει μέρος στην επίθεση που είχε
σχεδιασθεί για την απώθηση των Γερμανών από τη γραμμή Ελ
Αγκέιλα. Πριν όμως εκδηλωθεί ευρεία συμμαχική επίθεση, οι
Γερμανοί εγκατέλειψαν τη γραμμή Ελ Αγκέιλα και
συμπτύχθηκαν στη γραμμή Μπούερατ, ανατολικά της Τριπόλεως,
όπου υπολόγιζαν, αφού ενισχυθούν, να προβάλουν
αποτελεσματική άμυνα. Μετά από αυτή την εξέλιξη, η Ταξιαρχία
παρέμεινε στην Αγκεντάμπια, ως εφεδρεία του 30ού Σώματος
Στρατού[142] .
Στο διάστημα από 13 μέχρι 18 Δεκεμβρίου, η Ταξιαρχία παρέμεινε

στην περιοχή της Αγκεντάμπιας, όπου συγκεντρώθηκαν όλες οι
μονάδες και τα τμήματά της. Εκεί ασχολήθηκε με την
ανασυγκρότηση και τον ανεφοδιασμό της, καθώς και με
αποστολές που της ανέθετε το 30ό Σώμα Στρατού. Στα πλαίσια
των αποστολών αυτών προώθησε, στις 13 Δεκεμβρίου, το I
Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού στην περιοχή Μάρσα Μπρέγκα
και το έθεσε στη διάθεση του Διοικητή Πυροβολικού του 30ού
Σώματος Στρατού. Ακόμη, στις 16 Δεκεμβρίου προωθήθηκε ο
Λόχος Μηχανικού στην περιοχή Ελ Αγκέιλα, όπου του
ανατέθηκαν οι εργασίες διευθετήσεως οδών και άρσεως
ναρκοπεδίων. Τέλος, δύο λόχοι Πεζικού διατέθηκαν για τη
φρούρηση αιχμαλώτων και, σε καθημερινή βάση, τμήμα ογδόντα
ανδρών στέλνονταν για εργασίες στο Κέντρο Εφοδιασμού
Βεγγάζης. Στο μεταξύ, με άλλη διαταγή του 30ού Σώματος
Στρατού, η Ίλη Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων αναχώρησε από
τις 14 Δεκεμβρίου για το Δέλτα του Νείλου, προκειμένου να
αναδιοργανωθεί και εκπαιδευθεί ως I Επιλαρχία
Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων ) .
Η Αποχώρηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας από το Μέτωπο και

η Επιστροφή της στην Αίγυπτο (Σχεδιάγραμμα 1)
Η διαταγή για την αποχώρηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας από

την περιοχή των επιχειρήσεων και την επιστροφή της στην
Αίγυπτο εκδόθηκε από την 8η Βρετανική Στρατιά στις 18
Δεκεμβρίου. Η απόφαση αυτή έγινε γνωστή από νωρίτερα και
προκάλεσε ποικίλες αρνητικές αντιδράσεις, όπως τουλάχιστον
διαφαίνεται σε διαταγή που αναγκάσθηκε να εκδώσει ο Διοικητής
της Ταξιαρχίας προς τους διοικητές των μονάδων, για την

κατάλληλη διαφώτιση και ενημέρωση του προσωπικού τους[143]
[144] .
Οι λόγοι που οδήγησαν τον Αρχιστράτηγο των συμμαχικών

δυνάμεων της Μέσης Ανατολής στην απόφαση να διατάξει την
επιστροφή της Ελληνικής Ταξιαρχίας στην Αίγυπτο, δεν έχουν
διευκρινισθεί πλήρως, πιθανολογείται όμως ότι δεν ήταν μόνο
στρατηγικής αναδιατάξεως των δυνάμεών του. Τα σχέδια βέβαια
των Συμμάχων προέβλεπαν περιπτώσεις μελλοντικών
αποβάσεων σε διάφορα σημεία της Μεσογείου. Έτσι, η επιστροφή
της Ελληνικής Ταξιαρχίας στο Σουέζ θεωρήθηκε απαραίτητη,
προκειμένου να οργανωθεί και εκπαιδευθεί, ώστε να
χρησιμοποιηθεί αργότερα για απόβαση στη Νότια Ελλάδα ή στις
νήσους του Αιγαίου[145] .
Υπήρξε όμως και άλλος σοβαρός λόγος, ο οποίος συντέλεσε στη

λήψη της πιο πάνω αποφάσεως. Από τις αρχές Δεκεμβρίου, οι
Υπουργοί Εξωτερικών των τριών Μεγάλων Δυνάμεων (Βρετανίας,
ΗΠΑ και Ρωσίας) προέβησαν σε δηλώσεις συμπάθειας για την
τύχη του αλβανικού λαού, τον οποίο χαρακτήρισαν
190-196.αθώο θύμα της ιταλικής κατοχής. Επιπρόσθετα

ανακοίνωσαν την απόφαση των κυβερνήσεων τους να
εγγυηθούν, μετά τη λήξη του πολέμου, την ανεξαρτησία και
αυτοδιάθεση του αλβανικού λαού και την εδαφική ακεραιότητα
της Αλβανίας, σύμφωνα με τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη
του Ατλαντικού. Οι δηλώσεις αυτές, όπως ήταν φυσικό,
προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στις τάξεις της I Ελληνικής
Ταξιαρχίας, γιατί έθιγαν άμεσα τις δίκαιες και ιστορικά
κατοχυρωμένες εθνικές διεκδικήσεις μας στη Βόρεια Ήπειρο. Η
δικαιολογημένη αγανάκτηση και δυσαρέσκεια των ανδρών της
Ταξιαρχίας χαρακτηρίσθηκε από τους Βρετανούς ως ανάμιξη του
στρατού στην πολιτική, χαλάρωση της πειθαρχίας και μείωση της
μαχητικότητάς της σε βαθμό που να επιβάλλεται η απομάκρυνσή
της από το μέτωπο[146] .
Η κίνηση της επιστροφής άρχισε το πρωί της 19ης Δεκεμβρίου από

την οδό της ενδοχώρας, με πρώτο σταθμό πορείας τη Βεγγάζη. Το
I Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού και ο Λόχος Μηχανικού, που
είχαν διατεθεί στο 30ό Σώμα Στρατού, κινήθηκαν αργότερα, μετά
από δύο και δέκα ημέρες αντίστοιχα. Από τη Βεγγάζη η Ταξιαρχία
ακολούθησε την παραλιακή οδό προς Τόκρα-Μπάρτσι- Μαράουα-
Μαρτίνα-Μαρτούμπα-Τμίμι της περιοχής Τομπρούκ με σταθμούς
πορείας στις 20 Δεκεμβρίου το Μπάρτσι, στις 21 Δεκεμβρίου την
περιοχή Λαμλύντα, ανατολικά Κυρήνης, στις 22 το Μπαρτούμπα
και στις 23 την περιοχή ανατολικά της Γκαζάλα και σε απόσταση
δέκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Ελ Άντεμ. Εκεί έφθασε και
συνενώθηκε με την Ταξιαρχία και το I Σύνταγμα Πεδινού
Πυροβολικού.
Την επομένη, η Ταξιαρχία συγκεντρώθηκε νότια του Τομπρούκ,

όπου παρέμεινε μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου. την ημέρα αυτή την
επισκέφθηκαν για επιθεώρηση ο Διοικητής του 10ου Σώματος
Στρατού Αντιστράτηγος Brian Horrocks (Μπράιαν Χόροκς) και ο
Διοικητής της 50ής Μεραρχίας Υποστράτηγος Leslie Nicols (Λέσλι
Νίκολς). την ίδια ημέρα παραδόθηκαν στην 4η Ινδική Μεραρχία

τα αυτοκίνητα που είχαν διατεθεί για την κίνηση της Ταξιαρχίας
και τα οποία δεν ήταν πια αναγκαία. Παράλληλα, έφθασε στο
χώρο σταθμεύσεως της Ταξιαρχίας και ο Λόχος Μηχανικού, που
είχε διατεθεί για διάφορες εργασίες στην περιοχή Ελ Αγκέιλα. Ο
Λόχος, στη διάρκεια της εκεί αποστολής του, είχε από έκρηξη
νάρκης 2 νεκρούς και 8 τραυματίες οπλίτες.
Από τις 27 Δεκεμβρίου 1942 άρχισε η μεταφορά της Ταξιαρχίας

οδικώς και σιδηροδρομικώς προς την περιοχή Αμίριας. Οι
κινήσεις αυτές
ολοκληρώθηκαν στις 2 Ιανουαρίου 1943. Μέχρι τις 1700 της ίδιας

ημέρας, όλες οι μονάδες και υπηρεσίες της Ταξιαρχίας είχαν
συγκεντρωθεί στο Στρατόπεδο της Αμίριας. Σύμφωνα με
προφορικές διαταγές του ΓΣΌΜΑ, η Ταξιαρχία θα παρέμενε για
ανάπαυση στο στρατόπεδο αυτό μέχρι τις 20 του μηνός, οπότε θα
μεταφερόταν στο Σουέζ για εκπαίδευση στις συνδυασμένες
αποβατικές επιχειρήσεις.
Έτσι θεωρείται ότι έληξε η φάση των επιχειρήσεων της

Ταξιαρχίας, που χρονικά άρχισε στις 8 Σεπτεμβρίου 1942, αφότου
δηλαδή διατέθηκε στην 8η Βρετανική Στρατιά(1) . Οι συνολικές
απώλειες της I Ελληνικής Ταξιαρχίας σε όλη τη διάρκεια των
επιχειρήσεων, από την εγκατάστασή της στην πρώτη γραμμή του
μετώπου, τη μάχη του Ελ Αλαμέιν, την καταδίωξη του εχθρού,
την προώθησή της στο Ελ Αγκέιλα μέχρι την επιστροφή της στην
Αμίρια, ανήλθαν σε 6 αξιωματικούς και 83 οπλίτες νεκρούς και 26
αξιωματικούς και 202 οπλίτες τραυματίες(2) .
Ο αγώνας και οι θυσίες των γενναίων μαχητών της I Ελληνικής

Ταξιαρχίας αποτέλεσαν την αντάξια συνέχεια της ελληνικής
εποποιίας που πριν δύο χρόνια είχε αρχίσει στα χιονισμένα βουνά
της Ηπείρου και στα Οχυρά. Μέσα σε στενά χρονικά πλαίσια, η
αδάμαστη και αδούλωτη Ελληνική Ψυχή κατάφερε, παρά την
τριπλή Κατοχή της Ελλάδας και παρά τις δυσκολίες που
αντιμετώπιζε στις ξένες χώρες, να μεγαλουργήσει και πάλι στα
πεδία των μαχών. Οι Έλληνες αξιωματικοί και οπλίτες
πολέμησαν στη μακρινή και απέραντη Αφρικανική Έρημο, με τη
σταθερή θέληση να προσφέρουν τιμή και δόξα στην Ελλάδα και
να συμβάλουν στην απελευθέρωση της σκληρά δοκιμαζόμενης
πατρίδας.
Β' ΠΠ-Β. Αφρική,Β' ΠΠ-Βαλκάνια

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ 1941-1945 (ΕΛ
ΑΛΑΜΕΙΝ-ΡΙΜΙΝΙ-ΑΙΓΑΙΟ)
POWERED BY WORDPRESS.COM.

Β'- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ - Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Β'- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ - Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

6/5/22, 10:52 π.μ.

Β’- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ | Θεματα Στρατιωτικης Ιστοριας

Β’- Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΪΝ

Η Γενική Στρατιωτική Κατάσταση (Σχεδιαγράμματα 1,2)

Η Βόρεια Αφρική έχει μεγάλη στρατιωτική αξία, επειδή ελέγχει το

Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, από το Δεκέμβριο του 1940,

Οι γερμανοϊταλικές δυνάμεις, μετά από την αποστολή του

Η κατάσταση παρέμεινε στάσιμη μέχρι τις 18 Νοεμβρίου 1941,

Η ευνοϊκή αυτή εξέλιξη για τους Συμμάχους ανακόπηκε, γιατί οι

Η προσέγγιση των γερμανοϊταλικών στρατευμάτων στην

Ο κίνδυνος ολοκληρωτικής καταστροφής της 8ης Βρετανικής

Η Τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν και η Διάταξη των Αντιπάλων

Η απέραντη Δυτική Έρημος της Αιγύπτου είναι σε όλη σχεδόν την

Η κατάπτωση Κατάρα σχηματίζεται από τον πυθμένα

Από τα βόρεια αυτή περικλείεται από απόκρημνες όχθες, των

Ένεκα της εδαφολογικής αυτής διαμορφώσεως, της υπάρξεως

θάλασσα, στρατιωτικές δυνάμεις που θέλουν να προελάσουν από

Η τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν είχε οργανωθεί από το έτος 1941,

Η τοποθεσία του Ελ Αλαμέιν χωριζόταν εδαφικά σε δυο αμυντικά

Η βρετανική άμυνα βασιζόταν αρχικά σε τέσσερα καλά

Οι επιτυχίες όμως των Γερμανοίταλών κατά την προέλασή τους

Τελικά, η γραμμή άμυνας των Συμμάχων επεκτάθηκε στο δεξιό

Τον Αύγουστο του 1942, οι αντίπαλες δυνάμεις στην τοποθεσία

Στο διάστημα αυτό, οι δυνάμεις που ανήκαν στην 8η Βρετανική

Στο Βόρειο Τομέα του μετώπου, από τη θάλασσα μέχρι και

Απέναντι στις δυνάμεις αυτές των Συμμάχων, ο Άξονας διέθετε

Στο Βόρειο Τομέα του μετώπου το 21ο Σώμα Στρατού, με

Η Σταδιακή Προώθηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας προς τη Ζώνη

Η συμμετοχή των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης

Στρατιωτικής Ηγεσίας. Οι λόγοι αυτής της στρατηγικής ήταν

Στις αλλεπάλληλες και πιεστικές οχλήσεις της ελληνικής

Η μετακίνηση της Ταξιαρχίας, από το Στρατόπεδο Ρας

Η αποστολή που ανατέθηκε αρχικά στην Ταξιαρχία με διαταγή

Ταξιαρχίας, σύμφωνα με τις οδηγίες και τις προτεραιότητες που

Στις 21 Αυγούστου, η I Ελληνική Ταξιαρχία τέθηκε υπό την 50ή

Η Ταξιαρχία, στη συνέχεια, προχώρησε στην έκδοση των δικών

εκπαίδευση του προσωπικού. Για το σκοπό αυτόν έγιναν πολλές

Στο μεταξύ, η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έπαψε να πιέζει σε κάθε

προσπαθειών, ο Αντιπρόεδρος και Υπουργός Εθνικής Άμυνας

Κατά τον Αύγουστο, η κατάσταση στην πρώτη γραμμή του

Έτσι, τη νύχτα της 30ής Αυγούστου, εκδηλώθηκε αρχικά

Στις 2 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοίταλοί, αντιμετωπίζοντας

Έτσι, στις 3 Σεπτεμβρίου 1942, οι Γερμανοϊταλοί, ενώ πιέζονταν

Σε όλη τη διάρκεια της μάχης του Αλάμ Ελ Χάλφα, η I Ελληνική

Η I Ελληνική Ταξιαρχία στην Πρώτη Γραμμή του Μετώπου

Η απόφαση για την προώθηση της I Ελληνικής Ταξιαρχίας στην

κάθε τάγμα Πεζικού, οι πρώτες ενισχύσεις όλων των μονάδων, το

Το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου, η I Ελληνική Ταξιαρχία (εκτός από

Η Ταξιαρχία, κατά την κίνησή της, ακολούθησε δρομολόγιο προς

Η άφιξη των μονάδων της Ταξιαρχίας στους χώρους αυτούς δεν

Το πρωί της επόμενης ημέρας πραγματοποιήθηκε η αμυντική

περίκλειστη τοποθεσία της Μεραρχίας αυτής και σε επέκταση στο

Η I Ελληνική Ταξιαρχία αντικατέστησε την 5η Νεοζηλανδική

Από τη 0001 της 11ης Σεπτεμβρίου, η Ελληνική Ταξιαρχία

Το πρωί της ίδιας ημέρας, εχθρικά αεροπλάνα βομβάρδισαν και

Από το πρωί της επόμενης ημέρας 12 Σεπτεμβρίου έγιναν

Στις 13 Σεπτεμβρίου επισκέφθηκαν την Ταξιαρχία ο Αντιπρόεδρος

τοποθέτησε στο πλατύγυρο καπέλο του μαζί με τα εμβλήματα

Η επέκταση του μετώπου της Ταξιαρχίας, με το 2ο Τάγμα,

Τις πρωινές ώρες της ίδιας ημέρας, το I Σύνταγμα Πεδινού

ενάρξεως του πυρός από το ελληνικό Πυροβολικό κατά του

Η I Ελληνική Ταξιαρχία παρέμεινε στις θέσεις που είχε καταλάβει

Στο διάστημα αυτό δεν σημειώθηκε αξιόλογη εχθρική