Canlıların Temel Bileşikleri

 Canlılar elementlerden oluşmuştur.

 Yaklaşık %98 karbon ( C ), hidrojen ( H), oksijen (O), azot (N),

fosfor (P), kükürt (S) elementlerinden oluşmuştur.

 Elementler --- Bileşikler---- Organeller---Hücre ---Doku---

Organ---Sistem---Organizma
 İNORGANİK BİLEŞİKLER
Yapısında genellikle C (karbon) atomu bulunmaz.
Canlı vücudunda üretilemezler, dışarıdan hazır olarak
alınır.
Hücrenin yapısına katılabilirler.
Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler.
Enerji vermezler.
Metabolik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yıpranan
dokuların onarılmasında görev alırlar.
Su, inorganik asitler, inorganik bazlar, tuzlar ve
mineraller inorganik maddelere örnektir.
1.Su
Canlı vücudunun %70- 95’i sudan oluşur.
Pek çok canlı su içinde yaşar.
Bitkiler fotosentezde su kullanır.
Çok iyi bir çözücü olduğundan sindirim, taşıma (kan),
boşaltım olaylarında kullanılır.
Terleme ile vücut ısısının dengede tutulmasını sağlar.
Enzimlerin çalışması için su gereklidir.
Suyun Adhezyon ve Kohezyon Kuvveti

 Su moleküllerinin birbirine
bağlayan çok sayıda hidrojen bağı
vardır.

 Su moleküllerinin hidrojen bağı

sayesinde bir arada durmasını
sağlayan kuvvete KOHEZYON
KUVVETİ denir.

 Su ile farklı bir molekül arasındaki

 Bitkilerin kökleri
çekim kuvvetine ise ADHEZYON
ile aldıkları suyu denir.
metrelerce yukarı
taşıyabilmesi
suyun bu iki
özelliği ile
gerçekleşir.
 Yüzey Gerilimi

Su yüzey gerilimi oldukça yüksek olan bir sıvıdır.

Su yüzeyindeki moleküller alttan diğer su molekülleri ile bir
çekime sahipken üsten ise hava molekülleri ile bir çekime sahiptir.
Bu iki çekim kuvveti arasındaki fark suyun yüzeyinde ince bir film
tabakası oluşmasını sağlar.
Bu kuvvet eşitsizliği bir gerilim oluşturur.

Bu sayede bazı canlıların suyun yüzeyinde batmadan kalabilirler.

 Suyun Çözücü Özelliği

 Su iyi bir çözücüdür. Örneğin Su çözücü özelliği ile toprakta bulunan

minerallerin çözünmesini sağlar ve böylece bitkiler ihtiyaçları olan
mineralleri topraktan su ile birlikte alabilirler.

 Su, kanda madde taşınımı, metabolik atıkların uzaklaştırılması ve

besinlerin sindirimi gibi bir çok olaya yardımcı olur.
 Suyun Özgül Ağırlığı Yüksek Olması
 Suyun yüksek özgül ısıya sahip olması ve ısıyı
depolama özelliği, deniz ve okyanuslardaki
suyun yavaş yavaş ısınıp soğumasını sağlar. Su +4°C da en
Böylelikle canlıların olumsuz etkilenmesini yüksek özgül
önler. ağırlığa
 Buz aynı hacimdeki sıvı sudan daha az
sahiptir.
molekül içerir bu yüzden buzun yoğunluğu
suyun yoğunluğundan azdır. ( buzun
yoğunluğu: 0,5 g/cm3 / suyun yoğunluğu :1
g/cm3 )
 Bu yüzden suyun donmasıyla oluşan buz su
yüzeyinde kalarak daha alt tabakalardaki
suyun soğuk hava ile temasını önler, suda
yaşayan canlıların donmadan yaşamlarına
devam etmelerine olanak sağlar.
Suyun Buharlaşma Isısının Yüksek Olması

Su her Su, buharlaşma ısısının yüksek olması sebebiyle

sıcaklıkta etkili bir soğutma sağlar. Karada yaşayan bazı
buharlaşır! canlılar, artan vücut sıcaklığını terleme yoluyla
düşürür.

Terleme iyi bir

soğuma biçimidir!
 2. Asitler
Suda çözündüğünde hidrojen iyonu ( H⁺) veren bileşiklere
asit denir.
Bir çözeltinin ne kadar asidik olduğunu içerdiği ( H⁺) iyonu
derişimi belirler.
 3. Bazlar
Suda çözündüklerinde ortama hidroksit iyonu ( OH⁻) veren
bileşiklere baz denir.
Bir çözeltinin ne kadar bazik olduğu hidrojen derişimini ne oranda
azalttığı ile belirlenir.

Amonyak

Sodyum hidroksit Potasyum

(NAOH) hidroksit (KOH)
 pH
 Çözeltinin H⁺iyonu derişimini ölçmeye yarayan
cetveldir. Çözeltinin asitlik ve bazlık derecesi ile ilgili
bilgi verir.
 pH ölçeği 0-14 arasındaki değerleri içerir.

 pH > 7  BAZ
 pH < 7  ASİT
 pH = 7 NÖTR
BİYOLOJİK SİSTEMLERDEKİ BAZI pH değerleri

 Kan, lenf, doku sıvısı vs.. pH 6-8

 İnsan kanının optimum pH: 7,4’tür. Kanın

pH’nın 7’ye düşmesi veya 7,8’e çıkması
insan için hayati tehlike oluşturur.

 Mide sıvısı pH: 1,5

 İnce bağırsak pH: 8-9

 Tuzlar
Tuz: asit ve bazların nötralleşme tepkimesi ile birleşmesi sonucu
TUZ ve su oluşur.

 Hücre sitoplazmasında ve hücreler arası sıvılarda tuzların belirli

bir yoğunlukta bulunması metabolik açıdan oldukça önemlidir.
 İnsan vücudunun en çok ihtiyaç duyduğu ; kalsiyum, sodyum,
potasyum ve magnezyum tuzlarıdır.
 Mineraller
 Canlılar tarafından sentezlenemez.
 Vücuda asitler, bazlar, tuzlar yada besinler yoluyla alınır.
 Vücut yapısına katılır.
 Düzenleyicidir.
 Eksiklikleri veya fazlalıklarında metabolik faaliyetler aksar!
Magnezyum : insanda kemik ve dişlerin, bitkilerde klorofilin yapısına katılır.
Enzimlerin yardımcı kısmıdır.

Kalsiyum: kemik ve dişlerin yapısına katılır. Sinir ve kas fonksiyonları için

gereklidir. Kanın pıhtılaşmasında görev alır.
Eksikliği : kemiklerde yumuşama ve eğilme, fazlalığında böbrek taşı oluşumu

Demir: Alyuvarlarda bulunan hemoglobinin yapısına katılır. Demir

eksikliğinde anemi, tırnaklarda çökme, bitkilerde sararma görülür.

İyot: tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonunun yapısına katılır.

Eksikliğinde basit guatr hastalığı görülür. Çocukluk çağında az alındığında
büyüme ve zeka geriliği görülür.

Flor: diş sağlığının korunması için önemlidir. Eksikliğinde diş ve kemik gelişini
aksatırken, fazlalığında dişlerde kalıcı sararmaya neden olur.

Sodyum: asit-baz ve su dengesinin ayarlanmasında görev alır. Kas kasılması

ve sinir hücrelerinde uyartı iletimi için gereklidir.
Klor: mide özsuyunun oluşumunda , asit- baz dengesinin sağlanmasında,
hücre içi ve dışı su dengesinin ayarlanmasında görev alır.

Çinko: bazı enzimlerin yapısına katılır. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirir.

Eksikliğinde tırnaklarda beyaz lekeler, ciltte akne, saç dökülmesi ve
bağışıklıkta zayıflama görülür.

Fosfor: nükleik asitlerin, ATP ve hücre zarının yapısına katılır. Kemik ve diş
oluşumunda görev alır. Eksikliğinde kemik ve diş gelişiminde problemler olur,
fazlalığında kemiklerin kalsiyumun azalmasına neden olur.

Potasyum: kalp ritmini düzenler, asit-baz ve su dengesini ayarlar. Sinir

hücrelerinde uyartı iletimi için gereklidir. Eksikliğinde kaslarda kramp, kalp
ritminde bozukluk, yorgunluk ve halsizlik görülür.
Sağlıklı bir hayat için mineral
açısından zengin besinler
tüketilmelidir.

Not:
 Bitkiler tuz ve mineralleri topraktan
sudan çözünmüş halde kökleriyle alır.
 Hayvanlar ise tuz ve mineralleri su ve
besinlerden karşılar.