CANLILARIN ORTAK

ÖZELLİKLERİ
1. Hücresel yapı
2. Beslenme
3. Solunum
4. Boşaltım
5. Hareket
6. Uyarılara tepki
7. Metabolizma
8. Homeostazi
9. Uyum
10. Organizasyon
11. Üreme
12. Büyüme ve gelişme
 1. HÜCRESEL YAPI
• -Tüm canlılar hücre veya
hücrelerden oluşmuştur.

• Hücre: Canlının tüm özelliklerini taşıyan en

küçük yapı ve işlev birimidir.
Bazı canlılar sadece bir hücreden oluşur. Bunlara; "Bir hücreli
canlılar" denir.
Örnek: Öglena, Amip, Paramesyum vb.

Öglena(Euglena) *Amip
• -Bazı canlılar ise çok sayıda hücrenin belirli
bir organizasyon ile bir araya gelmesi
sonucu oluşmuştur.
• Bunlara da "Çok hücreli canlılar" denir.
• Örnek: İnsan, Hayvan, Bitki. Mantar vb.
Hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılır.

• Prokaryot hücre: Zarla çevrili çekirdek ve zarlı

organelleri bulunmayan hücrelerdir.
Organel olarak sadece RİBOZOM bulunur.
• Ribozom da zarsız bir organeldir.
• Ribozom bütün hücrelerde ortak olarak
bulunan tek organeldir.
• -Bakteriler ve arkebakteriler prokaryot hücre
yapısına sahip tek hücreli canlılardır.
• PROKARYOT hücreler
• Ökaryot hücre:
• Zarla çevrili çekirdek ve organelleri olan
hücrelerdir.
• Protistalar, mantar, bitki ve hayvanlar ökaryot
hücre yapısındadır.
PROKARYOT HÜCRELER ÖKARYOT HÜCRELER

ZARLA ÇEVRİLİ ÇEKİRDEK VE ZARLA ÇEVRİLİ ÇEKİRDEK VE

ÇEKİRDEKÇİK YOKTUR. ÇEKİRDEKÇİK VARDIR.

DNA SİTOPLAZMA DA BULUNUR. DNA; ÇEKİRDEK , MİTOKONDRİ,

KLOROPLAST ORGANLLERİNDE
BULUNUR

ZARLI ORGANEL YOKTUR ZARLI ORGANELLERİ VARDIR.

TEK ORGANELİ RİBOZOMDUR. RİBOZOM İLE BİRLİKTE BAŞKA

ORGANELLERE DE SAHİPTİR.

DNA HALKASAL YAPIDADIR. DNA ÇEKİRDEKTE DOĞRUSALDIR.

HEPSİ TEK HÜCRELİDİR. BAZISI TEK HÜCRELİ, BAZISI ÇOK

HÜCRELİDİR.
 2. BESLENME:
• Canlıların ihtiyaç duydukları inorganik ve
organik besin maddelerini sağlamalarıdır.
• Beslenmenin amaçları:
• -Canlıların enerji ihtiyaçlarının karşılanması
• -Hücre yapısına katılacak maddelerin
sağlanması
• -Hücre içerisinde yaşamsal olayların
düzenlenmesi
• Çok hücreli canlılar ihtiyaç duydukları
besinleri çeşitli şekillerde sağlar.

• Heterotrof beslenen canlılar ve ototrof

beslenen canlılar vardır.
 OTOTROF BESLENENLER
• Kendi besinini kendisi üreten canlılardır.

• Örneğin; bitkiler, bazı bakteriler bazı protistler

(öglena) ve algler fotosentez ile; bazı
bakteriler kemosentez ile kendi besinlerini
kendileri üretebilir..
• Yani inorganiklerden organik madde üretirler.
• NOT: Güneş enerjisini enerji kaynağı olarak
kullanarak inorganik maddelerden organik
madde sentezleyen canlılara fotoototrof
canlılar denir. Klorofil taşırlar.
• Bazı inorganikleri enerji kaynağı olarak
kullanarak besinlerini üreten canlılara da
kemootorotrof canlılar denir. Örneğin; bazı
bakteri türleri. Bunlar kolorofil taşımazlar.
 HETEROTROF CANLILAR
• İhtiyacı olan besini dışarıdan hazır olarak alan
canlılardır.

• Örneğin; İnsan, hayvan, mantar, bazı protistler

ve bakterilerin bir kısmı.
• TÜKETİCİ CANLILARDIR.
 3. SOLUNUM= Enerji (ATP) Üretimi
• Canlılar, besinlerden enerji (ATP) elde etmek için solunum
yaparlar.

• Solunum (Hücresel solunum): Enerji taşıyan besinlerin

(şeker, protein, yağ) parçalanarak yapılarındaki enerjinin
ATP şeklinde açığa çıkarılması olayına denir.

• Solunum reaksiyonları:
i. Oksijenli solunum
ii. Oksijensiz solunum
iii. Fermantasyon
olmak üzere 3 çeşittir.
 4. BOŞALTIM
• Bir hücreli ya da çok hücreli canlılarda
metabolizma sonucunda oluşan atık
maddelerin canlıdan uzaklaştırılmasına
boşaltım denir.

• Amacı; kararlı bir iç ortam (homeostasis)

oluşturmaktır.
• Bitkilerde boşaltım:
• Terleme

• Damlama

• Yaprak dökümü
• Hayvanlarda boşaltım:
• Terleme

• İdrar oluşumu

• Karbondioksitin vücut dışına verilmesi

 5. HAREKET
• Canlıların durum veya yer değiştirmelerine
hareket denir.
• Hareketin amacı, beslenme, korunma ve
üremeyi sağlamak olabilir.
• Aktif hareket: hayvanlarda ve bazı tek
hücrelilerde görülen yer değiştirme hareketidir.
• Örneğin öglenanın kamçısı ile Paramesyumun
silleri ile hareket etmesi, hayvanların yer
değiştirmesi

• Pasif hareket: bitkinin durum değiştirme hareketi

 6. ÇEVRESEL UYARILARA TEPKİ
• Canlılar iç ve dış ortamlardan gelen fiziksel ve kimyasal uyarılara tepki gösterirler.

• Canlıların gösterdiği tepki biçimlerinde farklılıklar görülür.

• *Örneğin tatlı sularda yaşayan tek hücreli bir canlı olan

• öglena, fotosentez yapabilmek için ışığa yönelir.

• *Bitki köklerinin suya yönelmesi

• *Küstüm otu bitkisinin dokunmaya karşı yapraklarını kapatması

• *Gözbebeklerimizin parlak ışıkta küçülmesi

• *Köpeğin ses duyduğunda kulaklarını dikleştirmesi

7. METABOLİZMA
• Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım
tepkimelerinin tümüne denir.

• CANLILAR DA ANABOLİZMA VE KATABOLİZMA

OLMAK ÜZERE 2 METABOLİZMA GÖRÜLÜR.
 ANABOLİZMA=YAPIM=SENTEZ=
ÖZÜMLEME
• Basit moleküllerin birleştirilerek daha
karmaşık moleküllerin sentezlenmesidir.

• -Bu olaylar sırasında ATP harcanır.

• Fotosentez, protein sentezi ve glikojen

sentezi anabolik reaksiyonlardır
 ANABOLİZMA ÖRNEKLERİ

• n(Glikoz) → Glikojen + (n-1)su

• n(Glikoz) → Nişasta + (n-1)su

• n(Amioasit) → Polipeptit (protein) + (n-1)

su
 KATABOLİZMA =YIKIM=YADIMLAMA
• Kompleks moleküllerin daha basit moleküllere
parçalanmasıdır.
• Sindirim, oksijenli solunum ve oksijensiz
solunum katabolik reaksiyonlardır.
• -Glikoz + 6O2 → 6CO2+ 6H2O + 38 ATP
• -Glikojen + (n-1) Su → Glikoz + Glikoz ...n
• Anabolik olaylar > Katabolik olaylar ⇒
• Canlı büyür.

• Anabolik olaylar = Katabolik olaylar

⇒ Büyüme durur.

• Anabolik olaylar < Katabolik olaylar ⇒Canlı

yaşlanır.
8. Homeostazi
• Kararlı İç denge anlamına gelir.
• Çevre şartları sürekli değişse bile canlılar iç
dengelerini sürekli sabit tutmaya çalışır.

• Örneğin koşan bir bireyde, solunum sonucu

açığa çıkan ısının fazlası terleme ile dış ortama
atılır. Böylece vücut ısısının yükselmesi ve
enzimlerin bozulması engellenmiş olur.
 9. ADAPTASYON (UYUM)
• Canlılarda yaşamayı ve neslin devamını sağlayan her türlü kalıtsal
özelliğe adaptason (uyum) denir.
• -Bazı adaptasyon örnekleri:
• -Bazı hayvanların göç etmesi
• -Bazı hayvanların kış uykusuna yatması
• -Kutup ayıların iri vücutlu ve beyaz olması
• -Çöl tilkilerinin geniş kulaklı olması
• -Kutup tilkilerinin küçük kulaklı olması
• -Kaktüsün yapraklarının diken şeklini alması
• -Develerin hörgüçlerinde yağ depo etmeleri
• -Çölde yaşayan develerin kum fırtınalarından etkilenmemek için kulak
ve burunlarının kıllı olması
• -Bukalemun ve ahtapotun kendini korumak için renk değiştiriyor
olması.
 10. Organizasyon
• Tek hücrelilerde organizasyon organel
düzeyinde iken çok hücrelilerde organizsyon
organ düzeyindedir.
 11. ÜREME
• Her canlının belli bir büyüme döneminden
sonra neslini devam ettirebilmesi için kendine
benzer bireyler meydana getirmesine
üreme denir.
• Eşeyli ve eşeysiz üreme olmak üzere 2 ye
ayrılırlar.
 Eşeyli üreme
• Dişi ve erkekten gelen üreme hücrelerinin
birleşmesi sonucunda yavru birey veya bireyler
meydana gelir.
• Oluşan yavrular ana canlılara benzemez. Ancak
dişi ve erkekten gelen özellikleri taşır. Genetik
çeşitlilik sağlanır.
 Eşeysiz üreme
• Bazı canlılar tek başına ve kısa sürede genetik
olarak kendisinin aynı yeni canlılar oluşturur.
Buna eşeysiz üreme denir.
• Tek hücreliler, bitkiler ve bazı omurgasız
canlılarda görülür.
• Genetik çeşitlilik yoktur!
 12. BÜYÜME ve GELİŞME

• -Büyüme:
• Tek hücreli canlılarda sitoplazmanın hacimce
ve kütlece artışı ile sağlanır.
• Çok hücreli canlılarda, hücre sayısının ve
hacminin artışıyla sağlanır.

• -Gelişme: Canlının sahip olduğu yapıların

zamanla olgunlaşmasıdır.
• Yeni doğan bebeğin kilo alması: BÜYÜME
• Emekleme ve yürümesi : GELİŞME
• DERSE DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM..