CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. TÜM CANLILAR HÜCRESEL ORGANİZASYONA SAHİPTİR

HÜCRE; Canlının canlılık fonksiyonunu gösteren en küçük yapı birimidir.
Hücre sayısına ve yapısına göre sınıflandırılır.

HÜCRE SAYISINA GÖRE CANLILAR 2 YE AYRILIR

A. TEK HÜCRELİLER
.Tüm bakteriler
.Tüm arkeler
.Bazı protistalar
Kök ayaklılar amip
Silliler paramesyum
Kamçılılar öğlena
.Bazı mantarlar (maya mantarı)

B. ÇOK HÜCRELİLER
.Bazı protistalar (algler)
.Bazı mantarlar (maya mantarı hariç tüm mantarlar)
. Tüm bitkiler
.Tüm hayvanlar

HÜCRE YAPISINA GÖRE CANLILAR 2 YE AYRILIR

A. PROKARYOT HÜCRE
Çekirdek ve zarla çevrili organelleri bulunmayan hücrelerdir.
Sitoplazmanda DNA bulunduran canlı kesinlikle prokaryotiktir.
Sadece ribozom organeline sahiptir.
Tüm bakteriler ve tüm arkeler prokaryotiktir.
Zarlı organeli ve çekirdeği yoktur
Bulundurduğu tek organeli ribozomdur(70S lik ribozom taşır)
Prokaryotların tamamı tek hücrelidir
(n) kromozomludur
DNA sı çıplaktır(histon proteini yoktur)
Halkasal DNA yapısına sahiptir
DNA sitoplazmada bulunur

B. ÖKARYOT HÜCRE
Çekirdek ve zarla çevrili organeli bulunan hücrelerdir.
DNA çekirdek ve çift katlı zarla çevrili organelleri bulunur.
Tüm protistalar tüm mantarlar tüm bitkiler ve tüm hayvanlar ökaryotiktir.
Zarlı organeli ve çekirdeği bulunur
DNA sı sarmaldır
Ribozomu vardır( 80 S lik ribozom taşır)
(n) (2n) (3n) kromozomlu hücreleri vardır
DNA ları histon proteinleri ile çevrilidir
DNA çekirdek içinde bulunur
Tek hücreli ve çok hücreli bireyleri bulunabilir.
2. TÜM CANLILAR ORGANİZASYONA SAHİPTİR
ATOM—MOLEKÜL—ORGANEL—HÜCRE (tek hücreli ve çok hücreli canlılarda gözlenir)
DOKU—ORGAN—SİSTEM—ORGANİZMA (sadece çok hücreli canlılarda gözlenir)

NOT; TEK HÜCRELİ CANLILARDA DOKU OLUŞUMU GÖZLENMEZ

NOT; TEK HÜCRELİ CANLILARDA EMBRİYONİK GELİŞİM GÖZLENMEZ

3. TÜM CANLILARDA YAPISAL BENZERLİK VARDIR

Tüm canlılar en az bir hücreden oluşur
Tüm hücrelerde hücre zarı ribozom sitoplazma RNA DNA ATP protein enzim vitamin mineral
su karbonhidrat yağ gibi kimyasal maddeler bulunur

4. TÜM CANLILAR BESLENİR

Tüm canlılar yaşamsal faaliyetleri sürdürebilmek için besin maddesine ihtiyaç duyarlar.
Metabolizmayı sürdürmek için gerekli maddelere BESİN besinleri temin etme faaliyetine
BESLENME denir.

Güneş----- ışık enerjisi ile besin yapısındaki enerji bağ enerjisine dönüşür-----kimyasal bağ
enerjisi canlının yapısında ATP enerjisine dönüşür( bu iş hücresel solunum ile yapılır)

OTOTROF; ihtiyaç duyduğu organik besini kendisi üretir

a. Fotoototrof; fotosentez yapar yeni ışık enerjisi yardımı ile kendi organik besinini kendisi
üretir.
 b. Kemoototrof; kimyasal enerji yardımı ile kendi besinini üretir. Yeni inorganik maddenin
oksitlenmesi sonucu açığa çıkan enerji yardımı ile ATP üretir ve besin sentezlenir.

NOT; Kemosentezi sadece prokaryot canlılar yapar

OTOTROF(ÜRETİCİ-KENDİ BESLEME)
Canlının ihtiyacı olan organik besini, inorganik maddeden kendisinin üretmesi yani CO2
özümlemesi yapmasıdır.
Ototrof canlılar besin sentezinde ışık enerjisini kullanıyorsa fotoototrof, kimyasal enerjiyi
kullanıyorsa kemoototrof adını alır.

HETEROTROF(TÜKETİCİ-DIŞ BESLEME)
Canlının ihtiyacı olan organik besini kendisinin üretmeyip, dışarıdan hazır almasıdır.
Tüm hayvanlar ve tüm mantarlar heterotroftur.

HEM OTOTROF HEM HETEROTROF

Bu beslenme çeşidine örnek canlılar öğlena ve böcekçil bitkilerdir.

NOT; öğlena ışık varlığında ototrof ışık olmadığında hetetroftur

NOT; tüm canlılar inorganik maddeleri dışarıdan hazır olarak alırlar

5. TÜM CANLILAR HÜCRESEL SOLUNUM YAPAR

Solunumun amacı besinin yapısındaki kimyasal enerjiyi ATP enerjisine dönüştürmektir.
. O2 li solunum
. O2 siz solunum
. Fermantasyon ( Laktik asit ve Etil alkol fermantasyonu)

ATP NİN YAPISI

FOSFORİLASYON; ADP nin yapısına bir fosfat katılarak ATP sentezlenmesidir.

DEFOSFORİLASYON; ATP nin hidrolizidir.

NOT; fosforilasyon, defosforilasyon tüm canlılarda ortaktır.

FOSFORİLASYON TİPLERİ

1. SDF( SUBSTRAT DÜZEYİNDE FOSFORİLASYON)

Besinin yapısındaki fosfat yardımı ile ATP üretimidir.
Glikolizde SDF ile ATP üretilir.

NOT; SDF ile glikoliz evrenseldir.

2. OF( OKSİDATİF FOSFORİLASYON)

ETS yardımı ile ATP üretimidir.
O2 li, O2 siz solunumda ve kemosentezde ATP üretimi gerçekleşir.

3. FOTOFOSFORİLASYON
Işık enerjisi yardımı ile ATP üretimidir.
Fotosentez yapan canlılarda görünür.

NOT; Fosforilasyon, defosforilasyon, SDF ve glikoliz tüm canlılarda ortak olarak görülür.

6. TÜM CANLILARDA MATABOLİZMA GÖZLENİR

Canlılarda gerçekleşen tüm faaliyetlere metabolizma denir.

METABOLİZMA= YAPIM TEPKİMELERİ+YEKIM TEPKİMELERİ+DÖNÜŞÜM TEPKİMELERİ

.asimilasyon .disimilasyon
.sentez .analiz
Örnek;fotosentez örnek; solunum, sindirim

Yapım tepk > yıkım tepk genç birey

Yapım tepk = yıkım tepk ergin birey
Yapım tepk <yıkım tepk yaşlı birey
BAZAL METABOLİZMA; Tam dinlenme halinde yemek yedikten 12 saat sonra birim zamanda verilen
CO2 miktarı bazal metabolizmayı verir.
BAZAL METABOLİZMA HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

.Yaş
.cinsiyet
.bulunduğu ortam
.kilo
.boy

NOT; Tohumun dormansi hali, bakterinin endospor hali, kış uykusuna çekilmiş canlılar bazal
metabolizma halindedir.
NOT; Canlının yediği besinin kalori değeri bazal metabolizma hızını etkilemez.

7. TÜM CANLILARDA BOŞALTIM GÖZLENİR

Metabolik atıkların vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım denir.
(NH3, üre, ürik asit, H2O,CO2….)

NOT; NH3(amonyak), üre, ürik asit azotlu boşaltım atağıdır.

İnsanlarda; soluk alıp verme, idrar ve terlemeyle

Bitkilerde; terleme, gutasyon( damlama), yaprak dökümüyle
Tek hücrelilerde; hücre zar yüzeyinden difüzyonla CO2 ve NH3 ün atılması şeklinde gerçekleşirken,
bazı tatlı sularda yaşayan tek hücrelilerde suyun fazlası aktif taşımayla kontraktil kofullardan atılma
şeklinde boşaltım gerçekleşir.

NOT; dışkı doğrudan bir boşaltım atığı değildir.

8. TÜM CANLILAR ÇEVREDEN GELEN UYARILARA TEPKİ VERİR

Aynı uyarana karşı farklı canlılar farklı tepkiler verebilir.

NOT; Canlılar tüm uyaranlara tepki vermez. Sadece eşik değerin üzerindeki uyaranlara tepki
verirler.

HAREKET
AKTİF HAREKET; Yer değiştirme
Hayvanlar(sil, kamçı, yalancı ayak, iskelet üyeleri ile gerçekleştirir)

PASİF HAREKET
Bitkiler( Yönelim, tropizma, nasti ile gerçekleştirir)

NOT; tüm canlılar hareket eder fakat hareket şekilleri canlılara göre değişir.

9. SAĞLIKLI BİREYLER NESLİNİ DEVAM ETTİRİR YANİ ÜRER

Canlıların kendilerine benzer yeni bireyler oluşturmasına üreme denir. Eşeyli ve eşeysiz olmak
üzere iki şekilde gerçekleşir.

EŞEYLİ ÜREME; tek canlıdan döllenme olmaksızın yeni birey oluşturulmasıdır.

EŞEYSİZ ÜREME; iki ata canlıdan farklı özellikte bireylerin oluşturulmasıdır.
 NOT; Üreme canlının yaşaması için zorunlu olmayan tek ortak özelliktir. Bireyler üremeden
yaşamına devam edebilirken diğer ortak özellikler olmadan yaşamına devam edemez.

10.HER CANLI BÜYÜR GELİŞİR VE ÖLÜR

Tek hücreli canlılarda büyüme hücre hacminin ve kütlesinin artışıyla sağlanır.

Büyüme bölünme

Çok hücrelilerde büyüme mitoz bölünme ve farklılaşma ile sağlanır.

11.TÜM CANLILARDA ADAPTASYON (ÇEVREYE UYUM) GÖZLENİR

Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansını arttıran kalıtsal ( yani üreme ile
yeni nesillere aktardığı) özelliklerin tamamına adaptasyon denir.
Kutup ayılarının kıllarının beyaz derisinin siyah olması.

NOT; Modifikasyon; canlılarda çevrenin etkisiyle meydana gelen ve kalıtsal olmayan

özelliklerdir. Ortam koşulları eski haline dönünce canlı da eski haline döner ve oluşan
karakter yavru döllere aktarılmaz

NOT; Modifikasyonlar adaptasyon değildir.

12.TÜM CANLILAR DNA İÇERİR

Hücrelerin canlılığını sürdürebilmesi DNA molekülünün yönetimiyle sağlanır.

13.TÜM CANLILARIN DNA SINDA MUTASYON GERÇEKLEŞİR

Bir hücredeki DNA ların tamamına genom denir. Genom ise binlerce genden oluşur.
Genler mutajen faktörler ( radyasyon, kimyasal madde, virüs..) etkisiyle değişebilir. Buna
mutasyon denir.

NOT; Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsaldır.

14.TÜM CANLILARDA HÜCRE İÇİ SİNDİRİM GÖZLENİR

Sindirim; Polimer moleküllerin su ve enzim yardımı ile monemerine kadar parçalanmasına
denir.
Tüm canlılar depo polisakkarit, yağ, protein ve enzim gibi molekülleri içinde sentezler ve
hücre içinde sindirir. Oluşan monomerler ya solunumda enerjiye dönüşür(yadımlama) ya da
sentez olaylarında kullanılır(özümleme).

HÜCRE İÇİ SİNDİRİM

Tüm canlılarda ortak gerçekleşir.
 HÜCRE DIŞI SİNDİRİM
Tüm canlılarda ortak değildir.
Sindirim enzimleri bir kanal yardımı ya da ekzositoz ile hücre dışına bırakılır
NOT; Sindirim organları ile yapılan sindirim hücre dışı sindirimdir.

15.TÜM CANLILAR RİBOZOMA SAHİPTİR

Her canlı hücre kendi DNA dizilimine uygun şekilde ribozomlarında kendi proteinlerini
enzimlerini sentezler.

NOT; Ribozom amino asit sentezlemez

NOT; Memelilerin olgun alyuvarlarında çekirdek ve organel yoktur. Olgun alyuvar protein
sentezlemez.

16.TÜM CANLILAR HOMEOSTASİYE (KARARLI İÇ DENGEYE) SAHİPTİR

Canlıların tamamı dış çevrede değişikler olsa da iç çevresinin sabitliğini sürdürecek
düzenlemeler yapar. Buna homeostasi denir.

ÖZETLE;
.DNA
DNA SENTEZİ

.RNA
RNA SENTEZİ

.PROTEİN SENTEZİ YIKIMI

.RİBOZOM

.ENZİM SENTEZİ-YIKIMI

.ATP SENTEZİ YIKIMI

.TEK ÇEŞİT DEPOPOLİSAKKARİT SENTEZİ YIKIMI

NOT; Bitkilerde nişasta diğer bütün canlılarda glikojen diye kodladığımızda sorularımız doğru çıkar

.YAĞ SENTEZİ YIKIMI

.FOSFOLİPİT YAPILI HÜCRE ZARI

.SİTOPLAZMADA GLİKOZ, AMİNO ASİT, ENZİM SİSTEMİ

GLİKOLİZ
Tüm hücresel solunum çeşitlerinin evrensel hazırlık aşamasıdır.