DERS: BİYOLOJİ

KONU: CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

TIKLA !
 Biyoloji Öğretmenleri (Mail için isimlere tıkla!)

Melek BIÇAKCI
İnci GÜNER

Serpil EKER TORAMAN

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Video-The Characteristics of Living Things

TIKLA !
1. HÜCRE VEYA HÜCRELERDEN OLUŞMA
 PROKARYOT HÜCRELER
• Çekirdek ve zarla çevrili organelleri yoktur.

• Bakteri ve Arkeler prokaryot yapılıdır ve tek

hücrelidirler.

• Sitoplazma, hücre zarı ve ribozomları vardır.

• DNA ve RNA içerirler. Kendilerine ait protein ve

enzimleri sentezleyebilirler.
 ÖKARYOT HÜCRELER
• Çekirdek ve zarla çevrili organelleri vardır.

• Bakteri ve Arkeler dışındaki tüm canlılar ökaryot

hücre yapısına sahiptir.

• Tek hücreli ya da çok hücreli olabilirler.

• Protista üyeleri (Amip,Öglena,Paramesyum vs),

mantarlar, bitkiler ve hayvanlar ökaryot canlılardır.
 2. BESLENME

ÜRETİCİ (OTOTROF)CANLILAR TÜKETİCİ (OTOTROF) CANLILAR HEM ÜRETİCİ HEM TÜKETİCİ

CANLILAR

FOTOOTOTROF
CANLILAR HOLOZOİK BÖCEKÇİL BİTKİ

KEMOOTOTROF SİMBİYOZ
CANLILAR ÖGLENA

SAPROFİT
 ÜRETİCİLER (OTOTROFLAR)

• Kendi besinini üretebilen, dışarıdan hazır

organik besin almayan canlılardır.
• Fotosentez veya kemosentez yaparlar.
• Karbon kaynağı olarak karbondioksit
kullanırlar.
• Algler, Öglena, bazı bakteriler ve bazı arkeler
ototroftur.
FOTOSENTEZ
KEMOSENTEZ
 TÜKETİCİLER (HETEROTROFLAR)

• Besinlerini dışarıdan hazır olarak almak zorunda

olan canlılardır, kendi besinlerini üretemezler.

• Fotosentez ya da kemosentez yapamazlar.

• Holozoik beslenenler (etçiller, otçullar, hepçiller),

saprofitler gibi canlı grupları heterotroftur.
 HEM ÜRETİCİ HEM TÜKETİCİLER
(HEM OTOTROF HEM HETEROTROFLAR)
• Fotosentez yaparak kendi besinlerini üretirler
ancak hazır besin de alabilirler. İki önemli
örneği vardır: Öglena ve böcekçil bitkiler

• Öglena: Kloroplastı olan ve fotosentez

yapabilen, tek hücreli bir Protista üyesidir.
Kendi besinini üretir ama ortamdan hazır besin
de alabilir.
• Böcekçil bitkiler: Fotosentez yaparak besin
üretirler ancak yaşadıkları topraklar azot
bakımından yetersizdir. Azot ihtiyaçlarını böcek
vs yiyerek karşılarlar. Böceklerin proteinlerini
hidrolize uğratarak amino asitlere kadar
parçalarlar. Daha sonra bu amino asitleri
kullanarak kendi proteinlerini sentezlerler.
Video-Venüs Bitkisi
 3. DEHİDRASYON VE HİDROLİZ

• DEHİDRASYON: Küçük moleküllerin birleşerek

büyük bir molekül oluşturmasıdır ve bu
esnada su açığa çıkar. Örneğin amino asitlerin
birleştirilerek protein sentezlenmesi bir çeşit
dehidrasyondur.
• Tüm canlılarda protein, yağ, nükleik asit ve ATP
dehidrasyonu gerçekleşir.
• HİDROLİZ: Büyük moleküllerin su ile
parçalanarak küçük moleküller haline
gelmesidir. Örneğin ATP’nin parçalanması bir
çeşit hidroliz olayıdır.
• ATP ve nükleik asit hidrolizi tüm canlılar için
ortak bir özelliktir.
4. TAŞIMA
• Canlıyı oluşturan hücreler ya da yapılar
arasında madde alışverişini mümkün kılmak
için taşıma yapılmalıdır.
• Bitkilerdeki iletim boruları, hayvanlardaki
damarlar taşıma işini üstlenen yapılardandır.
• Süngerler gibi bazı canlılarda ise su ve
içerisindeki maddeler vücut boşluklarında
dolaştırılır.
 5. ENERJİ ÜRETME VE TÜKETME

• ATP ( Adenozintrifosfat ) Molekülü:

• Canlılardaki enerji molekülü ATP’dir.

• Tüm canlılarda ATP sentezi ve yıkımı gerçekleşir.

• ATP sentezi hücresel solunum ya da

fermantasyon olayları sayesinde gerçekleştirilir.

• Hücresel solunum oksijenli ya da oksijensiz olarak

yapılabilir.
• Oksijenli solunum ökaryotlarda mitokondri
organelinde, prokaryotlarda ise sitoplazmada
gerçekleşir.
 6. BOŞALTIM
Vücuttaki fazla ya da zararlı maddelerin dışarı atılmasıdır.

Tek Hücrelilerde Boşaltım:

Genel olarak ekzositoz denen olay ile sağlanır.

Tatlı suda yaşayan tek hücrelilerde ise fazla suyu kasılıp gevşeyerek, bir pompa gibi
dışarı atan kontraktil (vurgan) kofullar bulunur.
 Bitkilerde Boşaltım
• Yapraklardaki stoma denile açıklıklardan fazla
suyu buhar halinde atabilirler.
• Yaprak kenarlarında bulunan ve hidatod denilen
özel açıklıklardan sıvı şekilde su kaybedebilirler.
Bu olaya damlama(guttasyon) denir.
• Gövdedeki lentisel denilen açıklıklardan gaz
çıkışı sağlanabilir.
• Yaprak dökümü sayesinde bazı metabolik
atıklardan kurtulabilirler.
• Kökleri ile toprağa bazı atıkları bırakabilirler.
İnsanda Boşaltım
 7. PROTEİN SENTEZİ
Ribozom, canlı hücrelerin genelinde ortak olarak
bulunan organeldir. Bu organelin görevi protein
sentezi yapmaktır. Yani protein sentezi tüm
canlılarda gerçekleşir.
• Amino asitler bir araya gelerek peptid bağları
ile birbirlerine bağlanırlar ve bu şekilde
protein sentezi gerçekleştirilir.
 8. KİMYASAL YAPI

Tüm canlılar inorganik ve organik bileşiklerden

oluşan kimyasal bir yapıya sahiptir.

Su tüm canlılar için zorunlu, inorganik bir bileşiktir.

Protein, ATP, enzim gibi bazı organik moleküller

tüm canlılarda bulunur.
 9. ORGANİZASYON
Her canlı bir organizasyona sahiptir. Tek hücreli canlılarda organizasyon, hücrenin
farklı kısımlarının farklı görevleri üstlenmesiyle oluşur. Çok hücreli canlılarda ise
belirli bir görev için özelleşmiş hücreler dokuları, dokular organları, organlar
sistemleri, sistemler organizmayı oluşturur.
10. ADAPTASYON
• Canlıların yaşadıkları yere uyum sağlamasına
adaptasyon denir.

• Adaptasyon uzun yıllar içerisinde gerçekleşir

ve kalıtsaldır.

• Bireyin değil, türün uyumudur.

 11. ÜREME
Canlının kendine benzer bireyler meydana getirmesidir.
Bireysel yaşamın devamı için şart değildir ama türün devamlılığı için gerçekleşmek zorundadır.

EŞEYSİZ ÜREME EŞEYLİ ÜREME

 12. METABOLİZMA

ANABOLİZMA KATABOLİZMA
(YAPIM) (YIKIM)
(SENTEZ) (ANALİZ)
(ÖZÜMLEME) (YADIMLAMA)

BAZAL METABOLİZMA : Canlının tam dinlenme sırasında kas

hareketi yapmadan, vücuttaki canlılık olaylarının sürmesi için
gereken enerjiyi sağlayan metabolizmaya bazal metabolizma
denir.
 13. İRKİLME (TEPKİ VERME)
• Tüm canlılar çevrelerinde gerçekleşen
değişimlere karşı tepki verirler. Bu tepki bazen
hareket şeklinde olabilir.

• Örneğin bitkilerin ışığa yönelmesi, hayvanların

avcılarından kaçması, Amip’in besinin olduğu
tarafa doğru gitmesi irkilmedir.
Video-Küstüm Çiçeği
 14. HAREKET

AKTİF HAREKET PASİF HAREKET

15. BÜYÜME VE GELİŞME
• Büyüme: Kütle ve hacmin artmasıdır. Örneğin,
tek hücreli canlıların bölünebilecek büyüklüğe
gelmesi, bebeğin boyunun uzaması
büyümedir.

• Gelişme: Canlının yeteneklerinin artmasıdır.

Örneğin, bebeğin yürümeye başlaması
gelişmedir.
 16. HOMEOSTASİ
• Kararlı iç denge demektir. Çevre koşulları
değişse de canlılar vücut sıcaklıkları, su
miktarları gibi bazı unsurları dengede tutmaya
çalışırlar.
• Wordwall etkinliği: Öğretmenin linki kopyalayarak görev
çubuğuna yapıştırması ve uygulamayı açması yeterlidir.
İstenirse aynı linkten öğrencilerin de giriş yapması ve çarkı
çevirmesi sağlanabilir. Üyelik gerektirmez, öğrenci sadece
adını yazarak oyuna dahil olabilir.

TIKLA !
• Konuyu tekrar etmek isterseniz Ders
materyalleri bölümündeki ‘’Video-Canlıların
Ortak Özellikleri-Konu Anlatımı’’ videosunu
izleyebilirsiniz.

Video için
TIKLA