Woski dentystyczne

Woski są stosowane w wielu dziedzinach stomatologii,

zarówno w laboratorium protetycznym, jak i w warunkach
klinicznych. Są mieszaniną różnych składników: wosków
naturalnych i syntetycznych, klejów roślinnych, tłuszczy,
kwasów tłuszczowych, oleju, naturalnej i syntetycznej
żywicy, barwników.

Pod względem chemicznym są to estry wyższych kwasów

tłuszczowych z wyższymi jednowodorotlenowymi
alkoholami lub steroidami, zawierającymi ponadto wolne
kwasy tłuszczowe.
 W skład wosków laboratoryjnych wchodzą substancje
pochodzenia:
• roślinnego(wosk japoński, Karnauba)
• mineralnego(parafina, stearyna, ozokeryt)
• zwierzęcego(wosk pszczeli, olbrot, tłuszcze zwierzęce)

Przez specjalną preparację składników otrzymuje się różne

rodzaje laboratoryjnych wosków dentystycznych o
odpowiednich właściwościach (elastyczność w temp.
pokojowej, kleistość w postaci stałej i płynnej, odpowiednia
twardość, temp. topnienia, płynięcie wosku).
Woski można podzielić na:

1) Woski do wykonywania modeli (wzorców, szablonów)

a) woski do modelowania wkładów
b) woski odlewowe
c) woski do modelowania płyty protezy
W trakcie pracy z nimi stosuje się technikę traconego wosku.

2) Woski pomocnicze
a) woski typu pudełkowego
b) woski kleiste
c) woski korekcyjne i zgryzowe (jako materiały wyciskowe)
Woski dentystyczne

1) do modelowania
a) odlewowe
• inlejowe
 typ I
 typ II
• gotowe formy do zanurzania
b) modelowe
• typ I
• typ II
• typ III
2) wyciskowe
3) do rejestracji zwarcia (z opiłkami metalu)
4) do celów specjalnych
a) kleisty (lepki)
b) do hartowania modeli pomocnicze
c) blokujący
d) biały
e) uniwersalny
Właściwości wosków

Z powodu złożonej budowy wosków nie można mówić o

ściśle określonej temp. topnienia, a o przedziale temperatur,
w których dochodzi do ich upłynnienia. W dolnym zakresie
temperatur część składników ulega upłynnieniu, wosk ma
wówczas pewną plastyczność. Wraz ze wzrostem
temperatury coraz więcej składników ulega upłynnieniu,
wosk staje się płynny.
Płynięcie wosku zależy od składu wosku, temperatury, siły powodującej
odkształcenie, czasu jej działania. Płynięcie wosków modelowych w
temp. jamy ustnej jest niepożądane (zniekształca model woskowy), a
płynięcie wosków pomocniczych w temp. pokojowej jest cechą pożądaną,
umożliwia dowolne formowanie wosku.

Woski powiększają swoją objętość ze wzrostem temperatury, kurczą się

gdy temperatura spada. Rozszerzalność wosków określa się jako zmianę
wymiarów w stosunku do wyjściowych rozmiarów próbki.
Woski mają najwyższy współczynnik rozszerzalności termicznej ze
wszystkich materiałów stomatologicznych.
Niewielka zmiana temperatury może spowodować istotną zmianę
wymiarów modelu woskowego. Rozszerzalność wosków odlewowych,
wyrównuje skurcz odlewanych metali.
Naprężenie szczątkowe powstaje w wosku podczas jego
ogrzewania, chłodzenia, zginania, wygładzania powierzchni.
Molekuły zawarte w wosku zostają ustawione w
niepożądanych dla nich położeniach, ale nie dochodzi do ich
przemieszczenia. Naprężenie powstałe w wosku zostaje
uwolnione w trakcie jego ogrzewania, gdy molekuły zyskują
możliwość poruszania się. Uwolnienie naprężenia
szczątkowego w wyższych temp. może spowodować zmianę
kształtu modeli woskowych.

Czas od zakończenia modelowania wosku do puszkowania

modelu musi być jak najkrótszy (poniżej 30 min.), gdyż
dłuższe przechowywanie sprzyja uwolnieniu naprężenia.
Woski modelowe

Skład: cerezyna(80%), wosk pszczeli(12%), żywice naturalne i

syntetyczne(3%), wosk Karnauba(2,5%) i inne woski
naturalne i syntetyczne(2,5%)
Mają one barwę białą, różową lub czerwoną.
Wosk biały, który drogą puszkowania będzie zamieniany na
akryl, służy do wykonywania licówek i koron akrylowych.
Wosk różowy występuje w formie płytek (15 cm  7,5 cm) o
grubości 1-2 mm oraz profilowanych elementów w kształcie
podkowy lub kwadratowych pałeczek i jest wykorzystywany
do wykonywania wzorników zwarciowych, do pobierania
kęsków zwarciowych, ustawiania zębów w protezach.
Woski modelowe

Wyróżnia się 3 typy tych wosków:

- typ I - woski miękkie, do modelowania licówek
- typ II - woski o średniej twardości do wykonywania
wzorników i próbnych protez do pracy w pokojowej
temperaturze otoczenia w klimacie umiarkowanym
- typ III - woski twarde do wykonywania wzorników i
próbnych protez do pracy w wysokich temperaturach
otoczenia w klimacie tropikalnym
Woski odlewowe

Służą do sporządzania tych elementów protez, które zostaną w dalszym

procesie laboratoryjnym (odlewnictwo) zamienione na stopy metali.
Dostępne są w postaci płytek, bloczków o ściśle określonej grubości a
także jako gotowe elementy (łuki, klamry). Mają intensywne zabarwienie
(granatowe, zielone, czerwone) co ułatwia ocenę grubości modelowanych
elementów.

Najważniejsze cechy tego wosku to ostrokonturowość i właściwość

całkowitego spalania, bez pozostawiania tzw.popiołu.

Umożliwia to stosowanie go w technice odlewniczej, gdzie woskowy

element protezy, usuwany jest z formy ogniotrwałej poprzez całkowite
spalenie, a więc bez pozostawienia zanieczyszczających resztek.
Woski odlewowe dzielimy na woski do modelowania
wkładów(inlejowe), do techniki zanurzania i gotowe
prefabrykowane formy woskowe

Woski do modelowania wkładów:

-skład: parafina(60%), wosk Karnauba(25%), cerezyna(10%),
wosk pszczeli(5%)
- ze względu na temp. uplastyczniania produkowane są 2
rodzaje:
Typ I- wosk miękki- do pośredniego modelowania
wkładów(<25 0 C)
Typ II- wosk twardy- do bezpośredniego modelowania
wkładów w jamie ustnej(37 0 C)
Woski do techniki zanurzania:
- Stosowany do modelowania podbudowy koron metalowo-
ceramicznych, ceramicznych(w technice tłoczenia na gorąco i
systemach CAM) oraz odlewanych ze stopów metali techniką
traconego wosku
- Produkowany w postaci granulek uplastycznianych w
podgrzewaczach w temperaturze 89- 91o C
- Charakteryzuje je mały skurcz, dokładność dopasowania do
modelu i łatwość opracowania
Prefabrykowane formy woskowe:
-stosowane do modelowania protez stałych i metalowych
szkieletów protez ruchomych
- produkowane są w różnych rozmiarach i kształcie
dostosowanej do określonej sytuacji kliniczno-laboratoryjnej

Do modelowania metalowych szkieletów protez ruchomych są

w kształcie klamer, łuków podjęzykowych, listew
retencyjnych, siatki retencyjnej.

W wykonawstwie protez stałych używa się gotowych przęseł

mostów oraz profili powierzchni żujących zębów trzonowych
i przedtrzonowych.
Woski typu pudełkowego (boxing), woski użytkowe
Są to woski miękkie, łatwe do kształtowania. Stosuje się je w
procesie odlewania modeli gipsowych z wycisków. Mają one
ciemny kolor i wykazują adhezję (można je łatwo mocować
do łyżek wyciskowych).
Woski typu boxing dostarczane są w postaci długich pasków
(40cm) o szerokości 4-5 cm i grubości 0,1 cm.
Woski użytkowe są stosowane do przedłużania obrzeża łyżek
wyciskowych.
Wosk kleisty (lepki)
Są to mieszaniny żywic(naturalnych) i wosków(wosk
pszczeli), które podczas topienia stają się kleiste i przyklejają
się do powierzchni, na którą zostaną położone. W temp.
pokojowej są twarde, kruche, nie wykazują kleistości.
Woski te są używane do tymczasowego łączenia elementów
metalowych przed ich lutowaniem , do zespolenia części
złamanych protez przed ich naprawą.
 Woski do pobierania wycisków czynnościowych
Zawierają w składzie parafinę, cerezynę oraz mogą zawierać
cząsteczki metalu.
Są używane do zarejestrowania szczegółów tkanek miękkich
jamy ustnej w stanie czynnościowym (wyciski przy
bezzębiu).
Są podatne na zniekształcenia w momencie wyjmowania z
jamy ustnej, gdyż w 37C płynięcie ich wynosi 100%.

Materiał ten w postaci czystego wosku już jest niedostępny. W

sprzedaży materiał Dentiplast - mieszanina żywic i wosków.
Woski do rejestracji wysokości zwarcia

Są używane do zarejestrowania pozycji modelu łuku górnego w

stosunku do dolnego.
Woski tego typu zawierają wosk pszczeli, woski
węglowodorowe (parafina, cerezyna) oraz mogą zawierać
cząsteczki glinu i miedzi, które nadają im ostrokonturowość.
Są podatne na odkształcenia w momencie wyjmowania z jamy
ustnej, dlatego obecnie są coraz częściej zastępowane
materiałami silikonowymi do rejestracji zwarcia.
Woski do frezowania breCAm.wax Bredent
• Bloczki są produkowane ze
specjalnego wosku
(mikrokrystaliczny wosk na bazie
węgla z twardą parafiną i
polietylanem)
• Przeznaczonych dla mostów
anatomicznych lub strukturalnych
w ceramice prasowanej lub
odlewach laboratoryjnych
• Temp. topnienia: 120° C, wosk
spala się bezresztkowo
• Największą zaletą frezowania w
wosku jest eliminacja naprężeń
powstających podczas
tradycyjnego modelowania
polegającego na nagrzewaniu i
stygnięciu.
Wosk odlewowy ,,okluzyjny”

• Są używane do modelowania powierzchni

zebów przedtrzonowych i trzonowych oraz
do wykonywania wax-up(imitacja przyszłego
uzupełnienia protetycznego)
• Produkowany w postaci krążków i
sześcianów
• Jest woskiem twardym.
Materiały izolacyjne
 Materiały izolacyjne

1) izolatory gipsu
• Woda(+)
• wodny roztwór mydła,
• szkło wodne(+)
• materiały błonotwórcze(+)
• preparaty silikonowe(+)
• oliwa,
• Wazelina(+)
2) izolatory metali
• talk,
• sadze,
• tlenki metali,
• sproszkowana kreda,
• oliwa,
• lakiery izolujące(+)
Woda jako izolator do gipsu wnika w porowatości wycisku
gipsowego i utrudnia połączenie się z gipsem modelowym.
Aby odizolować gips, należy go moczyć w wodzie do
momentu aż woda przestanie być wchłaniana.

Wodny roztwór mydła jest lepszym izolatorem niż sama woda,

gdyż warstwa mydła zakleja pory gipsu, woda zaś wsiąka do
wycisku.

Szkło wodne to wodny roztwór krzemianu sodu lub potasu.

Stosowane jest do powlekania modeli gipsowych w celu ich
utwardzenia; do izolowania form gipsowych przed
wprowadzeniem akrylu;
 Izolatory błonotwórcze

• Służą do izolowania gipsu od masy akrylowej, ceramiki oraz

kompozytów, a także gipsu od gipsu
• Mogą być zbudowane na bazie kazeiny lub na bazie soli kwasu algowego
(wodne roztwory alginianu sodu, potasu, amonu) z dodatkiem środka
bakteriostatycznego. Rozpuszczony w wodzie alginian w kontakcie z
powierzchnią gipsu, wchodzi w reakcję z jonami wapnia tworząc
nierozpuszczalny alginian wapnia
• Zadaniem ich jest wygładzenie powierzchni gipsu i utworzenie warstwy
izolującej, która zapobiega wnikaniu monomeru w głąb modelu
gipsowego oraz przenikaniu wody do polimeryzującej masy akrylowej od
strony formy gipsowej
• Powierzchnia gipsu w czasie powlekania izolatorami błonotwórczymi
powinna być ciepła (ok. 40C), ale sucha. Należy unikać pokrywania
izolatorem zębów akrylowych i części metalowych protezy.

• Gotowe preparaty błonotwórcze to: Izolit, Izodent.

Separat Izolit
Preparaty silikonowe

• A-silikony(silikony techniczne)
• Składają się z pasty i płynu,
które po zmieszaniu do
konsystencji rzadkiej śmietany
nanosi się pędzelkiem na
odpowiednie miejsce
• Pokrywa się nimi zewnętrzne
powierzchnie zębów
akrylowych, przestrzenie
międzyzębowe i okalające części
modelu gipsowego przed
zanurzeniem go do puszki
polimeryzacyjnej.
• Brak odkształceń podczas
procesu polimeryzacji oraz
stabilność w temperaturach do
2000C
Wazelina służy do izolacji
cementów szklano-
jonomerowych. Wazeliną
pokrywa się usta i skórę
wokół jamy ustnej pacjenta
przed pobieraniem
wycisków masą tlenkowo-
cynkowo-eugenolową.

Lakiery izolujące stosowano

do pokrywania podbudowy
metalowej przeznaczonej
do licowania akrylem, aby
ograniczyć przeświecanie
metalu.
Masy ogniotrwałe
Masy ogniotrwałe, zwane osłaniającymi, odlewniczymi czy formierskimi,
służą w technice dentystycznej do sporządzania form odlewniczych.

Zastosowanie:
• W masach tych są zatapiane - wykonane wcześniej z wosku odlewowego
i umieszczone na stożku odlewniczym w pierścieniu - woskowe elementy
protez stałych zamieniane później na metal w procesie odlewniczym lub
ceramikę w metodzie tłoczenia(np. Empress)
• Masy te służą też do sporządzania tzw. modeli powielanych, na których
modelowane są i odlewane protezy stałe wielopunktowe oraz protezy
szkieletowe.
• Do wykonawstwa modeli opracowanych zębów filarowych(tzw. słupków
z masy ogniotrwałej) na których wykonuje się licówki i wkłady
ceramiczne
• Do unieruchamiania metalowych części protez przed zlutowaniem
 Wymagania stawiane masom ogniotrwałym

- powinny być ognioodporne- nie mogą ulegać rozpadowi w

temperaturze topnienia stopu
- muszą mieć odporność mechaniczną w takim stopniu, aby płynny
metal nie uszkodził formy w trakcie jego wtłaczania
- powinny być drobnoziarniste, aby uzyskany odlew miał gładką
powierzchnię
- powinny być obojętne chemicznie w stosunku do odlewanego
metalu lub stopu
- powinny mieć optymalny dla wykonania czynności
laboratoryjnych czas wiązania
- łatwo oddzielać się od powierzchni uzyskanego odlewu
- powinny mieć taki współczynnik rozszerzalności, który
kompensowałby zmianę objętości odlewów podczas stygnięcia,
związaną z kurczliwością stopu. Ekspansja masy powinna
wyrównywać skurcz metalu, który zawiera się w przedziale 1-
2,5%.
Ze względu na temperaturę topnienia stopów, wyróżnia się 3
rodzaje mas osłaniających:

1) masy do stopów łatwotopliwych (temp. topnienia do

150C)
2) masy do stopów średniotopliwych (temp. topnienia 700C-
1200C; stopy złota, srebropalladowe)
3) masy do stopów wysokotopliwych (temp.t opnienia
1400C-1800C; stopy chromokobaltowe, chromoniklowe)
Skład mas ogniotrwałych

Masą do stopów łatwotopliwych może być gips modelowy.

Masy do stopów średnio- i wysokotopliwych zawierają środek wiążący

(lepiszcze) i środek ogniotrwały i substancje modyfikujące.
Środkiem wiążącym jest gips
Środkiem ogniotrwałym jest jedna z alotropowych odmian
krzemionki(SiO2): kwarc, trydymit, krystobalit

Formy alotropowe powstają w wyniku podgrzania krzemionki do

określonej temperatury
(kwarc870 oCtrydymit1475 0Ckrystobalit)

Wszystkie odmiany w temp. pokojowej maja formę alfa o pod wpływem

temp. przekształca się w formę Beta(transformacja przemieszczeniowa
atomów)
Kwarc573oCekspansja1,4 %
Trydymit160oCekspansja<1%
Krystobalit220oCekspansja 1,6%
Skład mas ogniotrwałych

Środek ogniotrwały nie uczestniczy w reakcji wiązania, ale jest

niezbędny, gdyż sam gips nie jest wystarczająco odporny na
wysoką temperaturę.
Dodatek krzemionki jako środka ogniotrwałego pozwala na
odlewanie metali w temperaturze 1200*C.

Do stopów wysokotopliwych używa się produktów opartych

na fosforanach. Proszek zawiera wówczas mieszaninę
krzemionki, tlenku magnezu i fosforanu amonu. Materiały
ogniotrwałe oparte na fosforanach są wytrzymalsze od
gipsowych i trudniejsze do odłamania od odlewu.
Charakteryzują się też wysoką ekspansją.
 Masy osłaniające do stopów średniotopliwych
Skład:
• 65-75% kwarc lub krystobalit
• 25-35% gips(autoklawowany półwodny siarczan wapnia)
• 5% modyfikatory chemiczne(węgiel, grafit, chlorek sodu, kwas
borowy)

Masę można zarabiać wodą lub specjalnym płynem.

Kwarc i krystobalit nadają masie właściwości ogniotrwale, kompensując

skurcz metalu podczas chłodzenia
Gips spaja składniki i nadaje twardość, wytrzymałość i zapewnia
rozszerzalność podczas wiązania
Modyfikatory chemiczne zapobiegają skurczowi w trakcie wygrzewania
(chlorek sodu, kwas borowy) i pochłaniają gazy z okolicy stopionego
metalu(węgiel, grafit)
Zastosowanie: stopy złota i srebro-palladowe
Masy osłaniające zawierające gips wykazują 4 rodzaje ekspansji
termicznej:

1) rozszerzalność wiązaniowa - następuje samorzutnie, jej wielkość

zależy od poszczególnych składników
2) rozszerzalność higroskopijna - jest pobudzana przez zanurzenie
pierścienia odlewniczego wypełnionego masą osłaniającą do wody o
temp. 37C na 30 min. lub dodanie wody do wstęgi wyściełającej
pierścień metalowy
3) rozszerzalność termiczna
I faza ekspansji termicznej występuje przy podgrzewaniu masy do 100C,
potem jest zahamowanie ekspansji (skurcz masy związany z utratą wody
krystalizacyjnej),
II faza ekspansji następuje w temp. ok. 450C.
4) rozszerzalność inwersyjna - występuje przy temp. 573C i zależy od
przechodzenia kwarcu z formy alfa do beta.
W celu jej uzyskania pierścień wypełniony masą osłaniającą zawierającą
kwarc, powinien mieć w momencie odlewu, temperaturę powyżej 650C,
natomiast pierścień wypełniony masą zawierającą krystobalit powinien
mieć temperaturę powyżej 350C.
 Masy osłaniające do stopów wysokotopliwych
Masy fosforanowe
Skład:
• kwarc lub krystobalit – składniki ogniotrwałe
• tlenek magnezu i diwodorofosforan amonowy- odpowiedzialne za
proces wiązania
• niektóre zawierają węgiel lub grafit- pochłaniają gazy
• płyn to woda lub koloidalna krzemionka
Wiązanie mas fosforanowych jest reakcją kwasowo-zasadową w wyniku
której powstaje fosforan magnezowo-amonowy(sól) wiążący kryształy
kwarcu i krystobalitu
Ze względu na dużą wytrzymałość mechaniczną można stosować
pierścienie silikonowe lub plastikowe, zdejmowane po związaniu masy

Podział wg ISO 9694

Typ I- protezy stałe(wkłady, korony, mosty)
Typ II- protezy ruchome metalowe
 Masy osłaniające do stopów wysokotopliwych
Masy krzemianowe

Skład:
• Proszek- kwarc lub krystobalit - składniki ogniotrwałe
• 2 Płyny - składniki spajające:
1 Płyn - roztwór krzemianu etylu z dodatkiem alkoholu etylowego
2 płyn - wodny roztwór kwasu solnego(HCl- 0,3 %)

Hydroliza jest konieczna do wiązania masy. Alkohol etylowy

umożliwia hydrolizę, gdyż krzemian etylu jest nierozpuszczalny w
wodzie. Katalizatorem jest kwas solny.

Masy krzemianowe są drobnoziarniste, mają stabilność wymiarów,

dużą odporność mechaniczną i nie wydzielają gazów podczas
stygnięcia stopu. Są drogie. Wypierane przez masy fosforanowe.
 Masy osłaniające do lutowania
Metalowe elementy protez przed ich zlutowaniem muszą zostać zatopione
w masie osłaniającej w celu ich unieruchomienia i osłonięcia
pozostałych elementów konstrukcji przed zniszczeniem i przegrzaniem

Podział wg ISO 11244

Typ I- masy osłaniające, w których substancją
spajającą jest gips- do stopów średniotopliwych

Typ II- masy osłaniające, w których substancją

spajającą są fosforany – do stopów trudnotopliwych
 Masy osłaniające do ceramiki dentystycznej
Wykorzystywane do odlewania (ceramika Diocor), tłoczenia na gorąco(e-
max) oraz wykonywania na modelach ogniotrwałych licówek,
wkładów koronowych i koron.

Nie zawierają grafitu- przebarwia ceramikę i są drobnoziarniste

Materiały ścierne i
polerownicze
Wszystkie uzupełnienia protetyczne obecne w jamie ustnej
pacjenta powinny mieć gładką powierzchnię. Można ją
uzyskać używając materiałów ściernych podczas tzw.
obróbki mechanicznej protez. Język wyczuwa jako szorstkie
nierówności rzędu 20 mikrometrów, a wrażenie gładkości
pojawia się gdy rysy mają 2 mikrometry.

Każdorazowo w procesie wygładzania określonych

powierzchni mamy do czynienia z 2 procesami:
1) szlifowanie (abrazja, ścieranie)
2) polerowanie.
Szlifowanie danej powierzchni dokonuje się działając na nią
twardymi, ostrymi cząsteczkami materiału ściernego,
cząsteczki te mają większą średnicę. Środek szlifujący musi
być twardszy od materiału podlegającego obróbce. Zasadą
jest stosowanie narzędzi o coraz drobniejszej strukturze
cząstek i bardzo dokładne oczyszczenie powierzchni przed
każdym następnym etapem pracy.
Materiały ścierne mogą występować w formie proszków
zwilżanych wodą, gliceryną lub innymi substancjami; past o
różnej konsystencji, narzędzi różnego kształtu i wielkości
(kamienie, tarcze, krążki, dyski, paski). Tworzywo kamienia
składa się z właściwego materiału tnącego (nasypu) i spoiwa,
które musi się ścierać szybciej niż nasyp, odsłaniając coraz to
nowe cząstki materiału tnącego. Kamienie mogą być do
montowania lub gotowe fabrycznie, przeznaczone do pracy
końcówką turbinową, kątnicą, prostnicą czy prostnicą
techniczną.
W stomatologii materiałami najczęściej stosowanymi do
szlifowania są:
• diament,
• karborund,
• węglik wolframu,
• korund,
• elektrokorund,
• pumeks,
• szmergiel,
• granat
• kwarc (piasek),
Diament jest czystą, krystaliczną odmianą węgla, o twardości
wynoszącej 10 wg skali Mohsa. Jest to najtwardszy materiał
naturalny. Tzw. kamienie diamentowe służą do szlifowania
zębów naturalnych, porcelany. Nie nadają się do materiałów
miękkich (akryl, amalgamat), bo te zaklejają ich ostre, tnące
krawędzie.

Karborund (węglik krzemu) otrzymywany syntetycznie, o

twardości 9,6 wg Mohsa, kruchy. Występuje w postaci
kamieni, gum szlifierskich.

Węglik wolframu służy do wykonywania wierteł, krążków

ściernych, twardość 9 wg Mohsa

Korund (tlenek glinowy), krystaliczny korund występuje w

przyrodzie, twardość 9 wg Mohsa, używany na tarcze
szlifierskie, kamienie, papier ścierny.
Elektrokorund to syntetyczny tlenek glinu , 9 wg Mohsa
Wyróżnia się 3 jego odmiany:
- czarny (zawiera 60-70% tlenku glinu) ma słabe właściwości
ścierne, używany na papiery i płótna ścierne,
- ciemnobrunatny, jasnobrunatny lub brunatnoczerwony
(zawiera 85-95% tlenku glinu) stosowany najczęściej, jest
wystarczająco twardy, niezbyt kruchy, ma ostre krawędzie,
- biały lub jasnoróżowy (ponad 95% tlenku glinu) jest twardy,
bardzo kruchy, nie nadaje się zbytnio do szlifowania metali.

Pumeks (5 wg Mohsa) to produkt pochodzenia

wulkanicznego, jest mieszaniną różnych krzemianów.
Sproszkowany pumeks (0,2 um, 0,5 um, 0,6 um)w
zawiesinach wodnych, w postaci gęstej papki, służy do
szlifowania wykańczającego na filcach lub twardych
szczotkach głównie protez akrylowych.
Szmergiel jest mieszaniną tlenków glinu i żelaza, odmianą
korundu o twardości 8 wg Mohsa, służy do wyrobu papieru
ściernego i płótna szmerglowego, używany do opracowania
złota i porcelany.

Granat - papierowe krążki ścierne, koloru czerwonego, do

opracowania metalu i porcelany.

Piasek - do produkcji papieru ściernego, krążków ściernych,

piaskowania stopów metali, do końcowej obróbki stopów
złota.
 Polerowanie

Jest procesem wygładzającym szorstką powierzchnię, która

powstaje po szlifowaniu. W wyniku polerowania dana
powierzchnia staje się gładka i błyszcząca. Podczas
polerowania należy przestrzegać tych samych zasad co
podczas szlifowania, a więc przed zastosowaniem ścierniwa
o drobniejszych cząsteczkach dokładnie oczyścić
powierzchnię z materiału poprzedniego

Najczęściej używanymi materiałami polerowniczymi są

preparaty (pasty) sporządzone na bazie kredy oraz tlenków
chromu, żelaza, magnezu, cynku, cyny i ołowiu, z
materiałami wiążącymi, z których olej silikonowy najbardziej
zwiększa połysk polerowanych powierzchni metalowych.
Kreda (węglan wapnia)- proszek z wodą w postaci papki jest
używany do polerowania, przy pomocy miękkich szczotek
włosianych lub bawełnianych, powierzchni protez
akrylowych.

Tlenek żelaza (czerwień angielska, róż polerski)- drobny

czerwony proszek połączony z materiałami wiążącymi np.
olejem silikonowym doskonały do polerowania złota i
stopów o dużej zawartości metali szlachetnych.

Tlenek chromu jest składnikiem pasty o kolorze zielonym,

służącej do polerowania stopów nieszlachetnych i białym do
stopów szlachetnych.
Podczas szlifowania powstaje ciepło, dlatego w czasie tego
procesu wymagane jest chłodzenie obrabianej powierzchni.

Jakość i wydajność procesu polerowania zależą od:

- twardości, kształtu, wielkości cząstek ścierających
- mechanicznych właściwości środków ściernych (kruchość)
- szybkości przesuwania środka ściernego po powierzchni
- przyłożonego nacisku
- właściwości materiału podlegającego obróbce.
Polerowanie elektrolityczne (elektropolerowanie,
polerowanie anodowe)
• metoda polerowania polecana jest do protez wykonanych ze
stopów chromowo-kobaltowych
• przeprowadza się po wstępnej obróbce mechanicznej i jest
skuteczne przy nierównościach 1-3 um mikrometrów.
Unika się naprężeń mechanicznych i termicznych.
W czasie polerowania przedmiot zanurzony jest w
elektrolicie(glikol etylenowy, kwas siarkowy, kwas solny) i
podłączony do obwodu prądu stałego jako anoda, natomiast
katodą jest płytka ze stali nierdzewnej, ołowiu lub miedzi.
Podczas przepływu prądu powierzchnia metalu „na
wzniesieniach” ulega rozpuszczeniu, dzięki czemu następuje
wygładzenie powierzchni. Metal zostaje osadzony na
katodzie.
Efektywność procesu polerowania elektrolitycznego jest
uzależniona od:
• Stopnia i dokładności wstępnej obróbki
• Czasu trwania procesu
• Składu elektrolitu(starszy mniej efektywny)
• Natężenia prądu
• Temperatury elektrolitu(40-600C)
• Mieszania elektrolitu(wymagane jest mieszanie ciągłe)