\ÏB NÒ I@E ĚÎGM

gxo \mằ I`ớ`

\rugi tïb Gim`äg hỠu \ïb nò \rẻ fb
Mê GỐ` 500<
-‘-

NỞ@ Bỗ ĚảV
UuyỈg såhm gêy iỘb 8 pmẩg
Zmẩg @4 „ĚỈ gim`äg hỠu tïb nò i`e ĕîgm‒ nê oê` oẨg la \rugi tïb G -\ ĕễ xuẦt ĕỈ queg
såt ĕ`ễu tre gmỡgi i`e ĕîgm hỦ tmỈ, im` hmàp nấ` gmỡgi tîgm t`ằt hỦ tmỈ, tmêgm nẢp gmỡgi mỘ
sƥ từgi i`e ĕîgm bỐt.
Zmẩg @@4 „\rẻ fb vê gmỡgi bổ` queg mỉ tragi i`e ĕîgm‒ nê oẨg lịhm taêg vĈg 5 quyỈg
såhm Zmåp trîgm oêy kmå ĕẩy ĕứ kằt quẨ gmỡgi hügi trîgm gim`äg hỠu hứe pmƺƥgi \ïy hma
ĕằg gmỡgi gĈb 509:.
ẩg @@@4 „\rị n`ỉu i`e ĕîgm‒ v`ằt pmềgi tmfa 5 quyỈg såhm kmåh i`ớ` tm`ỉu gmỡgi pmƺƥgi
Zmẩg
Zm
pmåp trị n`ỉu i`e ĕîgm xuẦt m`ỉg ố BỰ rỘ` neg segi \ïy Ïu gmỡgi gĈb 509:.

Xåhm
hmôgigêy ĕƺỨhtå`xuẦt
tü` hma oẨg oẨg
gmïgnẩg ĕẩuUuổh
gĈb t`ägtằgĈb
I`e5008; ĕƺỨh gm`ễu oấg ĕỂh maeg gimägm gäg
ĕîgm 500<.
HŠgi ĕỈ ĕøgi iøp vêa gĈb Uuổh tằ I`e ĕîgm ‘ \rugi tïb G-\ o`äg saấg ? tê` n`ỉu4
5. Kỹ yằu G-\ vễ I`e ĕîgm tẢp mỨp 5 sổ mỘ sƥ i`e ĕîgm ĕè tmu nƺỨb tragi 500?-5008.
?. BỐt sổ tê` n`ỉu nƺỨh tmuẢt bỐt sổ
s ổ hügi trîgm gƺớh giaê` la VGFXHA
VGFX HA xuẦt oẨg.
Hügi v`ỉh gim`äg hỠu vễ tïb nò i`e ĕîgm ố \rugi tïb G -\ vẫg t`ằp tỦh tmfa 5 hmƺƥgi
trîgm lê` mấg.
\mågi =/500<
\_VGI \ÏB G-\
***
BỬH NỬH4
Zmẩg @. Ěỏ GIM@ÄG HửV I@E ĚÎGM
- GiuyỆg Kmạh S`ỉg
Zmẩg @@. \_Ẵ FB SÊ HÅH BỚ@ UVEG Mể \_AGI I@E ĚÎGM
(LỄHM UVPỏG N‐FGCEG\ F\ NFX _FNE\@AGX CEB@N@ENFX HợE BEV_@HF
ZA_A\)
- Ěấb \mƺ lịhm
Zmẩg @@@. \_Ễ N@ểV I@E ĚÎGM
(S@ặ\ ZMệGI \MFA UVPỏG NFX \MF_EZ@FX CEB@N@ENFX
HợE BE@XAGL@FV SÊ BF\EPF_)
- GiuyỆg Kmạh S`ỉg lịhm
xAx
Zmẩg @4
Ěỏ GIM@ÄG HửV SỊ I@E Ě ÎG M
GiuyỆg Kmạh S`ỉg
(Gim`äg hỠu \ïb nò I`e Ěîgm Q hmƺƥgi trîgm G -\)
…
@. KMAEGM SẬG ĚỊ N Ẫ@, KMÜGI GIM@ÄG HửV I@E ĚÎGM K@ỏV ]È Mờ@ M ỎH,
KMÜGI OÊG ĚặG I@ÅA LỬH I@E ĚÎGM, HMọ GIM@ÄG HửV \ÏB NÒ.
Ě` từ tïb nâ k`gm gim`ỉb, tïb nâ vĈg mỂh ĕằg tïb nâ mỂh. \ragi huỐh sổgi mêgi giêy, e`
hŠgi hø bỐt sổ gmẢg xàt vễ tïb nâ i`e ĕîgm, tragi håh tåh pmẠb vĈg mỂh bü tẨ gm`ễu km`
rẦt sïu sạh gm`ễu tîgm t`ằt vễ tïb nâ i`e ĕîgm. Gằu gmỡgi giƺỒ` gim`äg hỠu tïb nâ mỂh hmỀ
giừgi ố bỠh tïb nâ k`gm gim`ỉb mey vĈg mỂh gmƺ tmằ, tmî hügi trîgm kmügi tmỈ gêa oẵgi
tåh pmẠb vĈg mỂh k`e vî, ĕỈ bü tẨ huỐh sổgi tmƺỒgi hïu vĈg hứe gmỡgi gmê gim`äg hỠu ât
km` nƺu naåt n`gm ĕỐgi. \mê kmügi v`ằt re hÿg mƥg. \ïb nâ mỂh kmåh vớ` k`gm gim`ỉb vê
vĈg mỂh nê ĕƺỨh t`ằg mêgm hø oê` oẨg. \ïb nâ k`gm gim`ỉb vê vĈg mỂh hø tmỈ rẦt sïu sạh,
gmƺgi vî kmügi hø oê` oẨg ĕƺỨh qu` ĕịgm rö rêgi, bộ` giƺỒ` nêb tmfa ò r`ägi, tðy mỠgi,
tðy
n`äg hƥ, tðyi`ỡe
queg t`ỉg, gmỡgi
kmügi tmỈ
yằugêa truyễg
tổ vớ` nấ` håhm
gmeu, kmüginêbò hma
tmỠhgiƺỒ`
rö vễkmåh. Sî kmügi
pmƺƥgi gmẢghẢg,
pmåp t`ằp rö bổ`
vễ
gmỡgi kmå` g`ỉb ĕễ xuẦt, vễ gmỡgi hƥ hmằ tïb nâ gäg lỆ lẫg ĕằg gmỡgi gmẢg ĕịgm båy
bøh, k`Ỉu hag bỐt gmẦt ĕịgm nê hag mƺ, bẰ hmỘgi gmẦt ĕịgm nê hey gim`ỉt vớ` hag lïu…
GiƺỒ` gim`äg hỠu tïb nâ hẩg gmẢg tmỠh rö từgi oƺớh từgi kmïu tragi tƺ luy hứe bîgm từ
nôh t`ằp xôh vớ` sỵ vẢt ĕằg kằt nuẢg, tmügi que bỐt quy trîgm xỢ nò tmügi t`g lỡ k`ỉg pmỠh
tấp. Gằu gø` vễ gmẢg ĕịgm hỦ tmỈ vễ tïb nâ bỐt hag giƺỒ` mey gmỡgi yằu tổ tïb nâ tragi
bỐt tîgm muổgi hỦ tmỈ, hø gmê tïb nò mỂh kmügi oẵgi bỐt giƺỒ` oîgm tmƺỒgi gêa ĕø mey
gmê vĈg, gmƺgi vễ gmẢg tmỠh vê pmƺƥgi pmåp tƺ luy, quy trîgm xỢ nò tmügi t`g, k`Ỉb
gim`ỉb kằt nuẢg tmî gmẦt tm`ằt pmẨ` mƥg.
Uuy trîgm gim`äg hỠu iỘb gmỡgi kmïu4
k mïu4
- Hø bỐt oê` oẨg ĕỈ t`ằp xôh vớ` sỵ vẢt, queg såt ĕ`ễu tre. Oê` oẨg gêy hø km` sỢ lỦgi hå`
bê giƺỒ` kmåh ĕè nêb trƺớh, maẹh tỵ bîgm tấa re. Gim`äg hỠu vễ tïb nâ i`e ĕîgm m`ỉg gey
hmƺe hø bỐt oê` oẨg gêa ĕƺỨh ĕe sổ mỂh i`Ẩ gmẦt trâ, bộ` giƺỒ` bộ` trƺỒgi pmå` nêb bỐt
pmåhm, te pmẨ` tấa re oê` oẨg r`ägi.
- Xeu km` queg såt ĕ`ễu tre sỵ vẢt, hẩg tẢp mỨp lỡ k`ỉg tƺ n`ỉu tmêgm bỐt hå` vổg hmugi;
bộ` giƺỒ` tðy gmu hẩu hứe bîgm hø tmỈ xỢ nâ kme` tmåh vổg Ầy, hø giƺỒ` ĕỈ gim`äg hỠu
bỐt hmứ ĕễ gêa ĕø, hø giƺỒ` ĕỈ i`Ẩgi oê`, hø giƺỒ` ĕỈ v`ằt t`Ỉu tmuyằt mey nêb pm`b. \m u
tmẢp lỡ k`ỉg tƺ n`ỉu nê bỐt hügi v`ỉh tẢp tmỈ gm`ễu giƺỒ` nêb, vổg tƺ n`ỉu nê hå` vổg
hmugi, hmỠ kmügi pmẨ` bộ` giƺỒ` „tmứ nẦy‒ bỐt ât lẦu kâg nêb hứe r`ägi. Håh egm hmị seu
km` hø bỐt tƺ n`ỉu gêa ĕø x`g i`ea nấ` ĕỈ tmêgm hå` vổg hmugi, nƺu trỡ tấ` trỦ số G -\ ĕỈ
hma bỂ` giƺỒ` sỢ lỦgi.
- ]Ợ nâ kme` tmåh lỡ k`ỉg tmügi t`g tmfa bỐt hmứ ĕễ gmẦt ĕịgm huổ` hðgi tmêgm bỐt hügi
trîgm gmẵb nâ i`Ẩ` bỐt vẦg ĕễ gmẦt ĕịgm.
- \`ằg tớ` gmỡgi hügi trîgm tỖgi mỨp4 gmỡgi tẢp kỹ yằu nẩg nƺỨt `g gmỡgi oê`, gmỡgi
hügi trîgm, maẹh gmỡgi tåh pmẠb ĕôh kằt bỐt sổ hügi trîgm vễ bỐt vẦg ĕễ nớg, mey vễ
taêg oỐ vẦg ĕễ tïb nâ i`e ĕîgm.
\meb kmẨa gmỡgi tê` n`ỉu gƺớh giaê`, tmẦy rö
r ö me` tmỒ` kỸ4
- \ừ gĈb 50<6 seu Ěấ` hm`ằg tmỠ ? la hm`ằg tregm vê gmẦt nê la huỐh håhm bấgi kmae mỂh
kỰ tmuẢt ĕè nêb o`ằg ĕỖ` sïu sạh bỂ` bẹt hứe huỐh sổgi ố gmỡgi gƺớh pmåt tr`Ỉg, hma gäg
huỐh sổgi i`e ĕîgm ĕẹt re gm`ễu vẦg ĕễ iey iạt. \ragi tmỒ` kỸ 50<6 -503: vẦg ĕễ tïb nâ
i`e ĕîgm ĕƺỨh ĕẹt re tragi bổ` n`äg queg vớ` gmỡgi o`ằg ĕỐgi tragi queg mỉ gỐ` oỐ hứe
håh i`e ĕîgm, queg mỉ i`ỡe håh tmêgm v`äg hứe håh i`e ĕîgm.Sễ tïb nâ mỂh vẫg gmƺ trƺớh
nẦy tïb nâ hå gmïg nêb ĕổ` tƺỨgi trỂgi tïb gim`äg hỠu.
- \ừ gmỡgi gĈb 509:, ĕẹh o`ỉt ố BỰ, la Ẩgm mƺốgi hứe gmỡgi büg kmae mỂh kmåh gmƺ
gmïg hmứgi mỂh, t`g mỂh, trỂgi tïb hmuyỈg từ tïb nâ hå gmïg segi xfb i`e ĕîgm gmƺ nê
bỐt mỉ tmổgi, bỐt tỖgi tmỈ. \mfa queg ĕ`Ỉb gêy gmỡgi tr`ỉu hmỠgi xuẦt m`ỉg ố bỐt hå
gmïg ĕƺỨh xfb gmƺ nê mỉ quẨ hứe bỐt sỵ rổ` gm`Ệu mỉ tmổgi i`e ĕîgm vê trị n`ỉu taêg oỐ
i`e ĕîgm.
gmỡgi ĕẹh\ừ ĕøhứe
tâgm tẢptỖgi
trugi
tmỈvêa
i`egim`äg hỠu
ĕîgm mƥg nê sỵ i`eahứe
hå tâgm t`ằptừgi
i`ỡetmêgm
håh tmêgm
v`äg. v`äg vớ` gmeu vê
@@. Ěỏ ]ÏP LỺGI OÊ@ OắG \_ơỔH Mặ\ ZM ắ@ \ÎB _E GMủGI HÅ@ \_ỬH Ěỏ
ĚỄGM MơỔGI HMợ PặV \_AGI S@ểH UVEG XÅ\ Ě@ỊV \_E.
\ê` n`ỉu pmƺƥgi \ïy trƺớh gĈb 503: gäu näg hå` trỦh „queg
„ queg mỉ‒ (rfnet`ag), từ seu gĈb 3:
nê „i`ea t`ằp‒ (habbug`het`ag). HẨ me` từ gêy ĕễu tåh ĕỐgi que nấ` i`ỡe håh tmêgm v`äg
tragi i`e ĕîgm,bê hẨ me` oäg ĕễu gmẦg bấgm gỐ` lugi tîgm hẨb. SẢg lỦgi me` kmå` g`ỉb
träg vêa hag giƺỒ` S`ỉt Geb, nêb hma sỵ gim`äg hỠu hứe hmôgi te ĕẢb bêu sạh lïg tỐh,
v`ỉh ĕẩu t`äg nê tîb re bỐt từ giỡ S`ỉt Geb ĕôh kằt gmỡgi kmå` g`ỉb Ầy.
Ěễ gimị nẦy từ „bổ`
„bổ` tîgm‒ gø` näg queg mỉ que nấ` i`ea t`ằp trea ĕỖ` vê „tîgm‒ gø` näg gỐ`
lugi hmứ yằu.

Uueg mỉ tragi i`e ĕîgm hŠgi gmƺ i`ea t`ằp tragi i`e ĕîgm hmứ yằu nê tîgm hẨb kmåh vớ`
queg mỉ tragi bỐt hƥ queg, bỐt gmøb xè mỐ` kmåh. Oổ hø tmỈ nê \Ỗgi tmổgi re nỉgm mêgi
tr`ỉu giƺỒ` pmẨ` tuïg tmfa, gmƺgi vễ gmê oẨa hag kmügi ĕƺỨh vî bổ` tîgm oổ hag ĕè oị sỠt
bẻ.
SẢg lỦgi tâgm tằ gmị hứe t`ằgi S`ỉt sẲ i`ôp hmôgi te rẦt gm`ễu tragi v`ỉh ĕịgm mƺớgi
gim`äg hỠu. Ěễ gimị oê` oẨg gim`äg hỠu t`ằg mêgm tmfa 8 hå` trỦh hmâgm4tîgm
hmâgm4 tîgm nỠe ĕü`, tîgm
tỖ Ầb, tîgm lÿgi mỂ.
5. NỠe ĕü` tỠh nê hẹp tre` iå` từ nïu ĕè iẹp gmeu rỘ` nẦy gmeu, nẦy gmeu rỘ` Ĉg ố vớ` gmeu
gmƺ tmằ gêa, hẩg gim`äg hỠu tïb nâ ố gmỡgi oîgm l`ỉg4
- \îgm luyäg tỠh nê vî ĕïu bê iẹp gmeu, la i`e ĕîgm mey tỖ hmỠh xằp ĕẹt, la giẫu gm`äg,
la tîgm hẨb hå gmïg k`Ỉu „sàt ĕågm‒ mey k`Ỉu tîb m`Ỉu nïu lê`, tmĈb lÿ mằt giỂg giuỘ g
nấhm sügi…
- \îgm lỦh tỠh nê me` xåh tmịt hø mÿe mỨp kmügi, hø tấa hma hẨ me` oäg gmỡgi kmaå` hẨb
tmâhm ĕågi.
- \îgm yäu tmẩb gmuẩg bỂ` mêgm v` tragi huỐh sổgi, hm`e sẻ vớ` gmeu vu` ouỘg i`eg kmỖ
(Ầb ga hø oấg, nấgm nðgi hø ĕü`).
- \îgm gimĠe hðgi gmeu hmẦp gmẢg bỐt gimĠe vỦ bỐt nò tƺốgi gmƺ guü` lấy hag tmêgm
giƺỒ` mey hðgi hmugi bỐt sỵ gim`ỉp.
\Ầt hẨ håh yằu tổ träg lẫg ĕằg kmå` g`ỉb „tmứy hmugi‒ (mey kmügi tmứy hmugi).
?. \îgm tỖ Ầb nê bổ` tîgm gổ` kằt gmỡgi giƺỒ` ố hðgi bỐt gmê, trƺớh mằt nê oổ bẰ, h ag
hå`, egm hmị, hø km` tmäb bỐt vê` giƺỒ` gêa ĕø. ďg ố hðgi gmeu, hmĈb søh hma gmeu, lấy
oẨa hma gmeu, hðgi gmeu ĕổ` pmø vớ` gmỡgi håhm tmỠh từ giaê`, oẨa ĕẨb hma từgi tmêgm
v`äg huỐh sổgi eg taêg, ĕåp Ỡgi gmỡgi gmu hẩu s`gm nâ vê tïb nâ. \`ằgi S`ỉt nê tỖ Ầb, gmƺ
hå` tỖ ĕøg hm`b oey i`ỡe trỒ` nấgm nẲa i`ügi tổ vễ ĕằg gƥ` eg taêg Ầb åp; t`ằgi Zmåp
tƺƥgi ĕƺƥgi nê cayfr tỠh nê oằp sƺố`, gƥ` queg trỂgi oẢh gmẦt ố gmỡgi xỠ nấgm. Hmỡ Måg
nê i`e, oạt ĕẩu vớ` mîgm vẲ bỐt hå` gmê hmf bƺe, hmf i`ø.
I`e ĕîgm hø ĕẨb oẨa hma bộ` tmêgm v`äg gmỡgi gmu hẩu tïb nâ kmügi1
GiƺỒ` ĕêg oê hø ĕøgi ĕẩy ĕứ ve` trÿ nêb
nê b vỨ nêb bẰ kmügi. Giêy gey kmåh giƺỒ` giƺỒ`
xƺe, giƺỒ` pmỦ gỡ hÿg hø bỐt sỵ gim`ỉp xè mỐ`, hÿg pmẨ` „nẢp gim`ỉp‒. \m` pmø t`ằg sĠ,
pmẦg ĕẦu nêb hmứ tịhm xè mey tmỠ trƺốgi kmø bê taêg tïb taêg ò vớ` hmỘgi vớ` hag.
GiƺỒ` ĕêg ügi hø ĕøgi ĕƺỨh ve` trÿ nêb hmỘgi nêb oổ vê nẢp gim`ỉp kmügi1
S`ỉh tấa gäg tỖ Ầb, tragi maêg hẨgm kmügi ĕằg gộ` quå gimía kmỖ, tðy tmuỐh hmứ yằu vêa
sỵ „ĕẩu tƺ‒ hứe oổ bẰ4 kmügi pmẨ` hmỀ vê hmứ yằu nê ĕẩu tƺ t`ễg oấh, bê ĕẩu tƺ tmî i`Ồ
tïb trâ, tîgm hẨb. Ěổ` vớ` hag hå` tmî gmu hẩu mêgi ĕẩu nê ĕƺỨh trƺốgi tmêgm t`ằg tớ` tỵ
nẢp. Gmƺgi oạt ĕẩu nấ` nê bỐt tîgm hẨgm maêg taêg pmỦ tmuỐh vêa sỵ hmĈb søh hứe giƺỒ`
nớg, bỐt bẹt gmẢg ĕƺỨh tẦt hẨ gmỡgi iî hẩg tm`ằt, gmƺgi bẹt kmåh nấ` tuyỉt ĕổ` pmẨ` hmịu
sỵ åp ĕẹt ò buổg hứe giƺỒ` nớg; ĕø nê ĕẹh ĕ`Ỉb hứe hå` „pmẢg‒ nêb hag.
Uueg mỉ i`ỡe egm hmị fb vớ` gmeu nê queg mỉ hðgi bỐt nỠe vừe gïgi ĕụ gmeu vừe iegm tỶ
vớ` gmeu, hẨ me` bẹt gêy
gê y ĕễu hẩg tm`ằt hma sỵ trƺốgi tmêgm.
BỂ` gmïg tổ Ẩgm mƺốgi ĕằg sỵ trỂg vẰg hứe tỖ Ầb ĕễu tåh ĕỐgi sïu sạh ĕằg tïb nâ hứe
từgi tmêgm v`äg. Kmå` g`ỉb i`e ĕîgm n` tåg vớ` gm`ễu mîgm tmỠh kmåh gmeu ĕè ĕƺỨh gm`ễu
hügi trîgm gäu näg ..
BỐt kmå` g`ỉb hẩg ĕƺỨh nêb sågi tề nê hmỡ „m`ằu‒.
8. \îgm lÿgi mỂ ‘ gổ` kằt gmỡgi tmêgm v`äg tmfa me` hm`ễu4
- Hm`ễu giegi tỠh nê i`ỡe gmỡgi giƺỒ` hðgi tmằ mỉ i`ỡe oổ bẰ vê hmô oåh hü lî; hø tmỈ
iỂ` ĕïy nê bổ` n`äg mỉ xuyäg
x uyäg i`e ĕîgm.
- Hm`ễu lỂh ĕ` giƺỨh tmỒ` i`eg gổ` kằt vớ` gmỡgi tmằ mỉ trƺớh, ügi oê tỖ t`äg; ĕïy nê bổ`
queg mỉ „xuyäg tmằ mỉ‒.
\îgm lÿgi mỂ ĕẢb mey gmất quyằt ĕịgm tâgm kmàp kâg mey bố hỢe hứe bỐt i`e ĕîgm, oổ bẰ
mey hag hå` sổgi vớâ gmeu gmƺ tragi bỐt về ổh mey hø gm`ễu giƺỒ` kmåh tmeb lỵ vî hðgi
bỐt muyằt tmổgi… I`e ĕîgm kmàp kâg sổgi ĕỐh nẢp mƥg, lêgm hma bîgm bỐt hö` r`ägi tƺ,
gmƺgi i`Ẩ` quyằt bïu tmuẫg vê vƺỨt que tmỢ tmåhm kmügi hø hmộ lỵe, kmügi hø e` i`ôp
ĕụ, (sẠy bẰ hø lî, sẠy hme hø hmô).
Bổ` n`äg kằt hø tmỈ nê m`ỉg tmỵh gmƺ vớ` ügi oê hÿg sổgi, gm`ễu km` hÿg ố hmugi bỐt gmê
(teb ĕấ` ĕỘgi ĕƺỒgi), maẹh nê begi tâgm tƺỨgi trƺgi tâg giƺụgi; tmỒ hôgi hẩu kmẠg sĈg
søh gmê tmỒ vê pmẩg bỐ nê gmỡgi mêgm v` hø gm`ễu ò gimĠe. Ěïy nê bổ` queg mỉ i`ỡe
gmỡgi giƺỒ` sổgi vê gmỡgi giƺỒ` ĕè bẦt, n`äg queg ĕằg gm`ễu pmagi tỦh tâg giƺụgi,
tr`ằt nâ, ĕấa nâ.
\ragi lÿgi mỂ o`Ỉu m`ỉg rö gmẦt que gmỡgi huỐh ĕổ` ĕẩu vớ` gmỡgi lÿgi mỂ kmåh (xfb
quyỈg BẨgm ĕẦt nạb giƺỒ` gm`ễu be hứe GiuyỆg Kmạh \rƺỒgi).
\ïb nâ lÿgi mỂ pmẨ` hmĈgi la l` truyễg oẵgi ifg quyằt ĕịgm. I`Ẩ tmuyằt gêy hma ĕằg gey
hmƺe ĕƺỨh hmỠgi gim`ỉb vê ĕấ` ĕe sổ mỂh i`Ẩ tm`äg vễ tmuyằt truyễg tẢp k`Ỉu Ỡgi xỢ từ
oổ bẰ segi hag vê que håh tmằ mỉ. Håh mỂh i`Ẩ BỰ, sổgi tragi bỐt xè mỐ` tragi ĕø hø
gmỡgi giƺỒ` sổgi m`ỉg gey mẩu gmƺ kmügi hÿg i`ỡ bổ` queg mỉ gêa vớ` tmằ mỉ ügi oê tỖ
t`äg
gmỡgiĕètmằ
giấh gm`äg km`
mỉ trƺớh. BỐtpmegm
trƺỒgipmu` tïb nâhmĈgi
mỨp pmẨ` gm`ễunê i`e
o`Ỉuĕîgm
m`ỉg gmẢg re gmỡgi
hứe lÿgi mỂ Ầy tåh ĕỐgi
nê bỐt hứe
gmøb
hag hmåu (mẢu luỉ) hứe MẨ` \mƺỨgi Nèg Ügi Nä Mỡu \råh4 håhm ĕïy mƥg ?:: gĈb Nä
Mỡu \råh trẨ Ầg từ queg, rỘ` oề Oạh Mê vêa ĕẦt oåg sƥg ĕịe Mê \Ġgm nẢp Ầp vê gimễ
tmuổh; mƥg ?:: gĈb seu bỐt SỦ trƺốgi mỂ Nä Mỡu x`g vễ mƺu gag hŠgi vớ` bỐt sổ oê
hag ố Mê \Ġgm vêa nẢp bỐt Ầp bớ` ố iẩg Oê _ịe vê nêb ĕügi y. Gim`äg hỠu gm`ễu i`e
pmẨ hmạh sẲ i`ôp pmåt m`ỉg gmỡgi ĕ`ễu tmô vị.
@@@. XEV KM@ ]ÅH ĚỄGM OE \_ỬH ĚỄGM MơỔGI NỔG SỔ@ GMủGI \@ặ\ B ỬH
UVEG \_ỎGI, HảG ĚỊ _E GMủGI \ÎGM \@ặ\ ĚÅGI UVEG \ÏB.
ĚỈ nêb v`ỉh gêy hmôgi te sẲ t`ằp hẢg tmfa bỐt pmƺƥgi pmåp vê pmïg tâhm tmfa bỐt sổ kmå`
g`ỉb bê håh mỂh i`Ẩ ố gƺớh gêy gƺớh kmåh ĕè gäu re; ĕ` vớ` bộ` kmå` g`ỉb nê bỐt từ
ĕƺỨh ĕịgm gimĠe, hma gäg hmôgi te sẲ hø bỐt sổ từ „hmîe kmøe‒ (t`ằgi Zmåp nê bat -hnà,
t`ằgi Egm nê kfy warl). Sê håhm t`ằp hẢg ĕẩu t`äg nê pmïg tâhm gmỡgi yằu tổ vĈg møe
mø e xè
xè
mỐ`4 gmỡgi từ kmøe ố ĕïy nê xƺe vê gey, ĕügi vê tïy, bïu tmuẫg tmằ mỉ.
_Ộ` ĕằg håhm t`ằp hẢg tẢp trugi vêa bổ` queg tïb hứe từgi tmêgm v`äg4 ố ĕïy kmügi tmỈ
kmügi vẢg lỦgi gmỡgi kmå` g`ỉb hƥ oẨg hứe pmïg tïb mỂh, vî tragi håh mỂh tmuyằt tïb nâ
trƺỒgi pmå` gêy ĕẩu t`äg ĕè gmẦg bấgm ĕằg Ẩgm mƺốgi sïu sạh vê quyằt ĕịgm hứe i`e ĕîgm
tragi sỵ mîgm tmêgm gmïg håhm trẻ fb vê ĕè vấhm rö bỐt håhm hø mỉ tmổgi gmỡgi hƥ hmằ
quå trîgm Ầy. BỐt ĕ`Ỉb queg trỂgi bê pmïg tïb mỂh ĕễ re nê oea i`Ồ hŠgi hø bỐt sỵ vẢt
bƥ tƺốgi mey muyỆg tƺốgivê bỐt sỵ vẢt tmỵh hứe huỐh sổgi mêgi giêy. Gmƺ giey từ nôh
bớ` tme` gimàg, oổ bẰ ĕè tấa mîgm lugi bỐt ĕỠe hag bƥ tƺốgi, ĕằg nôh s`gm re t`ằp xôh
rỘ` hmĈb søh ĕỠe hag tmỵh, mîgm tƺỨgi me` ĕỠe hag gêy sẲ Ĉg kmớp vớ` gmeu mey trå`
giƺỨh gmeu. \ragi tïb tƺ trẻ, hø mîgm tƺỨgi hứe oổ bẰ vê i`e ĕîgm m`ỉg tmỵh, ĕỦgi hmấb
mêgi giêy
kmề` tmằ vêbƥ
i`ớ` mîgmtƺốgi
Ẩgm bƥ tƺốgi
vê sổgi vớ`hứe
i`eoổĕîgm
bẰ mƺ
vê i`e
hẦu ĕîgm.
(rabegKm`ceb`n`en)
tmỵh tằ tƺốgi
pmŠ pmêgi,
tƺỨgitrẻ tmaåt
bîgm nê
hag hứe ügi vue ügi maêgi. \rƺớh 6 -3 tuỖ`, trẻ fb gimĠ rẵgi oổ bẰ nê gmỡgi hag giƺỒ`
tuyỉt vỒ` taêg gĈgi taêg trâ, gmỡgi vị tm`äg tmẩg; gmƺgi rỘ` mằt giïy tmƥ, gmẢg tmỠh vễ
tmỵh tằ rö mƥg, „vụ bỐgi‒ vễ oổ bẰ. ỗ gmỡgi trẻ fb oîgm tmƺỒgi mằt giïy tmƥ nê hmẦp
gmẢg tâgm tƺƥgi ĕổ` hứe gĈgi nỵh oổ bẰ, quò mỘ i`ỡe hag giƺỒ` tmỵh hứe oổ bẰ vê mîgm
tmêgm nâ tƺốgi tragi tïb tƺ ĕỠe hag mîgm tƺỨgi giƺỒ` oổ mey giƺỒ` bẰ nê bỐt giƺỒ` nớg
hø tƺ tmằ ĕêgi maêgi bỐt mîgm Ẩgm ĕỈ tỵ ĕỘgi gmẦt (từ gêy kmügi m`Ỉu tmfa gimĠe ga`
iƺƥgi oạt hmƺớh
gmỡgi Ỡgi xỢ hứebê hmỀ bỐt
giƺỒ` k`e).hƥGằu
hmằmîgm
vü tmỠh,
tƺỨgiĕỠe
hứetrẻ
oổsổgi nấ`, nẢptấa
bẰ kmügi nấ`rebỐt håhm
ĕƺỨh hƥvü
hmằtmỠh
sỵ
ĕỘgi gmẦt, tmî hag hå` sẲ ga` tmfa gmỡgi tmẩg tƺỨgi giaê` i`e ĕîgm, km` nê bỐt ĕỠe trẻ giỖ
giåa, tmứ nègm mey gmøb oĈgi, l`Ệg v`äg ĕ`ỉg Ẩgm…
BỐt ĕ`Ỉb bê pmïg tïb mỂh tmƺỒgi gäu näg nê tâgm me` hm`ễu, ĕÿg xøh me` ĕẩu
(ebo`venfgt) hứe tîgm hẨb4 yäu ĕ` ĕü` vớ` imàt, quyỉg nẦy gmeu, hag yäu tmƺƥgi oổ bẰ
ĕỘgi tmỒ` hŠgi hĈb imàt; gmƺgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg hĈb imàt gêy hứe xè mỐ` pmä pmåg trừgi
pmất pmẨ` lỘg gàg vêa vü tmỠh ĕỈ xuẦt m`ỉg tmêgm gmỡgi m`ỉg tƺỨgi gm`ễu km` rẦt xe nấ
vớ` tîgm hẨb iổh. Kmügi tmẦy ĕƺỨh tâgm me` hm`ễu Ầy kmø bê nâ i`Ẩ` ĕƺỨh gm`ễu m`ỉg
tƺỨgi tragi bộ` queg mỉ oổ bẰ hag hå`. BỐt ĕ`Ỉb hẩg ĕƺỨh gäu näg nê n`ỉu bẹh hẨb
Afl`pf Crful ĕè bü tẨ ố S`ỉt Geb hø mey kmügi1 Buổg i`Ẩ` ĕåp hïu mề` gêy, pmẨ` queg
såt ĕ`ễu tre gm`ễu trƺỒgi mỨp pmåt tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi vê oỉgm nâ ĕỈ ĕ` ĕằg kằt nuẢg gmỡgi
o`Ỉu m`ỉg gmƺ pmïg tïb mỂh bü tẨ hø meyme y kmügi hø, gmỡgi nuẢg ĕ`Ỉb hứe Crful ĕôgi mey
se`, hmỠ kmügi tmỈ giỘ` tregm nuẢg vễ queg ĕ`Ỉb, vễ ĕấa ĕỠh. \Ầt hẨ gmỡgi bổ` tîgm
hmẵgi hmịt la sỵ tåh ĕỐgi que nấ` mêgi giêy hứe håh tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm tấa gäg tỖ
Ầb, ĕåp Ỡgi håh gmu hẩu hƥ oẨg hứe bộ` giƺỒ`, mey bỐt kmügi kmâ tmuẢg nỨ`, bỐt tỖ
„nấgm‒
„nấgm ‒ mey bỐt tỖ „giuỐ`‒, tåh ĕỐgi mêgi giêy näg tïb tƺ vê sỠh kmềf hứe håh tmêgm
v`äg. Bổ` queg mỉ tey oe oổ -bẰ-hag vễ tîgm hẨb nê gmïg tổ queg trỂgi oẢh gmẦt tragi sỵ
mîgm tmêgm gmïg håhm hứe trẻ fb, vê hẨ giƺỒ` nớg. \mäb vêa ĕø bổ` tîgm egm hmị fb, egm
fb gmƺ tmỈ hmïg tey gmƺgi ĕỘgi tmỒ` iê hðgi hmuỘgi hŠgi mey ĕå gmeu, hø km` suổt ĕỒ`
iegm tỶ, tmẢb hmâ mẢg tmð bè` kmügi teg.
Bổ` queg mỉ tîgm hẨb hêgi pmỠh tấp km` i`e hẨgm oẦt tmƺỒgi4 hag guü`, hag hmỘgi, lî
imẻ, hag vỨ oổ lƺỨgi, ügi oê hðgi
h ðgi ố hmugi…
Håhm t`ằp hẢg tmỠ me` nê xaey quegm gmỡgi s`gm maất vê v ê Ỡgi xỢ mêgi giêy. BỐt i`e ĕîgm
nê bỐt tỖ mỨp iỖb tẦt hẨ gmỡgi giƺỒ` ố hmugi bỐt gmê. S`ỉh tỖ hmỠh Ĉg vê ố vớ` gmeu
gmƺ tmằ gêa (tragi ĕø kỈ hẨ gmỡgi giƺỒ` kmügi pmẨ` nê oổ bẰ hag hå`) vừe tåh ĕỐgi sïu
sạh ĕằg tïb nâ hmugi, vừe nê o`Ỉu m`ỉg hứe tïb nâ Ầy. HuỐh ĕ`ễu tre hẩg t`ằg mêgm tragi
gmỡgi nĠgm vỵh kmåh gmeu4 håhm sạp xằp gmê ố, tỖ hmỠh oỡe Ĉg, vu` hmƥ`, hm` t`äu, tmỒ
hôgi… OẦt hmỨt bỐt gmê tïb nâ ĕƺỨh lỵ bỐt oỡe hƥb i`e ĕîgm sẲ pmåt m`ỉg gm`ễu sỵ k`ỉg
hø ò gimĠe.
Hðgi vớ` v`ỉh queg såt håhm Ĉg ố, pmïg tâhm kỰ håhm i`ea t`ằp i`ỡe håh tmêgm v`äg vớ`
gmeu. ỗ ĕïy gmỡgi kmå` g`ỉb bê håh trƺỒgi pmå` trị n`ỉu i`e ĕîgm ĕè ĕƺe re sẲ i`ôp hmôgi
te ĕ` vêa hm`ễu sïu hứe sỵ i`ea t`ằp gêy4 i`ea t`ằp k`Ỉu ĕổ` xỠgi mey oð trừ, i`ea t`ằp
k`Ỉu gimịhm nâ lỆ iïy re rổ` gm`Ệu. \ragi gỐ` oỐ i`e ĕîgm, i`ea t`ằp hmứ yằu begi tâgm pm`
giüg giỡ, o`Ỉu nỐ tîgm hẨb gm`ễu mƥg nê oêg nuẢg. Ěẵgi se seuu bộ` hïu gø` pmẨ` m`Ỉu bỐt ò,
hå` hmâgm nê hå` tỠ, tỠh mêb giỦ ĕỘgi tîgm mey kmügi, vu` vẻ mey tỠh i`Ảg, hmïg pmƺƥgi
mey ĕðe hỨt. BỂ` giƺỒ` ĕễu o`ằt pmỦ gỡ vê trẻ fb rẦt gmấy hẨb vễ k`Ỉu i`ea t`ằp pm` giüg
giỡ.
BỐt i`e ĕîgm hø gmỡgi nỆ gim` gmẦt ĕịgm; maẹh nỆ gim` tmfa pmagi tỦh mey tüg i`åa, maẹh
bỐt sổ k`Ỉu Ỡgi xỢ nẢp ĕ` nẢp nấ` gm`ễu km` kmügi hø nâ la tmỵh lỦgi gêa hẨ. Ěẵgi seu
bộ` nỆ gim` gmƺ vẢy nê gmỡgi tâg ĕ`ễu hứe bỐt ĕấa nâ, mey bỐt hƥ hmằ tïb nâ hø tâgm pmÿgi
vỉ, bỐt ĕịgm k`ằg ĕè xƥ hỠgi.
h Ỡgi.
Gmỡgi
taêg oỐ ĕ`Ỉb pmïg gàt
vớ` gmỡgi tâhmhmâgm4
gø` träg hẩg ĕƺỨh ĕẹt vêa bỐt hå` kmugi vẲ näg träg oỠh tregm
- I`e sẨg tỠh nê hƥ số vẢt hmẦt
h mẦt k`gm tằ ố bỠh i`êu, trugi oîgm mey
me y gimía.
- I`e hẨgm tỠh hƥ hẦu hứe i`e ĕîgm trỂg vẰg ĕügi ĕứ mey gfa ĕƥg n` tåg vê gmỡgi maêg
hẨgm oẦt tmƺỒgi.
- I`e tmằ tỠh nê tmằ ĕỠgi i`ỡe xè mỐ` segi mey míg, hea mey tmẦp, hø quyễg hø legm mey
kmügi hứe oổ bẰ vê hag hå`.
- I`e pmagi tỠh nê nổ` sổgi mêgi giêy,
giê y, ĕổ` xỢ vớ` gmeu gmƺ tmằ gêa; maẹh k`Ỉu i`e trƺốgi,
giƺỒ` oổ (hø km` nê giƺỒ` ügi) quyễg uy rẦt nớg, maẹh sổgi ouügi tmẨ kmügi hø kỹ
hƺƥgi, maẹh lïg hmứ oîgm ĕẸgi, ĕẹh o`ỉt vỨ hmỘgi tüg trỂgi gmeu.
- I`e ĕấa tỠh nê hø mey kmügi hø ò tmỠh vễ bỐt ĕấa nâ gmẦt ĕịgm, hø tmỈ tmfa bỐt tüg i`åa
maẹh bỐt nâ tƺốgi. Oổ bẰ tmƺỒgi hø trea ĕỖ` mey ĕỂh såhm oåa vễ håhm guü` lấy hag
kmügi1
ĚỈ nêb rö gmỡgi ĕẹh trƺgi hứe oỠh tregm taêg oỐ gø` träg hmứ yằu vễ bẹt vĈg møe xè
mỐ`, hø tmỈ gäu bẦy ĕ`Ỉb seu4
- I`e ĕîgm kmàp kâg, oổ bẰ hag hå` sổgi vớ` gmeu gmƺ tragi bỐt hå` về ổh, giƺỒ` giaê`
kmügi tmeb lỵ huỐh sổgi gỐ` oỐ, ĕø nê k`Ỉu i`e ĕîgm pmƺƥgi \ïy m`ỉg gey; maẹh i`e
ĕîgm bố hỢe, hø gmỡgi s`gm maất hmugi begm tâgm muyằt tmổgi vớ` mỂ mêgi, vê vớ` lÿgi
mỂ. Uueg mỉ någi i`ễgi, mêgi xøb, giƺỒ` hðgi pmổ, gm`ễu km` hŠgi ĕøgi ve` trÿ queg
trỂgi, tạt nỢe tổ` ĕíg hø gmeu. N`ỉu i`e ĕîgm k`Ỉu hố` bố hø tmỈ tỘg tấ` nïu lê` tragi bỐt
xè mỐ` hügi gim`ỉp mey kmügi1 Lð sea sa sågm i`e ĕîgm xƺe tỠh nê la xè mỐ` hỖ truyễg ĕỈ
nấ` sổgi ố gügi tmüg, bê gmỡgi giƺỒ` nớg tuỖ` m`ỉg gey ĕễu o`ằt vớ` i`e ĕîgm gmỡgi nớp
trẻ m`ỉg gey sổgi ố tmêgm pmổ nê bỐt pmƺƥgi mƺớgi i`ôp pmåt m`ỉg gm`ễu gàt hø ò
gimĠe; i`e ĕîgm nê ĕƥg vị sẨg xuẦt mey kmügi, oổ bẰ mêgi giêy hø oề hag ĕ` nêb mey
kmügi, giƺỒ` bẰ hø sỵ gim`ỉp xè mỐ` mey kmügi, oea quegm i`e ĕîgm nê bỐt xè mỐ` ât o`ằg
ĕỐgi, hø kỹ hƺƥgi hmẹt hmẲ, gm`ễu ĕỒ` ĕỈ nấ`, mey nê bỐt xè mỐ` tmƺỒgi xuyäg o`ằg ĕỐgi,
gmỡgi tâg ĕ`ễu tüg i`åa hÿg Ẩgm mƺốgi ĕằg ĕïu, bïu tmuẫg i`ỡe håh tmằ mỉ o`Ỉu m`ỉg gmƺ
tmằ gêa1
- Üg nấ` gmỡgi o`ằg hổ vê tmỢ tmåhm i`e ĕîgm ĕè trẨ` que, lỵ ĕaåg gmỡgi sỵ v`ỉh hø tmỈ
xẨy re4 s`gm hag ĕẩu, hø tegi, ĕỖ` hmộ ố, gimễ gim`ỉp, oỉgm gẹgi, tmẦt gim`ỉp, hag ĕ` ố
r`ägi, oổ bẰ ügi oê vễ mƺu… BỐt i`e ĕîgm hø k`Ỉu s`gm maất Ỡgi xỢ n`gm maất sẲ vƺỨt
que, i`e ĕîgm rổ` gm`Ệu sẲ vẦp våp.
@S. XEV KM@ ZMÏG \ÂHM HÅH ĚẳH \_ơGI HợE Bờ\ I@E ĚÎGM, HảG ZMÏG
NAẪ@, \_ơỔH Mặ\ \MVờH NAẪ@ OÎGM \MơỞGI MEP OẬ\ \MơỞGI.
_Ầt kmø xåh ĕịgm regm i`ớ` i`ỡe me` oäg; từ oîgm tmƺỒgi vừe hø gimĠe trugi oîgm, tỠh nê
ĕe sổ (3:-9:%) tragi bỐt gmøb lïg hƺ gmẦt ĕịgm tmuỐh vễ naấ` mîgm Ầy, vừe hø gimĠe nâ
tƺốgi ĕôgi tmfa bỐt sổ hmuẠg bỵh gmẦt ĕịgm. Hẩg xåh ĕịgm me` ĕẹh trƺgi hmứ yằu hứe
bỐt i`e ĕîgm tấb iỂ` nê oîgm tmƺỒgi.
- \âgm tƺƥgi ĕổ` vỡgi oễg hðgi sổgi vớ` gmeu yäg Ỗg tragi bỐt tmỒ` i`eg gmẦt ĕịgm.
Giêy xƺe nâ tƺốgi nê oåhm g`äg i`e` nèa, giêy gey bỐt tmỒ` i`eg kmaẨgi 56 gĈb ĕứ hma
hag hå` trƺốgi tmêgm hø tmỈ xfb nẨ ĕất hmuẠg.
- Bộ` tmêgm v`äg ĕễu hø ĕ`ễu k`ỉg sổgi tƺƥgi ĕổ` tmaẨ` bå`, kmügi pmẨ` my s`gm quyễg nỨ`
hmâgm ĕågi hứe bîgm.
Hø tmỈ gø` ĕø nê bỐt i`e ĕîgm yäg nêgm; yäg nê kmügi søgi i`ø ĕằg bỠh teg vụ, nêgm nê
kmügi e` oị my s`gm. BỐt i`e ĕîgm hø tmỈ yäg bê kmügi nêgm gmƺ km` hø bỐt i`e trƺốgi
ĕỐh ĕaåg ouỐh giƺỒ` vỨ my s`gm hẨ huỐh ĕỒ` hẹb hỦ` oằp gôh.
Kmügi yäg, tỠh nê tmƺỒgi xẨy re rổ` rfg, kmügi nêgm nê bỐt mey gm`ễu tmêgm v`äg vị gm`Ệu
naấg vễ bẹt gêy mey bẹt kmåh. Gmƺ vẢy oƺớh ĕẩu nê pmïg naấ` yäg nêgm mey rổ`
gm`Ệu. \mügi tmƺỒgi gmỡgi giƺỒ` gim`äg hỠu (hŠgi gmƺ håh gmê vĈg gmê oåa) mey gø`
ĕằg gmỡgi i`e ĕîgm rổ` gm`Ệu; ĕ`ễu gêy hŠgi lỆ m`Ỉu vî hø rổ` gm`Ệu bớ` hø hmuyỉg bê
gø`. \ừ gmỡgi m`ỉg tƺỨgi rổ` gm`Ệu hø tmỈ rôt re gmỡgi ĕẹh trƺgi rö gàt, vî rổ` gm`Ệu hmỀ
nê gmỡgi gàt oîgm tmƺỒgi ĕƺỨh kmuằhm ĕấ` näg gmƺ vỨ hmỘgi hè` gmeu i`Ảg gmeu ĕằg
bỠh gêa ĕø nê oîgm tmƺỒgi, quå bỠh gêa ĕø nê oẦt tmƺỒgi, hag hå` pmå quẦy hŠgi vẢy.
\ragi gmỡgi i`e ĕîgm yäg nêgm tmî tmƺỒgi håh s`gm maất, håh k`Ỉu Ỡgi xỢ i`ea t`ằp ĕe
lấgi, n`gm maất, hÿg s`gm maất ĕƥg ĕ`ỉu, Ỡgi xỢ i`ea t`ằp hỠgi gmạh lỆ lẫg ĕằg rổ` gm`Ệu.
BỐt hmỀ oåa queg trỂgi nê tragi bỐt i`e ĕîgm o`ằt ĕðe hỨt mê` mƺớh vớ` gmeu, ĕïy nê tr`ỉu
hmỠgi nêgm bấgm; tragi bỐt i`e ĕîgm hø giƺỒ` ĕøgi ve` mễ nêb hma bïu tmuẫg gỐ` oỐ oớt
hĈgi tmẸgi.
\mügi tmƺỒgi rổ` gm`Ệu o`Ỉu m`ỉg que bỐt sổ mêgm v` oẦt tmƺỒgi hứe bỐt tmêgm v`äg, ĕẹh
o`ỉt hứe hag hå`. Hma gäg vẦg ĕễ tmƺỒgi xaåy quegm tâgm gằt hứe bỐt ĕỠe hag, vê tîb
håhm tmƺốgi pmất mey hmĈb hmỡe ĕỠe hag Ầy4 tïb nâ i`e ĕîgm tẢp trugi vêa tïb tƺ ĕỠe hag
oị gäu näg nê mƺ quẦy. \\ragi
ragi gmỡgi gĈb iẩg ĕïy, giƺỒ` te nấ` hhmômô trỂgi ĕằg i`e ĕîgm gmƺ
nê bỐt tỖgi tmỈ, bỐt mỉ tmổgi tragi ĕø bộ` tmêgm v`äg tåh ĕỐgi que nấ` vớ` håh tmêgm v`äg
kmåh, bộ` tr`ỉu hmỠgi xuẦt m`ỉg gm`ễu km` vê hmỀ kmu trô ố bỐt tmêgm v`äg gmƺ bỐt ĕỠe
hag hmẸgi mấg ĕễu hmỠgi tề bỐt sỵ hïg oẵgi hứe taêg oỐ i`e ĕîgm. \rỂgi tïb ĕè hmuyỈg
từ v`ỉh trị n`ỉu ĕỠe hag hå gmïg tmêgm trị n`ỉu i`e ĕîgm. Nôh ĕỠe trẻ trố nấ` oîgm tmƺỒgi tmî
i`e ĕîgm nấ` nỦh ĕỦh. Ěïy nê nuẢg ĕ`Ỉb mabàastes`h ceb`n`enf tỠh nê hƥ hmằ tỵ ĕ`ễu
hmỀgm hứe i`e ĕîgm ĕỈ oẨa vỉ hïg oẵgi, o`ằg bỐt tmêgm v`äg tmêgm vẢt my s`gm 5
_Ộ` ĕễ xuẦt bỐt hm`ằg nƺỨh trị n`ỉu4 gmẵb ĕågm trƺớh vêa ĕ`Ỉb gêa, ĕ`Ỉb gêa kmügi tmỈ
ĕågm vêa, xåh ĕịgm bỦh t`äu xe vê iẩg).
Ěè queg g`ỉb i`e ĕîgm nê bỐt mỉ tmổgi, tragi ĕø rẦt gm`ễu yằu tổ tåh ĕỐgi nẫg gmeu tmî
kmügi tmỈ suy nuẢg båy bøh tmfa k`Ỉu gmïg quẨ ĕƥg tuyằg, bỐt sỵ k`ỉg E gmẦt tm`ằt s`gm
re sỵ k`ỉg O; mẢu quẨ O tðy maêg hẨgm hø tmỈ xuẦt m`ỉg mey kmügi vê tðy nôh tmî yằu tổ
gêy mey yằu tổ kmåh ĕøgi ve` trÿ hmứ yằu mey tmỠ yằu. Hma gäg nêb trị n`ỉu i`e ĕîgm hø
km` mey hø nôh hmỀ tẢp trugi vêa bỐt tmêgm v`äg, hø km` hẩg tẢp mỨp tẦt hẨ i`e ĕîgm. Gmỡgi
pmƺƥgi pmåp trị n`ỉu hŠgi rẦt ĕe lấgi4 tmĈb mề`, iỨ` hma håh tmêgm v`äg gø` näg tïb tƺ
r`ägi,t`ằp
i`ea lðgi
nỉhmpmàp
nấh tïb kịhmtmêgm
ĕè o`ằg mey pmïg
gmỡgive`,
hƥ nêb
hmằ sea
tïb pmå vụ gmỡgi
nâ hỠgi gmạh ?.gằp
Ěïysổgi, gằpbỐt
quẨ nê Ỡgihügi
xỢ
v`ỉh pmỠh tấp vî kmügi lỆ iî trƺớh mằt nê pmegm pmu` ĕƺỨh gmỡgi bïu tmuẫg gỐ` oỐ bê
håh i`e ĕîgm kmügi bẦy e` buổg hma giƺỒ` giaê` o`ằt ĕằg, seu ĕø nấ` nêb tmey ĕỖ` håh
k`Ỉu Ỡgi xỢ tỘg tấ` tmƺỒgi nïu gĈb. GiƺỒ` tmẩy nêb tƺ vẦg hma bỐt i`e ĕîgm rổ` gm`Ệu
km` ĕƺỨh xfb gmƺ nê bỐt trỂgi tê` i`ỡe vỨ vê hmỘgi mey oổ bẰ vê hag hå`, km` ĕƺỨh xfb
gmƺ nê bỐt s`äu i`e trƺốgi ĕứ uy quyễg quyằt ĕịgm hma bỂ` vẦg ĕễ; gmƺgi gm`ễu km` oổ
bẰ oẦt ĕạh lĠ ĕƺe hag ĕ` kmåb bê tmïb tïb nấ` buổg hma giƺỒ` tmẩy tmẦt oấ`.
Nêb gimễ tïb nâ i`e ĕîgm hẩg ĕƺỨh tregi oị ĕẩy ĕứ k`ằg tmỠh, k`gm gim`ỉb huỐh sổgi
hŠgi gmƺ k`gm gim`ỉb hmĈb hmỡe, o`ằt Ỡgi xỢ rẦt n`gm maất tðy hƥ Ỡgi o`ằg, kmügi tmỈ
tmfa rẢp kmuüg bỐt pmƺƥgi pmåp bỐt o`ỉg pmåp gêa. Ěẹh o`ỉt nêb hmứ ĕƺỨh oẨg tmïg ĕỈ
trågm gmỡgi pmẨg Ỡgi vü tmỠh ĕổ` vớ` mêgm v` hứe từgi tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm k`e,
oẵgi kmügi rẦt lỆ tm`äg vị hø tm`ỉg hẨb mey åh hẨb vớ` tmêgm v`äg gêy mey tmêgm v`äg
kmåh, bẦt tâgm kmåhm queg, vü m`ỉu møe maêg taêg hügi v`ỉh trị n`ỉu.
5? ‘ 5005
GIVPỌG KMầH S@ểG
Hmô tmâhm4
(5) Hø tmỈ mîgm lugi bộ` trƺỒgi mỨp gmƺ bỐt tmằ hỒ4 kmügi tmỈ gmớ từgi hag bỐt, bê
pmẨ`gƺớh
bỐt tmẦy nê
taêg
nêboỐ,tmey
queg
ĕỖ`mỉtaêg
i`ỡe
oỐbộ`
tmằ hag hỒgƺớh
hỒ, ĕ` vớ` håh
gêahag
pmẨ`kmåh,
tmẦytîgm
oäg tmằ
ĕịhmi`ỡe me`ĕổ`
hø tmỈ oäg4 ĕ`
pmø
gmƺ tmằ gêa1
- Xeu km` ĕ`ễu tre kỰ vễ håh tmêgm v`äg hø tmỈ vẲ näg tmêgm bỐt sƥ ĕỘ tmỈ m`ỉg hƥ hẦu hứe
i`e ĕîgm vê håh bổ` queg mỉ gỐ` oỐ4 k`Ỉu mîgm vẲ hø tmằ mỉ tragi håh i`e pmẨ.
- _Ộ` ĕễ xuẦt bỐt hm`ằg
h m`ằg nƺỨh tƺ n`ỉu4 gmẵb ĕågm trƺớh vvêa
êa ĕ`Ỉb gêa, ĕ`Ỉb gêa kmügi tmỈ
ĕågm vêa xåh ĕịgm bỦh t`äu xe vê iẩg.

(?) \ragi K`ễu hø hïu4 „Hƥ trỒ` lïu oỈ ĕe ĕaeg. HẨ gmê ĕỈ hmị
h mị r`ägi aeg bỐt bîgm.‒
Zmẩg @@4
OẨg lịhm huổg4
\_Ẵ FB SÊ HÅH BỚ B Ớ@ UVEG Mể Mể \_AGI I@E ĚÎGM
(giuyäg tåh4 N‐fgcegt ft nfs rfnet`ags ceb`n`enfsQBeur`hf ZaratQĚấb \mƺ lịhm)
BỦh nỦh4
nỦh4
E. \Ỗ Ầb i`e ĕîgm4 Eg taêg vê ĕaêgĕ aêg kằt

E?. Se`eg
E5. Xỵ trÿtaêg
vê hẦu tấa i`e ĕîgm
E8. Xỵ ĕaêg kằt
E<. Gmỡgi giuyäg gmïg hứe sỵ ny tåg i`e ĕîgm
E6. Gmỡgi lấgi ny tåg i`e ĕîgm
O. GiƺỒ` bẰ4 \îgm yäu tmƺƥgi
O5. Se` trÿ giƺỒ` bẰ
O?. Gmỡgi tm`ằu mỦt tîgm hẨb vễ pmâe giƺỒ` bẰ
O8. Gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi
O<. Gmỡgi hĈb imàt ố giƺỒ` bẰ
H. GiƺỒ` hme4 Vy quyễg
H5. Se` trÿ giƺỒ` hme
H? Kmügi gmẢg re ve` trÿ giƺỒ` hme
H8. Gmỡgi tmå` quå vễ pmâe giƺỒ` hme
H<. Gmỡgi tm`ằu mỦt uy quyễg giƺỒ` hme
H6. Gmỡgi trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt
L. Ügi oê vê hme bẰ vỨ mey hmỘgi
L5. Se` trÿ hứe ügi oê
L?. Xỵ nỉhm nấh tragi ve` trÿ hứe ügi oê
F. Egm hmị fb4 Xỵ iegm ĕue
F5. Xỵ iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb
F?. \mỠ tỵ tragi i`e ĕîgm
F8. I`ớ` tâgm hứe trẻ fb
F<. Gmỡgi trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt
C. KmẨa såt gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm
C5 Gmỡgi kỰ tmuẢt hmugi
C?. Gmỡgi kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằu ĕẹh tmð hma trẻ fb
* * * * * * * * * * * * * * *
Zmẩg @@. OẨg lịhm huổg „\_Ẵ FB SÊ HÅH BỚ@ UVEG Mể I@E ĚÎGM‒
E. \Ỗ Ầb i`e ĕîgm4 eg taêg, ĕaêg kằt
E 5. Se` trÿ vê hẦu tấa i`e ĕîgm4
Xỵ vĠgm hỢu hứe i`e ĕîgm nê ĕ`ễu ĕågi hmô ò. Lð tmuỐh hmằ ĕỐ bỐt vỨ bỐt hmỘgi mey
gm`ễu tmî i`e ĕîgm vẫg tỘg tấ` hðgi vớ` naê` giƺỒ`. Håh tỖ hmỠh xè mỐ`, håh tüg i`åa nuüg
nuüg heg tm`ỉp ĕỈ tmừe gmẢg sỵ tỘg tấ` hứe i`e ĕîgm, ĕỈ luy trî tâgm n`äg kằt iạg oø hứe gø
vê gmƺ vẢy ĕè o`ỉg b`gm ve` trÿ tmỈ hmằ hƥ số hứe i`e ĕîgm.
Lð nê i`e ĕîgm gỐ` müg hÿg iỂ` nê müg gmïg i`ỡe egm fb mỂ mey i`e ĕîgm giaấ` müg hÿg
iỂ` nê i`ỡe egm fb hmỘgi, lð nê i`e ĕîgm k`Ỉu oỐ nấh hÿg iỂ` nê „n`äg kằt‒ i`e ĕîgm, lẩg
lẩg ĕƺỨh t`ằg tr`Ỉg ĕằg k`Ỉu tmu mẰp iỂ` nê „mất gmïg‒ gmƺ hmôgi te tmẦy m`ỉg gey tmî i`e
ĕîgm vẫg nê bỐt tmỵh tmỈ.
Gmƺgi gmỡgi o`ằg ĕỖ` n`äg t`ằp hứe i`e ĕîgm nêb hhmama gø kmø hø bỐt ĕịgm gimĠe rö rêgi.
\mfa tmỠ tỵ gmỡgi ĕịgm gimĠe bê N`ttrà ĕè hmỠgi b`gm bỐt håhm rö rêgi sỵ t`ằg tr`Ỉg hứe
gmỡgi ò g`ỉb vễ i`e ĕîgm tmî ĕằg ĕịgm gimĠe tmỠ tƺ hứe i`e ĕîgm nê4 „ \Ảp mỨp gmỡgi
giƺỒ` hø hðgi muyằt tmổgi, sổgi hmugi tragi bỐt gmê vê hmứ yằu nê iỘb hme bẰ vê hag
hå`‒. Gmƺ vẢy hø t`äu
t`ä u hmuẠg rö rê
rêgi
gi vễ queg mỉ i`e ĕîgm4 hðgi muyằt tmổgi vê hmugi
h mugi bỐt
gmê.
\mỵh tằ giêy gey ĕịgm gimĠe ĕƺỨh hmẦp gmẢg mƥg hẨ vễ gmøb xè mỐ` ĕẹh o`ỉt gêy, i`e
ĕîgm, ĕø nê sỵ hmugi sổgi hứe ? gmøb giƺỒ`, hme bẰ vê hag hå`, hø hðgi bỐt bổ` queg
mỉ nê gmỡgi giƺỒ` s`gm re vê gmỡgi giƺỒ` gổ` lö`. HŠgi hø tmỈ tmäb vêa gmøb hme bẰ
hÿg hø ügi oê hỦ kỶ hÿg sổgi mey ĕè hmằt, hø tmỵh mey hmỀ nê muyễg tmaấ`, gmỡgi giƺỒ`
tmïg tmâhm vê hẨ gmỡgi giƺỒ` kmügi hðgi muyằt tmổgi bê nê gmỡgi tmỵh kmåhm hứe i`e
ĕîgm, vê hẨ gmỡgi i`e gmïg tragi håh hmằ ĕỐ pmỦ mỉ maẹh gmỡgi oê bẰ hmỀ hø trä g legm
gimĠe tragi håh hmằ ĕỐ ĕe tmä. Gmøb tmỠ me` nê hag hå`, gmỡgi giƺỒ` gổ` lö`, hø vẻ mấg
hmằ mƥg. \uy gm`äg tragi bỐt sổ gễg vĈg b`gm, hø gmỡgi queg mỉ egm fb t`gm tmẩg queg
trỂgi tragi nĠgm vỵh bê hmôgi te queg tïb hÿg mƥg hẨ queg mỉ muyằt tmổgi.
S`ỉh hmugi sổgi lƺớ` bỐt bå` gmê vê hø bỐt muyằt tmổgi gmƺ ĕè ĕịgm gimĠe I@E ĚÎGM,
hmƺe ĕứ ĕỈ iạg oø håh tmêgm v`äg hứe gø. HmẦt kằt lâgm tmỵh tmỦ hứe bỂ` tằ oêa i`e ĕîgm
nê tîgm yäu nẫg gmeu i`ỡe gmỡgi giƺỒ` ĕƺỨh hmugi sổgi vớ` gmeu. Hø gmỡgi ĕỠe trẻ vê
giey hẨ giƺỒ` nớg kmügi hø queg mỉ mỂ mêgi ĕü` km` nấ` ĕƺỨh hẨ i`e ĕîgm gmïg guü` hag
gmƺ ĕất bỠh nê gmỡgi tmêgm v`äg tmỵh tmỦ. GiƺỨh nấ` hø bỐt sổ tmêgm v`äg i`e ĕîgm mẩu
gmƺ kmügi oea i`Ồ hø tmỈ mÿe mỨp vớ` gmeu bỐt håhm ĕågi kỈ tragi nÿgi hå` xè mỐ` gmề
ĕø.
Gmƺ vẢy, gø` hmugi giƺỒ` te hø tmỈ pmïg o`ỉt me` gmøb tragi i`e ĕîgm. Hmâgm sỵ hẦu tấa

gmỡgi
mỨp bổ` nêqueg
tmêgm mỉ ĕƺỨh
gmỡgi tm`ằt
vẦg ĕễ bênẢp i`ỡe tü`
hmôgi me`buổg
gmøbgim`äg
vê oäg hỠu
tragiố bộ`
ĕïy.gmøb, i`ỡe
HẦu tấa ĕøhåh yằugmƺ
hŠgi tổ
hmẦt nƺỨgi gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm o`ằg ĕỖ` tmfa tâgm hmẦt vê sỵ hïg oẵgi hứe gmỡgi
yằu tổ tấa tmêgm. HmỀ hẩg bỐt tragi me` gmøb giƺỒ` bẦt tmĈgi oẵgi la bỐt mey gm`ễu
yằu tổ tấa tmêgm nêb nỉhm nấh sỵ mê` mÿe oäg tragi tmî tẦt hẨ sẲ oị rổ` gm`Ệu. Xỵ pmỠh tấp
hứe gmỡgi mêgm ĕỐgi, gmỡgi pmẨg Ỡgi vê gmỡgi tƺƥgi tåh ố oäg tragi tằ oêa i`e ĕîgm
gêy kmügi hma pmàp mîgm lugi gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm bẫu nò tƺốgi maẹh maêg mẨa
bê giƺỒ` te hø tmỈ gim`äg hỠu tragi hå` tuyỉt ĕổ`, tåhm oøh re ĕỈ rỘ` gim`äg hỠu mẩu gmƺ
tmfa k`Ỉu tmỵh gim`ỉb gmỡgi o`ằg ĕỖ` hứe hmôgi hø tmỈ xẨy re. HmỀ hø bỐt tmằ i`ớ` i`e
ĕîgm, o`ằg ĕỐgi, gm`ễu vẻ, nuüg nuüg bớ` tuy nuüg nuüg vẫg vẢy, bê hmôgi te pmẨ` gmẢg
o`ằt bỐt håhm taêg hỦh, gie
gieyy hẨ km` ĕỈ ĕƥg i`Ẩg møe sỵ v`ỉh, giƺỒ` te tỵ hma pmà p gim`äg
hỠu r`ägi rẲ gmỡgi yằu tổ tấa tmêgm.
Hẹp vỨ hmỘgi, ĕ`ễu k`ỉg hẩg tm`ằt hứe bỐt tỖ Ầb sẲ kmügi ĕứ ĕỈ mîgm tmêgm bỐt i`e ĕîgm4
hmâgm sỵ re ĕỒ` hứe ĕỠe trẻ bớ` tấa tmêgm i`e ĕîgm. La ĕø „gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm
oîgm tmƺỒgi ĕƺỨh sạp xằp xugi quegm ĕỠe trẻ, tmfa ĕỠe trẻ vê vî ĕỠe trẻ.‒ Gmƺ vẢy gäg
gim`äg hỠu gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm o`ằg tm`äg tmfa gmỡgi tåh lỦgi hứe gø ĕằg sỵ
t`ằg tr`Ỉg vễ bẹt tîgm hẨb hứe trẻ bê oîgm tmƺỒgi pmẨ` lẫg ĕằg bỐt sỵ tỵ hmứ maêg taêg.
HŠgi gmƺ bỂ` tmå` ĕỐ tm`äg vị, håhm ĕễ hẢp vẦg ĕễ gmƺ tmằ hŠgi hø gmỡgi hå` oẦt nỨ` hứe
gø.
gmƺGmƺgi ĕøâhm.
vẢy nê hø nấ` nê håhm luy gmẦt hma pmàp gim`äg hỠu tmfa bỐt mƺớgi nüi`h hỦ tmỈ vê
Zmẩg nớg tmå` ĕỐ hứe hag giƺỒ` ĕổ` vớ` xè mỐ` pmỦ tmuỐh vêa k`gm gim`ỉb từ tragi i`e
ĕîgm.
„Mîgm gmƺ km` ĕỠe trẻ nỵe hmỂg tmå` ĕỐ ĕổ` vớ` i`e ĕîgm tmî tragi pmẩg nớg trƺỒgi mỨp gø
hŠgi quyằt ĕịgm bỐt sổ lấgi hmâgm hứe gmỡgi queg mỉ hứe gø ĕổ` vớ` bỂ` giƺỒ` gø`
hmugi; vê queg ĕ`Ỉb hứe bỐt hå gmïg vê håhm gø xfb xàt pmẩg nớg gmỡgi vẦg ĕễ queg
trỂgi gmẦt tragi huỐh ĕỒ` hø tmỈ o`Ỉu m`ỉg hðgi bỐt k`Ỉu vớ` gmỡgi queg ĕ`Ỉb gø ĕè hø
trƺớh gmỡgi vẦg ĕễ vê gmỡgi kmø kmĈg gẨy s`gm tragi hå` tmằ i`ớ` mấg mẰp hứe i`e
ĕîgm‒.

K`gm
gmỡgigim`ỉb i`e ĕîgm
k`gm gim`ỉb, tấa tmuẢg
gmỡgi sỵ bÿnỨ` hmatmẦt
bẫb, ĕỠeoấ`,
trẻ vỦgi
tẢp nêb
vễ, GiƺỒ`.
nêb nấ`. Gø`
Ěø nêĕằg
bỐttẢptragi
nê gø` ĕằg
gmỡgi
ve` trÿ hmứ yằu hứe i`e ĕîgm bê gằu ĕƺỨh pmàp tmỈ gim`ỉb, ĕỠe trẻ sẲ ĕất tớ` sỵ tỵ hmứ ĕỈ
rỘ` kmügi bỐt hå` vỦgi vễ gêa hø tmỈ nêb giuy mấ` ĕằg tƺƥgi ne` gø. Gmỡgi vằt tmƺƥgi
gmề pmẨ` hmịu ĕỵgi ố tragi i`e ĕîgm, gmỡgi sỵ từ hmổ` hẩg tm`ằt vễ gmỡgi yäu hẩu tîgm
hẨb quå ĕågi, gmỡgi oẦt hügi gma gmề, gmỡgi sỵ i`ớ` mấg oạt ouỐh hứe tâgm âhm kỹ, sẲ
hmuẠg oị hma ĕỠe trẻ trƺớh gmỡgi ĕÿ` mề` tƺƥgi tỵ tragi huỐh ĕỒ` giƺỒ` nớg seu gêy. La
ĕø bỐt sỵ hmf hmố quå ĕågi gmẵb trågm hma trẻ gmỡgi kmø kmĈg nôh gmề hø tmỈ hŠgi
giuy mấ` hma bỐt sỵ tmẨ nềgi maêg taêg.
\Ầg kịhm i`e ĕîgm lƺỒgi gmƺ la 8 gmïg vẢt hmâgm trîgm l`Ệg4 hme, bẰ, hag hå` vê bỐt vê`
gmïg vẢt pmỦ gmƺ ügi oê, giƺỒ` i`ôp v`ỉh, hü, hẢu v.v…\mỵh tằ hø bỐt gmïg vẢt tmỠ tƺ

kmügi
gø` träg4pmẨ`
ĕø oẵgi
nê \Ờxƺƥgi oẵgitẢp
ẬB . S`ỉh tmịtmỨp
gmƺgi
giẫukmügi
gm`äg kàb pmẩg queg
bỐt giƺỒ` trỂgi
ĕêg ügi sagiƺỒ`
bỐt vớ` 8 ĕêg
gmïgoêvẢt
vê
vê` ĕỠe trẻ bỐt håhm tîgm hỒ kmügi tấa tmêgm i`e ĕîgm4 \Ỗ Ầb trƺớh mằt ĕƺỨh tấa nẢp lỵe
träg hẹp oổ bẰ, nê bỐt tmỵh tmỈ t`gm tmẩg, hø sỠh sổgi, hø quå kmỠ m`ỉg tấ` vê tƺƥgi ne`
Ẩgm mƺốgi sïu sạh ĕằg gmỡgi queg mỉ ĕƺỨh tm`ằt nẢp i`ỡe håh tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm .
Kmügi hø bỐt xè mỐ` gêa hø sỠh sổgi bê kmügi hø sỵ hïg oẵgi tmƺỒgi xuyäg i`ỡe tîgm
tmƺƥgi yäu vê uy quyễg, i`ỡe ĕaêg kằt vê iegm ĕue. \ragi bỐt xè mỐ` gmề nê i`e ĕîgm,
oổg ve` trÿ gø` träg la oổg gmïg vẢt hẩb hmịhm nê hme, bẰ, hag hå` vê tỖ Ầb; giƺỒ` hme
h me
pmẨ` tmỈ m`ỉg VP UVPỊG, giƺỒ` bẰ \ÎGM \MơƪGI PÄV, egm hmị fb pmẨ` IEGM
ĚVE, vê tỖ Ầb XỺ ĚAÊG Kặ\. \uy gm`äg ve` trÿ hmâgm hứe bộ` giƺỒ` kmügi pmẨ` nê
hmuyäg o`ỉt. GiƺỒ` bẰ hŠgi pmẨ` hø uy quyễg vớ` håh hag, giƺỒ` hme hŠgi pmẨ` yäu hag
hå`. Hå` müg hứe hme vê hå` tåt hứe bẰ kmügi pmẨ` nê gmỡgi ĕ`ễu k`gm kmứgi sẨg s`gm re
hmỠgi gm`Ệu tïb seu gêy. Hmôgi tü` gmẦg bấgm ve` trÿ hmâgm vê nê mêgi ĕẩu hứe bộ`
tmêgm v`äg tragi oỐ oổg hứe tmằ i`ớ` tmu gmề nê i`e ĕîgm oố` vî k`gm gim`ỉb mêgi giêy
hứe gmỡgi giƺỒ` queg tïb ĕằg gmỡgi vẦg ĕễ tmuỐh tîgm hẨb i`e ĕîgm la gimễ gim`ỉp
maẹh la tm`äg mƺớgi, ĕè pmåt m`ỉg hma mỂ tmẦy rö sỵ tm`ằu m`Ỉu o`ằt hứe håh oẢh hme bẰ vễ
bẹt gêy. Hƥ số hứe gm`ễu sỵ rổ` naấg vễ tîgm hẨb ố trẻ fb mey giƺỒ` nớg tmƺỒgi nê sa sỵ
tm`ằu mỦt, sỵ tmå` quå mey nê tm`ằu m`Ỉu o`ằt vễ ve` trÿ hứe bộ` giƺỒ` bê gmỡgi mẢu quẨ
tmî trẻ fb ât gm`ễu lugi gấp vê oð trừ tổt.
Km` giƺỒ` bẰ tragi i`e ĕîgm pmẨ` hø gmỡgi quyằt ĕịgm kmø kmĈg bê giƺỒ` hme gmu
gmƺỨh ĕè tmaå` tmåh, km` giƺỒ` hme pmẨ` nàg nôt lộ ĕỠe trẻ ĕeu kmỖ vî sỵ vü tîgm hứe giƺỒ`
bẰ bê gø yäu quâ, km` tỖ Ầb i`e ĕîgm ny tåg o`Ỉu nỐ re hma trẻ tmẦy ĕø kmügi pmẨ` nê
trƺỒgi mỂh hứe sỵ ĕaêg kằt yäu tmƺƥgi bê nê sỵ hĈb imàt t`ễb têgi mey hügi kme`, km` sỵ
iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb trố gäg oấa giƺỨh vê oẦt hügi, vớ` sỵ t`ằp tey hứe hme bẰ mey
kmügi, tmî nôh ĕø gmỡgi ve` trÿ oị ĕẨa giƺỨh, kmügi e` tmỵh m`ỉg ve` trÿ hứe bîgm vê
giƺỒ` gêy nêb se` ve` trÿ hứe
h ứe giƺỒ` kmåh.
Gmỡgi m`ỉg tƺỨgi oäg giaê` kmügi vƺỨt que ĕƺỨh maẹh kmügi trågm kmề` hø tmỈ pmå vụ
mê` mÿe. Gmƺgi tmƺỒgi km` bộ` giƺỒ` tragi i`e ĕîgm hø m`Ỉu o`ằt tổt mƥg vễ ve` trÿ
hmuyäg o`ỉt hứe bîgm ĕứ ĕỈ hma pmàp tmỈ m`ỉg tổt tragi queg mỉ i`e ĕîgm vê la ĕø hø sỵ
tmĈgi oẵgi tổt mƥg tmî hø nỨ` hma tẦt hẨ bỂ` giƺỒ` vê trƺớh mằt hma trẻ fb.
ĕằg hmƺƥgi E.? 77
@@. OẨg lịhm huổg „\_Ẵ FB SÊ HÅH BỚ@ UVEG Mể I@E ĚÎGM‒
E. \Ỗ Ầb i`e ĕîgm4 eg taêg, ĕaêg kằt
E ?. Xỵ eg taêg
BỐt trẻ fb oîgm tmƺỒgi, ĕỈ trố tmêgm giƺỒ` nớg, t`ằg tr`Ỉg träg 8 pmƺƥgi l`ỉg sagi sagi
vê xfg kẲ vớ` gmeu sïu sạh4 tmỈ hmẦt, trâ tuỉ vê tîgm hẨb. S`ỉh tmỵh m`ỉg tổt gmỡgi hmỠh
gĈgi vê sỵ tmềe bèg gmỡgi gmu hẩu hứe hƥ tmỈ hma pmàp trẻ ĕƺỨh pmåt tr`Ỉg tmỈ hmẦt.
Hügi huỐh i`åa lỦh vê mỂh vẦg tmfa gimĠe rỐgi tấa tmuẢg nỨ` hma sỵ pmåt tr`Ỉg trâ tuỉ. Xỵ
tmĈgi oẵgi vê sỵ t`ằg tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi vễ bẹt hẨb xôh pmỦ tmuỐh vêa gmỡgi bổ` queg
mỉ vớ` xugi quegm vê mẩu gmƺ hmuyäg gmẦt vớ` i`e ĕîgm, gmẦt nê tragi nỠe tuỖ` gmề.
Xỵ t`ằg tr`Ỉg hứe oe bẹt ĕø hmỀ gmẵb bỐt bỦh t`äu luy gmẦt4 hma ĕỠe trẻ bỐt sỠh bấgm
tmỈ hmẦt, gmỡgi pmƺƥgi t`ỉg trâ tuỉ vê bỐt sỵ tmĈgi oẵgi tîgm hẨb ĕỈ i`ôp hma trẻ quyằt
ĕịgm bỐt håhm tỵ giuyỉg håhm Ỡgi xỢ, gmẢp vêa gmỡgi hag ĕƺỒgi ĕè hmỂg, mêgm ĕỐgi tỵ
la hø tâgm hmẦt ĕằg gmỡgi ĕÿ` mề` hứe ĕỒ` sổgi xè mỐ`, gø` tøb nấ` nê ĕất ĕằg sỵ tỵ hmứ.
\räg pmƺƥgi l`ỉg gêy hø gm`ễu trố giấ` nêb mấg hmằ sỵ tỵ la t`ằg tr`Ỉg lẩg lẩg vê bagi
buổg ĕƺỨh maêg taêg. BỐt hå` hmïg quå giạg, bỐt sỵ suy xàt kmügi ĕẩy ĕứ nê gmỡgi trố
giấ` hma sỵ tỵ hmứ hŠgi tƺƥgi tỵ gmƺ sỵ hạb hmổt quå ĕågi hứe ĕỠe hag tre` vớ` bẰ mey
bỐt sỵ imfg tuügi quå bấgm ĕổ` vớ` ĕỠe fb. Hmâgm träg pmƺƥgi l`ỉg tîgm hẨb bê gmỡgi
queg mỉ i`e ĕîgm ĕƺỨh tm`ằt nẢp.
\ragi bỐt tmügi ĕ`ỉp, I`åa maêgi Z`f ]@@ tøb nƺỨh gmỡgi ĕ`ễu bê gm`ễu giƺỒ` ĕè gäu
näg, ĕè tøb tạt gmỡgi kằt quẨ i`åa lỦh hứe bü` trƺỒgi i`e ĕîgm gmƺ seu4
„ĚỠe trẻ ĕƺỨh mîgm tmêgm kmügi pmẨ` lỵe träg sỵ lộ lêgm
l êgm oẵgi nỒ` ât gm`ễu hø mỉ tmổgi,
bê hmứ yằu tragi kmügi kmâ hứe tỖ Ầb, sỵ hø bẹt vê håhm xỢ sỵ hứe hme bẰ, egm hmị fb,
xøb i`ễgi, tragi huỐh sổgi mêgi giêy vớ` tẦt hẨ gmỡgi iî trẻ gmîg tmẦy, gimf tmẦy vê
hẨb gmẢg ĕƺỨh.
Lð gmề vê oễ giaê` kmügi gỖ` oẢt, từgi yằu tổ gø` träg ĕỈ nấ` lẦu vằt tragi ĕỠe trẻ vê
lẩg lẩg xåh ĕịgm gmỡgi tmå` ĕỐ hƥ oẨg hứe ĕỠe trẻ ĕổ` vớ` huỐh sổgi4 t`g hẢy ố gmỡgi
giƺỒ` xugi quegm, tmẸgi tmạg, lỆ oẨa, hø sågi k`ằg vê kỹ nuẢt, tüg trỂgi uy quyễg mey

giƺỨhhứe
ĕịgm nấ`,bỐt
hå i`e
gmïgĕîgm
âhmnêgm
kỹ, kmügi
bấgm,hmịu
mÿe pmỦh tðgi,lỵgi
mỨp, xïy gỖ` oễg
naấg.hmạh,
\åh hø
lỦgi
kmẨgmẰ gmêgi
gĈgi ĕ`ễu bê Ỗg
hmỀgm
gmỡgi oẨg gĈgi tỵ gm`äg hứe ĕỠe trẻ, mƺớgi hmôgi vêa bỦh t`äu rö rêgi, pmổ` mỨp vớ`
gmeu vê mîgm tmêgm gmỡgi tâgm håhm mê` mÿe, pmåt tr`Ỉg taêg l`ỉg vễ bẹt hå gmïg hŠgi
gmƺ vễ bẹt xè mỐ`.
GiƺỨh nấ`, i`e ĕîgm bẦt tmĈgi oẵgi tåh ĕỐgi trố nấ` vêa ĕỠe trẻ vê tấa re gmỡgi hag
giƺỒ` kmügi Ỗg ĕịgm, gấg gmïg hứe gmỡgi oẦt mÿe sïu sạh i`ỡe gmỡgi kmuygm mƺớgi
oẠb s`gm vê nò tƺốgi ĕấa ĕỠh.
Giey km` giƺỒ` nớg kmügi gimĠ ĕằg, giey km` mỂ kmügi hø ò ĕịgm nêb ĕ`ễu xẦu, bộ`
trƺỒgi mỨp ĕễu kmƥ` gmỡgi règm sïu4 ĕü` bạt bố ta lÿ mề` tmfa lö`, queg såt. Hø km`
gêa giƺỒ` nớg gimĠ rẵgi gmỡgi mîgm Ẩgm gêa, gmỡgi lẦu Ầg gêa tmu môt sỵ hmô ò hứe
gmỡgi ĕỠe trẻ gmề tmỦ hẨb bấgm bẲ, gmấy hẨb vớ` gmỡgi hå` xugi quegm vê hmôgi hmịu
ĕỵgi mẩu gmƺ kmügi hmổgi ĕụ tẦt hẨ gmỡgi iî pmƥ` oêy re tổt maẹh xẦu1 \mằ i`ớ` gêy sẲ
tổt ĕẰp mƥg o`ằt oea gằu ĕẩu øh giƺỒ` nớg queg tïb ĕằg v`ỉh ĕừgi nêb tmƺƥgi tỖg tïb
mỘg trẻ fb‒.
\rẻ fb, hag giƺỒ` kmügi maêg mẨa, nuüg nuüg vƺƥg näg, kmügi oea i`Ồ hẨb tmẦy vỡgi
vêgi trƺớh gmỡgi giƺỒ` xugi quegm vê tragi tmằ i`ớ` vẢt hmẦt bê gø ĕegi sổgi. Gø hmƺe
o`ằt sỵ oẦt o`ằg hứe gmỡgi hag giƺỒ` vê gmỡgi sỵ vẢt vớ` vẻ oễ giaê` o`ằg ĕỐgi. \rƺớh
bỐt nỠe tuỖ` gêa ĕø, trẻ hmƺe tmỈ m`Ỉu gỖ` kmå` g`ỉb vễ tâgm tmƺỒgi xuyäg hứe tîgm bẰ
hag km` hmuyỈg từ ïu yằb segi bạgi bề. Gø hẨb tmẦy nẩg nƺỨt ố lƺớ` trƺớgi bỐt oê bẰ
åh gim`ỉt rỘ` bỐt oê bẰ m`ễg từ hmỠ hmƺe pmẨ` hmỀ nê bỐt oê bẰ nê bỐt bê tmü`, trừ gmỡgi
giaấ` nỉ ĕẹh o`ỉt, oê te xỢ sỵ ïu yằb tmƺỒgi xuyäg.
Gmƺ vẢy trƺớh mằt ĕỠe trẻ hẩg eg taêg vê träg tmỵh tằ từ giỡ gêy oea mêb gmƺgi ĕ`ễu
k`ỉg hẩg tm`ằt hma bỐt sỵ t`ằg tr`Ỉg tmuẢg nỨ` vễ bẹt tîgm hẨb, sỵ eg taêg vễ bẹt vẢt hmẦt
hmỀ nê bỐt tragi gmỡgi lấgi kmåh gmeu hứe gmu hẩu gêy. Kmø kmĈg gẨy s`gm km` giƺỒ` te
hổ iạgi ĕịgm gimĠe oẨg hmẦt hứe gø.
\mfa Ersfgg`eg bỐt ĕỠe trẻ ĕẹt tragi bỐt bü` trƺỒgi qufg tmuỐh hẨb tmẦy eg taêg km`
oäg hấgm gø hø bẹt bỐt giƺỒ` nớg qufg o`ằt bê gø gmẢg tmẦy hø kmẨ gĈgi oẨa vỉ gø. Ěø
nê bỐt ĕ`ễu hmạh hmạg, ĕè ĕƺỨh L. Ourn`gimeb vê E. Crful kmẸgi ĕịgm tragi håh hügi
trîgm
gmỡgigim`äg hỠu oab
huỐh gàb vễ håhm
nớg Ỡgi xỢNuïg
xuổgi hứe trẻ
ĚüghaggĈb
Egm tragioỂg
50<:, tmỒ`
trẻkỸ
haghm`ằg
vẫg tregm km` vê
hmƥ` ĕðe xẨygiứ
re
yäg vớ` ĕ`ễu k`ỉg hø bẰ ố oäg; giƺỨh nấ` gmỡgi ĕỠe trẻ ĕ` sƥ tåg vễ gügi tmüg, xe hme
bẰ, xe hẨ gmỡgi t`ằgi oab nấ` tề re na mè` gm`ễu mƥg, vê oẦt kỈ pmẠb hmẦt hå gmïg vê i`å
trị i`åa lỦh hứe hü ĕƺỨh tmey tmằ bẰ.
Zrfstag ĕè hmỠgi b`gm bỐt håhm ĕẩy ĕứ mƥg hẨ4 8 yằu tổ hmâgm hứe sỵ eg taêg nê \îgm yäu
tmƺƥgi sỵ hmẦp gmẢg vê sỵ Ỗg ĕịgm.
Xỵ yäu tmƺƥgi hứe gmỡgi giƺỒ` xugi quegm vê trƺớh mằt hứe giƺỒ` bẰ rẦt hẩg tm`ằt hma
sỵ pmåt tr`Ỉg hứe ĕỠe trẻ kmügi hmỀ vễ bẹt tîgm hẨb, bê que gm`ễu hügi trîgm bớ` ĕïy,
ĕổ` vớ` hẨ pmƺƥgi l`ỉg tmỈ hmẦt vê trâ tuỉ.
Nƺƥgi tr` lïg lè từ nïu ĕè tmừe gmẢg nê bỐt ĕỠe trẻ ĕƺỨh yäu tmƺƥgi nê bỐt ĕỠe trẻ mấgm
pmôh. Zmƺƥgi pmåp kmae mỂh bỐt nẩg gỡe hmỀ kmẸgi ĕịgm tmäb tâgm trỵh i`åh hứe trå` t`b
gmỡgi giƺỒ` oîgm lïg. Gmƺgi sỵ tmƺƥgi yäu ĕø pmẨ` nê tîgm tmƺƥgi yäu tmỵh sỵ bê ĕỠe
trẻ hẨb gmẢg ĕƺỨh hmỠ kmügi pmẨ` que o`Ỉu m`ỉg oäg giaê`. Hø km` gø ĕƺỨh hmf lẦu lƺớ`
vẻ oäg giaê` tmü oấa, gmƺgi trẻ fb m`ằb km` gmẩb nẫg. GiƺỨh nấ`, gmỡgi o`Ỉu m`ỉg oäg
giaê` hứe bỐt sỵ tmƺƥgi yäu ĕƺỨh tmỀgm hẩu, gmỡgi hå` müg mỡgi mỒ kmügi xuẦt pmåt từ
gmu hẩu hứe giƺỒ` oeg pmåt, gmỡgi ĕỘ hmƥ`, kẰa oågm kmügi tmỈ nừe lổ` ĕỠe trẻ kmügi
ĕƺỨh yäu tmƺƥgi.
Hmôgi te gäg gmớ bỐt tmỵh tằ tmƺỒgi kmügi ĕƺỨh o`ằt ĕằg gmƺgi nấ` hƥ oẨg bê hmôgi te
iẹp nấ` tragi suổt quå trîgm gim`äg hỠu gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm.Sễ
ĕîgm. Sễ pmƺƥgi l`ỉg tîgm
hẨb, tmỵh tằ tmằ gêa lð ĕƺỨh hmf lẦu vẫg Ẩgm mƺốgi ĕằg ĕỠe trẻ gm`ễu mƥg nê gmỡgi vẻ
oễ giaê`. Oẵgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg oễ giaê`, gmẦt tmỒ` giƺỒ` te hø tmỈ nừe lổ` ĕỠe trẻ vễ
gmỡgi tîgm hẨb tmẢt ĕổ` vớ` gø mey vớ` bỐt tmêgm v`äg kmåh tragi i`e ĕîgm, tmâ lỦ vớ`
giƺỒ` oấg ĕỒ` gmƺgi kmügi tmỈ nïu lê` ĕƺỨh. \rẻ fb sổgi oẵgi trỵh i`åh gm`ễu mƥg
giƺỒ` nớg vî mỂ tmƺỒgi oị oẫy oố` hmâgm gmỡgi suy nuẢg mỨp nò hứe mỂ. ĚỠe trẻ hẨb
gmẢg, hø tmỈ hmƺe rö rêgi gmƺgi hmạh hmạg vễ tmỵh tằ tîgm hẨb ĕü` km` ĕƺỨh hmf ĕẢy lƺớ`
gmỡgi mîgm tmỠh oễ giaê` nêb hma hme bẰ mey oấg oí hứe hẹp vỨ hmỘgi oị gmẩb nẫg.
Hmôgi tü` kmügi gmẦg bấgm giey oïy i`Ồ vễ tîgm yäu tmƺƥgi, ĕ`ễu k`ỉg hmứ yằu hứe sỵ
eg taêg, vî hmôgi tü` sẲ ĕễ hẢp ĕằg gm`ễu mƥg tragi pmẩg ttmỠ
mỠ me` hứe huổg såhm gêy.
\îgm yäu tmƺƥgi hmỀ hø tmỈ ĕøgi ve` trÿ „eg nêgm‒ km` oẨg tmïg ĕỠe trẻ ĕƺỨh i`e
ĕîgm hmẦp gmẢg.
Ěẩu t`äg giƺỒ` te gimĠ kmügi -hmẦp-gmẢg hø gimĠe nê ĕỠe trẻ kmügi ĕƺỨh trügi ĕỨ` km` gø
re ĕỒ`; gmƺgi tmfa qu` nuẢt hmugi tmî seu ĕø ĕỠe trẻ nấ` ĕƺỨh tmừe gmẢg.
Gmƺgi hŠgi hø gmỡgi oà iå` km` s`gm re nêb hma ügi oổ hẨb hẨ b tmẦy tứ` mỖ vî ügi te bagi
ĕỨ` bỐt ĕỠe hag tre`. Hÿg oê bẰ bagi buổg hø hag iå`, ĕằg km` hø hag tre` nấ` oạt gø ĕỈ
tøh quå lê` vê Ĉg bẹh k`Ỉu hag iå` quå nïu, ĕü` km` ĕỈ nấ` gmỡgi lẦu Ầg te` mấ` tragi ĕỒ`
sổgi tîgm hẨb hứe gø km` trƺốgi tmêgm. ĚỠe trẻ pmẨ` ĕƺỨh tmừe gmẢg gmƺ gø vổg hø, vî gø
hẨb gmẢg ĕƺỨh gmỡgi guổ` t`ằh hø ò tmỠh mey kmügi hứe hme bẰ, vớ` tïb mỘg hÿg gag
lấ` hứe gø hmƺe o`ằt gmỡgi bỠh ĕỐ vê xfb gmƺ ĕø nê gmỡgi nỒ` tråhm bøh, gø tỵ mề` bỐt
håhm sỨ mè` nê gø hø tỐ` nộ` iî ĕïy, vê oïy i`Ồ tmî giƺỒ` te o`ằt ĕằg bỐt hƥ hmằ bê trẻ lðgi
ĕỈ i`Ẩ` tềe hå` tỐ` nộ` vü nò k`e oẵgi håhm tîb bỐt hớ i`Ẩ tấa (gø tấa re km` hẩg tm`ằt) ĕỈ
o`ỉg b`gm hỦ tmỈ re trƺớh bạt hå` v`ỉh kmügi ‘ tmừe ‘ gmẢg hứe hme bẰ.
ĚỠe trẻ pmẨ` ĕƺỨh hmẦp gmẢg oố` vî gø nê gø hmỠ kmügi pmẨ` oố` vî hå` gø nêb. Ěe sổ håh
oẢh hme bẰ o`ằt rẦt rö nê kmügi pmẨ` vî ĕỠe hag nêb bỐt ĕ`ễu lấ` lỐt bê gø oị ha` nê xẦu.
\uy vẢy, bỐt sổ hme bẰ nấ` tề re oỵh bîgm vî kmügi hø bỐt ĕỠe hag maêg mẨa vê näg åg
kẻ hø tỐ` hðgi vớ` hå` tỐ` maẹh gø` tmfa k`Ỉu Egm nê „mạt ĕỖ ĕ` hẨ ĕỠe trẻ hðgi vớ` gƺớh
tạb‒, mêgm ĕỐgi gmƺ vẢy hmỀ rö bỐt hƥ hmằ gm`Ệu tïb bê giuỘg iổh hứe gø ố tragi sỵ
t`ằg tr`Ỉg vễ hẨb xôh kmügi ĕẩy ĕứ. \mfa gimĠe ĕø, giƺỒ` te hø tmỈ gø` nê bỐt trẢg ĕÿg
kmügi hø mấ` gằu gmƺ gø i`ôp hma trẻ sỢe hmỡe nộ` nẩb vê kmügi pmẨ` nê ĕågm vêa ĕỠe trẻ.
Giey vẦg ĕễ gêy gmỡgi ĕỠe trẻ hŠgi kmügi nẩb nẫg4 bỐt sỵ trừgi pmất gmề bê hmôgi
hẨb tmẦy hø sỵ mugi oấa, sỵ kmügi-hmẦp-gmẢg hứe hme bẰ hÿg nêb tỖg tmƺƥgi hmôgi sïu
xe mƥg bỐt trẢg ĕÿg gim`äb kmạh ĕƺỨh o`ỉg b`gm rö rêgi.
Gmỡgi nỒ` gø`, hỢ hmỀ, ĕỘ vẢt kmügi tmỈ tmey tmằ tîgm tmƺƥgi yäu. Hmôgi hŠgi kmügi tmỈ
nêb trẻ t`g nê ĕƺỨh hmẦp gmẢg. Km` hme bẰ iegm gmeu nẹp nấ` vớ` ĕỠe hag nê gø i`ỡ bỐt vị
trâ ĕỐh gmẦt tragi tỖ Ầb vê nêb hma gø nuüg nuüg hẨb tmẦy sỠh gẹgi hứe gmỡgi my s`gm
hứe hme bẰ vî gø, tmî gø hmẨ hẩg pmẨ` hø gmỡgi k`ằg tmỠh tïb nò t`gm tằ hŠgi o`ằt rẵgi sỵ
my s`gm kmügi pmẨ` nê bøg quê tỵ pmåt vê gmƺ vẢy nê ĕ`ễu ĕø kmẸgi ĕịgm hổ iạgi hứe hme
bẰ vƺỨt näg träg gmỡgi oẨg gĈgi hứe mỂ, ĕø nê bỐt hổ iạgi ĕågi kmfg, tmẢt vẢy, gmƺgi
gø nấ` oỐh nỐ sỵ tm`ằu vạgi iạg oø la sỵ hmẦp gmẢg tỠh kmạh tấa re. Xỵ eg taêg hứe ĕỠe trẻ
oị tỖg tmƺƥgi. Gmỡgi nỒ` pmä oîgm hø tâgm rĈg lấy tmƺỒgi hmỀ hmỠgi tề hme bẰ kmügi ĕứ
kmẨ gĈgi mƺớgi gmỡgi oẨg gĈgi hứe trẻ hmỀ oố` tîgm yäu tmƺƥgi. SẢy ĕỈ ĕƺỨh yäu
tmƺƥgi tmî ât gmẦt hŠgi ĕƺỨh hmẦp gmẢg.
Hø bỐt sổ trẻ kmügi ĕƺỨh yäu vî kmügi ĕƺỨh hmẦp gmẢg hø tmỈ seu gêy hŠgi pmåt tr`Ỉg
ĕƺỨh gmỒ sỵ tmêgm ĕất xè mỐ` mey vĈg mỂh gmƺgi oäg hấgm mỂ hø o`ằt oea gm`äu giƺỒ` ĕè
tmẦt oấ`, mƺ mềgi kmügi hmẦp gmẢg xè mỐ` oố` vî hmâgm i`e ĕîgm giey từ lấgi pmü` tme` nê
giƺỒ` ĕẩu t`äg từ hmổ` kmügi hmẦp gmẢg hmôgi.
hmôg i. \Ổ@ ĚÏP
Xỵ Ỗg ĕịgm hứe bü` trƺỒgi i`e ĕîgm nê ĕ`ễu k`ỉg tmỠ oe hứe sỵ eg taêg. HŠgi hø tmỈ lðgi
từ vỡgi hmạh, mey oễg vỡgi. Gmỡgi hạb hmổt, tỵ ĕỐgi møe, mugi tâgm n`äg t`ằp hø giuy
hƥ oị rổ` naấg tragi km` o`Ỉu m`ỉg vî nẲ re trẻ hø bỐt bẨgm ĕẦt vỡgi hmạh, tổt nêgm ĕỈ i`ôp
gø tmâhm Ỡgi lẩg lẩg vớ` gmỡgi ĕÿ` mề` hứe huỐh sổgi tmî gø hmỀ iẹp bỐt tmỠ ĕẦt nôg,
kmügi ĕỘgi gmẦt, gimía gêg vễ i`å trị tîgm hẨb nêb hma sỵ pmåt tr`Ỉg hứe gø kmügi ĕẩy
ĕứ maẹh oị bàa bø.
ĚỠe trẻ hẩg pmẨ` o`ằt gø ĕ` ĕïu. Sî gø kmügi tmỈ hø bỐt sỵ gmẢg xàt mey tỵ ĕågm i`å bỐt
tmỒ` i`eg nïu hma gäg gø hø bỐt gmu hẩu oỠh tm`ằt nê pmẨ` hø bỐt kmuüg kmỖ tmeb kmẨa
gmẦt ĕịgm, bỐt hag ĕƺỒgi vấhm sẶg kmügi hẩg oêg hè`, gø` tøb nấ` nê hẩg uy quyễg. Ò
tmỠh vễ hå` tuyỉt ĕổ` ố gø hmƺe hma pmàp gø gmẢg o`ằt gmỡgi sạh tmå` vê tâgm tƺƥgi ĕổ`
hứe håh maêg hẨgm4 giƺỒ` hme vừe bạgi gø nê giƺỒ` åh, giƺỒ` bẰ ĕè vộ vễ gø nê giƺỒ`
m`ễg; vê hmỀ bỐt i`Ồ seu ĕỠe trẻ nấ` hø tmỈ gimĠ giƺỨh nấ` y mỉt, vớ` bỐt g`ễb t`g tmêgm
tmẢt.
Xỵ Ỗg ĕịgm hứe kmuüg kmỖ tmeb kmẨa rẦt queg trỂgi, vớ` ĕ`ễu k`ỉg nê hø bỐt sỵ oẦt o`ằg
gêa ĕø gmỡgi yằu tổ hƥ oẨg hÿg gmỡgi tmey ĕỖ` vễ hm` t`ằt kmügi iïy xåa ĕỐgi hma ĕỠe
trẻ.
Kmügi hø iî giuy mấ` hma sỵ pmåt tr`Ỉg hẨb xôh hứe ĕỠe trẻ oẵgi sỵ nƺụgi nỵ. Hme bẰ
pmẨ` nê giƺỒ` xåh ĕịgm rö rêgi giey từ ĕẩu tẦt hẨ gmỡgi bỦh t`äu hẩg ĕất, gmỡgi nò tƺốgi
hẩg mƺớgi tớ`, gäu rö hå` iî hẩg nêb, hå` iî kmügi ĕƺỨh nêb. NẢt nấ` gmỡgi bỉgm nỉgm lỠt
kmaåt nê nêb hma trẻ maêg taêg nấh mƺớgi. Gằu bỐt ĕỐ` quïg oị nü` ĕ` ĕågm vî bỐt yäu hẩu
giƺỨh nấ` vớ` hå` giƺỒ` te lỵ k`ằg müb trƺớh bê kmügi ĕƺỨh i`Ẩ` tmâhm iî hẨ tmî ĕỐ` quïg
ĕø sẲ hø tîgm trấgi gẨg hmâ vê tmỒ ƥ tẢp tmỈ. \ïb tâgm hứe trẻ, hŠgi sƥ kme` gmƺ quẩg
hmôgi, kmø tmừe gmẢg gmỡgi tmey ĕỖ` ĕỐt giỐt, lð hmâgm ĕågi, tragi kmuüg kmỖ tïb nò
hứe
ĕƺỨhĕỒ`
hmesổgi hứe nêtrẻ.oấg
bẰ ha` Gøtmïg
tmẢtvîkmø
hmem`Ỉu
bẰ gỖ`
xâhmkm` hmevớ`
bâhm bẰgiƺỒ`
oạt gøĕø.
quäg ĕ` bỐt giƺỒ` trƺớh k`e
Oäg hấgm sỵ Ỗg ĕịgm iạg vớ` gmỡgi quyễg mấg, gimĠe vỦ, bỦh t`äu, nò tƺốgi hÿg pmẨ` kỈ
tmäb gmỡgi queg mỉ tƺƥgi mộ vê sỵ tmổgi gmẦt queg ĕ`Ỉb hứe tằ oêa i`e ĕîgm vễ gmỡgi
vẦg ĕễ ĕø. Kmügi tmỈ ĕỈ trẻ oị nü` kàa vêa gmỡgi xâhm bâhm tîgm hẨb gim`äb trỂgi gẨy
s`gm tragi i`e ĕîgm, rỘ` lð buổg lð kmügi pmẨ` näg åg hå` trƺớh k`e ĕƺỨh pmàp yäu, pmẨ`
nêb qufg vớ` gmỡgi tîgm hẨb trƺớh ĕïy xe nấ. Hmôgi te sẲ ĕ` sïu mƥg ố pmẩg seu vễ tẩb
queg trỂgi nớg nea hứe sỵ bẦt Ỗg ĕịgm ố gmỡgi ĕỠe trẻ sổgi tragi i`e ĕîgm nnyy tåg.
\mâ lỦ gmỡgi queg ĕ`Ỉb oẦt ĕỘgi vễ ĕấa ĕỠh vê tüg i`åa hứe hme bẰ, lð hø gmỡgi hổ
iạgi ĕỈ tmu gmề nấ`, sẲ i`ẵgi xà tragi nÿgi ĕỠe trẻ vê nêb hma gø bẦt eg taêg, từ ĕø iïy
na mè`; sớb buỐg sẲ kmügi giĈg ĕƺỨh trẻ ĕỠgi vễ bỐt pmâe vê từ ĕø sẲ näg åg bỐt håhm
vü tmỠh håhm Ỡgi xỢ hứe pmâe oäg k`e, kằt quẨ nê hẨb i`åh tỐ` nộ` sẲ nêb gẨy s`gm sỵ na
mè`.
\mỵh gim`ỉb tïb nò ố sôh vẢt ĕè kmẸgi ĕịgm bỐt ĕ`ễu4 tẦt hẨ gmỡgi rổ` naấg tragi gmỡgi
yằu tổ nê hƥ số hứe pmẨg xấ hø ĕ`ễu k`ỉg ĕè ĕƺỨh xåh ĕịgm, iïy re ố hag vẢt gmỡgi trấgi
tmå` gm`Ệu tïb tmỵh gim`ỉb tmỵh sỵ.

Sî
o`ỉtvẢy
nôhhŠgi gägĕỈm`Ỉu
ĕ` giứ que bỐt vê`t`g
ĕø trẻ o`Ỉu m`ỉg
hmạh vễtmuỐh
sỵ oễgnaấ` åb vê
vỡgi Ẩgm, bỐthmạg
hmạh vê` tẢp
hứetỦh
tîgmvêbẰ
gim` nỆ, ĕẹh
‘ hag bê
mîgm gmƺ trẻ f sỨ bỐt håhm vü tmỠh nê hø tmỈ oị bẦt km` ĕ` giứ4 từ ĕø hø gmỡgi hå` müg,
gmỡgi hå` gmạh gmố n`äg t`ằp rẦt hø ò gimĠe. \uy gm`äg hø hå` hmịu ĕỵgi ĕƺỨh vê lỆ m`Ỉu
ĕổ` vớ` trẻ näg 8 nấ` trố gäg ĕågi na giấ` ĕổ` vớ` trẻ näg 5:. Sî vẢy, nêb hma trẻ ĕẨb oẨa
eg taêg oẵgi håhm ĕẹt gmỡgi ĕ`Ỉb hmuẠg, hạb gmỡgi hå` bổh kmügi hø gimĠe nê ĕỈ gø hø
gmỡgi tmø` qufg kỸ hỦh hứe giƺỒ` ĕêg ügi mey ĕêg oê ĕỐh tmïg km` rỒ` oê vô.
Xỵ kmügi Ỗg ĕịgm vễ hƥ số vẢt hmẦt hŠgi iïy gmỡgi trố giấ` gmƺgi hø nẲ kmügi trẩb
trỂgi oẵgi sỵ tm`ằu Ỗg ĕịgm vễ tîgm hẨb ố bü` trƺỒgi sổgi. Gmỡgi sỵ tmey ĕỖ` nuüg nuüg
vễ hmộ ố gmẦt nê vễ trƺỒgi mỂh hø tmỈ iïy tåh mấ` hma trẻ. Bộ` nẩg gmƺ vẢy ouỐh trẻ pmẨ`
từ oề ĕåb oấg oí tmïg tm`ằt ĕỈ tấa nấ` hå` bớ`. Gmƺgi hå` oẦt nỨ` ĕø hø tmỈ ĕƺỨh mấg hmằ
oớt gmỒ
t`ằp ĕø. bỐt sỵ Ỗg ĕịgm tîgm hẨb i`e ĕîgm oễg vỡgi que tẦt hẨ gmỡgi sỵ l` hmuyỈg n`äg
\rố nấ` gmỡgi ò k`ằg hứe Zrfstag, giƺỒ` te hø tmỈ gø` rẵgi sỵ Ỗg ĕịgm vê từ ĕø hø sỵ eg
taêg pmỦ tmuỐh pmẩg nớg vêa håhm xỢ sỵ hứe hme bẰ. Xỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb hứe trẻ fb sẲ
tmuẢg nỨ` gằu gø o`ằt, bê kmügi sỨ gmẩb nẫg, nê hø tmỈ gø` trƺớh giêy be` sẲ nêb iî tðy
tmuỐh vêa hå` ĕè nêb giêy müb que vê gmỡgi giêy trƺớh ĕø. GiƺỨh nấ`, gằu hå` bê giêy
müb que nê hø tmỈ nêb ĕƺỨh vê hmâgm ĕågi gmƺgi müb gey nấ` kmügi tmỈ nêb gmƺ tmằ gỡe
bê hmỀ pmỦ tmuỐh ĕỐh gmẦt vêa sỵ t`äu møe hứe hme bẰ, vêa tîgm mîgm tê` hmâgm, vêa nƺỨgi
rƺỨu kme` vị hứe ügi oổ, vêa oê` oåa vễ i`åa lỦh hag hå` bê oê bẰ ĕỂh ĕƺỨh tragi tấp
hmâ pmỦ gỡ, tmî tragi trƺỒgi mỨp ĕø, kmø nÿgi bê ĕỠe trẻ o`ằt hmạh hmạg ĕƺỨh nê tmå` ĕỐ
seu gêy hứe gø re sea trƺớh gmỡgi vẦg ĕễ nớg hứe huỐh ĕỒ` vê hứe gmỡgi giƺỒ` kmåh.
Gø` tøb nấ`, gằu gø` nê ĕỠe trẻ hẩg ĕƺỨh yäu tmƺƥgi tm` gø pmẨ` o`ằt nê bîgm ĕƺỨh yäu
tmƺƥgi vê tîgm yäu ĕø nê Ỗg ĕịgm vê oễg vỡgi. \ragi gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg ĕø, sỵ Ỗg ĕịgm nê
ĕ`Ỉb tỵe bê Erhm`bílf ĕÿ` mề` ĕỈ gmỒ ĕø ĕỠe trẻ t`ằg tớ` gmẦh oỖgi ĕƺỨh trå` ĕẦt ĕẹt re
trƺớh gø.
\îgm yäu tmƺƥgi, sỵ hmẦp gmẢg, sỵ Ỗg ĕịgm vỡgi hmạh nê 8 trỦ hỐt hứe sỵ eg taêg, ĕ`ễu
k`ỉg hmứ yằu hứe sỵ pmåt tr`Ỉg tîgm hẨb hứe trẻ fb. S. Xet`r ĕịgm gimĠe vễ sỵ trƺốgi
tmêgm gmƺ nê bỐt tîgm trấgi bê bỐt giƺỒ` gêa ĕø hø tmỈ tỵ quyằt maêg taêg vễ bîgm. Oê
gäu rẵgi bỐt giƺỒ` tỵ nẢp nê bỐt giƺỒ` hø tmỈ tỵ nỵe hmỂg vê hø tmỈ hø gmỡgi quyằt ĕịgm
pmð mỨp vớ` gmỡgi
g mỡgi gmẢg tmỠh vễ bîgm vê vễ gmỡgi giƺỒ` kmåh tragi oổ` hẨgm hứe giƺỒ`
ĕø sổgi, vê tmừe gmẢg gmỡgi sỵ nỵe hmỂg vê quyằt ĕịgm nê hứe bîgm vê gmẢg tråhm gm`ỉb
vễ gmỡgi iî sẲ t`ằp l`Ệg.
Gmƺ vẢy bü` trƺỒgi hứe trẻ fb trƺớh t`äg nê i`e ĕîgm. La ĕø tragi pmẩg nớg trƺỒgi mỨp,
gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm sẲ nêb hma sỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb hứe trẻ oîgm tmƺỒgi mey gm`Ệb
oỉgm. \ðy tmfa ĕỐ eg taêg lêgm hma trẻ bê ĕỠe trẻ trố tmêgm giƺỒ` nớg hø tïb nò oîgm
tmƺỒgi mey kmügi. Gmỡgi sỵ eg taêg ĕø kmügi tmỈ xfb gmƺ nê bỐt sỵ hẩg tm`ằt tấb tmỒ`
iạg vớ` tuỖ` tmƥ. Gmu hẩu tmå` quå vễ eg taêg ố bỐt giƺỒ` nớg hmỠgi tề ĕỐ tmuẩg tmỦh vễ
tîgm hẨb kmügi ĕẩy ĕứ vê giƺỒ` te hø tmỈ gø` rẵgi trẻ fb trố tmêgm giƺỒ` nớg km` gêa gø
hmẦp gmẢg sỵ oẦt eg gmƺ bỐt giuy hƥ oîgm tmƺỒgi.
Gmỡgi oẢh hme bẰ tmêgm hügi tragi i`åa lỦh hag gằu gmƺ mỂ ĕè lấy hma hmôgi o`ằt vƺỨt
que hme bẰ. Ěø nê bỐt ve` trÿ oấh oẲa, vê gmƺ hmôgi te sẲ tmẦy seu gêy, ve` trÿ hứe giƺỒ`
hme vê giƺỒ` bẰ nê rẦt kmø kmĈg.
E8. Xỵ ĕaêg kằt
Hÿg mƥg sỵ re ĕỒ` hứe ĕỠe hag, hmâgm sỵ mÿe mỨp ĕất ĕƺỨh i`ỡe vỨ hmỘgi, ĕü` km` rẦt kmø
kmĈg, bớ` o`ằg ĕỖ` hẹp vỨ hmỘgi tmêgm tỖ Ầb i`e ĕîgm. HmỀ tragi i`e ĕîgm, gƥ` ĕỠe trẻ tîb
tmẦy tîgm tmƺƥgi yäu, ĕƺỨh hmẦp gmẢg vê Ỗg ĕịgm tmî gø bớ` hẨb tmẦy eg taêg tổ` ĕe. Sê
sỵ eg taêg ĕø hø tmỈ ĕƺỨh ĕẨb oẨa oẵgi bỐt sỵ mÿe mỨp tmẢt sỵ vê sïu sạh i`ỡe hme bẰ
gø. HŠgi gmƺ egm hmị fb tragi gmê i`ôp ĕỠe trẻ m`Ỉu re tmằ gêa nê iegm ĕue, sỵ mÿe mỨp
i`ỡe hme bẰ hø bỦh ĕâhm lấy gø o`ằt tmằ gêa nê ĕaêg kằt. Kmügi hø bỐt tmứ tmuẢt oẵgi
nỒ` mey oẵgi vẢt hmẦt hø tmỈ nừe lổ` gø vê sỵ eg taêg hứe gø pmỦ tmuỐh vêa tmêgm hügi hứe
sỵ mÿe mỨp i`ỡe hme bẰ tuy kmügi tmỈ maêg mẨa4 Ne _ahmfcauheunl ĕè từgi gø` nê hø
gmỡgi huỐh müg gmïg tổt gmƺgi kmügi hø müg gmïg tuyỉt l`ỉu. Gmƺgi giƺỒ` te o`ằt rẵgi
gmỡgi ĕÿ` mề` hứe trẻ fb nê taêg hỦh o`ằt oea vê giƺỒ` te pmẨ` hügi gmẢg vớ` Oawnoy
rẵgi4
„Xỵ pmỦh vỦ hứe hme bẰ ĕổ` vớ` hag hå` tỵ gm`äg ĕằg gộ` tẩb queg trỂgi hỵh kỸ hứe
hmôgi oị nègi quäg. Kmügi hø gmỡgi queg mỉ gêa i`ỡe giƺỒ` vớ` giƺỒ` nấ` ĕfb ĕẹt
gmỡgi giƺỒ` gêy pmỦ tmuỐh vêa gmỡgi giƺỒ` kmåh bỐt håhm vü ĕ`ễu k`ỉg vê n`äg tỦh gmƺ
vẢy‒.
UVEG Ě@ỏB HợE \_Ẵ FB
Ěổ` vớ` ĕỠe trẻ sỵ maêg mẨa hứe hẹp hme bẰ kmügi tmỈ mîgm lugi ĕƺỨh gằu kmügi hø sỵ
maêg mẨa hứe từgi giƺỒ`. Sî hme bẰ nê gmỡgi hag giƺỒ` maêg mẨa, nê mîgm bẫu ĕỈ oạt
hmƺớh (giƺỒ` te tmƺỒgi gmạh gmố gmƺ vẢy) gø kmügi sỨ se` km` oạt hmƺớh hme bẰ bỐt
håhm bð quågi4 bỂ` ĕ`ễu hme bẰ gø` ĕễu ĕôgi, bỂ` v`ỉh hme bẰ nêb ĕễu tổt. Sê ố ĕø
hŠgi tîb tmẦy ĕ`ễu k`ỉg hẩg tm`ằt hma sỵ ĕỘgi gmẦt møe huổ` hðgi pmð mỨp vớ` bẫu giƺỒ`
hme mey bẰ hðgi i`ớ` trẻ, tmügi que hag ĕƺỒgi quegm ha bê ĕỠe trẻ trẨ` que tragi quå
trîgm t`ằg tr`Ỉg vễ bẹt tîgm hẨb. Xớb mey buỐg trẻ sẲ kmåb pmå re hẹp hme bẰ kmügi tmỈ
m`ỉg tragi tmỵh tằ nò tƺốgi maêg mẨa bê trẻ ĕè iåg hma mỂ. XẲ xẨy re sớb mƥg gằu hme bẰ
tmỈ m`ỉg quå lố mîgm Ẩgm nò tƺốgi, hmẢb mƥg gằu ĕỠe trẻ kmügi t`ằg ĕằg rŠ oề kịp tmỒ`
gmỡgi hạb hmổt trugi i`eg, gmỡgi hå` gêy hŠgi nê hẩg tm`ằt. Gằu gø hÿg quå gmề km` hø
sỵ kmåb pmå gêy sẲ hø giuy hƥ nê t`äu l`ỉt ố gø tẦt hẨ g`ễb t`g vễ kmẨ gĈgi hø bỐt nò
tƺốgi oẵgi bỐt sỵ näg åg quå sớb håh tmẩg tƺỨgi; gằu gø ĕè quå nớg, ĕằg bỐt tmỒ` ĕ`Ỉb
hẩg tm`ằt bê hmƺe hmâg buỘ` ò g`ỉb vễ tmỵh tằ vê tâgm tƺƥgi ĕổ`, tmî håhm Ỡgi xỢ hứe gø
sẲ hø tmỈ tm`ằu sỵ n`gm maất hẩg tm`ằt ĕỈ tmâhm Ỡgi vớ` ĕỒ` sổgi mẵgi giêy. Gø` gmƺ tmằ ĕỈ
tmẦy i`å trị gmïg oẨg tmỵh sỵ hứe hẹp vỨ hmỘgi hø tẩb queg trỂgi sổgi hÿg ĕổ` vớ` sỵ
pmåt tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi hứe ĕỠe trẻ.
Xỵ hẩg tm`ằt vễ bỐt kmổ` tmổgi gmẦt i`ỡe hme bẰ
\ragi tmỵh tằ hme bẰ pmẨ` mỨp ò gmeu ĕứ ĕỈ ĕỠe trẻ kmügi hø hmôt iî gim` giỒ iî vễ tâgm
ĕôgi ĕạg hứe håh quyằt ĕịgm i`åa lỦh vê trƺớh mằt i`å trị hứe tẦb iƺƥgi hme bẰ gäu hma
hag hå` vê
bẹt trẢg yäu gmẦt
tmổgi hẩu hag
hứe pmẨ`
giƺỒ`ga`
nớg,tmfa.
bẹt\rẻ
trẢgfb
gêyrẦthẩgsớb hẨb
tm`ằt hmagmẢg tmẦytr`Ỉg
sỵ pmåt sỵ tỘg tấ` hứe
tổt hứe ĕỠe bỐt
trẻ,
oẦt kỈ bẹt trẢg gêy
gê y nê tmỵh sỵ vê tỵ pmåt mey ĕƺỨh luy trî lð hø gmỡgi oẦt ĕỘgi oễ bẹt
maẹh sïu xe i`ỡe hme vê bẰ.
\rẻ fb hø gmỡgi Ĉgitfg hma pmàp gø hẨb gmẢg, ĕü` km` rẦt sớb, gmỡgi oèa tåp tîgm hẨb
hø km` kmügi gỖ re gmƺgi nấ` iïy hma gø bỐt sỵ na mè` b`äg beg. BỐt sỵ oẦt mÿe gmề vê
tmaågi que mey gmỡgi sỵ hm`e rẲ t`gm tmẩg gim`äb trỂgi i`ỡe hme bẰ tmî trẻ fb hŠgi hmịu
ĕỵgi vớ` hƺỒgi ĕỐ tƺƥgi tỵ. Kmügi pmẨ` nôh gêa trẻ hŠgi gạb ĕƺỨh bỠh ĕỐ queg trỂgi
tmẢt sỵ hứe gmỡgi sỵ oẦt ĕỘgi vê vớ` trẻ tmî bộ` vằt rấg ĕễu oåa m`ỉu sỵ teg vụ, bộ` kẲ
gỠt hø giuy hƥ trố tmêgm vỵh tmẸb, bộ` oẦt mÿe tmfa gø t`äg ĕaåg vê gø t`g rẵgi sẲ lẫg
ĕằg sỵ t`äu teg hứe tỖ Ầb bê ĕø nấ` nê ĕ`Ỉu k`ỉg t`äg quyằt hứe sỵ eg taêg ĕổ` vớ` gø.
ĚỈ hmổgi nấ` sỵ ĕf lỂe bẦt båt tîgm hẨb sẲ xẨy re km` i`e ĕîgm teg rè bê gø nuüg nuüg
hẨb tmẦy nø re seu sỵ oẦt mÿe hứe hme bẰ, gø pmẨ` na taeg vê tîb håhm ĕẨb oẨa trƺớh nê gø
sẲ kmügi bẦt mằt, gø sẲ kmügi oị tƺớh ĕaất maêg taêg. Sớ` sỵ kmüg kmàa ĕågi kỈ tmƺỒgi
nê la vü tmỠh, gø o`ằt sỢ lỦgi hå` mổ giĈg håhm la hme bẰ tấa re, hø nỨ` hma gmỡgi meb
buổg mey gmỡgi gmögi gmẲa tîgm hẨb hứe gø. Nôh tmî träu giƺỒ` gêy, imẰa giƺỒ` k`e, hø
km` xu` giƺỒ` gêy hmổgi nấ` giƺỒ` k`e, tỵ hma pmàp hø gmỡgi nẩb nấh nớg mey gmề tmƺỒgi
ĕè ĕƺỨh tmừe gmẢg vê gø oạt ĕẩu lỂe lẫb ĕỈ bẹh hẨ; gø o`ằt rẦt rö nê gø sẲ tîb ĕƺỨh bỐt
giƺỒ` oẨa vỉ lỆ lêgi ố hme mey bẰ vî mỂ rẦt tmâhm tîb ĕƺỨh sỵ hẩu v`ỉg tîgm hẨb ố ĕỠe
trẻ km` kmügi pmẨ` nê sỢ lỦgi gø ĕỈ tuüg re gmỡgi tråhm bøh, trôt oề gộ` tmð imàt mey
tmềe bèg mugi tâgm hứe bîgm.
HŠgi pmẨ` gmẦg bấgm ĕằg bỐt tmỵh tằ nê kmügi hø gmỡgi bổ` queg mỉ hø i`å trị i`ỡe hme
bẰ vê hag hå` gằu kmügi hø bỐt kmổ` ĕỘgi gmẦt kmügi rấg gỠt tmuỐh vễ hme bẰ. XẲ nê
kmåh tmƺỒgi gằu gmƺ nuüg nuüg hø sỵ mÿe mỨp maêg taêg kmügi hø ve hmấb i`ỡe vỨ
hmỘgi tragi håhm ĕổ` xỢ vớ` hag hå`. BỐt sỵ ĕỘgi gmẦt vễ queg ĕ`Ỉb gmƺ tmằ nê ĕågi giấ`
hma gmïg håhm hứe ? tmêgm v`äg nê vỨ hmỘgi. \mổgi gmẦt kmügi hø gimĠe nê luy gmẦt. \uy
gm`äg trƺớh hag hå` pmẨ` luy trî bỐt oỐ bẹt tmổgi gmẦt queg ĕ`Ỉb, gmẦt nê ĕổ` vớ` gmỡgi
iî n`äg queg ĕằg gø. Mƥg gỡe, ĕỠe trẻ hẨb gmẢg ĕƺỨh gm`ễu hmuyỉg bê giƺỒ` nớg kmügi
oỐh nỐ vê tmỵh tằ lð hmf lẦu vẫg ĕågi kỈ ĕổ` vớ` gø mƥg nê vẻ oễ giaê`. Hẹp hme bẰ pmẨ`
hổ iạgi mằt bỠh ĕü` km` pmẨ` hø gmỡgi my s`gm ĕeu ĕớg vễ tỵ å` ĕỈ luy trî sỵ tmổgi gmẦt
sïu xe rẦt hẩg tm`ằt hma sỵ tmĈgi oẵgi tîgm hẨb hứe ügi hmứ gmề hứe tỖ Ầb, tmƺỒgi o`ằt
kmàa nàa hm`e ĕỈ bê trị. S`ỉh hm`e rẲ hêgi lỆ km` hø gmỡgi bẹt pmẸgi ĕè rấg gỠt.
Hag hå` hø hẨ hme nẫg bẰ
]`g gmạh nấ` me` sỵ tmỵh mêgi ĕẩu4 hag hå` hø hẨ hme nẫg bẰ vê gø nê kằt quẨ tîgm yäu i`ỡe
hme vê bẰ. Me` sỵ tmỵh ĕø lẫg ĕằg ? mỉ quẨ4 gmỡgi giƺỒ` nêb hme bẰ gmẢg tmẦy bỐt
håhm hmâgm ĕågi nê tragi v`ỉh s`gm re ĕỠe hag hmugi mỂ maêg tmêgm sỵ mÿe mỨp hứe mỂ tmî
mỂ kmügi hmỀ bagi buổg hø bỐt ĕỠe hag bê hÿg bagi buổg hø ĕỠe hag hứe bîgm vê
hứe giƺỒ` k`e. E` o`ằt ĕƺỨh gmỡgi tîgm hẨb tmỵh sỵ hứe bỐt ügi oổ vü s`gm oẵgi nÿgi
hma vỨ tmỦ t`gm gmïg tấa vớ` t`gm lịhm hứe bỐt giƺỒ` kmügi qufg o`ằt 1
Gmỡgi ĕỠe trẻ hứe nẩg kằt müg ĕẩu tmƺỒgi ĕƺỨh giƺỒ` oấg ĕỒ` hmẦp gmẢg kmügi hø Ạg ò.
\uy gm`äg, nêb sea hø tmỈ kmẸgi ĕịgm ĕƺỨh nê gmỡgi ĕỠe hag hứe giƺỒ` k`e hŠgi ĕƺỨh
tmƺƥgi yäu tmẢt sỵ gmƺ hag hmugi hứe nẩg kằt müg bớ`, lð oễ giaê` hø tmằ gêa ĕ` gỡe,
kmügi ĕƺỨh ĕỈ hma trẻ hẨb tmẦy gø hmỀ nê hag hứe hme maẹh nê hag hứe bẰ bê tmü`4 tmå` ĕỐ
hứe hme bẰ i`ỡe mỂ vớ` gmeu sẲ mƺớgi sỵ suy xàt hứe trẻ vê từ ĕø bê re håhm Ỡgi xỢ tîgm
hẨb hứe gø.
ĚỠe trẻ hŠgi nê kằt quẨ tîgm yäu i`ỡe hme vê bẰ. Gằu hmôgi te kmügi buổg hmỀ i`ớ` mấg
tîgm yäu ĕü` nỠe kmügi hmỀ nê sỵ mÿe mỨp ố tmïg xåh bê bố rỐgi ĕằg trå` t`b vê tïb mỘg,
giƺỒ` te hŠgi pmẨ` tmừe gmẢg rẵgi tẦt hẨ bỂ` ĕỠe trẻ kmügi pmẨ` nê kằt quẨ tîgm yäu i`ỡe
hme bẰ. Hag hå` hŠgi hẨb tmẦy v`ỉh ĕø vê hmâgm hme bẰ pmẨ` o`ằt ĕ`ễu ĕø.

E.
gø`Ofrif, giƺỒ`
rẵgi v`ỉh ĕèlỦh
i`åa gmạhhag
gmốhå`? kằt
sỵ tmỵh
tmôh ĕẩu t`ägpmẨ`
kmügi ố träg
km`ĕètrẻhü<ĕôh
meygmỡgi
6 tuỖ` mỉ
bêquẨ rẦtvớ`
hðgi meyĕåb
km`
hƺớ` hứe hme bẰ.
Xỵ tmĈgi oẵgi yäu ĕƺƥgi hứe hme bẰ lỵe trƺớh mằt vêa bỐt sỵ mÿe mỨp tîgm lỦh gimĠe nê
vừe tmuỐh vễ s`gm lỦh nẫg tîgm hẨb. BỐt hẹp vỨ hmỘgi oẦt mÿe hmỀ iạg oø vî nấh tmô hứe ?
hƥ tmỈ hŠgi kmügi tmĈgi oẵgi mƥg hẹp vỨ hmỘgi bê sỵ tằ gmị hứe gmỡgi trå` t`b kmügi
tmỈ hmf lẦu maêg taêg v`ỉh kmügi tmềe bèg hƥ tmỈ. \uy gm`äg bỐt tragi me` oẦt mÿe hÿg
mƥg nê oẦt mÿe maêg taêg hẨ ? pmƺƥgi l`ỉg. Bẹh lẩu bỂ` ĕågm i`å hÿg pmẨ` tregm hè`
tragi bỐt nĠgm vỵh sïu kâg gmƺ tmằ gmƺgi mẩu gmƺ kmügi pmẨ` gm`ễu hẹp ĕè ĕất ĕƺỨh sỵ
mÿe mỨp maêg taêg vê nïu oễg. \mằ bê ĕỠe trẻ nấ` pmẨg Ỡgi bỐt håhm vü tmỠh gm`ễu mƥg nê
giƺỒ` te tƺốgi, vễ tîgm trấgi tîgm lỦh tmỵh tằ hứe hme bẰ. ỗ ĕïy hŠgi vẢy, gmỡgi vẻ oễ
giaê` lð hẩg tm`ằt ĕằg bẦy
bẦ y hŠgi kmügi maêg taêg ĕågm nừe ĕƺỨh trẻ.
Xỵ mÿe mỨp nỠe ĕü` trƺớh bạt ĕỠe hag nê bỐt sỵ hẩg tm`ằt träg tmỵh tằ vê tmê hma trẻ bỐt
sỵ tmổgi gmẦt oễ giaê` hÿg mƥg nê sỵ ny tåg hügi kme` tragi tmỵh tằ bẹh lð m`ằb km`
giƺỒ` te hø tmỈ ĕågm nừe ĕƺỨh maêg taêg oẵgi gmỡgi vẻ oäg giaê`. \mfa gimĠe ĕø giƺỒ`
te hø tmỈ gø` rẦt ĕôgi nê bỐt sỵ tmềe tmuẢg lố hÿg mƥg nê bỐt sỵ hm`e tey tổt ĕẰp, ât gmẦt nê
ĕổ` vớ` trẻ. Sê gằu hme bẰ buổg tmî sỵ tmềe tmuẢg kmügi gmẦt tm`ằt nê lố.
\ừ 56 gĈb trố nấ` ĕïy kmå` g`ỉb vễ i`e ĕîgm vê gmẦt nê hẦu trôh gỐ` tấ` hứe i`e ĕîgm ĕè
ĕƺỨh ĕẹt nấ` vẦg ĕễ, ĕẹh o`ỉt ĕổ` vớ` gmỡgi giƺỒ` oị oỉgm tïb tmẩg pmïg n`ỉt. GiƺỒ` te
kmügi tmỈ oề que gmỡgi tmuyằt gêy giey
gie y km` hŠgi hÿg bỐt sổ lí lẹt.
ỗ Zmåp, B`sís, Irffg, Nfoav`h`, L`etk`gf vê gmỡgi giƺỒ` hỐgi sỵ, Mahmbeg ĕè gim`äg
hỠu vẦg ĕễ gêy. Gmỡgi oåa håa vễ tïb oỉgm hứe Ěấ` mỐ` vễ \ïb oỉgm mỂh vê \mẩg k`gm
mỂh hứe håh gƺớh gø` t`ằgi Zmåp kmøe tmỠ 9: (\ug`s, 509?) ĕè lêgm hma „ Gmỡgi ĕ`ễu
k`ỉg i`e ĕîgm hứe sỵ pmåt tr`Ỉg oỉgm \ïb tmẩg pmïg n`ỉt‒.
Onubfg I. ĕè k`Ỉb nấ` tỖgi quåt gmỡgi vẦg ĕễ ĕø rẦt tổt vê tmfa ügi hmôgi tü` sẲ tøb tạt
gmỡgi nuẢg ĕễ m`ỉg gey n`äg queg ĕằg gmỡgi vẦg ĕễ queg mỉ ố oäg tragi i`e ĕîgm. Hmôgi
lỵe träg bỐt sổ ĕịgm ĕễ.

Ěịgm ĕễ tmỠ gmẦt4 \ïb tmẩg pmïg n`ỉt kmügi pmẨ` nê oỉgm hứe bỐt hå gmïg bê nê sỵ ĕåp
Ỡgi nấ` bỐt tmĈgi oẵgi i`e ĕîgm oị rổ` naấg. SẢy km` giƺỒ` te buổg queg tïb vễ gmỡgi
vẦg ĕễ i`e ĕîgm tmî gäg tẢp mỨp tẦt hẨ gmỡgi tmêgm v`äg hứe hmâgm i`e ĕîgm ĕø vêa hðgi
bỐt gƥ` vê hðgi bỐt nôh.
Hma lð gmỡgi kmå` g`ỉb ĕè ĕƺỨh sỢ lỦgi ĕỈ bü tẨ tâgm gĈgi ĕỐgi hứe i`e ĕîgm gmƺ tmằ
gêa, hag oỉgm „ĕƺỨh hmỀ ĕịgm‒ mey hø tmỵh vẫg hmỀ nê bỐt yằu tổ hứe mỉ tmổgi i`e ĕîgm,
vê hmâgm i`e ĕîgm hŠgi oị rổ` naấg. BỠh ĕỐ rổ` naấg ĕƺỨh ĕẹt träg oîgm l`ỉg tåh ĕỐgi que
nấ` mey hÿg iỂ` nê „mÿe i`Ẩ`‒ gmƺ bỐt sổ tåh i`Ẩ ĕè gäu. _Ầt gm`ễu naấ` t`ằp hẢg ĕè ĕƺỨh sỢ
lỦgi vê từ ĕø ĕè ĕƺe re gm`ễu kmå` g`ỉb kmåh gmeu vễ i`e ĕîgm gmƺ Xỵ tỵ ĕ`ễu hmỀgm i`e
ĕîgm hứe Dehksag, sỵ tƺƥgi tằ i`Ẩ hứe Yyggf mỉ tmổgi gmỡgi qu` nuẢt i`e ĕîgm hứe Menfy,
bỐt kmổ` kmügi pmïg o`ỉt møe hứe hå` \ü` tmuỐh vễ i`e ĕîgm hứe Oawfg.
Giuyäg tạh tỵ ĕ`ễu hmỀgm i`e ĕîgm hứe gmøb Zena ‘ Enta (Dehksag, Oetfsag, Yfeknegl,
Menfy) hø tmỈ gäu gmƺ seu4 i`e ĕîgm nê bỐt tmỵh tmỈ ố oäg träg hå gmïg; hø bỐt sổ qu` tạh
ĕ`ễu km`Ỉg gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm vê lẫg ĕằg bỐt sỵ hïg oẵgi bê giƺỒ` te hø tmỈ iỂ` nê
sỵ tỵ ĕ`ễu hmỀgm hứe mỉ tmổgi i`e ĕîgm. Hø tmỈ gimĠ bỐt håhm nai`h nê hŠgi hø bỐt mỉ
tmổgi oỉgm nò gmỡgi qu` tạh qu` ĕịgm bỐt sỵ hïg oẵgi oỉgm nò tƺƥgi tỵ hứe i`e ĕîgm vê
gäg gim`äg hỠu ĕỈ hø tmỈ ĕaåg re ò gimĠe hứe gmỡgi tr`ỉu hmỠgi. BỐt tragi gmỡgi tmuyằt
ĕƺỨh o`ằt ĕằg gm`ễu gmẦt nê tmuyằt „hẹp n`äg mỉ‒4 mey „rêgi ouỐh kàp‒ (lauonf on`gl), gø`
rö mƥg nê bổ` ouỐh me` trÿgi.
\mfa håh tåh i`Ẩ gêy, sỵ i`ea t`ằp pmẨ` ĕƺỨh bü tẨ gmƺ bỐt m`ỉg tƺỨgi hø ? bỠh, bỐt
bỠh oẵgi nỒ` vê bỠh k`e kmügi oẵgi nỒ` maẹh s`äu -i`ea-t`ằp; ĕỈ hø tîgm trấgi „bổ` ouỐh
me` trÿgi‒, ât gmẦt pmẨ` hẩg ĕằg ? giƺỒ` bê tragi ĕø hø bỐt giƺỒ` sẲ ĕƺỨh ha` nê kẻ mêgm
mấ vê giƺỒ` k`e nê gấg gmïg; me` giƺỒ` iạg oø vớ` gmeu oẵgi bỐt bổ` queg mỉ kmĈgi kmât
hø i`å trị sổgi hÿg ĕổ` vớ` bỐt tragi me` giƺỒ` vê tîgm trấgi pmẨ` nê sỵ trừgi pmất iạg n`ễg
vớ` tẦt hẨ gmỡgi ĕåp Ỡgi bê gấg gmïg sạp nêb. ĚỠe trẻ (gấg gmïg) sẲ kmügi tmỈ gmẢg
tmỠh vễ bïu tmuẫg hứe bỉgm nỉgm bê gø gmẢg ĕƺỨh. Nò tmuyằt gêy hø bỐt tmêgm hügi
gmẦt ĕịgm ố BỰ từ gĈb 5063, lỵe träg bỐt ĕịgm ĕễ vê kmügi pmẨ` oạt ouỐh nê hƥ số hứe
tẦt hẨ gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm.
Xỵ mộ tƺƥgi i`Ẩ mey tmð gimịhm i`Ẩ hứe Yyggf tmỈ m`ỉg gmỡgi hổ iạgi ĕƺỨh hm`e sẻ ĕỈ
naấ` trừ kmề` i`e ĕîgm bỐt vê` naấ` tîgm hẨb ĕƺỨh ha` gmƺ nê ĕẹh o`ỉt ĕf lỂe (i`Ảg lỡ, ïu
yằb). Gø xåh ĕịgm lỠt kmaåt hmỀ bỐt nẩg tẦt hẨ gmỡgi kmaẨgi håhm tragi håh queg mỉ vê
håhm tỖ hmỠh gmỡgi suy gimĠ vê gmỡgi tr` i`åh hứe trẻ fb. Yyggf hŠgi gø` ĕằg bỐt naấ`
oỉgm nò tragi v`ỉh
v `ỉh trea ĕỖ` gmỡgi ny tåg bê ố ĕø giƺỒ` te hhøø tmỈ gmẢg
gmẢ g tmẦy hƥ hmằ hứe sỵ
tỵ ĕỘgi møe pmøgi hm`ằu. Xỵ trea ĕỖ` gmỡgi ny tåg sea hma pmàp hmịu ĕỵgi lỆ lêgi mƥg
mugi tâgm ĕågi sỨ.
Uueg g`ỉb hứe Oawfg n`äg queg ĕằg hẨ ĕåb hå` \Ü@ kmügi pmïg møe nê bỐt ĕịgm ĕễ
kmügi tm`ằu nò tmô4 từ kmå` g`ỉb vễ queg mỉ hỐgi s`gm bẰ -hag, Oawfg bố rỐgi kmå`
g`ỉb ĕø re tẦt hẨ i`e ĕîgm4 tẦt hẨ gmỡgi hå` tü` oị mỨp gmẦt, vê hå` ĕø giĈg hẨg sỵ pmïg
møe. I`e ĕîgm nê bỐt „hmðb hå` \ü` hứe gmỡgi tmêgm v`äg hå gmïg vớ` bỐt i`ớ` mấg
hmugi‒;
gmẦt hå` bỐt vê` hå`gmẦt
\ü` bấgm \ü` ốoị tragi
mỨp gmẦt bấgm
gmỡgi i`e mƥg
ĕîgmgmỡgi giƺỒ`
kàb hmâg kmåhsỵtragi
hmạg, mỨp hẨ ĕåb;
gmẦt gêysỵtổ`mỨp
ĕe
tragi gmỡgi i`e ĕîgm hø giƺỒ` oị oỉgm tïb tmẩg pmïg n`ỉt. Oawfg hŠgi gø` ĕằg bỐt quå
trîgm pmøgi hm`ằu ố i`e ĕîgm tragi ĕø hme bẰ gmẦt nê oê bẰ, hø xu mƺớgi o`ằg ĕỖ` gmỡgi
hmỠgi oỉgm gmẰ tmêgm gmỡgi hmỠgi oỉgm trẩb trỂgi rỘ` gmỒ gmỡgi tmügi t`g, bê tîb re
bỐt sỵ hmẠg ĕaåg vê hmĈb hmỡe, bỐt sỵ kmẸgi ĕịgm vễ håhm hmẠg ĕaåg ĕø; sỵ suy sỦp
ĕågi sỨ ĕƺỨh tmỵh m`ỉg hø m`ỉu quẨ, ĕỠe trẻ nêb tmfa sỵ bagi buổg hứe oê bẰ ĕỈ oê te
ĕƺỨh vu` nÿgi, hag oỉgm tmằ nê ĕƺỨh hmỀ ĕịgm, i`e ĕîgm hø tmỈ trôt vêa ĕỠe trẻ vê gø
hmuyỈg segi oị oỉgm bấg tâgm.
H. Kaupfrg`k vớ` gm`ễu tm`ỉg ò ĕè hmổgi ĕổ` nấ` gmỡgi nuẢg tmuyằt hø xu mƺớgi tm`ằt nẢp
bỐt bổ` n`äg mỉ gmïg quẨ oạt ouỐh i`ỡe gmỡgi rổ` naấg tïb nò hứe trẻ fb vê tmå` ĕỐ hứe
hme bẰ.
Gmỡgi nò tmuyằt gêy lẫg ĕằg gmỡgi sỵ ĕƥg i`Ẩg møe hỵh ĕaeg. BỐt nê sỵ k`ỉg kmẸgi ĕịgm
km` ĕỠe trẻ oị oỉgm tmî pmẨ` hmỡe bỐt håhm mỉ tmổgi hẨ hme bẰ. Me` nê sỵ k`ỉg hma rẵgi
ĕỠe trẻ tỵ tềe tmỈ m`ỉg mẢu quẨ trỵh t`ằp hứe bỐt tmå` ĕỐ gêa ĕø hứe hme bẰ. Bố rỐgi kmå`
g`ỉb gmïg quẨ ĕổ` vớ` gmỡgi ĕỠe trẻ gag yằu tmỈ m`ỉg bỐt se` nẩb tmẢt sỵ vễ pmƺƥgi
pmåp nuẢg vê hø nộ` vớ` hme bẰ. GiƺỒ` te hÿg ĕ` xe mƥg. Xtàpmegf, gĈb 503= ĕè v`ằt4
„kmügi hø trîgm ĕỐ trâ tuỉ hmỀ hø gmỡgi giƺỒ` pmåt tr`Ỉg sớb, gm`ễu mey ât, gmegm mƥg
gm`ễu mey ât‒, tåh i`Ẩ ĕø mîgm gmƺ tề re pmứ gmẢg sỵ oẦt oîgm ĕẸgi tmỵh hmẦt hứe gmỡgi
gĈgi km`ằu vê gĈgi nỵh, kmügi hø trîgm ĕỐ trâ tuỉ, hmỀ la gmỡgi maêg hẨgm kmügi bey sẲ
giĈg hẨg bộ` hå gmïg sågm kịp F`gstf`g, Hneulf Ofrgerl…

E<. Gmỡgi
Hø oea gm`äugiuyäg
i`e ĕîgm gmïg
hø tmỈhứe
kmafsỵnê ny
mÿetåg
mỨpi`e
vê ĕîgm
nuüg nuüg i`ỡ ĕƺỨh gmƺ tmằ tragi bỂ`
nôh1 Hø bỐt sổ hmƺe tmỵh sỵ nê i`e ĕîgm, bỐt sổ rấg gỠt bỐt pmẩg, bỐt sổ oị t`äu teg maêg
taêg. GiƺỒ` te hø tmỈ hm`e re ? gmøb yằu tổ iïy gäg4 gmøbyằu tổ xè mỐ` ‘ i`e ĕîgm pmẩg
nớg tmuỐh vễ vẢt hmẦt; gmøb tmỠ me` iạg vớ` gmïg håhm hme bẰ vê sỵ mÿe mỨp i`ỡe mỂ nê
gmỡgi yằu tổ tïb nò. \ẩb queg trỂgi hứe hmôgi o`ằg ĕỖ` tmfa từgi trƺỒgi mỨp. Gmƺgi
hmứ yằu hmôgi gmẵgi gmịt vớ` gmeu vê kmügi tmỈ pmïg tåhm re tragi tmỵh tằ hma gäg
hmôgi tü` hm`e gmƺ vẢy hmỀ
h mỀ ĕỈ t`ỉg gim`äg hỠu bê tmü`.
E. Gmỡgi yằu tổ xè mỐ` ‘ i`e ĕîgm
Hø gm`ễu sỵ pmïg naấ` ĕè ĕƺỨh gäu vê hmôgi tü` kmügi tmỈ lừgi nấ` ố ĕø. \mfa bỐt huỐh
ĕ`ễu tre vễ tîgm mîgm i`e ĕîgm hứe gmỡgi tm`ằu gm`äg pmấb pmåp ố vðgi Enifr, hmôgi tü`
ĕè hm`e gmỡgi yằu tổ vễ ny tåg i`e ĕîgm tmfa tîgm mîgm hẹp hme bẰ, giƺỒ` hme maẹh giƺỒ`
bẰ. M`ỉg tấ` hmôgi tü` ĕè xfb xàt iẩg 6::: mỘ sƥ. \räg 36< trẻ fb ĕƺỨh tmfa lö` gĈb
50<= (6?6 tre` vê 5?0 iå`) hmôgi tü` ĕè iẹp 5/8 sổ i`e ĕîgm ĕƺỨh ha` nê oîgm tmƺỒgi. Sê
k`gm gim`ỉb hma hmôgi tü` tmẦy nê giey tragi sổ bỐt pmẩg oe ĕø tmî seu vẻ oễ gi aê` oäg
tragi hŠgi Ạg i`Ầu gmỡgi tmỵh tằ ĕågi ouỘg. Hÿg <<< trẻ mƺ tmuỐh vễ gmỡgi i`e ĕîgm
kmügi oîgm tmƺỒgi lƺớ` bỐt mey gm`ễu lấgi kmåh gmeu. Kmügi ĕ` vêa hm` t`ằt, hmôgi tü`
gmẢg tmẦy hø nẲ hø âhm nê hmỀ rö gmỡgi sỵ o`ằg hmẦt hứe tằ oêa i`e ĕîgm tmƺỒgi iẹp mƥg hẨ.
e/ Hẹp hme bẰ
Sạgi hme bẰ träg tmỵh tằ (kmügi o`ằt hẨ me` hme bẰ xe håhm, ny müg, oị i`ågi truẦt, hmằt)
59:
Hme bẰ hø håhm hƺ xỢ te` mấ` (kmügi ĕịe hmỀ hổ ĕịgm, hẨ me` ĕễu sổgi negi hmấ vớ` giƺỒ`
kmåh, xugi ĕỐt i`e ĕîgm gim`äb trỂgi, kmügi hmĈb søh hag hå`) 8?
o/ GiƺỒ` hme
Sạgi hme (kmügi o`ằt, ĕ`äg, hmằt) 4 506
Hme nẦy vỨ kmåh 4 69
Hme nê tẦb iƺƥgi xẦu (hø vỨ nẲ, mƺ ĕổg, pmấb pmåp, oị re tÿe, gim`ỉg rƺỨu) 4 60
Hme iïy tåh mấ` vễ tîgm hẨb (quå gim`äb kmạh, quå gmu gmƺỨh, kmügi trügi gab iî ĕằg
hag) 4 39
h/ GiƺỒ` bẰ
Sạgi
BẰ ĕ` bẰ
nẦy(hmằt,
hmỘgiĕ`äg)
4 604 5?3
BẰ gäu iƺƥgi xẦu (ĕ` nêb nẲ, mƺ ĕổg, pmấb pmåp maẹh pmẨ` re tÿe, bè` lïb hø tmẻ,
gim`ỉg rƺỨu) 4 3:
BẰ iïy te` mấ` vễ tîgm hẨb (quå gim`äb kmạh,
km ạh, quå gmu gmƺỨh, kmügi trügi gab hag hå`)
4 6=
GiƺỒ` te gmẢg xàt tmẦy sỵ oẦt oîgm tmƺỒgi vễ i`e ĕîgm hø ?:? tmuỐh vễ hẹp hme
h me bẰ, 89=
tmuỐh vễ ügi oổ, 8:8 vễ giƺỒ` bẰ. Gmƺ vẢy tragi tỖgi sổ ==8 trƺỒgi mỨp oẦt oîgm
tmƺỒgi hø <<< trẻ pmấb pmåp hø i`e ĕîgm oẦt oîgm tmƺỒgi tỠh nê trugi oîgm hø ? oẦt oî gm
tmƺỒgi vễ i`e ĕîgm hma bộ` trƺỒgi mỨp4 tmâ lỦ hme bẰ ny lị vê bẰ tå` i`å, hme hmằt bẰ
bè` lïb, hme gim`ỉg rƺỨu vê bẰ quå gim`äb kmạh. GiƺỒ` te tmẦy lỆ m`Ỉu nê km` tm`ằu bỐt
tragi ? giƺỒ` tmî lẫg ĕằg v`ỉh giƺỒ` k`e hø håhm ĕổ` xỢ te` mấ` vớ` hag (rƺỨu hm
gmƺỨh, vü ĕấa ĕỠh v.v….) í, gmu
Hmôgi te hẩg gmẦg bấgm nê ĕỠgi mêgi ĕẩu hứe gmỡgi giuyäg gmïg ny tåg i`e ĕîgm, träg
bỐt gỡe håh trƺỒgi mỨp, nê v`ỉh vạgi bỐt tragi me` hme bẰ (tmƺỒgi nê tm`ằu hme) la xe
håhm ny müg, i`ågi truẦt, ĕ`äg vê gmẦt nê hmằt </6).
Oổ bẰ mƺ ĕổg, qufg tmø` oẦt nƺƥgi, ouügi tmẨ tîgm lỦh, gim`ỉg rƺỨu ĕễu hø Ẩgm mƺốgi
gêa ĕø gmƺgi gø hmỀ iïy tåh mấ` tmẢt sỵ km` xẨy re tragi gmỡgi i`e ĕîgm ny tåg, bẦt tmĈgi
oẵgi la tm`ằu bỐt tragi ? hme bẰ4 Ẩgm mƺốgi hø mấ` hứe bỐt giƺỒ` luy gmẦt kmügi hÿg
ĕƺỨh giƺỒ` k`e oð nấ`.
Giaê` re hmôgi
hm ôgi tü` gmẦg bấgm ĕằg sỵ hẩg tm`ằt pmẨ` hø hhïg
ïg oẵgi tmẢt sỵ vễ uy quyễg. Vy
Vy
quyễg tmå` quå (= trƺỒgi mỨp) hmạh hmạg ât mấ` mƥg gmu gmƺỨh quå ĕågi (9=) maẹh hø nẲ
xẦu mƥg hẨ nê nègm ĕấb tîgm hẨb sïu sạh (65)4 tỖgi hỐgi hmôgi tü` tmẦy hø 589 queg mỉ
tîgm hẨb rổ` gm`Ệu, tỠh nê 5 he träg 6, hag sổ gêy hø vẻ gmề gằu te nƺu ò nê ố ĕïy hmỀ gäu
gmỡgi bü` trƺỒgi i`e ĕîgm oị rổ` naấg kmå tmü oấa tớ` bỠh m`Ỉg gm`äg. Hÿg rẦt gm`ễu
trƺỒgi mỨp giƺỒ` te hmf i`Ầu vớ` mêgi xøb vê gmỡgi giƺỒ` giaê`.
BỐt huỐh ĕ`ễu tre nớg la egm fb Inufhk t`ằg mêgm tragi 5: gĈb ố BỰ, gmỡgi kmu oîgm
lïg ố Oastag vớ` gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg vễ bẫu tmổgi kä hmẹt hmẲ, gmẵb vêa 6:: tm`ằu g`äg
pmấb pmåp ĕƺỨh sa sågm bộ` fb f b vớ` bỐt fb kmügi mƺ hðgi bỐt tuỖ`, hðgi trîgm ĕỐ t râ
tuỉ hmugi, hðgi giuỘg iổh lïg tỐh, hðgi gƥ` hƺ trô ố kmu gimía tragi tmêgm pmổ. HuỐh
ĕ`ễu tre ĕè begi nấ` gmỡgi kằt nuẢg maêg taêg hø ò gimĠe4 gmê kàb vỉ s`gm, ĕügi ĕôh,
kàb hmĈb søh vê ĕẹh o`ỉt nê kàb Ỗg ĕịgm ố gmỡgi fb pmấb pmåp; giuỘg tmu gmẢp i`e
ĕîgm tmẦp mƥg; hme mey bẰ vạgi me` nẩg gm`ễu mƥg; mấgm k`Ỉb ouügi tmẨ, vü hügi rỘ`
gimễ ố gmỡgi giƺỒ` trỦ hỐt i`e ĕîgm tmƺỒgi xẨy re tmƺỒgi xuyäg mƥg; ĕ`ễu km`Ỉg i`e
ĕîgm tm`ằu sỵ gmîg xe, kàb tmẢg trỂgi, kàb queg tïb ĕằg tƺƥgi ne` v`ỉh mỂh mêgm vê i`Ẩ`
trâ hứe hag; sỵ kmügi Ỗg ĕịgm hứe i`e ĕîgm. Xỵ kmø hmịu vễ tîgm hẨb i`ỡe hag vê hme hø
uy quyễg ĕỐh ĕaåg vê tmẦt tmƺỒgi, i`ỡe hag vê bẰ ouügi tmẨ vê gmu gmƺỨh. \ừ taêg oỐ
gmỡgi sỵ k`ỉg gø` träg, Sfrlub ĕè pmïg tâhm gmỡgi hügi trîgm träg ố Zmåp vê ĕ` ĕằg kằt
nuẢg nê ĕ`ễu rẦt rö rêgi Ẩgm mƺốgi hứe yằu tổ i`e ĕîgm hm`ằb ƺu tmằ rö rỉt sa vớ` gmỡgi
yằu tổ xè mỐ` kmåh ố pmấb
pmấ b pmåp vị-tmêgm-g`äg.
Hma gäg, ĕẵgi seu gmỡgi o`Ỉu m`ỉg tmaå` møe vễ tmỈ hmẦt gmƺ giƺỒ` te tmƺỒgi gimĠ lƺớ`
tmỒ` Naborasa, mẩu mằt håh fb pmấb pmåp nấ` nê gmỡgi giƺỒ` kmềf bấgm tmfa k`Ỉu nỵh sĠ.
Kmügi oị gm`Ệb håh bẹh hẨb mỦt mẫgi vê tỵ t` gmƺ giƺỒ` te tmƺỒgi hügi gmẢg từ tmỒ`
Crful, giƺỒ` te tmƺỒgi tmẦy hmôgi rẦt tỵ t`g, bấgm lấg, vê tỵ mê` nÿgi vễ bîgm. Hmôgi
sớb tỵ i`Ẩ` tmaåt kmề` i`e ĕîgm, gƥ` bê pmẩg gm`ễu hmôgi hmẸgi tîb ĕƺỨh sỵ tmügi hẨb,
tîgm tmƺƥgi bằg, sỵ Ỗg ĕịgm vê ĕấa ĕỠh ố pmâe gmỡgi oẢh hme bẰ kmügi hø kmẨ gĈgi trố
tmêgm gmỡgi giƺỒ` oẨa vỉ, gmỡgi mîgm bẫu vê gmỡgi giƺỒ` mƺớgi lẫg.
ỗ Zmåp ĕè hø gm`ễu hügi trîgm bớ` ĕƺe re gmỡgi gĈb iẩg ĕïy vễ gmỡgi bổ` n`äg mỉ i`ỡe
gmỡgi yằu tổ xè mỐ` ‘ i`e ĕîgm vê gmỡgi rổ` naấg tïb tmẩg hứe trẻ fb. ỗ ĕïy hmôgi tü`
hmỀ lẫg hmỠgi hügi trîgm queg trỂgi hứe oê Hmaboert nf Neuwf lỵe träg 508: trẻ fb oị
rổ` naấg mêgm v` vê ĕè ĕằg kmåb i`åa sƺ Mfuyfr từ 50<8 ĕằg 506<. Kmügi e` tragi sổ gêy
oị tm`Ỉu gĈgi tïb trâ gmẰ, kmügi e` oị oỉgm
oỉ gm tmỵh tmỈ hø lị lấgi, maẹh hø lẦu m`ỉu vễ tmẩg
k`gm, kmügi e` träg 5< tuỖ`.
Xeu ĕïy nê gmỡgi kằt nuẢg hmâgm kmü kmeg mðgi mỘg vễ huỐh ĕ`ễu tre gêy4 trẻ oị l` hmuyỈg
gm`ễu nẩg trugi oîgm nê 8 gƥ` sổgi kmåh gmeu ‘ hø vê` fb 0, 5:, 55 nẩg. Giuyäg gmïg
hmâgm hứe v`ỉh l` hmuyỈg gêy nê i`e ĕîgm oị o`ằg ĕỐgi la hø bỐt giƺỒ` ĕ` xe, ny lị mey
hmằt. Giuyäg gmïg tmỠ me` nê gmê ố hmẢt hmỐ` maẹh giƺỒ` bẰ ĕ` nêb. Gmỡgi pmỦ gỡ pmẨ`
ĕ` nêb hügi tmuỐh tẩgi nớp nê gmỡgi giƺỒ` pmẨ` iỢ` hag ĕ` vê ố nớp gêy hø gm`ễu i`e ĕîgm
oị gm`Ệu naấg mƥg hẨ.
HmỀ hø ?=% trẻ fb sổgi tragi i`e ĕîgm bê tîgm mîgm müg gmïg oîgm tmƺỒgi vê ố ĕø kmügi
hø gmỡgi oẦt mÿe mey kmø kmĈg tïb nò rö gàt, ?5% sổgi tragi maêg hẨgm hø hẨ hme bẰ
gmƺgi oị bẦt tmĈgi oẵgi vî gm`ễu vẦg ĕễ (kmügi kỈ vễ tîgm trấgi hmộ ố). \Ầt hẨ gmỡgi trẻ
fb kmåh (65%) sổgi giaê` i`e ĕîgm, mey tragi i`e ĕîgm hmỀ hø bỐt giƺỒ` (hme maẹh bẰ)
mey vớ` hme mey bẰ imẻ, <6% i`e ĕîgm ố tîgm trấgi müg gmïg kmügi oîgm tmƺỒgi, 6<% hø
hẨ ? hme bẰ, 39% ố tîgm trấgi kmügi oîgm tmƺỒgi mey hø gmỡgi kmø kmĈg tïb nò rö rỉt
(oẦt mÿe, gim`ỉg rƺỨu) maẹh hẨ me`.
Hø gmỡgi yằu tổ xè mỐ` mỂh vễ ny tåg i`e ĕîgm kmügi pmỦ tmuỐh vêa gmïg håhm hme bẰ4
hm`ằg tregm, te` mỂe, gimía kmỖ, gmê Ỗ hmuỐt, tmẦt gim`ỉp, bü` trƺỒgi vü ĕấa ĕỠh. \ragi
huổg såhm gêy hmôgi tü` mƺớgi hmứ yằu vễ kmâe hấgm tïb nò hứe vẦg ĕễ queg mỉ i`e ĕîgm
gäg kmügi ĕẹt hma gø tẩb queg trỂgi tmỵh tằ ĕâhm ĕågi. \uy gm`äg, gmỡgi yằu tổ ĕø hø
bỐt Ẩgm mƺốgi kmügi hmổ` hè` ĕằg i`e ĕîgm vê từ ĕø ĕằg queg mỉ hme bẰ ‘ hag hå`.
Nƺƥgi giƺỒ` hme kmügi ĕứ nê bỐt nò la km`ằg giƺỒ` bẰ pmẨ` rỒ` bå` Ầb vê ĕỈ bẹh hma
trẻ buổg nêb iî tmî nêb. Nêb sea trẻ hø tmỈ kmïb pmỦh bỐt giƺỒ` hme ổb yằu, hÿb hö` vî
hügi v`ỉh gmẦt nê vî rƺỨu hmí, km` pm`b Ẩgm gm`ễu tuẩg n`ễg ĕƺe re mîgm Ẩgm \erzeg nỵh
nƺụgi vê vü tƺ1 Nêb sea hø tmỈ quố tråhm bỐt hü iå` nớg trổg trågm gmỡgi t`ằgi ne hứe oê
bẰ pmẨ` nêb quå sỠh, hĈg gmê hmẢt hmỐ` tragi bỐt kmu pmổ gmớp gmôe ĕỈ ĕ` tmfa t`ằgi iỂ`
hứe hmêgi tre` tåg tỀgm ĕẩu t`äg mỠe mẰg hma hü bỐt hmôt yäu tmƺƥgi, åa quẩg vê hẨ bỐt
hĈg mỐ vớ` gmê tạb, oằp ĕ`ỉg gmƺ träg bêg Ẩgm ĕè gäu1
\ragi bỐt huỐh ĕ`ễu tre gäu ố träg, oê Hmaboert lf Neuwf gäu gmỡgi hag sổ seu ĕïy4
bỐt gỡe sổ lïg nẦy bẫu hø gmê ố kmügi ĕứ, ât gmẦt ? giƺỒ` bỐt pmÿ gi. Uuå ? mey ?,6
giƺỒ` tmî tmƺỒgi iẹp trẻ fb hmổgi ĕổ`, tmẦt tmƺỒgi, mugi mĈgi vê håu kỀgm. Gmê gƺớh
pmẨ` trẨ i`å hma tîgm trấgi gmê ố tỘ` tỉ vê tragi tƺƥgi ne` hÿg trẨ i`å ĕạt mƥg.
mƥg.
O ‘ Gmỡgi yằu tổ tïb nò
Gmỡgi yằu tổ tïb nò iạg
i ạg gmẵgi gmịt vớ` gmỡgi yằu tổ gäu
gä u ố träg vê
v ê hø km` hø
h ø iổh rỆ từ
gmỡgi yằu tổ ĕø vê sỵ kằt mỨp nêb hma bộ` hå` tmäb trẩb trỂgi. Gằu hø gmỡgi i`e ĕîgm
tổt ĕẰp giey từ tragi gimía kmỖ, tmî ĕø nê gmỡgi i`e ĕîgm egm mðgi vê hmỀ nê gmỡgi
trƺỒgi mỨp mèg mỡu.
\uy gm`äg, gằu hmỀ hø gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg xè mỐ` ‘ i`e ĕîgm tmî hŠgi kmügi oea i`Ồ hø tmỈ ny
tåg maêg taêg bỐt i`e ĕîgm trừ tmỵh tằ kmügi mêg iạg ĕƺỨh gmƺ km` hø bỐt giƺỒ` hme mey
bẰ hmằt. Sê ĕü` km` giƺỒ` hme mey bẰ o`ằt nêb hma giƺỒ` hmằt nấ` ĕøgi ve` trÿ tổt mƥg km`
hÿg sổgi. \mfa nò tmuyằt giƺỒ` te hø tmỈ mîgm lugi bỐt hẹp vỨ hmỘgi iẹp gmỡgi kmø
kmĈg vẢt hmẦt tỘ` tỉ bê vẫg i`ỡ ĕƺỨh sỵ mÿe mỨp trƺớh oẦt kỸ bỐt søgi i`ø gêa. Gằu bỐt
i`Ẩ lỦ gmƺ vẢy tmuỐh nĠgm vỵh tƺốgi tƺỨgi, hẹp vỨ hmỘgi ĕø iỘb ? giƺỒ` hø hå tâgm
r`ägi vê mỂ kmügi trågm kmề` gmỡgi kmuyằt ĕ`Ỉb. Gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe mỂ ĕổ` vớ` gmỡgi
yằu tổ oäg giaê` sẲ kmåh gmeu vê ĕü` km` oẦt giỒ4 hø giƺỒ` hmỘgi vỡgi vêgi tragi tmêgm
ĕất, nấ` gẨg hmâ trƺớh gmỡgi kmø kmĈg ĕẩu t`äg, s`gm re gim`ỉg rƺỨu, hø giƺỒ` vỨ hø vẻ
mỒ` mỨt nôh ĕẩu gmƺgi tragi gimịhm hẨgm nấ` tề re heg ĕẨb vê hø ĕẩu øh tmỵh t`Ệg ĕågi kỈ.
\mƺỒgi tmî håh m`ỉg tƺỨgi ĕågm lẦu ĕỒ` sổgi vỨ hmỘgi i`ôp hma v`ỉh pmåt m`ỉg i`å trị
hứe bộ` giƺỒ`.
ắgm mƺốgi hứe gmỡgi yằu tổ oäg giaê` ĕổ` vớ` håhm xỢ sỵ vễ bẹt tïb nò hứe bộ` giƺỒ`
vỨ mey hmỘgi nê hø tmỵh. Gmƺgi hmỀ r`ägi sỵ rổ` gm`Ệu hứe gmỡgi bổ` n`äg mỉ tîgm hẨb
hŠgi tmƺỒgi ĕứ ĕỈ ny tåg tỖ Ầb i`e ĕîgm vê trố gäg te` mấ` iẦp ĕü` ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ, vừe la
v`ỉh ny tåg iïy re vừe la queg mỉ i`ỡe hme bẰ vê ĕỠe trẻ xẦu ĕ`. GiƺỒ` te tmƺỒgi gø` n ê
bỐt ĕỠe trẻ oị rổ` naấg vễ tâgm tîgm vî gø ố tragi i`e ĕîgm ny tåg. Gmƺgi sỵ ny tåg ĕø hmỀ nê
mẢu quẨ, hŠgi giegi mêgi vớ` sỵ rổ` gm`Ệu la pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe trẻ vớ` hðgi bỐt giuyäg
gmïg4 sỵ rổ` naấg vễ gmỡgi bổ` n`äg mỉ tîgm hẨb ố tragi i`e ĕîgm. S`ỉh tîb tâgm hmẦt vê
hĈg giuyäg hứe gø hø m`ỉu quẨ mƥg nê hmỀ oẵgi nÿgi vớ` hå` gmèg giuyäg gmïg ố ny tåg
i`e ĕîgm.
Kmügi ĕứ ĕỈ gø` rẵgi buổg hø bỐt i`e ĕîgm tổt hmỀ hẩg ? hme bẰ nê gmỡgi giƺỒ` tổt km`
ĕẹt r`ägi rẲ từgi giƺỒ`. Kmügi m`ằb iẹp gmỡgi hẹp vỨ hmỘgi sổgi vớ` gmeu gmƺ tragi
ĕịe giỦh tuy ĕƺỨh nåt oẵgi gmỡgi ò ĕỘ tổt ĕẰp. Kmügi hø iî ĕågi gim` giỒ vễ tm`ỉg hmâ
hứe bộ` giƺỒ` vẢy bê kằt quẨ huổ` hðgi nấ` tỘ` tỉ.
Bộ` giƺỒ` nêb hme mey bẰ tmỵh re hø gmỡgi vẦg ĕễ tîgm hẨb träg hƺƥgi vị hå gmïg vê
träg hƺƥgi vị nê hme mey bẰ. Hmôgi te sẲ gim`äg hỠu gmỡgi vẦg ĕễ ĕø ố gmỡgi hmƺƥgi
r`ägi. Gmƺgi hŠgi hø gmỡgi vẦg ĕễ tïb nò hứe hẹp vỨ hmỘgi ĕågi ĕỈ hø sỵ gim`äg hỠu
r`ägi. Gmỡgi vẦg ĕễ gêy gäu rö tẦt hẨ sỵ oẦt nỵh hứe hẹp vỨ hmỘgi, hø ò tmỠh mey kmügi,
km` hmuyỈg từ trấgi tmå` hå gmïg segi oấg ĕỒ`, từ oấg ĕỒ` segi nêb hme bẰ vê seu hðgi nê
kmå` g`ỉb rö rỉt tmằ gêa nê bỐt i`e ĕîgm vê gmỡgi iî bê i`e ĕîgm ĕÿ` mề` ố bộ` giƺỒ`.
Gø` bỐt håhm kmåh nê pmẨ` hmuyỈg từ hå` „tü`‒ segi „hmôgi te‒ vê từ „hmôgi te‒ segi
„mỂ‒.
5/ Hø gmỡgi hẹp vỨ hmỘgi hmỀ nê sỵ hmugi sổgi hứe hẨ me` hå gmïg. Kmügi ĕất ĕƺỨh hmỠh
gĈgi giƺỒ` oấg ĕỒ`. Hø bỐt sổ ĕẹh ĕ`Ỉb tmỈ hmẦt mey tïb nò, maêg taêg pmð mỨp km` sổgi
ĕỐh tmïg, hmỀ hø tmỈ pmåt m`ỉg re km` sổgi kằt ĕü` maẹh km` iẹp gmỡgi ĕẹh ĕ`Ỉb hứe giƺỒ`
k`e. Hø gmỡgi hå` xugi kmạh kmügi tmỈ pmåt m`ỉg re trƺớh km` hƺớ`. ỗ ĕïy kmügi tmỈ ĕ`
vêa hm` t`ằt gmỡgi sỵ i`ea tmae hø mấ` ĕø. \mâ lỦ hø gmỡgi trƺỒgi mỨp n`ỉt lƺƥgi mey
nègm hẨb tƺƥgi ĕổ`, hø giuyäg gmïg tïb nò vừe la sỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb ‘ tîgm lỦh kàb
ố bỐt tragi ? giƺỒ` hŠgi vừe la hmẦt nƺỨgi kàb ố giƺỒ` k`e4 hø ügi hmỘgi kmügi tmỈ
tmỈ m`ỉg ĕƺỨh ĕôgi ĕạg „ gimĠe vỦ‒ vớ` giƺỒ` vỨ gmƺgi nấ` hø håhm hƺ xỢ tîgm lỦh oîgm
tmƺỒgi vớ` bỐt hü iå` ĕ`ằb. \ừ ĕø, hø gmỡgi giƺỒ` vỨ ĕ` tîb k`ằb ố oäg giaê` hå` bê
mỂ kmügi tîb tmẦy ố giƺỒ` hmỘgi, vê hø gmỡgi giƺỒ` hmỘgi n`ỉt lƺƥgi ố i`e ĕîgm nấ` ĕ`
kme` tmåh ố giaê` gmỡgi tmềe bèg tîgm lỦh hứe bîgm. HmỀ hẩg gmƺ vẢy ĕứ ĕỈ ny tåg i`e
ĕîgm.
\ragi gmỡgi trƺỒgi mỨp kmåh, vỨ hmỘgi ve hmấb ố nĠgm vỵh tmêgm ĕất xè mỐ`. BỐt giƺỒ`
ĕêg oê hø gm`ễu tmeb vỂgi sẲ km`gm tmƺỒgi giƺỒ` hmỘgi bîgm hmỀ nê bỐt hügi hmỠh
nƺƥgi tm`ỉg hø hmỠh vỦ gmề kmügi ĕất tớ` hmỠh vỦ bê oê te hma rẵgi ügi te pmẨ` hø. BỐt
giƺỒ` hmỘgi gĈgi ĕỐgi sẲ lẩg lẩg nƥ nê oê vỨ vê gmƺ tmằ hø mấ` hma i`e ĕîgm, vî oê te rẩu
rĠ, mey he hẠb hmỀ mƺớgi vễ bîgm ĕè mấg hmằ sỵ hố` bố xè mỐ` hứe hmỘgi.
HŠgi hø gmỡgi i`e ĕîgm bê bộ` giƺỒ` kmügi hø kmẨ gĈgi nêb ĕôgi ve` trÿ hứe bîgm la
mỂ ĕỖ` giü`, gø` tmfa gimĠe tïb nò, la hmỘgi nêb tmey ve` trÿ hứe giƺỒ` vỨ vê tỵ vừe ò
tragi km` oê vỨ, la tmâhm tmô mey la kmüg giaeg nấ` he` quẨg tẦt hẨ, tmey vị trâ giƺỒ`
hmỘgi. Maẹh hø gmỡgi i`e ĕîgm tmƺỒgi giƺỒ` vỨ tmuỐh naấ` ae` vỉ vừe nê vỨ vừe gmƺ nê
bẰ hứe hmỘgi, giƺỒ` hmỘgi tmƺỒgi hmỂg vỨ gmƺ vẢy vî vễ bẹt tïb nò egm te kmügi tmỈ hø
kmẨ gĈgi rỒ` sỵ oẨa trỨ hứe giƺỒ` bẰ.
?/ Gmỡgi giƺỒ` ĕêg ügi gỡ tâgm, giƺỒ` ĕêg oê geb tâgm, gmỡgi giƺỒ`
gi ƺỒ` ĕêg ügi gm` tâgm
vê vỨ vừe nê hme bẰ hứe hmỘgi kmügi tmỈ ha` nê gmỡgi giƺỒ` oấg ĕỒ` nuüg nuüg oîgm
tmƺỒgi. \mằ gêa ĕ` gỡe, mỂ kmügi ĕƺỨh hmuẠg oị tổt ĕỈ ĕất ve` trÿ nêb hme bẰ. Nêb sea
bê ĕỠe trẻ hø tmỈ t`g tƺốgi vê hmịu uy quyễg bỐt ügi oổ sỨ vỨ1 GiƺỒ` ĕêg ügi gmƺ vẢy
kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg tråhm gm`ỉb giƺỒ` hme gằu gmƺ ügi te kmügi tmỈ hø geb tâgm vễ bẹt
tïb nò.
Zmẩg seu hmôgi te sẲ tmẦy hø gmỡgi trƺỒgi mỨp ügi oổ oê bẰ hmĈb søh hag hå` kmügi
pmẨ` lỵe träg oẨg gĈgi hứe giƺỒ` nêb hme bẰ oîgm tmƺỒgi maẹh tmfa gmỡgi giuyäg tạh,
mey ĕè ĕƺỨh lấy oẨa từ trƺớh, bê lỵe vêa gmỡgi bẹh hẨb vü tmỠh bê mỂ hŠgi kmügi
mey4 oê bẰ na nạgi vê „hẩu taêg‒, ügi oổ têg åh trôt kmügi ĕôgi hmộ vêa hag tre` mey vêa
vỨ bỐt tmỠ mugi oấa trẻ hag v.v…
HŠgi hø bỐt giuy hƥ kmåh4 hø gmỡgi hẹp vỨ hmỘgi i`ỡ giuyäg kmổ`, mỂ hmỀ nêb trÿg ve`
trÿ vỨ ‘ hmỘgi bê kmügi tmỈ vƺỨt näg ĕỈ tmỵh m`ỉg ve` trÿ hme ‘ bẰ, oẵgi bỐt sỵ âhm kỹ
tey ĕü`, mỂ ĕổ` nẢp vớ` gmỡgi gmu hẩu hứe hag hå`, tmỒ ƥ vớ` tẦt hẨ gmỡgi iî kmügi pmẨ` nê
sỵ
tmïgtmềe
teybèg hma vî
ĕü` gêy hmâgm mỂ. ĚỠe
gø quẦy rẩy trẻ hmỀ nêsỵgiƺỒ`
gmỡgi tmaẨ` iẹp
bå`,gm`ễu
gmỡgipm`ễg
tmø` gm`Ệu
qufg, ĕổ` vớ` tmô
gmỡgi giƺỒ`
vu`ĕỐh
vê
gmỡgi tmø` tẢt iêg lố.
8/ Oäg hấgm gmỡgi giƺỒ` kmügi m`Ỉu nấ` hø gmỡgi giƺỒ` m`Ỉu se` ve` trÿ hứe vỨ hmỘgi
mey hứe hme bẰ vê hứe \Ỗ Ầb. Gmƺ hmôgi tü` ĕè gäu, kmügi pmẨ` hmỀ nê giƺỒ` nêb hme bẰ
tổt, hmỀ bagi hø ĕỠe hag nê ĕứ, gmƺgi ĕôgi mƥg nê ĕỠe hag hứe giƺỒ` oấg ĕỒ` ĕỈ ĕỠe trẻ
gmîg tmẦy ố tragi i`e ĕîgm bỐt kmügi kmâ tmegm tmẨg rẦt hẩg hma sỵ eg taêg hứe gø. Ò
g`ỉb vễ sỵ Ầb åp bê từ tỖ Ầb iỨ` näg hẩg ĕƺỨh m`Ỉu hẨ vễ bẹt tîgm hẨb hŠgi gmƺ vễ bẹt
vẢt hmẦt.
GiƺỒ` te tmẦy hø gmỡgi giƺỒ` vỨ hø ĕỠe hag hmổgi ĕổ` nấ` hmỘgi bîgm mƥg nê hag hứe
hmỘgi bîgm, tîb sỵ oð ĕạp tîgm hẨb ố tragi v`ỉh hẩu v`ỉg ĕỠe hag bê hmôgi te tmẦy sỵ
te` mấ` ố pmẩg seu. HŠgi hø gmỡgi giƺỒ` ĕêg ügi rƥ` vêa se` nấh gmƺ vẢy gmƺgi m`ằb
mƥg.
GiƺỨh nấ`, giƺỒ` hmỘgi tmƺỒgi mey bạh bỐt se` nẩb kmåh gm`ễu mƥg håh oê vỨ nê mỂ hma
rẵgi hỠ kằt mỨp me` vỨ hmỘgi nê ĕứ ĕỈ tấa re bỐt tỖ Ầb. \mfa mỂ, gằu tỖ Ầb nê bỐt bỦh
ĕâhm tmî ĕø kmügi pmẨ` nê bỦh ĕâhm tỵ tmïg bê nê bỐt sỵ kằt tmôh ĕågi t`ằh huỐh sổgi hứe
bỐt hmêgi tre` hø håhm xỢ sỵ tîgm lỦh lỆ hmịu vớ` gm`ễu ĕêg oê bê mỂ my vỂgi sẲ tmfa
ĕuỖ` bỐt håhm tmẩb kâg mey hügi kme`. Gằu mỂ bagi buổg hø hag tmî hŠgi kmügi ĕằg
bỠh pmẨ` nê hag hứe hmâgm giƺỒ` ĕêg oê bê mỂ ĕè hƺớ`. MỂ ĕè hmỂg vỨ vî gmỡgi nò la
tragi ĕø nÿgi gm`ỉt tmêgm vê tîgm yäu hmỀ hm`ằb bỐt vị trâ rẦt gmề. Ě`ễu lỆ m`Ỉu nê e` nẦy
vỨ „hma xagi hmuyỉg‒ vẨ ĕỈ hø hag gổ` lö` sẲ hø kmå` g`ỉb rẦt bƥ mỘ vễ tỖ Ầb i`e ĕîgm
vê gmỡgi ĕÿ` mề` hứe gø, ĕü` km` la ĕƺỨh i`åa lỦh tổt, egm te pmẨ` hø håhm Ỡgi xỢ kâg ĕåa
vê imàt k`Ỉu ny tåg Ộg êa. MỂ buổg ĕøgi hỢe oẨa gmeu, gmƺgi lð tmằ gêa ĕỠe trẻ hŠgi sẲ
pmẨ` trẨ i`å hma v`ỉh kmügi m`Ỉu o`ằt gmỡgi ĕÿ` mề` hứe bỐt tỖ Ầb i`e ĕîgm hmïg hmâgm.
\uy gm`äg hŠgi pmẨ` hma rẵgi håhm gmîg gmẢg k`Ỉu ĕêg ügi gmƺ vẢy hmỀ ĕƺỨh hmẦp gmẢg
tragi tmằ kỹ trƺớh, gey ĕè bẦt lẩg (hmỀ hẩg ĕỂh nấ` „X`gm nò mỂh hứe müg gmïg‒ mey
„Gmỡgi kmổg kmỖ gma gmề hứe ĕỒ` sổgi vỨ hmỘgi‒ hứe Oenzeh). Giaê` re hÿg hø gmỡgi
hẹp vỨ hmỘgi ĕƺỨh xïy lỵgi gmƺ vẢy ĕü` km` hŠgi tấa re tỖ Ầb tổt ĕẰp gmỒ sỵ trƺốgi
tmêgm hứe giƺỒ` hmỘgi tấa tmuẢg nỨ` hma ve` trÿ quyễg uy hứe bîgm. Giaê` re tîgm tmƺƥgi
bằg vê giey tîgm yäu hŠgi
h Šgi hø tmỈ gẠy s`gm trƺớh maẹh seu km` hƺớ`.
Sê nấ` hø gm`ễu giƺỒ` kmügi m`Ỉu nê bỐt tỖ Ầb i`e ĕîgm nê bỐt tmỵh tmỈ s`gm ĕỐgi hø s`gm,
hø tỘg tấ`, hø l`ỉt; gø nê bỐt sỵ sågi tấa n`äg tỦh ĕƺỨh luy trî oẵgi gmỡgi sỵ hmĈb søh vê
gmỡgi my s`gm mêgi giêy; sỵ Ỗg ĕịgm kmügi ĕỘgi gimĠe vớ` sỵ trî trỉ. \mƺỒgi tmî i`e ĕîgm
trố tmêgm gƥ` t`ằp gmẢg tẦt hẨ gmỡgi bổ` mẢg tmð, tmẦt vỂgi, na ïu bê giƺỒ` te kmügi tmỈ
maẹh kmügi buổg trôt re giaê`. Gmïg vẢt bê giƺỒ` te pmẨ` tmỈ m`ỉg tragi gimễ gim`ỉp
trƺớh gmỡgi queg mỉ xè mỐ` maẹh hmƥ` oố` xè i`ea ouỐh giƺỒ` te pmẨ` hø gmỡgi sỵ `b
nẹgi, k`ễb hmằ gêa ĕø maẹh giey hẨ hø sỵ ĕẩu mêgi gêa ĕø. Hø xu mƺớgi nớg pmẨ` oð trừ
gmỡgi tứ` gmỦh tragi giêy mey trôt oề gmỡgi mugi tâgm oị lỘg gàg vêa giƺỒ` oấg ĕỒ` bê
huỐh sổgi hmugi ĕè nêb hma gmỡgi km`ằb kmuyằt gmề mey gmỡgi nộ` nẩb hø tmỵh kmügi
tmỈ hmịu ĕỵgi gỖ`. Sê từ ĕø hø gmỡgi kmø kmĈg vê gmỡgi huỐh hè` hỂ bê giuỘg iổh sïu
xe kmügi pmẨ` ố tragi gmỡgi hå` hớ mỂ
m Ể ĕƺe re bê pmẨ` tîb ố gƥ` kmåh k`e.
HuỐh sổgi hmugi sớb t`äu l`ỉt gmïg vẢt bê bộ` giƺỒ` oấg ĕỒ` ĕè hổ tmỈ m`ỉg trƺớh k`e.
Gmỡgi tmÿ` iêg lố, gmỡgi tmø` qufg, gmỡgi tmø` âhm kỹ nấ` trỐ` näg. OỐ rïu ügi hmỘgi me`
giêy bớ` hấa, huỐh ĕẦu oøgi giêy hmứ gmẢt nü` huổg nêb hma ügi hmỘgi oề huỐh ĕ` hmƥ`
hðgi i`e ĕîgm bê oê vỨ bagi ĕỨ` bỐt håhm hmâgm ĕågi. Gmỡgi hå` kẰp uổg tøh ĕỈ träg
ĕẩu quå nïu, sag pmẦg giêy müb trƺớh, åa giứ hÿg bẹh tớ` oỡe Ĉg hƥb nêb hma ügi
hmỘgi gmegm hmøgi tmey ĕỖ` ĕổ` vớ` giƺỒ` vỨ x`gm xạg vê ĕềb lågi km` bớ` hƺớ`. Gø` i î
ĕằg giƺỒ` ĕêg oê „nêb tmfa oỖg pmẢg‒ ĕfb ĕổ` nẢp bộ` gmẢg xàt, rỦt rí mey ïg hẩg hứe
hmỘgi vớ` gmỡgi hå` hẩg tm`ằt gỐ` trỨ vê hứe sỵ i`åa lỦh hag hå`, hứe gmỡgi tẩg tẨa hĈg
hƥ ĕỈ o`ỉg oấhm hma sỵ hẠu tmẨ hứe bîgm, nẩb nẫg i`ỡe ouügi tmẨ vê ĕỠh tâgm. Gằu bỐt hå
gmïg pmẨ` trố tmêgm giƺỒ` oấg ĕỒ`, tmêgm v`äg hứe tỖ Ầb, rỘ` trố tmêgm hme bẰ, mỂ kmügi
ĕƺỨhĕƺỨh
nẩg rỒ` oề m`ỉghmỠh
tmĈgi trấgibớ`,
hứei`ỡ
mỂ ĕổ`
ĕƺỨhvớ`bîgm
giƺỒ`
vừek`e
nê bê hÿgnêpmẨ`
bîgm, nêboấg
giƺỒ` pmagi
ĕỒ`,pmô tmäbv`äg
nê tmêgm näg bộ`
hứe
tỖ Ầb vê nê giƺỒ` nêb hme bẰ. Hmôgi te hügi gmẢg nê nêb ĕƺỨh hmuyỉg ĕø kmügi pmẨ` nê
lỆ.
Hø bỐt sổ kmø kmĈg tïb nò oäg giaê` hø vẻ gmề, tuy vẢy hmâgm giƺỒ` te tmƺỒgi tmẦy ĕø
nấ` nê hƥ số ĕỈ iïy re gmỡgi sỵ ny tåg hügi kme` vê lỡ lỐ` mƥg hẨ. Gmỡgi oỉgm tmuỐh vễ
tïb nò hŠgi tuïg tmfa gmỡgi quy nuẢt hmugi gmƺ gmỡgi oỉgm hứe hƥ tmỈ; oỉgm gmẰ bớ`
pmåt m`ỉg tmƺỒgi hÿg hmỡe ĕƺỨh; oề que, gø hø ĕỈ lẫg ĕằg gmỡgi sỵ pmỠh tấp tỉ mấ` tmẢb
hmâ iïy tỢ vagi. Gmỡgi lẫg i`Ẩ` hø tâgm mƺớgi lẫg mey iỨ` ò sớb i`ôp hma ĕü` vỨ hmỘgi
ĕegi trƺỨt lê` tmfa mƺớgi ny tåg ĕü` km` hø tmỈ giĈg håhm sỵ sỦp ĕỖ hứe bỐt tỖ Ầb i`e
ĕîgm bê ĕỠe hag sẲ nê gấg gmïg hmâgm.

E6. Gmỡgi lấgi ny tåg i`e ĕîgm

Hmôgi te queg g`ỉb ny tåg i`e ĕîgm nê tẦt hẨ gmỡgi trƺỒgi mỨp bê i`e ĕîgm kmügi hÿg
ĕøgi ve` trÿ ĕôgi vớ` gimĠe hứe gø gỡe. GiƺỒ` te hø tmỈ hm`e gmỡgi i`e ĕîgm kmügi oîgm
tmƺỒgi ĕø nêb me` naấ`4 gmỡgi i`e ĕîgm kmügi Ỗg ĕịgm vê gmỡgi i`e ĕîgm oị pmå vụ.
E- Gmỡgi i`e ĕîgm kmügi Ỗg ĕịgm4
\mƺỒgi pmẩg nớg gmỡgi i`e ĕîgm ny tåg hø mấ` ĕổ` vớ` trẻ fb mƥg vê giey lð hø vẻ oễ
giaê` tmằ gêa. GiƺỒ` te kmügi tmỈ pmïg naấ` bỐt håhm ĕôgi ĕạg tmfa bỠh ĕỐ tåh mấ` tðy
tmfa sỵ oẦt mÿe hứe hme bẰ, giỂg giuỘg hứe sỵ kmügi Ỗg ĕịgm iey iạt mey Ạg têgi. Xỵ
mÿe mỨp vễ tîgm lỦh hø tmỈ hma que gm`ễu hmuyỉg tragi km` sỵ oẦt mÿe vễ bẹt gêy nêb hma
gmỡgi hmuyỉg gmề kmügi tmỈ hmịu ĕỵgi gỖ`. Gmƺ tmằ kmügi hø gimĠe nê tragi trƺỒgi mỨp
tmẦt oấ` vễ bẹt gêy tmî hẹp vỨ hmỘgi kmügi tmỈ tîb re gmỡgi lấgi tmỠh vê gmỡgi nò la
mÿe mỨp kmåh.
5. Gmỡgi oẦt mÿe iey iạt4
Ěü` km` gmỡgi oẦt mÿe gêy hmỀ gmẦt tmỒ` vê kmügi pmẨ` nôh gêa hŠgi naấ` trừ bỐt sỵ mÿe
mỨp ĕẩy ĕứ i`ỡe hme bẰ. Sớ` bỐt sổ giƺỒ`, o`Ỉu m`ỉg iey iạt hứe sỵ tmð imàt ĕổ` vớ`
giƺỒ` oấg ĕỒ` nê tmỈ m`ỉg bỐt sỵ trôt oề gmỡgi lỘg gàg hø ĕịgm kỸ. S`ỉh kmügi tmỈ gêa
trôt oề ĕ` ĕƺỨh gmƺ vẢy nấ` tmƺỒgi nê hƥ số hứe gm`ễu håhm Ỡgi xỢ gm`Ệu tïb tmƺỒgi hø
mấ` mƥg ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ4 bỐt hô sổh tîgm hẨb lỡ lỐ` gmƺgi gmẦt tmỒ` sẲ hmạh hmạg ât te` mấ`
mƥg nê gộ` na sỨ ïb tmẩb bƥ mỘ km` kmügi rö hĈg giuyäg, iïy hma gø hø hẨb i`åh oẦt eg
n`äg b`äg.
\uy gm`äg kmügi tmỈ kằt nuẢg rẵgi gmỡgi sỵ oẦt mÿe iey iạt kmügi gim`äb trỂgi. Hmôgi
hø tmỈ iïy tỖg tmƺƥgi hmạh hmạg ĕằg ĕỠe trẻ. HẨgm tmð ĕịhm gmeu i`ỡe hme bẰ, gmỡgi
t`ằgi ne màt, gmỡgi sỵ tmü oấa, ĕågm ĕẦb gmeu kmügi ĕfb nấ` hma trẻ mîgm Ẩgm nò tƺốgi
hẩg tm`ằt ĕỈ ĕỘgi gmẦt møe. HmỀ hẩg hme bẰ lðgi trẻ nêb hmỠgi, gằu kmügi ĕƺe re nêb
giƺỒ` pmåg xàt hma gmỡgi trẢg xâhm bâhm, sẲ nêb gẨy s`gm ố trẻ tîgm hẨb tỐ` nộ` vê na mè`
tmfa hƥ hmằ ĕè gäu ố träg. ĚỠe hag tre` mey hag iå`, km` nớg näg, sẲ tðy tmfa bỠh t`ằg tr`Ỉg
vê số tmâhm hứe hmôgi bê hmôgi sẲ hẨb tmẦy km`gm mey imàt ĕổ` vớ` bỐt tragi me` giƺỒ`.
Gmỡgi tîgm hẨb tmð imàt ĕø hø giuy
giu y hƥ hmuyỈg segi nĠgm vỵh xè mỐ`, vớ` tẦt hẨ gmỡgi hå`
bê i`e ĕîgm nê o`Ỉu m`ỉg trƺớh t`äg4 uy quyễg, sỵ mêa m`ỉp, tîgm ĕaêg kằt v.v…seu gêy sẲ
oị hmổ` oề, km`gm imàt mey l`Ệu hỨt bỐt håhm km`gm oấh.
GiƺỒ` te tmƺỒgi gimf tmẦy hø gmỡgi oẢh hme bẰ hạt giegi gmỡgi xâhm bâhm gmề gmẹt
i`ỡe håh hag tre` hag iå` oẵgi bỐt hïu k`äg quyằt „tea kmügi buổg hø hè` nỐg‒, ĕỈ rỘ`
t`ằp tỦh huỐh hè` hỂ iey iạt tr`ễg b`äg i`ỡe mỂ bê kmügi oổ` rổ`.
Gmỡgi oẢh hme bẰ gmƺ träg tmƺỒgi kmügi o`ằt maẹh ha` tmƺỒgi mẢu quẨ hứe v`ỉh Ỡgi xỢ
hứe mỂ. GiƺỒ` te ĕƺe ĕằg oåh sĠ bỐt ĕỠe trẻ hø gmỡgi trố giấ` vễ Ĉg uổgi la km`ằp sỨ vê
giea giåg vễ gmỡgi huỐh hè` hỂ i`ỡe hme bẰ. GiƺỒ` te àp gø Ĉg tmfa gmỡgi hmằ ĕỐ tmey
ĕỖ` bøg gmƺgi vü m`ỉu quẨ, gø` ĕôgi mƥg nê hmỀ ĕƺỨh bỐt kằt quẨ nê nêb rổ` naấg l`gm
lƺụgi hứe gø vê hugi hẦp tmäb hma hme bẰ bỐt gộ` na nạgi gỡe ĕỈ mỂ nấ` ĕỖ tråhm gm`ỉb
näg ĕẩu gmeu.
Huổ` hðgi hmôgi te gimĠ tmằ gêa vễ gmỡgi hẹp hme bẰ quyằt ĕịgm hm`e tey gmeu, ò tmỠh
ĕƺỨh tåh mấ` la mỂ iïy re hma hag bê kmügi tmỵh m`ỉg ĕƺỨh bỐt v`ỉh nêb sẲ hø nỨ` hma
hag oẵgi håhm mỂ mèy từ oề v`ỉh hè` hỂ gmeu maẹh tỵ å` vớ` gmeu ĕỈ hø bỐt tỖ Ầb hẩg tm`ằt
hma ĕỠe trẻ pmåt tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi.
?/ Gmỡgi oẦt mÿe Ạg têgi4

- Hø tmỈ gmîg tmẦy mey kmø tmẦy rö, hø tmỈ gø` nê kâg ĕåa, gmỡgi oẦt mÿe gêy vẫg tmƺỒgi
tmẦy xẨy re gm`ễu gmẦt. S`ỉh i`ỡ tmẩb nẹgi ĕü` km` o`Ỉu nỐ bỐt bagi buổg ĕågi kmfg nê
luy trî bỐt sỵ n`äg kằt ĕè bẦt. \mƺỒgi km` ĕü` vỨ hmỘgi, la âhm kỹ vê kmügi m`Ỉu gmeu,
ĕƺỨh iỂ` nê tâgm kmâ kmügi mỨp, lẫg ĕằg tmẦt oấ` bê pmẩg nớg la hmâgm mỂ iïy re; giƺỒ` te
lỆ lêgi tmừe gmẢg tmẦt oấ` vê näg åg giƺỒ` k`e mƥg nê hügi gmẢg bỐt håhm kmåhm queg
tråhm gm`ỉb hứe bîgm tragi
t ragi gmỡgi trỦh trẹh ố ĕü` vỨ hmỘgi vê gmẦt nê tragi sỵ ĕỖ vụ.
Sî hag hå`, vî oấg oí xugi quegm, vî håh bổ` queg mỉ, vî gmỡgi gmu hẩu hẩg tm`ằt tragi
gimễ gim`ỉp, giƺỒ` te hổ iạgi luy trî bỐt sỵ n`äg kằt oễ giaê`, pm`ằg l`ỉg. S`ỉh hỵh
hmẸgi ĕè ĕø hmỀ nê bỐt sỵ ĕổ` pmø i`Ẩ tấa trƺớh bỐt vẦg ĕễ tmỵh sỵ. S`ỉh oạt ouỐh pmẨ`
gàg nÿgi nấ` nêb tĈgi tmäb tâgm gim`äb trỂgi hứe gmỡgi aåg i`Ảg, maẹh nêb hma gmỡgi iî
ĕè xïy lỵgi gäg tỖ Ầb lẩg lẩg giuỐ` tạt; sỵ mÿe mỨp hmỀ hÿg nấ` sỵ hmugi sổgi. Gmỡgi
i`e
bổ`ĕîgm
bỂt giuỐ` nấgm, hmỀ
ĕỦh kmaàt, tƺƥgi
hẩgtỵbỐt
gmƺhớgmỡgi
gmề nêgmê
sỦpoễĕỖgiaê` oîgmtrƺớh
oẦt giỒ tmƺỒgi
sỵ gmƺgi oäg tragi
giấh gm`äg ĕè oị
hứe gmỡgi
giƺỒ` xugi quegm.
Lð hĈg giuyäg oeg ĕẩu hứe huỐh hm`ằg tregm nấgm mey oĈgi i`å gmƺ tmằ gêa, maẹh bỠh ĕỐ
hứe sỵ oẦt mÿe Ạg têgi maẹh kmø tmẦy, tmỵh re kmügi pmẨ` nê gmỡgi o`Ỉu m`ỉg trỵh t`ằp sẲ
iïy tåh mấ` hma trẻ gmƺ trƺỒgi mỨp oẦt mÿe iey iạt. ỗ ĕïy hŠgi vẢy, trẻ fb sớb hø bỐt
sỵ m`Ỉu o`ằt oẵgi trỵh i`åh vễ tîgm mîgm tmỵh tằ rổ` gm`Ệu ĕü` km` trẩb trỂgi tîgm hẨb vê
håhm Ỡgi xỢ hứe gø.
8/. NẠg trågm, Ạg gåu vê oð trừ4
Bổ` giuy m`Ỉb tmẢt sỵ tmƺỒgi gẵb tragi o`ỉg pmåp bê hẹp vỨ hmỘgi tîb re ĕỈ i`Ẩ` quyằt
sỵ
nẠgoẦt mÿetîgm
trågm i`ỡelỦh
mỂ.vê
Necariuf
Ạg vêa gø`
i`e`ĕằg gmỡgi
ĕaấg mêgi
tmƥ Ầu hứerêalỦh
bêvỂgi
gmỡgi hẹp vỨOer`f
(n`o`la)4 hmỘgihè`
sỢ hỂ,
lỦgi ĕỈ
k`ỉg
håa, hügi v`ỉh, sðgi ĕấa, giƺỒ` tmỠ oe tragi hẹp vỨ hmỘgi tey oe, oỉgm tẢt. Gmƺ vẢy hÿg
nê tmu mẰp vẦg ĕễ. Hmôgi tü` buổg gø` ĕằg gmỡgi sỵ nẠg trổg, Ạg gåu vê oð trừ. S`ỉh bẦt
båt gmỡgi rêgi ouỐh tîgm hẨb, hẨb i`åh oị Ầb Ỡh la tỖ Ầb kmügi ĕfb nấ` iî hma „ĕü` vỨ
hmỘgi ĕè oị tmẦt oấ`, ĕè hm`e ny träg tmỵh tằ vê hmỀ hÿg mÿe mỨp lổ` trå‒ (C.Lanta -Berfttf)
ĕegi tấa re bỐt trấgi tmå` sẶg sêgi vễ bẹt tîgm hẨb ĕỈ mỂ tîb håhm tmaåt re maẹh håh hå hm
oð trừ, tðy tmfa tâgm kmâ, số tmâhm, xu mƺớgi vê i`å trị ĕấa ĕỠh hứe bộ` giƺỒ`, ố giaê` i`e
ĕîgm mey ố giey tragi i`e ĕîgm.
Gmỡgi sỵ oð trừ tîgm lỦh vẫg nê tmƺỒgi iẹp mƥg hẨ.
hẨ . Hmôgi te ĕè gø` tẩb queg trỂgi mêgi
ĕẩu vê sỵ m`ằb hø tƺƥgi ĕổ` hứe mÿe mỨp tîgm lỦh tmƺỒgi xuyäg. HuỐh sổgi hmugi kmügi
ĕứ ĕỈ guü`
kmügi lƺụgi
hÿg tîb gøốbê
ĕƺỨh hÿggmê.
tragi giƺỨh
\ừ nấ`.
bỐtHø gm`ễu
huỐh bƺu
pm`äu nƺutaeg
tîgmtîb
lỦhố tmaågi
oäg giaê`
quekm`
ĕằggiƺỒ` te
v`ỉh hø
vỨ nẲ oäg giaê`. ỗ tẦt hẨ håh bỠh ĕỐ, hŠgi gmƺ tẦt hẨ gmỡgi sỵ sạp xằp nấ` ĕễu hø tmỈ xẨy
re.
Hø hẩg pmẨ` gø` rẵgi tmẢt kmø bê ĕỠe trẻ hø tmỈ nò tƺốgi møe giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ hø
håhm xỢ sỵ giƺỨh nấ` vớ`
v ớ` gmỡgi nỒ` gø` vễ ĕấa ĕỠh bê mỂ ĕè lấy hma hag 1
Hø gmỡgi sỵ kmügi tmứy hmugi hmỀ vễ bẹt tîgm hẨb kmügi n`äg queg ĕằg tîgm lỦh hŠgi
lẫg ĕằg gmỡgi mẢu quẨ gim`äb trỂgi tƺƥgi tỵ ĕổ` vớ` trẻ; sỵ kmïb pmỦh sey ĕạb, nÿgi
gm`ỉt tmêgm tmå` quå bê giƺỒ` vỨ ĕổ` xỢ vớ` bỐt giƺỒ` oấg hứe me` vỨ hmỘgi hmỀ hø tmỈ
nêb tĈgi tmäb tîgm hẨb t`äu hỵh ĕổ` vớ` giƺỒ` hmỘgi bê bîgm ĕè tmẦt vỂgi nê nêb rổ`
naấg sïu sạh tmäb hma gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm.
BỐt sổ hẹp vỨ hmỘgi tmềe tmuẢg vễ bỐt sỵ tỵ la tîgm lỦh hma hẨ me`, hmỀ vớ` ĕ`ễu k`ỉg nê
iîg i`ỡ oễ giaê` „ ĕổ` vớ` hag trẻ‒. Gmƺgi trẻ fb m`ằb km` oị bạh nừe. \mỵh tằ sẲ pmƥ`
oêy vẻ i`Ẩ tấa hứe oẩu
oẩ u kmügi kmâ kmügi tỵ gm`äg bê gmỡgi tïb mỘg trẻ tmƥ sẲ tmu gmẢg
giey vê m`Ỉu giey bộ` sỵ vỦgi vễ gmề gmẦt, bộ` se` nẩb gmề gmẦt, vî ĕổ` vớ` trẻ fb, håhm
xỢ sỵ hứe hme bẰ hø bỐt tẩb queg trỂgi tmẢt sỵ sổgi hÿg. \mỵh tằ, tragi ĕe sổ trƺỒgi
mỨp, sỵ tmềe m`ỉp giẩb mey träg nỒ` gø`, hma rẵgi „vî hag hå` tmî huổ` hðgi mêgm ĕỐgi nấ`
nê „hmổgi nấ`‒ hag hå`.
\ragi bỂ` sỵ nẠg trổg, nêb v`ỉh nê håhm tổt mƥg hẨ. \mƺỒgi ĕêg ügi mey hmỂg k`Ỉu gêy.
\meb vỂgi mey hmỀ nê nƺƥgi tïb gimễ gim`ỉp hø tmỈ tmu môt giƺỒ` ĕêg ügi vêa hügi v`ỉh
bỐt håhm tmå` quå bê mỂ kmügi lỆ iî xåh ĕịgm i`ớ` mấg. Gmƺgi i`ỡe me` hỵh môt kmügi
ĕỘgi ĕễu, giƺỒ` ĕêg ügi hmỂg hỵh gêa iïy tmô vị mƥg. Gằu nê i`e ĕîgm, bỐt kỰ gimỉ i`e
lð giẢp ĕẩu vớ` hügi v`ỉh hŠgi o`ằt i`ớ` mấg gmỡgi ĕÿ` mề` hứe gimễ gim`ỉp. Gằu giƺỨh
nấ`, i`e ĕîgm kmügi hø iî mẦp lẫg, bỐt egm hügi hmỠh oîgm tmƺỒgi, hø i`Ồ i`Ầh quy ĕịgm
hŠgi sẲ tîb håhm nêb tmäb giaê` i`Ồ, vê km` hẩg begi vễ gmê nêb, ĕỈ ĕƺỨh nẠg trågm
hmâgm giey tragi nÿgi tằ oêa ĕø, i`e ĕîgm ĕè trố tmêgm gmê tð ĕổ` vớ` egm te. GiƺỒ` hmỘgi
hmổ` oề i`e ĕîgm tragi km` i`e ĕîgm nấ` trügi hmỒ ố egm te hå` kmåh hmỠ kmügi pmẨ` nê bỐt
sỵ tĈgi tmu gmẢp ĕất ĕƺỨh oẵgi hå` i`å hứe v`ỉh bẦt tîgm hẨb kmügi oð ĕạp ĕƺỨh.
Hmôgi tü` kmügi buổg gmẦg bấgm vễ gmỡgi sỵ nẠg trågm kmåh kmügi mey ma iî bê giƺỒ`
te tmƺỒgi xuyäg gø` ĕằg4 be tôy, hỒ oấh, vê gmẦt nê rƺỨu. Gø iïy tåh mấ` oẵgi gmỡgi mẢu
quẨ hẨ vễ tîgm hẨb nẫg vẢt hmẦt. ắgm mƺốgi te` mấ` hứe rƺỨu ĕổ` vớ` queg mỉ i`e ĕîgm
ĕågi pmẨ` gäu mẸg bỐt hmƺƥgi r`ägi.
BỂ` hå` ĕễu hø tmỈ lðgi ĕỈ i`Ẩ` trâ ĕổ` vớ` e` buổg trågm bỐt maêg hẨgm kmügi hÿg ĕƺỨh
hmẦp gmẢg, ĕø nê v`ỉh kmügi nêb mấ` giƺỒ` oấg ĕỒ` gỡe; hmƥ` tmỈ tmea tmå` quå gmƺgi
tmƺỒgi seu ĕø nấ` nê giƺỒ` hỖ vŠ gm`ỉt
gm`ỉ t tîgm, gim`ễg såhm, gim`ỉg sƺu tẩb v.v….
\mƺỒgi geb i`ớ` mey hmỂg gmỡgi k`Ỉu trổg trågm gø` träg. \uy kmügi hẦb ĕaåg ĕổ` vớ`
pmỦ gỡ, gmƺgi mỂ nấ` nỵe hmỂg håhm oð trừ kmåh vê gmỡgi hå` gêy hŠgi kmügi hẦb ĕổ` vớ`
geb i`ớ`.
Hügi v`ỉh từ tm`ỉg nê håhm nẠg trổg ĕổ` vớ` pmỦ gỡ ĕågi kỈ mƥg hẨ. Gmu hẩu ĕƺỨh hma, rẦt
ĕẹh trƺgi hma tîgm hẨb hứe pmỦ gỡ tîb tmẦy ố ĕïy hƥ mỐ` ĕỈ tmềe bèg, tmƺỒgi nê rẦt lỆ
lêgi. \ïb tâgm „håh oê nêb từ tm`ỉg‒ tmƺỒgi oị hmằ l`Ệu mey oị pmä pmåg, kằt mỨp tmfa
gmỡgi tỹ nỉ tmey ĕỖ` gmỡgi yằu tổ å` kỸ ĕổ` vớ` bỐt gmu hẩu oð ĕạp tîgm hẨb. Gmỡgi
gm`ỉt tîgm ĕø ĕü` km` Ỡgi lỦgi se` vê kmügi hø m`ỉu quẨ tmỵh tằ gmƺgi nấ` kmügi kàb hẩg
tm`ằt hma hå gmïg vê hø âhm hma xè mỐ` vê kmügi ĕƺỨh näg åg vü tỐ` vấ. OuỖ` t`ỉh trê xè
i`ea, iỂ` nê từ tm`ỉg, kmügi ĕƺỨh ĕfb re hmä tråhm sỵ mêa m`ỉp kâg ĕåa vê hø km` oâ bẢt,
hứe bỐt sổ oê vỨ buổg tîb ố ĕø nổ` tmaåt ĕỈ hø tmỈ hmịu ĕỵgi gỖ` bỐt huỐh sổgi rẦt kmø
hmịu
ĕƺỨh ĕỵgi.
mƺốgiĚ`ễu ĕågi
ƺu t`äg vễ bagi
gmỡgibuổg
sỵ ïg nê
hẩghåh
vêügi hmỘgi
gmỡgi tîgmvê håhhứe
hẨb haghåhoea
oê i`Ồ
lêgmhŠgi
hma hø
håhquyễg
hü gi
v`ỉh từ tm`ỉg.
S`ỉh Ạg gåu tragi nỆ oå` tmƺỒgi hmỀ nê bỐt sỵ trổg trågm tragi tüg i`åa oẵgi v`ỉh tmỵh
mêgm tâg giƺụgi, tmỵh tằ nê hø vạgi bẹt i`e ĕîgm ĕổ` vớ` gmỡgi giƺỒ` ĕêg oê kmügi hø
heg ĕẨb tmỵh m`ỉg trƺớh mằt gmỡgi oỖg pmẢg hứe bîgm maẹh hmỀ hmẦp gmẢg nê tragi hmừgi
bỵh maêg hẨgm hứe bîgm nê gấg gmïg ĕè nỐ re kmå rö rêgi vê ĕƺỨh bỂ` giƺỒ` hügi gmẢg.
Kmügi hø bổ` n`äg queg iî, trừ nê oỉgm nò sa vớ` oîgm tmƺỒgi, i`ỡe gmỡgi oê hø vẻ sðgi
ĕấa vê gmỡgi oê ĕẨb gmẢg bỐt håhm heg ĕẨb, i`Ẩg lị vê vu` vẻ gmỡgi kmø kmĈg hỵh kỸ
giey tragi nÿgi i`e ĕîgm, mỂ tîb tmẦy sỠh bấgm ĕấa ĕỠh tragi ĕỒ` sổgi tâg giƺụgi ĕƺỨh
m`Ỉu vê tmỵh mêgm bỐt håhm nêgm bấgm.
S`ỉh nẠg trổg tragi sỵ sðgi ĕấa quå ĕågi ĕü` km` ĕƺe ĕằg mẢu quẨ gim`äb trỂgi hma i`e
ĕîgm. S`gm quegi hứe kẻ tỢ vî ĕấa vê ò tmỠh tổt bê giƺỒ` vỨ kmügi tmềe bèg ĕƺỨh oeg
pmåt nêb
nê b sïu sạh tmäb gmỡgi m`Ỉu nẩb vổg
v ổg ĕè hø tragi i`e ĕîgm oẵgi bỐt sỵ km`gm imàt
mey nÿgi tmƺƥgi mấ` ố giƺỒ` oấg ĕỒ` ât ĕƺỨh trỒ` ƺu å`. \Ầt hẨ gmỡgi hå` ĕø hmỀ lẫg ĕằg
sỵ hmổ` oề tmỵh tằ hø mấ` sïu sạh ĕằg ĕỒ` sổgi vẢt hmẦt vê t`gm tmẩg hứe i`e ĕîgm.
Xỵ o`ằg lấgi hứe ĕấa nò nêb hme bẰ vê ĕấa nò tâg giƺụgi la oỠh o`ằb mỂe kàp ĕø ĕè
ĕƺỨh oêy re ĕø kmügi hø nỨ` hma ĕỠe hag ĕỈ gø hø ĕƺỨh suy xàt ĕôgi ĕạg hŠgi gmƺ hø
bỐt sỵ iạg oø mỨp nò, gmỡgi hå` ĕø nê kằt quẨ hứe bỐt sỵ t`ằg tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi vê bỐt
sỵ nêb hmứ maêg taêg4 tmƺỒgi tmî sỵ o`ằg lấgi ĕø lẫg ĕằg sỵ näg åg hứe me` vê hmổ` oề hẨ
me` tmỠ ĕấa nò.

Hø bỐt naấ`
tẢt, tmuỐh lấginẠgtïb
trổg kmåh,
oỉgm mey tmƺỒgi
tmỵh tmỈ.ĕƺỨh
BỐt pmỦ
oỉgmgỡ lðgi
tmỵh gm`ễupmẨ`
tmỈ iẹp ĕøĕü`
nê km`
Ạg gåu
nêb tragi oỉgm
hma giƺỒ`
oỉgm hø hƥ mỐ` ĕỈ hạb hmổt vêa nĠgm vỵh tmïg tmỈ ĕü` km` kàa lê` gmỡgi xugi ĕỐt tîgm
hẨb ò tmỠh ĕƺỨh mey vü tmỠh.
Gmỡgi oỉgm tmỵh tmỈ ĕü` km` nê hƥ mỐ` tổt vî hmôgi hma pmàp vừe trågm
trå gm ĕƺỨh
ĕƺ Ứh gmỡgi kmø
kmĈg hứe i`e ĕîgm oẵgi bỐt hớ hmâgm ĕågi, vừe gmỒ oỉgm bê kàa tmfa bỂ` nỨ` âhm tîgm
hẨb; gmỡgi sỵ hmĈb søh, queg tïb, na ïu giey hẨ gmỡgi giƺỒ` xugi quegm ĕễu nê bẨgm
ĕẦt tmu mỘ` nấ` hứe „ĕổ` pmƺƥgi‒ bê tmƺỒgi ĕø nê giƺỒ` hmỘgi. La ĕø giƺỒ` te tmẦy hø
bỐt sổ giƺỒ` ĕêg oê gẵb nỸ träg i`ƺỒgi, lðgi oỉgm ĕỈ trø` ouỐh ügi hmỘgi vêa i`ƺỒgi
mỂ bê mỂ kmügi o`ằt håhm gêa kmåh ĕỈ i`ỡ.
Hmâgm gmỡgi ĕỠe hag ĕü` km` pmẨ` trẨ i`å hma tmå` ĕỐ gø` träg gmƺ te sẲ tmẦy km` gim`äg
hỠu ố pmẩg seu vễ gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi.
</ Hẩu v`ỉg ố hag hå`4
S`ỉh hẩu v`ỉg ố hag tmỈ m`ỉg bỐt yäu hẩu ĕƺe re giuy mấ` mƥg hẨ, trƺớh tîgm trấgi vỨ
hmỘgi kmügi hügi gmẢg gmeu gỡe vê ĕågi ĕƺỨh gim`äg hỠu r`ägi4 tragi trƺỒgi mỨp gêy,
ĕỠe hag tmỵh sỵ vừe nê pmƺƥgi t`ỉg vừe nê gấg gmïg hứe sỵ oð ĕạp tîb k`ằb. ZmẨg Ỡgi sƥ
ĕẸgi gmẦt vẢg lỦgi gmỡgi sỵ hm`ằb ĕaất tmƺỒgi kmügi ĕứ tmegm taåg ố giƺỒ` nêb hme
mey bẰ. \Ầt hẨ gmỡgi yằu tổ tîgm hẨb hø sẶg vê ĕẹh o`ỉt nê gmỡgi hå` kmügi tmỈ ĕẩu tƺ
oîgm tmƺỒgi
kmügi vêagø
pmẨ` hứe giƺỒ`
bê nêoấg ĕỒ`,
hmộ hứeĕƺỨh pmøgi
giƺỒ` oấg hm`ằu
ĕỒ` vêvêa ĕỠe te
giƺỒ` haoạt
g. GiƺỒ` te hma gø bỐt hmộ
gø pmẨ` hmịu bỐt nƺỨgi
tîgm hẨb quå tẨ` ĕổ` vớ` gø vî hå` ĕø kmügi pmð mỨp vớ` nỠe tuỖ` hŠgi gmƺ vị trâ hứe
gø (E.Ofrif). Sễ bẹt tîgm hẨb, gø kmügi tmỈ hmịu ĕỵgi gỖ` ve` trÿ hứe giƺỒ` nêb hme,
bẰ bê gø pmẨ` tmey tmằ vê lẩg lẩg sẲ gẨy s`gm ố gø tîgm hẨb tỐ` nộ` bê hmôgi te ĕè gø`
giuyäg gmïg ố träg4 hme bẰ nuüg hø nò, gø ĕè hø nộ` vî kmügi ĕåp Ỡgi yäu hẩu, gmỡgi quå
trîgm ĕø nê vü tmỠh, rẦt hø mấ`, hmôgi iïy re gmỡgi o`Ỉu m`ỉg na mè` vê håhm Ỡgi xỢ gm`Ệu
tïb trƺớh bạt mey seu gêy.
Giaê` re, ĕỠe trẻ ĕƺƥgi gm`äg ĕƺỨh nü` kàa vêa
v êa huỐh, ĕỠgi vễ bỐt pmf tragi km` gø hmƺe
ĕứ trƺốgi tmêgm vê hø sỵ tỵ la suy xàt hẩg tm`ằt vê gø ĕỠgi vễ pmâe giƺỒ` gêa hmỠgi tề
tîgm hẨb bấgm mƥg bê gø kmügi hẩg pmä pmåg, xfbxf b xàt tâgm hmẦt, i`å trị vê nò la tỘg tấ`.
\øb nấ`, ĕỠe trẻ hmỀ hø tmỈ ĕất tớ` sỵ tỵ hmứ seu km` ĕè vƺỨt kmề` sỵ hấgm tregm, ĕè nêb gø
ĕổ` nẢp vớ` giƺỒ` hme mey bẰ, hðgi i`ớ`. S`ỉh ĕất ĕø oîgm tmƺỒgi ĕè kmø, trố tmêgm
kmügi tmỈ ĕất ĕƺỨh gằu giƺỒ` hme mey bẰ kmügi tề re xỠgi ĕågi ĕỈ ĕỘgi gmẦt møe. Hø
gmỡgi oẢh hme bẰ pmä pmåg vê näg åg hügi kme` giƺỒ` oấg ĕỒ` hứe bîgm trƺớh bẹt hag
hå`. Gmƺgi hŠgi hø gmỡgi giƺỒ` kmügi hügi kme` gmƺgi hø håhm nêb ĕổ` vớ` giƺỒ` k`e,
håhm gø` vê håhm ` b nẹgi hÿg gø` näg gm`ễu mƥg hẨ gmỡgi sỵ pmä pmåg trỵh t`ằp;
Xỵ ĕÿ` mề` tîgm hẨb quå ĕågi tmfa nai`h lẫg ĕằg bỐt hå` kmåh4 buổg trågm hma hag hå`
i`ổgi giƺỒ` oấg ĕỒ` hðgi i`ớ` vớ` gø.
Gằu hmỀ ĕỈ trågm hhma
ma hag
h ag kmề` bạh gmỡgi km
kmuyằt
uyằt ĕ`Ỉb iåg hma giƺỒ` k`e, ĕôgi mey se`
tmî hŠgi kmügi hẩg gø` ĕằg gỡe. Gmƺgi gmỡgi kmuyằt ĕ`Ỉb ĕø hmỀ nê hå` hớ kmügi hmỀ ĕỖ
näg giƺỒ`
hmâgm ĕågik`e bêvễhẨi`ớ`
gmẦt i`ớ`tâgm4
tâgm hø
hứeoêmỂ.
bẰGiƺỒ`
vî tmðteimàt
từ hmổ` kmügi
hmỘgi hmahma
bê nêb haghag
ĕất bẦt
gmỡgi
gebtâgm
tâgmhmẦt
vễ
bẹt tïb nò. Hmôgi te sẲ gø` t`ằp ố pmẩg seu.
GiƺỒ` hme hŠgi hø
h ø tmỈ hø tmå` ĕỐ hø mấ` ĕổ` vớ` hag iå`.
iå `. BỐt sỵ tmẦt oấ` tragi ĕỒ` sổgi
vỨ hmỘgi lẫg ĕằg v`ỉh hmƥ` oỒ` lỆ lè` ĕỈ oð nấ`, từ ĕø ügi te tîb re gmỡgi nò la mey ma
oỖ sugi hma v`ỉh ha` tmƺỒgi tẦt hẨ pmỦ gỡ, sỵ tmẦt oấ` gêy ĕè xằp ügi te vêa naấ` imàt pmỦ
gỡ. Ügi te pmå maẹh oê` trừ bỂ` o`Ỉu m`ỉg gỡ tâgm mà re ố hag iå`; näg åg gmỡgi o`Ỉu m`ỉg
nêb lågi ĕẩu t`äg hứe hag, ügi te hmỀ queg tïb ĕằg tmêgm hügi hứe hag vễ mỂh tẢp vê
gimễ gim`ỉp bê tmü`.
Gmỡgi hẢu hag tre` ‘ gỡ tâgm vê hag iå` ‘ geb tâgm, ĕü` km` trố tmêgm gmỡgi giƺỒ` ĕẨa
giƺỨh i`ớ` tâgm tmỵh tmỈ, pmẩg nớg nê ĕẨa giƺỨh vễ tïb nò, tmƺỒgi xẨy re mƥg hẨ nê kmügi
hø i`ớ` tâgm maẹh gø` ĕôgi ve` trÿ ĕè pmïg hma mỂ tragi ĕỒ` sổgi xè mỐ`.
ĚỠe hag hŠgi hø tmỈ trố tmêgm hå` i`å kmổg kmỖ hmỠe ĕỵgi gmỡgi tmð imàt hứe giƺỒ` gêy
ĕổ` vớ` giƺỒ` oấg ĕỒ` bê gmîg re hmỀ tmẦy taêg gmỡgi kmuyằt ĕ`Ỉb. S`ỉh näg åg ügi
hmỘgi (tmƺỒgi oê vỨ mey vẢg lỦgi hƥ hmằ gêy) vê hẨ i`ớ` tâgm hứe ügi te hmƺe ĕứ, o ê te
hẩg pmẨ` tm` mêgm oẨg åg. Sî giƺỒ` hmỘgi o`ằt håhm hmổgi ĕụ gäg oê te iïy iộ vớ` hag
tre`. Lẫu sea tmî ĕỠe hag hŠgi nê pmẩg gỢe hứe giƺỒ` k`e vê hðgi i`ớ` vớ` ügi te, vẢy tmî
gø pmẨ` tmằ bấgi ügi te, lð gø hmẸgi n`äg queg iî hẨ. NẢp nuẢg gmƺ vẢy tmẢt pm` nò vî nê
vü tmỠh. Sớ` giƺỒ` bẰ ha` gø nê ĕổ` tƺỨgi ĕỈ trẨ tmð, ĕỠe trẻ sẲ k`ằb gmỡgi hớ ĕẩy ĕứ,
oẵgi sỵ từ hmổ` vỦgi vễ hmổgi nấ` gmỡgi hƥg mugi mèg quå ĕågi hứe giƺỒ` bẰ. Sớ` S ớ` ügi
oổ bê gø kmügi hø sỵ tmð imàt t`äg gim`ỉb gø vẫg i`ỡ bỐt bỠh ĕỐ quò bằg. \âgm me`
bẹt vễ tîgm hẨb, bê giƺỒ` bẰ ĕỐh quyễg kmügi hmịu ĕỵgi gỖ`, sẨg s`gm re sỵ oẦt eg, nấ`
nê giuỘg iổh hứe gmỡgi rổ` naấg tragi håhm Ỡgi xỢ vê nê bỐt o`ỉg b`gm bớ` hma sỵ tmð
imàt hứe giƺỒ` bẰ. BỐt tragi gmỡgi hïu bê håh oåh sĠ tïb oỉgm trẻ fb tmƺỒgi ĕƺỨh
gimf nê4 „\mƺe oåh sĠ, hag tre` tü` nêb hma tü` na nạgi vễ håhm Ỡgi xỢ hứe gø, tü` f rẵgi gø
t`ằp tmu ố hme gø, giƺỒ` bê tü` ĕè tmẦt oấ` tragi bỂ` hổ iạgi xïy lỵgi i`e ĕîgm tỢ tằ4 vî
vẢy tü` ĕfb hmåu ĕằg gmỒ oåh sĠ nêb iî i`ôp hmåu kẻa quå buỐg‒. …NÊB \Ổ@ ĚÏP
Gộ` na sỨ ĕø tmỵh tằ hmf ĕẢy bỐt bagi buổg vü tmỠh sỵ i`ổgi gmeu i`ỡe oổ hag gmƺ vẢy
o`ỉg b`gm rö hma tmå` ĕỐ pmä pmåg hứe oê bẰ ĕổ` vớ` hag tre`, tmå` ĕỐ ĕø tmƺỒgi nê
giuyäg
ĕịgm vễ gmïg
y mỂhhứe
hå` gmỡgi
kmuyằtrổ`
tẢt naấg hứenäg
ĕø, iỨ` gø.bỐt
Ě`ễu
sỵbê oê bẰ tîb
l` truyễg bỐt hÿg
tmƺỒgi håhmhẩg
vü pmẨ`
tmỠhhmỠgi
nê sỵ kmẸgi
tmỵh,
sỵ kmẸgi ĕịgm gêy i`ôp oê te tmaåt kmề` gmỡgi gim` giỒ maẹh giấ` giðgi hø tmỈ hø. \ừ
gey oê te hø tmỈ tmẢt tïb vê kmügi hmôt mổ` mẢg t`ằp tỦh tmỵh m`ỉg ve` trÿ hø mấ` hma ĕỠe
hag.
Ügi oổ näg åg vê hŠgi trừgi pmất vỨ vễ sỵ tmẦt oấ` tragi huỐh sổgi vỨ hmỘgi oẵgi håhm
o`Ỉu nỐ ĕổ` vớ` hag iå` bê ügi te ĕỘgi gmẦt møe vớ` bẰ gø bỐt tmå` ĕỐ tmỒ ƥ mey
me y tmð imàt
nêb hma hü te ĕeu kmỖ sïu sạh vî ố ügi oổ sỵ mugi oấa gø` hmugi ĕƺỨh ò tmỠh rö vê oỐh
nỐ hügi kme` mƥg.
Hmôgi tü` ĕè iẹp tmƺỒgi xuyäg bỐt sỵ tm`ằu mỦt tîgm yäu tmƺƥgi hứe giƺỒ` hme tragi ne`
nịhm hứe gmỡgi hü iå` vị tmêgm g`äg hø gmỡgi hƺ xỢ nỉhm nấh. Gmỡgi huỐh leg lâu hứe håh
hü gêy tmƺỒgi giạg giứ` vî gmu hẩu tîgm hẨb quå nớg, hø tmỈ tmå` quå bê håh hü tîb håhm
tmềe bèg tmî kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg ĕƺỨh vî ĕổ` vớ` pmâe hmêgi tre`, mỂ hmỀ ha` ĕø nê bỐt
huỐh pm`äu nƺu tmaẨgi que bê tmü`.
O ‘ Gmỡgi tỖ Ầb oị pmå vụ4
Hmôgi tü` ĕè gmẦg bấgm gm`ễu vễ gmỡgi tỖ Ầb i`e ĕîgm oẦt Ỗg vî hÿg hø kmẨ gĈgi vỵh
näg ĕƺỨh. HmỀ hø hå` hmằt bớ` kmügi tmỈ mêg iạg ĕƺỨh. Sê hå` hmằt hứe bỐt tỖ Ầb lð hø
håh håhm mÿe maèg tấb tmỒ` tmằ gêa hŠgi sẲ hø Ẩgm mƺốgi quyằt ĕịgm ĕằg tƺƥgi ne` ĕỠe
hag.
\Ỗ Ầb i`e ĕîgm hmứ yằu nê sỵ kằt mỨp i`ỡe me` oổ bẰ, sỵ o`ằg bẦt hứe bỐt tragi me`
giƺỒ` ĕứ ĕỈ ĕịgm gimĠe sỵ teg vụ hứe bỐt tỖ Ầb. Xỵ vạgi bẹt kàa lê` quå, tragi gm`ễu
gĈb, tragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp hø tmỈ hø ve` trÿ tƺƥgi tỵ gmƺ hå` hmằt, sỵ oề rƥ` mey ny
müg, ĕø nê 8 nò la hmâgm hứe sỵ ny tåg maêg taêg bỐt tỖ Ầb.
ĚỠe hag ĕƺỨh guü` oố` bỐt oê bẰ iøe, tragi sỵ kâgm pmỦh giƺỒ` hme bẦt sớb sẲ iẹp
tmuẢg nỨ` mƥg ĕỠe trẻ nớg näg oäg hấgm bỐt oê bẰ ny lị hmỘgi, vî oê te hmỀ hø tmỈ tmỒ ƥ
mey tmð imàt giƺỒ` hmỘgi hŠ. \uy
\u y gm`äg gmỡgi hƥ hmằ hmugi, iạg vớ` tîgm mîgm hỦ tmỈ hứe

ĕỠe trẻ queg trỂgi gm`ễu mƥg nê gmỡgi hĈg giuyäg kmåh gmeu.
\rƺớh bạt, hmôgi tü` iåh nấ` trƺỒgi mỨp oề rƥ` (iẩg i`ổgi vớ` ny lị) mey vî hå` hmằt hứe
bỐt tragi me` giƺỒ` hme bẰ ĕỈ tẢp trugi gim`äg hỠu sỵ teg vụ i`e ĕîgm la ny müg. Gằu
bỐt tragi me` giƺỒ`, trỦ hỐt hứe tỖ Ầb vừe bẦt ĕ`, sỵ hïg oẵgi oị pmå vụ. BỐt giƺỒ` quí
hỦt hø tmỈ tỖ hmỠh bỐt huỐh sổgi vớ` bỐt hå` hmïg tmü` vê hø gmỡgi sỵ oð ĕạp ĕågi hmô ò
l`Ệg re. Gmỡgi ĕỠe hag hø oẨg nĠgm vỡgi vêgi hø tmỈ ât ĕeu kmỖ vî sỵ kmẢp km`Ệgi hứe
i`e ĕîgm gmƺgi ĕấ` ĕe sổ sẲ oị mấg hmằ sïu xe tragi sỵ pmåt tr`Ỉg tïb nò la sỵ bẦt tmĈgi
oẵgi hƥ oẨg.
Xỵ hẨg trố gø` träg m`Ỉg gm`äg ĕằg gộ` giƺỒ` te pmẨ` tỵ mề` oẵgi håhm gmîg nấ` quå kmỠ,
tragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp, gằu gmƺ hẨ ? vỨ hmỘgi ĕễu o`ằg bẦt hø nẲ mey mƥg hmĈgi.
SẦg ĕễ trƺớh t`äg ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ nê ố nỠe tuỖ` gêa, v`ỉh bẦt båt bỐt tragi me` hme ‘bẰ
kmügi hma pmàp ĕỠe trẻ hø gmỡgi hạb hmổt gmỡgi từ oề, gmỡgi sỵ tỵ ĕỘgi gmẦt n`äg t`ằp
ĕƺỨh ĕẹt re vê ĕø nê gmỡgi i`e` ĕaấg hẩg tm`ằt ĕỈ ĕất tớ` sỵ tỵ hmứ.
\ragi hmƺƥgi seu, hmôgi te gim`äg hỠu gmỡgi mẢu quẨ, ĕü` km` o` tmẨb ĕổ` vớ` trẻ tmƥ
km` oị bẦt bẰ. BỐt sỵ tm`ằu môt tîgm bẰ ‘ hag hma lð hmẢb hŠgi hø gmỡgi mẢu quẨ gằu
kmügi kàb pmẩg queg trỂgi tmî hŠgi kmügi kàb pmẩg gim`äb trỂgi.
S`ỉh bẦt hme ât gim`äb trỂgi tragi gmỡgi gĈb ĕẩu hứe ĕỠe trẻ. Gmƺgi seu ĕø tmî kmåh.
\ragi hmƺƥgi lêgm hma giƺỒ` hme, hmôgi te sẲ tmẦy sỵ tỖg tm`ỉt ĕƺỨh gmïg iẦp oe km`
bẦt hme4 kmø kmĈg vẢt hmẦt, tm`ằu mỦt uy quyễg, kmügi tmỈ ĕỘgi gmẦt møe.
Kmø kmĈg ĕỈ pmåt tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi vễ bẹt tîgm hẨb nêb hma trẻ hø gmỡgi hẨb i`åh tmẦt
tmằ, kmügi hø gĈgi nỵh, iïy trố giấ` hma trẻ seu gêy. Gø hø tmỈ tîb tmẦy tragi v`ỉh oị oề
rƥ`, tragi hå` hmằt mey ny müg hứe hme bẰ, bỐt hå` hớ tmuẢg nỨ` vê ĕü` km` rẦt hmâgm ĕågi
hma gmỡgi tmẦt oấ` vễ seu.
Giaê` gmỡgi trố giấ` hmugi ĕổ` vớ` gmỡgi trẻ fb hø i`e ĕîgm teg vụ, trẻ fb i`e ĕîgm ny
müg hø tmäb gmỡgi kmø kmĈg r`ägi.
\rẻ fb hẩg i`ỡ nÿgi t`g hẢy ĕổ` vớ` gmỡgi e` ĕè guü` lƺụgi yäu tmƺƥgi hmôgi oẵgi bỐt
tîgm yäu maêg taêg. \mằ gmƺgi gmỡgi sỵ oẦt mÿe gẨy s`gm trƺớh km` ny müg tmƺỒgi kmügi
tmỈ ĕẹt ĕỠe trẻ ố giaê` huỐh hè` hỂ nớg t`ằgi mey kmügi, tmƺỒgi nê gmề gmfg mey ty t`ỉg
tragi ĕø mîgm Ẩgm hme bẰ kmügi oea i`Ồ ĕƺỨh ĕễ hea. Xỵ pmẨg oỐ` tỘ` tỉ gmẦt hứe sỠ
bỉgm nêb hme bẰ vê hẹp vỨ hmỘgi mấ tmẦp ĕ` nê hổ tîgm ĕƺe trẻ vêa nêb hmỠgi hma sỵ oẦt
mÿe vê tỉ mƥg gỡe nê oạt trẻ pmẨ` pmåg xàt tỠh nê pmẨ` nỵe hmỂg. \rÿ hmƥ` lấ` lỐt, oẵgi
håhm mề`maêg
tmƺƥgi trẻ xfb
taêg„yäu
ĕỠe hme
hag mƥg mey hẨb
hø tîgm bẰ mƥg‒ ố ĕïy begm
hÿg bagi hø bỐtvîòhÿg
gimĠe
kàbo` tỖ
ĕåthmỠh.
hø tmỈKmügi
nêb tỖg
kỈ
ĕằg seu km` ny müg, giƺỒ` nêb hme bẰ gêa guü` lƺụgi tmƺỒgi xuyäg maẹh ĕịgm kỸ ĕỠe
hag hø tmỈ hø gmỡgi nỒ` gø` kmø hmịu maẹh xôh pmấb giƺỒ` k`e. Hmƺe kỈ ĕằg v`ỉh ĕỠe hag
kmügi tmỈ gêa Ỗg ĕịgm tîgm hẨb gằu gø ĕịgm kỸ pmẨ` iẹp giƺỒ` hme mey bẰ bê gø kmügi
ố hðgi, seu ny müg.
Gmỡgi giƺỒ` nêb hme bẰ hø tmỈ trågm ĕỈ trẻ kmügi lâgm lågi vêa gmỡgi hè
hè`` hỂ hứe mỂ vê

kmügiGø
tmỦh. ĕÿ`hŠgi
mề` hÿg
trẻ pmẨ`
gmẢghø gmỡgi
tmẦy hổ luy
nê ĕ`ễu iạgigmẦt
quåhÿg
bỠhiạgvễhme
tîgmbẰhẨb hứe gmeu
gø vớ` gø hÿg hmƺe
nê sỵ tmðtmuẩg
imàt,
bỐt k`Ỉu tmð imàt bê tmƺỒgi gø kmügi rö giuyäg gmïg. Gø oị i`ẵgi xà i`ỡe gộ` sỨ mè`
hứe bộ` oäg hme bẰ gmỡgi giƺỒ` gêy hẨb tmẦy sỨ rẵgi tîgm hẨb vê sỵ bằg pmỦh hứe hag
oị bẦt lẩg ĕ`. Gmƺ vẢy ĕứ ĕỈ tấa re bỐt tïb trấgi pmïg vïg,vï g, gim` giỒ, na mè`; hmôgi te ĕè
o`ằt nê ĕỠe trẻ sẲ tƺốgi rẵgi gø hø nộ` tragi v`ỉh ny müg hứe hme bẰ, gø hmỀ hø tmỈ i`Ẩ`
tmâhm nê la bỐt nộ` nẩb hứe gø. Gằu hme mey bẰ re ĕ`, ĕø nê vî gø mƺ. ĚỈ pmất hå` nộ` hứe
gø bê gø pmẨ` hmịu xe håhm giƺỒ` hme mey bẰ bê gø yäu quâ. Nê gấg gmïg huổ` hðgi gø
nấ` hma bîgm nê tmứ pmấb vê hø håhm Ỡgi xỢ gmƺ vẢy. \mẢt sỵ sỡgi sỒ, gø trố gäg tmẫg
tmỒ, rẩu rĠ, kmügi hổ iạgi mỂh mêgm, oị tmaå` oỐ vễ bỂ` bẹt, ĕeu kmỖ bê kmügi pmẨ` nê
ổb ĕeu vê giey hẨ gø ĕü` km` hŠgi Ạg gåu bîgm vêa oỉgm tẢt ĕỈ hø nỨ` ‘ tmằ nê km` nêb
hma oổ bẰ na sỨ, gø kàa ĕƺỨh vễ pmâe gø tîgm hẨb ïg hẩg tmƺƥgi bằg bê gø tƺốgi rẵgi
ĕè bẦt; tmẦy
tmƺỒgi gmỡgi
rẦt hƥg ĕeu ĕẩu
rö giuyäg kmøtïb
gmïg m`Ỉu
nò. hmỠgi
Gmƺgimae bạt,trågm
sỵ trổg hmỠgi tỠhtrấgi
tîgm tmố kmø
ố håh hü ĕø
hmịu iå`hŠgi
nớg
hø tmỈ oạt ĕẩu o`Ỉu m`ỉg oẵgi gmỡgi lấgi kmügi tmâhm Ỡgi xè mỐ`, bê hmứ yằu nê pmấb
pmåp vị tmêgm g`äg; oề gmê re ĕ`, bè` lïb, Ĉg hạp ĕỈ oð ĕạp tîgm hẨb v.v…
HŠgi bey nê kmügi pmẨ` tẦt hẨ hag hå` gmỡgi giƺỒ` ny müg ĕễu gmƺ tmằ hẨ. Ě`ễu ĕø pmỦ
tmuỐh vêa hå tâgm, nỠe tuỖ`, bỠh ĕỐ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb, vê hŠgi hẨ gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg lẦg
ĕằg ny müg vê håhm tmỠh i`Ẩ` quyằt vễ sổ pmẢg ĕỠe hag. \åh ĕỐgi hứe giƺỒ` tmẩy tïb nò ố
ĕïy ĕẹh o`ỉt queg trỂgi, vừe hma oổ bẰ vừe hma ĕỠe hag. Gäg nêb hma oổ bẰ ò tmỠh
ĕƺỨh gmỡgi kmố` ĕẩu hứe gmỡgi ĕỐgi hƥ tmỵh sỵ iïy oẦt ĕỘgi, tmƺỒgi mỂ kmügi o`ằt,
ĕ`ễu gêy kmügi gmẦt tm`ằt nê trågm ĕƺỨh sỵ hm`e tey gmƺgi i`ôp hma gmỡgi oẢh hme bẰ,
gmẦt nê giƺỒ` sẲ hmịu tråhm gm`ỉb guü` lƺụgi ĕỠe hag, hẨgm i`åh vớ` gmỡgi vỦgi vễ
gim`äb trỂgi tragi
trẻ o`ằt gmỡgi nò la i`åa lỦhtragi
tmẢt sỵ hag. v`ỉh
GmẦtnytrâmüg
vớ`oẵgi
håh oẢh
håhmhme bẰ,
i`Ẩ` giƺỒ`
tmâhm vừetmẩy
tẩbhø
vớ`tmỈgøhma ĕỠe
vê nêb
gmƺ vẢy nê ĕỈ i`Ẩ` tềe bỐt nộ` nẩb tƺốgi ĕẹh o`ỉt hø mấ` ĕổ` vớ` gø. Giuyäg sỵ v`ỉh tmẦy
oổ bẰ høh ø bỐt nẩg gmẦt trâ vễ ĕ`Ỉb ĕø, sẲ nêb hma gø yäg tïb maêg taêg vê naấ` oề ĕ` bỐt
hå` nộ` bê gø kmügi mễ iïy re.
H ‘ Kằt nuẢg4
Gmỡgi ĕÿ` mề` ĕổ` vớ` hẹp hme bẰ bê ĕỠe hag trügi hmỒ gm`ễu km` quå bỠh, gmỡgi
giuyäg gmïg vê vü vêg gmỡgi lấgi bê sỵ ny tåg giẦb giẩb mey hügi kme` nêb hma
giƺỒ` te pmẨ` ĕẹt hïu mề`4 SẢy tmî hø gmỡgi i`e ĕîgm maêg mẨa kmügi1 HmỀ hø tmỈ trẨ nỒ` nê
kmügi. Hmôgi te kmügi tîb håhm ĕịgm gimĠe tmằ gêa nê bỐt i`e ĕîgm oîgm tmƺỒgi, ĕ`ễu ĕø
hŠgi kmø gmƺ ĕịgm gimĠe bỐt giƺỒ` oîgm tmƺỒgi, bê hmỀ ĕịgm rö nò tƺốgi hẩg tmfa ĕuỖ`
vê hå` iî hø tmỈ hẨg trố lẫg tớ` nò tƺốgi ĕø. Bộ` i`e ĕîgm pmẨ` hổ iạgi tm`ằt nẢp gmỡgi
bổ` queg mỉ tổt ĕẰp tragi gỐ` oỐ, trågm gmỡgi hấb oẫy, sỢe hmỡe gmỡgi nộ` nẩb kmügi hổ
ò. Bộ` hme bẰ nêb ĕẩy ĕứ ve` trÿ nêb hme nêb bẰ hŠgi hmƺe ĕứ. Ěü` km`, bỐt tragi me`
giƺỒ` tmỵh m`ỉg gimĠe vỦ nêb hme bẰ bỐt håhm bð quågi träg sỵ tmẦt oấ` vễ pmƺƥgi l`ỉg
,```90i`e ĕîgm, tmẦt oấ` bê hmôgi tü`
t ü` ĕè gäu tâgm gim`äb trỂgi hứe gø ĕổ` vớ` hag hå`.
Hø pmẨ` kằt nuẢg bỐt håhm o` queg, bỂ` hổ iạgi nê vü âhm vê hmỀ tmổgi kä tẦt hẨ gmỡgi se`
mềgi tragi v`ỉh tỖ hmỠh i`e ĕîgm vê tragi ĕỒ` sổgi i`e ĕîgm, kmügi Ẩa tƺốgi hŠgi gmƺgi
kmügi
tü` tmằ my vỂgi rỘ`‒
nê mềgi hmĈgi1 N`ỉutragi
vê tîb hø tmỈ
tmå`hma
ĕỐpmàp gm`ễu
o` kịhm oê bẰ
ĕø bỐt sỵtrổg
tmềetrågm
bèg tragi
gmỡgiĕịgm bỉgmmƺớgi
kmuygm „ĕỒ`
å` kỹ, hø nẲ hmâgm gmỡgi hå` ĕø nấ` nê hƥ số hma gmỡgi tmẦt oấ` hứe mỂ, vê bỐt sỵ håa nộ`
lỆ lè` ĕỈ kmügi ĕẨb ĕƺƥgi iî hẨ maẹh kmügi hmịu bỐt sỵ my s`gm tỵ å` hứe bîgm 1 HmẸgi
hø iî vỐ` vè tỵ hma nê „mềgi‒ gằu giƺỒ` te kmügi buổg vê hmỀ hø hå` hmằt bớ` tấa re hå`
kmügi tmỈ sỢe hmỡe ĕƺỨh.
Hÿg o`ằt oea tmegm g`äg ĕ` ĕằg müg gmïg vớ` gmỡgi ĕịgm k`ằg vê gmẦt nê vớ` gmỡgi sƥ ĕỘ
oẦt o`ằg tmu nƺỨb tîgm hỒ tragi gmỡgi såhm oå
oåaa mey que oấg oí
oí.. Gm`ễu giƺỒ` ĕêg ügi ha`
h a`
müg gmïg nê bỐt håhm tmuẢg t`ỉg ĕỈ i`Ẩ` quyằt gmỡgi v`ỉh gmê kmø hmịu. Kmügi pmẨ` nê
giaấ` nỉ, hø gmỡgi giƺỒ` nẦy vỨ hmỀ ĕỈ kmề` pmẨ` ĕ` Ĉg t`ỉb mey ĕỈ hø giƺỒ` i`ẹt i`Š,
maẹh giey hẨ ĕỈ i`Ẩ` quyằt vẦg ĕễ s`gm nò bê tmü`. HŠgi hø gmỡgi giƺỒ`, giey từ ĕẩu ĕè
hmỂg bỐt håhm hƺ xỢ bê mỂ sẲ åp lỦgi hỠgi gmạh4 „Sớ` ĕêg oê tmî hỠ nêb gmƺ tmằ…‒
Sễ pmâe pmỦ gỡ, rẦt gm`ễu giƺỒ` xïy lỵgi i`e ĕîgm träg gmỡgi queg g`ỉb se`, tmu nƺỨb từ
gmỡgi tïb tîgm tm`ằu hmâgm xåh nẦy tragi gmỡgi såhm oåa rẻ t`ễg lêgm hma pmỦ gỡ. Kmae
mỂh se` nấh vễ huỐh sổgi, ĕø hŠgi kmügi mƥg iî sỵ lổt gåt hứe gmỡgi hü iå` tragi trạgi
giổh gimằhm mẩu gmƺ giêy gey ĕè nộ` tmỒ`. Giey hẨ „gmỡgi såhm ĕỠgi ĕạg‒ bê gm`ễu
giƺỒ` trƺốgi tmêgm hŠgi hmƺe sỢe ĕƺỨh, hŠgi kmƥ` bỐt hå` mổ giuy m`Ỉb i`ỡe bƥ ƺớh
vê tmỵh tằ tẩb tmƺỒgi hứe i`e ĕîgm tragi ĕỒ` tmƺỒgi. Hmôgi tü` ĕƺỨh o`ằt hø giƺỒ` vỨ trẻ
hƺớ` km` 5= tuỖ`, hỠ tƺốgi rẵgi huỐh sổgi vê tîgm yäu hmỀ oea iỘb bộ` hmuyỉg gàp ĕẩu
bîgm vêa giỵh hmỘgi. Hmôgi te gimĠ sea nỒ` tmổt seu ĕïy hứe hü iå` hŠgi tuỖ` 5=4
„Gmƺgi gằu kmügi hø hmuyỉg km`äu vŠ vê ĕ` xfb pm`b, tmî hÿg iî gỡe1‒. HmỀ hø sỵ m`Ỉu
o`ằt ĕôgi ĕạg vễ tmỵh tằ bớ` pmÿgi giừe ĕƺỨh gộ` giuy m`Ỉb kàp ĕổ` nẢp ĕø.

\Ầt
g`äghẨĕèbỂ`
ĕâgmkỰmüg
tmuẢt
vê ĕễu pmẨ`
gmỡgi mỂh,nêb
giƺỒ` gimễvỨnêb hme o`ằt
hmỘgi bẰ hŠgi vẢy. Hẩg
rẵgi huỐh sổgilấy
nỠe hma gmỡgi
ĕü` vê tmegm
tỖ Ầb i`e
ĕîgm nê bỐt sỵ tmỵh m`ỉg tmƺỒgi xuyäg vê t`ằg tr`Ỉg. Ěø nê bỐt tmỵh tằ s`gm ĕỐgi hẩg pmẨ`
gmîg gmẢg bỐt håhm gĈgi ĕỐgi hmỠ kmügi tĠgm tấ`. Giey gmỡgi tằ oêa hẦu tấa hƥ tmỈ hag
hå` hmôgi te hŠgi kmügi i`ổgi gmƺ hứe hmôgi te nôh trƺốgi tmêgm. \uy vẢy hmôgi te vẫg
nê hmôgi te. Hẹp vỨ hmỘgi seu km` hƺớ` kmügi i`ổgi hẹp giƺỒ` yäu trƺớh km` kằt müg vê
hmƺe pmẨ` nê hẹp hme bẰ. \Ỗ Ầb bê giƺỒ` te kỹ g`ỉb bỐt gĈb hƺớ` kmügi i`ổgi mỉt tỖ
Ầb km` kỹ g`ỉb nỆ hƺớ` oấh. \uy gm`äg, ĕü` vỨ hmỘgi ĕø vẫg vẢy, seu gm`ễu nẩg o`ằg ĕỖ`
n`äg t`ằp. Håh tmêgm v`äg hứe hẹp vỨ hmỘgi hẩg ò tmỠh ĕƺỨh sỵ t`ằg tr`Ỉg n`äg tỦh vê gmƺ
vẢy mỂ sẲ mỂh ĕƺỨh bỐt tragi gmỡgi oâ quyằt hứe sỵ tmĈgi oẵgi hứe i`e ĕîgm. \Ầt hẨ hå`
iî s`gm ĕỐgi ĕễu hmỠe ĕỵgi vü vêg kmẨ gĈgi trừ km` hø sỵ se` mềgi ĕằg pmẨ` mứy oề giey
từ hå` hƥ oẨg tmî nấ` nê hmuyỉg kmåh4
BẦy e` tragi hmôgi te ĕè xỠgi ĕågi vớ` gmỡgi ĕỠh tâgm ĕÿ` mề` ố gmỡgi giƺỒ` hme bẰ1
Hmạh nê rẦt ât. Xagi gmƺ E.Ofrif ĕè gmẢg xàt, gằu tîgm yäu hứe hme bẰ ĕè sẨg s`gm re
gmỡgi ĕỠe hag tmî tîgm yäu hứe hag hå` ĕổ` vớ` hme bẰ hŠgi sẨg s`gm re tîgm yäu i`ỡe hme
bẰ ât gmẦt hŠgi hma pmàp tîb re bỐt bỦh t`äu hma gmỡgi vẦg ĕễ tƺốgi gmƺ geg i`Ẩ`. \mẢt
tmằ, giƺỒ` te gmẢg tmẦy ố gmỡgi giƺỒ` hø gmỡgi ò k`ằg vê håhm Ỡgi xỢ xugi kmạh gmeu ố
gm`ễu ĕ`Ỉb gmƺgi nấ` hø sỵ ĕỘgi hẨb ĕẹh o`ỉt tragi tîgm yäu tmƺƥgi hag hå`. Gm`ễu nẩg
tmeb kmẨa vễ gmỡgi kmĈg i`ỡe vỨ hmỘgi tƺốgi hmừgi gmîg oễ giaê` kmügi tmỈ vƺỨt q ue
ĕƺỨh maẹh geg i`Ẩ`, gmƺgi rỘ` hmôgi tü` nấ` i`ôp hma hẹp vỨ hmỘgi tîb ĕƺỨh bỐt i`Ẩ`
pmåp maẹh iất oề ĕƺỨh trố giấ` km` yäu hẩu mỂ mè
mèyy gmîg nấ` taêg oỐ vẦg ĕễ hmỀ n`äg queg
ĕằg hag hå` bê kmâe hấgm gêy tmügi tmƺỒgi hma ĕằg nôh ĕø oị oề que. \îgm yäu hứe ĕỠe
hag nê sỨ` lïy rêgi ouỐh bấgm gmẦt hứe tỖ Ầb vê nê yằu tổ hø sỠh sổgi pmagi pmô gmẦt.
\mẢt se` nẩb km` gimĠ rẵgi queg mỉ hme bẰ ‘ hag hå` hmỀ hø bỐt hm`ễu mƺớgi vễ hag. ĚỠe
hag, tragi queg mỉ vớ` hme bẰ hø bỐt Ẩgm mƺốgi bê gmẦt tm`ằt hå` ĕø hø gmỡgi sỵ lỐ` nấ`
tmfa k`Ỉu „pmẨg mỘ`‒ tragi gmỡgi bấhm ĕ`ỉg tỢ gmẵb ĕỈ Ỗg ĕịgm bỐt mỉ tmổgi tmfa bỐt
bỦh t`äu xåh ĕịgm. \mâ lỦ v`ỉh gmẢg ĕịgm ố ĕỠe trẻ hø vê` håhm Ỡgi xỢ hmẦt pmåh, kmügi
t`gm regm, tmƺỒgi nêb hma hme bẰ ò tmỠh ĕƺỨh vễ sỵ tỘg tấ` hứe gmỡgi kmuygm mƺớgi
tƺƥgi tỵ ố hme bẰ ĕƺỨh hmf lẦu vê mỨp nò møe tổt mƥg gm`ễu. Gmỡgi ĕỠe hag ĕü` km`
ĕøgi ve`høtrÿbỐt
bẰ hÿg giƺỒ` gü nỉhmuyỈg
sỵ uyỈg ố My Nấp xƺe nò
vễ tïb k`e,
kmågiƺỒ`
ĕứ vêmễhổĕỘgi
iạgitmỒ` trugi
kmåhm hỖ. hẩg
queg ZmẨ`tm`ằt
hmĈgi
ĕỈ hme
tẢg
lỦgi sỵ i`ôp ĕụ oẦt giỒ ĕø.
Ěổ` vớ` bỐt sổ hme bẰ oị tmẦt vỂgi, kmügi hø sỠh bấgm gỐ` tïb ĕẩy ĕứ tmî hag hå` nê nẲ
sổgi luy gmẦt ĕổ` vớ` mỂ.
\mfa F.Baug`fr hỐgi ĕỘgi i`e ĕîgm ĕƺỨh iạg kằt oẵgi gm`ễu hỐgi ĕỘgi tmỠ yằu4 nỠe ĕü`
vỨ hmỘgi, egm fb, gmẦt nê i`åa lỦh (hme bẰ -hag hå`. Ěø nê gmỡgi sỵ kằt lâgm tmügi
tmƺỒgi, hmỠ kmügi pmẨ` nê gmỡgi sỵ hm`e rẲ, hmỀ hø bỐt sổ gmøb ĕƺỨh tẢp mỨp nấ` i`ỡe
gmỡgi giƺỒ` tragi i`e ĕîgm ĕƺỨh ha` nê oỉgm nò; tmâ lỦ gmøb n`äg kằt bẰ vê hag tre`
hmổgi nấ` ügi oổ vê hag iå`; maẹh gmøb i`ỡe håh hag gmôt gmåt maẹh lẦu l`ằb, hmổgi nấ`
hme bẰ tmỒ ƥ, kmügi tmügi hẨb mey vỦgi vễ. Gmỡgi sỵ xƥ hỠgi tragi nÿgi i`e ĕîgm
kmügi hø hðgi tåh mấ` giegi gmeu vê ĕü` km` nấ` hẩg tm`ằt la sỵ vạgi bẹt hứe bỐt tragi
gmỡgi l`Ệg v`äg tragi trÿ hmƥ` i`e ĕîgm.
Hø tmỈ gø` bỐt i`e ĕîgm tổt nê km` tâgm nấ` i`e ĕîgm ĕø ĕè trẨ` que gmỡgi nôh gêy kmåh bê
vẫg tmỵh m`ỉg hmỠh gĈgi bỐt håhm nêgm bấgm (Krepc). Lumebfn kỈ nấ` nê Nuh Lurte`g hø
gø` vớ` ügi nê4 „SỨ tü` vê tü` nêb hme bẰ; hmôgi tü` nêb hme bẰ gmỒ håh hag‒. Hïu gø` lâ
lềb ĕø hmỠe ĕỵgi bỐt tmỵh tằ sïu sạh. ĚỠe hag kmügi hmỀ tm`ằt nẢp sỵ rêgi ouỐh tîgm
hẨb i`ỡe hme bẰ. GiƺỒ` te hügi gmẢg gmỡgi bổ` queg mỉ muyằt tmổgi gmỒ tỖ t`äg nê xåh
tmỵh. Gmƺgi hÿg gmỡgi bổ` n`äg mỉ la hø gmỡgi hag hmugi sea nấ` kàb tm`ằt tmỵh vê kàb
i`å trị1
Hag hå` seu km` trƺốgi tmêgm hø gmẢg xàt vễ i`e ĕîgm gmƺ tmằ gêa nê tðy tmfa hme bẰ ĕè
oêy re hma hmôgi tmẦy. Sớ` hïu hứe E.I`lf4 „I`e ĕîgm, tü`
tü ` hĈb
hĈ b imàt håh giƺỒ`‒. Nấ` hø
hïu trẨ nỒ` tmổ` näg từ trå` t`b tm` s` ắ rẢp4 „\îgm yäu ố tragi gmê hmôgi tü`, hmôgi tü` nớg
näg vớ` tîgm yäu ĕø‒.
O. GiƺỒ` bẰ4 tîgm yäu tmƺƥgi
O5. Se` trÿ giƺỒ` bẰ
5/. \îgm bẰ hag
Se` trÿ ĕẩu t`äg hứe giƺỒ` bẰ nê yäu tmƺƥgi, giƺỒ` bẰ nê giƺỒ` ĕẩu t`äg ĕfb nấ` yäu
tmƺƥgi bê gmƺ te ĕè gäu ố träg, ĕø nê bỐt tragi oe trỦ hỐt tấa re sỵ yäg Ỗg hẩg tm`ằt hma
sỵ
xằppmåt
håh tr`Ỉg tîgm hẨb
bổ` queg hứe ĕỠe
mỉ, trƺớh mằt hag. Hmâgm
vớ` bẰ, rỘ` xugi
seu ĕøquegm tîgmtmêgm
vớ` håh yäu gêy
v`ägbê lẩgtragi
kmåh lẩg i`e
ĕƺỨh sạp
ĕîgm.
\ragi håh bổ` queg mỉ bẰ-hag, tîgm yäu nê hå` queg trỂgi gmẦt; gø kmügi pmẨ` nê luy
gmẦt. GiƺỒ` bẰ hŠgi hẩg hø bỐt uy quyễg gêa ĕø, gø kmügi xugi kmạh vớ` tîgm yäu
tmƺƥgi. Gmƺgi ố giƺỒ` bẰ, tîgm yäu tmƺƥgi hø ve` trÿ quegqu eg trỂgi mƥg uy quyễg.
\îgm yäu hø tmỈ m`Ỉu tmfa gm`ễu håhm kmåh gmeu. \îgm bẰ -hag vừe ïg hẩg, lịu lêgi vê
tmügi m`Ỉu, gimĠe nê tîgm yäu trỵh i`åh o`Ỉu m`ỉg vê hmẦp gmẢg. \îgm yäu ĕø vừe tỵ gm`äg
vừe bð quågi. ĚỠe trẻ o`ằt nê gø ĕƺỨh hmẦp gmẢg tmfa gmƺ gø vổg hø.
\îgm yäu gêy kmügi pmẨ` nê bỐt bỦh ĕâhm tỵ tmïg, hmỀ gmẵb ĕỈ tmềe bèg hma giƺỒ` bẰ
bê tmü`. \îgm hẨb seu gêy hứe ĕỠe trẻ pmỦ tmuỐh vêa tâgm hmẦt hứe tîgm bẰ -hag vê ĕƺỨh
ĕịgm mîgm oố` giƺỒ` bẰ vê Ẩgm mƺốgi ĕø luy trî bè` bè` tragi tïb kmẨb giƺỒ` hag km`
ĕè trƺốgi tmêgm.
ĚỠe hag kmügi pmẨ` nê bỐt hƥ tmỈ xe nấ oộgi lƺgi ĕƺỨh ĕẹt oäg hấgm bỐt giƺỒ` ĕêg oê
mey bỐt hẹp vỨ hmỘgi. \rƺớh km` re ĕỒ`, ĕỠe trẻ kmügi hmỀ gẵb tragi bẰ bê nê bẰ gø
bỐt håhm vẢt hmẦt mƥg mằt. Hmứ ĕễ tîgm hẨb „le tmịt hứe le tmịt tü`‒ tmỈ m`ỉg bỐt tmỵh tằ
s`gm mỂh sïu sạh. Gmỡgi ĕåb tằ oêa n` t` mîgm tmêgm seu km` hø sỵ pmïg oêa ĕẩu t`äg hứe
trỠgi bớ` tmỦ t`gm nê iî gằu kmügi pmẨ` nê bỐt pmẩg gmề gẨy gố hứe bẰ1 ĚỠe trẻ sƥ s`gm
nê bỐt bẨgm hứe giƺỒ` bẰ xuẦt m`ỉg re hmƺe mễ hø bỐt sỵ tỵ nẢp gêa vễ sỵ sổgi.
I. Mfuyfr hma rẵgi từ 5 ĕằg 8 tuỖ` giƺỒ` te hø tmỈ gø` rẵgi bü` trƺỒgi tỵ gm`äg bê ĕỠe
trẻ sổgi nê sỵ kàa lê` hứe i`e` ĕaấg tme` gm`; bẹh lð ĕè tmạt lïy rổg, ĕỠe oà hmƺe rỒ`
nÿgi bẰ.

Lẩg lẩg sỵ
km` s`gm, pmỦlẩg
i`Ẩb tmuỐh mỡu mẸg.
rỘ` bẦt hƥ từXỵtuyỉt
pmỦ ĕổ` nôhtîgm
tmuỐh ố tragi
hẨb lấ
t`ằghag hmuyỈg
tr`Ỉg segi tmfa
sagi sagi tƺƥgihåhm
ĕổ` gmƺ
seu
vẢy gmƺgi hø sỵ hmägm nỉhm vî mîgm gmƺ hmỀ oạt ĕẩu từ km` s`gm re.
Xỵ pmỦ tmuỐh ĕø nêb hma giƺỒ` bẰ tmïu tøb tẦt hẨ vẦg ĕễ queg mỉ i`e ĕîgm ĕổ` vớ` ĕỠe
oà hÿg trỠgi gƺớh. Gmïg håhm hứe oê bẰ, håhm xỢ sỵ vớ` hag hø Ẩgm mƺốgi quyằt ĕịgm
ĕằg ĕỒ` sổgi tïb nò hứe gø tragi tƺƥgi ne`. Gm`ễu km` giƺỒ` te hÿg hmƺe o`ằt rẵgi giƺỒ`
bẰ hŠgi hẩg t`ằp xôh vớ` hag gmƺ hag hẩg vớ` bẰ.
Bẹt kmåh, håhm hƺ xỢ hứe giƺỒ` bẰ pmỦ tmuỐh pmẩg nớg vêa gmỡgi queg mỉ kmåh hứe oê
te tragi i`e ĕîgm, gmẦt nê queg mỉ vớ` hmỘgi, gø` tøb nấ` nê sỵ hïg oẵgi gỐ` tấ` tragi tỖ Ầb
i`e ĕîgm. _ôt hỦh, gmỡgi queg mỉ ĕẩu t`äg hứe ĕỠe oà oễ giaê` hø km` hmỀ hmuyäg vớ` bẰ
gmƺgi pmẩg nớg nấ` pmỦ tmuỐh vêa tẦt hẨ gmỡgi queg mỉ gỐ` tấ` tragi i`e ĕîgm.
Km` trẻ nớg näg tmî ve` trÿ giƺỒ` bẰ hø sạh tmå` kmåh ĕ`. Gø vẫg nê giuỘg tîgm hẨb yäu
tmƺƥgi, vớ` ĕỠe trẻ bê gmỡgi ĕÿ` mề` tmƥ oà oớt hmuyäg hmằ ĕ` vî hðgi vớ` sỵ bố rỐgi sỵ
queg tïb hứe gø ĕằg
ĕằ g bü` trƺỒgi xugi quegm tmî sỵ hmuyäg
hmu yäg hmô vêa bẰ hŠgi oớt ĕ`.
ĚỈ i`ỡ iîg tîgm yäu hứe bẰ, ĕỠe oà sẲ hmẦp gmẢg pmẨ` k`ễb hmằ mugi tâgm tỵ gm`äg. L.
Ourn`gimeb vê E. Crful ĕè k`Ỉb hmỠgi gmẢg ĕịgm oẵgi tmỵh gim`ỉb. \ragi gmỡgi hƥ số
ĕøg
giƺỒ`gmẢg gmỡgi
te hổ iạgitrẻ fb giƺỒ`
pm`äg Egm nê
hmằ hmôgi vêagấg
tỖ gmïg
hmỠh hm`ằg tregmlẫg
vê mƺớgi vê pmẨ`
hmôgixevê
rỒ`ha`
hmegmƺ
bẰ;hmôgi
ĕẩu t`äg
nê
gmỡgi hag giƺỒ` båy. Nêb gmƺ vẢy hŠgi tmẦt oấ` tƺƥgi tỵ gmƺ mỂ tmỢ håhm tmỠ me`4 tấa
re gmỡgi hỐgi ĕỘgi trẻ fb, gmƺ tmằ hŠgi kmügi Ỗg vî hmôgi quå gmề ĕỈ hø tmỈ trố gäg tổt
mƥg i`ỡe hmôgi vớ` gmeu. \rå` nấ`, km` giƺỒ` te tm`ằt nẢp gmỡgi gmøb hø gmỡgi oê bẰ
„gmïg tấa‒ tmî „kằt quẨ tmẢt ĕẹh o`ỉt‒. GiƺỒ` bẰ sẲ trố tmêgm ĕổ` tƺỨgi iạg oø tme tm`ằt
ĕổ` vớ` hag tre` ố i`e` ĕaấg ƥ-ĕâp vê nê ĕổ` tmứ ĕƺỨh yäu vê oị imfg hðgi bỐt nôh ĕổ` vớ`
hag iå` hứe bîgm trƺớh km` trố tmêgm ĕổ` tƺỨgi ĕỈ tỵ ĕỘgi gmẦt nò tƺốgi hứe gø ĕỈ i`ôp
gø kmügi hmỀ hmẦp gmẢg hÿg bagi buổg vừe nêb vỨ vừe nêb bẰ, tmî trƺớh t`äg giƺỒ` bẰ
pmẨ` bagi buổg, hmẦp gmẢg vê sổgi bỐt håhm ĕẩy ĕứ hẨ me` ve` trÿ ĕø.
?/. GiƺỒ` bẰ vê tme` gm`
Uueg mỉ mỡu hƥ i`ỡe bẰ vê hag oạt ĕẩu từ km` begi tme`. Hÿg queg mỉ vễ tïb nò hø gmƺ
vẢy hmĈgi1 Hø gm`ễu i`Ẩ tmuyằt vê nò tmuyằt gm`ễu km` begi tâgm hmẦt kỰ xẨa mƥg nê lỵe
träg hƥ số hmạh hmạg, kmẸgi ĕịgm Ẩgm mƺốgi hứe tîgm hẨb oê bẰ ĕằg ĕỠe hag begi tragi
bîgm.
Gèa hứe ĕỠe oà trƺớh km` re ĕỒ`, n`ỉu hø ĕåp nấ` gmỡgi kâhm tmâhm hứe giƺỒ` bẰ mey hứe
tmằ i`ớ` oäg giaê` kmügi1 GiƺỒ` te gø` rẵgi gmỡgi sỨ` tmẩg k`gm hmƺe ĕƺỨh by -ä-n`g møe
nôh trẻ re ĕỒ` nêb sea hø tmỈ truyễg gmỡgi kâhm tmâhm hma về gèa muổgi mỘ nôh hÿg ố lấgi
oêa tme`. Hmƺe hø sỵ gmẦt trâ vễ ĕ`Ỉb gêy.
Xagtei hma rẵgi gmỡgi ĕẹh ĕ`Ỉb ât gm`ễu oễg vỡgi tragi håhm xỢ sỵ hứe trẻ hø tmỈ ĕƺỨh
tm`ằt nẢp tragi nôh i`e` ĕaấg oêa tme`. Gmỡgi rổ` naấg tîgm hẨb nïu lê` ố giƺỒ` bẰ (na ïu,
sỨ mè` n`äg b`äg) iïy gäg bỐt sỵ maất ĕỐgi tmå` quå ố tme` gm` la o`ằg ĕỖ` tmỈ lịhm båu.
Gmỡgi ĕỠehƥ
trƺƥgi nỵh trẻtĈgi,
gêy giey km`quẢy
mey hỵe bớ` s`gm vớ`iạt,
lỆ håu tẩblỆvøh
oị Ềegie
giegigi gmeu
hmẨy sẲ tmâhm
vê kmø hø hïgỠgi
gẹgi
vớ`kàb
kà b tmỠh
håh mƥg,
Ĉg hmĈgi1 Sớ` gmỡgi nò la ĕø tmfa Kraifr vê Crffl oƺớh ĕẩu vêa ĕỒ` hứe trẻ sẲ kmø
kmĈg oố` vî hmôgi ĕè ĕƺỨh mỂh ĕỈ o`Ỉu nỐ bỐt pmẩg gmỡgi hẨb xôh que trugi i`eg nê ổgi
t`äu møe. GiƺỒ` te ĕè tmỢ k`Ỉb tre oẵgi tmỵh gim`ỉb gmỡgi gmẢg ĕịgm träg vê mîgm gmƺ
sỵ nuyỉg tẢp ĕè tmỵh m`ỉg ĕƺỨh tragi gmỡgi pmẨg Ỡgi tỵ ĕỐgi hứe tme` gm` hø gmỡgi Ẩgm
mƺốgi tïb nò tåh ĕỐgi vêa tme` gm`, vê mẩu gmƺ t`b tme` gm` ĕẢp gmegm näg km` giƺỒ` bẰ
gimf bỐt ouỖ` mÿe gmấh maẹh km` oị tmỠh lẢy ĕỐt giỐt la hmuügi ĕỘgi mỘ rf rfa.
a.
Gmỡgi hügi trîgm gêy
gê y kmügi ĕƺỨh bỂ` giƺỒ` gmẦt trâ hügi gmẢg. GmẦt nê tmfa Arnegsky,
ĕỠe trẻ bớ` s`gm hmƺe hø gmïg håhm bê gmïg håhm ĕƺỨh mîgm tmêgm la tåh ĕỐgi que nấ`
i`ỡe trẻ sƥ s`gm vớ` giaấ` hẨgm. Gmƺ vẢy hẨb xôh hứe giƺỒ` bẰ kmügi hø Ẩgm mƺốgi iî
ĕằg tme`tïb
mey vớ` gm`.trấgi
Gằu tme` gm` høbẰ
hứe giƺỒ` gmỡgi ĕåpĕøỠgi
tmî hå` mỡu
hmƺe ĕứhƥ
ĕỈ ĕổ` vớ`b`gm
hmỠgi gmỡgisỵkâhm tmâhm
tỘg tấ` giaấ`
ố gø bỐt s`gm
ĕåp
Ỡgi tïb nò sagi sagi (Xagtei hmƺe oea i`Ồ tmfa ĕuỖ` vẦg ĕễ gêy); ât gmẦt giƺỒ` te hø tmỈ
gø` nê tẦt hẨ gmỡgi queg mỉ tïb nò tîgm hẨb ĕẩu t`äg hứe giƺỒ` bẰ vê hag hmƺe ĕƺỨh
hmỠgi b`gm bỐt håhm vỡgi hmạh. hmạh . Km` re ĕỒ` tme` gm` vổg ĕƺỨh guü` lƺụgi, oẨa vỉ vê
tmềe bèg oộgi hø bỐt sỵ t`ằp xôh ĕỐt giỐt, bấgm bẲ vớ` bü` trƺỒgi oäg giaê` tmỒ ƥ gằu
kmügi pmẨ` nê tmð ĕịhm bê gø ĕƺỨh hmỀ ĕịgm ĕỈ sổgi ố ĕø. \mfa G. G. Husm`gi gmỡgi hƥg
ha oøp tỢ hugi nêb hma tme` gm` kmø hmịu km` hmu` que ïb ĕấa. Xỵ ĕổ` nẢp ĕỐt giỐt vớ`
t`ỉg gim` vê eg taêg trƺớh ĕø hø tmỈ nêb hma ĕỠe trẻ km` re ĕỒ` hø bỐt hẨb i`åh oị naấ` oề
vê nêb hma gø s`gm re aåg i`Ảg vê håu kỀgm. \mfa _egk vê gmẦt nê tmfa Irffgehrf tmî ĕø
nê giuyäg gmïg hứe håh rổ` naấg gm`Ệu tïb.
ZmẨ` tmừe gmẢg nê tẦt hẨ bỂ` giƺỒ` ĕễu re ĕỒ` vớ` mêgm tregi tîgm hẨb ĕẩu t`äg oẦt nỨ` gmƺ
tmằ; vê giƺỒ` te kmügi tmỈ ha` ĕø nê oẦt tmƺỒgi vî e` hŠgi hø hmugi gmƺ vẢy. Xỵ guổ` t`ằh
tm`äg ĕêgi ĕè bẦt, nuüg nuüg tîb tmẦy tragi vĈg mỂh hŠgi gmƺ ĕổ` vớ` hå gmïg nấ` hứgi hổ
tmäb nò tmuyằt vễ hmẦt nƺỨgi tïb nò hứe sỵ re ĕỒ`.
\ragi trƺỒgi mỨp ĕø, gmỡgi ĕỠe trẻ ĕƺỨh bỖ ĕẻ sẲ b`Ệg ĕƺỨh tmỠ tmuằ tmügi mêgm ĕø ĕỈ
re ĕỒ`1 Bawrfr vê Knuhkmanb ĕè hmỠgi b`gm rö nê tâgm kmâ hứe gmỡgi ĕỠe trẻ gêy kmügi
kmåh gmỡgi ĕỠe trẻ ĕẻ oîgm tmƺỒgi.

GiƺỒ` te hmỀ hø tmỈ ĕỠgi

ĕỠ gi vễ pmâe Crful ĕƺe re ò k`ằg tregm hè` hứe _egk vê hma rẵgi sỵ
re ĕỒ` kmügi hø ò gimĠe tïb nò rö rêgi. Ügi gmẦg bấgm nê kmügi hø bỐt hügi trîgm
gim`äg hỠu hø i`å trị gêa hmỠgi b`gm ĕƺỨh, tmâ lỦ bỐt he ĕẻ kmø oẵgi caøh -xàp hø tmỈ
iẩg iŠ` bỐt håhm kmügi pmẨ` tregm nuẢg vớ` sỵ pmåt tr`Ỉg oỉgm gm`Ệu tïb. Giey Zfersag
hÿg kmẸgi ĕịgm nê gmỡgi rổ` naấg gm`Ệu tïb tmƺỒgi iẹp ố gmỡgi trẻ ĕẻ gmegm mƥg nê
gmỡgi trẻ ĕẻ nïu vê kmø. Gmƺgi ố ĕïy hŠgi tmuỐh nĠgm vỵh gmỡgi i`Ẩ tmuyằt hmƺe ĕƺỨh
hmỠgi b`gm.
8/ GiƺỒ` bẰ vê trẻ oằ oỘgi
\rẻ tmƥ ố tmỒ` kỸ hma oô gmẢg ĕƺỨh ố giƺỒ` bẰ me` tmỠ4 sỡe bẰ vê tîgm yäu tmƺƥgi, hẨ
me` ĕễu hðgi hẩg tm`ằt vễ bẹt s`gm mỂh gmƺ hmôgi te sẲ tmẦy ố pmẩg seu. S`ỉh hma oô bẰ
tổt mƥg nê hma oô hme` la bỐt giƺỒ` vô guü` lỆ tmƺƥgi, vê hø giƺỒ` vô guü` lỆ tmƺƥgi
hÿg mƥg hø bỐt hü guü` trẻ maêg mẨa vễ bỂ` bẹt gmƺgi nègm ĕấb. Sê số lĠ gmƺ vẢy nê v î
từ v`ỉh tmỠ gmẦt ĕằg v`ỉh huổ` „kmẠu pmẩg tîgm hẨb‒ hugi hẦp hma trẻ oị i`Ẩb lẩg.
GiƺỒ` te gmẦg bấgm ĕằg sỵ hẩg tm`ằt hma hag oô bẰ, vê hŠgi ĕôgi nê giƺỒ` te kmẸgi
ĕịgm rẵgi kmügi tmỠ sỡe gêa kmügi pmẨ` nê hứe giƺỒ` nấ` hø i`å trị oẵgi sỡe bẰ. Gmƺgi
từ nïu giƺỒ` te ha` gmẰ tẩb queg trỂgi hứe sỵ ïu yằb km` hma hag oô. GiƺỒ` bẰ lð hma
hag oô sỡe oÿ lð nêb tổt tmằ gêa hŠgi kmügi tmỈ hø sỵ t`ằp xôh trỵh t`ằp hẩg tm`ằt gmƺ km`
oô bẰ. Ě`ễu ĕø kmügi hø gimĠe nê vớ` giƺỒ` bẰ hmỀ hø tmỈ hma hag oô oẩu gmẦt ĕịgm iï y
re bỐt sỵ mỦt mẫgi vễ tîgm hẨb gim`äb trỂgi. KmẠu pmẩg tîgm hẨb hø tmỈ bỐt pmẩg oị
bẦt båt bỐt håhm kmåh. Gmƺgi tẦt hẨ hå` iî ĕƺỨh nêb tuïg tmfa gmỡgi quy nuẢt tỵ gm`äg
tmƺỒgi lỆ nêb vê hø âhm mƥg ĕổ` vớ` hag giƺỒ`.

Ěẩu
ĕƺỨhtmằ
pmỖkỹo`ằg
?: bỐt
gêy, håhm
ố BỰtmå`
v`ỉh håhm
quå. ny re
\mẢt trẻốsƥZmåp
s`gmtmî
vêgiƺỒ`
trẻ oôteoẩu vớ` ĕất
kmügi i`Ồ ĕằg
i`Ầhgmỡgi
hổ ĕịgm ĕè
bỠh
tmå` quå gmƺ vẢy. \mfa Xp`tz gmỡgi nò tmuyằt y mỂh vê xè mỐ` tmịgm mêgm tmỒ` ĕø pmẩg nớg
gmẵb o`ỉg b`gm gmỡgi o`ằg ĕỖ` hƥ oẨg vễ k`gm tằ l`Ệg re ĕè lẫg tớ` v`ỉh bỐt sổ giêy
hêgi nớg pmỦ gỡ tîb håhm maêg tm`ỉg huỐh sổgi hứe bîgm kmügi pmẨ` ố kmuüg kmỖ i`e
ĕîgm bê tragi gimễ gim`ỉp. Xp`tz gø` tmäb rẵgi hŠgi ĕågi bừgi nê tấa møe ĕè pmô hma
pmỦ gỡ hø gmỡgi xugi nỵh nêb bẰ ĕứ bấgm ĕỈ hƺụgi nấ` gmỡgi nuẢt nỉ ĕẹt re hma mỂ vê
låb yäu hag giey hẨ km` trå` vớ` nỒ` kmuyäg hứe tmẩy tmuổh. GiƺỒ` te ĕè kmügi gmẢg re
gmỡgi sỵ k`ỉg vê gmỡgi kmå` g`ỉb sƥ ĕẸgi gmẦt ĕằg bỠh hmôgi te hø tmỈ ĕỂh tmâ lỦ seu
ĕïy tragi bỐt huổg såhm `g gĈb 5065 gmẢg xàt kmügi giỒ gmẦt4
„GiƺỒ` te gmẢg tmẦy hø gm`ễu trẻ sƥ s`gm km` ĕƺỨh ĕẹt oäg vô bẰ ĕè gạb nẦy oẩu vô vê oô
km` hmôgi ĕø`. Gằu ĕ`ễu ĕø kmügi xẨy re tỵ gm`äg tmî giƺỒ` te hø nò km` hma rẵgi hø
hmuyỉg iî oẦt tmƺỒgi xẨy re‒.
Giey gmỡgi sỵ tmå` quå ĕè ĕƺỨh sỢ lỦgi ĕỈ hmỠgi b`gm oẵgi tmỵh gim`ỉb tẩb queg
trỂgi hmứ yằu hứe gmỡgi queg mỉ ĕẩu t`äg i`ỡe bẰ vê hag. GĈb 50<? ố BỰ hø bỐt gmøb
ĕƺỨh Banagfy hỖ vŠ ĕè lẦy näg bỐt hm`ằg lịhm gmẵb xïy lỵgi gmỡgi queg mỉ nêgm bấgm
i`ỡe hme bẰ vê hag hå`.
Hø gm`ễu tåh i`Ẩ ĕè gmẢg tmẦy rẵgi kmügi hmỀ hø gmỡgi sỵ hmĈb søh hứe bẰ nê ĕứ vê hÿg
hmẦt nƺỨgi hứe gø hø tẩb queg trỂgi mêgi ĕẩu ĕổ` vớ` tƺƥgi ne` hứe trẻ vễ bẹt tïb s`gm
nò vê hmẦt nƺỨgi ĕø ĕƺỨh quy ĕịgm trƺớh oẵgi sỵ tmuẩg tmỦh tîgm hẨb hứe giƺỒ` bẰ; vê
v`ỉh hma oô oẩu, he` sỡe sớb vê ĕỐt giỐt, v`ỉh i`åa lỦh sấhm sẲ quå sớb ĕễu hø mấ`.
Banagfy yäu hẩu naấ` oề v`ỉh håhm ny bẰ vê hag tmƺỒgi nỉ ố håh oỉgm v`ỉg, pmỦh mỘ` oô
bẰ kmügi iÿ oø, bộ` km` trẻ ĕø` mey quẦy kmøh, gäg he` sỡe hmẢb vê từ từ naấ` oề gmỡgi
pmƺƥgi pmåp i`åa lỦh sấhm sẲ quå gim`äb giẹt.
\Ầt hẨ gmỡgi v`ỉh gø` träg gmẵb ĕẨb oẨa hma hag giƺỒ` tƺƥgi ne` hø bỐt hƥ số tîgm hẨb
nêgm bấgm. Banagfy ĕè v`ằt gmƺ seu4
\rẻ fb giêy gey nê hme bẰ giêy be`. ĚỠe trẻ giêy gey oị gm`Ệu tïb sẲ tmêgm hme bẰ
gm`Ệu tïb tragi tƺƥgi ne`; gmƺ vẢy hmỠgi gm`Ệu tïb ĕƺỨh nƺu truyễg từ tmằ mỉ gỂ segi
tmằ mỉ k`e, ĕø nê hå` vÿgi nuẠg quẠg hứe vü vêg gmỡgi gộ` kmỖ ĕeu.
Hẩg pmẨ` pmå vụ hå` vÿgi giuy mấ` ĕø. Gằu tẦt hẨ gmỡgi hmỠgi gm`Ệu tïb tmỵh sỵ oạt
giuỘg ĕỐh gmẦt từ gmỡgi giuyäg gmïg rẦt sớb gø` träg tmî hmƺƥgi trîgm hứe ügi rẦt nớg.
Banagfy lỵe träg gmỡgi nuẢg hmỠgi xè mỐ` mỂh bê hmôgi tü` kmügi tmỈ kỈ mằt ố ĕïy.
Ügi gằu näg mêgi ĕẩu håhm Ỡgi xỢ hứe gmỡgi oê bẰ ố Ak`gewe hmƺe oea i`Ồ xe hag vê
tmềe bèg bỂ` ò tmâhm oẦt tmƺỒgi hứe hag ố gmỡgi gĈb tmågi ĕẩu t`äg. Ügi tîb tmẦy ố ĕø
nò la hïg oẵgi tîgm hẨb hứe gmỡgi giƺỒ` nớg sổgi ố ĕẨa gêy4 ?6: giƺỒ` oị oỉgm tïb
tmẩg vớ` lïg sổ 86:.::: giƺỒ`, mẩu gmƺ kmügi hø håh rổ` naấg tïb-tmỈ. Hmôgi tü` hŠgi hø
gmỡgi gmẢg xàt tƺƥgi tỵ ố Oạh Zm`, ố ĕø trẻ tmƥ tmfa MỘ` i`åa ĕƺỨh nêb tẦt hẨ gmỡgi iî
gø tmâhm4 giƺỒ` te gmẢg tmẦy rẦt ât hmỠgi gm`Ệu tïb ố trẻ gmề (oỉgm ĕå` lẩb nê giaấ` nỉ)
hŠgi gmƺ ố giƺỒ` nớg. Ěø nê bỐt tmỵh tằ, gmƺgi hmỀ ĕôgi vớ` lïg ố gügi tmüg ‘ vî ĕỒ`
sổgi xè mỐ` „vĈg b`gm‒ hø nẲ ĕổ` vớ` hmôgi te hø bỐt ve` trÿ queg trỂgi mƥg gm`ễu ĕỈ
pmåt s`gm gmỡgi rổ` naấg tïb trâ sa vớ` håhm
h åhm Ỡgi xỢ hứe giƺỒ` bẰ ĕổ`
ĕổ ` vớ` trẻ tmƥ. _ö mƥg
tragi bỐt hügi trîgm bớ` ĕïy ĕƺỨh sƺu tẩb tƺ n`ỉu ĕẩy ĕứ, Yflif km` gim`äg hỠu gmỡgi
giƺỒ` lïg ố Ak`gewe l` hƺ ĕằg ĕẨa Mewe` gmẢg tmẦy mỂ nê gmỡgi giƺỒ` oị naấg tïb
kmügi hø giuỘg iổh tmỵh tmỈ vớ` tỹ nỉ rẦt hea (?,6 nẩg nớg mƥg sa vớ` hứe hẨ tỖgi sổ lïg)
tragi km` håhm Ỡgi xỢ hứe håh oê bẰ vẫg gmƺ ố Ak`gewe. Gmƺgi vẢy giƺỒ` te kmügi tmỈ
kằt nuẢg gmƺ Banagfy hmỀ hẩg tmey
tme y ĕỖ` håhm hƺ xỢ oeg ĕẩu nê pmẩg hhuổ`
uổ` tỵ i`Ẩ` quyằt tổt.

Hø
oẨggm`ễu tåh i`Ẩ,Banagfy,
vớ` tmuyằt tragi sổ ĕø ĕỠgigêy
tmuyằt ĕẩutổt
nê vễ
B. giuyäg
Bfel hugi
tạh hẦp
vê ògmỡgi nò nẲ trå`
ĕỘ gmƺgi mƥ` giƺỨh vễ hƥ
ĕƥg i`Ẩg vê
kmügi ĕứ hƥ số kmae mỂh. Ěổ` vớ` bộ` sỵ kmẸgi ĕịgm tragi sỵ tregm nuẢg i`ỡe oô bẰ vê
oô oẩu mey tỵ la vớ` iÿ oø giaê` re nấ` hhøø bbỐt
Ốt sỵ kmẸgi ĕịgm giƺỨh nấ` vê ố ĕïy
ĕï y hmôgi
tü` kmügi tmỈ gäu näg tẦt hẨ gmỡgi hügi trîgm trå` giƺỨh. B. Bfel iẩg ĕïy ĕè gmẦg bấgm
sỵ kmåh gmeu tragi queg mỉ hme bẰ ‘ h ag hå` ố håh xè mỐ` giuyäg tmứy vê tragi gễg vĈg
b`gm hügi gim`ỉp. Oê bẰ giuyäg tmứy hma hag oô lỆ hÿg nê mîgm bẫu, hÿg gmỡgi oê bẰ
kmügi tmỈ hma hag oô ĕƺỨh ha` nê „bẰ xẦu‒ vê gộ` na nạgi hứe mỂ trƺớh ĕỠe trẻ kmügi
ĕƺỨh guü` lƺụgi ĕẩy ĕứ ĕƺỨh ha` gmƺ nê bỐt pmẨg Ỡgi kmügi tmâhm ĕågi vễ bẹt s`gm nò.
GiƺỨh nấ`, tmfa tåh i`Ẩ gêy, ĕổ` vớ` oê bẰ hma hag oô tragi gmỡgi xè mỐ` giugiuyäg
yäg tmứy tmî
hïu trẨ nỒ` tmâhm ĕågi nê4 gằu trẻ oô kàb vê màa mag ĕ` tmî giƺỒ` bẰ na nạgi, t`ằt re ât sỡe
vê ĕỠe trẻ hmằt. Hå` vÿgi na nạgi ‘ t`ằt sỡe nê bỐt oẨa ĕẨb, tragi tmỒ` kỸ sƥ s`gm, hma bỐt
sỵ hmỂg nỂh gim`äb giẹt hø nỨ` hma gmỡgi ĕỠe trẻ quyằt tïb sổgi.
\mỵh tằ, ĕ`ễu ĕågi kỈ, kmügi pmẨ` nê bỠh ĕỐ tỵ la lêgm hma trẻ maẹh håhm tmỠh giƺỒ` bẰ
hma hag oô bê nê sỵ t`ằp xôh ïu yằb gm`ỉt tîgm ĕƺỨh nẹp ĕ` nẹp nấ` vê oễg vỡgi i`ỡe giƺỒ`
bẰ vê ĕỠe oà. _u bỐt ĕỠe oà, kmuyằg kmâhm gø oẵgi hỢ hmỀ mey nỒ` gø` hớ` bỐt håhm ïu
yằb bê hmỀ giƺỒ` bẰ bớ` nêb ĕƺỨh, hø nẲ bớ` tấa nấ` ĕƺỨh hma gø hå` trấgi tmå` tmaẨ`
bå` vê eg taêg tuyỉt ĕổ` bê gø hø trƺớh km` re ĕỒ`. _Ầt hø tmỈ hø gmỡgi sỵ kmåh gmeu
kmügi hƥ oẨg bẦy i`ỡe ĕaấg ố tragi tỢ hugi vê nôh hmu s`gm, hå` hƥ tmỈ gag yằu vễ bỂ`
bẹt ât hø giuy hƥ pmẨ` hmịu ĕeu ĕớg km` pmẨ` trẨ` que sỵ nỂt nÿgi giuy kịhm. GiƺỒ` te hø
tmỈ kmẸgi ĕịgm rẵgi hmỀ km` hø sỵ pmåt tr`Ỉg vễ hmỠh gĈgi hứe về gèa, bê giƺỒ` te kmügi
tmỈ vỐ` vè ĕƺỨh, bớ` pmåt tr`Ỉg gĈgi nỵh hmịu ĕỵgi sỵ mẫgi mỦt. Sî vẢy, ĕổ` vớ` bỐt sổ
tåh i`Ẩ 6 giêy ĕẩu t`äg hø nẲ queg trỂgi mƥg gmỡgi giêy seu vê hŠgi ĕÿ` mề` kmẠg tm`ằt
mƥg
gm`ägsỵĕỈt`ằp
tîbxôh
sỵ tmïg
tmềe tm`ằt
bèg i`ỡe bẰgmu
gmỡgi vê hag
hẩu vîĈg,ĕỠe hagoê`mƺớgi
giứ, vễ hmƥ`.
t`ằt vê bẰ bỐt
\ấ`håhm
sea, mằt sỠh vî
kmügi tỵ
gmỡgi nò la hẦp tm`ằt, nấ` i`ea hma gmỡgi giƺỒ` kmåh nêb hå` v`ỉh bê oê bẰ hø tmỈ nêb
tổt mƥg oẦt kỸ e` kmåh1
B. Bfel ĕè oåa håa rẵgi ố bỐt vê` gƺớh, ĕẹh o`ỉt ố Oe -n` bỂ` giƺỒ` nấ ha` gmƺ tmð ĕịhm;
ĕỠe trẻ nuüg nuüg ĕƺỨh bẰ oằ, tîb tmẦy eg taêg ố ĕø vê ĕƺỨh o`ằt nê gmỡgi giƺỒ` nấ tmî
giuy m`Ỉb, hmôgi seu gêy hmỀ låb rỒ` Oe -n` gằu gmƺ ĕƺỨh ĕ` tragi hẨ bỐt gmøb nớg. Hÿg
gmỡgi lïg ĕẨa Xebae hø queg mỉ vớ` hme bẰ nềgi nẻa mƥg tmî ĕ` xe hŠgi lỆ lêgi mƥg.
\åh i`Ẩ gimĠ rẵgi tragi xè mỐ` hmôgi te, gƥ` hø queg mỉ tmƺỒgi xuyäg vớ` gm`ễu giƺỒ` nấ
tmî hø nẲ tm`ằt nẢp gmỡgi queg mỉ bẢt tm`ằt i`ỡe bẰ vê hag kmügi pmẨ` nê ĕ`ễu kmüg g iaeg;
hø nẲ hma trẻ ĕƺỨh gm`ễu giƺỒ` oằ Ặb tmî tổt mƥg.

N`ỉu hø pmẨ` näg åg tẦt hẨ gmỡgi quy ĕịgm i`åa lỦh tragi tẦt hẨ gmỡgi i`e` ĕaấg ĕẩu t`äg
tragi ĕỒ` sổgi trẻ fb1 KỈ hẨ ố ĕïy sỵ tmỵh pmẨ` lugi mÿe ố i`ỡe. ZmẨ` lấy hma håh oê bẰ
trẻ trƺớh mằt ĕừgi ha` gmỡgi oê` oẨg bê giƺỒ` te ĕƺe hma mỂ nê gmỡgi hmïg nò oẦt l` oẦt
lịhm. Kmügi e` ĕè hmỠgi b`gm nê gmỡgi trẻ ĕè oô tmfa i`Ồ quy ĕịgm vớ` sổ nƺỨgi gmẦt
ĕịgm pmẨ` näg åg la mẫgi mỦt tragi i`e` ĕaấg bü` b`ỉgi vê nớg näg sẲ nê gmỡgi giƺỒ`
„oƺớgi oỀgm, ƺƥgi iêg‒ gmƺ Banagfy ĕè gäu. OẨg gĈgi hứe trẻ tmƥ hø gmỡgi nò nẲ r`ägi
bê gmỡgi giuyäg nò kmügi o`ằt ĕƺỨh. \Ầt hẨ trẻ fb kmügi pmẨ` mîgm tmêgm tmfa hðgi bỐt
håhm taåg mỂh tỖgi sổ nƺỨgi tmỠh Ĉg mêgi giêy hma bộ` nẩg oô. Xỵ k`äg trî hứe bỐt sổ oê
bẰ nuyỉg trẻ pmẨ` sấhm sẲ quå sớb tmî hmỀ gmẵb tmềe bèg tâgm m`ằu tmạgi giïy tmƥ hứe mỂ
mƥg nê tấa ĕ`ễu k`ỉg hma bỐt sỵ t`ằg tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi hứe hag. Gmỡgi hƥ tmạt mẢu büg
mey oêgi quegi hðgi sỵ ĕ`ễu km`Ỉg hứe mỉ tmẩg k`gm ĕổ` vớ` hmôgi hmỀ hø tmỈ maất ĕỐgi
từ bỐt tmỒ` ĕ`Ỉb gêa ĕø. \mƺỒgi gmỡgi oê bẰ hứe gmỡgi ĕỠe trẻ sấhm sẲ sớb ĕø nấ`
kmügi oea i`Ồ låb hma hag ĕ` sớb vî sỨ mềgi hmïg hmôgi. Hẩg pmẨ` o`ằt nê gmỡgi hmỠgi
rổ` naấg hmỠh gĈgi vê tîgm hẨb gmẰ mey gẹgi hø tmỈ nê kằt quẨ hứe sỵ ríg nuyỉg quå hỠgi
gmạh maẹh ĕÿ` mề` quå sớb ĕổ` vớ` trẻ.
\îgm tmƺƥgi yäu bẰ ‘ hag nê bỐt sỵ trea ĕỖ` i`ỡe bẰ vê hag. \uy gm`äg v`ỉh trea ĕỖ` ĕø
nấ` hmỀ la bỐt bîgm oê bẰ kmố` ĕỐgi vê ĕịgm mƺớgi. Hmâgm tîgm hẨb hứe giƺỒ` bẰ ĕ`ễu
hmỀgm träg tmỵh tằ tâgm hmẦt vê hmẦt nƺỨgi hứe tîgm yäu giƺỒ` bẰ lêgm hma hag vê tîgm yäu
hứe hag ĕåp nấ` bẰ. Xỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb nôh gmề hứe giƺỒ` bẰ ât gmẦt sẲ hø ve` trÿ
tƺƥgi ĕƺƥgi
hå` träg. vớ` tîgm
Hø gmỡgi oê mîgm queg
bẰ -trẻ hagmỉkmügi
vỨ hmỘgi bêtmêgm
trƺốgi tmƺỒgi tmî gmƺ
hŠgi hå` gêy nấ` ĕƺỨh
hø gmỡgi oê qu`
bẰ -ĕịgm
quå ƺoố`nê
bẰ bê tm`ằu ve` trÿ nêb vỨ. Gmỡgi oê bẰ ĕe gim`, gmỡgi oê bẰ na nạgi, gmỡgi oê bẰ
ĕeu kmỖ, suy sỦp tmƺỒgi nê gấg gmïg hứe gmỡgi xugi ĕỐt gm`Ệu tïb hŠgi ĕỘgi lấgi vớ`
gmỡgi oê bẰ hm`ằb mỡu hag, gmỡgi oê bẰ mugi tâgm vê gmỡgi oê bẰ ĕẩy geb tâgm.
Hø oea gm`äu oê bẰ tmî hø oẦy gm`äu k`Ỉu tîgm tmƺƥgi yäu bẰ -hag. \Ầt hẨ gmỡgi o`ằg
ĕỐgi vễ sổ nƺỨgi vê hmẦt nƺỨgi ĕễu hø tmỈ xẨy re. S`ỉh ĕågm i`å tîgm bf -hag pmỦ tmuỐh
vêa Ẩgm mƺốgi tîgm hẨb ĕø ĕổ` vớ` ĕỠe hag. S`ỉh bẦt mey tm`ằu mỦt tîgm hẨb hứe giƺỒ`
bẰ nê bỐt te` mỂe tmỵh sỵ ĕổ` vớ` ĕỠe oà vî gø nê gấg gmïg hứe sỵ tm`ằu mỦt ĕø. Gmƺgi
tîgm tmƺƥgi yäu bẰ-hag tmå` quå tấa re gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi kmügi kàb te` mấ`. \ragi
gmỡgi trƺỒgi mỨp rẦt m`ằb, sỵ o`ằg lấgi hứe tîgm hẨb bẰ -hag hø tmỈ lẫg tớ` nÿgi hĈb
imàt.
O?. Gmỡgi tm`ằu mỦt tîgm hẨb vễ pmâe giƺỒ` bẰ
E. GMủGI OÎGM NVẮG
\îgm bẰ-hag hø tmỈ tm`ằu mỦt vî ? nò la4 vạgi bẹt mey tmỒ ƥ. Gmỡgi oø ouỐh vễ vẢt hmẦt
mey gimễ gim`ỉp ĕÿ` mề` bỐt sổ pmỦ gỡ pmẨ` xe rỒ` tỖ Ầb, lð mỂ nẦy nêb t`ằh, vê v`ỉh gêy
iïy tåh mấ` ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ tragi trƺỒgi mỨp gø nêb i`Ẩb kmẠu pmẩg tîgm hẨb bê trẻ hø
quyễg trügi bagi ố bẰ gø.
Gmƺgi hŠgi hø gmỡgi oê bẰ tmẢt sỵ tmỒ ƥ. Xỵ tmỒ ƥ gêy hø tmỈ hmf
h mf lẦu bỐt sỵ tmð gimịhm
kmügi gø` re ĕổ` vớ` ĕỠe hag. Ěü` km` oê bẰ tmỈ m`ỉg bỐt sỵ âhm kỹ ĕ`äg kmðgi; hmôgi tü`
ĕè gø` ĕằg sỵ âhm kỹ tey ĕü` hứe hẹp vỨ hmỘgi giuyäg kmố` kmügi tmâhm hø hag. HŠgi kỈ
ĕằg
søh gmỡgi
mey hmapmỦ gỡgiƺỒ`
bỐt kmüginêb
ĕứ hmâg
tmuähmạg
vî sỨĕỈkmügi
hø hagnêb
vê seu
gỖ` ĕø oề rƥ`pmẩg
gmƺgi hag nớg
hma vî
bẰĕỠe
bîgmtrẻhmĈb
nêb
vƺớgi vâu, iïy hẨg trố hma v`ỉh tmfa ĕuỖ` bỐt ĕỒ` sổgi xè mỐ` pmð mae tmƺỒgi hmỀ nê oễ
giaê`.
S`ỉh vạgi bẰ maêg taêg, gmẦt nê v`ỉh bẦt bẰ, hø gmỡgi mẢu quẨ vü hðgi gim`äb trỂgi,
vê hêgi sïu sạh km` ĕỠe trẻ hêgi gmề. ỗ ĕïy hmôgi tü` gmẦg bấgm lấgi gêy vî sỵ tm`ằu
mỦt bỐt pmẩg tîgm hẨb hmỀ iïy gmỡgi rổ` naấg hƺỒgi ĕỐ gmẰ mƥg gm`ễu sa vớ` trƺỒgi mỨp
tm`ằu mỦt maêg taêg.
\uỖ` hứe ĕỠe trẻ, bỐt vê` yằu tổ hå gmïg, gmỡgi sỵ oð ĕạp hø tmỈ ĕƺỨh, nêb hma gmỡgi
mẢu quẨ hứe sỵ mẫgi mỦt kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi i`ổgi gmeu giey hẨ ĕổ` vớ` gmỡgi trẻ
fb tragi hðgi bỐt i`e ĕîgm. Gmỡgi mẢu quẨ kmügi hmỀ n`äg queg ĕằg tïb nò hứe ĕỠe trẻ
bê hÿg hẨ vễ sỵ pmåt tr`Ỉg tmỈ hmẦt. Kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi o` ĕåt mey tmẦy giey bê sỵ
queg såt mêgi giêy gmỡgi trẻ fb vê giƺỒ` nớg, tmƺỒgi vớ` trâ xàt ĕaåg tổt, hŠgi lỆ pmåt
m`ỉg re o`ằt oea huỐh ĕỒ` gêa ĕø, håhm hƺ xỢ gêa ĕø ĕè oị nỉhm nấh gằu kmügi pmẨ` nê nẩb
nấh la sỵ ny tåg hứe maêg hẨgm i`e ĕîgm.
Gmỡgi hügi trîgm ĕẩu t`äg hø bỐt hƥ số kmae mỂh vỡgi hmạh n`äg queg ĕằg tẩb queg
trỂgi hứe gmỡgi yằu tổ tîgm hẨb tragi sỵ pmåt tr`Ỉg vễ bẹt s`gm mỂh hứe trẻ fb ĕè ĕƺỨh
im` từ ĕẩu tmằ kỹ ?:. Oekw`g ĕè nêb tmổgi kä gĈb 50<?. GmẦt nê seu ĕấ` hm`ằg tmằ i`ớ`
nẩg tmỠ me` hø gm`ễu hügi trîgm hm` t`ằt mƥg vê kmae mỂh mƥg ĕè ĕƺỨh xuẦt oẨg vớ` sổ
nƺỨgi giêy hêgi gm`ễu.
Hma ĕằg nôh ĕø ‘ vê giey hẨ oïy i`Ồ hŠgi hÿg gm`ễu gƥ` ‘ giƺỒ` te ĕøg gmẢg vớ` vẻ maê`
gim` i`Ẩ tmuyằt hma rẵgi gmỡgi hẨb xôh tmỒ` tmƥ Ầu (Ầu tmƥ vê gm` ĕỘgi) hø tmỈ nêb o`ằg
ĕỖ` tîgm hẨb seu gêy hứe hag giƺỒ` trƺốgi tmêgm. Hma rẵgi sỵ pmåt tr`Ỉg trâ gĈgi hứe trẻ
hø tmỈ oị rổ` naấg tmî giƺỒ` te bỀb hƺỒ` kmügi t`g. KmẸgi ĕịgm nê sỵ pmåt tr`Ỉg tmỈ nỵh mey
sỵ hmổgi ĕụ ĕổ` vớ` oỉgm gm`Ệb trðgi hø tmỈ oị Ẩgm mƺốgi ĕƺỨh ha` nê pmẨg kmae mỂh.
S`ỉh maê` gim` ĕø hŠgi hmâgm ĕågi km` giƺỒ` te kmügi hø gmỡgi hmỠgi hỠ hmạh hmạg vễ
bẹt kmae mỂh.
\uy gm`äg, gmƺ pmẩg träg ĕè gäu, ĕỠe trẻ km` oô bẰ gmẢg ĕƺỨh ố giƺỒ` bẰ sỡe vê tîgm
yäu tmƺƥgi, hẨ me` ĕễu hẩg tm`ằt vễ bẹt s`gm mỂh. Kmügi e` nấ` hø ò gimĠ quå` iố nê từ hmổ`
tmỠh
hø vẻĈgquå`
ĕổ`iố
vớ`ĕổ`
trẻvớ`
tm`ằu sỡenớg
pmẩg bẰ;hmôgi
tuy gm`äg v`ỉhĕø
te. Ě`ễu tåhm
xẨymaêg
re nêtaêg tîgm hẨb
vî gmỡgi mẢuvớ`
quẨbẰiïy
nấ` hma
kmügi
hƥ
tmỈ km` oị gmịg Ĉg tmî tmẦy giey n`ễg tragi km` gmỡgi mẢu quẨ vễ tïb nò la tm`ằu kmẠu
pmẩg tîgm hẨb kmø tmẦy mƥg vê ĕü` km` hmẢb mƥg. \ðy tmfa tmỒ` kỸ o`Ỉu m`ỉg bê giƺỒ` te
hø tmỈ pmïg o`ỉt lấgi sớb, mey lấgi buỐg. Gmỡgi lấgi ĕẩu ĕƺỨh o`ằt lƺớ` hå` từ hÿg
ĕegi tregm hè` nê „MỐ` hmỠgi vạgi bẰ‒ hÿg lấgi seu bớ` oạt ĕẩu ĕƺỨh gäu näg. Xp`tz nê
giƺỒ` ĕẹt täg hma naấ` oỉgm gêy gmƺ seu4 „\ừ giỡ mỐ` hmỠgi gẵb v`ỉg lðgi ĕỈ hmỀ sỵ suy
sỦp hƥ tmỈ la oị i`ỡ tragi oỉgm v`ỉg
v `ỉg nïu giêy maẹh la ĕ`ễu k`ỉg kmügi k mügi tổt hứe maêg hẨgm
tragi S`ỉg. \ừ gey ĕƺỨh bố re giêy hêgi gm`ễu ĕỈ hmỀ tåh mấ` hứe v`ỉh ĕỠe trẻ ố nïu
tragi gmỡgi trấ` trẻ nôh tmƥ Ầu, ĕẹh o`ỉt vễ bẹt tïb trâ.‒
\ừ giỡ gø` träg hø i`å trị nớg nê ĕƥg i`Ẩg vê hmỀ rö ĕƺỨh giuỘg iổh tmƺỒgi xẨy re gmỡgi
rổ`
hmanaấg ĕè quå
trẻ tmî ĕƺỨhmấg
gim`äg
mẰp, hỠu. GằuhmỠgi
bê mỐ` hma rẵgi hmỀtmỈ
gêy hø vî ốbố
tmỒ` i`egtragi
rỐgi lê` tragi
tẦt hẨoỉgm v`ỉg
gmỡgi nê hø mỨp
trƺỒgi mấ`
trẻ fb pmẨ` vạgi bẹt bẰ vê sỵ ïu yằb hứe bẰ mêgi giêy tragi tmỒ` i`eg lê`, ĕü` km` trẻ
vẫg sổgi tragi i`e ĕîgm gmƺgi tmỵh sỵ vạgi bẰ mey hmỀ tm`ằu tîgm hẨb hứe bẰ. Mfuyfr ĕè
iỂ` nê „vạgi i`e ĕîgm‒. Hø tmỈ iỂ` nê „MỐ` hmỠgi vạgi bẰ
bẰ‒‒ (giƺỒ` lịhm).
Bẹt kmåh mỐ` hmỠgi gêy hmỀ iạg vớ` mỐ` hmỠgi sớb tm`ằu tîgm hẨb. \uy vẢy hø nẲ nüi`h nê
tẢp mỨp nấ` lƺớ` bỐt ĕịgm gimĠe hmugi, oẦt kỈ tmỒ` ĕ`Ỉb hứe gmỡgi o`Ỉu m`ỉg, gmỡgi sỵ
rổ` gm`Ệu sớb mey rổ` gm`Ệu buỐg hø
h ø bỐt giuỘg iổh hmugi.
ZmẨ` hø 6 ĕ`ễu k`ỉg vễ hĈg giuyäg hø tmỈ ha` nê hẩg tm`ằt (gmƺgi kmügi pmẨ` nê ĕứ) ĕỈ
xuẦt m`ỉg gmỡgi rổ` gm`Ệu4
5. Ěè từgi oị tm`ằu, vạgi, mẫgi mỦt.
?. \m`ằu mỦt hmứ yằu maẹh luy gmẦt vễ gmỡgi gmu hẩu tîgm hẨb hứe trẻ.
8. GiƺỒ` bẰ hmịu tråhm gm`ỉb vễ sỵ tm`ằu mỦt mey bẦt båt ĕø.
<. S`ỉh tm`ằu mỦt tîgm hẨb xẨy re km` trẻ hmƺe ĕằg 8 tuỖ`, m`ằb km` hmẢb mƥg.
6. S`ỉh kàa lê` bỐt tmỒ` i`eg ât gmẦt nê gm`ễu tmågi.
]fb gmƺ nüi`h, ĕỈ bố rỐgi vê xåh ĕịgm rö hðgi bỐt tmỈ nĠgm vỵh tm`ằu mỦt tîgm hẨb oẵgi
håhm iỂ` bỐt håhm tỖgi quåt nê „\m`ằu mỦt tîgm hẨb kàa lê` ố trẻ fb‒gmẵb
fb‒ gmẵb xåh ĕịgm rö
km` iẹp pmẨ` gmỡgi rổ` gm`Ệu sớb (MỐ` hmỠgi vạgi bẰ) mey rổ` gm`Ệu buỐg. \ragi ĕịgm
gimĠe gêy „tm`ằu mỦt‒ ĕåp Ỡgi ĕ`ễu k`ỉg 5, „tîgm hẨb‒ ĕ`ễu k`ỉg ?, „nïu lê`‒ ĕ`ễu k`ỉg 6;
từ „trẻ fb‒ xuẦt pmåt từ t`ằgi Net`gm `gcegs hø gimĠe nê kmügi gø`, pmð mỨp vớ` trẻ lƺớ` 8
tuỖ` vî lð hø gø` vê` hïu, trẻ hŠgi hmƺe o`ằt o`Ỉu nỐ rö tîgm hẨb oẵgi nỒ`; giaê` re ò gimĠ
vễ bẰ ĕƺỨh m`Ỉu giẩb tragi km` ĕễ hẢp ĕằg trẻ fb.
O. GMủGI Ě@ỊV K@ểG Ěỏ ]VẬ\ M@ểG4 XỺ \M@ặV SầGI Bẽ
Ěè từ nïu, giƺỒ` te gmẢg tmẦy sỵ kàb pmåt tr`Ỉg tïb tmỈ hứe trẻ fb sổgi ố håh gm` v`ỉg,
hmôgi hø tỹ nỉ tỢ vagi rẦt hea sa vớ` trẻ oằ oỘgi sổgi tragi i`e ĕîgm. Xp`tz gäu bỐt ĕaấg
gmẢt kò gĈb 593: hứe bỐt i`åb bỦh \ïy Oeg Gme hmỀ rö rẵgi tragi bỐt gm` v`ỉg, trẻ fb
ĕễu ouỘg rẩu vê gm`ễu trẻ hmằt vî ouỘg rẩu. GiƺỒ` te hŠgi gmẢg tmẦy hø gmỡgi rổ` gm`Ệu
m`ằb hø vê kmügi rö gàt,
gà t, hŠgi hø gmỡgi gƥ` rổ` gm`Ệu rẦt he
hea.
a.
Xp`tz vê Yanc giey gĈb 5086 ĕè tmỢ i`Ẩ` quyằt vẦg ĕễ gêy vớ` bỐt sỵ tỀ bỀ vê hmẹt hmẲ
vễ bỐt kmae mỂh nêb hma kằt nuẢg hứe håh ügi ĕẹh o`ỉt hø i`å trị.
Håh tåh i`Ẩ träg gim`äg hỠu sagi sagi 58: trẻ fb ố ? v`ỉg4 35 trẻ ố hü gm` v`ỉg vê 30 trẻ
ố tragi bỐt pmÿgi trẻ hứe trấ` i`eb gỡ pmấb pmåp, pmẩg nớg ĕegi hø begi, ĕỈ hma t`ỉg,
hmôgi tü` iỂ` hå` tmỠ gmẦt nê hü gm` v`ỉg, hå` tmỠ me` nê pmÿgi guü` trẻ.
HẨ ố me` gƥ`, ĕ`ễu k`ỉg vỉ s`gm hmugi vê Ĉg uổgi ĕễu tổt, quẩg åa vê kmügi i`eg vẢg
ĕỐgi lêgm hma trẻ gmƺ gmeu. \rẻ fb tragi hü gm` v`ỉg hÿg ĕƺỨh tmuẢg nỨ` mƥg pmÿgi trẻ
k`e vễ bỐt sổ ĕ`Ỉb4 hmĈb søh y tằ mêgi giêy, oô bẰ ĕằg 8 tmågi; tỹ sổ pmåt tr`Ỉg oeg ĕẩu
nê 5?</5:5,6 sa vớ` ĕåb ố pmÿgi trẻ; ĕẹh o`ỉt nê gmỡgi oê bẰ hứe ĕåb trẻ ố hü gm` v`ỉg
gø` hmugi hø tïb nò oîgm tmƺỒgi tragi bü` trƺỒgi xè mỐ` qufg tmuỐh. Hÿg ĕổ` vớ` håh oê
bẰ ố pmÿgi trẻ tragi tð tmî pmẩg nớg hø
h ø tïb nò kmügi oîgm tmƺỒgi.
\uy gm`äg gmƺ te sẲ tmẦy gmỡgi trẻ fb ố hü gm` v`ỉg nấ` o`Ỉu nỐ gmỡgi rổ` gm`Ệu bê ĕåb
trẻ ố pmÿgi guü` trẻ kmügi hø. SẢy tmî „yằu tổ oẨa vỉ‒ gêa hø nỨ` hma ĕåb trẻ bê giey từ
ĕẩu ĕè oị oẦt nỨ` kmå rö gàt1
Pằu tổ hƥ oẨg nê sỵ hø bẹt hứe giƺỒ` bẰ oäg hag trẻ.
\ragi hü gm` v`ỉg, trẻ fb seu km` ĕƺỨh oô bẰ vê` tmågi ĕè ĕƺỨh sạp xằp vêa gmỡgi
ouỘgi r`ägi vớ` 9 trẻ hø bỐt hü y tå. Bẹh lẩu håh hü y tå gêy hø queg
qu eg tïb ĕằg trẻ gmƺgi
mỂ hmỀ hø tmỈ hma bộ` ĕỠe trẻ bỐt pmẩg oẨy hứe giƺỒ` bẰ nê tổ` ĕe. \ragi pmẩg nớg tmỒ`
i`eg mêgi giêy trẻ kmügi ĕƺỨh t`ằp xôh
x ôh vớ` e` hẨ.
\ragi pmÿgi guü` trẻ nấ` maêg taêg kmåh. ỗ ĕïy bộ` trẻ ĕƺỨh mƺốgi sỵ hmĈb søh hứe oê
bẰ pmấb pmåp suổt hẨ giêy maẹh km` hẩg tm`ằt ĕè hø oê bẰ kmåh mey bỐt hü hø begi
hmĈb søh mỐ lƺớ` sỵ i`åb såt hứe bỐt oê y tå trƺốgi hø gĈgi nỵh; gmỡgi hü iå` -bẰ trẻ
gêy oị håhm ny tẦt hẨ oấg oí, tîgm hẨb mey tîgm lỦh, sỵ hmẦg tmƺƥgi la hẨgm i`eb mèb
ĕågm vêa nÿgi å` kỹ, tẦt hẨ gmỡgi hå` ĕø nêb hma håh hü iå` gêy pmøgi hm`ằu vêa hag
bîgm tẦt hẨ tîgm hẨb hø tmỈ hø, tîgm ïu yằb vê g`ễb k`äu mègm vê mỂ trố tmêgm gmỡgi „oê
bẰ s`äu v`ỉt‒. Gø` iỂg tragi bỐt hïu, trẻ fb ố hü gm` v`ỉg nê gấg gmïg hứe hẨgm oị mẫgi
mỦt ĕằg hðgi hỵh tîgm tmƺƥgi yäu hứe bẰ ĕổ` nẢp vớ` hẨgm ĕƺỨh bẰ sĈg søh ẩg hẩg tuyỉt
vỒ` ố pmÿgi guü` trẻ.
Lurcf vê Yanc giey từ gĈb 5088 ĕè im` rö ve` trÿ tm`ằu bẰ vê gäu tmäb v`ỉh tm`ằu kmâhm
nỉ. \mfa nai`h tmî ? giuyäg gmïg ĕø hmỀ nê bỐt4 hmâgm giƺỒ` bẰ nê yằu tổ tîgm hẨb bê trẻ
mỂh hmƥ`. Hmƥ` nê i`e` ĕaấg ĕẩu hứe maất ĕỐgi xè mỐ`.
\mfa Xp`tz, „hmâgm hẨb i`åh eg taêg gmỒ ĕü` tey oê bẰ tấa re km` hø n`äg queg ĕằg v`ỉh
ĕ` vê yằu tổ mẦp lẫg tîgm hẨb la bẰ iỂ` hag nêb hma ĕỠe trẻ meb tẢp ĕ`. Gằu tm`ằu
gmỡgi yằu tổ ĕø giey trẻ ?, 8 tuỖ` kmügi nêb gỖ`‒.
Ěổ` vớ` v`ỉh tẢp gø`, tẢp vỉ s`gm sấhm sẲ v.v…hŠgi l`Ệg re gmƺ vẢy. Hø gm`ễu nò nẲ kmẸgi
ĕịgm ve` trÿ hmứ yằu hứe sỵ tm`ằu vạgi bẰ tragi sỵ pmåt s`gm gmỡgi mỐ` hmỠgi tm`ằu mỦt
tîgm hẨb; tåh i`Ẩ träg hŠgi gmƺ _aul`gfsha vê Eppfnn ĕè hmỠgi b`gm rẵgi sỵ i`Ẩb tỹ sổ
pmåt tr`Ỉg pmỦ tmuỐh trỵh t`ằp vêa tmỒ` i`eg xe håhm bẰ-hag; gằu sỦ xe vạgi kmügi nïu
quå, v`ỉh trẻ trố vễ vớ` bẰ ĕứ ĕỈ håh tr`ỉu hmỠgi tmaå` nu`; giƺỨh nấ`, bỐt giƺỒ` tổt tmey
tmằ oê bẰ vê hø ĕứ tmỒ` i`eg ĕỈ hmĈb søh ĕỠe oà, giĈg giừe ĕƺỨh v`ỉh xuẦt m`ỉg håh rổ`
naấg. Hø tmỈ tøb tạt sỵ hẩg tm`ằt kmẠg hẦp vễ sỵ hø bẹt hứe bẰ oäg hag que gmỡgi hïu
seu ĕïy hứe Oawny vừe i`Ẩg lị vừe tmuyằt pmỦ h4
„Ậu gm` vê gm` ĕỘgi hẩg ĕƺỨh guü` lƺụgi tragi oẩu kmügi kmâ Ầb hôgi vê ĕƺỨh iạg oø
vớ` bẰ oẵgi bổ` n`äg mỉ tîgm hẨb tmïg tm`ằt n`äg tỦh, giuỘg tmềe bèg vê vu` tmô hma hẨ
bẰ nẫg hag. ĚỠe trẻ hẩg ĕƺỨh hẨb tmẦy bîgm nê ĕổ` tƺỨgi tmâhm tmô vê tỵ mêa hứe bẰ vê
giƺỒ` bẰ hø gmu hẩu hẨb tmẦy bîgm ĕƺỨh pmagi pmô tmäb vễ gmïg håhm tmügi que gmïgg mïg
håhm hứe hag; me` gmïg håhm ĕø ĕễu hø gmu hẩu ĕƺỨh ĕỘgi gmẦt møe bẢt tm`ằt vớ`
gmeu…ố ĕø hø gmỡgi queg mỉ s`gm ĕỐgi i`ỡe hag giƺỒ` nêb o`ằg ĕỖ` tâgm håhm hứe hẨ
bẰ
tmỵhvêsỵhag. BỐtâhmhmằ
hø nỨ` ĕỐ ĕƺỨh
pmẨ` tmâhm Ĉg
mỨpbỐt
ĕÿ`håhm
mề` gm`ễu
tmô vị.mƥg
Se`hẨtrÿhenar` vê v`teb`g;
hứe giƺỒ` tmỠh
bẰ hŠgi Ĉg kmügi
vẢy, buổg
tmỈ ĕằb oẵgi sổ i`Ồ hø bẹt vớ` hag; tmƺớh ĕa i`å trị gmẦt nê g`ễb vu` bê bẰ vê hag ĕễu
hẨb tmẦy km` ố oäg gmeu. HmỀ sỵ hø bẹt ĕƺỨh hm`e sẻ vớ` gmeu n`äg tỦh bớ` ĕfb nấ` g`ễb
vu` sƺớgi vê sỵ ĕỘgi gmẦt møe gmỡgi tîgm hẨb‒.
Lð tm`ằu Ĉg, råhm rƺớ`, oẠg tmỀu, oị quĈgi quẢt, tm`Ỉu hẨ gmỡgi sỵ tmềe bèg tîgm hẨb m`Ỉg
m`ỉg, ĕỠe trẻ vẫg bƥ mỘ hẨb tmẦy gø hø bỐt i`å trị gêa ĕø ĕổ` vớ` bẰ gø (hø tmỈ nê gộ` na
ïu)
xẦu vê
hÿggmƺ tmằnêhŠgi
mƥg bỐtĕứ
hünạb
gm`rỘ`.
v`ỉg\mfa
tổt. gimĠe
\mf`sĕø giƺỒ`
gmẢg tmẦyte rẵgi
hø tmỈgmỡgi
kmẸgigiƺỒ`
ĕịgm nênớg
bỐtnägi`ekmügi
ĕîgm
tmâhm Ỡgi vớ` xè mỐ` xuẦt tmïg từ gmỡgi i`e ĕîgm xẦu nôh gmề nấ` kàb ? nẩg sa vớ` gmỡgi
giƺỒ` ĕƺỨh guü` lƺụgi ố håh hü gm` v`ỉg tổt. HŠgi vî vẢy tmƺỒgi ĕỠe trẻ vẫg iạg oø vớ`
oổ bẰ bîgm lð xẦu, nêb hma bỐt sổ gmê queg såt ât m`Ỉu gmỡgi hƥ hmằ tmẩb kâg hứe trå`
t`b trẻ tmƥ pmẨ` giấh gm`äg.
Hẩg pmẨ` nêb gỖ` oẢt kmå` g`ỉb „tmằ sẶg sêgi‒ hứe bẰ ĕổ` vớ` hag kmügi gmẦt tm`ằt pmỦ
tmuỐh vêa sổ i`Ồ ố gmê vớ` hag4 bỐt oê bẰ ĕ` nêb hø tmỈ luy trî queg mỉ bẢt tm`ằt vớ` hag
mƥg nê bỐt oê bẰ gmêg rộ` i`ea hag bîgm hma giƺỒ` i`ôp v`ỉh hmĈb søh. Giaê` re, gằu
hügi v`ỉh gimễ gim`ỉp gïgi i`å trị oê bẰ vê iøp pmẩg nêb hïg oẵgi tïb nò tmî hmạh hmạg
hŠgi tmuẢg nỨ` hma sỵ hïg oẵgi ĕỠe trẻ.

H. GMủGI _Ớ@ GM@ỌV XỔB mey „Mờ@ HMửGI SầGI Bẽ‒

Gmỡgi rổ` gm`Ệu tmỈ m`ỉg gmỡgi trẻ fb gẵb vv`ỉg
`ỉg kỈ hẨ vễ tmỈ hmẦt vê tïb nò, tmey ĕỖ` tðy
tð y
tmfa nỠe tuỖ` vê tmỒ` i`eg gẵb v`ỉg.
5. Gmỡgi tr`ỉu hmỠgi
\Ầt hẨ håh tåh i`Ẩ ĕễu gmẦt trâ vớ` Ifsfnn vê Ebetrule vễ gmẢg ĕịgm nê v`ỉh håhm ny bẰ
ĕằg huổ` tmågi tmỠ gmẦt hmƺe hø iî xẨy re. Gø` hmugi hmỀ seu 8 tmågi bớ` hø gmỡgi tr`ỉu
hmỠgi kmåh tmƺỒgi4 i`Ẩb mỠgi tmô vê gĈgi nỵh pmẨg Ỡgi, tragi hƺ xỢ tm`ằu mÿe gmẢp, oạt
ĕẩu hø sỵ hmẢb trỆ kmåh gmeu gỖ` oẢt vễ håh tƺ tmằ oÿ mey giỘ`, sỨ mè` quå ĕågi trƺớh
giƺỒ` nấ.
\rƺớh tmågi tmỠ såu, vớ` ĕ`ễu k`ỉg ĕỠe oà ố gm` v`ỉg bỐt tmỒ` i`eg, giƺỒ` te im` bỐt
oỉgm hẨgm nïb sêgi bê Oekw`g ĕè xåh ĕịgm4 tmỒ ƥ, màa mag, xegm xea, ât ĕỐgi ĕẢy, o`ằgi
Ĉg, kmügi näg hïg bẹh lẩu hmằ ĕỐ Ĉg ĕø nê maêg taêg tmềe bèg ố bü` trƺỒgi i`e ĕîgm, ĕ`
giaê` gm`ễu nẩg, giứ kàb. Sễ bẹt tïb nò ĕỠe trẻ tề vẻ ĕeu kmỖ quå trẩb nẹgi, tm`ằu hmứ
ĕỐgi, kmügi ĕåp nấ` gmỡgi kâhm tmâhm oäg giaê` (bỀb hƺỒ`, pmåt ïb) Xp`tz vê Yanc iỂ`
ĕø nê sỵ trẩb hẨb tuỖ` oằ oỘgi.
\ragi 3 tmågi t`ằp tmfa (hma
(hma ĕằg 5?-56 tmågi) ĕỠe oà kmügi tmỈ tmâhm Ỡgi vớ` maêg hẨgm
bớ`, tmỈ m`ỉg hmẢb gø` rẦt ĕẹh trƺgi hứe mỐ` hmỠgi gêy.
Gmỡgi sỵ hmẢb trỆ
t rỆ tragi gĈb tmỠ me` vê t`ằp tmfa hÿg o`Ỉu m`ỉg ố gm`ễu sỵ queg såt gỡe.
Gmỡgi kằt quẨ kmåhm queg mƥg ĕƺỨh im` gmẢg que v`ỉh sỢ lỦgi gm`ễu tmegi o`Ỉu vê tfst
kmåh gmeu.
Xp`tz ĕè ĕa bỐt håhm hmâgm xåh gmỒ gmỡgi tfst -trẻ tmƥ hứe Mftzfg vê Yanc vễ sỵ hmẢb
pmåt tr`Ỉg hứe trẻ ố hü gm` v`ỉg ĕè gim`äg hỠu4 hhmỀ
mỀ sổ pmåt tr`Ỉg (U.L) oeg ĕẩu trugi oîgm
nê 5?< tỦt xuổgi 9? seu bỐt gĈb, hÿg <6 seu gĈb tmỠ me` vê Xp`tz hø gmẢg xàt nê trẻ ?
gĈb bê hmỀ „tƺƥgi Ỡgi vớ` trẻ 5: tmågi vễ bẹt tïb nò vê hø tmỈ ha` nê giu ĕẩg‒. \ragi
pmÿgi guü` trẻ ố trấ` i`eb, trẻ ĕƺỨh gim`äg hỠu sagi sagi vớ` trẻ ố gm` v`ỉg vê tragi
t ragi me`
gmøb trẻ sa sågm ố tẦt hẨ håh bẹt vớ` trẻ ố hü gm` v`ỉg vê pmÿgi guü` trẻ gmƺgi sổgi ố
i`e ĕîgm, tmî U.L trugi oîgm tmỵh tằ i`ỡ bỠh oîgm tmƺỒgi tragi hðgi kmaẨgi tmỒ` i`eg
gmƺ träg.

Gmỡgi gmẢg
ĕè im` từ gĈbxàt trägvễĕƺỨh
5089 gm`ễu
gmỡgi trẻ tåh i`Ẩ ốquå
ố S`äg håh3gƺớh
tmågikmåh gmeukàb
hø U.L kmẸgi ĕịgm4 sa
5: ĕ`Ỉb I`gln
vớ` ốgmỡgi
S`äg
trẻ ố i`e ĕîgm. Ianlcero tmẦy sỵ hmägm nỉhm nê ?= ĕ`Ỉb. X`bagsfg ố Hüpfgmeiƥ 0 ĕ`Ỉb; ố
Zmåp _aul`gfsha vê Eppfnn gmẢg tmẦy ố trẻ từ 5 ĕằg < tuỖ` ĕè ố gm` v`ỉg ât gmẦt ? tmågi
hø U.L trugi oîgm 60 sa vớ` 06 ố gmøb trẻ k`Ỉb tre vê U.L hứe trẻ i`Ẩb tðy tmfa tmỒ`
i`eg ố gm` v`ỉg.
\ừ gĈb tmỠ me` trố ĕ`, v`ỉh pmïg tâhm gmỡgi yằu tổ kmåh gmeu hứe sỵ hmẢb pmåt
tr`Ỉg hêgi lỆ mƥg.
Maất ĕỐgi oị tåh ĕỐgi bấgm gmẦt nê v`ỉh mỂh gø`, gĈgi nỵh o`Ỉu nỐ nỒ` gø` oị hmẢb mƥg nê
gĈgi nỵh m`Ỉu. \mâ lỦ Xp`tz vê Yanc queg såt ố ?5 trẻ fb từ ? ĕằg < tuỖ` ố gm` v`ỉg từ Ầu
tmƥ tmî tmẦy hmỀ hø 5 fb o`ằt lðgi hïu, bỐt fb hø vổg từ nê 5? từ, = fb hø 8 ĕằg 6 từ, 6
fb hø ? từ, 3 fb kmügi gø` ĕƺỨh từ gêa. Ě`ễu ĕø nê la oị kîb mèb ĕôgi mƥg nê hmẢb trỆ
vî gmỡgi trẻ gêy hø tmỈ t`ằg oỐ giey km` ĕẹt hmôgi tragi gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg tmuẢg nỨ`.
GĈgi nỵh tmâhm gim` maêg hẨgm, tâgm xè mỐ` oị Ẩgm mƺốgi ât mƥg gmƺgi hŠgi tmẦy rö gàt,
tmỈ m`ỉg sỵ rổ` naấg vê tm`ằu bỠh ĕỐ4 lð iẹp e` gmỡgi trẻ gêy từ quå xuỘgi xè ĕằg na nạgi
vê ne màt `gm te` hø tmỈ kmügi lỠt ĕƺỨh. Hmôgi oåb nẦy oẦt hỠ e` bỐt håhm lỆ lêgi t må`
quå gmƺgi hmỀ nê oễ giaê`. GiƺỒ` te gimĠ nê hmôgi lỆ lêgi quäg bẰ gmƺgi km` na mè`
hmôgi nấ` iỂ` bẰ.
\ragi gm`ễu trƺỒgi mỨp kmåh hmôgi tề re vü hẨb maẹh tề re quå giaeg. Xỵ giaeg giaèg,
`b nẹgi lỆ gmẢg tmẦy tragi bỐt pmÿgi hø ĕügi trẻ fb ĕü` km` nêb hma bỐt vê` gmê trẻ tỵ
mêa gmƺgi tmỵh re nấ` ĕågi na giấ`4 ĕỠe trẻ quå giaegkmügi pmẨ` nê ĕỠe trẻ oîgm
tmƺỒgi, muổgi mỘ km` gm`ễu trẻ ĕƺỨh tẢp mỨp nấ`, pmẨ` ha` nê v`ỉh kmåh tmƺỒgi km` hmôgi
ĕễu giaeg tẦt hẨ hðgi bỐt nôh vê tragi suổt tmỒ` i`eg lê`.
Xeu mằt, giƺỒ` te tmƺỒgi gmẢg rö bỐt tmå` ĕỐ từ hmổ` tmỦ ĕỐgi, rẩu rĠ, tragi tẦt hẨ gmỡgi
kmø kmĈg vễ bẹt tîgm hẨb tmî sỵ tmaå` nð` nê håhm trổg trågm lỆ gmẦt ĕổ` vớ` gmỡgi trẻ ĕø`
tîgm hẨb.
Xỵ pmåt tr`Ỉg tmẩg k`gm -hƥ oạp ât oị gm`Ệu (ĕ`, ĕỠgi kmàa nàa ĕü` tey). \uy gm`äg ?: ĕỠe
trẻ tragi sổ ?5 trẻ hứe Xp`tz kmügi tmỈ tỵ bẹh quẩg åa, 5? trẻ kmügi o`ằt tỵ Ĉg oẵgi tmîe,
3 trẻ kmügi hø tmø` qufg sấhm sẲ, hÿg 56 trẻ kmåh hmỀ hø tmø` qufg từgi pmẩg; 6 trẻ tỵ ĕ`
ĕƺỨh, = trẻ ĕ` hø giƺỒ` lạt, = trẻ kmåh kmügi o`ằt ĕ`.
Sễ hïg gẹgi vê tẩb vøh hŠgi oị hmẢb pmåt tr`Ỉg. \ragi ?5 trẻ Xp`tz ĕè gäu (từ ? ĕằg <
tuỖ`) hmỀ hø 8 trẻ hø hïg gẹgi oîgm tmƺỒgi vê hø ? tmïg mîgm trẻ oîgm tmƺỒgi ố ? tuỖ`. Gø`
håhm kmåh, Xp`tz gäu rö „tmỈ hmẦt oäg giaê` hứe gmỡgi trẻ fb gêy hmỀ oẵgi bỐt gỢe sổ
tuỖ` hứe trẻ oîgm tmƺỒgi‒.
KmẨ gĈgi ĕễ kmågi ĕổ` vớ` håh sỵ gm`Ệb trðgi vê oỉgm nïy hŠgi i`Ẩb. \ừ nïu giƺỒ` te ĕè
o`ằt rẵgi bỐt sổ oỉgm gm`Ệb trðgi begi tâgm hmẦt trẩb trỂgi mƥg gm`ễu km` xẨy re ố tẢp
tmỈ trẻ fb ố hü gm` v`ỉg hmẸgi mấg. Hmạh hmạg v`ỉh nïy neg lỆ lêgi mƥg; gmƺgi hŠgi hø
tmỈ nê mỐ` hmỠgi tm`ằu tîgm hẨb bê gmỡgi trẻ ĕø nê gấg gmïg hŠgi iøp pmẩg tråhm gm`ỉb.
\ragi k`gm gim`ỉb gø` träg, Xp`tz ĕè queg såt bỐt vỦ lịhm oỉgm số` tragi hü gm` v`ỉg4 hø
?8 trẻ fb hmằt tragi sổ == fb bạh oỉgm lẩu hügi tåh pmÿgi oỉgm vê hmĈb søh rẦt tổt.
Giaê` re, trå` vớ` tmügi nỉ, trẻ lƺớ` 5= tmågi (58%) tỢ vagi ât mƥg nê gmỡgi trẻ fb nớg
mƥg tm`ằu tîgm hẨb bẰ hag
h ag kàa lê` (<:%).
Giaê` re, tragi 05 trẻ ĕƺỨh tmfa lö` ố hü gm` v`ỉg gêy hø 8< trẻ tỢ vagi (?8 la số`) hm`ằb
89% tragi suổt quå trîgm ? gĈb queg såt. GiƺỨh nấ`, tragi 8 gĈb rƺụ` queg såt ố pmÿgi
guü` trẻ, tragi sổ 5?? trẻ ĕƺỨh tmfa lö`, kmügi hø trƺỒgi mỨp gêa tỢ vagi.
ZmẨ` gø` nê kmügi hø lịhm oỉgm. Km` nỦh mỘ sƥ nƺu trỡ, håh tåh i`Ẩ gmẢg tmẦy nê tragi 5<
gĈb hmỀ hø 8 trƺỒgi mỨp tỢ vagi ố pmÿgi guü` trẻ4 5 la sƺgi pmỖ` vê ? la mẰp büg vị.
\mfa Ifofr, Kwesm`arkar nê bỐt tmỠ oỉgm nấ la tm`ằu Ĉg xẨy re ĕổ` vớ` trẻ fb Hmïu Zm`
từ 5 ĕằg < tuỖ` tmî bỐt gỢe sổ trẻ bạh oỉgm nê gmỡgi trẻ oị håhm ny vớ` bẰ vê ĕƺe ĕ` xe
i`e ĕîgm vê tåh i`Ẩ gimĠ rẵgi pmẨ` ha` oỉgm gêy gmƺ bỐt tragi gmỡgi pmẨg Ỡgi iïy re la
queg mỉ kmügi tổt i`ỡe bẰ -hag.

?. ắgm mƺốgi hứe nỠe tuỖ`

Hmôgi te ĕè tmẦy nê kmügi hø tmey ĕỖ` ĕågi kỈ ĕổ` vớ` trẻ ố gm` v`ỉg tragi ? ĕằg < tuẩg
ĕẩu t`äg bớ` ĕẻ gmƺgi từ seu ĕø km` hmỀ tmäb vê` giêy hø tmỈ xuẦt m`ỉg tr`ỉu hmỠgi. LẦu
m`ỉu ĕẹh trƺgi ĕẩu t`äg nê kmügi bỀb hƺỒ` km` tmẦy kmuüg bẹt giƺỒ` kmåh (Xp`tz vê
Yanc).
\Ầt hẨ gmỡgi tåh i`Ẩ ĕễu gmẦt trâ hügi gmẢg rẵgi gmỡgi sỵ håhm ny nïu lê` xẨy re tragi 8
gĈb ĕẩu t`äg, ĕẹh o`ỉt nê từ 3 ĕằg 56 tmågi ĕẩu nê gẹgi gmẦt. Kmügi bỐt trẻ gêa tmaåt
kmề` gmỡgi mẢu quẨ te` mấ`; mẩu gmƺ gmỡgi trẻ ĕè hø bổ` n`äg mỉ mÿe mỨp vớ` bẰ hma ĕằg
3 mey 0 tmågi tuỖ` oị gẹgi mƥg hẨ. Gmƺgi giƺỒ` te gimĠ rẵgi gmỡgi ĕỠe trẻ kmåh ĕè oị
„tm`ằu tîgm hẨb‒ hứe bẰ rỘ`.

\ừ 8 ĕằg
kmügi hÿg6hmỀ
tuỖ` gmỡgisổgi
hmuyäg tr`ỉutragi
hmỠgi høtấ`,
m`ỉg tmỈkmügi
hÿg xuẦt
hÿg m`ỉg. Gmƺgioịgmỡgi
hẨb tƺốgi oề rƥ` trẻ fbtaêg
maêg nôh gỡe
gêy
vê hø tmỈ tƺốgi tƺỨgi bƥ mỘ nê bỐt nôh gêa ĕø bẰ gø sẲ trố vễ; sỵ pmåt tr`Ỉg giüg giỡ sƥ
ĕẸgi hŠgi hma pmàp hmôgi
hm ôgi hø t`ằp xôh xè mỐ` tổt mƥg.
Xeu 6 tuỖ`, gmỡgi rổ` gm`Ệu m`ằb lẩg vê kmügi gẹgi gỡe. HmỀ hø pmƺƥgi l`ỉg t`ằg tr`Ỉg
tîgm hẨb o`Ỉu nỐ gmỡgi mẢu quẨ te` mấ` hứe sỵ tm`ằu bẰ. S`ỉh tẨg hƺ trẻ fb tragi hm`ằg
tregm tmằ i`ớ` tmỠ me` ĕè kmẸgi ĕịgm ĕ`ễu gêy (L. Ourn`gimeb vê E. Crful). Gmỡgi trẻ fb
ĕè quå 6 tuỖ` hmịu ĕỵgi kmå mƥg sỵ håhm ny vớ` bẰ gằu gmƺ hø queg mỉ vớ` bẰ trƺớh ĕø
tổt. Ě`ễu gêy hø tmỈ m`Ỉu gmƺ seu4 hmôgi tü` ĕè gø` nê trẻ fb ố tîgm trấgi kmügi eg taêg tỵ
hma bîgm hø nộ` vễ tẦt hẨ gmỡgi iî xẨy re ố gmê; gø hma rẵgi v`ỉh gø pmẨ` vêa gm` v`ỉg nê
bỐt k`Ỉu trừgi pmất vễ gmỡgi nộ` nẩb tƺốgi tƺỨgi. \mằ bê hmứ yằu oê bẰ nê giƺỒ` ĕfb
nấ` eg taêg hma ĕỠe trẻ gmề. BỐt ĕỠe oà tỵ t`g kmügi ha` v`ỉh xe i`e ĕîgm gmƺ nê bỐt trừgi
pmất vê oề rƥ`. Gø hmẦp gmẢg lỆ lêgi mƥg gmỡgi nò nẲ ĕƺỨh giƺỒ` te gø` vớ` gø. Nêb sea
hø tmỈ ĕÿ` mề` ĕ`ễu ĕø ố ĕỠe trẻ oà mƥg, tragi m`Ỉu o`ằt hứe gø hmƺe tmỈ hø gmỡgi sạh tmå`
kmåh gmeu1 Sớ` trẻ tmƥ, hø bẰ nê eg taêg, vạgi bẰ nê oị oề rƥ` vê oẦt eg .
Gmƺ vẢy, hø tmỈ t`äg ĕaåg bỐt håhm nüi`h nê bổ` giuy m`Ỉb i`Ẩb km` trẻ ĕƺỨh vêa gm`
v`ỉg nôh nớg tuỖ` mƥg. Gmƺgi ĕø hmỀ nê bỐt sƥ ĕỘ hø tmỈ hø gmỡgi o`ằg ĕỖ` tðy tmfa gmïg
håhm hứe trẻ, i`å trị tîgm hẨb hứe bü` trƺỒgi gm` v`ỉg mey i`e ĕîgm ĕƺỨh tmey tmằ.
8. \`ằg tr`Ỉg, lỵ ĕaåg, giĈg giừe
Gằu mỐ` hmỠgi hmỀ tåh ĕỐgi ĕằg trẻ tragi tmỒ` i`eg xe bẰ tmî hmỀ mấ` büt gỢe. Gmƺgi i`Ồ
ĕïy giƺỒ` te xåh gmẢg nê trẨ` que bỐt tmỒ` i`eg gêa ĕø gø hø tmỈ ĕỈ nấ` tragi tmïg tmỈ,
gmẦt nê tragi tïb trâ trẻ gmỡgi lẦu vằt kmügi tmỈ xøe ĕƺỨh.
Xp`tz vê Yanc hma rẵgi tragi gĈb ĕẩu t`äg, queg mỉ hứe trẻ vớ` bẰ kmügi tmỈ mấ tmẦp quå
bỐt bỠh gmẦt ĕịgm vễ sổ nƺỨgi hŠgi gmƺ hmẦt nƺỨgi bê kmügi hmịu te` mấ` kmügi sỡe
hmỡe ĕƺỨh. MỂ lỵe träg sỵ k`ỉg nê bỐt sổ trẻ fb ĕè ố gm` v`ỉg hø mấ` gmƺ ĕè gäu ố träg
seu ĕø ĕƺỨh hmuyỈg segi pmÿgi „trẻ nớg‒ km` hmôgi 56 tmågi, ĕƺỨh tấa ĕ`ễu k`ỉg rẦt
tmuẢg nỨ` vễ maêg hẨgm (kmügi kmâ, ĕẹh o`ỉt nê sỵ hø bẹt tmƺỒgi xuyäg hứe håh hü y tå)
gmƺgi hma lð gmƺ vẢy, quå trîgm mƺ mấ`
mấ ` vẫg t`ằg tr`Ỉg. MỂ kằt nuẢg rẵg
rẵ gi4
Xp`tz vê Yanc hma rẵgi „Mîgm gmƺ sỵ bẦt tmĈgi oẵgi tragi pmåt tr`Ỉg iïy re oố` gmỡgi
ĕ`ễu k`ỉg oẦt nỨ` hứe bü` trƺỒgi tragi gmỡgi gĈb ĕẩu t`äg hứe trẻ tmƥ, iïy gäg bỐt tåh
mấ` tïb tmỈ kmügi tmỈ sỢe hmỡe oẵgi håh o`ỉg pmåp tmügi tmƺỒgi.
Gằu hø tmỈ hmỡe oẵgi trị n`ỉu tmî hŠgi hÿg pmẨ` tîb k`ằb‒.
\mfa mỂ, bỐt sỵ tmey ĕỖ` quyằt ĕịgm vễ hmẦt nƺỨgi seu 8 tmågi xe håhm; quå tmỒ` mấg gêy,
v`ỉh hmỡe kmề` maêg taêg vê kmügi ĕỈ nấ` mẢu quẨ sẲ kmügi hÿg hmạh gỡe.
Lỵ ĕaåg o` ĕåt hứe mỐ` hmỠgi sớb tm`ằu mỦt tîgm hẨb kàa lê` ĕổ` vớ` trẻ vê gmỡgi mẢu
quẨ hmẢb bey tmey hø tmỈ i`Ẩb oớt bỐt pmẩg nớg tragi hmừgi bỵh bê km` o`ằt giuyäg
gmïg hỦ tmỈ giƺỒ` te hổ iạgi i`Ẩb tåh ĕỐgi hứe gø.
\Ầt gm`äg ĕ`ễu nò tƺốgi nê ĕừgi oạt hag pmẨ` xe bẰ vê tragi trƺỒgi mỨp kmügi tmỈ trågm
ĕƺỨh
gmỡgimèy
o`ằgtmu
ĕỖ`mẰp
l`ỆgtmỒ` i`eg
re km` trẻxe
ĕƺỨhhåhm
trốĕằg bỠhbẰ.tmẦp
vễ vớ` gmẦt. gäu
Oekw`g GiƺỒ`
bỐt te pmẨ` mỨp
trƺỒgi giấhĕẹh
gm`äg
o`ỉt vễ
rö
gàt vễ bỐt fb oà seu km` gẵb v`ỉg ? tmågi tmî ố < tmågi tuỖ` hïg gẹgi hÿg gmẰ mƥg nôh
bớ` s`gm4
„Gø i`ổgi bỐt ügi i`ê xegm
x egm xea, gmĈg gmfa, mƥ` tmố yằu vê gmẰ ĕằg gộ` mẩu gmƺ bộ` nôh
hø tmỈ giƺgi nấ`. Me` bƺƥ` oổg t`ằgi ĕỘgi mỘ seu km` vễ gmê, gø bỀb hƺỒ` vê oạt ĕẩu nâu
na. Hmằ ĕỐ Ĉg kmügi hø iî tmey ĕỖ` tuy gm`äg gø näg hïg gmegm vê huổ` gĈb tmỠ gmẦt, trố
nấ` hïg gmƺ trẻ oîgm tmƺỒgi vê hø h ø lågi lẦp hứe bỐt trẻ oîgm tmƺỒgi.
Gmƺgi kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi lỆ lêgi gmƺ vẢy km` trẻ t`ằp xôh vớ` bẰ. \rẻ hø tmỈ tề
gộ` aåg i`Ảg oẵgi bỐt pmẨg Ỡgi hmổgi ĕổ` tmẢb hmâ kmügi gmẢg bẰ. Ěổ` vớ` bẰ gø tmỈ
m`ỉg gmỡgi ĕÿ` mề` quå ĕågi, imfg tỠh hø gmỡgi hƥg mỒg lỡ lỐ`, gmƺ tmỈ gø vừe buổg
nẦy tîgm hẨb nïu gey kmügi ĕƺỨh gmẢg, vừe buổg ĕẨb oẨa kmề` oị mẫgi mỦt nấ`. Gmỡgi
o`Ỉu m`ỉg gêy, km` ĕƺỨh bẰ vê gmỡgi giƺỒ` xugi quegm tmügi hẨb sẲ lẩg i`Ẩb ĕ`.
Gmƺgi gm`ễu km` nấ` oị bỂ` giƺỒ` m`Ỉu se`; trƺớh håhm xỢ sỵ na mè` tmẢt sỵ hứe ĕỠe trẻ,
giƺỒ` te ĕåp nấ` oẵgi trừgi pmất vê hỵ tuyỉt tmẸgi tmừgi vớ` ĕỠe trẻ ĕø, gø lỆ oị ha` nê
„bẦt lấy‒ vê „kmügi tmỈ hmịu ĕỵgi ĕƺỨh‒ (tmỵh re nê giƺỒ` te tm`ằu k`äg gmẫg hẩg tm`ằt
ĕỈ hmịu ĕỵgi gø). \mằ nê lẫg tớ` vÿgi nuẠg quẠg hêgi nêb tĈgi gmỡgi kmuygm mƺớgi
tmaå` nð` ố trẻ vê sẲ o`ằg gø tmêgm bỐt kẻ gm`Ệu tïb kmügi hø kmẨ gĈgi tmâhm gim` vớ`
bü` trƺỒgi xugi quegm vê xïy lỵgi gmỡgi bổ` n`äg mỉ yäu tmƺƥgi vê trugi tmỵh.
Gằu v`ỉh xe håhm kmügi tmỈ trågm
tråg m kmề`, hø tmỈ ĕỈ bỐt giƺỒ` oê hag iẩg iŠ` guü` lƺụgi
ĕỠe oà, maẹh bỐt i`e ĕîgm kmåh. Hø gmỡgi gmẢg xàt rẦt hmâgm xåh hứe Ianlcero hma pmàp
vừe tregm nuẢg tmuyằt buổg ĕỖ nộ` tẦt hẨ gmỡgi rổ` gm`Ệu o`Ỉu m`ỉg ố trẻ guü` ố hü gm`
v`ỉg hma 5 sỵ l` truyễg te` mấ`, vừe hmỠgi b`gm nêb sea sỵ tmey ĕỖ` bỐt tỖ Ầb tmẢt hø tmỈ
nêb bẦt tåh lỦgi bỐt håhm m`ỉu quẨ bổ` giuy m`Ỉb håhm ny bẰ -hag maẹh giey tỠh kmạh
maẹh seu bỐt tmỒ` i`eg ố gm` v`ỉg.
\åh i`Ẩ gø` träg ĕè tmfa lö` bỐt håhm k`äg trî vê kmåhm queg kmae mỂh tragi gm`ễu gĈb
me` gmøb trẻ từ 5: ĕằg 5< tuỖ` ĕè håhm ny rẦt sớb vớ` i`e ĕîgm (từ kmaẨgi 0 tmågi tuỖ`)
gmøb trẻ tmỠ gmẦt ĕƺỨh ĕẹt vêa bỐt i`e ĕîgm guü` lƺụgi từ quègi 8 tuỖ` seu km` ĕè ố bỐt
gm` v`ỉg hø hƥ số vẢt hmẦt kmügi hø iî ĕỈ hmä gmƺgi mẩu gmƺ kmügi hø t`ằp xôh tîgm hẨb.

Gmøb
truyễg trẻ
hứetmỠ me` ĕƺỨh
gmỡgi ĕƺegêy
ĕỠe trẻ tmẸgi
vê từ
hứegƥ`
i`ehøĕîgm
bẰ ĕằg
ĕƺỨhi`eguü`
ĕîgmlƺụgi
kmåh guü` lƺụgi
trẻ tragi hẨ mẸg. Xỵ l`
me` gmøb
hŠgi hø tmỈ i`ổgi gmeu. Gmƺ vẢy sỵ kmåh gmeu hø tmỈ xuẦt m`ỉg tragi trấgi tmå` t`gm tmẩg
hứe trẻ hmỀ hø tmỈ tmỈ quy vêa v`ỉh ĕẹt gmøb trẻ tmỠ gmẦt vêa gm` v`ỉg tragi 8 gĈb ĕẩu
t`äg hứe huỐh ĕỒ`. \Ầt hẨ
h Ẩ gmỡgi Ẩgm mƺốgi hứe bey
be y rứ` ĕƺỨh naấ` trừ.
Gmỡgi trẻ sổgi ố hü gm` v`ỉg hø hmỀ sổ kmüg (U.@) tmẦp mƥg sa vớ` gmỡgi trẻ kmåh (9? sa
vớ` 0?), hmôgi hø gmỡgi rổ` gm`Ệu vễ giüg giỡ, kmügi hø kmẨ gĈgi tẢp trugi kằt quẨ mỂh
tẢp ố trƺỒgi kàb. \fst _ashmehm hmỠgi tề hmôgi kmügi hø kmẨ gĈgi kmå` g`ỉb møe, hø
tm`äg mƺớgi vễ gmỡgi hïu trẨ nỒ` tðy t`ỉg, vê oịe ĕẹt hmuyỉg kmügi k`Ỉb saåt ĕƺỨh gmỡgi
pmẨg Ỡgi hẨb xôh.
Gmỡgi gmẢg xàt hŠgi tƺƥgi tỵ vễ bẹt tîgm hẨb vê håhm xỢ sỵ tm`ằu trƺốgi tmêgm vễ bẹt
xè
tạh,mỐ`,
kmøkmø
tm`ằttmâhm gim`queg
nẢp håh vớ` håh qu`mỐ`,
mỉ xè tạh,kmügi
kàb mîgm tmêgmvớ`
mÿe gmẢp ò tmỠh
håh tỐ`
trẻ nộ` km`sỨv`mè`,
kmåh, pmấbgåahåh qu`
ĕỐgi,
quå m`ằu ĕỐgi, hø gmu hẩu tîgm hẨb tme tm`ằt, trå` giƺỨh vớ` tmỒ ƥ tîgm hẨb bê gm`ễu tåh
i`Ẩ ĕè gäu vê gø hmỠgi tề nê kmügi tmỈ trea ĕỖ` tîgm hẨb ĕôgi mƥg nê suy tmaå` tmẢt sỵ vễ
hẨb xôh. \ragi km` gmøb tmỠ me` mẩu mằt trẻ ffb b pmåt tr`Ỉg oîgm tmƺỒgi.
HŠgi hø gmỡgi trƺỒgi mỨp pmẨ` ĕƺe trẻ vêa v`ỉg vî tm`ằu bẰ kmügi tmỈ trågm kmề` vî
kmügi hø i`e ĕîgm kmåh hø tmỈ gmẢg. \uy gm`äg v`ỉh ĕƺe vêa v`ỉg hŠgi kmügi pmẨ` nuüg
nuüg nê te` mấ` gmƺ giƺỒ` te tƺốgi. \mỵh re hø gmỡgi v`ỉg hø mấ` mƥg gmỡgi v`ỉg kmåh. Xỵ
kmåh gmeu ố ĕïy nê hø tấa re ĕƺỨh sỵ tmey tmằ bẰ xỠgi
x Ỡgi ĕågi ĕỈ o`ằg ĕỖ` kmügi kmâ tïb nò
m`u quấgm tmêgm gƥ` nƺu trô hmẦp gmẢg ĕƺỨh kmügi.
Xp`tz hma rẵgi giƺỒ` te hø tmỈ iỂ` nê „BẰ‒ gmỡgi e` sĈg søh trẻ gmƺ hag ĕẻ hứe bîgm, hma
trẻ mƺốgi tîgm bẰ, gmỡgi tmå` ĕỐ vê i`ea nƺu tîgm hẨb oẠb s`gm ố bộ` giƺỒ` pmỦ gỡ vê
gmỡgi hẨb xôh ĕø ĕƺỨh kmƥ` lẢy km` t`ằp xôh vớ` trẻ hma lð giƺỒ` ĕø nê bẰ ĕẻ, bẰ g uü`
mey hü guü` trẻ. Hø hẩg pmẨ` gø` rẵgi gmỡgi ĕẹh tâgm hứe hå` tïb ố gmỡgi giƺỒ` guü` lấy
trẻ nê hƥ số hứe tmêgm hügi1 Hü y tå hø trîgm ĕỐ hmuyäg büg hea gmẦt bê kmügi yäu sïu
sạh gmỡgi ĕỠe trẻ bê bîgm ĕƺỨh i`ea pmø tmỵh re tmfa queg ĕ`Ỉb gø` träg kmügi ĕƺỨh
ĕågm i`å tổt oẵgi bỐt hü mỐ nò oîgm tmƺỒgi hø tîgm tmƺƥgi yäu tỵ gm`äg. \îgm yäu ố ĕïy
nê ĕ`ễu k`ỉg luy gmẦt hứe tmạgi nỨ`.
Gmƺgi oäg hấgm sỵ hẩg tm`ằt vễ hmẦt nƺỨgi hÿg hø vẦg ĕễ sổ nƺỨgi4 sỵ kmâhm nỉ hứe giƺỒ`
bẰ nê hƥ số hứe tẦt hẨ sỵ tĈgi trƺốgi vê sỵ t`ằg oỐ hứe trẻ. GiƺỒ` tmey tmằ bẰ bê pmẨ`
hm`e sẻ sỵ hmĈb søh hma 9 ĕằg 5: ĕỠe trẻ tmî hø tmỈ lêgm hma bộ` trẻ fb bỐt pmẩg tmỒ`
i`eg quå ât ề`. \mfa gm`ễu tåh i`Ẩ, träg tmỵh tằ pmẨ` lêgm bỐt hü tmey bẰ hmĈb bỐt trẻ,
bỐt hü y tå hma bộ` trẻ ố tuỖ` ĕegi oô. Ěïy nê o`ỉg pmåp geg i`Ẩ`, giey hmỀ vễ tê` hmâgm.
Gmỡgi ĕ`ễu gäu träg näg åågg hmâgm såhm nẢp re gmỡgi trấ` trẻ bỘ hü` bê ứgi mỐ hmâgm såhm
ĕƺe trẻ vễ håh i`e ĕîgm giêy hêgi tĈgi. S`ỉh ĕƺe vêa hü gm` v`ỉg pmẨ` nê sỵ oẦt ĕạh lĠ,
hẩg tm`ằt tragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp gmƺ vêa oỉgm v`ỉg la oỉgm gẹgi, trüg gab tấb tmỒ`
tragi km` hmỒ ĕỨ` bỐt i`e ĕîgm gmẢg nïu lê`.
lê `.
\mfa Xpfghf, tmẢt ĕågi na giấ` nê gmỡgi trẻ ố hü gm` v`ỉg seu gêy trố tmêgm hme bẰ gmƺ

tmằ gêa1
gmỡgi Gằu i`e
pmƺƥgi ĕîgm
pmåp nê lỦh
i`åa gƥ` trẻ
luyfb,
trî lð
gimỉ
nê ốtmuẢt nêb hme
i`e ĕîgm, bẰv`ỉg,
ố gm` tmî håhm pmåg
iỢ` iỢ` vễxàt
i`e huổ`
ĕîgm hðgi
pmẨ`
hmĈgi nê tmügi que v`ỉh ĕågm i`å håhm xỢ sỵ seu gêy km` nêb hme bẰ ố gmỡgi trẻ fb ĕè
ĕƺỨh i`åa lỦh từ gmỡgi bü` trƺỒgi gø` träg 1
L. GMủGI _Ớ@ GM@ỌV HMẮB
Oäg hấgm mỐ` hmỠgi sớb xẨy re ĕỘgi tmỒ` vớ` v`ỉh tm`ằu vạgi bẰ, hŠgi hẩg pmẨ` kỈ ĕằg
gmỡgi o`Ỉu m`ỉg hmẢb vễ seu hứe v`ỉh tm`ằu tîgm hẨb kàa lê` ố trẻ bê km` ĕè nớg näg mey
ĕè trố tmêgm giƺỒ` nớg, begi gmỡgi lấgi kmåh gmỡgi o`Ỉu m`ỉg ố trẻ tmỒ` tmƥ Ầu, tuy vẫg
nê sỵ hmuyỈg lịhm tâgm hmẦt kmügi xøe gỖ` gmỡgi ĕeu kmỖ vễ bẹt tîgm hẨb xẨy re nôh gmề.
Xỵ ny tåg i`e ĕîgm tmƺỒgi xẨy re tragi gmỡgi trƺỒgi mỨp gêy trðgi mỨp gmỡgi mẢu quẨ
te` mấ` vớ` sỵ tm`ằu bẰ.
5. Xỵ rổ` gm`Ệu hƥ oẨg hứe tîgm hẨb
BỐt mỐ` hmỠgirẦt ĕẹh trƺgi ĕƺỨh tåhm re tragi gmỡgi gĈb iẩg ĕïy oố` gm`ễu tåh i`Ẩ ố
håh gƺớh kmåh gmeu bê Oawnoy nê giƺỒ` ĕè tẢp mỨp håh hügi trîgm ĕè ĕƺỨh hügi oổ gäu
nê „sỵ gmẦt trâ tragi gmỡgi kằt nuẢg hứe mỂ hmỠgi tề tâgm xåh tmỵh hứe sỵ kmåb pmå hứe
mỂ‒. Ofglfg iỂ` nê „rổ` naấg vễ tïb oỉgm tragi Ỡgi xỢ hứe trẻ‒, L.Nfvy iỂ` nê „oỉgm vễ
hẨb xôh oạt giuỘg từ gmỡgi trấgi tmå` kmügi tmềe bèg sƥ kmố`, ố bỠh ĕỐ gim`äb trỂgi‒
gmƺgi tmfa hmôgi tü`, täg iỂ` pmð mỨp vê gäu rö bổ` n`äg mỉ hmẹt hmẲ vớ` mỐ` hmỠgi sớb
(mỐ` hmỠgi vạgi bẰ) nê „mỐ`
„ mỐ` hmỠgi hmẢb hứe sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb kàa lê` ố trẻ
fb‒. Ě`Ỉb ĕẹh trƺgi trƺớh mằt ĕø nê4„rổ`
nê4 „rổ` naấg sïu sạh hứe tîgm hẨb từ ĕø nêb hma gmỡgi
trẻ fb gêy kmügi hø kmẨ gĈgi tm`ằt nẢp gmỡgi queg mỉ xè mỐ` oîgm tmƺỒgi‒.
Mẩu gmƺ tẦt hẨ håh tåh i`Ẩ ĕễu bü tẨ oẵgi gmỡgi từ i`ổgi gmeu gmƺ4 „…kmügi„ …kmügi hø kmẨ
gĈgi hma maẹh gmẢg
tmêgm…(Oawnoy), kmẨ tîgm
gĈgihẨb
tm`ằt(Nawrfy,
nẢp håh 50<:),
bổ` n`äg…kmügi
mỉ tîgmtmỈ
hẨbhørẦt
n`ägmấgmỉhmằ…(Ianlcero,
tîgm hẨb hmïg
50<8)‒. Gmỡgi ĕỠe trẻ gêy kmügi ĕƺỨh mỂh i`ea nƺu tîgm hẨb, kmügi hø iî ĕỈ hma vê
hŠgi kmügi o`ằt hma.
Mỉ quẨ nüi`h hứe v`ỉh tm`ằu tîgm hẨb, gmỡgi queg mỉ xè mỐ` kmügi hø maẹh oị rổ` gm`Ệu sẲ
nê kmügi oîgm tmƺỒgi. \Ầt hẨ håh tåh i`Ẩ gmẦg bấgm ĕằg v`ỉh kmügi tmïb gmẢp gỖ` gmỡgi
trẻ fb ĕø, rẦt kmåh vớ` gmỡgi trẻ ha bîgm nấ`. Kmügi tmỈ gạb ĕƺỨh hmôgi vî hmôgi kmügi
hø iî ĕƺe re ĕỈ gạb ĕƺỨh. Hmôgi kmügi hmf lẦu vî hmẸgi hø iî ĕỈ bê hmf lẦu.
?/ Gmỡgi rổ` naấg vễ hå gmïg
N. Ofglfr ĕè im` tmỈ gmuẩg hứe mỐ` hmỠgi gêy ố 6 ĕằg 5: pmẩg trĈb sổ tragi sổ 6::: trẻ
bê oê te tmfa lö` ố oỉgm v`ỉg Ofgnnfvuf từ 5086 ĕằg 50<<. Oê ĕè gim`äg hỠu rẦt tỀ bỀ 5:
trẻ fb tragi sổ ĕø tragi 6 gĈb4 tẦt hẨ ĕễu ố tîgm trấgi gm` tâgm rẦt rö, oẦt mấgm, kmügi tmỈ
tmâhm Ỡgi vớ` gmỡgi trẻ kmåh ố trƺỒgi maẹh ố håh gmøb kmåh. Oê ĕè bü tẨ gmƺ seu4
„Gmỡgi trẻ fb gêy tmỈ m`ỉg re nê kmügi hø kmẨ gĈgi yäu maẹh hø ò tmỠh vễ nộ` nẩb.
Hmôgi kmügi hø nƺƥgi tïb. Hmôgi kmügi tmỈ tm`ằt nẢp håh bổ` n`äg mỉ tîgm hẨb hma gäg
kmügi tmỈ gêa åp lỦgi håh o`ỉg pmåp hmỡe maẹh sƺ pmấb. Hmôgi kmügi hø kmå` g`ỉb vễ
tmỒ` i`eg; hmôgi kmügi gmớ ĕƺỨh k`gm gim`ỉb ĕè que, kmügi rôt re ĕƺỨh hå` iî hø nỨ` vê
kmügi o`Ỉu nỐ re ĕƺỨh ĕỐgi hƥ vễ håhm hƺ xỢ hứe hmôgi. S`ỉh kmügi hø kmå` g`ỉb tmỒ`

i`eg nê bỐt gàt gỖ` oẢt tm`ằu søt tỖ hmỠh tragi hẦu trôh gmïg håhm…‒
Z`qufr P Davfr vê hỐgi sỵ ĕè im` ĕƺỨh ố 5< ::: trẻ fb pmấb pmåp vê oị oề rƥ` ố vðgi
giaấ` ü Oerhfnagf vễ sỵ i`Ẩb ĕågi kỈ hứe hmỀ sổ kmüg U.@ (?: ĕằg <: ĕ`Ỉb) sa vớ` gmỡgi
gmøb k`Ỉb tre, tâgm tîgm tmẦt tmƺỒgi, tẢp trugi hmô ò rẦt kmø kmĈg, tm`ằu øh pmä pmåg,
tm`ằu ò g`ỉb vễ tmỵh tằ kmåhm queg kmügi hø kmẨ gĈgi trừu tƺỨgi møe maẹh tƺ luy nüi`h
sỵ hmẢb trỆ tragi pmåt tr`Ỉg giüg giỡ.
Ianlcero tøb tạt gmïg håhm hứe gmỡgi trẻ fb gêy nê4 „Hƺ
„ Hƺ xỢ mugi oấa, tmâhm håh trÿ hmƥ`
i`Ẩ` trâ, tm`ằu k`ễb hmằ kmügi tmẦy ố hmôgi gmỡgi lấgi oîgm tmƺỒgi vễ na nạgi vê Ỡh hmằ.
Gmỡgi sỵ ĕỘgi gmẦt møe oị mấg hmằ vê gmỡgi n`äg mỉ tîgm hẨb mỒ` mỨt vê kmügi oễg
hmẹt.‒
GiƺỒ` te hŠgi hø tmỈ tỵ mề` pmẨ` hmĈgi bỐt vê` tmỈ tïb tmẩg pmïg n`ỉt ố vị tmêgm g`äg,
trƺớh mằt ĕẹh trƺgi oố` gmỡgi rổ` naấg tîgm hẨb tm`ằu sỵ t`ằp xôh hå gmïg kàb tmâhm Ỡgi
xè mỐ`, hø giuyäg gmïg tragi sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb kàa lê` nôh trẻ tmƥ. \ragi gmỡgi hügi
trîgm vễ tîgm trấgi i`e ĕîgm hứe gmỡgi giƺỨ` oị tïb tmẩg pmïg n`ỉt, Znegk ĕè kằt nuẢg nê
v`ỉh vạgi mey bẦt mîgm Ẩgm hme bẰ „ĕâhm tmỵh‒ hø nẲ nê bỐt tragi gmỡgi giuyäg gmïg
xuẦt m`ỉg oỉgm tïb tmẩg pmïg n`ỉt.
\uy tragi mỐ` hmỠgi hmẢb hứe sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb, v`ỉh k`Ỉb saåt kmø mƥg ố trẻ oằ
oỘgi gmƺgi ố ĕïy hŠgi hø gmỡgi o`ằg ĕỖ` s`gm nò ĕågi kỈ. O`gg`gi im` ố =:: mỂh s `gm
Hegele tuỖ` mỂh trÿ gmỡgi o`ằg ĕỖ` vễ gmịp tĈgi trƺốgi hø giuỘg iổh tîgm hẨb (i`e ĕîgm
ny tåg, bü` trƺỒgi tmỒ ƥ) xẨy re tmƺỒgi xuyäg mƥg vê gẹgi mƥg sa vớ` hứe trẻ hmỀ oị ổb
ĕeu. Cr`fl vê Bfyfr hŠgi hø gmỡgi gmẢg ĕịgm tƺƥgi tỵ ố BỰ vễ gmỡgi trẻ iå` vê tre` ố
nỠe tuỖ` từ 3 ĕằg 58.
GiƺỒ` te lỵ ĕaåg rẵgi gmỡgi rổ` naấg hå gmïg ĕø tmẢt kmø tmâhm mỨp vớ` ĕỒ`
ĕ Ồ` sổgi xè mỐ`
oîgm tmƺỒgi.
8/ Gmỡgi rổ` gm`Ệu tragi queg mỉ xè mỐ`
MỐ` hmỠgi hmẢb sẲ o`Ỉu nỐ hmứ yằu ố sỵ oẦt oîgm tmƺỒgi tragi sỵ tm`ằt nẢp håh queg mỉ x è
mỐ`. Xỵ pmấb pmåp hmâgm nê bỐt hmỠgi b`gm rö rêgi gmẦt hứe sỵ tm`ằu tmâhm Ỡgi xè mỐ`
tmî
gmềgiƺỒ` te nấ`
la vạgi bẰiẹp bỐti`e
maẹh håhm tmƺỒgi
ĕîgm ny tåg.xuyäg ĕågi
Håh kằt quẨsỨtmổgi
ố gmỡgi trẻ fb
kä im` tm`ằu
gmẢg vẦgmỦt
ĕễ tîgm
gêy hẨb nôh
hứ e håh
tåh i`Ẩ ố BỰ vê \ïy, Oạh Ïu từ kmaẨgi gmỡgi gĈb 50?3 ĕằg 50<= hma o`ằt tỀ nỉ nea ĕỐgi
i`ỡe ?6 vê 36 pmẩg trĈb, trugi oîgm nê <6%.
Oawnoy ĕè hø tmỈ kmẸgi ĕịgm hø rẦt gm`ễu nò la ĕỈ t`g rẵgi sỵ håhm ny kàa lê` bỐt ĕỠe oà
vớ` bẰ gø tragi 6 gĈb ĕẩu t`äg nê gmïg tổ hmâgm iïy gäg pmấb pmåp seu gêy. Mfuyfr tâgm
re hø ĕằg =: ĕằg 0: pmẩg trĈb gmỡgi i`e ĕîgm ny tåg (?: pmẩg trĈb la hme bẰ ny tmïg),
vớ` Yfrwefhk hag sổ ĕø nê 36 pmẩg trĈb.
Xp`tz kmẸgi ĕịgm hø tmỈ t`äg ĕaåg nê tragi tƺƥgi ne` sỵ i`e tĈgi sổ trẻ fb hø vẦg ĕễ,
kmügi tmâhm Ỡgi xè mỐ` gmỡgi trẻ fb pmấb pmåp la hmẢb kmüg vê tïb oỉgm, sẲ tỹ nỉ
tmuẢg vớ` sỵ o`ằg bẦt ĕỒ` sổgi i`e ĕîgm.
Gmỡgi kmẸgi ĕịgm gêy gim`äb trỂgi vễ bẹt tmỵh t`Ệg ĕẦu tregm hmổgi pmấb pmåp ố tm`ằu
g`äg bê hma ĕằg gey hmƺe ĕƺỨh queg tïb vễ bẹt lỵ pmÿgi.
ỗ ĕïy hmôgi tü` kmügi tmỈ ĕ` sïu vêa vẦg ĕễ tm`ằu g`äg pmấb pmåp n`äg queg vớ` sỵ tm`ằu
mỦt tîgm hẨb gmƺgi hø 8 naấ` pmấb pmåp ĕẹh o`ỉt hẩg hmô ò nê4 sỵ bè` lïb, Ĉg hạp, trổg
kmề` gmê.
Hmôgi tü` ĕè sỢgi sổt vễ v`ỉh tmƺỒgi xuyäg tmẦy sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb vê iƺƥgi xẦu
giƺỒ` bẰ ố gmỡgi hü iå` trẻ bè` lïb. Kfbp ĕè im` ĕƺỨh bỐt pmẩg oe tragi sổ 68: hü
iå` bè` lïb Ěeg Bấhm bê ügi gim`äg hỠu ne` nịhm ĕễu kmügi ĕƺỨh guü` lƺụgi tragi i`e
ĕîgm; 59 pmẩg trĈb nê trẻ giaê` i`å tmô. Oawnoy trðgi mỨp vớ` Xec`fr vê hỐgi sỵ,
Ouglfsfg vê hỐgi sỵ im` gmẢg rẵgi ât gmẦt 3: pmẩg trĈb gmỡgi giƺỒ` nea vêa gmỡgi
queg mỉ tîgm lỦh oẦt hmỨt hŠgi xuẦt tmïg từ gmỡgi i`e ĕîgm ny tåg.
BỐt sổ naấ` Ĉg hạp ĕƺỨh iỂ` nê „oð ĕạp tîgm hẨb‒ iẹp tmẦy ố gmỡgi trẻ fb ĕeu kmỖ vî
tm`ằu tîgm hẨb. Gmỡgi naấ` Ĉg hạp gêy hø gmỡgi tâgm hmẦt ĕẹh o`ỉt, tmƺỒgi Ĉg hạp kẰa
oågm mey
me y t`ễg ĕỈ hø tmỈ bue quê oågm; t`ễg gêy kmügi oea i`Ồ ĕỈ nẫg nỐg vớ` t`ễg bê trẻ
hø bỐt håhm hmâgm ĕågi; \mfa Mfuyfr, ĕïy nê naấ` Ĉg hạp mêa m`ỉp vê trẻ ha` hø tmỈ nẦ p
hmộ trổgi vạgi tîgm hẨb hứe gø oẵgi sẨg pmẠb vẢt hmẦt nẦy hạp maẹh oẵgi g`ễb tmềe bèg
oeg pmåt hma gmỡgi giƺỒ` kmåh.
Oawnoy ĕè gmẦg bấgm kmuygm mƺớgi Ĉg hạp hứe gmỡgi trẻ tm`ằu tmổg tîgm hẨb. Ügi sa
sågm me` gmøb, bộ` gmøb << trẻ, i`ổgi gmeu vễ tuỖ`, i`ớ` tâgm, maêg hẨgm, l` truyễg vê
gmỡgi rổ` naấg hẨb xôh. BỐt tragi me` gmøb iỘb gmỡgi trẻ Ĉg hạp, gmøb k`e kmügi Ĉg
hạp. Gmøb tmỠ me` kmügi hø tmỒ ƥ hẨb xôh hÿg tragi gmøb @ hø 5< trẻ naấ` gêy vê gmỡgi
pmấbtaêg
maêg pmåpvê
hứekàa
hmôgi gẹgi
lê` (3 mƥgmaẹh
tmågi s a vớ`
sa 8: vớ`
mƥg) trẻ k`e. Giaê`gmỡgi
bẰ maẹh re hÿg
h ÿggiƺỒ`
hø 59guü`
trẻ Ĉglƺụgi
hạp ĕètmey
oị tåhm
bẰ
tragi 6 gĈb ĕẩu t`äg tragi km` hmỀ hø ? trẻ hứe gmøb k`Ỉb tre hø sỵ tåhm gmƺ vẢy. S`ỉh
gim`äg hỠu ĕø hma pmàp ügi kằt nuẢg nê kmügi hø ve` trÿ hứe l` truyễg vê nêb oẢt rö ve`
trÿ hmứ yằu nê tm`ằu mỦt tîgm hẨb
hẨ b tragi t`ễg sỢ hứe gmỡgi kẻ Ĉg hạp gêy.
Gmỡgi vỦ oề gmê ĕ` hŠgi kmügi m`ằb ố gmỡgi trẻ tm`ằu mỦt tîgm hẨb vê tmƺỒgi xuyäg
mƥg ố gmỡgi trẻ tƺốgi gmƺ vẢy. Oề ĕ` negi tmegi nê bỐt håhm k`Ỉb hmỠgi hứe hẢu hag
tre`
tragihẨb
tïbtmẦy bîgm
buổg o`ằtoịpmẨg
mạt mứ`
Ỡgi(kmügi
hứe hmeĕƺỨh
bẰ yäu
vî gøtmƺƥgi) ĕ` hm`ễu
xàt ĕaåg „oỦ` ĕỒ`‒ vớ` g`ễb
sïu tîgm kmạhhme
hẨb hứe kmaẨ`
bẰ
ĕổ` vớ` gø oẵgi gộ` na sỨ hứe gmỡgi hme bẰ km` gø trổg gmê. \mỢ tmåhm gêy hŠgi hmẸgi
kmåh iî gmỡgi t`ằgi käu iêa hứe ĕỠe trẻ tmƥ ĕÿ` hø bẹt bẰ km` gø tmẦy bẰ oề ĕ` tragi
hmổh nåt.
F. Kặ\ NVẮG
Hmôgi tü` gimĠ rẵgi Ẩgm mƺốgi te` mấ` xẨy re giey maẹh hmẢb vễ seu la trẻ fb oị tm`ằu
mỦt tîgm hẨb kàa lê` kmügi hÿg nê ĕ`ễu gim` giỒ. Gmƺgi hŠgi kmügi gäg quy ĕịgm tẦt hẨ
gmỡgi oỉgm nò hå gmïg vê xè mỐ` vêa gø gmƺ bỐt vê` giƺỒ` hø xu mƺớgi nêb gmƺ tmằ. Sê
hŠgi hmẸgi gäg tîb håhm gmỘ` gmàt tîgm hẨb i`Ẩ tấa gỵh hƺỒ` vî sỨ tm`ằu mỦt tîgm hẨb bỐt
håhm pmềgi ĕaåg. Hmôgi tü` ĕƺỨh o`ằt iẩg ĕïy ố BỰ hø bỐt sổ hü guü` trẻ nêb hma trẻ
pmåt bỉt vî håh hü gø` vớ` trẻ suổt giêy la hẨb tmẦy tm`ằu „sỵ hø bẹt hứe giƺỒ` bẰ‒.
Ofrfs vê Aofrs hŠgi hügi oẵgi km gø` rẵgi bộ` trẻ fb pmẨg Ỡgi bỐt håhm kmåh gmeu km`
i`e ĕîgm ny tåg maẹh km` ĕỠe trẻ vêa gm` v`ỉg. Hmôgi tü` hÿg i`ỡ kỹ g`ỉb vễ bỐt i`e ĕîgm
ny tåg la bẰ hmằt, oổ rƺỨu hmí oị tƺớh quyễg nêb hme vê giƺỒ` hmị iå` hẨ tragi i`e ĕîgm
nôh ĕø 53 tuỖ`, lð maêg hẨgm tỘ` tỉ ĕè vƺƥg näg mỂh gimễ bey, bố bỐt xƺốgi bey gmề hø
? tmỨ bey tragi ĕø hø bỐt fb ruỐt vê k`ằb ĕứ Ĉg, ĕẨb oẨa hma 6 fb tre` vê iå` hø vị trâ
xè mỐ` vê oẨg tmïg nẢp i`e ĕîgm ĕêgi maêgi. Ě`ễu hmạh hmạg nê hü iå` hø hmị ĕø buổg oð
ĕạp nấ` tmẦt oấ` hứe hme bẰ bê hü ĕè pmẨ` hmịu ĕeu kmỖ vê hmỠgi tề rẵgi tẦt hẨ trẻ fb
kmügi pmẨ` ĕễu nê gấg gmïg kmügi tmỈ trågm kmề` hứe sỵ ny tåg i`e ĕîgm mey sỵ tm`ằu mỦt
tîgm hẨb.
Sễ pmâe håh gm` v`ỉg, gằu gmƺ ố ĕẦy vừe hmô ò hẨ kmẠu pmẩg Ĉg uổgi oîgm tmƺỒgi nẫg
kmẠu
hø mấ`.pmẩg tîgm hẨb hẩg tm`ằt ĕổ` vớ` trẻ tmî vễ bẹt tïb nò hø nẲ hmôgi kmügi hø lẦu vằt iî
\ragi gỢe ĕẩu tmằ kỹ ?: gêy giƺỒ` te ĕè nêb ĕƺỨh v`ỉh rẦt hø âhm nê gmẦg bấgm ĕằg
gmỡgi gmu hẩu hứe trå` t`b ĕỈ trågm gmỡgi mẢu quẨ te` mấ` vễ bẹt tmỈ hmẦt, tïb mỘg vê xè
mỐ`. Xỵ tmƺỒgi xuyäg hÿg quå gm`ễu gmỡgi rổ` naấg ĕè gø` ố träg tîb tmẦy ố gmỡgi trẻ fb
ĕè ố gm` v`ỉg tragi gmỡgi gĈb ĕẩu t`äg hứe huỐh ĕỒ`, hmỠgi tề rẵgi sỵ „tm`ằu tmỠh Ĉg
tîgm hẨb‒ ố ĕø hÿg pmỖ o`ằg. GiƺỒ` te tmƺỒgi quå oẵgi nÿgi vớ` v`ỉh oẨa ĕẨb pmôh nỨ`
vẢt hmẦt hma trẻ fb bê tmü`.
Km` gmẦg bấgm ĕằg gmỡgi sỵ v`ỉh gø` träg oạt ĕẩu ĕè ĕƺỨh gmẢg o`ằt, kmügi hø gimĠe nê
näg åg bỐt håhm mỉ tmổgi tẦt hẨ håh gm` v`ỉg gêa la kmügi hø ò tmỠh, la tm`ằu m`Ỉu o`ằt
mey la hẠu tmẨ, kmügi lêgm hma trẻ fb tẦt hẨ gmỡgi iî bê trẻ hø quyễg ĕƺỨh mƺốgi.
O8. Gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi
ỗ hmƺƥgi träg hmôgi te ĕè gø` vễ „sỵ tm`ằu tmỠh Ĉg tîgm hẨb‒ tmî ố ĕïy hø tmỈ gø` nê
„tmừe tmỠh Ĉg‒ gmƺgi hmứ yằu nê sỵ bẦt hïg oẵgi vễ hmẦt nƺỨgi tragi kmẠu pmẩg tîgm hẨb
hứe trẻ.
Gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi hmâgm nê gmỡgi giƺỒ` bê tmfa hĈg giuyäg hứe từ gêy ĕè sỢ lỦgi
se` bỐt tîgm hẨb rẦt tỵ gm`äg nê oẨg gĈgi nêb bẰ vê ĕè nêb xe rỒ` gø, mẩu gmƺ bỐt håhm
nuüg nuüg âhm kỹ, kmề` bỦh t`äu r`ägi o`ỉt hứe
h ứe gø nê ĕỠe trẻ.
E. GMủGI \ÂGM HMẬ\ HợE \ÎGM Bẽ NẪB LỬGI
Ě`ễu pmïg o`ỉt trƺớh mằt i`ỡe tîgm bẰ oîgm tmƺỒgi vê tîgm bẰ nấb lỦgi nê bỐt ĕẵgi pmỦh
vỦ ĕỠe trẻ, hÿg ĕẵgi k`e pmỦh vỦ giƺỒ` bẰ. \îgm bẰ oîgm tmƺỒgi nê m`ằg lïgi, tîgm bẰ
nấb lỦgi nê hm`ằb ĕaất vễ bîgm.
\îgm bẰ nêgm bấgm m`ằg lïgi kmügi tâgm taåg vê kmügi hø Ạg ò; gø sẶg sêgi Ạg någm seu
nỨ` âhm vê tmêgm tỵu hứe hag vê xẨ tmïg vî yäu hẩu hứe hag4 oê bẰ ĕỠgi seu
se u hag bîgm hmỠ
kmügi pmẨ` ĕỠgi trƺớh gø. \ragi tẦt hẨ bỂ` naấ` tîgm hẨb, tîgm bẰ vü tƺ mƥg hẨ. Ěø nê
tmỠ tîgm luy gmẦt o`Ỉu nỐ kmügi ĕÿ` trố nấ` giey hẨ km` ĕỠe trẻ kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi
o`ằt gmỡgi iî oê bẰ ĕè tmẢt sỵ hma gø hø km` hÿg mấ` hẨ ĕằg sỠh kmềf oẨg tmïg, mấgm pmôh
hứevễbîgm
hẨ huỐhvêsổgi
gmỡgi
hứesỵ
håhtmềe
hag,bèg r`ägi
kmügi mễtƺ hmâgm
trügi ĕågiiîgmẦt.
bagi BỐt oê
hma bîgm bẰ hø tmỈ
sẲ kmügi oea my
i`ỒvỂgi tẦt
nê bỐt
oê bẰ nấb lỦgi.
GiƺỨh nấ` tîgm bẰ nấb lỦgi hmứ yằu begi tâgm hmẦt hm`ằb ĕaất. ĚỠe trẻ pmỦh vỦ oê bẰ
maẹh hmâgm oê bẰ sỢ lỦgi ĕỠe hag ĕü` km` rẦt t`gm v` vê vü tmỠh bẹh lẩu hø vẻ oễ giaê`
vü tƺ. Oê bẰ buổg, trügi ĕỨ` gằu hẩg ĕÿ` mề` sea hma håhm xỢ sỵ vê gmỡgi tîgm hẨb hứe
ĕỠe trẻ pmð mỨp vớ` sỵ bagi ĕỨ` hứe oê bẰ, hø gimĠe nê gø pmẨ` oð ĕạp gmỡgi sỵ tmềe
bèg sïu xe hứe oê vễ tîgm hẨb (hẩu hỠu ĕỠe trẻ), tmỵh m`ỉg bỐt ea ƺớh kmügi tmêgm vî
nuüg nuüg kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg ĕƺỨh maẹh hmỀ nê gm`ỉt tîgm tmfa gmỡgi ò tƺốgi hø sẶg vê
gmỡgi tmêgm k`ằg xè mỐ` hứe bîgm.
Oê bẰ bagi buổg sỵ maêg mẨa vễ bỂ` bẹt. ĚỠe hag pmẨ` kmügi hø nộ` nẩb, Ỡgi xỢ gmƺ
giƺỒ` nớg vê kmügi ĕƺỨh nêb iî bê bẰ hmƺe hmuẠg y. BỐt nẩg I`lf ĕằg tmĈb bỐt oê bẰ
nuüg nuüg giừgi hïu hmuyỉg vớ` kmåhm ĕỈ uổg gạg hẢu hag tre` nfa hïy, huổh vƺỒg maẹh
giaåy bŠ`. Oê te mề` kmåhm4 „\mẵgi oà gêy tmẢt kmügi e` hmịu gỖ`, ügi hø tmẦy tmằ
kmügi1‒ ‘ „\mƺe oê, kmügi ĕïu, oê bớ` nê giƺỒ` kmügi e` hmịu gỖ`‒. I`lf trẨ nỒ` tmẸgi
tmừgi.
Oê bẰ bagi hag pmẨ` hø gmỡgi tmêgm tâhm ĕỈ bîgm mègm l`ỉg. E` hŠgi o`ằt nê gmỡgi
oƺớh ĕ` ĕẩu t`äg, gmỡgi hïu gø` ĕẩu t`äg, v`ỉh oạt ĕẩu o`ằt i`ỡ sấhm sẲ ố trẻ ĕƺỨh lðgi
nêb ĕổ` tƺỨgi hma gmỡgi iegm ĕue vü mấ` i`ỡe håh oê bẰ trẻ. Xỵ tm` ĕue gêy trố tmêgm te`
mấ` km` giƺỒ` te tîb håhm ĕất ĕƺỨh tmêgm tâhm sớb mƥg nê tmỒ` ĕ`Ỉb xuẦt m`ỉg hứe gø, gø
trố gäg giuy m`Ỉb km` gmỡgi kằt quẨ vễ mỂh tẢp vê xè mỐ` ĕƺỨh ĕÿ` mề` gmƺ bøg gỨ pmẨ`
trẨ, ĕổ` vớ` bỐt oê bẰ kmügi buổg tmẦy gmỡgi kmẨ gĈgi tmỵh sỵ hứe hag bîgm, lð nê hổ
ò mey vü tîgm.
Giaê` re oê bẰ nấb lỦgi buổg hø gmỡgi oẵgi hmỠgi hứe sỵ pmỦh vỦ tðgi ĕẨb oẨa
kmügi ĕỈ tmaåt kmề` tey bîgm ĕỠe oà pmỦh vỦ gmỡgi ò ĕỘ r`ägi tƺ hứe bîgm. BỂ` oẵgi
hmỠgi vễ gmïg håhm, bỂ` o`Ỉu m`ỉg rỦt rí hm`ễu mƺớgi tỵ nẢp ‘ kmügi gø` ĕằg ĕỐh nẢp ‘ nê
bỐt sỵ tỖg mấ` ĕằg „tîgm bẰ‒ quå ât m`Ỉu o`ằt vễ ve` trÿ tmỵh ĕổ` vớ` hag bîgm. „Gø kmügi
oea i`Ồ nêb tmfa ĕ`ễu tü`
t ü` gø`…‒. \Ầt hẨ gmỡgi tm`ằu søt ĕễu oị tâgm sỖ. Xỵ pmỦh tðgi tmỦ
ĕỐgi ĕƺỨh ha` gmƺ oîgm tmƺỒgi vê hẩg tm`ằt.
Oê bẰ buổg hø gmỡgi oẵgi hmỠgi hứe tîgm yäu tmƺƥgi ĕỈ guü` lƺụgi bỐt sỵ âhm kỹ k ỹ ĕ`äg
kmðgi4 „\îgm yäu bê tü` hø quyễg…‒ mey ĕỈ oð ĕạp gmỡgi sỵ kmügi tmềe bèg tîgm hẨb4
„\ü` tƺốgi rẵgi ât re gø hŠgi sẲ trîu bằg mƥg oổ gø…‒. GiƺỒ` bẰ nấb lỦgi ĕÿ` mề` hea
gmƺgi nấ` kmügi gmẢg tmỠh re tâgm hmẦt oẦt tmƺỒgi tragi tîgm yäu tmƺƥgi hứe bîgm. \mâ
lỦ oê bẰ hứe bỐt ĕỠe trẻ hmåg Ĉg tïb nò, mêgm mấ hag iå` hứe bîgm vớ` gmỡgi o`Ỉu m`ỉg
oễ giaê` ïu yằb, oê te hø ò k`ằg nê sẶg sêgi my s`gm tẦt hẨ ĕỈ hmỡe hma hag kmề` oỉgm
gmƺgi nấ` k`äg quyằt từ hmổ` bỐt sỵ håhm ny hẩg tm`ằt, kmẸgi ĕịgm rẵgi gmƺ tmằ sẲ nê bỐt
se` nẩb gim`äb trỂgi vễ bẹt tïb nò; Xeu km` hmẦp gmẢg bỐt huỐh mỐ` hmẠg bê gm`ễu oåh
sĠ i`ề` ĕễu kmẸgi ĕịgm, oê te kmügi từ hmổ` sỵ håhm ny trố gäg kmügi tmỈ trågm kmề`,
gmƺgi nôh ĕø vẫg gø` rẵgi tmfa ò oê tmî håh oåh sĠ ĕè nẩb nẫg, vê hü iå` t`ằp tỦh từ hmổ`
håh tmỠh Ĉg, bỐt håhm vü tmỠh, vê ha` ĕø nê sỵ tƺỨgi trƺgi hma bỐt tmỠ tîgm bẰ hag rẦt vü
luyäg. Gmỡgi o`Ỉu m`ỉg oễ giaê` ĕø gmẵb hmf lẦu tmỠ tîgm bẰ mẩu gmƺ ĕè bẦt mằt tâgm
m`ằg lïgi, ĕƺƥgi sỵ hø vẻ gmƺ tîb håhm nừe iất hmâgm
h mâgm bîgm trƺớh t`äg.
O. GMủGI K@ỏV OÊ Bẽ NẪB LỬGI LỬG I
Zmẩg gm`ễu mỂ nê gmỡgi oê bẰ kmügi hmẦp gmẢg gỡ tâgm hứe bîgm, gmỡgi oê bẰ ĕỐh
ĕaåg; ĕø nê gmỡgi giƺỒ` pmỦ gỡ kmügi m`Ỉu maẹh kmügi tmỈ m`Ỉu ĕƺỨh nê bỐt hag giƺỒ`
hmỀ hø tmỈ tmêgm ĕất tmẢt sỵ km` ĕ` tmfa hag ĕƺỒgi qu` ĕịgm hứe s`gm mỂh.
\mügi tmƺỒgi sỵ mẵg tmð, hø giỦy tregi mey kmügi, mƺớgi vễ bỐt k`Ỉu oð ĕạp kmåh,
iegm ĕue vớ` geb i`ớ`. Håh oê bẰ gêy buổg bỐt ĕỠe hag mey håh hag bîgm pmẨ` nê hứe
r`ägi bîgm, kmügi buổg giƺỒ` hmỘgi hø o`Ỉu m`ỉg queg tïb, trîu bằg hmôgi. \mƺỒgi tmî
sỵ hĈb imàt ĕêg ügi bấgm ĕằg gộ` nêb tỖg tmƺƥgi tẦt hẨ hå` iî tmuỐh geb i`ớ` kỈ hẨ hag
tre` hứe bîgm hŠgi iỐp vêa sỵ km`gm tmƺỒgi pmå` geb. Gmƺgi gmƺ tmằ kmügi pmẨ` hag
iå` tmî ĕƺỨh
mỂ ha` ĕễ hea
i`ớ` tâgm gỡ maẹh ƺusỵå`.tứ`
nê bỐt SîgmỦh,
gmỡgi„bỐt
pmỦ gỡ gêynỉkmügi
sỵ gü hmẦpmỂgmẢg
têg oấa‒ hŠgigỡkmügi
tâgm hứe
tmỈbîgm,
hmẦp
gmẢg ĕ`ễu ĕø ố hag iå` hứe mỂ. GiƺỒ` te o`ằt rẵgi giƺỒ` pmỦ gỡ kmügi tmỵh m`ỉg gỡ tâgm,
hðgi bỐt nôh naấ` oề hå` kmügi buổg hø, näg åg hå` bîgm kmügi tmỈ hø, hổ iạgi oð ĕạp sỵ
bƺỨg hớ tmẦp kàb ĕø oẵgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg sỠh bấgm vê uy quyễg quå lỆ ĕổ` vớ` håh
hag hứe bîgm.
BỐt k`Ỉu kmåh kmå pmỖ o`ằg nê oê bẰ hmu ĕåa quå bỠh. Ěø nê gmỡgi pmỦ gỡ oị gm`Ệu
tïb, na nạgi quå ĕågi, kmügi o`ằt nêb tmằ gêa hma tổt, kmügi oea i`Ồ mê` nÿgi, tỵ tấa re
gmỡgi gimĠe vỦ quå sỠh, bỉt bề`, tîb k`ằb bỐt sỵ maêg mẨa kmügi km` gêa ĕất ĕƺỨh. Ěø
nê gmỡgi oê bẰ oẨa vỉ hag quå ĕågi, gmỡgi oê bẰ hẩu taêg. \mƺỒgi mỂ nê gmỡgi pmỦ gỡ
trâ tmỠh, quå gm`ễu k`ằg tmỠh ĕỈ hø tmỈ hø gmỡgi pmẨg Ỡgi tỵ gm`äg hứe bỐt giƺỒ` bẰ
oîgmquå
tmå` tmƺỒgi. Lỵeoẵgi
guü` hag träg gmỡgi
gmỡgi tmỠh
giu
giuyäg
yäg tạht`ỉt
Ĉ g ĕè
Ĉg vỉ trðgi
s`gm bê
heamỂ
ĕỐ,tmu gmẢglå
kmügi se
se`,
låbb`,vuổt
giƺỒ`
vf,bẰ
müghmu
hagĕåa
vî
sỨ bẦt vỉ s`gm, na hïg ĕagi kmẠu pmẩg, tỂgi hma gø tmỠh gêy, trågm hma gø tmỠh kmuye ĕỈ
hma o`Ỉu ĕỘ tĈgi trƺốgi hứe hag ĕƺỨh y mỉt hứe ĕỠe oà nò tƺốgi. Ěằg km` hag ĕ` mỂh, oê
te gmỘ` gmàt hag v`ằt hmâgm tẨ, nêb tmäb taåg, oề mằt hẨ gimỀ mí nẫg i`Ồ hmƥ` ĕỈ ĕất tmêgm
tâhm tổ` ĕe nêb mềgi sỵ pmåt tr`Ỉg xè mỐ` tmẢt sỵ hứe hag pmẨ` ĕƺỨh mîgm tmêgm tragi t m`äg
gm`äg, ố giaê` ĕƺỒgi pmổ vê gƥ` trƺỒgi mỂh. Nôh gêa oê bẰ hŠgi ĕÿ` mề` hag pmẨ` hø trẢt
tỵ tuyỉt ĕổ` ĕ`ễu ĕø rẦt kmø ĕổ` vớ` trẻ, bỐt sỵ ĕôgi i`Ồ hmẹt hmẲ nêb hma gø oị tƺớh ĕaất
ĕ` gmỡgi sỵ kmåb pmå nò tmô vê oẦt giỒ, bỐt tmỠ vỉ s`gm tmïg tmỈ vê åa quẩg nêb pmâ bẦt
oea sỵ pmẦg kmố` mêa mðgi; \rẢt tỵ, vỉ s`gm, ĕôgi i`Ồ i`Ầh kmügi pmẨ` tỵ gm`äg bê hø ĕổ`
vớ` trẻ vê pmẨ` lấy hmôgi gmƺgi kmügi pmẨ` lðgi hå` ĕø nê bỐt pmƺƥgi t`ỉg i`åg t`ằp tmỈ
m`ỉg sỵ ĕỐh ĕaåg vü tmỠh.
HŠgi pmẨ` kỈ ĕằg oê bẰ yäu hag quå bỠ h tmỵh tằ nê vî bîgm. Hÿg quå oê bẰ hmuyäg hmằ,
oê bẰ gêgêyy hm`ằb mỡu hag. ỗ ĕï
ĕïyy hø sỵ t`ằg tr`Ỉg giƺỨh4 kmügi pmẨ` oê te oåh oề hmỘgi
bê tîgm bẰ se` nấh; vî oê bẰ yäu hag, hma r`ägi bîgm bê oê te tåhm hag kmề` hmỘgi vê tỵ
bîgm queg tïb hmĈb søh hag vớ` bỐt tîgm tmƺƥgi bằg trêg trễ vê ĕÿ` mề` quå hea. ĚỠe
trẻ oị giỨp oố` tîgm bẰ àp ouỐh ĕø sẲ yằu ớt, kmügi o`ằt tỵ ĕễ kmågi, vê kmügi o`ằt tỵ
oẨa vỉ trƺớh huỐh sổgi. GiƺỒ` bẰ iøe hmỘgi vớ` ò ĕỘ rẦt tổt ĕẰp hø h ø tmỈ iïy mấ` hma håh
hag oẵgi tmỠ tîgm yäu hm`ằb mỡu bê te sẲ tmẦy ố pmẩg seu.
Hø k`Ỉu oê bẰ ât yäu hag vê kmügi tmô gmẢg ĕ`ễu ĕø bê tỵ nừe iất oẵgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg
oễ giaê` gmƺgi ĕü` km` nấ` oị nỐ re tragi håhm Ỡgi xỢ hứe bîgm vê ĕỠe ĕ Ỡe trẻ kmügi oị bạh
nừe vễ gmỡgi o`Ỉu m`ỉg ïu yằb oễ giaê`.
Hẩg gø` tmäb bỐt hïu vễ k`Ỉu oê bẰ oị tïb oỉgm4 tîgm bẰ trố tmêgm ĕỐh tổ ĕổ` vớ` hag lð
lấgi oỉgm nỐ rö mey Ầp ứ, hø i`e` ĕaấg nïu lê`. Hø gmỡgi oê bẰ guü` lấy hag tragi bỐt
tîgm trấgi oẦt eg vê na nạgi n`äg tỦh tragi gm`ễu gĈb, iïy Ẩgm mƺốgi te` mấ` hma tïb trâ
hag hå`.
H. GMủGI MẮV UVắ HợE \ÎGM Bẽ NẪB LỬGI
5. Gmỡgi se` nẩb tragi håhm Ỡgi xỢ hứe giƺỒ` bẰ
\îgm bẰ nấb lỦgi nê hm`ằb ĕaất, ĕÿ` mề` vê vü tmỠh, kmügi tmỈ ĕẹt vêa ĕịe vị hag bîgm,
giƺỒ` bẰ kmügi tmỈ tmügi hẨb vê tmềe bèg ĕôgi ĕạg gmỡgi gmu hẩu hứe hag, i`ôp ĕụ vê
mƺớgi lẫg hag. Oê bẰ hŠgi kmügi o`ằt gạb gmỡgi ĕỐgi hƥ hứe gmỡgi pmẨg Ỡgi hẨb xôh
hứe hag, vê tmƺỒgi mêgm ĕỐgi kmügi ĕôgi nôh vễ bẹt i`åa lỦh. Oê bẰ hỠ tƺốgi gmƺ o`ằt
rö hag bîgm vê gmỡgi iî hẩg hma bîgm hmỠ kmügi m`Ỉu iî vễ hag. Gmỡgi se` nẩb kmügi
trågm kmề` vê kmügi åh ò hứe hag bê „oê tề re o`ằt rẦt rö‒ ĕƺỨh i`Ẩ` tmâhm gmƺ gmỡgi xôh
pmấb ĕổ` vớ` bẰ. Oê bẰ gỖ` i`Ảg tmẦy rẵgi bîgm buổg nêb hma gø maêg mẨa tmî gø nấ`
kmügi maêg mẨa vê huổ` hðgi oê bẰ trố gäg lị Ỡgi vớ` hag, hêgi giêy hêgi kmø hmịu vớ`
håhm hƺ xỢ giïy tmƥ vü tỐ` vê gmỡgi o`Ỉu nỐ tîgm hẨb oîgm tmƺỒgi hứe hag trẻ.
\rẻ hêgi gmề hêgi lỆ se` km`ằg vê gø hêgi oåb vêa bẰ kmø tmaåt kmề` gmỡgi số mỡu,
gmỡgi ĕÿ` mề` kỈ hẨ gmỡgi sỵ hmuyäg hmằ. Oê bẰ hø tmỈ ĕƺe gø vêa kmuüg bẫu la oê te
ĕịgm re, ĕ`ễu km`Ỉg gø tðy tmfa gmu hẩu hẨb xôh hứe hmâgm bîgm. Gmƺgi rỘ` ĕỠe oà nớg
näg, tragi huỐh ĕổ` tmaấ` bẰ-hag, pmẩg giƺỒ` bẰ i`Ẩb hðgi vớ` sỵ pmåt tr`Ỉg gmïg håhm
ĕỠe hag. BỐt giƺỒ` bẰ oîgm tmƺỒgi o`ằt guü` lấy hag sea hma gø hø tmỈ tỵ nẢp, kmügi
oåb vêa bẰ. Hmâgm hå` ĕø nêb hma oê bẰ nấb lỦgi na sỨ vê hmổ` từ oẵgi håhm hổ iạgi,
ĕü` km` rẦt pm` nò ĕỈ kàa lê` tmỒ` kỸ oà fb4 gmỡgi hïu gỵgi gịu km` gø` vớ` trẻ tmƥ tmî vu`
vu`, gmƺgi vớ` hẢu hag tre` nớg tmî hmỀ nêb hma gø oỵh tỠh. Hø oê bẰ bỐt hẢu s`gm v`äg ĕ`
gimĠe vỦ quïg sỵ hðgi hmôgi tü`, sågi gêa oê hŠgi begi hma hag hê pmä ĕỵgi tragi
pmâhm ĕƺe que mêgi rêa trấ` nâgm.
?. Gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe trẻ
ĚỠe trẻ kmügi vü tïb ĕổ` vớ` gmỡgi tîgm hẨb tmỵh hứe hme bẰ vê gø pmẨg Ỡgi nấ` tmfa
håhm
vê hứegiƺỒ`
hag, gø. \rƺớh mằt nêhø
bẰ kmügi bẹh
nộ`hẨb
vî nêtỐ`giƺỒ`
nộ` tmeb i`e vêa
nớg pmẩg huỐh4
ĕôgi gằuvễhøgiƺỒ`
pmẨ` iî trỦh
bẰ,trẹh
hmỀi`ỡe bẰ
hø ĕỠe
hag hø nộ`. ĚỠe hag hêgi t`g gmƺ vẢy km` giƺỒ` te nuüg nuüg ĕƺe re bỐt naất håh hïu iỨ`
tîgm hẨb tỐ` nộ` oẵgi håhm gmạh ĕ` gmạh nấ` vớ` gø4 „gằu hag bê giaeg tmî… Hag kmügi
yäu bẰ, gằu kmügi…‒ vê giƺỒ` te nêb hma gim`äb trỂgi tmäb oẵgi gmỡgi hïu lỂe gất
„hag kmügi nê hag iå` giaeg hứe bẰ gỡe… BẰ kmügi yäu hag gằu hag…‒
ĚỠe trẻ hmỀ hø tmỈ hø ? k`Ỉu trẨ nỒ` tragi tîgm trấgi kmø hmịu ĕø4 hmịu ĕí gàg mey pmẨg Ỡgi
tmfa k`Ỉu hứe gø gimĠe nê gø hø sỵ bẹh hẨ trố nấ` bỐt håhm vü tmỠh. Lð hÿg rẦt gmề, gø ĕè
o`ằt t`ằg mêgm håhm pmẨg Ỡgi nấ` gmỡgi tîgm hẨb vü tmỠh hứe bẰ. Gø trẨ tmð bẰ maẹh nêb nê b
vu` nÿgi bẰ gø` ĕôgi re nê tðy tmuỐh vêa håhm Ỡgi xỢ hứe bẰ ĕổ` vớ` gø. Sớ` tuỖ` tmƥ,
nêb iî hŠgi tổt vê gmỡgi pmƺƥgi t`ỉg vẢt hmẦt pmỦh vỦ hma ò ĕỘ tîgm hẨb.

\ragikme`
hügi gm`ễu trƺỒgihïg
nê kmügi mỨpsỠh.
kmåh, ĕỠe trẻ tmð gimịhm trố gäg gmeb m`Ỉb, vî huỐh ĕẦu tregm
Gmỡgi o`Ỉu m`ỉg ĕẩu t`äg rẦt sớb xuẦt m`ỉg nê sỵ hmẢb pmåt tr`Ỉg tîgm hẨb. A. Halft ĕè
gim`äg hỠu kỰ tr`ỉu hmỠgi mỂh tmî ügi hma rẵgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg tmƺỒgi mey iẹp pmẨ`
gmẦt nê oỉgm ĕå` lẩb, Ềe ĕðg, gø` gŠgi gịu gmƺ fb oà, bôt tey, hmåg Ĉg tïb nò, bỐt sỵ
vỦgi vễ hø hmỂg nỂh vê ĕ` mỂh tmî kàb, ĕẹh trƺgi oố` bỐt k`Ỉu trƥ Ỹ tmỦ ĕỐgi vê maêg
taêg kmügi hø t`ằg oỐ nêb hma giƺỒ` te hø tmỈ gmẩb nẫg gmỡgi trẻ gêy vớ` gmỡgi trẻ oị
hmẢb kmüg gmẰ. \râ kmüg hứe hmôgi hø tmỈ oị gmỡgi rổ` naấg hẨb xôh kîb mèb nấ` vê bẹh
lẩu o`Ỉu m`ỉg oễ giaê` gmƺ vẢy gmƺgi trâ kmüg vẫg oîgm tmƺỒgi.
\mỵh re pmẨ` ĕ`Ỉb nấ` ố ĕïy bỐt pmẩg nớg gmỡgi tïb oỉgm trẻ fb ĕỈ tmẦy gmỡgi pmẨg
Ỡgi hứe trẻ. Hmôgi tü` hmỀ gø` que bỐt sổ gmỡgi oỉgm mey iẹp mƥg hẨ. HmỀ hø giuyäg
gmïg tïb nò hứe oỉgm o`ằgi Ĉg tïb nò hứe trẻ tmƥ nê ĕƺỨh håh oåh sĠ gm` kmae hmẦp gmẢg
mẩu gmƺ kmügi hẩg tregm hè`. Gm`ễu oåh sĠ hÿg hổ tîb bỐt giuyäg gmïg mỡu hƥ tragi
trƺỒgi mỨp trẻ fb iå`; \uy gm`äg hẨ me` trƺỒgi mỨp, hmỀ hø tmỈ hmỡe ĕất kằt quẨ km` tåhm
trẻ maêg taêg kmề` oê bẰ. Gmỡgi sỵ gmögi gmẲa vễ Ĉg uổgi gmƺ hmỠgi hmåg Ĉg ĕƺỨh sỢ
lỦgi ĕỈ bẹh hẨ. _Ộ` ĕằg v`ỉh ĕ` Ềe vêa oü nẩg ĕẩu hŠgi nê bøg quê tẹgi bẰ vê giƺỒ` te
o`ằt rẵgi ĕỠe trẻ gâg mey lèg hƥ tmạt mẢu büg hø tmỈ nê håhm mỡu m`ỉu ĕỈ tmƺốgi maẹh
pmất oê bẰ. Gm`ễu trƺỒgi mỨp ĕå` lẩb hŠgi
hŠ gi la giuyäg gmïg gêy. _auert hma rẵgi gmỡgi
t`h nê bỐt håhm pmẨg kmågi tƺỨgi trƺgi hmổgi nấ` sỵ iÿ oø ố i`e ĕîgm tragi bỐt kmugi
hẨgm hứe tâgm me` hm`ễu vïgi nỒ` ‘ hmổgi ĕổ`. Oê bẰ hêgi queg tïb ĕằg kằt quẨ mỂh tẢp
hứe hag tmî hmẦt nƺỨgi mỂh hứe hag hêgi kàb gằu gmƺ ĕ`ễu ĕø hø tmỈ tåh ĕỐgi vêa oê bẰ.
Hø tmỈ gmỡgi ĕỠe oà hmỀ mộg nåa hø hmỂg nỂh vê hmỀ vớ` oê bẰ4 hø hẢu oà maêg taêg
kmügi e` hmịu gỖ` vê håh gmê trị n`ỉu hŠgi tmẦy tmằ gmƺgi km` hma näg vðgi gô` 8 tmågi xe
bẰ tmî gø Ỡgi xỢ rẦt oîgm tmƺỒgi. Nôh hẢu te trố nấ` vớ` bẰ tmî ĕïu nấ` vêa ĕẦ
ĕẦy.
y.
Gằu ĕỠe oà heb hmịu, kmügi pmẨg Ỡgi iî tmî oỠh tregm nấ` maêg taêg kmåh vễ hƥ oẨg, vê te
hø „mỐ` hmỠgi trẻ quå giaeg‒ kmügi mễ nêb oê bẰ pmẨ` na giấ` vê oê bẰ quå sugi sƺớgi
vễ vẻ giaê` maêg mẨa hứe hag.
A. Halft gim`äg hỠu tmẦy naấ` trẻ gêy hø gmỡgi o`Ỉu m`ỉg gmƺ seu4 hmôgi nê gmỡgi mỂh
trÿ i`ề` ố trƺỒgi. Hmôgi kmügi gimf tmfa gmỡgi nỒ` kmuyäg xẦu hứe gmỡgi giƺỒ` kmåh.
Hmôgi
pmẨ` gø`kmügi
re nỒ`4ĕỂh
hmỀsåhm
hẩg xẦu. \ragi
bẰ mƥ` heuqueg
bêy, mỉ
mƥ`vớ` bẰ hø
gmằhm sỵ b`ỉgi
kmøf tmügi nê
hẨbhagsïu
ĕèsạh
m`Ỉukmügi hẩg
rỘ`. Gmu
hẩu trẻ tmƥ hứe gø ĕƺỨh tmềe bèg tragi sỵ sey sƺe vïgi nỒ`, giƺỒ` bẰ i`ỡ ĕƺỨh uy tâg
tuyỉt ĕổ`. \îgm trấgi kàa lê` kmügi hø iî trỦh trẹh hma ĕằg tmỒ` kỸ t`ằg tr`Ỉg vễ tâgm lỦh
tmügi tmƺỒgi.
Hmôgi te sẲ tmẦy ố pmẩg
pmẩ g seu ĕỠe trẻ pmẨ` trẨ i`å hma sỵ tmỦ ĕỐgi tmå` quå vễ tîgm hhẨb.
Ẩb.
8. \îgm hẨb trẻ hag ố giƺỒ` ĕè trƺốgi tmẨgm
\ƺƥgi ne` hứe gmỡgi ĕỠe trẻ-gấg gmïg gêy pmỦ tmuỐh vêa gmïg håhm ĕỠe trẻ. HmỀ hẩg oê
bẰ hø hå tâgm bấgm vê ügi oổ oị nu bỒ nê ĕè hø gm`ễu trẻ vẫg begi tîgm hẨb trẻ fb suổt
ĕỒ`, lẦu m`ỉu hứe sỵ hmẢb pmåt tr`Ỉg vễ tîgm hẨb vî ĕè oị oê bẰ nấb lỦgi kîb mèb gø
quå
Ěổ` nớg
vớ` kmügi
hẨ hag hma pmåt
iå` vê tr`Ỉg.
hag tre` Hmôgi
ĕễu gmƺnớg
vẢynäggmƺgi
bê kmügi låb
tmƺỒgi tmîhạt
mẢu„lïy
quẨ gmeu tme`trỂgi
gim`äb tïb mƥg
nò‒.
ĕổ` vớ` hag tre`.
Hag iå` nuüg nuüg vẫg nê hü oà hag. BẰ trågm hma hag tẦt hẨ gmỡgi kmø kmĈg hứe huỐh
sổgi, gmƺ hag giộgi trạgi pmeu, ĕƺỨh gmỘ` gmàt „såhm mỘgi, såhm xegm‒. Hü iå` kmügi
ĕƺỨh oåa m`ỉu vễ gmỡgi hĈg oỉgm xè mỐ` vê ĕấa ĕỠh bê hü hø tmỈ ĕỦgi hmấb mêgi giêy;
hü te sẲ kmügi tmỈ lŠgi hẨb ĕƺƥgi ĕẩu vớ` gmỡgi vẦg ĕễ vê gmỡgi bổ` m`Ỉb giuy ĕf
lỂe bỂ` pmỦ gỡ. E. Ofrif hmuyäg i`e vễ i`åa lỦh i`e ĕîgm ĕè gø` nê giƺỒ` te tmƺỒgi quäg
bỐt ĕ`ễu nê „kmügi hø giuy hƥ gêa nớg mƥg hå` giuy hƥ nê hmƺe từgi oea i`Ồ ĕƺỨh lẦg
tmïg vêa bỐt giuy hƥ gêa hẨ‒. BỂ` giƺỒ` ĕễu o`ằt rö hø gmỡgi hẹp bẰ -hag bê oê bẰ
hmuyäg hmằ kme` tmåh hag iå` vễ bẹt tîgm hẨb, he giỨ` hå` ĕẰp hứe hmỡ m`ằu, hag iå` oị

trø` ouỐh
ĕễu vớ` bẰ
oị từ hmổ` vớ`hüoetenòkmügi
la nê tmỈ ĕất trƺớh
hü iå` tớ` tỵmằt
nẢphø
ĕỈgimĠe
xïy lỵgi huỐh
vỦ vớ` bẰ,ĕỒ`
oê gmẦt nê nẢp
te nuüg ĕƺei`e
re ĕîgm
mîgm
Ẩgm huỐh ĕỒ` vỨ hmỘgi kmügi hø iî ĕågi ĕỈ se vêa vê oê te naấ` trừ giey, kmügi hmôt
tmƺƥgi t`ằh gmỡgi ĕåb ĕằg mề` hag iå`, bộ` nẩg vớ` bộ` hớ kmåh gmeu.
Gằu tîgm hỒ hü iå` hø tmỈ hhøø ĕƺỨh tẦb hmỘgi tmî hü sẲ nê „oê bẰ trẻ hag‒ kmügi tmỈ ha`
søh i`e ĕîgm vê hag hå` bỐt håhm ĕôgi ĕạg, nôh ĕø oê bẰ nấb lỦgi nấ` hø gmỡgi hớ hmâgm
ĕågi ĕỈ kmügi từ oề hag bỘ`, t`ằp tỦh hmuyäg hmằ gỐ` oỐ i`e ĕîgm bớ` bê giƺỒ` te f rẵgi
oê hmuẠg oị pmå sỵ mÿe mỨp vî hag rỈ hma rẵgi kmügi buổg nẦy bẰ vỨ nê ĕ`ễu hmâgm ĕågi.
Hag tre` sẲ kmügi hø geb tâgm, oị tƺớh bẦt geb
ge b tâgm vễ bẹt tï
tïbb nò. Oê bẰ hẠg tmẢg trågm
hma hag tẦt hẨ gmỡgi hấb oẫy hẩg hma v`ỉh tẢp sỵ vêa ĕỒ`. \Ầt hẨ hå` iî tmuỐh geb tâgm kỈ
hẨ ügi oổ ĕễu oị mấ i`å trƺớh bạt hag tre`. I`ổgi oổ, tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` oổ trố tmêgm bỐt
nộ` nẩbĕỘgi
hø sỵ pmẨ`gmẦt
trågm.
møe\mẢt
ĕø. re bỐt sỵ t`ằg tr`Ỉg nêgm bấgm vễ tîgm hẨb ố ĕỠe hag tre` ĕÿ` mề`
Oê bẰ ĕè gim`äb kmạh pmất hag tre` giêy bê gø låb ĕågm gmeu vớ` håh oấg. Xỵ mugi
oấa hmỀ nê lấgi sƥ kme` hứe sỠh bấgm ĕêg ügi gmƺgi kmügi tmỈ lugi tmỠ vî nẲ ĕø. Gmỡgi
nỒ` tmü tỦh, gmỡgi hmuyỉg tỦh tĠu bê ĕỠe trẻ tmƺỒgi gmạh nấ` tragi km` hmƺe tmẢt m`Ỉu
gimĠe oị ha` nê lẦu Ầg xẦu xe gmẦt vî hmôgi begi ò gimĠe tîgm lỦh. Lẩg lẩg tẦt hẨ gmỡgi
iî lâgm lågi ĕằg vẦg ĕễ tîgm lỦh ĕƺỨh ĕågm lẦu gmƺ bỐt v`ỉh hẦb kỶ kmügi ĕƺỨh vƺỨt
que.
Gm`ễu km` gmỡgi hẢu hagh ag tre` gêy tmẢt sỵ „„lâgm‒
lâgm‒ vớ` bẰ, kmügi låb nêb iî bê kmügi
kmü gi mề`
ò k`ằg bẰ vê ĕƺỨh pmàp hứe bẰ tuy hø nôh hŠgi pmẨg Ỡgi gmƺgi gmỡgi hổ iạgi tmaåt re
tmƺỒgi rỦt rí vê tm`ằu k`äg trî. Ěü` km` håh hẢu gêy tmêgm hügi gỖ` oẢt vễ bẹt gimễ
gim`ỉp vê gimỉ tmuẢt sagi vễ bẹt xè mỐ` nấ` oị nôgi tôgi gẹgi gễ la tâgm rỦt rí nêb tĈgi
tmäb gmỡgi tmẦt oấ`. Xỵ Ỡh hmằ nêb trố giấ` maẹh giĈg hẨg gmỡgi t`ằp xôh xè mỐ` sƥ ĕẸgi
gmẦt, trạgi trỨg gmẦt. Hø gmỡgi hmêgi ĕẰp tre`, oễ giaê` tề re hø geb tâgm ĕü` km` nấ` ĕằg
iẹp oåh sĠ tïb oỉgm vî oị tmẦt oấ` maêg taêg tragi ĕỒ` sổgi tîgm lỦh. ZmỦ gỡ tmƺỒgi tmâhm
mỂ mẩu gmƺ hø hmỂg nỂh hẨ vễ bẹt giaấ` mîgm lỆ ha` hŠgi gmƺ tîgm hẨb tƺốgi gmƺ tằ gmị
bê håh hmêgi tre` ĕø o`Ỉu nỐ hügi kme` sỵ quyằg nuyằg ĕổ` vớ` bẰ.
\îgm bẰ nấb lỦgi hÿg hø tmỈ hø gmỡgi mẢu quẨ gim`äb trỂgi mƥg tragi nĠgm vỵh tïb
oỉgm
tmỈ lỆnò. Hø nêb
lêgi tmỈ träg
xuẦtbỐt
m`ỉgbẨgm
gmỡgiĕẦthmỠgi
ĕè ĕƺỨh hmuẠg
gm`Ệu oị sẶgmaẹh
tïb gẹgi gmỡgi
naấgsỵtmẩg.
nỉhm nấh vễ tîgm bẰ hø
O. Xgelcarl ĕè nƺu ò bỐt hƥ hmằ tïb nò tmôh ĕẠy bỐt sổ oê bẰ na nạgi ĕè pmøgi hm`ằu
bỐt håhm vü tmỠh vêa håh hag mỂ gmỡgi xugi gĈgi bê hmâgm mỂ kmügi tmỈ hmịu ĕỵgi gỖ`.
Gmỡgi ĕỠe hag hma ĕằg nôh ĕø ĕè từgi hmịu ĕỵgi
ĕ ỵgi ĕƺỨh gmỡgi kmø kmĈg hứe hmâgm hmôgi,
trố gäg quå tẨ` vê o`Ỉu m`ỉg gmỡgi tr`ỉu hmỠgi nêb hma oê bẰ pmẨ` na giấ`. ĚỠe trẻ hmỀ hø
tmỈ kmề` oỉgm gằu giƺỒ` te hø tmỈ nêb hma oê bẰ m`Ỉu rẵgi oê hẩg pmẨ` hmịu ĕỵgi bỐt
bîgm iågm gẹgi kmügi hẩu hỠu ĕằg sỵ pmøgi hm`ằu vêa ĕỠe hag. Gmỡgi håhm hmỡe oỉgm
hẹp ĕü` hứe Nfoav`h` ố Zmåp ĕè ĕ` từ giuyäg tạh tƺƥgi tỵ.
\ừ hå gmïg oê bẰ segi hẨ i`e ĕîgm ĕằg gmỡgi gĈb 3:, giƺỒ` te hÿg bố rỐgi vẦg ĕễ re
taêg oỐ xè mỐ` hmịu tråhm gm`ỉb vễ tïb tmẩg pmïg n`ỉt gằu gmƺ giƺỒ` te t`g vêa gmỡgi
giƺỒ` oẨa vỉ tmuyằt pmẨg tïb tmẩg mỂh. Ě`äg rỘ kmügi pmẨ` nê bỐt oỉgm, ĕø nê hƥ hmằ tỵ
vỉ hứe hå gmïg oị ĕí gàg oố` bỐt xè mỐ` nêb bẦt ĕ` sỵ tỵ la hứe bîgm. \rẻ fb nê gấg
gmïg hứe i`e ĕîgm, xè mỐ` v` bü gmïg legm tîgm yäu ĕè buổg ouỐh ĕỠe trẻ pmẨ` tmfa qu`
ĕịgm hứe i`e ĕîgm nẲ re ĕỈ yäg gø ĕƺỨh pmåt tr`Ỉg ĕôgi vvớ`
ớ` gø.
Hổ buổg bố rỐgi tråhm gm`ỉb hứe håh tmêgm v`äg i`e ĕîgm, taêg oỐ i`e ĕîgm mey xè mỐ`,
giƺỒ` te nấ` nêb bẦt tåh lỦgi mey tmu gmề tråhm gm`ỉb tmỵh sỵ hứe bộ` giƺỒ` tragi v`ỉh
kmố` ĕỐgi gmỡgi rổ` naấg tïb trâ. \ấ` sea hø bỐt sổ trẻ fb sổgi tragi hðgi bỐt bü`
trƺỒgi i`e ĕîgm nấ` hmỀ hø bỐt trẻ oị oỉgm naấg tïb hÿg gmỡgi ĕỠe kmåh tmî kmügi1 Hmƺe
hø hïu trẨ nỒ` m`Ỉg gm`äg vê tmềe ĕågi hma hïu mề` ĕø.
\åh ĕỐgi hứe håh tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm vê tmå` ĕỐ hứe mỂ, hø ve` trÿ queg trỂgi mƥg
tragi gmỡgi gm`Ệu naấg pmåt tr`Ỉg km` trƺốgi tmêgm gmƺgi pmåt s`gm từ tmỒ` tmƥ Ầu. ĚỈ
trågm sỵ i`Ẩb i`å trị hứe yằu tổ ĕø bê giƺỒ` te kmügi buổg bố rỐgi tråhm gm`ỉb bỐt
håhm km`gm xuẦt. \ragi hmừgi bỵh bê gmỡgi ve` trÿ hứe i`e ĕîgm kmügi tmỵh m`ỉg tổt,
tmå` quå maẹh kmügi ĕẩy ĕứ maẹh ĕỘ` oấ` tmî giƺỒ` te hø tmỈ iỨ` näg giuỘg iổh tïb oỉgm
nò. Gmỡgi yằu tổ l` truyễg, s`gm mỂh mey bü` trƺỒgi nôh ĕø sẶg sêgi tåh ĕỐgi vêa kmïu
yằu ố trẻ gêy hmỠ kmügi pmẨ` ố trẻ kmåh tragi tẦg o` kịhm naấg tïb.
O<. Gmỡgi hĈb imàt ố giƺỒ` bẰ
Hø nẲ pmẨ` hø gmỡgi nò la oỉgm nò bớ` nêb hma giƺỒ` bẰ imàt hag bîgm, ĕ`ễu ĕø trå` vớ`
oẨg gĈgi nêb bẰ. GiƺỒ` vỨ hĈb imàt hmỘgi tỠh nê hme ĕỠe hag hứe bîgm ĕü` km` neg segi
sẨg pmẠb hứe sỵ kằt müg i`ỡe mỂ. Ě`ễu gêy tmƺỒgi m`ằb vê ĕỠe hag hø giuy hƥ nê gấg
gmïg hứe sỵ vü tïb hứe bẰ. I`ỡe håh mẢu quẨ hứe sỵ tm`ằu ïu yằb vê hứe sỵ hĈb imàt ố
giƺỒ` bẰ hmỀ hø kmåh gmeu vễ hƺỒgi ĕỐ gmƺgi hðgi bỐt tâgm hmẦt. ĚỠe trẻ hŠgi kmügi
tmỈ tm`ằt nẢp gmỡgi queg mỉ xè mỐ`; giaê` re sỵ hĈb imàt ố giƺỒ` bẰ nêb gẨy s`gm ố trẻ sỵ
hmổgi ĕổ` lỡ lỐ`.
Hmôgi tü` hø tmỈ trâhm từ tragi vĈg mỂh gmỡgi lẫg hmỠgi vễ sỵ hĈb imàt ố giƺỒ` bẰ vê
gmỡgi mẢu quẨ hứe hmôgi vê hmôgi tü` ĕè iẹp tragi nïb sêgi. Gmƺgi tmƺỒgi rẦt kmø hø
tmỈ kmẸgi ĕịgm sỵ tmỵh vî me` nẲ. Hå` tmỠ gmẦt nê ĕỠe trẻ hø tmỈ gimĠ nê gø oị bẰ imàt km`
gø m`Ỉu vớ` gimĠe tmð ĕịhm nấ` hø tmỈ nê bỐt håhm xỢ sỵ vễ bẹt i`åa lỦh hø ò ĕịgm tổt
gmƺgi vỦgi vễ vê hỠgi gmạh, hŠgi hø tmỈ nê sỵ tmỒ ƥ quå rö rêgi ố giƺỒ` bẰ4 ĕổ` vớ` gø,
bẰ kmügi yäu gø tỠh nê bẰ imàt gø; gø kmügi o`ằt ò gimĠe gêa kmåh. NẲ tmỠ me` nê rẦt
m`ằb oê bẰ hügi kme` tmô gmẢg nê bîgm imàt hag. ĚỠe hag hẨb gmẢg oẵgi trỵh i`åh
gmƺgi giƺỒ` bẰ tmƺỒgi nừe iất ĕƺỨh gmỡgi giƺỒ` xugi quegm gằu kmügi pmẨ` nê hmâgm
oê te4 giey gm`ễu km` vớ` sỵ hẠg tmẢg nấgm nðgi mey ĕỈ lẰp bỐt tỐ` nộ` ât gm`ễu hŠgi ò tmỠh
ĕƺỨh, oê bẰ trôt vêa hag gmỡgi o`Ỉu m`ỉg yäu tmƺƥgi oễ giaê` bê gằu hø tmỈ nừe iất
ĕƺỨh xugi quegm vẫg kmügi tmỈ tmềe bèg ĕƺỨh gmỡgi gmu hẩu tîgm hẨb hứe ĕỠe hag.
GMủGI GIơỞ@ Bẽ HÜ ĚƪG
\Ầt hẨ gmỡgi gộ` giuy m`Ỉb rîgm rẢp ĕỠe trẻ hø oê bẰ kmügi tổt lð kàb hề`, nấb lỦgi
mey hĈb imàt hŠgi hø tmỈ ĕƺỨh oð ĕạp ât gm`ễu gmỒ sỵ hø bẹt hứe giƺỒ` hme. S`ỉh nêb
lịu vê hø
trị bê gmỡgi sỵ trừgi
km` hÿg tĈgi pmất
tmäbkmügi
gmỡgipmẨ` oea bạh
se` nẩb i`Ồ hŠgi
pmẨ`.lỆLðlêgi, hŠgi
sea sỵ kmàa
m`ỉg l`ỉgnàa,
hứehŠgi hø i`å
hẨ ĕü` vỨ
hmỘgi hŠgi oð ĕạp nấ` gmỡgi kmø kmĈg bê ĕỠe trẻ iẹp pmẨ` tragi i`e ĕîgm la bỐt tragi
me` giƺỒ` iïy re.
\ragi trƺỒgi mỨp gmỡgi oê bẰ hü ĕƥg, hŠgi hø gimĠe nê gmỡgi giuy hƥ bê ĕỠe trẻ
hmuổh pmẨ` hø tmỈ trẩb trỂgi mƥg vê hmôgi kmåh gmeu tðy tmfa giuyäg gmïg iïy gäg sỵ
hü ĕƥg.
GiƺỒ` hag iå`-nêb bẰ tmƺỒgi ĕè kmügi buổg begi tme`, tuy vẢy m`ằb km` mỂ kmügi yäu
tmƺƥgi hag. \mƺỒgi hü iå` yäu hag tmå` quå vî gmỡgi nò la pmỠh tấp bê pmïg tïb mỂh
i`Ẩ` tmâhm bỐt håhm hmẹt hmẲ gmƺgi hmỀ r`ägi oẨg gĈgi nêb bẰ hŠgi ĕứ hmỠgi b`gm. Gmƺ
bỂ` pmỦ gỡ ĕƥg tmïg, hü tmƺỒgi pmẨ` ĕẨb ĕegi bỂ` v`ỉh kmügi hmỀ vễ vẢt hmẦt bê hẨ tîgm
hẨb i`e ĕîgm. Gmƺ vẢy giƺỒ` bẰ pmẨ` ĕ` nêb vê ât hø bẹt oäg hag vê hŠgi kmügi tmỈ hø
ĕứ quyễg uy gmƺ vớ` giƺỒ` hme. \mügi tmƺỒgi hag hứe giƺỒ` bẰ ĕƥg tmïg mẩu gmƺ nê
hag bỐt, vê hŠgi kmügi tmỈ mƺốgi gmỡgi tmuẢg nỨ` hứe sỵ iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb gmƺ
tragi hẦu trôh hứe i`e ĕîgm tmügi tmƺỒgi. Bộ` bỐt tmêgm v`äg hứe i`e ĕîgm hø ve` trÿ hứe
bîgm vê hmỀ giƺỒ` ĕø bớ` nêb ĕôgi ĕƺỨh. GiƺỒ` te oåh oẻ nấ` hø gmỡgi oê bẰ ĕƥg tmïg
guü` lấy hag rẦt tổt. Ě`ễu ĕø ĕågi kmfg giỨ`. Gmỡgi kmø kmĈg gäu re nê gim`äb trỂgi
gmƺgi kmügi pmẨ` nê gmỡgi hẨg trố. \mƺỒgi gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi kmügi ĕ` nêb v`ỉh vê
tm`ằu „tmỠh Ĉg‒ hma gmu hẩu maất ĕỐgi vê la hmỀ hmuyäg hmô hmĈb søh hag bê trố tmêgm
hm`ằb ĕaất hag.
ĚỠe hag nớg näg sẲ hø giêy mề` bẰ4 „\ấ` sea hag kmügi hø hme1‒ kmügi hø hïu trẨ nỒ`
hmuẠg vê giƺỒ` bẰ gêa kmügi mấ tmẦp mîgm Ẩgm giƺỒ` ĕêg ügi tmî vẫg ĕụ mƥg. ỗ ĕïy ĕỠe
trẻ hÿg bƥ mỘ hẨb tmẦy hø nộ` vễ bỐt hå` iî ĕø vê hẩg ĕƺỨh trẦg eg. Hø oê bẰ trẨ nỒ` hẢu
hag gmề4 „Sî hme hag ĕè oề bẰ‒ ‘ „SẢy tmî kmügi pmẨ` nê hme hag ĕè hmằt1‒. „Hag hø tmỈ
kmügi ouỘg1‒. Gø oĈg kmaĈg nê hmâgm gø tmỒ ƥ vớ` giƺỒ` hme kmügi qufg o`ằt bê gø
kmügi hÿg gø` ĕằg gỡe.
GiƺỒ` bẰ iøe hø tmỈ gø` nê rứ` ra ât mƥg. GiƺỒ` te hø xu mƺớgi lỆ quäg ĕ` gmỡgi bẹt
bẹ t lố
hứe giƺỒ` ĕè kmuẦt vê sỵ tm`ằu vạgi hme hma pmàp ĕỠe trẻ hø bỐt mîgm Ẩgm iẩg vớ` nò
tƺốgi bê gø tỵ ĕẹt re. Hÿg pmẨ` nêb sea hma kỹ g`ỉb kmügi nò tƺốgi møe ĕằg bỠh hag
kmügi
tmey tmằlåb
bỐttỵgiƺỒ`
ĕỘgi sổgi,
gmẦt vớ` bỐttmỈ
kmügi giƺỒ`
ĕẨbquå maêg
gmẢg mẨa. tråhm
gmỡgi \uy gm`äg
gm`ỉbbỐt mîgm
mêgi Ẩgmvêkmügi
giêy ĕøgi tmỈ
ve`
trÿ lêgm hma giƺỒ` hme.

\rå` vớ` gmỡgi pmỦ gỡ ny lị hmỘgi hø giuy hƥ mấ uy tâg bỐt håhm tmå` quå mîgm Ẩgm giƺỒ`
hme trƺớh bạt håh hag vê từ ĕø nêb nỉhm nấh gim`äb trỂgi sỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb hứe hag
hå`. Nêb sea hø tmỈ ĕÿ` mề` bỐt giƺỒ` ĕè ny lị mêgi giêy hø tmỈ nêb trÿ x`ằh tragi gm`ễu
gĈb ĕỈ hag hø bỐt mîgm Ẩgm ĕågi yäu vễ hag giƺỒ` bê hmâgm bîgm kmügi hÿg yäu gỡe1
Bẽ GVÜ@
BẰ guü` lỆ oẨa vỉ hag quå bỠh la trîu bằg tmå` q uå. I. Mfuyfr, Z. Lfshneux vê hü
\fyssfrf ĕè oåa håa gmỡgi gmẢg xàt4 hag maêg taêg kmügi oea i`Ồ oị bạgi, he giỨ` quå
ĕågi, tm`ằu uy quyễg giƺỒ` hme lẫg ĕằg mộg nåa, tỵ la quå trớg, kmügi vïgi nỒ`, nƺỒ` mỂh,
gø` tøb nấ` nê kmügi i`åa lỦh ĕƺỨh.
M`ằb hø trƺỒgi mỨp hag guü` oị ĕeu kmỖ vî ĕƺỨh yäu tmƺƥgi kmügi ĕẩy ĕứ. \rå` nấ` hme
bẰ guü` gø` hmugi tîb håhm tmềe bèg gmỡgi gmu hẩu tîgm hẨb bấgm bẲ, vẨ nấ` hå` ĕø
hŠgi rẦt hmâgm ĕågi. Enn`frz vê Deur gäu näg bỐt sỵ iạg oø tmå` quå ĕü` km` hŠgi kíb
tmfa gmỡgi ĕÿ` mề` hmuyäg hmằ vễ bẹt oåa m`ằu. Sî vẢy giƺỒ` pmỦ gỡ ĕƥg tmïg guü` bỐt
ĕỠe hag guü` hø giuy hƥ k`äb nuüg hẨ gmỡgi gộ` giuy m`Ỉb vễ i`åa lỦh vê vễ tîgm hẨb
hứe hü iå` nêb bẰ vê oê bẰ guü`.
Bẽ Kặ
ZmẨ` tmừe gmẢg rẵgi giƺỒ` bẰ imẻ hø t`ằgi tĈb kmügi mey, vê ố maêg hẨgm rẦt kmø. Maẹh
oê te sỨ nê giƺỒ` bẰ hø t`ằgi xẦu vê bạh nộ` quå bỠh hêgi
hêg i pmẨ` o`Ỉu nỐ tîgm tmƺƥgi vớ`
håh hag hmỘgi näg iẦp oỐ`4 trƺỒgi mỨp gêy m`ằb. Maẹh oê te i`ỡ bỐt hmừgi bỵh vừe pmẨ`
tragi sỵ hm`e sẻ tîgm hẨb hứe bîgm vớ` gmỡgi ĕỠe hag hứe bîgm. Ěø nê bỐt hïg oẵgi rẦt
kmø luy trî. Maẹh tmügi tmƺỒgi giƺỒ` bẰ imẻ hmỀ nê bỐt giƺỒ` tmey tmằ bẰ lố, hø mấ`
mƥg nê hø âhm.
Muyễg tmaấ` vễ oê bẰ imẻ åh tmƺỒgi xuyäg xuẦt m`ỉg tragi gmỡgi hmuyỉg kỈ vê hỖ tâhm
lïg i`eg.
imẻ kmügi\mâ
tmỈlỦhmịu
tragi hü oà
ĕỵgi gỖ`nỂgmỡgi
nfb, Zf -rüg
tâgm tổtĕèhứe
nêbhüröoàme`hêgi
nò lanêb
hứehma
sỵ håh
xugihag
ĕỐt4oêoêimàt
bẰ
mƥg…Hü oà hmịu ĕỵgi tẦt hẨ bỐt håhm gmẫg gấ`, kmügi låb tmeg tmố vớ` ügi oổ, ügi sẲ
bạgi hü vî ügi oị vỨ ĕ`ễu km`Ỉg tẦt hẨ.
\mẢt re håh hag oê vỨ trƺớh tmƺỒgi aåg tråhm giƺỒ` bẰ kằ, hma rẵgi oê te ĕ`ễu km`Ỉg oổ
hmôgi, kmügi pmẨ` nôh gêa hŠgi ĕôgi gmƺ tmằ. Håh hag iå` tmƺỒgi kmø hø tmỈ hmịu ĕỵgi
sỵ giỵ trị hứe oê bẰ kằ näg trå` t`b ügi oổ bê hmôgi ha` gmƺ tmuỐh quyễg hứe hmôgi seu
km` bẰ hmằt. Xỵ m`ễb tmð nêb hma hmôgi sớb tîb re gmỡgi hmỀ trâhm vễ håhm hƺ xỢ vü mấ`
gmẦt hứe oê bẰ kằ. Xuổt giêy tragi bỂ` mêgm ĕỐgi, oê te oị ĕfb re hấgm tregm vớ` mîgm
Ẩgm giƺỒ` bẰ ĕè ĕƺỨh nò tƺốgi møe vê lĠ gm`äg nê sỵ sa sågm ĕø kmügi hø nỨ` hma oê te.
Sễ bẹt kmåh, ĕổ` vớ` bẰ kằ gmỡgi ĕỠe hag hứe vỨ trƺớh nê lẦu vằt kmügi pme` bỒ hứe
giƺỒ` ĕè từgi nê ĕịhm tmứ hmỀ la ĕè từgi ĕƺỨh ƺu t`äg tragi trå` t`b hmỘgi bîgm. Kmügi
tmỈ ĕÿ` mề` oê te tỵ gm`äg hø tmỈ yäu giey gmỡgi ĕỠe hag ĕø gmƺ håh hag båu tmịt hứe
bîgm km` hmôgi nê gmỡgi hmỠgi hớ sỒ sỒ hứe quå kmỠ.
Håhm tổt gmẦt ĕỈ i`Ẩb oớt giuy hƥ me` pmâe gø` träg nê pmẨ` tmừe gmẢg sỵ tmẢt ĕø. Gằu v`ỉh
ügi oổ nẦy vỨ nấ` km` håh hag hÿg oà tmî gmỡgi ĕ`ễu pm`ễg pmỠh hÿg ât mƥg km` håh hag ĕè
nớg. Gằu ügi oổ tmỵh sỵ gmu gmƺỨh ĕổ` vớ` vỨ, gằu oê bẰ kằ hügi kme` tề re yäu håh hag
bîgm mƥg hag vỨ trƺớh tmî gmỡgi xugi ĕỐt o` ĕåt hø tmỈ xẨy re. Zmâe håh hag tre` hø tmỈ
vƺỨt ĕƺỨh tragi hmừgi bỵh bê håhm Ỡgi xỢ hứe giƺỒ` hme kmügi xu` km`ằg hmôgi km`gm
oỀ vê từ oề tmỠ ge
gebb tâgm ĕè
ĕ è ĕƺỨh oổ tmỈ m`ỉg quå lố. Gmỡgi hü hag iå` kmügi tmỈ hmẦp
gmẢg tmå` ĕỐ tmỒ ƥ hứe oê bẰ kằ muổgi hm` tmå` ĕỐ tmð ĕịhm hứe oê te. Hå` hmằt hứe oê bẰ
ĕỈ nấ` tragi håh hag iå` bỐt sỵ hmẢb pmåt tr`Ỉg tîgm hẨb tmỵh sỵ km`ằg hmôgi tmỈ m`ỉg
gmỡgi ĕÿ` mề` quå bỠh tragi nĠgm vỵh gêy. GiƺỒ` bẰ kằ ĕôgi nê giƺỒ` oị ĕẹt gmẩb hmộ
ĕỈ tmềe bèg gmỡgi ĕÿ` mề` ĕø. Håh hag iå` tấa re bỐt mîgm Ẩgm „oê bẰ nò tƺốgi‒ vê hẩu
hỠu kmügi giừgi mîgm Ẩgm ĕø gmƺ bỐt tm`äg ĕƺỒgi ĕè bẦt (ĕïy nê hïu bê bỐt tragi
gmỡgi oỉgm gmïg hứe hmôgi tü` ĕè lðgi) vê tragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp hø tmỈ lẫg ĕằg hag
ĕƺỒgi bƥ bỐgi quå xe tmỵh tằ, vê giey hẨ mƺớgi tớ` k`Ỉu xỢ sỵ hứe giƺỒ` oị pmïg n`ỉt
tïb tmẩg ĕågi na giấ`.
Gmỡgi giuy hƥ gø` träg tuy kmügi pmẨ` nê mèg mỡu, gmƺgi kmügi ĕằg gộ` ĕågi sỨ nê v`ỉh
nẦy vỨ nấ` nê bỐt sƥ xuẦt ĕågi näg åg. \uy gm`äg ĕø nê bỐt pm`äu nƺu giuy m`Ỉb. \mẢt re
o` kịhm gẨy s`gm nê la håh hag hmỘgi trügi bagi quå gm`ễu ố giƺỒ` bẰ kằ vê ĕÿ` mề`
gmỡgi hå` bê oê te kmügi tmỈ hma hmôgi. \m`ỉg hmâ oị tmẦt vỂgi hø tmỈ kàa tmfa gmỡgi
pmẨg Ỡgi vỦgi vễ gmẦt.
ZmẨ` kỈ ĕằg gmỡgi iƺƥgi tổt håh oê bẰ kằ ĕè o`ằt oẨa vỉ håh hag hmỘgi vễ bẹt tîgm hẨb
trågm kmề` gmỡgi vỦgi vễ, tmü oấa mey tmỒ ƥ hứe giƺỒ` hme. Hmâgm gmỡgi ĕỠe hag hmỘgi
bê giƺỒ` bẰ kằ ĕƺỨh i`ea pmø gmẢg giey tîgm yäu tmƺƥgi nê tmỠ ĕẩu t`äg bê giƺỒ` bẰ
kằ ĕfb nấ`, lð oê te hø vê` gmƺỨh ĕ`Ỉb kmügi tmỈ trågm kmề`.
H. GiƺỒ` hme4 uy quyễg
H5. Se` trÿ giƺỒ` hme
GiƺỒ` te hø tmỈ giấh gm`äg vî sổ tregi lêgm hma
h ma giƺỒ` hme tƺƥgi ĕổ` giạg. Ěø nê vî 8 nẲ4
S`ỉh gim`äg hỠu hm` t`ằt vễ tỖ Ầb i`e ĕîgm vê gmỡgi sỵ ny tåg hứe i`e ĕîgm hma pmàp mîgm
lugi gm`ễu lấgi kmåh gmeu hứe ve` trÿ lêgm hma giƺỒ` hme tragi i`e ĕîgm; Gmỡgi ĕ`ễu
hmôgi
gmỡgi tü`
sỵ gø`
ĕ`ễuvễhmỀgm
oê bẰ
hẩgtragi
tm`ằt;vê`Ěổ`
trƺỒgi mỨpfb,
vớ` trẻ hø âttmỈreåp lỦgi hma
ố gmỡgi gĈbügi
ĕẩuoổt`äg
gmƺgi
ügipmẨ` hø sỵ
oổ kmügi
hø ve` trÿ trỵh t`ằp queg trỂgi giegi oê bẰ tuy ve` trÿ i`åg t`ằp vẫg hẩg tm`ằt vî nê tmêgm
v`äg hứe tỖ Ầb i`e ĕîgm vê gmẦt nê hmộ lỵe vễ k`gm tằ hma i`e ĕîgm.
Xỵ gmẢp huỐh hứe giƺỒ` hme
\ragi tmỒ` i`eg lê` giƺỒ` te ĕè tmừe gmẢg giƺỒ` hme hø ve` trÿ queg trỂgi giegi mêgi vớ`
giƺỒ` bẰ tragi queg mỉ vớ` hag, hmứ yằu nê la queg tïb ĕằg sỵ tƺƥgi xỠgi mƥg nê la
m`Ỉu o`ằt kmåhm queg träg tmỵh tằ.
Gmỡgi gĈb iẩg ĕïy, gmỡgi gmẢg xàt kmae mỂh hmẹt hmẲ kmẸgi ĕịgm tâgm hmẦt s`gm mỂh hẩg
hẩ g
tm`ằt hứe sỵ hmĈb søh hag hứe giƺỒ` bẰ ĕè oộgi gm`äg ĕẠy giƺỒ` hme xuổgi mêgi tmỠ me`
hứe i`e ĕất
km` hag ĕîgm9 ĕằg
tuỖ`.gộ`
\øbbỐt
nấ`sổ giƺỒ`
giƺỒ` hÿgnấ`
te trố hma rẵgig`ỉb
queg giƺỒ` hme vễ
hỖ ĕấ` kmügi hø(hmứ
trẻ fb ve` trÿ
yằuiînê hma ĕằg
vớ` hag
tre`) pmø bẹh gƥ` kmuä pmÿgi oäg håh oê hma ĕằg km` 9 tuỖ` bớ` i`ea hma håh ügi ĕỈ ríg
nuyỉg tmfa geb tâgm từ tuỖ` ĕø.
GiƺỒ` hme oị tƺớh oề lẩg gmỡgi ve` trÿ xè mỐ`, tïb nò vê i`åa lỦh vî nỨ` âhm hứe giƺỒ`
bẰ, ĕằg gộ` giƺỒ` te tỵ mề` rẵgi n`ỉu giƺỒ` hme hø hÿg hẩg tm`ằt mey kmügi ve` trÿ s`gm
mỂh hứe sỵ truyễg i`ổgi hŠgi ĕằg nƺỨt i`Ẩb ĕ` trƺớh gmỡgi t`ằg oỐ hứe sỵ tmỦ t`g gmïg
tấa vê sỵ s`gm sẨg ĕƺỨh iïy re.
Me` queg g`ỉb gø` träg ĕễu se` nẩb hŠgi gmƺ tẦt hẨ gmỡgi tmuyằt tuyỉt ĕổ` hỠgi gmạh.
Se` trÿ giƺỒ` hme kmügi tîb tmẦy tragi sỵ oîgm ĕẸgi i`Ẩ tấa vớ` giƺỒ` bẰ, hŠgi kmügi
hm`e bỐt håhm hĈg oẨg tmfa tmỒ` i`eg.
Gmỡgi Ẩgm mƺốgi hứe giƺỒ` hme giƺỒ` bẰ kmåh gmeu vễ hmẦt, tẩb queg trỂgi o`ằg ĕỖ`
tmfa tuỖ` hứe hag vê tragi bỂ` nôh ĕễu lâgm gmẵgi gmịt bỐt håhm sïu sạh tragi gmỡgi tåh
ĕỐgi vê gmỡgi mẢu quẨ hứe hmôgi.
\mfa L. Ourn`gimeb vê E. Crful, oạt ĕẩu từ gĈb tmỠ me`, tîgm hẨb bê ĕỠe hag lêgm hma
hme såt gmẢp vêa ĕỒ` sổgi tîgm hẨb hứe gø vê trố tmêgm bỐt tmêgm pmẩg hẩg tm`ằt hứe
gmỡgi nỵh pmỠh tấp iøp pmẩg tấa gäg tâgm tîgm vê gmïg håhm ĕỠe hag.
\mfa M. Halft vê Necariuf
Ne cariuf tmî v`ỉh giƺỒ` hme i`e gmẢp ĕĕỒ`
Ồ` sổgi ĕỠe oà rö rêgi nê oẦt nỨ`4
„\ừ nôh he` sỡe, giƺỒ` bẰ rôt kmề` ĕỠe hag, tmƺỒgi ĕ` vễ pmâe giƺỒ` hme vê ĕỠe oà pmẨ`
mỂh gmƺỒgi giƺỒ` hme… GiƺỒ` hme nê sỵ tƺỨgi trƺgi, lấgi ĕẩu t`äg hứe tmằ i`ớ` oäg
giaê`
lƺụgi;bê tẦt hẨnấ`ĕễu
giƺỨh ügimỐ`tetỦtmổgi
vêa ĕø. GiƺỒ`
trị i`e ĕîgmhme
vê kmügi tmuỐhoàvễtmẦy
la ĕø ĕỠe ĕỠeügi
haggmƺ
gmƺbỐt
giƺỒ` bẰ hấgm
giƺỒ` guü`
tregm bê gø buổg hmổgi nấ`… Gằu gmƺ giƺỒ` hme kmügi nêb hma hag yäu bîgm… sỵ
xugi ĕỐt sẲ xẨy re vớ` ĕỠe hag giƺỒ` hme m`ỉg re gmƺ bỐt kẻ tmð, mîgm Ẩgm ĕø Ĉg sïu vêa
trâ gmớ hứe gø‒.
Gằu giƺỒ` te buổg mîgm lugi bỐt håh
håhmm gĈ
gĈgi
gi ĕỐgi vê tmỵh lỦgi vễ tẩb queg trỂgi hứe
h ứe
gmỡgi queg mỉ r`ägi oîgm tmƺỒgi hứe giƺỒ` hme giƺỒ` bẰ vớ` ĕỠe hag tragi quå trîgm
t`ằg
ĕỀgmtr`Ỉg,
hea vêgiƺỒ`
i`Ẩbtelẩg
hø bỐt
tmỈ xåh
håhmĕịgm iẩghma
từ từ gmƺ vẢy.
ĕằg nôhNôh
bẦttrẻ
mẸgbớ`
km`reĕỠe
ĕỒ`,hag
ve`ĕất
trÿĕằg
giƺỒ`
tuỖ`bẰ ĕ` từ
trƺốgi
tmêgm. Se` trÿ giƺỒ` hme, nôh trẻ bớ` s`gm rẦt gmề tuy kmügi pmẨ` nê sổ kmügi, tĈgi lẩg
näg hðgi nôh vớ` sỵ i`Ẩb lẩg hứe ve` trÿ giƺỒ` bẰ. \ừ quègi ĕỠe trẻ näg 9 tuỖ` tmî ve` trÿ
hứe hme bẰ giegi gmeu vê hẨ me` i`Ẩb lẩg bỐt håhm sagi sagi hma ĕằg km` ĕỠe trẻ ĕấ t
bỦh t`äu bagi buổg nê sỵ tỵ nẢp maêg taêg hứe ĕỠe hag hma pmàp tmey tmằ queg mỉ trẻ
hag ĕổ` vớ` hme bẰ oẵgi
oẵ gi queg mỉ i`ỡe giƺỒ` nớg vớ` giƺỒ` nớg.
Vy quyễg hứe giƺỒ` hme
ĚỠe trẻ trügi bagi tîgm yäu tmƺƥgi hứe giƺỒ` bẰ hÿg vớ` giƺỒ` hme trƺớh t`äg nê uy
quyễg.

\îgm yäu tmƺƥgi

hïg oẵgi tổt tragihứe bẰ vê
gmỡgi uy quyễg
queg mỉ i`e hứe hmeHmôgi
ĕîgm. nê ? tragi gmỡgi
tü` gmạh nấ` gễg tẨgiĕøhẩg
nê ĕ`ễu tm`ằtgiĈg
kmügi ĕỈ høhẨg
sỵ
giƺỒ` bẰ hø bỐt bỠh uy quyễg gêa ĕø ĕổ` vớ` håh hag hŠgi gmƺ giƺỒ` hme o`Ỉu nỐ sỵ
trîu bằg hứe bîgm. Gmƺgi tmỠ oẢh hứe håh ve` trÿ bộ` giƺỒ` hẩg ĕƺỨh tüg trỂgi vî nỨ` âhm
luy gmẦt hứe ĕỠe hag.
Vy quyễg kmügi pmẨ` nê hmuyäg hmằ. B`hmeux ĕè xåh ĕịgm gmƺ seu4
„Mẩu mằt trẻ fb tmâhm ĕƺỨh hẨb tmẦy träg hmôgi hø sỵ oẨa vỉ hứe bỐt tmỠ uy quyễg,
gmƺgi hmôgi tmâhm hå` ĕø hø bỠh ĕỐ vừe pmẨ` vê hügi oẵgi vî tragi tmỵh tằ hŠgi gmƺ
tragi huỐh hmƥ`, hmôgi hø sỵ meb tmâhm gmỡgi kỹ nuẢt quïg ĕỐ` hø tmỠ oẢh. \rẻ fb nuüg
nuüg km`gm vê tmƺỒgi nê imàt gmỡgi giƺỒ` åp hmằ hmôgi vê hẨ gmỡgi giƺỒ` oẨa vỉ
ĕƺƥgi gm`äg bê sỵ oẦt nỵh nêb hma gø tm`ằu hmộ lỵe bagi buổg. „Nêb sea hma tü` yäu
ĕƺỨh bẰ tü`1 Oê tme tmỠ hma tü` tẦt hẨ‒ bỐt ĕỠe trẻ gø` vớ` hmôgi tü` gmƺ vẢy. ĚỠe oà
gêy åp hmằ bẰ gø từ km` hme gø oị oạt nêb tð o`gm vê gmỡgi rổ` naấg ố gø o`ằg mằt km` h me
gø trố vễ gƺớh. Hïu suy gimĠ ĕø ĕẹh o`ỉt iỨ` hma hmôgi te pmẨ` giẫb gimĠ. ĚỠe trẻ
kmügi gø` „Nêb sea tü` sỨ bẰ1‒ mey „Nêb sea tü` kâgm trỂgi bẰ1‒ bê nấ` gø` „Nêb sea
tü` yäu ĕƺỨh bẰ1‒. Ěổ` vớ` gm`ễu trẻ fb mƺ tmî sỨ, kâgm trỂgi, yäu tmƺƥgi ĕỘgi gimĠe vớ `
gmeu mey ât gmẦt gmỡgi kmå` g`ỉb kễ gmeu, kmügi rỒ` gmeu kmügi hø tîgm yäu bê kmügi
hø sỵ kâgm trỂgi, kmügi hø kâgm trỂgi bê kmügi sỨ vê giƺỨh nấ`; kmügi hø gmu gmƺỨh bê
kmügi hø km`gm tmƺỒgi, kmügi hø km`gm tmƺỒgi bê kmügi imàt‒.
Vy quyễg vê tîgm yäu tmƺƥgi kmügi hø iî bïu tmuẫg gmeu bê mÿe mỨp vớ` gmeu, oỖ xugi
nẫg gmeu vê ĕü` km` Ẩgm mƺốgi nẫg gmeu. Kmå` g`ỉb hügi oẵgi pmẨ` nê hƥ số hứe uy quyễg
vî trẻ fb kmügi tmỈ hmịu ĕỵgi lð hmỀ bỐt hmôt oẦt hügi. Vy quyễg hŠgi hẩg hø bỠh ĕỐ nê
tẦt gm`äg nê hŠgi pmẨ` hø tmỠ oẢh; gø kmügi tmỈ hma vugi pmâ vê hŠgi kmügi ĕƺỨh pmïg
pmåt bỐt håhm bð quågi.
GiƺỒ` hme mộ trỨ giƺỒ` bẰ
\ragi tmỒ` kỸ ĕẩu t`äg hứe tuỖ` tmƥ sỵ Ỡgi xỢ hứe giƺỒ` hme ĕổ` vớ` hag hŠgi kmügi
queg trỂgi mƥg gmỡgi giƺỒ` tmïg ïg hẩg kmåh gmƺ giƺỒ` oê, giƺỒ` i`ôp v`ỉh v.v… \räg
tmỵh tằ giƺỒ` bẰ hm`ằb mằt trƺỒgi tîgm hẨb hứe ĕỠe oà vê giƺỒ` hme hø tmỈ nỐ rö tåh
ĕỐgi hứe bîgm vêa ĕỠe oà bỐt håhm i`åg t`ằp tmügi que giƺỒ` bẰ. BỐt giƺỒ` vỨ ĕƺỨh
yäu tmƺƥgi
hma hag bîgmvêbỐt
mấgmtîgm
pmôh, kmügi
tmƺƥgi høbấgm,
nêgm gmỡgitragi
na ïu sågi,
hmâgmhïg
vễ i`e ĕîgm,
oẵgi, hø rẦt
kmügi tmå`gm`ễu kmẨ gĈgi
quå tragi km`
giƺỒ` vỨ oị ĕeu kmỖ, vî sỵ vŠ pmu, sỵ vü tïb mey sỵ nĈgi gmĈgi hứe hmỘgi kmügi tmỈ hma
hag ĕƺỨh. Hmâgm gmỡgi giƺỒ` hmỘgi xẦu tấa re r e gmỡgi oê bẰ nấb lỦgi.
Se` trÿ i`åg t`ằp hứe giƺỒ` hme kmügi i`Ẩb ĕ` km` ve` trÿ trỵh t`ằp tĈgi näg. GiƺỒ` hme
ĕỠgi oäg hấgm mey ĕỠgi seu nƺgi giƺỒ` bẰ tmî mey mƥg, ĕỈ bê i`ôp ĕụ vê eg ứ` gmỡgi
nôh bẰ bỉt bề` vê na ïu, ĕø nê gmỡgi pmẨg Ỡgi oîgm tmƺỒgi la ve` trÿ yäu tmƺƥg i nêb
hma sỵ gmấy hẨb pmẨ` vẢg lỦgi tmƺỒgi xuyäg.
GiƺỒ` hme hŠgi
h Šgi pmẨ` ĕỠgi seu giƺỒ` bẰ km` giƺỒ` bẰ hø tåh ĕỐgi i`åa lỦh ĕổ` vớ` hag.
Gmƺgi hø me` bổ` trố giấ` hẩg trågm. Hå` tmỠ gmẦt nê buổg oea o`ỉg tẦt hẨ; hẩg pmẨ` ĕỈ
giƺỒ` bẰ hmĈb søh gmỡgi hå` tỀ bỀ tmügi tmƺỒgi vê gmỡgi sỵ trừgi pmất gma gmề bê
ĕỠe oà lỆ hmẦp gmẢg vî gø bƥ mỘ hẨb tmẦy nê gmỡgi hå` ĕø tmẢt sỵ kmügi nêb giuy mấ`
ĕằg tẦt hẨ tîgm bẰ. Hå` tmỠ me` nê trố tmêgm ügi oổ lỡ tỨg, ĕågi iỒb, bð quågi, kmügi hø
nÿgi tmƺƥgi xøt, bỐt ügi oổ „lỡ ĕÿg‒ .
Kmügi pmẨ` ĕè quå nïu hå` tmỒ` ra` vỂt ĕƺỨh iạg n`ễg vớ` ügi oổ vê „hma vê` ra`‒ ĕƺỨh ha`
gmƺ nê o`ỉg pmåp pmÿgi giừe ĕågi kỈ. S`ỉh ĕf lỂe båhm hma oổ o`ằt gmỡgi „nộ`‒ hứe hag
hø tmỈ mỡu âhm vớ` ĕ`ễu k`ỉg nê ĕƺỨh sỢ lỦgi hø ò tmỠh vê kmügi tmå` quå ĕỈ t rågm iïy
hma trẻ na mè` quå bỠh vê hŠgi pmẨ` ĕü` km` tm` mêgm ĕỈ kmề` iïy hma trẻ bỐt sỵ tmỒ ƥ
l`Ệu hỨt trƺớh bỐt quẨ pmåa xịt giÿ`.
Sớ` bỦh ĕâhm ĕø, tragi bỂ` trƺỒgi mỨp vê bỂ` i`Ẩ tm`ằt, lð ò k`ằg r`ä
r`ägi
gi re sea, giƺỒ` hme
gäg tåg tmêgm bð quågi vê ứgi mỐ bê kmügi gø` re gmỡgi ò k`ằg vê gmỡgi quyằt ĕịgm
hứe
kmügigiƺỒ`
gmạhbẰnấ` trƺớh
ố ĕïy bẹt hagsỵlðhẩgseu
gmỡgi ĕø rẦt
tm`ằt pmẨ`
tẩboêg hè` ĕổ`
tmƺỒgi gmƺĕẩu
vẢyvớ`
vễ giƺỒ` bẰ.lỦh
bẹt i`åa Hmôgi tü`
gằu gmƺ
hmôgi tü` kmügi gmẢg tmẦy rẵgi gmỡgi hå` ĕø bớ` hmỀ ĕƺỨh åp lỦgi tragi bỐt sổ ât i`e
ĕîgm bê tmü`. GiƺỒ` hme hø ĕ`ễu k`ỉg tmuẢg nỨ` ĕỈ pmä pmåg giƺỒ` bẰ vễ gmỡgi se` nẩb
mey gmỡgi vỦgi vễ bê oê bẰ kmügi tmỈ trågm kmề` tragi km` pmẨ` hø gmỡgi tåh ĕỐgi n`äg
tỦh vê ĕü` km` bỉt gmaê` vớ` håh
hå h hag. Kmügi lâgm lågi trỵh t`ằp vêa gmỡgi hm` t`ằt gmề hø
tmỈ i`ôp hma v`ỉh pmåg xàt ĕƺỨh kmåhm queg mƥg gmƺgi hå` ĕø nấ` tƺớh ĕ` bỂ` quyễg pmä
pmåg gằu kmügi pmẨ` nê ïg hẩg vê giaê` te` trẻ hag. Hmôgi tü` gmạh nấ` nê tẦt hẨ gmỡgi iî
oỐh nỐ bỐt sỵ rấg gỠt tragi kmổ` tmổgi gmẦt hme bẰ lð nê oễ giaê` mey tmỵh sỵ, xàt ĕằg ĕằ g
hðgi ĕễu hø mấ` ĕổ` vớ` hag lð ò ĕịgm oeg ĕẩu hø tổt ĕằg bẦy. Sễ ĕ`Ỉb gêy ve` trÿ giƺỒ`
hme nê nuüg nuüg ứgi mỐ giƺỒ` bẰ vê hmỀ km` gêa kmügi hø håh hag bớ` gmẰ gmêgi vê ïg
hẩg „nẠy hå` bẨgm rƥb bê ügi te giụ tmẦy tragi bạt vỨ, kmügi quäg rẵgi trƺớh mằt mèy
naấ` oề hå`
Gmỡgi lẩbtm`ỉp
sỵ heg tragitrỵh
bạt t`ằp
bîgm‒.
hứe giƺỒ` hme
Se` trÿ mƥ` nu bỒ oễ giaê`, mêgm ĕỐgi
ĕ Ốgi „vî giƺỒ` bẰ hma bƺỨg täg‒ tmƺỒgi kmø tmỵh m`ỉg
maẹh nê sỵ bỒ gmất hứe giƺỒ` hme iẩg i`ổgi gmƺ sỵ vü tïb,
maẹh nê giƺỨh nấ` gmỡgi heg tm`ỉp trố gäg quå tmƺỒgi xuyäg, gmề gmẹt vê hmuyäg hmằ.

\uy gm`äg giƺỒ` hme hŠgi hø bỐt ve` trÿ trỵh t`ằp ĕổ` vớ` håh hag. Km` sỵ heg tm`ỉp nê hẩg
tm`ằt, tragi hmừgi bỵh hø tmỈ lỠt kmaåt, gmegm, k`äg quyằt, tỠh tmỒ` vê hø bỠh ĕỐ4
lỠt kmaåt vî pmẨ` åp lỦgi vêa sỵ v`ỉh rö rêgi vê m`ỉg mêgm hmỠ kmügi hma pmàp
gmạh nấ` mêgi naất gmỡgi nộ` nẩb ĕè que maẹh sẲ tớ`;
gmegm vî gmỡgi ĕ`ễu gø` rö hêgi giạg hêgi
hê gi tổt tmî gmỡgi mîgm pmất hŠgi vẢ
vẢy,
y,
k`äg quyằt vî bỐt km` ĕè re quyằt ĕịgm, giey hẨ oố` giƺỒ` bẰ trƺớh ĕø, hẩg ĕƺỨh
tm` mêgm bỐt håhm kmügi tmü oấa hŠgi
h Šgi gmƺ kmügi oề lụ;
tỠh tmỒ` oố` vî bỐt mîgm pmất, gằu hø tmỈ, kmügi ĕƺỨh nêb u sẩu tmỒ` i`eg sạp tớ`
trƺớh bạt ĕỠe trẻ;
hø bỠh ĕỐ oố` vî gø pmẨ` tƺƥgi Ỡgi vớ` nộ` nẩb hŠgi gmƺ vớ` gmïg håhm ĕỠe oà4
giƺỒ` te kmügi pmất bỐt tỐ` gmƺ gmeu ố trẻ nỸ vê trẻ ĕe hẨb vî ĕỠe trẻ ĕe hẨb ĕè oị trừgi
pmất oố` hmâgm sỵ na nạgi hứe gø; vớ` nộ` nẩb gmƺ gmeu, v`ỉh pmất gẹgi mƥg ĕổ` vớ` trẻ nớg
mƥg vê ĕỠe ĕè m`Ỉu rö mƥg queg g`ỉb vễ tråhm gm`ỉb.
\mẢtgm`ễu
hmịu ĕỵgi nê gmỡgi ĕÿ` oố`
o`ằg ĕỖ` mề`giuyäg
nớg neagmïg
bê gmỡgi tîgm pmẨ`
oäg giaê`, hẨb hổ
vê iạgi
tâgm kmâ
tmâhmgiƺỒ`
Ỡgi. hme ĕè từgi
Vy quyễg giƺỒ` hme tẦt gm`äg nê tmfg hmổt hứe sỵ mÿe mỨp tragi i`e ĕîgm. Gmƺgi gø ĕÿ`
mề` bỐt sỵ ĕ`ễu hmỀgm tằ gmị o`ằt oea; hø gmỡgi giƺỒ` sỢ lỦgi uy quyễg gmƺ oêg tey sạt,
gmỡgi giƺỒ` kmåh lỆ lè` vê gmu gmƺỨh hẨ me` ĕễu kmügi ĕôgi. BỐt giƺỒ` hme queg tïb
ĕằg v`ỉh i`åa lỦh hag hå` bỐt håhm tmügi b`gm kmügi ĕ`ễu km`Ỉg hag oẵgi håhm åp ĕẹt
hma gø håhm suy gimĠ, håhm hẨb gmẢg bê pmẨ` quäg hå gmïg bîgm ĕ` ĕỈ ĕ` sïu vêa tïb tƺ
tîgm hẨb hứe hag gmƺ ĕø nê hứe hmâgm bîgm. GiƺỒ` hme begi gmỡgi ågm sågi hứe trâ tuỉ
vê k`gm gim`ỉb hứe bîgm ĕằg vớ` hag giƺỒ` gag trẻ bê ügi te bộ` nôh ĕễu hm`e sẻ gmỡgi
hẨb xôh vê tîgm hẨb. ]ugi ĕỐt sẲ xẨy re km` giƺỒ` gỂ kmügi ĕẹt bîgm vêa ĕịe vị giƺỒ`
k`e. \rå` t`b giƺỒ` hme vê trå` t`b giƺỒ` hag kmügi oea i`Ồ mÿe hðgi bỐt gmịp. HẨ huỐh
ĕỒ` giĈg håhm mỂ‒ (I. _ao`g)
Ěø nê håhm Ỡgi xỢ nò tƺốgi ĕễ xuẦt hma giƺỒ` hme hø nÿgi gmïg từ, vớ` k`Ỉu ĕø ve` trÿ uy
quyễg hø vẻ kmå oấh oẲa. Hïu giấg giỡ lïg i`eg4 „yäu hma ra` hma vỂt‒ hmỠgi tề nê
kmügi hø quyễg uy tmỵh sỵ. bê kmügi hø tîgm yäu tmƺƥgi. \îgm yäu tmƺƥgi hứe giƺỒ`
hme hø tmỈ o`Ỉu nỐ håhm kmåh mƥg nê tragi v`ỉh tm` mêgm gmỡgi mêgm ĕỐgi tề rö uy quyễg
hẩg tm`ằt. Hø mêgi gimîg håhm o`Ỉu nỐ. Ěø nê bỐt hügi v`ỉh kmø mƥg nê giƺỒ` te suy gimĠ
ĕỈ o`ằt, tmâ lỦ gmƺ nạgi gimf bỐt ĕỠe trẻ vớ` tẦt hẨ sỵ hmô ò bê ĕỠe oà bagi buổg. \rẻ
hag queg tïb ĕằg gmỡgi hm` t`ằt gmề gmẹt, vễ gm`ễu vẦg ĕễ kmügi tmẢt sỵ queg trỂgi ĕổ`
vớ` giƺỒ` nớg, gmƺgi hmâgm sỵ tmu gmẢg gmỡgi hm` t`ằt ĕø, v`ỉh i`Ẩ` ĕåp gmỡgi vẦg ĕễ i`Ẩ
ĕø sẲ o`ằg ĕỖ` ĕẩu øh trẻ hag tmêgm trâ tuỉ giƺỒ` nớg. Sớ` sỵ queg tïb ĕƺỨh luy trî vê
nÿgi k`äg gmẫg kmügi bỉt bề`, giƺỒ` hme hø tmỈ i`ôp hma sỵ pmåt tr`Ỉg mê` mÿe trâ kmüg
trẻ fb. Km` oị nü` huổg vêa v`ỉh trÿ hmuyỉg mey tregm nuẢg vớ` hag, giƺỒ` hme hø bỐt xu
mƺớgi vừehmâ
hag, tmẢb tỵ km`gm
gm`äg vừe ĕågigmỡgi
tmƺỒgi t`ằh nêò buổg i`Ẩ`nòquyằt
gimĠ pm` tẦt hẨòbê
vê gmỡgi k`ằgkmügi hẩghøtregm
hứe trẻ nuẢg
tmỈ oạt oẻvớ`
nấ`
bê åp ĕẹt ò k`ằg hứe bîgm kmügi hẩg nü` tmü`. GiƺỒ` hme hŠgi kmügi ĕƺỨh nêb bẦt uy
tâg vê uy quyễg hứe bîgm oẵgi håhm se ĕê vêa gmỡgi huỐh hè` vè vớ` trẻ hag, kmügi ĕí
oẰp gmïg håhm hứe hag bớ` ĕƺỨh mîgm tmêgm oẵgi sỠh gẹgi k`gm gim`ỉb vê uy quyễg hứe
bîgm. \Ầt hẨ nê vẦg ĕễ bỠh ĕỐ.
GiƺỒ` hme nê giƺỒ` gạb quyễg mêgm hŠgi gạb nuüg hügi nò. Sî vẢy gmỡgi håhm i`Ẩ`
quyằt lỆ giegi
maẹh hạt lè` hứeoẵgi
ügi bỐt
oổ ĕễ
hïure„hỠ
hø giuy
tmằ vîhƥ se gmƺ
pmẨ` vêa tmằ‒
ĕỐh ĕaåg.
ĕü` km`ỗ hẩg
ĕïytm`ằt
hŠgimaẹh
hø me` bổ` trÿ
se vêa giuy4
hè`
vè kmügi lỠt vî gmỡgi vẦg ĕễ kmügi hø iî nê queg trỂgi hẨ4 hm`e bỐt hå` oågm re gmỡgi
pmẩg oẵgi gmeu mey gmỡgi hmuyỉg gmề gmẹt i`ỡe trẻ hag h ag vớ` gmeu. Ěấ` l`ỉg hma hügi nò,
giƺỒ` hme hẩg pmẨ` nêb hma hag hmẦp gmẢg gmỡgi oẦt hügi tƺƥgi ĕổ` ĕỈ trẻ o`ằt rẵgi bỐt
sỵ hügi oẵgi tuyỉt ĕổ` kmügi oea i`Ồ hø tragi ĕỒ` sổgi xè mỐ` bê ĕỒ` sổgi i`e ĕîgm
tƺỨgi trƺgi hma bỐt quy bü tmu gmề hứe ĕỒ` sổgi xè mỐ`. Gmỡgi sỵ oẦt hügi kmügi
trågm kmề` vê hẩg tm`ằt i`ỡe trẻ ố nỠe tuỖ` kmåh gmeu vê i`ỡe tre` vê iå` sẲ ĕƺỨh trẻ lỆ
hmẦp gmẢg mƥg gằu hmôgi tmẦy ĕƺỨh tmừe gmẢg oố` giƺỒ` hme bê hmôgi vẫg t`g vẢy vễ sỵ
hügi oẵgi tmƺỒgi giêy.
GiƺỒ` hme, ĕổ` tƺỨgi hứe sỵ ĕỘgi gmẦt
\ragi tmỒ` kỸ ƪ-ĕâp, tƺƥgi tỵ gmƺ giƺỒ` bẰ ĕổ` vớ` hag tre`, giƺỒ` hme hŠgi ĕƺỨh hag
iå` iạg oø tme tm`ằt.
\Ầt hẨ håhm Ỡgi xỢ, tẦt hẨ gmỡgi sỵ heg tm`ỉp trỵh t`ằp mey i`åg t`ằp hŠgi sẲ pmẨ` mƺớgi
hma hag tre` hứe bîgm bỐt mîgm tƺỨgi ĕỘgi gmẦt møe ĕứ i`å trị ĕỈ gø vƺỨt que bổ` xugi
ĕỐt gmẦt tmỒ` tmð ĕịhm-hẨb pmỦh, t`ằg tớ` hmẦp gmẢg maêg taêg geb tâgm tƺỨgi trƺgi ố
giƺỒ` hme.
Vy tâg hứe giƺỒ` hme ât pmỦ tmuỐh vêa gmỡgi iî ügi te nêb maẹh gø` bê vêa tẦt hẨ gmỡgi
iî ügi te tmỵh sỵ hø. GiƺỒ` te kmügi nừe lổ` ĕƺỨh nïu lê` bỐt ĕỠe trẻ bê mugi tâgm hứe
gø tmôh ĕẠy gø ĕ` tîb ĕ`Ỉb yằu giey tragi nôh gø sẶg sêgi tmåg pmỦh bỐt giƺỒ` bê gø
buổg tỵ ĕỘgi gmẦt. I`å trị vê tmêgm ĕất vễ gimễ gim`ỉp, ĕỒ` sổgi ĕấa ĕỠh, lågi ĕ` ĕỠgi,
gmỡgi gĈgi
vêa v`ỉh xïynỵh trâ tuỉ,
lỵgi gmïgsỵvẢt
mebnò tmâhm
tƺốgi.bấa
Gằum`Ỉb, sỠhgiƺỒ`
hø tmỈ, bấgm hme
uy quyễg, tẦtbớ`
hÿg bỉt hẨ ĕễu
nêbiøp pmẩg
ĕƺỨh ĕỈ
ĕåp Ỡgi gmỡgi ĕÿ` mề` ĕø.
BỐt tragi gmỡgi bổ` giuy m`Ỉb gmề gmẦt kmügi pmẨ` nê hå` v`ỉh buổg nêb tm`äg tmẩg tmî
nấ` tmêgm hag vẢt vê pmü hma hag tre` bîgm mîgm tƺỨgi bỐt „giƺỒ` hme hea quò‒ tmuỐh
naấ` nêb kma legm bỦh, gmïg vẢt gêy sẲ oị sỦp ĕỖ o`ằg tmêgm trÿ hƺỒ` giey km` ĕỠe trẻ ĕứ
kmẨ gĈgi tỵ suy xàt, gimĠe nê trƺớh km` quå trîgm tỵ ĕỘgi gmẦt kằt tmôh ve` trÿ hứe gø.
Gmỡgi gĈb iẩg ĕïy ĕẹh o`ỉt từ 503= giƺỒ`
giƺ Ồ` te ĕè gø` gm`ễu, v`ằt gm`ễu vễ v`ỉh xfb xàt nấ`
uy quyễg, ve` trÿ hmâgm hứe giƺỒ` hme. Sớ` bỐt sổ giƺỒ`, gmỡgi pmẨg Ỡgi bègm n`ỉt tmỈ
m`ỉg bỐt sỵ pmẫg gỐ mƥ` hmẢb ĕổ` vớ` uy quyễg tƺỨgi trƺgi oố` giƺỒ` hme km` bê bẹh
hẨb ƪ-ĕâp nẲ re pmẨ` kằt tmôh. Sớ` gmỡgi giƺỒ` kmåh, ĕẹh o`ỉt nê vớ` E. Xtàpmegf kmügi
hÿg nê vẦg ĕễ vƺỨt que gmỡgi sỵ sỨ mè` ƪ-ĕâp bê giƺỨh nấ` nê trågm bẹh hẨb ƪ -ĕâp tẦg
hügi giƺỒ` hme, nêb bẦt uy tâg ügi te hø gimĠe nê hmổ` oề maêg taêg tỵ ĕỘgi gmẦt vớ`
giƺỒ` hme, hø tmỈ kmügi pmẨ` nê iạg vớ` ò buổg hm`ằb hmộ giƺỒ` hme bê sỵ naấ` oề ĕƥg
tmuẩg hmỠh gĈgi nêb hme vê bỐt bƺu taeg t`äu l`ỉt tẢg iổh hå` meb buổg vü tmỠh sẲ ĕằg
nƺỨt „nêb hme‒. Kằt quẨ hứe sỵ trågm gà bẹh hẨb ƪ -ĕâp gimĠe nê trågm uy quyễg giƺỒ`
hme vê sỵ ĕỦgi ĕỐ vớ` uy quyễg ĕø, ĕỠe trẻ hø giuy hƥ gmẨy que bỐt quå trîgm hẩg tm`ằt
hma bỐt sỵ trƺốgi tmêgm oîgm tmƺỒgi.

GĈbhẨb
bẹh 509?,
ƪ-I.
ĕâp.Lfnfuzf vê C.tåhIuetter`
Sớ` gmỡgi i`Ẩ gêyĕè hø gmỡgi
„pmïg queg
tïb mỂh ĕ`Ỉbsỵhmổgi
nê bỐt giey
ĕỘ` oấ` nớg hẨ
nea,kmå`
bỐtg`ỉb
tmỠ
tmuổh ĕỐh, bỐt sỵ hạt ĕỠt hƥ oẨg vớ` tmỵh tằ, oạt ĕẩu oẵgi tmỵh tằ vễ meb buổg, bỐt sỵ
å` kỹ bỐt sỵ tỵ tềe quå` ĕẨg. ZmẨ` t`äu l`ỉt ƪ-ĕâp, mêgm ĕỐgi hứe hå` \ü`, oøgi be X`äu
\ü`…‒. Ěổ` vớ` mỂ, pmẨ` sớb trôt oề hå` hmứ gimĠe i`e ĕîgm hứe tmằ kỹ 50 ĕè åp ĕẹ t hå`
åhm giƺỒ` hme hma tẦt hẨ, ĕø nê sỵ hƺụgi hmằ hứe trẢt tỵ tm`ằt nẢp. Zmïg tïb mỂh ĕƺỨh
tƺốgi gmƺ nê kỰ tmuẢt vê tmỵh mêgm hứe sỵ i`Ẩ` pmøgi tmỵh re kmügi ĕøgi iøp iî hma v`ỉh
tm`ằt nẢp tỵ la xè mỐ`.
H?. Kmügi gmẢg re ve` trÿ giƺỒ` hme
BỐt giƺỒ` hme oîgm tmƺỒgi, hø bẹt ố tragi i`e ĕîgm bỐt tmỒ` i`eg oîgm tmƺỒgi vê queg
tïb kmå ĕẩy ĕứ ĕằg i`e ĕîgm m`ằb km` nê giƺỒ` hme quå gmu gmƺỨh.
\ragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp, giƺỒ` hme kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg ve` trÿ ĕƺƥgi gm`äg lêgm hma
bîgm ố tragi i`e ĕîgm vî ügi te kmügi ĕứ kmẨ gĈgi. \mâ lỦ, gằu gmƺ quå trîgm t`ằg tr`Ỉg
vễ tîgm hẨb hứe hmâgm ügi oị giĈg oố` bỐt oê bẰ hm`ằb mỡu mey oố` bỐt giƺỒ` hme gmu
gmƺỨh tmî ügi te kmügi tmỈ tmâhm Ỡgi maêg taêg vớ` hmỠh gĈgi quyễg uy. HŠgi sẲ xẨy re
gmƺ tmằ gằu oê vỨ kmügi m`Ỉu ve` trÿ hứe ügi te vê buổg tmey tmằ ügi tragi gm`ỉb vỦ ĕø.
\ragi tmỵh tằ, tmƺỒgi nê kmügi gmẢg re ve` trÿ vê tâgm hmẦt ĕôgi ĕạg hứe gmỡgi queg mỉ
i`ỡe giƺỒ` hme vê håh hag bê bỐt giƺỒ` hme hø giuy hƥ kmügi tmỵh m`ỉg bỐt håhm ĕôgi
ĕạg vê trỂg vẰg ve` trÿ hứe bîgm.
\mƺỒgi giƺỒ` hme mey bạh se` nẩb ĕổ` vớ` hag tre` hứe bîgm. Gm`ễu giƺỒ` hme kmügi tỵ
t`g rẵgi bîgm ouỐh pmẨ` gim`äb trị nấ` kmügi o`ằt hmịu ĕỵgi mugi tâgm bê håh hag tre`
tmƺỒgi
\uy tmå`høĕỐxuhứe
mƺớgi ĕfbmaêg
hag tre` hmổgi nấ`oîgm
taêg ügi tmƺỒgi
te ố bỐtvîvê`
ĕøi`e` ĕaấgmỂe
nê pmåh t`ằgmugi
tr`Ỉgtâgm
tîgmhứe
hẨbgeb
hứei`ớ`
trẻ.
hẩg pmẨ` ĕƺỨh ĕịgm mƺớgi vê tẢp trugi nấ`, vê hŠgi vî gø tmỈ m`ỉg tâgm hmẦt me` bẹt tragi
gmỡgi tîgm hẨb bê hag tre` lêgm hma hme, giƺỒ` oẨa vỉ ĕƺƥgi gm`äg, ĕågi sỨ vê ĕågi
yäu hðgi bỐt nôh vê oäg hấgm bẰ, ĕø nê ĕổ` tmứ hẩg pmẨ` vƺỨt näg… ZmẨ` tmừe gmẢg nê sỵ
t`ằg tr`Ỉg tổt vễ tïb nò hứe hag tre` hø tmỈ pmỦ tmuỐh vêa sỵ tmügi hẨb vớ` tâgm hmẦt hứe
gmỡgi xugi gĈgi ĕø, tmƺỒgi km` rẦt vỦgi vễ. LĠ gm`äg nê kmügi tmỈ hma que tẦt hẨ, gmƺgi
hŠgi kmügi ĕƺỨh trừgi pmất gim`äb kmạh tẦt hẨ gằu kmügi tmî pmẨ` o`ỉg b`gm bỐt håhm
mỨp nò hma hå` mugi tâgm tm`ằu ò tmỠh ĕø. \ừ ĕø gẨy s`gm gmỡgi sỵ oẦt pmỦh tðgi vü nò ố
hag hå`, gmỡgi nỒ` giuyễg rứe trịgm trỂgi ĕü` km` mƥ` kỸ hỦh. Ěegi hmƥ` oê` vớ` hag tre`,
tragi nôh mỠgi hmâ ügi oổ käu näg4 „Bîgm tmẢt giu xuẠg‒ ‘ „Ěằg oïy i`Ồ oổ bớ` gmẢg re
ĕ`ễu ĕø ê1‒, ĕỠe hag vü tîgm trẨ nỒ` gmƺ vẢy trƺớh km` suy gimĠ. HmỀ hẩg bỐt hå` tåt,
kmügi hẩg ĕü`
giƺỒ` hme tmäbkm`tmạt hŠgi
tmôh ĕẠyĕứ ĕỈtei`Ẩ`
ügi iågquyằt hå` mộg
bỐt tẩb quegxƺỨh vütmå`
trỂgi ò ĕø.
quåGmƺgi sỵ k`äu
vễ gmỡgi pmẨghĈgi
Ỡgihứe
rẦt
trẻ hag kmügi queg trỂgi iî tragi tmỵh tằ. Ěü` km` hŠgi pmẨ` lẰp tỵ å` trƺớh gmỡgi hïu
kmẸgi ĕịgm giïy tmƥ4 „Hag yäu hme‒ bỐt ĕỠe oà müg ïu yằb oổ gø vê gø` gmƺ vẢy tragi
km` giƺỒ` hme vu` sƺớgi ĕè nêb kmƥ` lẢy ĕƺỨh tîgm hẨb trîu bằg… „Sî hme nê fb hứe
giƺỒ` hme ĕụ ĕẩu hag‒, ĕỠe hag kằt tmôh gmƺ vẢy vî gø nuüg nuüg sðgi oå` tmẢt sỵ ügi oåh
ĕụ ĕẩu hứe gø.

HŠgi
gmỡgi kmügi
sỵ mĈbpmẨ`
mố nê kmügi
gm`ỉt tîgm giuy m`Ỉb
bê hag iå`km`
hứebỐt
ügi giƺỒ`
te oỐhhme ĕåpvớ`
nỐ ĕổ` Ỡgiügi.
tm`ằu
Mẩulígmƺ
lẹt tẦt
trƺớh
hẨ
buổg „nẦy oổ‒ km` hmôgi nớg näg. Kmügi gäg lỆ lè` xfb tmƺỒgi vê ĕðe oụg vớ` bagi
buổg ĕø. \Ầt hẨ sỵ Ỡgi xỢ tîgm lỦh hứe bỐt tragi gmỡgi oỉgm gmïg hứe hmôgi tü` ĕè oị
se` nấh vî nôh gmề giƺỒ` hme hứe hü ĕè tmẦy tmô vị tmäu lỉt gmỡgi ea ƺớh ƪ -ĕâp hứe hag
iå` tragi gm`ễu gĈb n`ễg; BỐt sỵ k`ỉg hø nẲ ĕẹh o`ỉt iïy hmẦg tmƺƥgi tïb nò hma hü; km`
hü oẨy tuỖ` rƺụ`, hme hü ĕè tmềe tmuẢg vớ` bỐt ügi oấg nê giƺỒ` oåg mêgi ve-n` ĕỈ lêg
bỐt hẨgm gmƺ seu4 ügi oấg gêy kmẸgi ĕịgm vớ` hü oà vê hü ĕè vu` sƺớgi nê hme hü sẲ re ĕ`
hðgi vớ` hü bè` bè` vê kmügi hø bẰ hü hðgi ĕ`. Hå` Ẩa tƺốgi gêy oị bẦt ĕ` quå pmŠ
pmêgi vê gmỡgi mẢu quẨ hứe gø tmẢt te` mấ`.
Xỵ naấg nuïg i`ỡe oổ vê hag iå` rẦt ât xẨy re gmƺgi kmügi pmẨ` nê quå m`ằb. Hmôgi tü` ĕè
iẹp
ĕấa gm`ễu
ĕỠh ĕètrƺỒgi
oị o`ằgmỨp
hmẦtxẨy
sïure,sạh.
mẩuMỂ
gmƺĕènuüg nuüg uy
nỨ` lỦgi nê ốquyễg
håh ügi oổ gim`ỉg
ĕƺƥgi rƺỨubîgm.
gm`äg hứe bê òNuüg
tmỠh
nuüg kmügi pmẨ` nê bỐt sỵ nẩb nấh hmổh nåt ĕågi t`ằh vê mỂ nẦy nêb t`ằh gmƺ seu ĕø mỂ
tƺốgi, bê tmƺỒgi nê bỐt sỵ tm`ằu ĕấa ĕỠh gim`äb trỂgi. Hmôgi tü` pmẨ` kỈ ĕằg trƺỒgi
mỨp bỐt giƺỒ` hme iøe vỨ ĕè nẩg nƺỨt m`ằp lïb me` hag iå` hứe bîgm tragi vÿgi me` gĈb
vớ` sỵ ĕf lỂe hứe mỂgi sôgi, km` hmôgi ĕằg 55 tuỖ`, hmẦg tmƺƥgi ĕổ` vớ` håh hü iå` gêy
iïy gmỡgi mẢu quẨ hmạh hmạg vễ bẹt tïb nò hÿg gim`äb trỂgi mƥg vễ bẹt tîgm lỦh.
H8. Gmỡgi tmå` quå vễ pmâe giƺỒ` hme
S`ỉh nấb lỦgi uy quyễg hứe giƺỒ` hme ĕü` km` hø tmỈ te` mấ` hma hag bỐt håhm i`åg t`ằp.
Ěø nê trƺỒgi mỨp gmỡgi giƺỒ` hme rẦt queg tïb ĕằg hag hå`, ĕü` km` hÿg gmu gmƺỨh vớ`
hmôgi gmƺgi nấ` hƺ xỢ vớ` vỨ gmƺ vớ` giƺỒ` tü` tớ xaêgi. MỂ mấ tmẦp mîgm tƺỨgi giƺỒ`

bẰ trƺớhtmƺỒgi
\mƺỒgi bẹt haggiƺỒ`
vê giĈg
hmehẨg
nấbbỂ` sỵ uy
lỦgi t`ằgquyễg
tr`Ỉg tîgm
hứe hẨ
hẨbb oîgm
bîgm km` tmƺỒgi
trỵh t`ằpố hmổgi
trẻ. nấ` hag hå`.
Hø bỐt sổ trƺỒgi mỨp hmỀ nê bỐt sỵ oẨa vỉ hag quå ĕågi. GiƺỒ` te m`Ỉu rẵgi bỐt giƺỒ`
bẰ hø xu mƺớgi Ầp ứ hag tre` vê trågm hma hmôgi gmỡgi kmø kmĈg gmề gmẹt tragi ĕỒ`
sổgi mêgi giêy. Hÿg giƺỒ` hme hø gm`ỉb vỦ mêgi ĕẩu nê lấy håh hag, gmẦt nê vớ` håh hag
tre`, sỵ meb tmâhm bấa m`Ỉb. Gằu gmƺ v`ỉh hứe giƺỒ` hme nê queg tïb xfb gmỡgi sỵ
giuy m`Ỉb xẨy re sea hma tƺƥgi xỠgi vớ` gmỡgi kmẨ gĈgi pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe trẻ, ügi te
kmügi ĕƺỨh sỢ lỦgi uy quyễg ĕỈ t`äu l`ỉt bỂ` øh sågi k`ằg vê tåa oấa. Xỵ oẨa vỉ tmå`
quå sẨg s`gm re tâgm gmôt gmåt, gộ` sỨ trƺớh huỐh ĕỒ`, gộ` f sỨ gmỡgi tråhm gm`ỉb bê seu
gêy ĕỠe trẻ sẲ pmẨ` hmịu ĕỵgi. Vy quyễg hứe giƺỒ` hme pmẨ` i`ôp hma trẻ m`Ỉu i`å trị hứe
tỵ la. Gäg gmớ v`ỉh tmỵh tẢp oea i`Ồ hŠgi nêb mềgi bỐt ât giuyäg n`ỉu oeg ĕẩu. GiƺỒ`
tmỨ hẨ lấy trẻ mỂh v`ỉh kmügi oea i`Ồ nêb tmey gø. BỐt hag bạt „oẩb tâb‒ mey bỐt sỵ
hmấb
buổg tỵ å` ĕễu
lðgi hø i`åhứe
uy quyễg trị bîgm
i`åa lỦh mƥgvỉmẸg
ĕỈ oẨa haggmỡgi nỒ` kkmề`
tre` tmaåt tmuyằt i`åa kmø
mề` gmỡgi hứe kmĈg
gmỡgioäggiƺỒ`
giaê`.hme
Hø bỐt sổ giƺỒ` hme nêb hma håh hag pmẨ` km`ằp sỨ, bỐt håhm hø ò tmỠh mey kmügi,
la quå nỒ` vê gmỡgi o`Ỉu m`ỉg oäg giaê` hứe bỐt sỵ åp hmằ hmf lẦu vỦgi vễ, v`ỉh tm`ằu
quyễg uy tmỵh sỵ hứe bîgm.
Hø gmỡgi giƺỒ` hme lỆ quäg gmỡgi nỒ` mÿ màt vê gmỡgi ra` vỂt ĕổ` vớ` hag. \ragi km`
vớ` trẻ tmî nấ` kmåh, gø hma nê bỂ` sỵ ĕễu gim`äb tôh vê t`g tẦt hẨ ĕễu ĕè lỠt kmaåt. \ừ ĕø
gẨy s`gm gmỡgi bổ` na nạgi ouỐh sỵ pmåt tr`Ỉg tïb nò hứe trẻ pmẨ` iågm hmịu gẹgi gễ seu
gêy. \ragi sổ ĕø hø sỵ Ỡgi xỢ hứe håh ügi oổ gim`ỉg rƺỨu. SẦg ĕễ kmügi pmẨ` nê vẲ re
bỐt nẩg gỡe oỠh tregm giƺỒ` hme gim`ỉg rƺỨu trố vễ gmê. HŠgi hø naấ` Ẩgm mƺốgi hứe ügi
oổ gim`ỉg kâg ĕåa mƥg, kmügi Ộg êa, kmügi sey gmƺgi vớ` k`Ỉu håu kỀgm vê k`Ỉu xugi
ĕỐgi quå qufg tmuỐh ố giƺỒ` gim`ỉg rƺỨu, ügi te trố tmêgm ĕea pmứ ố gmê bîgm, kmügi
oea i`Ồ oẵgi nÿgi, kmügi giừgi tmôh oåhm vỨ hag, iïy i`ügi oèa vê ĕågm ĕẢp kmügi t`ằh
tey. \ragi naấ` gêy hŠgi pmẨ` xằp gmỡgi ügi oổ kmügi gim`ỉg giẢp gmƺgi nêb quå sỠh
la ĕø mey håu iạt, buổg ĕất ĕƺỨh sỵ yäg tĠgm tragi gmê oẵgi sỨ mè` maẹh km`ằp ĕẨb mƥg
nê km` vễ gmê hổ iạgi tmäb ĕỈ sỢ lỦgi uy quyễg bỐt håhm kmàa nàa mƥg.
Hø gmỡgi trƺỒgi mỨp giƺỒ` hme oêy tề kmügi k`ễb ĕƺỨ h sỵ têg åh vê tmð imàt nấ` hêgi
gim`äb trỂgi mƥg. Ěü` km` hmỀ nê sỵ têg åh vê mỨp ĕấa ĕỠh, kmüg kmàa vê t`gm tằ. BỐt
tragi gmỡgi oỉgm gmïg hứe hmôgi tü`, nôh gmề bƥ ƺớh ĕƺỨh tmeb i`e mỐ` møe tregi mêgi
gĈb ố tỀgm
fb iå` gêy gmƺgi
hmuẠg i`e ĕîgm gm`ễu
oị tragi từ hmổ`tmågi
hmƺeoỐ
hmamøe
km`tregi
hag hmƺe ĕứ 5:vêtuỖ`.
hứe bîgm ĕằgĚằg gĈb
hmâgm ĕứ mỐ`
giêy 5: tuỖ`,
ügi
oổ nấ` ĕÿ` mề` bỐt k`Ỉu têg åh hø tâgm taåg, hü hag iå` pmẨ` neu sấhm tẦt hẨ håh hỢe kâgm
tragi gmê suổt hẨ giêy vê ĕẹh o`ỉt nê gmỡgi giƺỒ` møe tregi sẲ ĕ` que bê hü iå` oea nïu
gey nẦy nêb vu` sƺớgi ĕƺỨh gmẢp huỐh l`Ệu mêgm vớ` mỂ. Xỵ k`ỉg gêy hmỀ nê bỐt tîgm t`ằt
tragi bỐt tmỒ` tmƥ Ầu oị lêy vÿ bỐt håhm nấgm nðgi ĕỈ rỘ` lẫg ĕằg bỐt sỵ Ỡgi xỢ gm`Ệu
tïb seu gêy bê hmôgi tü` kmügi tmỈ trîgm oêy ố ĕïy.
\mƺỒgi hŠgi xẨy re gmỡgi mêgm mấ tmỈ xåh. BỦh gmỡgi „trẻ fb oị mêgm mấ‒ ĕè hugi hẦp
kmå gm`ễu vê hŠgi hmỀ oåa m`ỉu gmỡgi sỵ mêgm mấ ĕẹh o`ỉt ĕågi pmẫg gỐ. Mêgi gĈb ố
gƺớh Zmåp hø 9:: trƺỒgi mỨp oị ouỐh tỐ` vî mugi oấa, mêgm mấ vễ tmỈ xåh maẹh xôh pmấb
ĕằg trẻ fb lƺớ` 56 tuỖ`. Gmỡgi ĕÿ` mề` hứe bỐt sổ hme bẰ tmôh oåhm kíb tmfa ĕf lỂe vê
trừgi pmất. GiƺỒ` te pmẨ` giấh gm`äg vễ gmỡgi ĕÿg kmứgi oổ hag hå` oẵgi nỢe gmƺ x`äg
gugi ĕề, ĕổt
xøb någi trỵhkm`t`ằp
i`ễgi v.v…
hmâgm Ě`ễu
ĕ`ễu gê ynấkmügi
gêy nðgi mƥg
pmẨ`hẨ
nê hø nẲ tmềe
ĕ`ễu nê sỵbèg
míg ĕổ`
gmåtvvớ`
vê mỂ.
ớ` `b nẹgi hứe mêgi

Vy quyễg tmå` quå hmỀ iïy gäg gmỡgi mẢu quẨ gim`äb trỂgi km` ĕằg bỐt giƺụgi gêa ĕø
tmfa gmỡgi ĕ`ễu k`ỉg o`Ỉu nỐ vê gmẦt nê gmïg håhm ĕỠe oà nê gấg gmïg. BỐt sỵ i`åb ĕịgm
iẩg ĕïy hma tmẦy bỐt tmứ nĠgm hứe bỐt oĈgi gỖ` t`ằgi ĕƺỨh bỉgm legm nê „vue vƺỨt
giỦh‒ nôh gmề ĕè từgi nê gấg gmïg hứe bỐt ügi oổ te` quå`, imfg tỠh tîgm yäu tmƺƥgi hứe
hag tre` lêgm hma bẰ vê fb iå`. Km` oê bẰ hmằt, ügi mêgm mấ me` egm fb oẵgi ĕứ hmuyỉg
pm`ễg gm`Ệu vê ĕågm ĕĕẢp
Ảp hmôgi. ĚỠ
ĚỠee hag iå` hmằt seu bẰ bỐt gĈb. Hÿg hag tre` tîb nổ`
tmaåt oẵgi hag ĕƺỒgi pmấb pmåp. Sê ĕø nê nẩg vƺỨt giỦh ĕẩu t`äg hứe gø.
HŠgi hø bỐt naấ` ügi oổ nêb mấ` hag bỐt håhm vü tmỠh ĕü` km` mấ` hẨ tmỈ xåh hag. Gmƺgi
giƺỒ` hme gêy tmỈ m`ỉg bỐt k`Ỉu uy quyễg hỠgi gmạh, ât tmügi hẨb. Hag tre` tmƺỒgi gmấy
hẨb, quåsågm
gĈgi ĕỈ xôhvớ`
hẨbbỐt
vê giƺỒ`
kmügihme
tmỈĕè
tmaåt kmề`
tmêgm sỵ rỵh
hügi i`åb
rụ mỐ
träghứe giƺỒ` hme, sỨ kmügi hø kmẨ
ĕỒ`.
\rƺớh nê mỂe sĠ, Hàzeggf tragi tmỒ` i`eg lê` hmịu Ẩgm mƺốgi hứe bỐt giƺỒ` hme hm`ằb
ĕaất, kmügi iî ney hmuyỈg gỖ`, nê i`åb ĕổh bỐt giïg mêgi ĕẩu t`äg ố E`x. Ügi gêy kmügi
tmỈ mîgm lugi hma hag tre` bỐt gimễ iî kmåh mƥg gimễ tê` hmâgm. Km` hag tre` tề ò tmâhm
mỐ` mỂe, ügi oổ gø` giey4 „Mèy gimĠ ĕằg tƺƥgi ne` ‘ GiƺỒ` te hmằt vớ` tê` gĈgi gmƺgi
giƺỒ` te sổgi vớ` t`ễg oấh‒. Gmƺgi tmâ lỦ gỖ` oẢt nê trƺỒgi mỨp gmê vĈg Cregz Kecle bỐt
giƺỒ` bê nôh gmề ügi oổ ĕè lỂe nê „xà xåh gmƺ bỐt hag hå‒ vê tåh pmẠb tmỈ m`ỉg bỐt
tîgm hẨb tỐ` nộ` begi tâgm hmẦt gm`Ệu tïb gẹgi gễ bê ügi te lẩg lẩg gmẢg tmỠh ĕƺỨh ĕ`ễu
ĕø. GiƺỒ` te o`ằt rẵgi ügi ĕè lỵ k`ằg hma tåh pmẠb hứe bîgm hå` täg hmugi „\mỢ tmaåt
kmề` nĠgm vỵh Ẩgm mƺốgi hứe giƺỒ` hme‒ . OỠh tmƺ iỢ` giƺỒ` hme gĈb 5050 nê bỐt tƺ n`ỉu
xøt xe (ügi oấg tmïg Bex Oral kmügi låb ĕƺe trỵh t`ằp bê hmuyỈg hma oê bẰ Kecke vê
oê ĕè trẨ nấ` hag). \ragi tmƺ hø ĕaấg gmƺ seu4
„Gimị nỵh, nÿgi quẨ quyằt, sỵ t`g hẢy vê g`ễb vvu`
u` bê hag hẨb tmẦy km`
k m` t`ằp xôh vớ` v`ỉh
gêy v`ỉh kmåh kmügi tmỈ kàa lê` km` ĕè oị hme hmổgi ĕổ` maẹh hmỀ nê la hag tƺốgi rẵgi
hme hmổgi ĕổ` vê nêb hå` iî hag hŠgi gimĠ rẵgi hme hmổgi ĕổ`…\rƺớh bẹt hme… hag oạt
ĕẩu Ầp ôgi, l`Ệg ĕất nỐg xỐg; huổ` hðgi nê hag `b nẹgi, trƺớh mằt hø nẲ la tmåhm tmỠh, seu
ĕø vî sỵ hø bẹt hứe hme nêb hma hag kmügi tmỈ gêa suy gimĠ hŠgi gmƺ gø` gĈgi ĕƺỨh
gỡe… Sê vî hme ĕè nê giƺỒ` i`åa lỦh hag tmẢt sỵ gäg hag hÿg hmịu Ẩgm mƺốgi hứe hme
träg
hẨb bỂ` nĠgm
tỐ` nộ` vüvỵh vê suổt ĕỒ`… \rƺớh bẹt hme, hag bẦt mằt tỵ t`g vê tỵ i`åh hmịu bỐt tîgm
oỒ oằg‒.
Kecke 83 tuỖ` km` ügi v`ằt hma hme ügi oỠh tmƺ gø` träg, ügi ĕè bẦt gĈb <5 tuỖ` vî oỉgm
nea pmỖ` pmåt m`ỉg re từ gĈb 88 tuỖ` vê tragi huổg GmẢt kò (56.0.5059) ügi ĕè v`ằt nê
oỉgm ố ügi ha` gmƺ hø giuỘg iổh tïb nò vê nê pmƺƥgi t`ỉg ĕỈ hðgi nôh tmaåt kmề` müg
gmïg. UuẨ tmỵh nôh ĕø ügi ĕè gĈb nẩg hạt ĕỠt v`ỉh ĕâgm müg. \mẦt oấ` träg nĠgm vỵh tîgm
lỦh, tmẦt oấ` träg nĠgm vỵh xè mỐ` tmẦt oấ` vî bagi buổg i`Ẩ` tmaåt träg nĠgm vỵh vĈg
hmƺƥgi tuy tåh pmẠb hứe ügi ĕỈ nấ` hma ĕỒ` nê tổt4 tâgm tỐ` nộ` kmứgi km`ằp tuy vü hĈg hỠ
ĕè xü ĕẠy ügi vêa bỐt huỐh tỵ tỢ hmẢb hmấp, tỢ mứy maấ` oẵgi oỉgm nea (5:?). \mfa ügi,
ĕø nê gmỡgi mẢu quẨ hứe uy quyễg giƺỒ` hme kmügi kmớp vớ` bỐt tâgm kmâ kmåh tmƺỒgi
gmƺ vẢy.

H<.quyễg
Vy Gmỡgi tm`ằu
giƺỒ` hmemỦt uy quyễg
nê hmỠh giƺỒ`
gĈgi mêgi ĕẩuhme
hứe giƺỒ` hme hŠgi gmƺ tîgm yäu tmƺƥgi nê
hmỠh gĈgi mêgi ĕẩu hứe bẰ. S`ỉh tm`ằu mỦt hå` gêy mey hå` k`e ĕễu lẫg ĕằg gmỡgi mẢu
quẨ gẹgi mƥg nê v`ỉh nấb lỦgi tmå` quå vî lð sea sỵ quå bỠh hŠgi gẵb tragi hmỠh gĈgi
gêy. BỐt giƺỒ` hme gmu gmƺỨh hÿg mấ` mƥg bỐt giƺỒ` bẰ gmu gmƺỨh, giƺỨh nấ` giƺỒ`
hme tm`ằu tîgm tmƺƥgi ât mấ` mƥg sa vớ` giƺỒ` bẰ. Xỵ gmu gmƺỨh hứe giƺỒ` hme mẩu gmƺ
nuüg nuüg hø giuỘg iổh nê sỵ vạgi bẹt ố i`e ĕîgm, vạgi tmỵh maẹh vạgi i`Ẩ.
E. Sạgi tmỵh sỵ
S`ỉh vạgi bẹt kàa lê` hø tmỈ la giuyäg gmïg giƺỒ` hme hmằt, oị tð ĕêy, maẹh pmẨ` håhm ny
la oỉgm tẢt (pmẨ` ĕ`ễu trị ố gmê ĕ`ễu lƺụgi vî nea mey oị i`ỡ vî oỉgm tïb tmẩg). Gmỡgi
kmø kmĈg vễ bẹt vẢt hmẦt seu km` giƺỒ` hme vạgi bẹt ố i`e ĕîgm hŠgi hø tåh ĕỐgi lỐ` nấ`
vễ bẹt tïb
tmƺỒgi nò. Km`
vî giƺỒ` bẰĕø,
pmẨ`giuyäg tạh uytmey
ĕẨb gm`ỉb quyễg
vê ĕổ`
ve` vớ` trẻ kmügi
trÿ gêy hmỀ nê hÿg nê sỵĕổ`
tmỠ yằu gïgi
vớ`ĕụ
oêoîgm
bẰ.
\rƺỒgi mỨp bẦt hme, giƺỒ` hag oị tm`ỉt tmÿ` vî tm`ằu gmỡgi hạb hmổt hẩg tm`ằt n`äg t`ằp
gmeu4 giƺỒ` hag tre` pmẨ` oåb vêa bẰ vê hø giuy hƥ tm`ằu geb tâgm vî mîgm Ẩgm hứe
giƺỒ` ĕè kmuẦt kmügi tmỈ tmey tmằ giƺỒ` hme oẵgi xƺƥgi oẵgi tmịt. Xỵ hạb hmổt ĕẩu t`äg
hứe hag iå` ĕổ` vớ` giƺỒ` hme hŠgi kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg ĕƺỨh. Xeu gêy nớg näg hü iå` tỵ
ĕỘgi gmẦt vớ` bẰ, gmîg gmẢg giƺỒ` bẰ kmügi hmỀ nê bẰ bîgm bê hÿg nê giƺỒ` vỨ hø
gmỡgi ĕỠe hag hứe giƺỒ` ĕêg ügi bê bîgm yäu quò. Xỵ vạgi bẹt hứe giƺỒ` hme nêb hma
v`ỉh gêy kmø mîgm lugi. Xeu hm`ằg tregm, k`gm gim`ỉb hứe gmỡgi giƺỒ` tð o`gm hm`ằg
tregm trố vễ gmê ĕè hma pmàp gmẢg rö sỵ te` mấ` hứe v`ỉh tm`ằu uy quyễg giƺỒ` hme. Gø nê
ĕ`ễu k`ỉg sẨg s`gm re gm`ễu hmuyỉg ĕỘ` oấ` la oẨg gĈgi. Zmẩg gm`ễu gø lẫg ĕằg v`ỉh kàb
tmâhm Ỡgi xè mỐ` tmỈ m`ỉg maẹh nê kmügi hø kmẨ gĈgi nẢp i`e ĕîgm bỐt håhm ĕôgi ĕạg gmẦt
nê kmügi luy trî ĕƺỨh tỖ Ầb maẹh nê gẨy s`gm mêgi naất håh k`Ỉu pmấb pmåp ố vị tmêgm
g`äg vê seu ĕø nê ố giƺỒ` nớg.
BỐt sổ giƺỒ` hme vạgi bẹt tragi tmỒ` i`eg lê` gmƺgi hø hmu kỸ la gimễ gim`ỉpĕÿ`
gim`ỉpĕÿ` mề`
gmƺ håh tmứy tmứ vê gmỡgi giƺỒ` nêb tmƺƥgi bấ`. S`ỉh trố vễ gmê hø ĕịgm kỸ hma pmàp
i`Ẩ` quyằt gmỡgi xugi ĕỐt queg trỂgi vê gmỡgi kmø kmĈg hmâgm, ĕễ re gmỡgi hmỀ lẫg ĕỈ
tmỵh m`ỉg km` vạgi gmê tmỒ` i`eg tớ`. \âgm hmẦt kmåh tmƺỒgi vê hø pmẩg trịgm trỂgi hứe
håhm nêb ĕø hø tmỈ hứgi hổ tmäb uy tâg vê Ẩgm mƺốgi hứe giƺỒ` hme giey hẨ km` ügi te
vạgi gmê. Gmƺgi giƺỒ` te hŠgi f rẵgi giƺỒ` bẰ pmẨ` ĕẨb ĕƺƥgi ve` trÿ giƺỒ` hme, kmø
hø tmỈ maêg tmêgm tổt ĕẰp bỐt gm`ỉb vỦ kmügi pmẨ` hứe bîgm. \ừ ĕø gẨy s`gm gmỡgi
xugi ĕỐt vễ uy quyễg kmügi trågm kmề` bộ` km` giƺỒ` hme trố vễ, gmỡgi xugi ĕỐt gêy hø
mấ` iẦp ĕü` vî hmôgi pmå vụ uy quyễg oễ giaê` bê oê bẰ ĕè xïy lỵgi vê vî ĕỠe trẻ bẦt
mằt nÿgi t`g ố uy quyễg hứe hme bẰ km` hme bẰ hø gmỡgi ò k`ằg trå` giƺỨh gmeu vê trẻ hø
tmỈ nỨ` lỦgi hmộ oẦt ĕỘgi ĕø ĕỈ kmüg kmàa tmaåt re tîgm trấgi kmø xỢ gmƺ hmôgi te ĕè
từgi tmẦy.
Giaê` re, km` sỵ vạgi bẹbẹtt hứe giƺỒ` hme kàa lê` kmå nïu, giƺỒ` hag tre` hẨb tmẦy bẰ nê
hứe gø tẦt hẨ, kmügi hø ĕổ` tmứ, bộ` km` giƺỒ` hme trố vễ, gø sẲ hẨb tmẦy bẰ gø pmẨg oỐ`
nấ` gø km` oỐh nỐ tîgm hẨb yäu tmƺƥgi ĕổ` vớ` hmỘgi. Gø ha` gmƺ hme gø ĕè t`ằb vị kmügi
kmåh iî tîgm trấgi oổ lƺỨgi.
O. Xỵ „vạgi bẹt i`Ẩ‒4
Gmỡgi mẢu quẨ träg tmỵh tằ hŠgi tƺƥgi tỵ gmƺ trƺỒgi mỨp vạgi bẹt tmẢt sỵ.
GiƺỒ` hme oẢg hügi v`ỉh quå gm`ễu tmƺỒgi vễ gmê bỉt gmaê`, mey håu kỀgm, tmôh oåhm
håh hag ĕỈ kmề` oị quẦy gm`Ệu. GiƺỨh nấ` hø gmỡgi giƺỒ` hme buổg yäg Ỗg ĕè hmẦp gmẢg
sỵ ĕẩu mêgi trƺớh bỂ` hmuyỉg, tîb håhm trổg trågm kmügi tmíb gimf gmỡgi nỒ` käu he
hmâgm ĕågi hứe giƺỒ` vỨ n`äg queg ĕằg håhm hƺ xỢ hứe håh hag, nẦy hớ nê bîgm kmügi
buổg oị ha` nê giƺỒ` tre tẦg. Ügi te buổg tẢg lỦgi hmôt tmî i`Ồ m`ằb ma` hø bẹt ố gmê ĕỈ
ĕƺỨh tmềe bèg r`ägi tƺ hmỠ kmügi buổg lêgm hma håh hag. Lð gimĠ tmằ gêa gmƺgi bỐt
km` ĕè kmügi mƺớgi lẫg hag hå` tmî hŠgi ha` gmƺ kmügi yäu tmƺƥgi hag hå`. Ěø tmƺỒgi
nê trƺỒgi mỨp gmỡgi giƺỒ` nêb hme nêb håh gimễ tỵ la gmƺ gmỡgi oåh sĠ, nuẢt sƺ hø quå
gm`ễu kmåhm,ĕẩy
hügi gim`ỉp gmỡgi kỰ sƺ
na taeg. quå giƺỒ`
Gmỡgi gẹgi tråhm gm`ỉb,
nêb v`ỉh mêgmgmỡgi
hmâgm,gmê hügi
gmỡgi gim`ỉp,
hügi gmỡgi
gmïg hø gmê
i`Ồ i`Ầh
gmẦt ĕịgm ât ha giuy hƥ oị vạgi bẹt ố gmê gmƺ håh trƺỒgi mỨp träg, ĕụ te` mấ` hma håh
hag. GiƺỒ` hme tmƺỒgi nẦy hớ nê bîgm vạgi bẹt vî nêb tmäb v`ỉh ĕỈ tĈgi tmu gmẢp, hẨ`
tm`ỉg ĕỒ` sổgi hma i`e ĕîgm, ĕẨb oẨa tƺƥgi ne` hag hå`. Gmƺgi sỵ na xe i`Ẩ tấa ĕø km` tâgm
re hmâgm nấ` pmå mứy gmỡgi iî tƺốgi nê hmugi hỦh tmu ĕƺỨh.
Hø gmỡgi giƺỒ` hme sổgi tragi i`e ĕîgm gmƺgi nấ` „ĕêa giŠ‒ kmề` i`e ĕîgm. \ragi
gmỡgi trƺỒgi mỨp kỈ träg, tuy sỵ hø bẹt hứe giƺỒ` hme tragi i`e ĕîgm rẦt ât vê kmügi n`äg
tỦh hÿg queg tïb ĕằg hag hå` tmî lð oị giạt quègi mey kmügi kmớp gmƺgi vẫg hø tmỵh.
GiƺỨh nấ`, sỵ ĕêa giŠ giey tấ` gmê, tragi tmỒ` oîgm tmẢt kmø tme tmỠ sa vớ` gmỡgi hẨgm oề
gmê gmƺ hmôgi tü` ĕè gø` ố pmẩg gim`äg hỠu håh i`e ĕîgm ny tåg vî ố ĕïy maêg hẨgm hmỀ la
tmø` âhm kỹ hứe giƺỒ` hme. Hổ tîgm tmỒ ƥ vớ` gmỡgi iî hø tmỈ quẦy gm`Ệu ĕằg gmỡgi tmø`
qufg vê iïy trố giấ` hma gmỡgi hmỠgi tẢt hứe bîgm, km` ố gmê, giƺỒ` hme se ĕê vêa
gmỡgi hügi v`ỉh bîgm tmâhm gmƺ sƺu tẢp, ĕỂh såhm, gimf ĕê`, mî mỦh sỢe hmỡe hå` gêy hå`
kmåh bê kmügi mễ queg tïb ĕằg sổ pmẢg gmỡgi giƺỒ` tmïg vê gmỡgi vẦg ĕễ hứe mỂ. Ügi
te kmügi gmu gmƺỨh, hŠgi kmügi tề uy quyễg tmå` quå ĕổ` vớ` håh hag4 ügi te hmỀ oẵgi
nÿgi gmƺ vẢy. Gằu ügi te hẨb tmẦy kmügi tmỈ trågm ĕỐgi hmấb ĕằg bîgm bê gmỡgi nò nẲ
tmƺỒgi giêy kmügi ĕứ ĕỈ oẨa vỉ gỡe nôh ĕø ügi te rỒ` kmề` gmê, k`ằb gmỡgi håhm i`Ẩ` trâ
i`ổgi bẦy ügi ĕỐh tmïg gmƺ ĕågm oê` giaê` quåg hê pmä, xfb ĕå oøgi v.v… ỗ ĕïy
kmügi
ĕổ` vớ`oea i`Ồ giƺỒ`
gmỡgi hø gmỡgi
qufgmaất ĕỐgi
âhm kỹ gmƺxèvẢy.
mỐ` vị tme, hügi ĕaêg mey hmâgm trị hø tmỈ mẦp lẫg
HŠgi hø k`Ỉu ügi oổ iẩg i`ổgi naấ` träg, iẩg vớ` oỉgm nò, tmƺỒgi nê naấ` k`Ỉu pmïg n`ỉt
bƥ bỐgi, oỉgm maấg, tmaåt ny tmỵh tằ ĕỈ se vêa gmỡgi hügi hmuyỉg maẹh gmỡgi bỐgi
tƺốgi kmügi quẦy rẩy gmỡgi ĕÿ` mề` hứe i`e ĕîgm. \uy hø bẹt ố gmê gmƺgi tïb trâ ügi te
nấ` ĕỈ ĕïu ĕïu.
BỐt sổ giƺỒ` hme ĕƺỨh kâhm tmâhm oố` gmỡgi ò ĕịgm tổt, nấ` kmaf rẵgi bîgm nê oấg hứe
håh hag, nêb hma hmôgi tm`ằu bẦt uy quyễg hẩg tm`ằt hma sỵ pmåt tr`Ỉg tổt vễ tîgm hẨb.
\îgm tmƺƥgi bằg vê sỵ m`Ỉu o`ằt hứe giƺỒ` hme hø tmỈ mÿe mỨp vớ` uy quyễg bê ĕỠe trẻ
hẩg hŠgi gmƺ gø hẩg tîgm tmƺƥgi bằg hứe giƺỒ` bẰ. Sî vẢy giƺỒ` te m`Ỉu nò la bỐt sổ
håhm Ỡgi xỢ hứe trẻ hø vẻ tmð mẵg, gimịhm tmƺỒgi vớ` bỐt giƺỒ` hme „rẦt lỆ tmƺƥgi‒
gmƺgi tmỵh tằ quå gmu gmƺỨh. Ügi oổ hêgi re sỠh o`Ỉu nỐ tîgm tmƺƥgi bằg tmẢb hmâ hẨ
gmỡgi sỵ ĕẩu mêgi ĕỈ lêgm ĕƺỨh tîgm tmƺƥgi hứe hag tre` tmî hag tre` hêgi xe någm oổ. Gø
o`Ỉu nỐ kmå rö oẵgi håhm Ỡgi xỢ nê gø ĕè aåg i`Ảg bỐt håhm vü tmỠh vễ sỵ mẫgi mỦt uy
quyễg bê gø trügi hmỒ ố giƺỒ` hme. Gø pmẨ` tîb ố bỐt oê hag tmïg tmuỐh, bỐt tmẩy i`åa
hå` uy quyễg bê gø guổ` t`ằh vê ĕegi hẩg.
N. B`hmeux iẩg ĕïy ĕè gmạh nấ` nê gằu tm`ằu uy quyễg tmî oỂg trẻ tm`ằu bẦt gmỡgi hå`
pmegm mèb hẩg tm`ằt
t m`ằt hma oe lấgi tragi sổ håh lấgi pmẨg Ỡgi4 sỵ ĕổ` nẢp, sỵ oạt hmƺớh vê
sỵ oð trừ. ZmẨg Ỡgi ĕổ` nẢp nê hẩg tm`ằt gø tmỈ m`ỉg xu mƺớgi i`Ẩ` pmøgi bê tm`ằu gø tmî
hmỠgi tề nê kmügi trƺốgi tmêgm. \mƺỒgi gø ĕƺỨh tmềe bèg oẵgi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg üg mÿe
hứgi hổ sỵ ĕỐh nẢp hứe trẻ4 vễ trỆ, trổg ĕ` hmƥ` hmổh nåt, ĕễu nê ĕ`ễu oåa trƺớh hứe sỵ vƺỨt
rêa. Gằu oỠh tƺỒgi i`e ĕîgm ĕè oị mấ oố` håh oẢh hme bẰ nấb lỦgi tỵ la, ĕƺe trẻ tîb ĕằg
bỐt trốĕỐgi
gmỡgi nỵh kmåh vê ĕø
hƥ ĕø. nê sỵ
ZmẨg nfaoạt
Ỡgi tmegi oỠhkằt
hmƺớh tƺỒgi
mỨppmåp
vớ` nuẢt;
pmẨg hø gm`ễu
Ỡgi träg.vỦXeu
trỐb
km`kmügi giaê`
ĕè pmå vụ
gmỡgi tmẩg tƺỨgi tragi i`e ĕîgm, ĕỠe trẻ tîb ĕằg gmỡgi bẫu giƺỒ` kmåh. Gø bƺỨg ố
såhm oåa, pm`b Ẩgm, oấg oí. Gø hmỂg gmỡgi bẫu ĕổ` nẢp vớ` gmỡgi t`äu hmuẠg bê gø
ĕƺỨh i`åa lỦh4 kẻ xẦu tragi gmỡgi t`Ỉu tmuyằt ĕfg, iĈgi -xtƥ ố pm`b tr`gm tmåb, giƺỒ`
oấg ĕè vƺỨt que gmỡgi qu` tạh ĕấa ĕỠh. ZmẨg Ỡgi
Ỡ gi oð trừ hma
h ma pmàp hẢu tm`ằu g`äg kmẸgi
ĕịgm sỵ tỵ t`g vê gmïg håhm
håh m hứe bîgm oẵgi gmỡgi tỐ` pmấb vü hớ.

Gmỡgi mẢu sỨ
ò hÿg ĕågi quẨmƥg
xe xü` hứemẢu
gmỡgi v`ỉhquẨ
tm`ằu
tỠhmỦt uy \ragi
tmỒ`. quyễg gmïg
bê Xuttfr vê Nuhh`ag`
håhm giƺỒ` nêbtîb
te kmügi hmatmẦy
te hmô
oỐ
kmugi hŠgi kmügi hø ĕƺỒgi sỠh, tâgm håhm tm`ằu k`äg quyằt, tm`ằu vỡgi hmạh, tm`ằu ĕễ
kmågi vê håhm xỢ tmằ tmỈ m`ỉg la lỵ, nƺụgi nỵ, kmügi gm`ỉt tîgm trƺớh tmâhm tmô maẹh
gmỡgi sey bä tmẦt tmƺỒgi, ò tmỠh ĕấa ĕỠh gimía gêg, kmügi gĈgi ĕỐgi. Gmỡgi queg mỉ
hứe hå gmïg ĕø vớ` oäg giaê` oị gm`Ệu naấg oố` sỵ kmügi vỡgi hmạh hứe gmïg håhm4 bấa
m`Ỉb n`ễu nĠgm, tmaå` tmåh, hmügi hmägm, tmẦt tmƺỒgi gm`ễu km` hmỠgi tề bỐt sỵ oẦt eg vê
na ïu kmügi ĕƺỨh ò tmỠh rö rỉt. Xỵ luy kỹ hổ mỡu hø tmỈ ĕƺỨh hmf i`Ầu oẵgi bỐt sỵ gmấy
hẨb oễ giaê`. Gmỡgi tåh i`Ẩ gø` träg hŠgi im` bỐt lẦu m`ỉu tmƺỒgi iẹp hứe gmỡgi mẢu
quẨ hứe sỵ tm`ằu mỦt uy
u y quyễg nê xu mƺớgi lỆ lêgi buổg tỵ tỢ lð hmỀ oẵgi nỒ`.
Hmứ yằu mỐ` hmỠgi tm`ằu mỦt uy quyễg hø tmỈ lẫg ĕằg sƥ ĕỘ qufg tmuỐh hứe bỐt oỐ oe
tr`ỉu hmỠgi4
- Gmu gmƺỨh vê kmügi vỡgi hmạh hứe bỐt gmïg håhm ĕƺỨh tẢp mỨp se` nấh.
- Hü ĕỐh vễ tîgm hẨb, kmügi hø kmẨ gĈgi iạg oø vê tmïb gmẢp sïu sạh, nïu oễg.
- \m`ằu eg taêg mey ĕôgi mƥg nê kmügi eg taêg, ĕẹh o`ỉt lỆ ĕ` ĕằg tỵ tỢ ‘ ât re nê hmẦp
gmẢg kmẨ gĈgi hø tmỈ xẨy re ‘ trƺớh gmỡgi sỵ hƺụgi hmằ gmề gmẹt maẹh gmỡgi kmø kmĈg
hứe ĕỒ` sổgi.
Giaê` re hå gmïg hmôgi tü` ĕè hhðgi
ðgi E. D. Haulfrt hmỠgi b`gm ố gmỡgi tmegm tm`ằu g`äg
iå` ĕè hmịu hẨgm tm`ằu mỦt uy quyễg, hø bỐt hẦu trôh se` vễ „sƥ ĕỘ tmỒ` i`eg‒ o`Ỉu tmị
oẵgi sỵ tm`ằu kmå` g`ỉb vễ quå kmỠ vê tƺƥgi ne`, tẦt hẨ hhmỀ
mỀ sổgi tragi tragi m`ỉg tấ`, k`gm
gim`ỉb ĕè que kmügi hø oỖ âhm iî ĕỈ tmẦy trƺớh vễ bỐt tƺƥgi ne` lð hmỀ nê tragi trâ tƺốgi
tƺốgi.
\mỵh tằ, giƺỒ` te hŠgi hmẸgi giấh gm`äg ĕỈ tmẦy ố ĕïy, tuy lƺớ` lấgi mƥ` kmåh, ĕ`ễu bê
tmfa hmôgi tü` nê gàt hƥ oẨg hứe sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb nïu lê` ố trẻ tmƥ4 hå gmïg kmügi hø
kmẨ gĈgi tm`ằt nẢp gmỡgi queg mỉ xè mỐ` oîgm tmƺỒgi. I`e ĕîgm nê bỐt xè mỐ` tmu gmề,
tmügi tmƺỒgi bỐt sỵ gm`Ệu naấg tragi ĕỒ` sổgi i`e ĕîgm sẲ pmøgi hm`ằu gmỡgi mẢu quẨ
hứe gø vêa ĕỒ` sổgi xè mỐ` be` seu hứe ĕỠe trẻ.
H6. Gmỡgi trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt
Hmôgi te tmẦy nấ` ố ĕïy pmẩg nớg gmỡgi vẦg ĕễ ĕè gim`äg hỠu lƺớ` hðgi ĕẩu ĕễ tragi
hmƺƥgi lêgm hma giƺỒ` bẰ gmƺgi tragi bỐt tîgm tmằ kmåh. Sî vẢy hmôgi tü` hmỀ gäu näg
bỐt sổ lấgi ĕẹh o`ỉt mƥg,
m ƥg, vớ` hmộ hứe giƺỒ` ĕêg ügi ố vêa gmỡgi maêg hẨgm ĕẹh o`ỉt ĕø.
5. Hme guü`
nê giƺỒ` tỵ giuyỉg buổg hø ĕỠe trẻ bê ügi te ĕè hmỂg nỵe vê gmỒ vẢy hø tmỈ hma nê mêa
m`ỉp vê bagi buổg nêb tổt. M`ằb hø trƺỒgi mỨp bê vỨ åp ĕẹt trå` vớ` ò buổg hứe
hmỘgi. Ügi te ĕƺỨh tîb m`Ỉu, ĕü` km` nò tmuyằt quå gm`ễu, vễ gmỡgi tråhm gm`ỉb sẲ pmẨ`
ĕẨb gm`ỉb vê hổ iạgi ĕøg gmẢg. Gmỡgi giƺỒ` hme guü` mêgm mấ hag hmỀ tâgm träg ĕẩu
giøg tey.

Gm`ễu
iïy km` tmƺƥgi
hmẦg giƺỒ` tetïb
tmẦynòmỂ
mkm`
Ể quå
nêbgmu
trå`gmƺỨh
ò gø.ĕổ`
ĕMỂ
ổ` vớ` ĕỠe hag
tmƺỒgi nôgitmetôgi
tm`ằttragi
bagiv`ỉh
buổg vê mỂ uy
sỢ lỦgi sỨ
quyễg bê mỂ hmƺe qufg. MỂ hø giuy hƥ tm`ằu n`gm maất tragi v`ỉh tmỵh tm` gmỡgi nò
tmuyằt gmẦt nê gmỡgi giuyäg tạh bê mỂ trügi ĕỨ` bỐt kằt quẨ hmạh hmạg nê tmêgm hügi
tragi i`åa lỦh hag. Hmâgm hå` ĕø nê bổ` giuy m`Ỉb tmẢt sỵ vê giuy hƥ ĕø hêgi tĈgi km`
giƺỒ` hme hêgi gm`ễu tuỖ`. Lð sea ĕ` hmĈgi gỡe, bỐt ügi oổ guü` hŠgi hø gm`ễu hƥ bey
ĕỈ nêb bỐt giƺỒ` hme tổt.
?. Hme ĕƥg tmïg4 hø tmỈ nê iøe vỨ mey n` lị, m`ằb km` nê bỐt giƺỒ` hme ĕƥg
tmïg. Mẩu gmƺ ügi te kmügi tmỈ gêa hågi ĕågi gỖ` gmỡgi hügi v`ỉh gỐ` trỨ
tragi i`e ĕîgm vê ĕẨb oẨa ĕỒ` sổgi vẢt hmẦt ĕỘgi tmỒ` pmẨ` k`ằb sổgi. Maẹh nê
håh hag pmẨ` iỢ` vêa trấ` trẻ vớ` tẦt hẨ gmỡgi oẦt nỨ` hứe gø maẹh ĕứ vễ bỐt i`e
ĕîgm mỂ mêgi tmïg tmuỐh mey kmügi. Ügi te vẫg sổgi ĕƥg tmïg hmỠ kmügi hÿg nê
giƺỒ` hme ât re nê träg tmỵh tằ. Maẹh i`Ẩ ügi te pmẨ` sạp xằp ĕỈ hø bỐt giƺỒ`
tmey tmằ tragi gmê vê gằu gmƺ vẢy ügi te vẫg nêb hme, ügi kmügi hÿg ĕƥg tmïg.
HmẦt nƺỨgi hứe i`Ẩ` pmåp huổ` hðgi sẲ pmỦ tmuỐh vêa giƺỒ` bẰ tmey tmằ vê tuỖ`
hứe håh hag km` oê bẰ hmôgi bẦt. HmỀ hẩg bỐt giƺỒ` vỨ bớ` trẻ trugi vê ïg hẩg
hø tmỈ oð ĕạp hma giƺỒ` ĕè kmuẦt gằu gmƺ nŠ trẻ hÿg gmề. \ragi gmỡgi trƺỒgi
mỨp kmåh, hmôgi te nấ` tmẦy gỖ` näg vẦg ĕễ giƺỒ` bẰ kằ gmƺ ĕè gäu ố träg. SẦg
ĕễ bỐt giƺỒ` oê mey bỐt giƺỒ` vô guü`, gm`ễu km` quå gmu gmƺỨh, gằu nê bỐt
giƺỒ` hü mey bỐt giƺỒ` tîgm tmî lð ĕôgi mey se`, nŠ hŠgi ha` gmƺ gmỡgi giƺỒ`
hm`ằb hmộ.
BỐt tragi gmỡgi maêg hẨgm tổt gmẦt ĕổ` vớ` gmỡgi ĕỠe ha g nê tragi i`e
ĕîgm hø bỐt giƺỒ` hmị hẨ ĕỠgi re tmey tmằ giƺỒ` bẰ. \Ầt gm`äg nê hü hmị hmỀ hø
tîgm tmƺƥgi bằg i`ỡe hmị fb tragi km` håh fb gmề nấ` bagi ĕỨ` tîgm tmƺƥgi yäu
hứe giƺỒ` bẰ, vê hü te hmỀ hø bỐt ât k`gm gim`ỉb oẨg tmïg hmƺe ĕứ vễ huỐh sổgi

vê vễ gmỡgi vẦg ĕễ ĕẹt re hma hü. Gm`ễu km` hü hmị tmỵh m`ỉg rẦt tổt ve` trÿ ĕẹt re
hma hü. Hø bỐt sổ giƺỒ` hmị, kmềf bấgm vê hïg oẵgi tïb nâ rôt re ĕƺỨh k`gm
gim`ỉb vê trƺốgi tmêgm sớb vê hmạh hmạg. GiƺỨh nấ` hø gmỡgi giƺỒ` hmị nấ`
tmỵh sỵ m` s`gm hma håh fb tre` vê fb iå`. \Ầt hẨ gmê, trƺớh mằt nê giƺỒ` hme
qufg quå lỆ lêgi vớ` sỵ m`ằg lïgi maêg taêg hứe gmỡgi hü iå` ĕø vê giƺỒ` te
t`ằp tỦh tmẦy oîgm tmƺỒgi sỵ tẢg tỦy ĕø la tmø` qufg, hẨ tớ` km` kmügi hÿg hẩg
tm`ằt gỡe.
Gmỡgi hü iå` ĕø gm`ễu km` kmügi nẦy hmỘgi, tmẦy sỵ pmåt tr`Ỉg tîgm hẨb
hứe bîgm oị nỉhm nấh iẦp ĕü` vừe vî tråhm gm`ỉb gẹgi gễ pmẨ` iågm våh quå sớb,
vừe vî sỵ vạgi bẹt hứe oê bẰ nêb hma håh hü kmügi tmỈ vƺỨt que sỵ hạb hmổt
vêa ügi oổ oẵgi bỐt sỵ tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` bỐt mîgm Ẩgm pmỦ gỡ tmừe gmẢg ĕƺỨh.
GiƺỒ` hme hêgi lỆ ĕêgi kmügi o`ằt ĕằg gmỡgi giuy hƥ ĕổ` vớ` hag iå` hứe
bîgm vî oẨg tmïg ügi te tmẦy tîgm trấgi ĕø rẦt tổt, trågm hma ügi te o`ằt oea bổ` na

nạgi hẨ vễ ĕấa ĕỠh nẫg vẢt hmẦt.

Gằu giƺỒ` hme hmỀ hø bỐt hü hag iå` luy gmẦt tmî sỵ hạb hmổt vêa giƺỒ`
hme sẲ rö gàt mƥg sa vớ` trƺỒgi mỨp träg. Sớ` hag tre` bỘ hü` hŠgi kmügi tmỈ hø
sỵ t`ằg tr`Ỉg tîgm hẨb tổt ĕẰp. Hmôgi tü` ĕè gø` ố pmẩg träg vễ gmỡgi tmuẢg nỨ`
vê gmỡgi oẦt nỨ` km` hø giƺỒ` bẰ kằ. Gằu giƺỒ` hme bỐt bîgm guü` lấy hẢu hag
tre` gmỡgi sỵ hmổgi ĕổ` vê tmð mẵg hø km` o`Ỉu m`ỉg lỡ lỐ` vê huổ` hðgi gm`ễu
km` pmẨ` kằt tmôh oẵgi v`ỉh iỢ` hag vêa gỐ` trô, ĕỠe hag gỖ` naấg hmỀ vî oị mẫgi
mỦt bê tmü`.
8. Oổ lƺỨgi4 tmƺỒgi lỆ ĕƺỨh hmẦp gmẢg mƥg nê bẰ kằ vî håh queg mỉ vớ`
håh hag r`ägi hứe vỨ kằ lỆ tm`ằt nẢp mƥg4 tragi trƺỒgi mỨp gêy ât pmẨ` ĕẩu tƺ
tîgm hẨb mƥg hma lð hø tmỵh tằ vê hẩg tm`ằt ĕ` hmĈgi gỡe. GiƺỒ` bẰ vẫg hø tmỈ
i`ỡ iẩg gmƺ ĕỐh quyễg tîgm tmƺƥgi bằg ĕổ` vớ` hag r`ägi. Giaê` re, sỵ hø bẹt
hứe giƺỒ` oổ lƺỨgi ố gmê ât tmƺỒgi xuyäg mƥg vê la ĕø gmỡgi kmø kmĈg
kmügi nớg oẵgi trƺỒgi mỨp hø bẰ kằ. HŠgi gmƺ giƺỒ` hme guü`, ĕ`ễu ĕågi f
giấ` nê ügi te lỆ bạh nộ` la quå tmẢg trỂgi vê kằt quẨ nê tm`ằu tmỈ m`ỉg uy quyễg
mƥg nê uy quyễg tmå` quå.
 Km` gø` vễ giƺỒ` bẰ kằ, hmôgi tü` ĕè hmỀ re rẵgi km` giƺỒ` hme nẦy vỨ bớ`,
hag iå` ügi te hø tïb trấgi oị mẫgi mỦt tmẢt sỵ vê hü te trôt tråhm gm`ỉb hma
giƺỒ` ĕằg hm`ằb hmộ. Hag tre` nấ` ố tîgm trấgi maêg taêg giƺỨh nấ` trƺớh ügi oổ
lƺỨgi km` oê bẰ tå` i`å. Ügi gêy trố tmêgm ĕổ` tƺỨgi hứe gmỡgi tâgm mugi oấa
vê imfg tị bê ĕỠe trẻ ât gm`ễu ĕè k`ễb hmằ maẹh hmuyỈg hmộ km` ĕø nê giƺỒ` hme
tmẢt sỵ. Gmƺgi vớ` giƺỒ` lẦg hm`ằb hmộ, gø kmügi hÿg hẨb tmẦy hø sỵ oạt ouỐh
bấgm bẲ pmẨ` nêb gmƺ tmằ gỡe.

Zmẩg L. Se` trÿ hứe ügi oê

Ügi oê trƺớh ĕø ĕè nê hme bẰ, t`ằp ĕằg nê hme bẰ vỨ mey hme bẰ hmỘgi, vê
vẫg i`ỡ håh tâgm hmẦt träg km` trố tmêgm ügi oê. HẨ oe hå` ĕø i`Ẩ` tmâhm sỵ
pmỠh tấp hỵh ĕỐ hứe ve` trÿ bê ügi oê pmẨ` tmỈ m`ỉg vê kmügi tmỈ pmïg
tâhm ố bỐt vê` tmêgm pmẩg tƺƥgi ĕổ` ĕƥg i`Ẩg gmƺ ĕổ` vớ` oẢh hme bẰ.
Uueg mỉ ố tragi gỐ` oỐ i`e ĕîgm ĕƺỨh tm`ằt nẢp hẨ vớ` hme bẰ nẫg hag hå`.
Hmôgi tü` hmỀ gø` ĕằg gmỡgi queg mỉ hứe ügi oê vớ` hme bẰ tragi hmừgi
bỵh hø n`äg queg ĕằg ĕỠe trẻ4 sỵ tåh ĕỐgi trố nấ` ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ hứe
gmỡgi queg mỉ i`ỡe giƺỒ` nớg gm`ễu km` hø tẩb queg trỂgi ĕågi kỈ.

L5. Se` trÿ hứe ügi oê

Ügi oê kmügi pmẨ` nê gmỡgi oẢh hme bẰ ĕƺỨh hẨ` lugi hŠgi kmügi pmẨ`
nê gmỡgi giƺỒ` tmey tmằ hme bẰ bê hø bỐt vị trâ ĕỐh ĕåa tragi i`e ĕîgm.
5. Ügi oê hø gm`ễu håhm ĕỈ mộ trỨ hø âhm hma tỖ Ầb. Oäg hấgm gmỡgi hẹp
vỨ hmỘgi rẦt trẻ, ügi oê hø ve` trÿ mộ trỨ kmügi hẩg oêg hè`, kỈ re vừe giuy
m`Ỉb vừe hẩg tm`ằt, gm`ễu km` giƺỒ` te mộ trỨ vẢt hmẦt hma ĕằg km` hẹp vỨ hmỘgi
hø hƥ số vỡgi hmạh vễ bẹt gêy. Sê hŠgi nê giƺỒ` mộ trỨ t`gm tmẩg gmỒ gmỡgi nỒ`
kmuyäg tmẢg trỂgi vê sågi suổt vớ` bỦh ĕâhm i`ôp hma gmỡgi hẹp vỨ hmỘgi trẻ
tẢg lỦgi k`gm gim`ỉb hứe hme bẰ vî ĕü` km` mỂ nôgi tôgi trƺớh gmỡgi kmø kmĈg
gmề, vê trẦg eg trƺớh bỐt vê` ve hmấb ĕƺỨh ha` nê gim`äb trỂgi, mèb oớt gmỡgi
mỠgi tmô tm`ằu suy xàt mey gmỡgi tmeb vỂgi quå bỠh vê giƺỨh nấ` iất oề
gmỡgi la lỵ mey rỦt rí iïy tä n`ỉt. Gø` tøb nấ`, vễ bẹt nâ tmuyằt, ügi oê hø ve` trÿ
ĕêa tấa vê mộ trỨ bê gø ĕÿ` mề` bỐt sỵ tằ gmị vê kâg ĕåa rẦt kmø luy trî n`äg tỦh.
Hmôgi te sẲ tmẦy ố hmƺƥgi seu Ẩgm mƺốgi te` mấ` hứe gmỡgi sỵ heg tm`ỉp
kmügi ĕôgi nôh4 Hø oẢh hme bẰ gêa hø tmỈ kmaf rẵgi bîgm trugi tmêgm vớ` hå`
quy tạh vêgi giỂh nê hma hugi hẦp hma hẹp vỨ hmỘgi bớ` hƺớ` gmỡgi nỒ` kmuyäg
gêa bê håh hag yäu hẩu1 Gm`ễu km` tmê trågm kmügi gø` hÿg hø nỨ` mƥg nê heg
tm`ỉp, tuy gm`äg v`ỉh gêy hŠgi m`ằb vê kmügi lỆ iî ĕƺỨh hmẦp gmẢg. Se` trÿ mộ
trỨ, tragi quy ĕịgm hẩg i`Ẩb lẩg hma ĕằg nôh kằt tmôh tỵ gm`äg seu bỐt tmỒ` i`eg
lê` mey giạg. S`ỉh sỢ lỦgi se` la tmå` quå kàa tmfa gmỡgi kmø kmĈg n`äg tỦh
i`ỡe ĕü` vỨ hmỘgi maẹh nêb kàa lê` vü tmỒ` mấg tîgm trấgi pmỦ tmuỐh kmügi mỨp
vớ` gmỡgi queg mỉ hẩg pmẨ` tm`ằt nẢp i`ỡe hme bẰ ĕẻ vớ` hag hå` hứe hmâgm mỂ.
Ügi oê hŠgi hø ve` trÿ quyễg uy gmƺgi nê tmỠ uy quyỈg oỖ sugi ĕổ` vớ`
håh hmåu. Gø` ĕôgi re nê bỐt ve` trÿ i`åg t`ằp, gimĠe nê pmẨ` mộ trỨ hma hme bẰ

tragi v`ỉh Ỡgi xỢ vớ` hag hå` hmỠ kmügi tmey tmằ trỵh t`ằp hme bẰ (trừ gmỡgi
trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt). Ügi oê nê gƥ` tmeb kmẨa vê kmẸgi ĕịgm hma uy quyễg hứe
hme bẰ.
?. Ügi oê hø xu mƺớgi tmügi tmƺỒgi ĕằg trỵh t`ằp vớ` trẻ gmẦt nê km` mỂ
m`Ỉu sỵ hẩg tm`ằt, pmẨ` tüg trỂgi sỵ ĕỐh nẢp hứe ĕü` vỨ hmỘgi trẻ. MỂ hmuyỈg ĕằg
gmỡgi ĕỠe hmåu gmề sỵ queg tïb trỵh t`ằp ĕổ` vớ` hag hå` bîgm bỐt håhm tỵ
gm`äg. Giaê` re, vî ügi oê ĕè từgi guü` lấy håh hag, gm`ễu km` mỂ ĕè từgi pmẨ`
kîb mèb sỵ mĈb mố vî nỨ` âhm hứe sỵ i`åa lỦh hag vừe ĕứ hẩg tm`ằt vừe kmø hmịu
vî ĕü` km` pmẨ` åp ĕẹt. Km` ĕè nêb ügi oê, gm`ỉb vỦ i`åa lỦh hmuyỈg que tey håh
hag, mỂ hø tmỈ pmø bẹh hma tîgm hẨb hứe bîgm. Lƺớ` iøh ĕỐ ĕø, gimỉ tmuẢt nêb
ügi oê nê pmẨ` nègi quäg gmỡgi ĕ`ễu hẩg tm`ằt vễ i`åa lỦh .
Gø` tøb nấ`, håhm tmỦ ĕỐgi nêb ügi oê lỆ lêgi oea gm`äu tmî håhm hmứ
ĕỐgi tâhm hỵh nêb nấ` kmø oẦy gm`äu. Sî vẢy ügi oê nuüg nuüg sẶg sêgi hm`ễu ò ĕỈ
te` gimf gmỡgi hmuyỉg hứe hmåu gmề, ĕ`ễu bê gm`ễu km` hme bẰ kmügi hø tmî i`Ồ
nêb, ügi oê nạgi gimf gmỡgi nỒ` pmêg gêg vễ gmỡgi oẦt hügi gma gmề bê trẻ
tƺốgi nê la hme bẰ iïy gäg. Lộ lêgm, uổg gạg, i`Ẩ` tmâhm bê kmügi xôh pmấb
gm`ễu ĕằg uy quyễg hme bẰ ĕễu gẵb tragi gimỉ tmuẢt nêb ügi oê vừe lỆ nấ` vừe
kmø. BỐt sỵ gmu gmƺỨh vễ i`åa lỦh ố giƺỒ` oê hø gmỡgi mẢu quẨ ât tåh mấ` mƥg
sa vớ` ố hme bẰ. Gằu uy quyễg oị gmấa oågi tmî kmügi hẩg luy trî gø ĕỈ hmổgi
nấ` bỂ` giƺỒ`.
Ügi oê hŠgi hø tmỈ lấy hma trẻ kmå` g`ỉb vễ kmaeg lugi bê kmügi sỨ
gmẩb nẫg vớ` gmu gmƺỨh tmfa gmƺ øh tmỵh tằ ĕƺỨh ĕƥg i`Ẩb møe quå bỠh hứe
trẻ. Ě`ễu gêy lỆ xẨy re gằu trẻ ĕƺỨh hme bẰ lấy hå` ĕø quå sớb mey quå trỵh
t`ằp. Hø o`ằt oea ügi oê lugi tmỠ hma håh hmåu gmỡgi hå` hmâgm ĕågi hmƺe từgi
oea i`Ồ hma pmàp ĕổ` vớ` hag trƺớh ĕïy gmƺ mứy maấ` i`Ầy tỒ, oêg bey vå, pmå
mềgi håh tmỠ, tmeb Ĉg, trïgi tråa. Gm`ễu km` ĕø hŠgi nê gmỡgi hå` veg eg taêg
i`ôp hma trẻ hmịu ĕỵgi kỀ nuẢt tmügi tmƺỒgi hứe hme bẰ tổt mƥg.
Xeu gỡe, ügi oê pmẨ` kỈ hmuyỉg hma håh hmåu. Gmỡgi k`gm gim`ỉb vễ

huỐh sổgi, gmỡgi k`ằg tmỠh ĕè hø, lƺớ` bỐt lấgi lỆ m`Ỉu vê gm`ễu km` vu` vu`
hma pmàp trẻ mỂh ĕƺỨh gm`ễu hmuyỉg oỖ âhm hmf lƺớ` lấgi mƺ hẦu ât gm`ễu hø
tâgm tƺỨgi trƺgi. \mẢt re hmâgm ügi oê nê gmỡgi giƺỒ` nƺu truyễg từ tmằ mỉ gêy
segi tmằ mỉ kmåh gmỡgi muyễg tmaấ` nớg hứe naê` giƺỒ` gm`ễu km` maåg vị gmỡgi
oâ bẢt hứe sỵ t`ằg tr`Ỉg hẨb xôh hå gmïg. Gmƺgi hŠgi pmẨ` gäu näg bổ` giuy
m`Ỉb ĕü` km` hø tmẢt tmễ m`ỉg ố bỐt sổ hmuyỉg hỖ tâhm, hmuyỉg maegi ĕƺỒgi nêb
hma trẻ kmứgi km`ằp bê hmẸgi hø âhm nỨ` iî hma hmôgi hŠgi hmẸgi tmô vị iî ĕổ`
vớ` ügi oê gằu kmügi pmẨ` nê ĕỈ tmềe bèg bỐt sỵ åh tïb vü ò tmỠh.
8. Ěổ` vớ` trẻ, ügi oê hø bỐt ve` trÿ ĕỘgi gmẦt møe tấa tmuẢg nỨ` hma sỵ
t`ằg tr`Ỉg hẨb xôh gmỡgi ve` trÿ gêy kàb m`Ỉg gm`äg mƥg vê gm`ễu tâgm i`Ẩ ĕịgm
mƥg.
Ěổ` vớ` C. Lagi
L agi - Berfttf, ĕỠe trẻ tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` ügi mey oê hðgi i`ớ`
tâgm vớ` gø vî gmỡgi nâ nẲ seu ĕïy4 trƺớh bạt ĕỠe oà tre`, ügi giaấ` nê giƺỒ` ĕêg
ügi hứe bẰ, ügi yäu bẰ bỐt håhm tragi trạgi, bẰ yäu ügi hŠgi tmfa håhm gmƺ
tmằ, vê bẰ nê båu tmịt hứe ügi. \mằ bê ĕỠe trẻ hŠgi nê giƺỒ` ĕêg ügi hứe bẰ,

gø yäu bẰ vê bẰ yäu gø hŠgi tragi trạgi gmƺ tmằ, gø hŠgi nê båu tmịt hứe bẰ.
Sî vẢy ĕỠe hmåu tre` sẲ tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` ügi, o`Ỉu tmị gmỡgi iî xẨy re km` ügi
hÿg tmƥ Ầu, ố hå` tuỖ` trƺớh km` hÿg nƺu nấ` gmƺgi kâ Ỡh ĕẩu t`äg hø ò tm
tmỠh.
Ỡh. ỗ ĕỠe
hmåu iå` ĕổ` vƥ` oê hŠgi l`Ệg re ĕôgi gmƺ tmằ. GiƺỒ` te hø tmỈ nêb hma hå` i`Ẩ
tmuyằt kmå bagi begm gêy kmớp vớ` hå` iỂ` nê trâ tƺốgi tƺỨgi tragi sỵ ĕẨa
giƺỨh håh tmằ mỉ hứe Dagfs vê hø gmỡgi gmê tïb nâ kmügi pmẨ` nê gmê pmïg tïb
mỂh gmƺ Xunny hŠgi gmẢg tmẦy tmằ. ĚỠe trẻ tƺốgi tƺỨgi nê lẩg lẩg hø tmäb tuỖ`
vê nớg näg tmî hme bẰ gø i`ê ĕ` vê oà nấ`. XẲ ĕằg bỐt nôh bê tîgm mîgm hứe me` tmằ
mỉ ĕẨa giƺỨh nấ` vê ĕỠe trẻ hø tmỈ Ỡgi xỢ vớ` hme bẰ gø gmƺ hmâgm gø nê hme
bẰ gmỒ gø ĕè tĈgi trƺốgi vễ tẩb vøh. Xeu ĕø trâ tƺốgi tƺỨgi gêy sẲ oị lỘg gàg
vêa vü tmỠh vớ` gmỡgi "hme bẰ oà nấ`‒ tỠh nê vớ` ügi oê hứe hmôgi. Lð giuỘg
iổh hứe "trâ tƺốgi tƺỨgi‒ ĕè ĕƺỨh tregm nuẢg kmå gm`ễu re sea, hå` hÿg nấ` tragi
vü tmỠh hứe giƺỒ` hag km` ĕè trƺốgi tmêgm hø tmỈ lẫg ĕằg v`ỉh pmøgi hm`ằu vêa
håh hag tẦt hẨ gmỡgi tâhm tỦ håb xôh trẻ tmƥ hø queg mỉ vớ` gø. \mỵh re ĕø nê hå`
hïu hỖ ĕ`Ỉg bê gmỡgi ĕỠe trẻ lỆ lêgi gø` "km` hag bîgm bê nớg näg vê oổ bẰ
oà ĕ`", hïu ĕø oỂg trẻ hŠgi tmƺỒgi lðgi ĕỈ trẨ ĕŠe nấ` håhm Ỡgi xỢ hứe hme bẰ
nêb hma gø oỵh oỐ`. \mfa Cnuifn, ĕ`ễu ĕø i`Ẩ` tmâhm håhm Ỡgi xỢ begi tâgm hmẦt
åh tïb hứe bỐt sổ hme bẰ ĕổ` vớ` hag hå` mỂ. Oẵgi hƥ hmằ ĕø, mỂ trôt vêa hag
hå` mỂ tẦt hẨ gộ` hĈb imàt ĕè tâhm tỦ ĕổ` vớ` giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ ĕè kmügi
ĕfb nấ` gmỡgi iî bê mỂ bagi ĕỨ`. GiƺỨh nấ` hø ĕỠe trẻ ĕƺỨh ƺu å` mƥg gmỡgi
ĕỠe kmåh vî gø ĕè ĕẩu tƺ tỀgm hẨb iạg oø tmå` quå ĕổ` vớ` giƺỒ` hme mey bẰ bê
gø ĕè tỵ ĕỘgi gmẦt. Ěø hŠgi nê nâ la bê gm`ễu hme bẰ bagi buổg hag hå` mỂ ĕ`
tmfa gimễ gim`ỉp, nổ` sổgi, tâg giƺụgi mey gmỡgi tmø` qufg hứe ügi oê hmôgi.

L?. Xỵ nỉhm nấh tragi ve` trÿ hứe ügi oê

5. Xỵ hø bẹt tmƺỒgi xuyäg hứe ügi oê tragi i`e ĕîgm håh hag nuüg nuüg
lẫg ĕằg v`ỉh nẦg ât gm`ễu vêa gmỡgi ĕẹh quyễg hứe håh hag. Gmƺgi vî nâ la vẢt
hmẦt, gm`ễu hẹp vỨ hmỘgi trẻ ouỐh pmẨ` sổgi vớ` hme bẰ bẹh lẩu mỂ tmỵh sỵ
bagi buổg ĕƺỨh tỵ tẢp.

GiƺỒ` te hø tmỈ suy ĕaåg lỆ lêgi gmỡgi ve hmấb n`äg tỦh i`ỡe håh tmằ
mỉ, gmỡgi ve hmấb bê hø bẹt tmƺỒgi xuyäg nấ` gmïg näg, sỵ tâhm tỦ nấ` nêb iey
iạt tmäb vê kmügi hø bỐt sỵ tmåa nu` gêa, sỵ håhm n` gêa hø tmỈ ĕƺe trố vễ ĕôgi
tẩb queg trỂgi hứe hmôgi. GiƺỒ` te ĕè gø` bỐt håhm hmâgm ĕågi vễ xugi ĕỐt tmằ
mỉ. Gmỡgi håhm suy gimĠ hŠgi gmƺ gmỡgi nổ` sổgi kmügi tmỈ i`ỡ oẦt o`ằg vê
gmỡgi xugi ĕỐt gmề mey nớg, tm`ằu k`ễb hmằ maẹh nấ` ĕƺỨh kme` tmåh nêb hma mỂ
ĕổ` nẢp vớ` gmeu hÿg ĕỠe trẻ nấ` ĕẹt mỂ vêa hðgi bỐt naấ`, kmügi pmïg o`ỉt4 naấ`
giƺỒ` nớg bê gø kâgm pmỦh, ĕƺe nêb iƺƥgi, nêb bẫu bỵh hma gø bê gø t`g nê
maêg mẨa vê kmügi tmỈ hø se` nẩb. HŠgi gmƺ hmôgi te ĕè tmẦy ĕổ` vớ` hẹp vỨ
hmỘgi, bộ` oẦt mÿe i`ỡe håh tmågm tmẩg lẫg trẻ từ hmộ maê` gim` ĕằg hmộ pmå
mứy håh tmẩg tƺỨgi, bỐt sỵ tỀgm giỐ bê gø sẲ nê gấg gmïg ĕẩu t`äg tragi sỵ t`ằg
tr`Ỉg hẨb xôh hứe gø.
?. Gmƺgi bổ` giuy m`Ỉb nớg gmẦt ĕf lỂe ügi oê tragi v`ỉh tmỵh m`ỉg ve`

trÿ tmügi tmƺỒgi tragi ĕấ` i`e ĕîgm nê kmügi ĕất ĕƺỨh hmỠh gĈgi bớ` bỐt håhm
ĕẩy ĕứ vê hmuyäg gmẦt bê nấ` vẫg nêb hmỠh gĈgi maẹh hme bẰ maẹh oổ bẰ vỨ
mey oổ bẰ hmỘgi.
Hø gmỡgi ügi oê vẫg i`ỡ bè` nê hme bẰ. MỂ kmügi o`ằt tmey ĕỖ` kằ maấhm
vê rỒ` tey hag mỂ seu km` ĕè ĕƺe hƥg ĕằg ĕỐ trƺốgi tmêgm vê ĕất tỵ hmứ. Ěổ` vớ`
mỂ tmẢt kmø bê từ oề bỐt gm`ỉb vỦ ĕè từgi tmu môt mằt gmỡgi hổ iạgi nớg gmẦt
hứe mỂ tragi vÿgi me` bƺƥ` gĈb vê hmẦp gmẢg hag vớ` tƺ håhm nê giƺỒ` trƺốgi
tmêgm, oîgm ĕẸgi, bỐt giƺỒ` bê từ nïu
n ïu vẫg nê giƺỒ` oễ lƺớ`
l ƺớ` vê pmỦ tmuỐh bîgm.
Giuy hƥ nớg gmẦt vê tmỵh tằ kmügi trågm ĕƺỨh km` nuüg sổgi hmugi bỐt
gmê nê tmẦy gẨy s`gm i`ỡe hme bẰ vê ügi oê sỵ iegm ĕue uy quyằg vê tîgm
tmƺƥgi ĕổ` vớ` nŠ trẻ, ügi oê nuüg buổg tmeb i`e vêa v`ỉh i`åa lỦh håh hmåu
lƺớ` hå` về oễ giaê` quå qufg tmuỐh nê "trƺớh k`e, tmỒ` hmôgi tea giƺỒ` oe
kmügi nêb gmƺ tmằ‒ ĕ`ằu ĕø hø gimĠe m`Ỉg gm`äg nê trƺớh ĕïy nêb tổt mƥg. Hø
gmỡgi trƺỒgi mỨp kmåh nê gmỡgi hïu "tea kmügi tmỈ m`Ỉu ĕƺỨh trẻ hag oïy i`Ồ"
maẹh „nêb sea bê guü` lấy trẻ hag oïy i`Ồ‒ hmỀ kâhm tmâhm tmäb nÿgi tỵ å` hứe
hme bẰ hmôgi vê kmƥ` bêa gmỡgi pmẨg Ỡgi lïy hmuyễg i`ỡe hme bẰ vê ügi oê.
Gmỡgi sỵ xugi ĕỐt vễ uy quyễg gẨy s`gm kmügi giừgi vê vớ` gmỡgi nâ la gmề
gmẹt4 oê tmî hma pmàp hmåu ĕ` hmƥ` hÿg bẰ tmî nấ` từ hmổ`, ügi tmî mỠe vớ` hmåu ĕứ
tmỠ hứe oổ tmî nấ` iất ĕ` v.v... _Ầt gm`ễu km` sỵ vỡgi vêgi vễ vẢt hmẦt vê sỵ i`ôp
ĕụ hứe ügi oê ĕổ` vớ` hẹp vỨ hmỘgi trẻ nêb hma mỂ hø Ẩa tƺốgi vễ quyễg k`Ỉb
saåt vê hmỀ ĕấa tragi sỵ ĕ`ằu mêgm i`e ĕîgm hag hå`.
Gmỡgi ò ĕịgm tổt ĕẰp gmẦt ố ĕø nấ` hma gmỡgi kằt quẨ tỘ` tỉ gmẦt. Ěø nê ve`
trÿ hứe bỐt oê bẰ lấy hma hag iå` håhm quẨg nâ hügi v`ỉh i`e trîgm trƺớh km` nẦy
hmỘgi. Ěïu hø pmẨ` nê i`e ĕîgm hứe oê gỡe giey hẨ km` hag iå` oê bạh se` nẩb
vỦgi vễ, ĕỈ oê pmẨ` ĕằg k`Ỉb tre håh tmỵh ĕƥg, xfb oỦ` oẹb ố ĕỘ ĕấh oêg imằ
maẹh v`ỉh bẹh åa quẩg hứe trẻ hag. HŠgi gmƺ giƺỒ` hme kmügi gàg heg tm`ỉp
bỐt håhm kmügi kâg ĕåa vêa maất ĕỐgi gimễ gim`ỉp hứe hag tre`, vêa v`ỉh quẨg nâ
tê` hmâgm mey håh queg ĕ`Ỉb i`åa lỦh hứe hag. Mƥg tmằ gỡe quyễg tỵ hmứ nê bỐt

quyễg hmâgm ĕågi bê sỵ xfg vêa hứe ügi oê hø mấ` hmứ yằu hma oỂg trẻ hag la
mấ tmẦp uy quyễg hứe hme hmôgi trƺớh bạt hmôgi.
Xỵ te` mấ` hứe v`ỉh luy trî ve` trÿ nêb hme bẰ hứe ügi oê kmügi pmẨ` nôh
gêa hŠgi m`Ỉg gm`äg. Ěü` km` gø hø gmỡgi ĕỐgi hƥ kmø m`Ỉu mƥg lð ò ĕịgm hứe
ügi oê nê rẦt tổt4 tmâ lỦ sỵ imfg tị bỐt håhm vü ò tmỠh hứe bỐt sổ hme bẰ km`
hƺớ` hag mỂ hø tmỈ tấa re bỐt tîgm hẨb tỐ` nộ` vü tmỠh, từ ĕø nấ` gẨy s`gm re håhm
Ỡgi xỢ tỵ vỉ begi tâgm hmẦt gm`Ệu tïb nêb Ẩgm mƺốgi te` mấ` hma oẩu kmügi kmâ
i`e ĕîgm.
\ragi gmỡgi trƺỒgi mỨp kmåh, hø gmỡgi oẢh ügi oê, ĕü` km` giey từ giêy
hÿg tmƥ Ầu ĕè tîb håhm tmềe bèg gmỡgi ĕÿ` mề` hẨb xôh vü mấg ĕỐ. Xỵ kmügi
tmềe bèg gêy gm`ễu km` tĈgi näg tragi ĕỒ` sổgi vỨ hmỘgi. Ěằg nƺỨt håh hmåu trố
tmêgm ĕổ` tƺỨgi hứe gmỡgi ĕÿ` mề` hẨb xôh bègm n`ỉt tmƺỒgi ĕƺỨh hmf i`Ầu
oẵgi gmỡgi nâ la i`åa lỦh gmỡgi o`Ỉu m`ỉg nỆ pmàp tỀ bỀ, gmỡgi oẵgi hmỠgi
tmƺƥgi bằg la tmôh àp gmỡgi huỐh tmĈb lÿ tmƺỒgi xuyäg maẹh hø quy ĕịgm
giêy, tẦt hẨ hå` ĕø gmegm hmøgi iïy hma trẻ kmø hmịu ĕågi nẲ re hø tmỈ nêb bỐt
håhm tỵ gm`äg.
 Ěü` km` i`ỡe ügi
üg i oê vê hme bẰ tmỵh sỵ iegm ĕue gmeu
gm eu tragi v`ỉh tîb k`ằb
tîgm tmƺƥgi bằg hứe trẻ, ĕƺỨh trẨ i`å oẵgi gmỡgi sỵ gmƺỨgi oỐ tỘ` tỉ. \ừ
gmỡgi sỵ ĕẦu i`å ĕø, oea i`Ồ ĕỠe trẻ hŠgi rôt re nỨ` âhm tổt gmẦt tỠh tmỒ` bê ĕổ`
vớ` tƺƥgi ne` nê hå` xẦu gmẦt.
\ragi v`ỉh heg tm`ỉp hứe ügi oê, ĕü` km` bỐt sổ oẢh hme bẰ pmẨ` hmịu tråhm
gm`ỉb hứe bîgm vî mỂ kmügi ĕứ kmẨ gĈgi tmaåt kmề` uy quyễg ĕỐh ĕaåg hứe
giƺỒ` ügi mey giƺỒ` oê ĕè quå qufg he` quẨg taêg oỐ i`e ĕîgm. Gmỡgi hme bẰ
ĕø Ạg gåu lƺớ` gmỡgi hớ tổt ĕẰp, gmỡgi nâ la ĕấa ĕỠh hmỀ nêb mỨp tmỠh hma sỵ
oẦt nỵh kmügi tỵ tmaåt4 kmügi tmỈ oề rƥ` bẰ i`ê, hẩg bẰ i`ôp ĕụ vî i`e ĕîgm ĕügi
hag v.v… Gmỡgi sỵ n` tåg i`e ĕîgm tỘ` tỉ gmẦt ĕƺỨh gẨy s`gm gmƺ vẢy, t`ằg tớ`
hẨgm hm`e tey ât gm`ễu hügi kme` hứe hẹp vỨ hmỘgi, nêb hma oỂg trẻ oị i`ẵgi xà

tragi bỐt sỵ nỵe hmỂg kmügi tmỈ tmỵh m`ỉg ĕƺỨh bê hmôgi te gm`ễu nẩg ĕè gmẢg
tmẦy gmỡgi mẢu quẨ o` tmẨb gmẦt.
LĠ gm`äg gằu oổ bẰ vê ügi oê nấ` n`äg b`gm vớ` gmeu ĕỈ gịgm møt ĕỠe oà
hŠgi kmügi mƥg iî, oề que gmỡgi hmuyỉg gmögi gmẲa hứe trẻ, gïgi i`å näg
tragi håh o`Ỉu m`ỉg trîu bằg quå ĕågi hŠgi gmƺ tragi gmỡgi o`Ỉu m`ỉg gmu
gmƺỨh nẹp ĕ` nẹp nấ`.
Hmôgi tü` vừe gø` ố träg sỵ hø bẹt hứe ügi oê tragi bỐt i`e ĕîgm taêg
vẰg. Gằu giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ kmuyằt hmộ, giƺỒ` ügi mey giƺỒ` oê mẩu gmƺ
ĕƺƥgi gm`äg ĕƺỨh hmỀ ĕịgm ĕỈ tmey tmằ. Bẹh lẩu hø gmỡgi giuy hƥ gmu gmƺỨh
tragi i`åa lỦh hø tmỈ xẨy re, pmẨ` tmừe gmẢg gm`ễu km` ĕø nê i`Ẩ` pmåp tổt gmẦt.
\uy gm`äg, gằu hmô ò nê giƺỒ` ügi mey giƺỒ` oê hðgi i`ớ` tâgm vớ` giƺỒ` ĕè bẦt
kmügi tmỈ maêg taêg tmey tmằ tragi ve` trÿ lêgm hma bîgm ĕổ` vớ` sỵ t`ằg tr`Ỉg vễ
hẨb xôh hứe trẻ vê ĕẹh o`ỉt ố i`e` ĕaấg A -ĕâp. GiƺỒ` te o`ằt rẵgi ố tmỒ` kî ĕø hø
sỵ iegm ĕue vớ` giƺỒ` hme mey bẰ hðgi i`ớ` tâgm vớ` bîgm vễ sỵ hm`ằb mỡu
giƺỒ` bẰ mey hme tmuỐh i`ớ` tâgm ĕổ` nẢp. \megm taåg bẹh hẨb A -ĕâp hø gimĠe nê
hmẦp gmẢg v`ỉh hm`e sẻ vê ĕịe vị heg mƥg hứe giƺỒ` kmåh ĕổ` vớ` ĕổ` tƺỵgi meb
buổg vê mỂh håhm mƺớgi hẨb xôh hứe bîgm vễ gmỡgi ĕổ` tƺỨgi kmåh. Lƺớ` iøh
ĕỐ ĕø, tmâ lỦ giƺỒ` hag iå` imfg tị vớ` bẰ, sẲ kmügi hø nâ la ĕỈ Ầb Ỡh, seu ĕø
tmĈgi mae v`ỉh iegm ĕue vớ` giƺỒ` oê bê tîgm mîgm hứe oê tmî kmåh sa vớ` gmẰ
ĕổ` vớ` hme. Ěổ` vớ` hẢu hag tre` bỘ hü` oổ trỵh l`ỉg vớ` ügi hŠgi tƺƥgi tỵ gmƺ
tmằ.
\ragi tmỵh tằ, gmỡgi hme bẰ trố tmêgm ügi oê hẩg hø tmỈ sẶg sêgi ĕåp
Ỡgi gmỡgi sỵ gmỒ hẢy hứe håh hag bỐt håhm tmƺỒgi trỵh vê i`ôp ĕụ bỐt håhm
hmïg tmêgm km` hag hå` ĕễ gimị. S`ỉh nêb gêy hứe ügi oê hêgi tỵ gm`äg oea
gm`äu tmî hêgi kmügi sỨ nêb gỐ` Ỡgi heg tm`ỉp vêg v`ỉh gỐ` oỐ hẹp vỨ hmỘgi trẻ.
Se` trÿ sẶg sêgi bỐt håhm tmƺỒgi trỵh ĕø hmạh hmạg nê bỐt tragi gmỡgi
hügi v`ỉh kmø kmĈg gmẦt. Gmƺ giƺỒ` te ĕè gø`, ĕø nê "giƺỒ` i`ôp v`ỉh mẨa mấgi"
o`ằt hø bẹt km` giƺỒ` te hẩg vê rôt nu` km` kmügi hÿg hẩg tm`ằt gỡe. Ěø hŠgi nê
håhm tmỈ m`ỉg tîgm hẨb tẢg tỦy kmügi
kmü gi hø Ạg ò iî ĕổ` vớ` hag từ km` hag re ĕỒ`.
8. Uueg mỉ hme bẰ hmỘgi ‘ gêgi lïu, hme bẰ vỨ - hag rỈ
Gằu hø bỐt sổ ügi oê kmügi o`ằt vƺỨt que i`e` ĕaấg nêb hme bẰ tmî hø
gmỡgi ügi oê kmåh nấ` kmügi o`ằt hmằ giỵ tîgm trấgi nêb hme bẰ vỨ mey hme bẰ
hmỘgi. \ragi bộ` i`e ĕîgm, tmügi tmƺỒgi hø oổg hme bẰ (vỨ mey hmỘgi) bê t îgm
mîgm tïb nâ rẦt pmỠh tấp. Bộ` giƺỒ` ĕfb nấ`4 tragi ve` pmỦ hứe bîgm tẦt hẨ gmỡgi
sỵ hĈgi tmẸgi vễ hẨb xôh ĕè que maẹh m`ỉg tấ`, hẨb gmẢg vớ` tƺ håhm nê tmêgm

v`äg hứe vỨ hmỘgi vê nê hme bẰ.

Ěổ` vớ` Cnuifn hø 8 nâ la km`ằg hma queg mỉ i`ỡe hme bẰ hứe vỨ mey hmỘgi
vớ` hag rỈ, hag lïu kmø kmĈg tmäb. Hå` tmỠ gmẦt nê sỵ hạb hmổt tmå` quå hứe
giƺỒ` hmỘgi mey giƺỒ` vỨ ĕổ` vớ` hme bẰ bîgm. \mâ lỦ hü hag iå` quå iạg vớ`
hme sẲ ĕÿ` mề` hmỘgi bîgm hø håhm Ỡgi xỢ pmð mỨp vớ` bẫu giƺỒ` ĕêg ügi nâ
tƺốgi quå bỠh la hü gmêa gẹg. Hå` tmỠ mey nê sỵ l` hmuyỈg vêa hme bẰ vỨ mey
hmỘgi gmỡgi tîgm hẨb bê håh hag ĕè hø ĕổ` vớ` hme bẰ bîgm, gmỡgi tîgm hẨb
gêy ĕƺỨh oỐh nỐ lỆ lêgi mƥg la sỵ ĕỘgi gmẦt møe gmỡgi tîgm trấgi m`ỉg gey sa
vớ` tîgm mîgm trƺớh ĕïy4 hag iå` tmð imàt bẰ bỐt håhm vü tmỠh, hấgm tregm tragi
tîgm hẨb trîu bằg vớ` hme, sẲ tỵ la iïy iỖ vớ` bẰ hmỘgi, hấgm tregm tragi tîgm
hẨb tmƺƥgi bằg vớ` hmỘgi bîgm. Hå` kmø kmĈg tmỠ oe, giƺỨh nấ` oea iỘb tragi
sỵ pmøgi hm`ằu näg håh hag lïu mey rỈ gmỡgi tîgm hẨb hứe hme bẰ hmỘg i mey
vỨ ĕổ` vớ` hag hå` mỂ4 bỐt giƺỒ` bẰ rẦt iạg oø vớ` hag tre` hø tmỈ iạg oø tme
tm`ằt vớ` hag rỈ, ĕü` km` nÿgi gm`ỉt tîgm tmå` quå vê ĕågi gim` giỒ.
Gmỡgi bổ` queg mỉ i`ỡe oổ vỨ vớ` hmêgi rỈ mey oổ hmỘgi vớ` hag lïu gø`
hmugi tƺƥgi ĕổ` tmềe ĕågi4 ve` trÿ tîgm hẨb ât mƥg hứe ügi oổ nêb hma v`ỉh rỒ`
oề hag hma giƺỒ` kmåh oớt kmø kmĈg mƥg. Hag lïu tmƺỒgi o`ằt hm`ễu oổ hmỘgi
sẶg sêgi ha` hü te gmƺ hag iå`. Hmêgi rỈ hø tmỈ i`Ẩ` quyằt gmegm hmøgi gmỡgi
kmø kmĈg gma gmề hø tmỈ gẨy s`gm i`ỡe egm te vớ` oổ vỨ. Ěü` km` oổ vỨ hmỂg
hmêgi rỈ tragi sổ gmỡgi ĕỘgi gim`ỉp trẻ hứe bîgm, gmỡgi hỐgi sỵ vê gø` hmugi

nỵe hmỂg oẵgi sỵ hmẦp gmẢg mey từ hmổ` tmfa tîgm mîgm tragi sổ gmỡgi giƺỒ`
hẩu müg hag iå` bîgm.
GiƺỨh nấ`, gmỡgi queg mỉ bẰ vỨ - hmêgi rỈ gm`ễu km` kmå lố ĕỈ hå h gmê
tïb nâ pmẨ` trỖ tê` ĕỘgi tmỒ` vớ` sỵ hea mỠgi hứe håh ggmê
mê mê` mƺớh. Ě`ễu kî hỦh nê
queg mỉ i`ỡe hmêgi rỈ vê bẰ vỨ gmạh ĕằg gm`ễu gmẦt tragi km` ât gmẦt vễ bẹt
mẢu quẨ tïb oỉgm nâ tmî hmôgi tü` tmẦy hø nẲ håh queg mỉ bẰ hmỘgi gêgi lïu nấ`
tỘ` tỉ gmẦt.
\ragi hẨ me` trƺỒgi mỨp, v`ỉh giƺỒ` kmåh hm`ằb mỡu ĕỠe hag nïu gey mẩu
gmƺ hmuyäg tmuỐh vễ bîgm hŠgi ĕè o`ỉg b`gm tmå` ĕỐ mugi mèg vü tmỠh vễ pmâe
giƺỒ` bẰ.
Giaê` re, tmfa Crful km` gmîg bẰ vỨ, hag rỈ sỨ rẵgi ĕø nê mîgm Ẩgm tƺƥgi
ne` hứe vỨ bîgm vê hå` ĕø nêb i`Ẩb sỵ mẦp lẫg vễ tîgm lỦh ĕổ` vớ` vỨ. Gmƺgi
hmâgm trấgi tmå` hẨb xôh bẰ vỨ - hag rỈ hø tmỈ ĕƺỨh giƺỒ` gêy mey giƺỒ` k`e
ĕỘgi gmẦt møe vớ` bẰ - hag tre`. Gmỡgi yằu tổ mẦp lẫg tâgm lỦh i`ỡe bẰ vê hag
tre` oị lỘg gàg sïu xe la sỵ pmä pmåg vễ ĕấa ĕỠh tmî ố ĕïy nấ` gỖ` näg ĕằg iẩg

nĠgm vỵh hứe ò tmỠh kmügi oea i`Ồ lất tớ` ò tmỠh rö rêgi tragi queg mỉ i`ỡe bẰ
vỨ vê hag rỈ kmügi hø hðgi queg mỉ muyằt tmổgi. Xỵ tmð ĕịhm tmƺỒgi xuyäg
i`ỡe giƺỒ` gỂ vớ` giƺỒ` k`ee tragi tmỵh tằ hmỀ nê bỐt hƥ hmằ tỵ vỉ giĈg giừe sỵ
tmu môt nẫg gmeu bỐt håhm vü tmỠh. Gm`ỉt tîgm rẦt kmø m`Ỉu hứe bỐt sổ oê bẰ vỨ
ĕổ` vớ` hag rỈ i`Ẩ` tmâhm km` rö hƥ hmằ gêy.
_`ägi hmôgi tü` ĕè iẹp bỐt trƺỒgi mỨp hmêgi rỈ ĕÿ` mø` bẰ vỨ pmẨ` Ĉg
gẵb vớ` bîgm gằu kmügi egm te lỂe oề vỨ. Sî yäu tmƺƥgi hag iå`, giƺỒ` ĕêg oê
kmügi hø luyäg iî ĕẹh o`ỉt, ĕè bèg k`gm từ gm`ễu gĈb, seu gm`ễu pmfg giẩg
giấ` vẲ sỵ lỂe lẫb ĕø huổ` hðgi ĕè hmẦp gmẢg vê hø nẲ oê te hmẸgi ĕƺỨh hmôt
nỨ` iî vî seu gm`ễu tmågi oê te rƥ` vêa tîgm trấgi trẩb uẦt pmẨ` ĕ` kmåb oỉgm.
\ragi gmỡgi trƺỒgi mỨp tƺƥgi tỵ, hø kmẨ gĈgi kmügi hmỀ hø yằu tổ nỨ` âhm hứe
i`e ĕîgm hü hag iå` nuüg nuüg nê giuyäg gmïg luy gmẦt.
\îgm trấgi hẨb xôh pmỠh tấp ĕø hø tmỈ oỐh nỐ re giaê` bỐt håhm bègm n`ỉt
vî gmỡgi nâ la gm`ễu km` hmỀ nê gmỡgi hớ hmf ĕẢy. \ragi trƺỒgi mỨp hag hå` rẦt
pmỦ tmuỐh vêa bẰ, hü te ĕỠgi vễ pmâe bẰ vê vẦg ĕễ hmẸgi i`Ẩ` quyằt ĕƺỨh iî.
GiƺỨh nấ`, gằu hü te kmügi trôt oề ĕƺỨh mugi tâgm ĕổ` vớ` bẰ tmî hü te sẲ lỆ
lêgi kằt vớ` gmỡgi queg ĕ`Ỉb hứe hmỘgi bîgm mƥg. \mằ gêa ĕ` hmĈgi gỡe tragi
trƺỒgi mỨp oẦt mÿe, giƺỒ` hag rỈ m`ằb km` giẩg giấ` gø` tmẸgi re gmỡgi iî egm
te gimĠ vễ bẰ vỨ vê sỵ xugi ĕỐt lỆ iïy hmô ò ĕổ` vớ` bỂ` giƺỒ` vê hø nẲ vî tmằ
bê bổ` oẦt mÿe ĕø ĕƺỨh
ĕ ƺỨh xfb xàt maẹh ĕfb re ĕðe hỨt gm`ễu mƥg.
BỐt huỐh ĕ`ễu tre hứe BỰ ĕè tîb m`Ỉu ĕƺỨh gmỡgi nâ la 9.::: trƺỒgi mỨp
n` lị xẨy re i`ỡe gmỡgi gĈb 50<8 vê 50<= ố Xe`gt -nau`s (B`ssa`r`). GiƺỒ` te gmẢg
tmẦy nê sỵ hø bẹt hứe hme bẰ hmỘgi mey hme bẰ vỨ nê giuyäg gmïg hmâgm hứe
sỵ hạt ĕỠt queg mỉ vỨ hmỘgi tragi gĈb ĕẩu t`äg seu km` hƺớ`. Xeu 3 gĈb hmu gi
sổgi, gø` hmugi v`ỉh hmỘgi gim`ỉg rƺỨu nê giuyäg gmïg mêgi ĕẩu.
Ěø nê huỐh müg gmïg i`ỡe gmỡgi giƺỒ` hügi i`åa gmƺgi hŠgi kmügi hø nâ
la gêa ĕỈ t`g rẵgi gmỡgi kằt quẨ sẲ kmåh ĕổ` vớ` gmỡgi tâg giƺụgi kmåh.
 \rå` vớ` gmỡgi ĕ`ễu bƺỒ` te tmƺỒgi tƺốgi, kmügi pmẨ` bẰ vỨ bê gm`ễu
gmẦt bẰ hmỘgi nê giuyäg gmïg teg vụ. Sê tmỵh tằ hma tmẦy gmỡgi kmø kmĈg naấ`
gêy ố tmêgm pmổ pmỖ o`ằg mƥg ố gügi tmüg.
Gmỡgi queg mỉ ĕƺỨh tm`ằt nẢp i`ỡe bẰ hmỘgi gêgi ĕïu nấ` kmåh mẸg. Gộ`
sïu xe hứe vẦg ĕễ nê me` giƺỒ` ĕễu hm`e sẻ tîgm tmƺƥgi yäu hứe bỐt giƺỒ` ĕêg
ügi, giƺỒ` bẰ nê giƺỒ` hø trƺớh, lỆ lêgi t`g tƺốgi rẵgi bîgm oị bẦt quyễg số
mỡu hÿg hag lïu nê giƺỒ` ĕằg seu nấ` ha` gmƺ bîgm oị mẫgi mỦt gằu gmƺ hmỘgi
kmügi maêg taêg lêgm tîgm yäu tmƺƥgi tẦt hẨ hma bîgm. Hø tmỈ hm`e sẻ bỐt håhm
mỨp nâ.
Gmƺgi trå` t`b kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi tmừe gmẢg gmỡgi sỵ lêg xằp oố`
nâ trâ. \ragi oổg bổ` queg mỉ i`ỡe hme bẰ vỨ hme bẰ hmỘgi vớ` hag rỈ hag lïu,
hmạh hmạg queg mỉ bẰ hmỘgi - gêgi lïu nê oẦp oägm gmẦt vê kmø hïg oẵgi
gmẦt. Gmƺgi gmỡgi vỦ oðgi gỖ nấ` m`ằb xẨy re mƥg sa vớ` i`ỡe bẰ vỨ - hmêgi rỈ
vê từ ĕø sỵ mỘ` hẨb nấ` kmügi tổt vê gmỡgi sỵ ĕ`ễu hmỀgm hẩg tm`ằt oị ĕẠy nð`.
GiƺỒ` te tmƺỒgi iẹp bỐt sỵ ĕẦu tregm ïb tmẩb vừe kmügi tmƺƥgi xøt vớ` vẻ
oễ giaê` gim`äb hmỀgm maẹh giƺỒ` te hmẨ gmîg tmẦy iî gmƺgi nấ` queg såt tmẦy
gmỡgi mẢu quẨ. Hü vỨ pmẫg gỐ vớ` giƺỒ` hmỘgi kmügi o`ằt håhm tmaåt kmề` oêg
tey hứe bẰ vê håh vỦ xugi ĕỐt xẨy re tragi i`e ĕîgm iïy Ẩgm mƺốgi te` mấ` hma
trẻ hag. Maẹh i`Ẩ, giƺỒ` te tmẦy pmẨg Ỡgi tmƺỒgi xuyäg mƥg nê hü vỨ vẻ gia ê`
ĕẩu mêgi, sỵ tmð ĕịhm ât gm`ễu hø ò tmỠh ĕổ` vớ` bẰ hmỘgi ĕƺỨh giỦy tregi oẵgi
gmỡgi o`Ỉu m`ỉg rẦt trîu bằg; gmƺgi hü te sẲ Ạg någm vêa gm`Ệu tïb. GiƺỒ` te
tmƺỒgi pmẨ` sỢgi sổt vễ sỵ tmƺỒgi xuyäg xẨy re gmỡgi tïb trấgi trẩb hẨb,
suy gmƺỨh, ố gmỡgi hü vỨ trẻ gmƺ tmằ. Xỵ tä n`ỉt hứe håh hü lïu tragi i`e ĕîgm
hma pmàp oê bẰ hmỘgi bố rỐgi ve` trÿ hứe bîgm ĕỈ tmey tmằ4 "hü vỨ oà gmề lỆ
tmƺƥgi gmƺgi kmügi hø kmẨ gĈgi". Hå` vÿgi nuẠg quẠg ĕƺỨh kmàp nấ` hø mấ` hma
nŠ trẻ oị bẦt bẰ träg tmỵh tằ. HmỀ hø tmỈ pmå vụ hå` vÿgi ĕø oẵgi v`ỉh tåhm oê bẰ
hmỘgi, gmƺgi ĕ`ễu gêy hêgi giêy hêgi kmø kmĈg mƥg vî gmỡgi rổ` naấg bê sỵ
hø bẹt hứe oê bẰ hmỘgi iïy re nấ` ĕƺỨh sỢ lỦgi ĕỈ o`ỉg b`gm hma sỵ tmổgi trị
te` mấ` hứe oê te.

F5. Xỵ iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb

Sễ giuỘg iổh, ĕỠe hag ĕổ` vớ` bẰ gø hmỀ nê bỐt. Xỵ re ĕỒ` hứe gø tmey tmằ
huỐh ĕỂ sỠh tey ĕü` ố sổ ât. Se` trÿ egm hmị fb sẲ nêb hma gmỡgi queg mỉ ĕø
tmêgm sổ gm`ễu gimĠe nê nêb hmôgi iẩg i`ổgi vớ` queg mỉ hứe ĕỠe hag km` trố
tmêgm giƺỒ` nớg tm`ằt nẢp vớ` xè mỐ`. Gø` tøb me`, gmỡgi queg mỉ i`ỡe egm hmị fb
vớ` gmeu nê sỵ nẹp nấ` gmỡgi ve` trÿ bê mỂ sẲ tmỈ m`ỉg seu gêy tragi tẦg trÿ ĕỒ`.
Ěẩu t`äg, v`ỉh hẨb gmẢg ĕƺỨh hå` "tü`", sỵ tỵ hmứ møe ĕổ` vớ` tmằ i`ớ` oäg
giaê` ĕƺỨh tm`ằt nẢp vêa quègi 8 tuỖ` sẲ mîgm tmêgm lỆ lêgi mƥg gmỒ ĕổ` nẢp vớ`
giƺỒ` kmåh vê gmỒ hø gmỡgi t`ằp xôh egm hmị fb tragi bỂ` nôh. S`ỉh ĕất tớ`
"hmôgi te‒ hŠgi lỆ lêgi gmƺ vẢy. ĚỈ ĕåp Ỡgi ĕÿ` mề` hứe ĕỒ` sổgi xè mỐ`, tâgm
luy kỀ tmügi tmƺỒgi hứe trẻ hag seu ĕø pmẨ` lẩg lẩg gmƺỒgi hmộ gằu kmügi
pmẨ` hma sỵ vị tme maêg taêg (gằu hỵh ĕaeg hø tmỈ nê bỐt lấgi kmügi tmâhm Ỡgi)
ât gmẦt hŠgi pmẨ` o`ằt ĕằg gmỡgi nỨ` âhm hứe hmâgm hmứ tmỈ ĕø. Sü vêg gmỡgi sỵ
oỐ` oấh vỦg vẹt, gmỡgi sỵ xôh pmấb gmẰ, ĕỠe trẻ ĕễu mỂh ĕỈ gmẢg o`ằt gmỒ sỵ
t`ằp xôh vớ` egm hmị fb. Xỵ tmỵh tẢp ĕø ĕƺỨh ĕ`ễu mÿe pmẩg nớg oẵgi tåh ĕỐgi
hứe hme bẰ gmƺgi hmứ yằu oẵgi tîgm oí oấg ĕƺỨh gẨy s`gm, tîgm trîu bằg vê sỵ
ĕaêg kằt hổ mỡu n`äg kằt egm hmị fb vớ` gmeu.
HmỠh gĈgi hmứ yằu i`ỡe egm hmị fb nê i`ôp hma sỵ xè mỐ` møe tổt
gmẦt hø tmỈ ĕƺỨh ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ. Xỵ tmâhm Ỡgi xè mỐ` sẲ ĕất ĕƺỨh tmügi
que v`ỉh iegm ĕue oẩu oấg vê sỵ mỨp tåh, me` tmå` ĕỐ gêy nê từ giỡ qufg
tmuỐh hứe gmỡgi queg mỉ i`ỡe egm hmị fb ĕè hø bỐt sỵ t`ằg tr`Ỉg oîgm
tmƺỒgi.
Hmâgm i`e` ĕaấg trugi i`eg ĕø hứe sỵ iegm ĕue nê hmîe kmøe hứe gmỡgi
queg mỉ i`ỡe egm hmị fb. Nôh ĕẩu nê maêg taêg seu ĕø t`ằg lẩg ĕằg bẦt mẸg
tmfa ĕê t`ằg tr`Ỉg hứe gø. HuỐh sổgi nê bỐt sỵ ĕẦu tregm. KĠ tmuẢt ĕẦu tregm hŠgi
pmẨ` mỂh gmƺ gmỡgi hå` kmåh gằu kmügi tmî hmịu tmẦt oấ` bê mẢu quẨ ố ĕïy nê
sổgi hÿg. \rẻ hag kmügi tmỈ mỂh ĕẦu tregm nấ` vớ` hme bẰ. Xỵ kmügi hïg sỠh
i`ỡe håh ĕịhm tmứ sẲ gẹgi gễ vê trẻ hag kmügi hø hƥ bey lêgm tmạgi nỨ`.
HŠgi kmügi tmỈ ĕẦu tregm vớ` xè mỐ` giey hẨ vớ` gmỡgi giƺỒ` giegi
mêgi bê trẻ hø tmỈ tmẦy giey tỠh kmạh km` hø tmỈ gmớ nấ` tragi kâ Ỡh, mîgm Ẩgm
mổt maẨgi vê tmẦt vỂgi hứe hẢu hag bỐt, từ trƺớh ĕằg ĕø ĕƺỨh hme bẰ Ầp ứ,
hmƺe ĕƺỨh hmuẠg oị iî, oộgi lƺgi oị gàb vêa sïg trƺỒgi mỂh. HmỀ hø egm hmị
fb bớ` hø tmỈ nê gmỡgi ĕổ` tmứ hmẦp gmẢg ĕƺỨh hma sỵ tẢp nuyỉg ĕø.
Xỵ iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb gmƺ vẢy nê oîgm tmƺỒgi vê hẩg tm`ằt gmƺgi
gm`ễu oẢh hme bẰ kmügi o`ằt âhm nỨ` hứe gø "Km` me` egm fb ĕågm gmeu, tmî huỐh
ĕẦu tregm i`ỡe hmôgi nê bỐt bổ` n`äg mỉ hø tmỈ xfb gmƺ nê n`äg mỉ xè mỐ`" D.
Oautag`fr sỵ iegm ĕue egm fb kmügi pmẨ` vî tmằ tmu tøb nấ` bê hmỀ nê mugi tâgm
maẹh ât mƥg hmỀ nê oấa nỵh. HŠgi kmügi tmỈ nẩb nẫg hå` ĕø vớ` sỵ m`ễb kmâhm vê ố
ĕø gø hø queg mỉ sa sågm tƺƥgi tỵ gmƺ i`ỡe bỐt huỐh ĕẦu quyễg egm vớ` bỐt
huỐh Ạu ĕẨ oẵgi tey kmügi. K`Ỉu tmỠ gmẦt iïy pmẦg hmẦg, k`Ỉu Ạu ĕẨ iïy ĕeu
ĕớg vê i`ằt gmeu. Mƥg gỡe Ourn`gimeb vê E. Crful hÿg hmỠgi b`gm iegm ĕue
hŠgi hẩg tm`ằt hma sỵ pmåt tr`Ỉg taêg l`ỉg hứe tïb trâ vê tmỈ hmẦt. MỂ ĕƺe gmỡgi
trẻ fb rẦt gmề ố trấ` bỘ hü` vêa vớ` gmeu tmêgm gmỡgi gmøb i`e ĕîgm oổg, gĈb
giƺỒ` lƺớ` sỵ hmĈb søh hứe bỐt hü oẨa bẫu. MỂ tmẦy ố gmỡgi trẻ gêy xuẦt
m`ỉg gmỡgi hè` hỂ vê imfg tị bê trƺớh km` hm`e gmøb mỂ kmügi tmẦy hø. Xa vớ`
trƺớh, sỵ oîgm yäg kmügi ĕƺỨh gmƺ vẢy gmƺgi trẻ fb hø sỠh kmềf tổt mƥg,
hmôgi o`ằt i`ea lu vê negm nỨ` mƥg gmỡgi trẻ kmåh ố trấ`.
Xỵ iegm ĕue tmügi tmƺỒgi vê hẩg tm`ằt ĕø hø bỐt nỨ` âhm hmạh hmạg o`Ỉu nỐ
tragi bü` trƺỒgi i`e ĕîgm4 nêgm bấgm vê vỡgi vêgi. HĈgi tmẸgi vễ hẨb xôh ố
oỂg trẻ sẲ oớt sïu sạh gằu gmƺ gø ĕƺỨh hm`e hma gm`ễu tmêgm v`äg. GmẦt nê sỵ
iegm ĕue gêy hø bỐt trugi tïb ĕ`ễu mÿe ố giƺỒ` bẰ giƺỒ` hme ĕø ĕỈ quy ĕịgm

gmỡgi i`ớ` mấg hø tmỈ ĕƺỨh vớ` ĕ`ễu k`ỉg nê sỵ ĕ`ễu hmỀgm ĕø kmügi o`ằg tmêgm
ĕêg åp bỐt håhm mỉ tmổgi bỂ` o`Ỉu m`ỉg iegm ĕue vớ` hå` hớ nê mÿe tmuẢg vê
ĕƺỨh i`åa lỦh tổt; ĕ`ễu ĕø gø` hmugi hmỀ lẫg ĕằg tmø` hmf lẦu mey hmuyỈg lịhm
hå` mugi tâgm oị kîb mèb ĕü` km` begi sạh tmå` gm`Ệu tïb. Gmỡgi hag bía hẩg
ĕƺỨh bê` bøgi vuổt.
Mèy ĕỈ hma oỂg trẻ tỵ i`Ẩ` quyằt gmỡgi vẦg ĕễ i`ỡe hmôgi vớ` gmeu nê
håhm tổt gmẦt ĕỈ lấy hma hmôgi nê hmâgm gimĠe ĕü` km` oị tmue vê nâ nẲ hứe kẻ
bấgm - oẵgi hƥ oạp mey oêgi sỵ t`gm regm - hø km` nấ` tổt mƥg, la nÿgi giỒ vỵh
vễ hügi oẵgi giỵ trị tragi trå` t`b trẻ hÿg hmƺe tmềe bèg. Mfuyfr ĕè gmẦg bấgm
se` nẩb bê håh oẢh hme bẰ tmƺỒgi bạh pmẨ` km` gimĠ rẵgi gmỡgi sỵ trừgi pmất,
kmfg tmƺốgi gmẵb lấy hma trẻ ò g`ỉb vễ hügi oẵgi, tmỵh re nê giƺỨh nấ`, từ nôh
tmƥ Ầu trẻ fb ĕè hø bỐt hẨb gmẢg vễ hügi nâ lågi giỒ vỵh.
S`ỉh kmügi heg tm`ỉp vêa gmỡgi huỐh hè` nỐg nuüg hƺỒ` vê n`äg b`äg vễ
gmỡgi hmuyỉg gmề gmẹt vê vễ gmỡgi oẦt hügi gma gmề kmügi tmỈ gäu tmêgm
giuyäg tạh. Hme bẰ hẩg pmẨ` hạt giegi, ĕü` km` mƥ` vö ĕaåg. \rẻ fb bagi buổg
gmƺ tmằ vê lỆ lêgi gmỒ hẢy ĕằg sỵ xàt xỢ hứe oễ träg4 nẢp pmåp, xàt xỢ, mêgm
pmåp, tẦt hẨ bỂ` quyễg nỵh ĕễu ố tragi tey hme bẰ.
E. Ofrif gmê i`åa lỦh i`e ĕîgm ĕè gäu4 "Mẩu mằt gmỡgi
gm ỡgi sỵ imfg tỠh i`ỡe
egm hmị fb xaey quegm hme bẰ vê bộ` ĕỠe trẻ bagi buổg hm`ằb ĕaất giẩb
tîgm tmƺƥgi hứe bẰ hme. Gmỡgi sỵ xâhm bâhm i`ỡe trẻ hø ò nü` kàa hme mey bẰ
vêa heg tm`ỉp lƺỒgi gmƺ ĕø nê bỐt sỵ tmỢ tmåhm gmẵb nêb nỐ rö ò ĕỘ hme bẰ ƺu
å` e` mƥg. Gằu hme bẰ oägm ĕỠe E tmî ĕỠe O tmẦy ĕø nê oẵgi hmỠgi bîgm oị
ruỘgi oề4 tmằ nê O buổg pmỦh tmð E nê ĕỠe bê gø gimĠ nê ĕƺỨh hme bẰ hƺgi
mƥg. Gmƺgi vễ pmâe bîgm E nấ` tîb håhm hứgi hổ tmạgi nỨ` vî tmẢt nê tmô vị ĕƺỨh
gmỡgi giƺỒ` tmïg yäu hma nê bîgm hø nâ. SẢy tmî pmẨ` k`ằb hớ bê iïy sỵ, träu
hmỂh ĕỈ lẫg ĕằg ĕågm ĕẦb. BỐt tragi me` ĕỠe sẲ lðgi gạb ĕẦb hÿg ĕỠe k`e
lðgi håhm ne nổ` vî km` ne màt hmạh hmạg hme bẰ sẲ hmấy ĕằg vê hma bîgm nê gấg
gmïg. Hme bẰ ĕü` km` giấh gm`äg nê hmâgm ĕỠe oà kmâhm ĕỠe nớg kmügi hmĈb søh

ĕỠe oà. Kmügi ĕågi giấh gm`äg. BỦh t`äu pmẨ` nê ĕất tmạgi nỨ` träg tmỵh ĕịe bê
bỐt håhm kmüg kmàa mƥg4 tƺƥgi queg i`ỡe hmôgi vớ` gmeu. Sî vẢy gmỡgi ò ĕỘ
trugi tmỵh lỆ xàt xỢ bỐt håhm hügi oẵgi nê kmügi hø m`ỉu nỵh hmôt gêa tragi
mẩu mằt håh trƺỒgi mỨp.
Sî vẢy hme bẰ vừe pmẨ` trågm ĕỈ oẦt hügi oea trðb oẵgi håhm nỐ rö gmỡgi
sỵ ƺu å` tmẩb kâg, vừe kmügi ĕƺỨh lðgi bỐt k`Ỉu hïu gỉ pmåp nâ tẠg bẠg bê
giuy m`Ỉb tmfa k`Ỉu hm` n` ĕằb ĕằg gmỡgi mất gma km` hmðb gma hm`e hø vẻ
kmügi ĕƺỨh ĕễu. Giuyäg tạh ố gmỡgi trƺỒgi gỐ` trô bê ĕỠe trẻ gêa hạt hm`ằh
oågm ie tü sẲ gmẢg b`ằgi oågm seu hðgi nê håhm tổt gmẦt ĕỈ nêb hma e` gẦy ĕễu
hø tråhm gm`ỉb. Giaê` re oỂg trẻ hag hmỠgi tề nê hmôgi hẨb tmẦy bỐt håhm nỒ
bỒ hå` ĕ`ễu hẩg tm`ằt pmẨ` i`Ẩ` quyằt håh queg mỉ i`ỡe hmôgi oîgm ĕẸgi vớ` gmeu
nê sớb näg åg hå` tỐ` "båhm nẻa" oẵgi håhm tổ håa egm fb ĕỈ egm fb tấb tmỒ`
kmügi hügi gmẢg ĕỠe båhm nẻa.

Xỵ iegm ĕue i`ỡe egm hmị fb tmỈ m`ỉg oễ giaê` ố oẦt hỠ hå` iî hø giuỘg
iổh tregm i`êgm tîgm yäu hứe bẰ, tuy kmügi oea i`Ồ vƥ` hấg vî „e` hŠgi hø pmẩg
vê tẦt hẨ ĕễu ĕƺỨh mƺốgi taêg oỐ" gmƺ tm` sĠ vẫg he giỨ`. Xỵ hm`ằb mỡu bẰ, hẨ
sỡe nẫg tîgm yäu tmƺƥgi ĕễu sổgi hÿg ĕổ` vớ` trẻ tmƥ oằ oỘgi. Km` nớg näg, ĕỠe
trẻ pmẨ` i`Ẩb lẩg bỐt håhm nuyằg t`ằh vê kmø kmĈg gmỡgi ĕÿ` mề` oớt hẦp tm`ằt
ĕổ` vớ` sỵ số mỡu ĕø. BỐt ĕỠe fb re ĕỒ`, oị hm`ằb bẦt hmộ bê gø pmẨ` rỒ` oề
bỐt håhm t`ằh rẻ, nêb hma gø hẨb tmẦy gmƺ oị mẫgi mỦt. ĚỠe bớ` ĕằg trố tmêgm
bỐt ĕổ` tmứ.
Z. Hemg km` gim`äg hỠu gmỡgi queg mỉ egm hmị fb i`ỡe gmỡgi ĕỠe trẻ
ĕẹt re giaê` bü` trƺỒgi i`e ĕîgm ĕè ĕfb nấ` bỐt oẵgi hmỠgi i`åg t`ằp vễ sỵ
kmẸgi ĕịgm ĕø, lỵe träg i`Ẩ tmuyằt nê sỵ vạgi bẹt hứe giƺỒ` bẰ bẦt ĕ` ĕỘgi
tmỒ` hẨ tïb trấgi oị mẫgi mỦt nẫg sỵ iegm ĕue gmeu. Gmỡgi hügi trîgm gim`äg
hỠu tuy mấg mẰp (hmỀ hø 5? gmøb tragi bỐt trấ` bỘ hü`) gmƺgi i`ôp mîgm tmêgm
i`Ẩ tm`ằt ĕø. Nôh ĕø kmügi gmỡgi kmügi hÿg iegi ĕue tragi nĠgm vỵh egm fb bê
nấ` gẨy s`gm queg mỉ hme bẰ - hag hå`; tîgm oí oấg hứe ĕỠe fb tmỠ ĕổ` vớ` egm

nớg tuỖ` mƥg hø i`å trị gmƺ tîgm yäu hứe ĕỠe trẻ ĕổ` vớ` giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ,
giƺỒ` hag hẨ nôh ĕø ĕƺỨh ĕỘgi gmẦt møe vớ` hme me` bẰ tmỈ m`ỉg bỐt sỵ ïg hẩg
hø tâgm håhm oẨa vỉ ĕổ` vớ` ĕỠe fb tmỠ. Uueg mỉ hme bẰ - hag hå` nỐ re nê mêgi
ĕẩu vê km` hẩg tm`ằt sẲ hm`ằb hmộ queg mỉ egm fb.
\uy gm`äg queg mỉ egm fb kmügi maêg taêg bẦt ĕ`. Nfoav`h` hma te tmẦy nê
trẻ fb ố trấ` trẻ ha` oấg oí gmƺ egm hmị fb vê sổgi vớ` oấg bỐt pmẩg queg mỉ
egm fb hmâgm ĕågi. Gmỡgi queg mỉ ĕẩu t`äg, queg trỂgi mƥg hẨ nê sỵ iegm ĕue
ĕỈ hm`ằb ĕaất tîgm yäu hứe bẰ ố ĕïy kmügi hø. Gmỡgi queg mỉ egm fb, trag i
trƺỒgi mỨp ĕẩu ĕƺỨh xè mỐ` møe tmî ố trƺỒgi mỨp tmỠ me` kmügi hø vî gø kmügi
i`Ẩ` quyằt ĕƺỨh vẦg ĕễ hạb hmổt vêa giƺỒ` bẰ. ĚỠe fb kmügi pmẨ` nê ĕỠe ĕ`
hƺớp ĕaất vẢy nêb sea trố tmêgm ĕổ` tmứ1 GiƺỒ` te hø tmỈ t`t`äg
äg ĕaåg tâgm hmẦt seu
gêy tragi queg mỉ egm fb hứe bỐt ĕỠe trẻ lỵe tmfa gmƺgi queg mỉ hứe gø vớ`
oê bẰ4 tðy tmfa queg mỉ ĕø hø nê quå sĈg søh, oîgm tmƺỒgi mey vü tïb bê sỵ

iegm ĕue sẲ bègm n`ỉt, oîgm tmƺỒgi maẹh kmügi tỘg tấ`.
GiƺỒ` te hŠgi oåa m`ỉu bỐt giuỘg iổh iegm ĕue egm fb begi tâgm oỉgm
nâ. BỐt sổ tâgm hmẦt tragi gmïg håhm ĕƺỨh giƺỒ` te ha` nê l` truyễg từ tmằ mỉ gêy
segi tmằ mỉ kmåh tmügi que queg mỉ i`e ĕîgm. M`nierl iỂ` ĕø nê l` truyễg xè mỐ`.
S`ỉh nƺu truyễg kmügi pmẨ` oẵgi pmü` bê oêgi Ẩgm mƺốgi hĈg giuyäg tïb nâ
hứe hme bẰ ĕổ` vớ` hag hå`. Gmỡgi vẦg ĕễ iegm ĕue egm fb kmügi ĕƺỨh giƺỒ`
nớg tmegm taåg nấ` hmuyỈg segi tmằ mỉ seu4 bỐt oê bẰ tîb bỂ` håhm ĕỈ tẦb o`
kịhm hŠ ĕƺỨh l`Ệg nấ` ĕổ` vớ` hmâgm håh hag bîgm bỐt håhm vü tmỠh. Xỵ ĕỘgi
gmẦt møe gmïg vẢt bîgm vê giƺỒ` egm mey hmị fb bîgm hø tmỈ xẨy re tmfa gm`ễu
håhm. \mâ lỦ ? ĕỠe hag tre` hứe oê bẰ ĕƺỨh mƺớgi vêa v`ỉh tå` l`Ệg sỵ iegm
ĕue ĕè hø i`ỡe bẰ hmôgi vê giƺỒ` hmị km` hÿg gmề. S`ỉh ò tmỠh ĕƺỨh hƥ hmằ gêy
ố giƺỒ` hme mey bẰ hø tråhm gm`ỉb rẦt hẩg tm`ằt ĕỈ hmẦg hmỀgm nấ` tîgm mîgm. Hẩg
pmẨ` i`Ẩ` tmâhm håh queg mỉ egm fb bỐt håhm gẹgi ĕỐgi, kmügi hmỀ pmỦ tmuỐh
hmuyäg vêa sỵ kmåh o`ỉt vễ tuỖ` vê i`ớ` tâgm bê tmü`.
Xỵ re ĕỒ` hứe ĕỠe fb hma pmàp tmfa lö` sỵ xuẦt m`ỉg, sỵ t`ằg tr`Ỉg vê

gmỡgi tâgm hmẦt hứe sỵ iegm ĕue egm fb que gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe hag
ĕẩu. \ragi gmỡgi tmỒ` kî ĕƺỨh ha` nê kmứgi maẨgi gimĠe nê kmaẨgi 8 vê 9 tuỖ`
gmỡgi pmẨg Ỡgi gêy quyằt n`ỉt mƥg vê hø tmỈ gẨy s`gm "bẹh hẨb i`ằt fb (bỰ
hẨb he`g)‒ tmfa gmƺ Oeulau`g iỂ`. S`ỉh giƺỒ` bẰ rỒ` gmê ĕằg oỉgm v`ỉg ĕỈ s`gm
hag, v`ỉh ĕỠe trẻ pmẨ` tấb tmỒ` iỢ` ĕằg gmê oê hag nêb hma gø tmẦy tïb trấgi oị
mẫgi mỦt ĕƺỨh hứgi hổ tmäb vê giƺỒ` te tmẦy gẨy s`gm ố gø nÿgi imfg tỠh ĕổ`
vớ` ĕỠe fb ĕằg hm`ằb hmộ. Bổ` imfg tỠh ĕø hø tmƺỒgi xẨy re kmügi1 \mfa
hmôgi tü`, hå` ĕø mẩu gmƺ tmƺỒgi xuyäg vê nê oîgm tmƺỒgi gằu gø ố bỠh ĕỐ vừe
pmẨ`. Hø gm`ễu hme bẰ tƺốgi rẵgi hag hå` kmügi imfg tỶ km` ĕỠe fb re ĕỒ`. Ěü`
km` vî bẰ gø tmỵh sỵ kmügi hø bẹt tragi ĕỒ` sổgi tîgm hẨb hứe gø maẹh vî gø
iạg oø vớ` bỐt oê vô mey bỐt giƺỒ` tmïg gêa mƥg bẰ gø bê gø kmügi hø hẨb
tƺốgi nê bîgm oị mẫgi mỦt. Gmƺgi gm`ễu km` sỵ imfg tỶ ố lấgi Ạg têgi. Oäg
hấgm hå` imfg tỠh nỐ n`Ệu vê tmỈ m`ỉg giïy tmƥ oẵgi gmỡgi sỵ tmaå` nu` vễ bẹt
hẨb xôh gmƺ ĕè tmƺỒgi gäu4 bôt tey, ĕå` lẩb tå` l`Ệg, kmøh gmí, o`ằgi Ĉg v.v...
Gø giỦy tregi oẵgi gmỡgi tîgm hẨb tmỵh vî tmügi tmƺỒgi nê giƺỒ` nớg mey
bạgi trẻ rẵgi "imfg vớ` fb nê xẦu". Hå` imfg tỶ hứe trẻ hag kmügi pmẨ` nê ĕ`ễu
xẦu ĕø nê gộ` ĕeu kmỖ, tmẢt nê lố km` xü ĕẠy bỐt giƺỒ` ĕegi kmỖ ĕeu. Ě`ễu ĕø nấ`
hêgi ĕågi t`ằh vî sỵ imfg ty kmügi pmẨ` nê tîgm hẨb luy gmẦt bê ĕỠe hag ĕẩu
lêgm hma ĕỠe fb bớ` re ĕỒ`. \mƺỒgi trƺớh ĕø gø vu` bừgi ĕƺỨh hø fb, hmạh
nê gø sẲ yäu fb gằu gmƺ ĕỠe oà ĕø kmügi pmẨ` nê ĕổ` tmứ hứe gø. Gmỡgi nỒ` pmä
pmåg kmügi ĕôgi nôh nấ` trôt näg ĕỠe oà ĕè oị giụ giêgi vî tîgm hẨb me` hm`ễu

bê gø kmügi sea tmâhm Ỡgi ĕƺỨh. Xỵ i`ẵgi xà oố` gmỡgi tîgm hẨb bïu tmuẫg
vớ` gmeu i`ỡe yäu tmƺƥgi, tmð imàt vê tỐ` nộ` hø tmỈ nêb gẨy s`gm bỐt gộ` na mè`
kmügi tmỈ tîb tmẦy giuỘg iổh ố ĕïu kmåh. Gằu hme bẰ kmügi buổg gmẩb nẫg
ĕeu kmỖ vớ` nộ` nẩb vî nêb hma ĕỠe nớg hmẦp gmẢg ĕỠe bớ` s`gm bỐt håhm tằ gmị
tmî sỵ re ĕỒ` hứe ĕỠe fb sẲ gmẢg iẦp ĕü` sỵ iegm ĕue egm fb rẦt hø âhm hmỠ
kmügi pmẨ` nê sỵ tmð ĕịhm nïu lê` vê giuy m`Ỉb. BỐt tẢp tỦh hứe ắ _Ảp nê giƺỒ`
te ĕẹt vêa nÿgi oêg tey ĕỠe sƥ s`gm bỐt quẨ trỠgi nuỐh rẦt tƺỨgi trƺgi vê giƺỒ`
te hma gø hẩb ĕƺe hma ĕỠe nớg ĕỈ nêb quê hma sỵ näg hmỠh vu` vẻ gêy. Hø tmỈ

tẹgi ĕỠe egm bỐt iø` kẰa tragi nôh gêy hø tmỈ trågm ĕƺỨh gm`ễu pmẨg Ỡgi oễ
giaê` tmẢt kmø m`Ỉu.
 Ěü` km` ĕỠe hag ĕẩu i`Ẩ` tềe tîgm hẨb me` hm`ễu hứe gø oẵgi håhm pmøgi
hm`ằu vêa bỐt ĕỠe trẻ kmåh iẩg iŠ` vớ` gø, hø tmỈ nê sỵ tmð ĕịhm gmƺgi gm`ễu km`
nê tîgm tmƺƥgi bằg hứe gø ĕổ` vớ` ĕỠe fb bớ` s`gm. Gmƺ vẢy hø tmỈ i`Ẩ` tmâhm
bỐt vê` sỵ iạg oø oẦt giỒ, tme tm`ằt ĕỐt gm`äg vê kmügi tmỈ i`Ẩ` tmâhm gỖ` hứe
ĕỠe hag ĕẩu.
Gộ` ĕeu kmỖ ĕø hŠgi hø tmỈ gẨy s`gm ố ĕỠe trẻ gmề tuỖ` mƥg nê ĕỠe ĕè nớg
tuỖ` vê gø hmỠgi b`gm tmäb nê
n ê sỵ mẫgi mỦt rẦt sớb gmẵb vêa oê bẰ.
Xỵ imfg tỶ kmügi pmẨ` oea i`Ồ hŠgi xuẦt m`ỉg giey km` ĕỠe fb re ĕỒ`.
ĚỠe hag ĕẩu, tragi g`ễb vu` hmugi hứe hẨ gmê, hmƺe mîgm lugi maêg taêg sỵ
hẩg tm`ằt kmügi tmỈ trågm ĕƺỨh hứe v`ỉh seg sẻ. S`ỉh giƺỒ` nớg gỵgi gịu ïu yằb
ĕỠe oà nêb hma ĕỠe nớg ò tmỠh ĕƺỨh, gmẦt nê km` gø nê ĕỠe hag ĕẩu, i`Ồ ĕïy
trugi tïb hứe sỵ hmô ò hứe i`e ĕîgm ĕè l` hmuyỈg segi fb oà vê gø kmügi hÿg
quy tỦ ĕƺỨh tẦt hẨ sỵ hmĈb hmôt hứe bẰ. Gmỡgi ĕÿ` mề` tmügi tmƺỒgi hứe hme
bẰ (hag nê nớg, hag pmẨ` nêb iƺƥgi hma fb) hmỀ hêgi nêb hma gø ha nấ` ố bỐt
tmå` ĕỐ tmð ĕịhm vớ` ĕỠe fb vê tmå` ĕỐ gêy neg re tẦt hẨ gmỡgi giƺỒ` xugi
quegm. ĚỈ pmỦh mỘ` tîgm tmƺƥgi bằg hứe gmỡgi giƺỒ` tmïg bê gø tƺốgi hmừgi
ĕè bẦt vî gø ât tmẦy hø gmỡgi o`Ỉu m`ỉg oäg giaê` gø sẶg sêgi nêb ĕứ ĕ`ễu kỈ hẨ
gmỡgi håhm Ỡgi xỢ kmø hmịu gmẦt. BỐt hẢu oà hag tre` trå` tâgm trå` gằt tỢ giêy
hø fb, km` oị oê bẰ oỵh bîgm lỂe hma Ĉg tåt ĕè gø` "hag tmâhm bẰ hma hag Ĉg tåt
hÿg mƥg nê bẰ hmẸgi hmô ò ĕằg hag". Mèy ha` hmừgi o`Ỉu m`ỉg imfg tuügi hứe
ĕỠe hag ĕẩu hmẸgi hø iî queg trỂgi, o`Ỉu nỐ hma gø tmẦy bẰ trîu bằg gø mƥg,
giey hẨ km` gø i`ố hmỠgi nêb hma ĕỠe ĕẩu hmẦp gmẢg nê hø tråhm gm`ỉb gma gmề
ĕổ` vớ` ĕỠe fb oà bớ` re ĕỒ` nê bỐt nỨ` âhm nê v`gm lỵ, ĕø nê gmỡgi hƥ số hmứ
yằu i`ôp hma sỵ imfg tuügi i`ỡe egm hmị fb ĕƺỨh oîgm tmƺỒgi vê hẩg tm`ằt t`ằg
tr`Ỉg tragi gmỡgi i`ớ` mấg ĕågi bỵh.

F?. \mỠ tỵ tragi i`e ĕîgm

 Se` trÿ queg trỂgi hứe sỵ mîgm tmêgm håh queg mỉ egm fb kmẸgi ĕịgm m`Ỉg
gm`äg nê bỐt hẹp vỨ hmỘgi hmỀ hø bỐt ĕỠe hag hmƺe tmỈ mỨp tmêgm bỐt i`e ĕîgm
vớ` ĕôgi gimĠe hứe gø.

Gmƺgi kmügi
pmỦ tmuỐh hmứ pmẨ`
pmẨ
yằu` vê
sổ i`ớ`
nƺỨgi trẻ tuỖ`
tâgm, hag vê
nê ĕè
tmỠĕứtỵbê
bêgmỡgi
oỂg trẻqueg
ĕø ốmỉtragi
gỐ` oỐ
i`ei`ỡe
ĕîgm.egm hmị fb
Beuha fvê
b
_eboeul ĕè nêb bỐt huỐh kmẨa hỠu rẦt tổt vễ gmỡgi vẦg ĕễ vê gmỡgi kmø kmĈg bê ĕỠe
trẻ iẹp pmẨ` tðy tmfa tmỠ tỵ hứe gø tragi i`e ĕîgm. Hügi trîgm iỘb ?:: mỘ sƥ trẻ fb ố
vðgi Zer` ĕè ĕƺỨh ĕƺe ĕằg tmeb vẦg sƺ pmấb ‘ y mỂh la iẹp gmỡgi kmø kmĈg vễ hẨb
xôh vê tâgm gằt. Gmỡgi kằt quẨ tỖgi tmỈ ĕƺỨh gäu ố oẨgi seu ĕïy

\rẻ fb \meb vẦg kmø kmĈg \mổgi kä hứe ĕịe mất

vễ hẨb xôh vê tâgm Xf`gf vễ trẻ lƺớ` ?5 tuỖ`
gằt

Hag bỐt 88%

Hag hẨ ?9%
Hag tmỠ ?:%
Hag ôt 50%

Hmôgi te tmẦy hag bỐt vê hag hẨ nê giuyäg gmïg hứe gmỡgi kmø kmĈg gm`ễu mƥg sa vớ`
hag tmỠ vê hag ôt. \mfa håh tåh i`Ẩ gêy, ĕỠe hag bỐt vê hag hẨ (hø bỐt tmỒ` i`eg nê hag
bỐt) ĕƺỨh hme bẰ quå queg tïb vê nêb hma hmôgi hmịu ĕỵgi kmø kmĈg. S`ỉh bố rỐgi i`e
ĕîgm nêb hma trẻ lỆ pmåt tr`Ỉg hẨb xôh vê tâgm gằt.
5. Se` trÿ hag hẨ kmügi pmẨ` nê lỆ lêgi. Giey từ nôh hÿg gmề, hme bẰ ĕè mey i`ea hma
hag gmỡgi tråhm gm`ỉb vễ bẹt tïb nò kmügi pmð mỨp vớ` tuỖ` hứe gø. Hmạh hmạg ĕø nê
bỐt trƺỒgi ĕêa tấa tổt gằu gmỡgi yäu hẩu ĕễ re kmügi quå hea. Gmỡgi v`ỉh iƺƥgi bẫu
vê gmỡgi sỵ my s`gm ĕÿ` mề` ố gmỡgi ĕỠe hag hẨ ĕü` km` nêb hma gø hẨb gmẢg hŠgi oị
tƺớh ĕaất tîgm hẨb vê hmịu oẦt hügi vî ĕïu hø pmẨ` tỵ gø buổg nêb hag hẨ. Gø hẨb tmẦy
tîgm trấgi gêy kmügi hø nỨ` iî m`Ỉg gm`äg hẨ tragi km` mêgi giêy hmỀ tmẦy gmỡgi oẦt nỨ`.
Gm`ễu km` hmâgm hme bẰ ĕè oẦt hügi ĕổ` vớ` gø bỐt håhm vü tmỠh4 vî gø nê hag hẨ giƺỒ` te
ĕÿ` mề` gø pmẨ` o`ằt nẲ pmẨ`, my s`gm gmỡgi tmềe bèg hmâgm ĕågi ĕổ` vớ` nỠe tuỖ` hứe gø
ĕỈ hma håh fb kmề` imfg tỶ, gmƺgi giƺỒ` nớg nấ` oạt gø pmẨ` vïgi nỒ` giey nẢp tỠh kmügi
ĕƺỨh hø ò k`ằg, vî gø hmỀ nê bỐt ĕỠe trẻ. Km` giƺỒ` te o`ằt rẵgi gmỡgi ĕỠe hag hẨ vƺỨt
näg mẸg håh ĕỠe trẻ kmåh vễ bẹt trâ tuỉ, giƺỒ` te sẲ m`Ỉu rö mƥg sỵ te` mấ` hứe håhm hƺ xỢ
ĕø. \mỵh vẢy Beuha vê _eboeul ĕè hmỠgi b`gm hø 35% gmỡgi ĕỠe hag hẨ ĕè vƺỨt bỠh
kmüg trugi oîgm. Gằu giƺỒ` te ĕa hmỀ sổ kmüg, giƺỒ` te hø tmỈ gmẢg tmẦy gø` hmugi nê bỐt
pmẩg oe sổ hag hẨ hø bỠh lƺớ` maẹh trugi oîgm (55: vê tmẦp mƥg), 5/8 (8?%) hø bỠh hea
(55: ĕằg 5?:) vê 5/8 (?0%) hø bỐt bỠh rẦt hea (quå 5?:). Ě`ễu ĕø hø tmỈ nê la giƺỒ` nớg
tmƺỒgi queg tïb rẦt gm`ễu ĕằg ĕỠe hag hẨ tragi gmỡgi gĈb ĕẩu t`äg sa vớ` håh ĕỠe seu
vê v`ỉh ĕø hŠgi kmẸgi ĕịgm tmäb tẩb queg trỂgi hứe gmỡgi sỵ hmĈb søh tîgm hẨb hứe trẻ
tmƥ.
Gằu hme bẰ ĕÿ` mề` ĕỠe hag hẨ pmẨ` my s`gm vê hø gm`ễu tråhm gm`ỉb mƥg tmî km` käu iỂ`
nò trâ hứe gø gm`ễu mƥg, mỂ hŠgi hẩg pmẨ` queg tïb ĕằg v`ỉh i`Ẩ` tmâhm rö rêgi vê hỦ tmỈ
mƥg nê hmỀ hẦb ĕaåg ĕấ` kmå` mey i`Ẩ` tmâhm ĕƥg i`Ẩg gmƺ tmƺỒgi iẹp ĕổ` vớ` håh ĕỠe hag
seu.
Sễ bẹt hẨb xôh, håh tåh i`Ẩ träg im` gmẢg nê ¾ håh trƺỒgi mỨp (?<%) hag hẨ ĕƺỨh bẰ ƺu
å`; bỐt gỢe (<0%) tmî hag tre` hẨ ĕåp Ỡgi nấ` oẵgi bỐt sỵ hạb hmổt rẦt rö vêa bẰ, tragi
km` bỐt tỹ nỉ tƺƥgi tỵ (<3%) hag iå` hẨ pmẨg Ỡgi nấ` oẵgi håhm imfg tỶ ĕổ` vớ` bẰ. Xỵ
imfg tỶ vớ` håh fb ố hag hẨ hea mƥg (36%) sa vớ` gmỡgi ĕỠe hag tmỠ (6:%) vê tmfa håh
tåh i`Ẩ gêy km` ĕỠe ĕẩu ố kmaẨgi 6 tuỖ`, sỵ re ĕỒ` hứe ĕỠe tmỠ me` iïy gmỡgi rổ` naấg vễ
hẨb xôh bấgm gmẦt ố ĕỠe ĕẩu.

HøröbỐt
tề uy xu mƺớgi
quyễg ĕổ`tỵ
vớ`gm`äg
gmỡgiĕƺỨh
ĕỠehứgi
fb. hổ oẵgi
ỗ trẻ fbhåhm ỠgihøxỢ
kmügi hứei`ớ`
regm hmeröbẰrêgi
ĕổ` i`ỡe
vớ` hag hẨ, gø
uy quyễg
vê sỵ ĕỐh ĕaåg. Gm`ễu ĕỠe fb oị tỵ ty la sỵ ĕỐh tê` hứe ĕỠe hag hẨ iïy re maẹh ât re ĕè
luy trî oố` gø.
?. Hag tmỠ gmîg tmẦy hag hẨ tmêgm ĕất ố bỐt sổ nĠgm vỵh, hÿg gø kmügi tmỈ ĕất ĕƺỨh hmỀ
vî gø hmƺe tớ` tuỖ` hứe ĕỠe hag hẨ. Sớ` ò gimĠ hứe trẻ hag hmƺe o`ằt pmïg o`ỉt gø tỵ kằt
nuẢg gø nê ĕỠe vü tâhm sỵ. Giaê` re, gm`ễu km` trẻ fb hø gmỡgi gĈgi km`ằu rẦt kmåh gmeu,
hø ĕỠe fb tmẢt sỵ tmẦt oấ` ố bẹt ĕỠe hag hẨ ĕè tmêgm hügi, gmƺgi gø nấ` gỖ` oẢt ố bẹt
ĕỠe hag hẨ ĕè tmẦt oấ`. La ĕø hmâgm hme bẰ hẩg i`ôp hma bộ` ĕỠe hag pmåt tr`Ỉg oẵgi hag
ĕƺỒgi r`ägi hứe gø bê ĕừgi åp ĕẹt hma tẦt hẨ hag tre` hŠgi gmƺ hag iå` bỐt håhm Ỡgi xỢ
tƺƥgi tỵ gmeu ố nĠgm vỵh nea ĕỐgi, i`Ẩ` trâ vê số tmâhm. Gmƺ tmằ sẲ trågm ĕƺỨh tîgm hẨb tỵ
ty (kmügi pmẨ` nê bẹh hẨb), bỐt nò la håa nộ` hma tïb nò tmẦt oấ` gm`ễu km` v`ỉg hớ ĕôgi
mƥg nê hø hƥ số tmỵh tằ.
Gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe hag tmỠ ĕổ` vớ` tîgm hẨb tỵ ty rẦt gm`ễu. ZmẨg Ỡgi oạt hmƺớh
(M.Dany) vễ nò la uy tâg hứe hag hẨ tmƺỒgi hmỀ nê bỐt sỵ sea hmàp nỉ tmuỐh vê vü oỖ,
kmügi hø i`å trị sågi tấa. ZmẨg Ỡgi hmổgi ĕổ` (Mufyfr vê Ouon`gfeu) hø tmỈ xfg kẲ vớ`
hå` träg vê o`Ỉu m`ỉg oẵgi bỐt t`gm tmẩg hmổgi ĕổ` hø mỉ tmổgi4 bƥ bỐgi gmögi gmẲa vê
bỠh ĕỐ hỵh ĕaeg hø tmỈ nê pmẨg Ỡgi hmổgi ĕổ` vừe o`Ỉu nỐ ĕổ` vớ` hẨ hme bẰ nẫg vớ` hag
hẨ4 sỵ tmð imàt hứe hag tmỠ ĕåp nấ` sỵ imfg tỶ hứe hag hẨ.
Hag tmỠ hÿg ? håhm pmẨg Ỡgi gỡe4 tmaå` tmåh vê oð trừ. ĚỠe hag tmỠ hø pmẨg Ỡgi tmaå`
tmåh, pmø bẹh hmåg gẨg, nuüg nuüg hmƥ` hå` oê` tmue; hø kmẨ gĈgi oị gm`Ệu tïb k`Ỉu tmẦt
oấ` seu gêy; gø kmügi hmịu mỂh mêgm, hêgi pmất
pmấ t gø hêgi tề re tmỒ ƥ, vê håhm Ỡgi xỢ hứe
gø tề rekằt
hmugi tmaå`
quẨnu`nấ`giêy hêgi
hêgi oị rö gàt;oåhm,
tmôh gø ĕå`gølẩb
Ĉg trố
gø`nấ`,
tmütmâhm
tỦh, ĕƺỨh
tmâhmhm`ễu
nuỐbhmuỐgi
tmuỐb,gmƺgi gø`
Ĉg gmỘb
gmaêb, kmügi ƺe rỢe råy. Hêgi oị bạgi, oị pmất gø hêgi i`e tĈgi håhm Ỡgi xỢ tmaå` nu`
gmẵb o`ỉg b`gm bỐt håhm vü tmỠh hma sỵ ĕổ` ĕịhm vớ` egm fb seu ĕø vớ` hme bẰ bê gø
kmügi m`Ỉu gỖ`.
ZmẨg Ỡgi oð trừ ât xẨy re mƥg sa vớ` hå` träg gmƺgi nấ` tổt nêgm mƥg. ĚỠe fb tîb hag
ĕƺỒgi hø tmỈ nêb hma gø gỖ` oẢt näg. Gø sẲ tmêgm hügi gằu ĕƺỨh hme bẰ kmuyằg kmâhm vî
ĕỠe hag hẨ tmƺỒgi hø xu mƺớgi hẨg trố v`ỉh i`Ẩ` pmøgi gêy ĕè tẦg hügi vêa uy quyễg hứe
gø. Oeula`g ĕè gim`äg hỠu kỰ nịhm sỢ i`e ĕîgm gmê vĈg mêa S`htar Muia4 hẢu hag hẨ Eofn
tmuố gmề ĕè mêgm mấ me` ĕỠe fb tre` tragi ĕø hø S. Muia nê ĕỠe oà yằu ớt vê oị oề rƥ`.
Mugi tâgm, gộ` aåg mỒg, ò buổg vƺỨt håh egm seu ĕø ĕƺỨh tmĈgi mae tragi sỵ tmêgm hügi
rỵh rụ vễ vĈg mỂh nôh trƺốgi tmêgm.
\uy tîgm hẨb tỵ ty ĕf lỂe ĕỠe hag tmỠ sag hø tmỈ tmey ĕỖ`. Beuha vê _eboeul gmẢg tmẦy
trƺỒgi mỨp gêy hmỀ hø ?:% sổ trẻ ĕƺỨh kmẨa såt. Ě`ễu ĕø pmỦ tmuỐh vêa tmå` ĕỐ hứe ĕỠe
hag hẨ, hứe hme bẰ vê hø nẲ hÿg tðy tmuỐh hẨ i`ớ` tâgm. Xỵ hegm tregm hmỀ xẨy re i`ỡe ?
ĕỠe hag tre` mey ? ĕỠe hag iå`. Xỵ kmåh o`ỉt i`ớ` tâgm ĕổ` vớ` trẻ fb nê bỐt o`ỉg b`gm tổt
hma gmỡgi sỵ kmügi ĕỘgi ĕễu tragi Ỡgi xỢ mey tragi tmêgm hügi mƥg nê sỵ kmåh o`ỉt vễ
tuỖ`.
8 ‘ Gmỡgi ĕ`ễu vừe gäu vễ ĕỠe hag tmỠ hø tmỈ nê ĕỠe hag i`ỡe, hø tmỈ nê hag ôt.Gmỡgi
ĕỠe hag ố i`ỡe vừe nê ĕỠe träg vừe nê ĕỠe lƺớ` gäg trågm ĕƺỨh bỐt pmẩg gmỡgi giuy hƥ
vễ hẨb xôh hứe ĕỠe hag ĕẩu hŠgi gmƺ ĕỠe hag ôt hø nẲ vî hmôgi trugi mÿe nẫg gmeu.
Giuy hƥ tmỵh sỵ ĕổ` vớ` hmôgi hmâgm nê ố hmộ ĕỈ hma sỵ trugi mÿe ĕø neg re nĠgm vỵh gmï g
håhm r`ägi hứe hmôgi km` hø bỐt sổ hme bẰ buổg håh hag kmügi hø sỵ pmïg o`ỉt gêa hẨ
(Ĉg bẹh i`ổgi gmeu, i`Ẩ` trâ gmƺ gmeu v.v…)
Se` trÿ hứe ĕỠe hag i`ỡe ĕü` km` tằ gmị tragi gmỡgi i`e ĕîgm hø sổ hag nẻ4 ố i`e ĕîgm 6
hag nê k`Ỉu ĕ`Ỉg mîgm hma v`ỉh mîgm tmêgm gmỡgi hẹp; hẹp hag ĕẩu, hẹp hag oà hÿg ĕỠe
tmỠ oe mƥ` hü ĕƥg maẹh oị oề rƥ`. ỗ ĕïy, sỵ kmåh i`ớ` hø tmỈ ĕ`ễu mÿe hma sỵ kmẸgi ĕịgm
tuyỉt ĕổ` gø` träg. Gằu me` ĕỠe nớg kmåh i`ớ` tmî hẹp trẻ lỆ mîgm tmêgm i`ỡe ĕỠe tmỠ me` vê
ĕỠe tmỠ oe hmẸgi mấg, gằu hmôgi hðgi i`ớ` tâgm. Gø` tøb nấ` nê tîgm mîgm trugi i`eg gmƺ
vẢy ĕƺỨh hïg oẵgi tổt mƥg.
\mfa Beuha vê _eboeul tmî håh trẻ fb tmuỐh naấ` gø` träg ât pmẨ` ĕƺe ĕằg tmeb vẦg tïb
nò ‘ sƺ pmấb, i`e ĕîgm bố rỐgi tmî sỵ hmô ò hứe hme bẰ i`Ẩb ĕ`, giƺỒ` bẰ tmƺỒgi oớt
hm`ằb mỡu, gmỡgi ĕỠe trẻ hŠgi oớt hạb hmổt vêa bẰ vê hmẦp gmẢg sỵ seg sẻ tổt mƥg.
<. ĚỠe hag ôt tmfa hỖ ĕ`Ỉg nê „ĕỠe oà oềgi gmẦt gmê‒ „ĕỠe ĕƺỨh hƺgi gmẦt gmê‒ ât re nê
tmfa håhm gmîg hứe håh egm hmị hmỀ tmẦy gmỡgi o`Ỉu m`ỉg trîu bằg vê kmaeg lugi bê ĕỠe
oà gmẦt ĕƺỨh mƺốgi. \mỵh re håh egm hmị hŠgi yäu quâ ĕỠe fb ôt vê ĕỠe oà hêgi ĕƺỨh
hƺgi gằu gø yằu ĕuổ` vê kmaẨgi håhm tuỖ` hêgi nớg gmƺgi km` nấ` tåhm kmề` hỐgi ĕỘgi
hứe oỂg trẻ. ĚỠe ôt tmƺỒgi oåb vêa bẰ. Gmỡgi ĕỠe nớg lẩg lẩg ĕƺỨh i`Ẩ` pmøgi hẨb
xôh nấ` km`ằg hma giƺỒ` bẰ hm`ễu hmuỐgi ĕỠe oà gmẦt vê kàa lê` tmỒ` kỸ oà oềgi hứe gø
vî
ƺugø nê ĕỠe
å` ĕỠe ôt hag huổ`vẻhðgi.
hø bỐt Håhmhmâgm
oễ giaê` Ỡgi xỢ ĕø nêb hma gmỡgi nỒ` ouỐh tỐ` hứe oỂg trẻ nê bẰ
ĕågi.
Beuha vê _eboeul ĕè hẨ` hmâgm ò k`ằg tmügi tmƺỒgi ĕø. Gmỡgi ĕỠe hag ôt ĕƺỨh ĕƺe
ĕằg tmeb vẦg kmügi pmẨ` nê gmỡgi ĕỠe ĕƺỨh hm`ễu hmuỐgi bê nấ` nê oị oổ oề rƥ` vî ügi te
tmẦy hø gø nê tmäb iågm gẹgi vê giey oê bẰ hŠgi giåg ouỐh pmẨ` hmĈb søh bỐt ĕỠe hag
tmƥ tragi km` gmỡgi ĕỠe kmåh ĕè tỵ xaey xố nẦy ĕƺỨh rỘ`. Gmỡgi trẻ ôt ĕằg hmỡe pmẩg nớg
tmuỐh håh i`e ĕîgm kmø kmĈg (iøe oỦe, ny lị, kằt müg nấ` v.v…) gm`ễu mƥg nê tmuỐh håh
trƺỒgi mỨp
tm`ằu mỦt ĕè hẨb
tîgm gim`äg
bêhỠu vễhmôgi
hø nẲ tmỠ tỵnêtragi
gấg i`e
gmïgĕîgm
ĕè (hag bỐt, hag
i`Ẩ` tmâhm hma hẨ,
me`hag
k`Ỉuôt,tâgm
haghåhm
i`ỡe). Xỵ
ĕƺỨh
håh tåh i`Ẩ gäu näg4 xu mƺớgi tîb håhm iïy sỵ hmô ò hứe bỂ` giƺỒ` oẵgi oẦt hỠ i`å gêa,
vê hmẢb pmåt tr`Ỉg vễ hẨb xôh (5/8 trƺỒgi mỨp).
BỐt i`Ẩ tmuyằt tê` tîgm hứe E. Ofrif hø nẲ hma pmàp lugi mÿe gmỡgi gmẢg xàt träg, oễ
giaê` hø vẻ trå` giƺỨh gmeu, nêb hma ĕỠe ôt hø tmỈ nê ĕỠe oà ĕƺỨh guügi hm`ễu maẹh oị
oề rƥ`4 hme bẰ hmåg hmƺỒgi vễ gmỡgi k`gm gim`ỉb trƺớh ĕïy kmügi tmỈ hø giey sỵ tmâhm
tmô tỵ gm`äg vê ĕü` km` sey bä gmƺ ĕè nêb ĕỈ i`ôp hma sỵ hm`ễu hmuỐgi hmẸgi que nê sỵ
oð ĕạp bỐt håhm vü tmỠh hma sỵ vü tïb tƺƥgi ĕổ` gø` träg.
Xỵ hmägm nỉhm tuỖ` i`ỡe gmỡgi ĕỠe ĕẩu vê ĕỠe ôt hø ve` trÿ hmứ yằu. Sớ` gmỡgi trẻ fb
lƺớ` 9 tuỖ` tmî håhm gmeu bỐt tuỖ` nê ĕågi kỈ vê kmügi tmỈ oð nấ` oẵgi sỵ pmåt tr`Ỉg sớb
vỈ tmỈ hmẦt vê trâ tuỉ hứe ĕỠe oà mƥg. Gằu kmaẨgi håhm tuỖ` hêgi nớg tmî ĕỠe hag hẨ maẹh
gmỡgi ĕỠe nớg hêgi hø ve` trÿ oẨa vỉ ĕổ` vớ` fb ôt, rö tmẦy từ 8 tuỖ` trố näg. Kmügi gäg
giĈg hẨg håhm Ỡgi xỢ ĕø vớ` ĕ`ễu k`ỉg nê gmỡgi ĕỠe nớg kmügi hø xu mƺớgi ĕỐh ĕaåg
nêb hma ĕỠe oà tmaå` nu`. Gằu kmaẨgi håhm hêgi nớg vê tớ` träg bƺỒ` tuỖ` hmẸgi mấg tmî
ĕỠe ôt hø oea gm`äu egm hmị sẲ hø tmäb hmừgi Ầy hme bẰ. GiƺỨh nấ` gmỡgi queg mỉ egm
fb oị tr`ỉt t`äu vê sỵ tm`ằu mỦt ĕø hø mấ` ĕổ` vớ` gø gmƺ gø nê ĕỠe hag bỐt, träg tmỵh tằ.
F8. I`ớ` tâgm hứe trẻ fb
Xỵ mỨp nấ` i`ỡe hag tre` vê hag iå` tragi egm fb bỐt gmê nê bỐt ĕ`ễu tổt nêgm gmỒ tåh
lỦgi ĕ`ễu mÿe ĕổ` vớ` gmỡgi iegm ĕue hẩg tm`ằt pmẨ` hø, hmôgi tü` ĕè gø` nê gmỡgi sỵ
iegm ĕue i`ôp hma v`ỉh nuyỉg tẢp ât tổg kàb vê kmügi hø iî giuy m`Ỉb hma ĕỒ` sổgi xè
mỐ`. Giaê` re gmỡgi queg mỉ i`ỡe hag tre` vê hag iå` vễ bỐt bỠh ĕỐ gêa ĕø, mîgm lugi
trƺớh hma gmỡgi queg mỉ xè mỐ` tƺƥgi ne` i`ỡe ĕêg ügi vê ĕêg oê. ĚỒ` sổgi mêgi giêy hø
håh hmị fb nêb hma håh hag tre` vừe hø tmå` ĕỐ lỆ lêgi tmaẨ` bå` vớ` pmỦ gỡ vừe hø sỵ
kâgm trỂgi ĕổ` vớ` mỂ. GiƺỒ` te mîgm lugi håhm Ỡgi xỢ hứe gmỡgi hẢu hag tre` kmügi hø
hmị fb, vừe quå lỦt lí vừe quå tmü oấa km` hø gmỡgi t`ằp xôh ĕẩu t`äg vớ` håh hü iå`,
hmôgi hø sỵ vỦgi vễ hứe gmỡgi giƺỒ` bớ` tmỵh tẢp. Hÿg ĕổ` vớ` håh hü iå`, sỵ t`ằp xôh
mêgi giêy ĕü` km` tmü nộ hứe egm fb tre` tuy i`ôp hma mỂ tmỵh tẢp gmỡgi bƺu bẰa hứe
i`ớ`, ĕỘgi tmỒ` nấ` trågm hma mỂ mƺớgi ẻa nẨ, bƥ bỐgi nègi bấg, tåhm rỒ` tmỵh tằ; ố ĕïy
hŠgi vẢy, sỵ sü` ĕỐgi iïy re tragi i`e ĕîgm taêg hmị fb iå` la hø bỐt hẢu hag tre` trấh
tuỖ` hü iå` tragi gmê ĕằg vớ` i`e ĕîgm hêgi nêb hma tmẦy rö nỨ` âhm hứe gmỡgi queg mỉ egm
fb sớb hø i`ỡe egm fb tre` vớ` hmị fb iå`.
GiƺỒ` te o`ằt rö rẵgi håh
h åh hẢu hag tre` ha` tmƺỒgi hag iå`, gmỡgi giƺỒ`
giƺ Ồ` kàb vằ, gmƺgi nấ`
tîb håhm hm`ễu nÿgi håh hü, tề re hø pmagi ĕỐ; håh hü iå`, ha` oỂg hag tre` nê gmỡgi giƺỒ`
tmü nộ, gmƥ oẠg gmƺgi nấ` kmïb pmỦh vê imfg tỶ giẩb sỠh bấgm hứe mỂ. Gmỡgi ò k`ằg
me` hm`ễu rẦt rö kmügi tmỈ giĈg ĕƺỨh i`ỡe egm fb tre` vớ` hmị fb iå` vê km` ĕ` ĕằg tmå`
quå gm`ễu km` iïy oẦt nỨ`. BỐt hmị hẨ hø tmỈ vừe hẨb tmẦy bîgm nê oễ träg vớ` tƺ håhm hag
hẨ gmƺgi nấ` tmẦy kàb hề` vî nê hag iå`. BỐt giƺỒ` hag tre` hø tmỈ pmåt tr`Ỉg tîgm tỵ t` tmẢt
sỵ la gmỡgi gmẢg xàt hmegm hmue
h mue vê kmügi tmƺƥgi xøt ố bỐt oê hmị gegm gỂ h.
Hø gmỡgi i`e ĕîgm bê hẢu hag tre` luy gmẦt s`gm trƺớh gm`ễu fb iå`, hẢu ĕø lỆ tỵ bèg,
ĕü` km` kmügi e` hmịu ĕƺỨh la nuüg nuüg ĕƺỨh gịgm møt. \rå` nấ`, hẢu hag tre` s`gm seu bỐt
naấ` hmị iå` hø giuy hƥ kmügi geb tâgm, bễb yằu, kmügi hø hå tâgm vî kmügi hø sỵ iegm
ĕue kmềf kmaạg vê s`gm ĕỐgi vớ` bỐt mey gm`ễu egm fb tre`.
\rƺỒgi mỨp vạgi bẰ tragi i`e ĕîgm, giƺỒ` hmị hẨ m`Ỉg gm`äg hø tmỈ tmey tmằ bẰ, gmƺgi
gmƺ tmằ oẦt nỨ` hma sỵ t`ằg tr`Ỉg hẨb xôh hứe oẨg tmïg. Sễ bẹt tïb nò, hmị hẨ hø tmỈ ĕøgi
ve` trÿ giƺỒ` vạgi bẹt ĕổ` vớ` håh fb tre` fb iå` gằu gmƺ kmaẨgi håhm tuỖ` kmå nớg. Sê
giey hẨ bỐt i`e ĕîgm hø hẦu tấa oîgm tmƺỒgi, bỐt giƺỒ` fb hø tmỈ hmuyỈg tîgm hẨb oeg
ĕẩu ĕổ` vớ` hme mey bẰ segi egm mey hmị.
F<. Gmỡgi trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt
E. \rẻ s`gm ĕü`
S`ỉh gim`äg hỠu håhm Ỡgi xỢ hứe gmỡgi trẻ s`gm ĕü` hø nỨ` âhm nớg vễ nò tmuyằt. Gø hø tmỈ
i`ôp hma sỵ m`Ỉu o`ằt gmỡgi queg mỉ egm fb ố trấgi tmå` tmuẩg tôy gimĠe nê kmügi kỈ ĕằg
tuỖ` vê tmỠ tỵ tragi i`e ĕîgm.
GiƺỒ` te o`ằt rẵgi v`ỉh gim`äg hỠu gmỡgi trẻ s`gm ĕü`
ĕü ` hma gmỡgi oẵgi hhmỠgi
mỠgi hø m`ỉu quẨ
vễ ve` trÿ hứe l` truyễg vê maêg hẨgm tðy tmfa hmôgi nê s`gm ĕü` từ bỐt trỠgi mey me`
trỠgi. „\räg sổ ĕügi, gằu bỐt tâgm håhm gêa ĕø tmẦy hø sỵ pmð mỨp ố gmỡgi trẻ s`gm ĕü`
hðgi trỠgi gm`ễu km` kmügi mÿe mỨp ố gmỡgi trẻ s`gm ĕü` me` trỠgi tmî tâgm håhm ĕø nê la
l` truyễg. GiƺỨh nấ`, gmỡgi sỵ kmåh gmeu gmẢg tmẦy ố gmỡgi trẻ s`gm ĕü` hðgi trỠgi ĕƺỨh
ha` nê Ẩgm mƺốgi hứe maêg hẨgm‒ (Kebbfrfr). Gmƺ träg hmôgi tü` ĕè gø` ĕ`ễu hỵh kỸ kmø
kmĈg nê tîb ĕƺỨh gmỡgi trẻ s`gm ĕü` hðgi
h ðgi bỐt trỠgi guü` tåhm gmeu gie
gieyy seu km` s`gm.
Gmỡgi trẻ s`gm ĕü` hðgi trỠgi gø` tøb nấ` hmỀ nê bỐt hå gmïg tåhm nêb me` giƺỒ` hø hðgi
h ðgi
bỐt i`e sẨg l` truyễg. Giaê` re hme bẰ gm`ễu km` hø xu mƺớgi hứgi hổ tmäb sỵ i`ổgi
gmeu vễ tmỈ hmẦt tmâ lỦ gmƺ bẹh quẩg åa i`ổgi gmeu v.v…Gmỡgi queg mỉ i`ỡe hmôgi vễ
nò tmuyằt hø tmỈ ha` gmƺ nê queg mỉ ĕ`Ỉg mîgm.
\uy gm`äg Tezza lỵe träg bỐt sổ nớg gmỡgi queg såt ĕè gmẢg tmẦy ĕ`ễu ĕågi giấh gm`äg
träg tmỵh tằ nê i`ỡe trẻ fb s`gm ĕü`, oäg hấgm gmỡgi sỵ i`ổgi gmeu vễ tmỈ hmẦt, ĕổ` nẢp nấ`
hø gmỡgi sỵ kmåh gmeu vễ tïb nò rẦt rö gàt bẹh lẩu l` truyễg vê maêg hẨgm i`ổgi mỉt
gmeu. \mfa ügi, trƺớh mằt ĕø nê la me` hå gmïg lð i`ổgi gmeu kmügi tmỈ ố hðgi bỐt tmỒ`
ĕ`Ỉb, hðgi bỐt gƥ`, bê bộ` giƺỒ` t`ằg tr`Ỉg tmfa tmỒ` ĕ`Ỉb tragi kmügi i`eg hứe từgi
giƺỒ`. S`ỉh gim`äg hỠu „bü` trƺỒgi v` bü‒ nêb hma Tezza queg g`ỉb gmỡgi trẻ s`gm ĕü`
trƺớh mằt nê bỐt hẹp mîgm tmêgm từ me` giƺỒ` oỖ sugi gmeu, hø hẦu trôh oäg tragi ĕƺỨh
xïy lỵgi träg gmỡgi queg mỉ Ẩgm mƺốgi t`ễg gmïg vê pmỦh tðgi gmƺ tẦt hẨ håh hẹp.
Gmỡgi queg mỉ oỖ sugi ĕẹt me` trẻ s`gm ĕü`, gie
gieyy từ tuỖ` tmƥ, vêa gmỡgi vị trâ kmåh gmeu
ĕổ` vớ` tmằ i`ớ` oäg giaê`.
Hẹp s`gm ĕü` nẦy mîgm bẫu hø trƺớh hứe hme bẰ. BỐt ĕỠe trẻ tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` bỐt tragi
me` hme bẰ. ỗ ĕïy sẲ nê hẹp s`gm ĕü` ĕỘgi gmẦt møe vớ` hẹp hme bẰ bê sỵ tmĈgi oẵgi hứe
mỂ sẲ Ẩgm mƺốgi ĕằg tmĈgi oẵgi hứe hẹp s`gm ĕü`. Gằu nê s`gm ĕü` hðgi trỠgi tmî ĕƺƥgi
gm`äg nê hðgi i`ớ` tâgm vê bỐt tragi me` trẻ sẲ ĕỘgi gmẦt møe vớ` hme mey bẰ kmåh i`ớ`
vớ` gø, ĕø kmügi pmẨ` nê ĕ`ễu bagi buổg.
Gmỡgi trẻ s`gm ĕü` tấa re bỐt tằ oêa kmàp kâg, bỐt tmằ i`ớ` r`ägi kmügi hẩg ĕằg kẻ kmåh,
tmâ lỦ gm`ễu km` hmôgi hø giüg giỡ r`ägi hmỀ m`Ỉu giẩb i`ỡe hmôgi vớ` gmeu. Xỵ håhm ny
tey ĕü` ĕø tmƺỒgi lẫg ĕằg mẢu quẨ nê hmẢb trỆ vễ trƺốgi tmêgm xè mỐ` iạg n`ễg vớ` sỵ
hmẢb trỆ vễ hẨb xôh vê tïb nò tragi km` trâ nỵh vẫg oîgm tmƺỒgi. Gmỡgi trẻ s`gm ĕü`
hmẢb gø` mƥg gmỡgi trẻ kmåh, ât gmẦt nê tragi bỐt gỢe håh trƺỒgi mỨp. Xeu gêy gmỡgi
tmâhm gim` xè mỐ` sẲ kmügi ĕƺỨh tổt sa vớ` trẻ kmåh, km` hø v`ỉh tåhm rỒ` hẹp ĕü` gêy tmâ lỦ
km` nẦy vỨ nẦy hmỘgi.
\ừ v`ỉh gim`äg hỠu rẦt k`äg trî vê rẦt tỀ bỀ hmỀ bỐt hẹp s`gm ĕü` kmügi hðgi trỠgi, bỐt
tre` vê bỐt iå` Z.Hemg (??) ĕè kằt nuẢg nê hmôgi ò tmỠh ĕƺỨh gmïg håhm hứe hmôgi vêa
quègi 8 tuỖ`, kmügi sớb, kmügi buỐg sa vớ` håh trẻ kmåh ò tmỠh vễ „hmôgi te‒ ĕ` n`ễg
seu km` ò tmỠh ĕƺỨh „hå` tü`‒ vê hứgi hổ tmäb hma gø. \rå` vớ` queg g`ỉb hứe Tezza, tmfa
Z.Hemg sỵ ĕổ` tâgm hứe trẻ s`gm ĕü` nêb hma hmôgi ĕƺỨh pmagi pmô mƥg. Sễ sỵ tmu gmẢg
tâgm xè mỐ`, lỆ i`ea tm`ỉp, Ẩgm mƺốgi, tâhm hỵh hứe v`ỉh s`gm ĕü` rö gàt. Xỵ kmåh gmeu vễ
i`ớ` tâgm hứe trẻ s`gm ĕü` hma pmàp gmẢg rö hm`ễu mƺớgi mugi tâgm gỖ` oẢt ố ĕỠe hag tre`,
hŠgi gmƺ ố ĕỠe hag iå` gỖ` oẢt hm`ễu mƺớgi quyằg nuyằg mẩu gmƺ hmỀ lêgm hma egm (mey
fb) tre` s`gm ĕü` vớ` bîgm. Hø nẲ ĕổ` vớ` ĕỠe iå`, tmå` ĕỐ ĕø nê sỵ ĕỘgi gmẦt hứe ĕỠe tre`
s`gm ĕü` vớ` giƺỒ` hme, hÿg tmå` ĕỐ mugi oấa hứe ĕỠe tre` ĕổ` vớ` ĕỠe iå` s`gm ĕü` nê la
gø ha` ĕỠe iå` nê ĕổ` tmứ hm`ằb mỡu tîgm bẰ. Z. Hemg kằt nuẢg oẵgi håhm ĕƺe re i`Ẩ tmuyằt
nê sỵ iegm ĕue egm fb tragi tmỒ` kỸ A- ĕâp i`ỡe gmỡgi trẻ s`gm ĕü` kmåh i`ớ` tâgm kmügi
iey iạt oẵgi i`ỡe gmỡgi egm hmị fb oîgm tmƺỒgi mey i`ỡe trẻ s`gm ĕü` hðgi i`ớ` tâgm. I`Ẩ
tmuyằt gêy hÿg hẩg hø gmỡgi xåh b`gm ĕẩy ĕứ. \mfa Z.Hemg, sỵ s`gm ĕü` hø me` i`ớ` tâgm
hø nẲ nê lấgi vễ tîgm egm hmị fb bố re gmỡgi kmẨ gĈgi pmåt tr`Ỉg xè mỐ` vê hẨb xôh tổt
ĕẰp mƥg hẨ.
O. Hag bỐt
BỐt i`e ĕîgm hmỀ hø bỐt ĕỠe hag ‘ hmƺe tmỈ nê bỐt i`e ĕîgm maêg hmỀgm. ĚỠe hag bỐt nê
bỐt ĕỠe hag hü ĕƥg, bỐt ĕỠe trẻ ĕƺỨh Ầp ứ vê pmẩg gm`ễu nê ĕỠe hag hứe gmỡgi giƺỒ`
âhm kỹ, vê nò tƺốgi vễ hme bẰ gø gmẢp tïb hmỀ hø tmỈ nê bỐt nò tƺốgi hứe giƺỒ` âhm kỹ.
Xỵ hẵg hộ` tỵ giuyỉg hứe hme bẰ nêb hma gø giẨ vễ sỵ hẵg hộ` tïb nò. Ěổ` vớ` gø, „hå`
hø‒ tmạgi „hå` hma‒. Giaê` re me` hme bẰ hmỀ hø bỐt hag vê kmügi „hma‒ s`gm re gmỡgi
ĕỠe kmåh gỡe.
C, Lanta ‘ Berfttf gäu4 từ pmâe giƺỒ` nớg, giƺỒ` te hma gø bỐt mîgm Ẩgm trî trỉ hmỠ kmügi
pmẨ` nê bỐt mîgm Ẩgm s`gm ĕỐgi vê huổ` hðgi gø hẨb tmẦy bîgm nê bỐt vvẢt
Ảt oåu vê hŠgi tỵ
gmîg gmẢg gmƺ vẢy.
Ěø nê bỐt ĕỠe trẻ ĕƺỨh Ầp ứ vê ĕƺỨh gịgm gỂt. \mẢt vẢy giƺỒ` te ïg hẩg hmĈb søh bỐt
ĕổ` tƺỨgi luy gmẦt träg ĕỒ` bê gằu bẦt ĕ` sẲ mứy maấ` nẢp tỠh tẦt hẨ kằt hẦu i`e ĕîgm.
GiƺỒ` hme tmƺỒgi nê bỐt giƺỒ` gmu gmƺỨh ĕỈ vỨ xề bŠ` nü` ĕ`. GiƺỒ` bẰ nuüg nuüg na
nạgi vễ ĕỠe hag hma gäg kmø nÿgi bê tmaåt kmề` håhm Ỡgi xỢ oẨa vỉ quå bỠh. Oê te queg
tïb ĕằg v`ỉh Ĉg uổgi, bey bẹh vê oấg oí hứe gø bỐt håhm kỰ nƺụgi tớ` bỠh ĕỠe trẻ o`ằg
tmêgm trÿ hƺỒ` hứe oấg oí gø. ĚỈ pmẨg Ỡgi nấ`, ĕỠe hag bỐt tề re kmø tâgm, mey ĕÿ` mề`,
ĕềgi ĕẨgm vî quå lƺ tmừe gmỡgi sỵ hmĈb hmôt n`äg tỦh. Beuha vê _eboeul ĕè im` sỵ
tmƺỒgi
tớ` 68%xuyäg tmỈ m`ỉg
håh trƺỒgi mỨptâgm hm`ằb
queg mỡu hügi
såt tragi kme`
km` hmỀ ố håhvớ`
nê 59% oê bẰ
ĕỠehø
ôt,ĕỠe
53%hag
vớ`bỐt.
hagGø hm`ằb
hẨ vê hmỀ
<% vớ` hag tmỠ.
Oê bẰ ĕÿ` mề` ĕỠe hag büt pmẨ` sấhm sẲ tragi v`ỉh ị ĕå` quå sớb vê hå` ĕø iïy re gmỡgi
m`ỉu quẨ te` mấ`. Oê ĕÿ` mề` hag pmẨ` hø bỐt o`Ỉu m`ỉg nỆ pmàp rẦt mîgm tmỠh, gmỡgi kằt
quẨ mỂh tẢp tmẢt trỐ` gm`ễu km` ĕất oẵgi håhm gmỘ` gmàt vê mỂh tƺ, pmẨ` hmỂg oấg oí ĕƺỨh
i`åa lỦh tmẢt tổt ĕø nê gmỡgi hå` tổ` tm`Ỉu bê giƺỒ` te trügi hmỒ ố gø. Gằu bỐt giêy gêa
ĕø oạt iẹp gø ĕågm oấg tmî hẨ bỐt o` kịhm xẨy re tragi gmê. Gằu gø xằp mấgi tragi nớp
kàb ĕ` tmî hmâgm tmẩy i`åa hø nộ`. GiƺỒ` te sẶg sêgi trågm hma gø gmỡgi k`Ỉu oấg oí têa
nea kmügi ĕƺỨh nỵe hmỂg kỰ nƺụgi, i`ỡ iîg kmügi hma gø t`ằp xôh vớ` hå` iî ĕỐh mấ` hma
lð nê v` trðgi mey gmỡgi nỒ` gø` tmü tỦh. GiƺỒ` te ĕøg trƺớh gmỡgi ò buổg gmề gmẦt tớ`
bỠh gø pmåt hmåg kmügi hÿg tmẦy hå` tmô vị meb buổg oẦt hỠ hå` iî. Gø kmügi ĕƺỨh
mƺốgi bỐt k`gm gim`ỉb oẨg tmïg gêa, hå` h å` âhm nỨ` luy gmẦt ĕổ` vớ` gø.
HmỀ seu gêy giƺỒ` te bớ` tmẦy nê gø kàb sågi k`ằg. hmỀ qufg gmẢg bê kmügi o`ằt hma, gø
sẲ giấh gm`äg km` kmügi tmỈ kằt oấg vớ` e`, kmügi o`ằt rẵgi ĕø nê bỐt sỵ trea ĕỖ` n`äg tỦh.
Kmügi ĕƺỨh hmỂg gmỡgi quyằt ĕịgm gmề gmẦt (hå` åa, bỐt huỐh i`Ẩ` trâ). Gø sẲ tmẦt oấ`
trƺớh gmỡgi tråhm gm`ỉb nớg tragi gimễ gim`ỉp mey tragi müg gmïg. Giey hme bẰ hứe gø
hø giuy hƥ gmẢg ĕƺỨh sỵ vü ƥg, kằt quẨ hứe tâgm âhm kỹ bê hmâgm mỂ ĕè i`fa bẩb ố gø
bỐt håhm hø ò tmỠh mey kmügi.
Xeu hðgi, ĕø ĕỠe trẻ hü ĕƥg. Xổgi hü ĕỐh tmî kmügi tmỈ pmåt tr`Ỉg t`gm tmẩg hỐgi ĕỘgi vê
ò g`ỉb vễ tmỵh t`Ệg xè mỐ` bê hmôgi te tmẦy gẨy gố vê tü` nuyỉg tragi sỵ iegm ĕue i`ỡe
egm fb. S`ỉh tm`ằu mỦt ĕỒ` sổgi xè mỐ` tmâhm Ỡgi vớ` nỠe tuỖ` ĕƺỨh hứgi hổ tmäb oẵgi
håhm tmå` nỂh
que sêgi ĕỐ kmfg giỨ`gø
hma pmàp hứetmềe
giƺỒ`
bègnớg. Ěü` km`
ât gm`ễu bỐt ĕỠe
ò buổg ĕƺỨhoấg
t`ằpgmề
xôhĕƺỨh oê bẰ
xè mỐ`. hmẦp
Ě`ễu gø` gmẢg
träg
i`Ẩ` tmâhm m`ỉg tƺỨgi tm`ằu kỹ nuẢt mỂh ĕƺỒgi tmƺỒgi xẨy re ĕổ` vớ` håh hag bỐt. Hø nẲ ĕø
nê kằt quẨ hứe gmỡgi kmø kmĈg la t`ằp xôh nẩg ĕẩu vớ` gmỡgi giƺỒ` ĕỘgi naấ`, ĕẹh o`ỉt
iey hẦg ĕổ` vớ` gmỡgi trẻ hmƺe ĕƺỨh tmỵh tẢp vễ huỐh sổgi hmugi vớ` gmeu từ tragi i`e
ĕîgm. HŠgi pmẨ` gø` tmäb vễ t`gm tmẩg tỵ la bê gø hẨb gmẢg ĕƺỨh km` hmeg mÿe tragi
ĕåb ĕügi trẻ, gø hẨb tmẦy ât oị tmfa lö` mƥg ố gmê vê gø trẨ tmð nấ` ĕổ` vớ` sỵ hmĈb søh
quå bỠh hứe i`e ĕîgm nêb hma gø kmügi ĕƺỨh tỵ la tmỈ m`ỉg hmâgm bîgm (Beuha vê
_eboeul).
HŠgi gmƺ hag hẨ, ĕỠe hag bỐt tmƺỒgi nê ĕỠe xuẦt sạh vễ bẹt trâ tuỉ. Xỵ queg tïb hmô ò
ĕằg gø hma hma pmàp gø tmỈ m`ỉg sớb tẦt hẨ gmỡgi kmẨ gĈgi trâ tuỉ. Gmƺgi km` ĕ` sïu vêa
håh vẦgnêĕễ,ĕỠe
gø vẫg giƺỒ` te gmẢghøtmẦy
oà kmügi hmôtträg
ĕỐhtmỵh tằ nêbîgm.
nẢp hứe ố håh HmỀ
bẹt hø
hẨbgiüg
xôh,giỡ
i`åhnêqueg vênỉvẢg
giaấ` ĕỐgi,
tragi sỵ
hmẢb trỆ vễ vẢg ĕỐgi4 Gmƺgi giüg giỡ kmügi pmẨ` nê bẹt hmỠh gĈgi hmuyäg gmẦt hứe
vẢg ĕỐgi. Sê seu gêy, gø sẲ hø bỐt sỵ tmügi b`gm hmứ yằu tragi gø` gĈgi.
OỠh tregm hø pmẩg u åb vễ ĕỠe hag bỐt tmỵh tằ hmỀ nê bỐt sƥ ĕỘ vễ gmỡgi bổ` giuy m`Ỉb
ĕf lỂe gø. \ðy tmfa sỠh kmềf t`gm tmẩg, ĕỠe hag bỐt sẲ vƺỨt ĕƺỨh mey kmügi pmẩg nớg
gmỡgi trố giấ` hø giuy hƥ hmứ yằu ĕỈ nấ` bè` ố nôh trƺốgi tmêgm nê tâgm å` kỹ vê âhm kỹ
iïy kmø kmĈg gim`äb trỂgi hma sỵ tmâhm gim` xè mỐ` hứe gø.
Dehqufbygs ĕè nêb bỐt huỐh ĕ`ễu tre vê gmẢg tmẦy nê ??% gmỡgi giƺỒ` OỀ bagi buổg
i`e ĕîgm hø träg 8 hag vê 53% hmỀ hø 8 hag. Gmỡgi nò la ĕƺe re ố gmỡgi giƺỒ` buổg
trågm hø hag mey mấg hmằ sổ nƺỨgi hag hm`e nêb ? gmøb. \ragi iẩg bỐt gỢe håh trƺỒgi
mỨp nê sỵ âhm kỹ hứe hẹp vỨ hmỘgi buổg rẵgi bîgm kmügi pmẨ` từ oề gmỡgi t`ỉg gim`
maẹh gmỡgi kmẨ gĈgi (8?%) maẹh gimĠ rẵgi trẻ hag re ĕỒ` nêb i`Ẩb bỠh sổgi i`e ĕîgm
(58%). \ragi gmøb tmỠ me` (?3%) tỠh nê bỐt pmẩg tƺ håh trƺỒgi mỨp, håh hme bẰ kmügi
o`ằt gmỡgi gmu hẩu tïb nò tmỵh hứe
h ứe trẻ hag, gimĠ rẵgi gmƺ tmằ ĕẨb oẨa i`åa lỦh hag tổt
mƥg (53%) maẹh gïgi hea tr`Ỉg vỂgi bey bạg tragi tƺƥgi ne` (5:%). GiƺỨh nấ` gm`ễu
hme bẰ ouỘg pm`ễg vî gộ` kmügi tmỈ hma ĕỠe hag hø tmäb fb tre`, fb iå`. GiƺỒ` te hø tmỈ
lỵ ĕaåg nå gmỡgi mẢu quẨ hứe sỵ hü ĕƥg gêy ố trẻ fb ĕụ gim`äb trỂgi mƥg nê ố gmỡgi trẻ
nê hag bỐt la ò buổg âhm kỹ maẹh bð quågi hứe hme bẰ gø. Sî gm`ễu km` mỂ hŠgi hø bỐt
kmå` g`ỉb nêgm bấgm, gm`ễu km` vü tmỠh nê hø egm hmị fb tmî ĕụ giuy m`Ỉb mƥg nê ĕỈ hag
bỐt. Sê mỂ sẲ tîb bỂ` håhm ĕỈ o`ỉg i`Ẩ` gmỡgi oẦt nỨ` ĕø vê pmẩg nớg nê håh oẢh hme bẰ
ĕè nêb ĕƺỨh. \uy gm`äg, ĕỠe hag bỐt nê ĕỠe trẻ oị tm`ỉt tmÿ` giey từ ĕẩu kmügi hø gmỡgi
hƥ bey ĕỈ tmêgm hügi gmƺ gmỡgi ĕỠe trẻ kmåh. Gằu gø tmâhm Ỡgi vớ` xè mỐ` tmî ĕø nê ĕ`ễu
ĕågi kmfg.
H ‘ \rẻ bỘ hü` vê trẻ oị oề rƥ`.
Giuyäg gmïg v`ỉh tm`ằu queg mỉ i`e ĕîgm tragi trƺỒgi mỨp gêy hø tmỈ hma pmàp gmẢg o`ằt
bỐt håhm mẩu gmƺ tmỵh gim`ỉb tâgm hmẦt ĕâhm xåh vê i`å trị hứe sỵ bẦt båt bê ĕỠe trẻ
pmẨ` hmịu. Hmôgi tü` kmügi tmỈ ĕễ hẢp ố ĕïy vẦg ĕễ rỐgi nớg gêy ĕè ĕƺỨh D.Oautag`fr
gim`äg hỠu kỰ, giaê` gmỡgi lấgi hø n`äg queg ĕằg gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm.
\rẻ bỘ hü` vê trẻ oị oề rƥ` ĕễu hø bỐt tâgm hmẦt hmugi nê tm`ằu hme bẰ bè` bè` vê kmügi
vèg mỘ` ĕƺỨh; ố bỐt tmỒ` ĕ`Ỉb bê hag giƺỒ` mèy hÿg hẩg ĕằg hme bẰ tragi sỵ i`åa lỦh.
Gmƺgi ĕổ` vớ` bỐt sổ trẻ fb, v`ỉh oị oề rƥ` hÿg oỖ sugi vêa sỵ tm`ằu mỦt ĕø gmỡgi tîgm
hẨb gmỦh gmè vê tmð aåg kmügi tmỈ oề que.
Hø rẦt gm`ễu yằu tổ nêb tmey ĕỖ` gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe ĕỠe hag trƺớh gmỡgi tîgm hẨgm ĕø.
BỐt ĕỠe hag hẨ pmẨg Ỡgi bấgm bẲ mƥg bỐt ĕỠe hag tmỠ ố hðgi nỠe tuỖ` vî gmỡgi nò la
tråhm gm`ỉb tmỵh sỵ mey tƺốgi tƺỨgi tmuỐh oỖg pmẢg hứe gø. Xỵ hø bẹt hứe håh egm hmị
fb gm`ễu km` i`ôp hma sỵ oð ĕạp tîgm hẨb tổt nêgm bê ĕỠe hag bỐt kmügi ĕƺỨh mƺốgi,
gø hŠgi hma pmàp gmỡgi ĕỠe gmề tuỖ` mƥg hø tmỈ tỵ ĕỘgi gmẦt vớ` bỐt giƺỒ` egm hðgi
i`ớ` tâgm km` tm`ằu giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ. \âgm kmâ r`ägi hứe ĕỠe trẻ vê tmỵh trấgi tîgm
hẨb
ĕƺỨhi`e
ĕƥgĕîgm
hü`‒.høGmỡgi
tmỈ o`ằg ĕỖ`hẨgm
maêg bỐt lẫg
te` mỂe
ĕằg ĕổ`
v`ỉhvớ`
bẦtgm`ễu ĕỠegiỐt
båt ĕỐt trẻ trố
meytmêgm
từ từ bỐt „hƥ oỉgm
seu km` bey
tẢt kàa lê`, gmỡgi mẢu quẨ hứe sỵ bẦt båt ĕø ĕổ` vớ` maêg hẨgm xè mỐ` hứe i`e ĕîgm gmẦt
nê seu km` giƺỒ` hme bẦt ĕ` (gmỡgi kmåt vỂgi oị tƺớh ĕaất, oề mỂh, gimía kmỖ) hŠgi ĕễu
hø Ẩgm mƺốgi. Gmỡgi pmẨg Ỡgi hŠgi kmåh gmeu ĕổ` vớ` hå` hmằt hứe giƺỒ` hme, hứe
giƺỒ` bẰ mey hứe hẨ me` vê tðy tmfa giƺỒ` hme mey giƺỒ` bẰ hÿg nấ` hø nẢp i`e ĕîgm mey
kmügi.
Gmƺgi yằu tổ hmứ yằu nê nỠe tuỖ` bê ĕỠe trẻ oị bỘ hü` mey oị oề rƥ`. Me` tmỒ` ĕ`Ỉb xẦp xỀ
9 tuỖ` vê 5: tuỖ` i`ôp hma v`ỉh pmïg
pmï g gmề gmỡgi pmẨg Ỡgi nêb 8 tmỒ` kỸ kmåh gmeu.
\rƺớh 9 tuỖ` gmỡgi mẢu quẨ träg tmỵh tằ mẩu gmƺ kmügi ĕågi kỈ gằu ĕỠe trẻ quå gmề vê
gmỡgi giƺỒ` tmey tmằ hme bẰ tƺƥgi xỠgi. Gmƺgi giƺỨh nấ` maêg taêg gằu sỵ bẦt båt ĕø
lẫg ĕằg sỵ tm`ằu mỦt tîgm hẨb kàa lê`. Ěổ` vớ` trẻ nớg mƥg, gmỡgi pmẨg Ỡgi tỠh tmỒ` bƥ
mỘ vê iïy oổ` rổ`, gộ` ouỘg pm`ễg hứe gmỡgi giƺỒ` xugi quegm nêb hma trẻ na sỨ, gø o`Ỉu
m`ỉg sỵ aåg mẢg trƺớh sỵ åh ò hứe håh giƺỒ` ĕè kmuẦt oẵgi mugi tâgm vî giƺỒ` ĕø nê giƺỒ`
taêg gĈgi ố tragi tïb trâ hứe gø, tmằ gmƺgi kmügi trố vễ gỡe, hå` mugi tâgm ĕø nấ` ĕƺỨh
hứgi hổ tmäb oẵgi gmỡgi bạgi bề hứe gmỡgi giƺỒ` xugi quegm kmügi m`Ỉu gỖ` gø nấ`
hma rẵgi „åh ò‒ hứe gø pmấb tmƺỨgi tragi tîgm muổgi ĕeu ouỘg gmƺ tmằ.

Sễ
xôh,bẹt
gø trâ nỵh, tmâhm
kmügi ĕỠe trẻ tm`ằu
gim` lỆ ĕƺỨh
lêgi kâhm tmâhm
vớ` sỵ tmeyvêĕỖ`
trîgm
bü`ĕỐtrƺỒgi,
hứe gø håhm
oị Ẩgm mƺốgi.
yäu Sễoẵgi
tmƺƥgi, bẹt hẨb
yäu
såhm „bøg gỨ ĕổ` vớ` gø‒, gø trố gäg mey ĕÿ` mề`, hổ hmẦp, imfg tị, tmeb neb gmẦt nê seu
gêy trố tmêgm giƺỒ` mey yäu såhm maẹh kmø tmâhm gim` vớ` ĕỒ` sổgi xè mỐ`; ĕø nê trƺỒgi
mỨp gmỡgi hü iå` ố håh trấ` từ tm`ỉg ouügi giey vêa giƺỒ` tîgm ĕẩu t`äg la gmu hẩu vễ
tîgm hẨb bê håh hü kmügi ĕƺỨh o`ằt từ nôh gmề.
Sêa kmaẨgi 6 tuỖ`, trẻ bỘ hü` sổgi ât gm`ễu vễ sỵ hø bẹt hme bẰ tragi tƺốgi tƺỨgi.
Gm`ễu km`, trẻ bỘ hü` sổgi ố hü gm` v`ỉg (Ourn`gimeb vê E. Crful) kmügi ĕƺỨh giƺỒ`
xugi quegm ĕẨ ĕỐgi ĕằg gộ` tegi tøh vê iỨ` gmớ giƺỒ` ĕè kmuẦt, lỆ hmổ` oề vễ tmỵh tằ hå`
hmằt hứe giƺỒ` hme maẹh tấa re bỐt mîgm Ẩgm quå nò tƺốgi, sỵ tmå` quå ĕø giĈg hẨg gø
hmẦp gmẢg lỆ lêgi v`ỉh tå` i`å hứe giƺỒ` bẰ vê tấa gäg gmỡgi tîgm muổgi kmø xỢ.

Ěổ` vớ` trẻ bỘ hü`, v`ỉh bẦt hme bẰ nê bỐt tmỵh tằ ĕeu kmỖ gmƺgi hø tmỈ oêy tề ĕƺỨh
tragi km` ĕỠe trẻ oị oề rƥ` pmẨ` hmịu ĕỵgi tmäb gộ` tứ` gmỦh ĕè hø giƺỒ` hme mey giƺỒ`
bẰ maẹh hẨ me` hme bẰ mƺ mềgi ĕằg gộ` oề rƥ` gø. Gø xẦu mỖ vễ hme bẰ gø ĕè nộ` nẩb.
Gằu giƺỒ` te ĕè lẦu håhm Ỡgi xỢ tmẢt hứe hme bẰ gø, gø hŠgi hø tmỈ tå` tấa tmfa ò gø gmƺ
ĕỠe trẻ bỘ hü` vê ĕễ tê` „kmügi i`e ĕîgm‒ vê hag-hứe-maêgi-tỢ-oị-gmỡgi-giƺỒ`-negi-
tmegi-hƺớp-ĕ` nêb lịu gmỡgi guổ` t`ằh hứe gø, hma ĕằg bỐt giêy bê sỵ pmåt m`ỉg vỦgi
vễ nêb sỦp ĕỖ sỵ tƺốgi tƺỨgi oð trừ, iïy gäg bỐt hmẦg tmƺƥgi tîgm hẨb ĕü` km` maêg
taêg vî hmẦp gmẢg sỵ oề rƥ` hứe giƺỒ` bẰ hÿg kmø mƥg nê hmẦp gmẢg hå` hmằt hứe bẰ. \ừ
i`Ồ pmôt ĕø, ĕỠe trẻ hø tmỈ hmîb sïu tragi tîgm hẨb tỵ t`, ĕƺỨh hứgi hổ tmäb oẵgi gmỡgi
xu mƺớgi Ỡgi xỢ tmaå` nu` (vü hẨb, bƥ bỐgi)
\ừ 9 ĕằg 5: tuỖ`, trẻ m`Ỉu rö mƥg, ĕü` km` hø hmẢb trỆ vễ gộ` oẦt mấgm bê gø pmẨ` iågm
hmịu.
b`ỉgiĚø
gø`nê„kmügi
trƺỒgi mỨp
oea ĕỠe
i`Ồ, trẻ hmỀ ÿe
kmügi oeanägi`Ồ
kmøh
bẰgỠh gố 8vễtmågi
gø trố gỡe‒.seu km`hmẦt
\âgm bẰ gø hmằt vèg
kmügi vê nuüg
mỘ`
hứe v`ỉh bẦt båt ĕø tấa re bỐt sỵ ĕí gẹgi bê ĕỠe trẻ hmƺe ĕằg tuỖ` ĕỈ pmẨg Ỡgi bỐt
håhm mỡu m`ỉu. Gộ` na sỨ bƥ mỘ oị oề rƥ` oố` tẦt hẨ gmỡgi giƺỒ` bê gø yäu tmƺƥgi gmƺ
hme bẰ gø ĕè oề rƥ` gø, nấ` hêgi nêb hma gø sỨ mè`. Xỵ ĕí gẹgi ĕø hðgi vớ` gộ` tmẦt vỂgi
hø tmỈ nêb giừgi trỉ sỵ pmåt tr`Ỉg vê Ẩgm mƺốgi sïu ĕẢb ĕằg hẨb xôh hứe trẻ „gmƺ
gmỡgi hïy ĕegi re mae oộgi oị bỐt trẢg sƺƥgi buổ` buỐg bêgi‒ (D.Oautag`fr). MẢu quẨ
gim`äb trỂgibƥ
oẵgi gmỡgi gmẦt hứe n`äg
bỐgi sỵ tmẦt
quegvỂgi
ĕằg gêy
tuỖ`ốtmƥ
ĕïymấgm
hÿg pmôh
nê xu vê
mƺớgi từyoề,
seu gê
gêy trổghåhm
tragi trågmhƺtmỵh t`Ệg
xỢ k`Ỉu
pmïg n`ỉt ĕü` km` ĕågi na giấ`.
Xeu 5: tuỖ`, ĕỠe trẻ hø gmỡgi pmẨg Ỡgi iẩg i`ổgi giƺỒ` nớg. Gø hø gộ` ouỘg tmƺƥgi tmẢt
sỵ tmỈ m`ỉg ố bỐt sỵ i`Ẩ` tềe tổt. Gmïg håhm sïu kâg hứe gø ât oị tåh ĕỐgi mƥg. Giuyäg tạh
hmugi nê quå trîgm tỵ nẢp møe ĕƺỨh tmôh ĕẠy gmegm mƥg4 giƺỒ` te hø tmỈ kmẸgi ĕịgm v`ỉh
gêy tragi gmỡgi trƺỒgi mỨp trẻ bỘ hü` tragi hm`ằg tregm ĕè ĕƺỨh sổgi oäg hme bẰ ât gmẦt
ĕằg 9 tuỖ` vê seu km` hme bẰ hmằt ĕè ĕƺỨh tẢp mỨp nấ` tragi håh trấ` trẻ.
Ě`ễu ĕågi sỨ mƥg hẨ nê gmỡgi gộ nỵh bê trẻ nêb ĕỈ tmey tmằ giƺỒ` ĕè kmuẦt oẵgi håhm
ĕẨb gm`ỉb bỐt iågm gẹgi quå nớg; tmƺỒgi nê oị tmẦt oấ` vê tmẦt vỂgi. \mỵh tằ gêy
tmƺỒgi xẨy re ố håh hag iå` buổg tmey tmằ bẰ, tỵ gẦu gƺớgi, hmĈb søh håh fb gmề vê
kmügi tmêgm hügi bẹh lẩu hü iå` hø tm`ỉg hmâ ĕẨb ĕegi. \ừ ĕø gẨy s`gm gộ` aåg mẢg ĕổ`
vớ` giƺỒ` hme lƺỨgi mey bẰ kằ ĕằg tmey tmằ vê gø i`Ảg kmügi hmỀ vî giƺỒ` ĕø ĕè ĕằg
hm`ằb hmộ hứe giƺỒ` tmïg yäu bê giƺỒ` ĕø nấ` hÿg tmêgm hügi ố hmộ gø ĕè oị tmẦt oấ`.
S`ỉh bẦt hme mey bẰ nê bỐt sỵ bẦt båt kmügi tmỈ vèg mỘ` ĕƺỨh. GiƺỒ` te hmỀ hø tmỈ oð
ĕạp sỵ tm`ằu mỦt bẰ hme, giƺỒ` te hø tmỈ tmằ hmộ hứe bẰ hme gmƺgi giƺỒ` te kmügi tmỈ
tmey bẰ hme ĕƺỨh.
D. Oautag`fr hma rẵgi buổg tmey hme bẰ tragi tïb trâ ĕỠe trẻ nê kmügi tmỈ ĕƺỨh vê hø
mấ`; giƺỒ` te hmỀ gäg kằ vị tmü` trừ trƺỒgi mỨp trẻ hÿg rẦt gmề .
\ừ sỵ kmügi gmẢg o`ằt bỐt tmỵh tằ kmø hmịu ĕø ĕè lẫg ĕằg sỵ tmẦt oấ` hứe o`ằt oea oê bẰ
kằ, ügi hme lƺỨgi nôh ĕẩu
ĕẩ u ĕƺỨh kmâhm nỉ oẵgi gmỡgi ò ĕịgm tổt ĕẰp.
C. KmẨa såt gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm
C5. Gmỡgi kỰ tmuẢt hmugi
HmẦt nƺỨgi hứe gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm quyằt ĕịgm träg tmỵh tằ tƺƥgi ne` ĕỠe trẻ. Uueg mỉ
nêgm bấgm i`Ẩb oớt gmỡgi hmẦg tmƺƥgi tïb nò ĕeu ĕớg gmẦt; queg mỉ xẦu nấ` tĈgi hƺỒgi
gmỡgi hå` gmề gmẦt i`ỡe hmôgi. Gø tmằ ĕỈ tmẦy hẩg pmẨ` m`Ỉu o`ằt nỨ` âhm hứe yằu tổ ĕ`ễu
hmỀgm hø tẩb queg trỂgi mêgi ĕẩu gêy.
GiƺỒ` te hø tmỈ ĕất ĕƺỨh sỵ m`Ỉu o`ằt gê
gêyy oẵgi gmỡgi hag ĕƺỒgi trỵh t`ằp gmƺ queg såtså t
vê tmẠb vẦg, vê oẵgi gmỡgi hag ĕƺỒgi i`åg t`ằp tragi ĕø pmẨ` kỈ ĕằg pmïg tïb mỂh hỖ
ĕ`Ỉg, gmỡgi tfst pmøgi hm`ằu tmügi tmƺỒgi vê gmẦt nê gmỡgi kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằ u r`ägi
hma trẻ fb.
E. Gmỡgi pmƺƥgi pmåp trỵh t`ằp
ĚỈ m`Ỉu o`ằt trỵh t`ằp gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm, v`ỉh queg såt håh sỵ v`ỉh, mề` meg ĕỠe trẻ,
hme bẰ gø gmỡgi giƺỒ` xugi quegm hø nẲ nê gmỡgi pmƺƥgi t`ỉg ĕƥg i`Ẩg vê tmuẢg t`ỉg
gmẦt. \uy gm`äg gmỡgi hå` ĕø hø i`å trị rẦt mấg hmằ; gmỡgi tr`ỉu hmỠgi oỉgm bê trẻ hø,
giêy gey giƺỒ` te o`ằt gm`ễu km` hmỀ nê sỵ tmỈ m`ỉg vü tmỠh vê hmuyỈg vị hẨ gmỡgi vẦg ĕễ
tmỵh sỵ hứe gø. S`ỉh bü tẨ gmỡgi hmỀ oåa nïb sêgi, gằu gmƺ gø hma pmàp bỐt giƺỒ` hø
k`gm gim`ỉb ĕịgm mƺớgi ĕƺỨh tmƺỒgi kmügi ĕứ ĕỈ ĕ` vêa hm`ễu sïu sỵ v`ỉh. S`ỉh tmẠb
vẦg ĕỠe trẻ ĕfb nấ` ât mƥg vî gmỡgi hïu trẨ nỒ` hứe trẻ oị Ỡh hmằ, se` nấh maẹh oị ĕẨa giƺỨh
oố` sỨ mè` na ïu maẹh ĕƥg i`Ẩg mƥg hmỀ vî rỦt rí kmügi tmỈ gêa mề` bỐt ĕỠe trẻ gmƺ mề`
bỐt giƺỒ` nớg; rẦt lê`, kmügi tmỈ mỉ tmổgi møe, gø ĕÿ` mề` giƺỒ` kmẨa såt pmẨ` hø bỐt sỵ
k`äg gmẫg vê hø vĈg møe ĕe lấgi vê sïu sạh; gm`ễu km` giƺỒ` te „ĕfa ĕẸgi‒ bỐt hẢu oà
oẵgi håhm gø` vớ` gø vễv ễ trẢg ĕẦu oøgi ĕå bớ` ĕïy, tề vẻ o`ằt rö gmỡgi oêg tåg vễ pm`b
Ẩgm gïgi i`å trị giƺỒ` kmẨa såt näg rẦt gm`ễu ĕổ` vớ` bỐt fb iå`. Gmƺgi lð ĕè t`g hẢy,
ĕỠe trẻ kmügi låb ĕƺe re bỐt oỠh tregm tmỵh vễ gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm hứe gø vê gm`ễu
km` hÿg kmügi o`ằt gmỡgi hå` oẦt oîgm tmƺỒgi tragi gmỡgi queg mỉ ĕø; hø gmỡgi ĕỠe trẻ
tmỵh sỵ hma nê oîgm tmƺỒgi vê hmâgm ĕågi gmỡgi mêgm ĕỐgi mugi oấa hứe giƺỒ` hme
gim`ỉg rƺỨu vê quäg kmügi gø` ĕằg hå` ĕø.
Gmỡgi kmø kmĈg tmỵh sỵ tmuỐh vễ pmâe hme bẰ vê gmỡgi giƺỒ` xugi quegm. \mƺỒgi
tmƺỒgi mỂ kmügi o`ằt tẦt gmỡgi iî vễ tïb nò tmỵh sỵ hứe ĕỠe trẻ, mỂ giấh gm`äg nê gmỡgi
m`Ỉu o`ằt hứe mỂ kmügi maêg taêg kmớp vớ` hå` i`ƺỒgi hứe Zrahustf 5 vễ gmỡgi giuyäg
tạh hmâgm vê gmỡgi tmêgm k`ằg i`åa lỦh bê mỂ t`g nê hø i`å trị oẦt o`ằg ố bỂ` gƥ`, bỂ` nôh,
vớ` bỂ` trƺỒgi mỨp. Maẹh tỉ mấ` mƥg gỡe nê mỂ tƺốgi nê o`ằt sïu sạh tïb mỘg hag trẻ vî mỂ
ĕè ĕỂh gmỡgi oê` tøb tạt vê ât gm`ễu ĕƺỨh tmügi t`g ĕôgi ĕạg vễ vẦg ĕễ gêy ố tragi
gmỡgi tấp hmâ mêgi tuẩg pmåt mêgm vớ` nƺỨgi nớg maẹh tragi tấp hmâ pmỦ gỡ gêa ĕø. Hðgi
vớ` sỵ kmügi m`Ỉu o`ằt maẹh kmae mỂh se` nẩb ĕø hÿg hø tmäb bỐt sỵ oøp bàa hø mỉ
tmổgi vê hổ ò vễ sỵ tmẢt
tmẢ t la tỵ bèg vê hŠgi la tmð imàt.
Hma lð gmỡgi oẢh hme bẰ ĕè ĕƺỨh o`ằt rö vê km`äb tổg, hø hổ iạgi tmêgm tmỵh nêb hma
kmåhm
queg mỉqueg, giƺỒ`vî temỂvẫg
i`e ĕîgm kmügi giƺỒ`
nê gmỡgi tmỈ hmẦp gmẢg
tragi bêvừe
huỐh kmügi lí lẹt
nê queg tÿe sỵ
vừetƺỒgi
nê oị tmuẢt gmỡgi
håa. Gmỡgi
oẵgi hmỠgi hứe mỂ lð tmêgm tmẢt
tmẢ t ĕằg ĕïu hŠgi kmügi tmỈ t`ä
t`ägg gim`ỉb nê kmåhm
k måhm queg. Km`
giƺỒ` te ĕè gạb tragi tey gmỡgi tmügi t`g ĕẩy ĕứ, giƺỒ` te pmẨ` giấh gm`äg vễ gmỡgi
o`ằg lấgi bê håh oẢh hme bẰ trîgm oêy maêg hẨgm i`e ĕîgm tmẢt hứe bîgm, Ầy nê mỂ ĕè hổ hổ
tîb håhm ĕỈ hỐgi tåh vớ` giƺỒ` tmẩy trị n`ỉu.
Gằu trố giấ` bớ` gø` träg ĕƺỨh naấ` trừ, gằu gmƺ hmỀ r`ägi v`ỉh tmẠ
tmẠbb vẦg ĕất ĕƺỨh bỐt sỵ
tỖgi kằt hmâgm xåh vễ håh queg mỉ i`e ĕîgm, hø nẲ giƺỒ` te hø tmỈ xfb gmƺ ĕè o`ằt ĕƺỨh
hẦu trôh i`e ĕîgm gmƺgi ĕø hmƺe pmẨ` nê i`å trị ĕâhm xåh ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ, me` ĕỠe trẻ oễ
giaê` i`ổgi gmeu vễ pmƺƥgi l`ỉg tïb nò, ĕƺỨh ĕẹt tragi bỐt maêg hẨgm i`e ĕîgm tƺƥgi tỵ
hø tmỈ pmẨg Ỡgi bỐt håhm kmåh gmeu vễ hƥ oẨg. Hẩg gmạh nấ` kmügi oea i`Ồ tmừe nê ĕổ`
vớ` ĕỠe trẻ kmügi pmẨ` gmỡgi tmỵh tằ ĕƺỨh ha` trỂgi bê nê håhm gø gạb oạt ĕƺỨh gmỡgi
tmỵh tằ ĕø, gø tƺốgi gmỡgi tmỵh tằ ĕø gmƺ tmằ gêa; bỐt hü iå` gimĠ se` tỵ hma bîgm oị
bỐt oê bẰ rẦt tổt oề rƥ` vê hü te sẩu gèa ‘ ĕeu kmỖ hmẸgi kàb iî bỐt hü iå` maêg taêg oị
nƥ nê oố` bỐt oê bẰ kằ imẻ nấgm maẹh imð imàt. Gm`ễu ügi oổ oê bẰ vê giey hẨ gmỡgi
gmê i`åa lỦh vẫg kmügi t`g vêa sỵ kmẸgi ĕịgm gø` träg bê v`ỉh tmỵh mêgm mêgi giêy nuüg
nuüg ĕè xåh b`gm vê v`ỉh ĕø tmẢt ĕågi t`ằh, giƺỒ` te kmügi tmỈ pmứ gmẢg gø maẹh ha`
tmƺỒgi gø bê kmügi hø giuy hƥ se` nẩb gim`äb trỂgi.

O. Zmïg tïb mỂh

Uue gmỡgi ĕ`ễu gäu ố träg, hẩg pmẨ` từ oề v`ỉh gmẢg o`ằt sỵ tmỵh vễ queg mỉ i`e ĕîgm hứe
bỐt ĕỠe trẻ hmỀ oẵgi gmỡgi pmƺƥgi pmåp trỵh t`ằp. GiƺỒ` te pmẨ` gmỒ ĕằg gmỡgi pmƺƥgi
pmåp i`åg t`ằp.
Gmỡgi gmê pmïg tï tïb
b trẻ fb gmegm hhmøgi
møgi m`Ỉu re rẵgi gmỡgi kỰ
k Ự tmuẢt pmïg tïb hỖ
h Ỗ ĕ`Ỉg
kmügi tmỈ sỢ lỦgi trỵh t`ằp ố trẻ fb vê mỂ ĕè ĕ`ễu hmỀgm gmỡgi kỰ tmuẢt ĕẹh o`ỉt bê
hmôgi tü` sẲ gø` seu.
\mỵh vẢy, sỵ tỖ hmỠh håhm suy gimĠ hứe trẻ tmỵh tằ kmügi hma pmàp sỢ lỦgi gmỡgi n`äg
tƺốgi tỵ la; hmỠgi oịe maegi ĕƺỒgi nê oîgm tmƺỒgi ố trẻ tớ` bỐt bỠh ĕỐ gêa ĕø vê
gmỡgi mỉ tmổgi n`äg tƺốgi hÿg kàb ĕƺỨh tỖ hmỠh tragi tïb trâ hứe trẻ.
S`ỉh pmïg tâhm gmỡgi i`Ầh bƥ, „hag ĕƺỒgi vƺƥgi i`Ẩ‒ ĕất tớ` vü tmỠh hứe giƺỒ` nớg, nê
ĕổ` tƺỨgi hứe gmỡgi sỵ ĕågm i`å rẦt kmåh gmeu vễ pmâe gmỡgi gmê pmïg tïb trẻ fb. BỐ t
sổ giƺỒ` kmügi tmừe gmẢg âhm nỨ` hứe gø, K`bb`gs hmỀ tîb re gmỡgi i`Ầh bƥ ĕƥg ĕ`ỉu vê
gimía gêg träg 6::: i`Ầh bƥ trẻ fb. Keggfr gø` nê ĕôgi re pmẨ` qufg o`ằt ĕỠe trẻ trƺớh
vê tmïg vớ` trẻ rỘ` bớ` hø tmỈ sỢ lỦgi gø. Belfnf`gf _ebofrt hðgi hmugi ò k`ằg vớ `
Belfnf`gf Oehkfs ‘ \mabes nê gmỡgi i`Ầh bƥ hugi hẦp gmỡgi hmỀ lẫg i`å trị, tuy gm`äg
ĕågm i`å nê lðgi „gmỡgi i`Ầh bƥ gmƺ nê t`äu hmuẠg luy gmẦt ĕỈ hmẠg ĕaåg tmî hø vẻ rẦt
pm`äu nƺu. Ěø nê gmỡgi ĕ`ễu oỖ sugi,
s ugi, gằu kmügi pmẨ` nê hẩg tm`ằt tmî ât gmẦt hŠgi rẦt hø
âhm hma gmỡgi kỰ tmuẢt tmĈb lÿ kmåh‒.
GỐ` lugi hứe hmôgi gø` hmugi tƺƥgi tỵ gmƺ gỐ` lugi hứe gmỡgi trÿ hmƥ` tƺỨgi trƺgi bê
hmôgi te sẲ gø` seu. \ragi bỐt pmẩg gỢe håh trƺỒgi mỨp, tmfa oê _ebofrt tmî i`Ầh bƥ sẲ
tmỈ m`ỉg sỵ sỨ mè`, sỨ giƺỒ` nớg kmỖgi nỘ, ĕÿg trừgi pmất oåa tmð, oị oề rƥ`, hmằt, oị tm`ằg.
\ragi bỐt pmẩg tƺ håh trƺỒgi mỨp hmôgi hø tmỈ o`Ỉu nỐ maẹh nê bỐt sỵ bagi buổg (bẹh
hẨb A-ĕ`p, ea ƺớh quyễg nỵh, hmấy trổg, ĕƺỨh quê tẹgi, iẹp nấ` hme bẰ vạgi gmê mey ĕè
hmằt) maẹh nê gmỡgi tîgm hẨb tmƺỒgi me` hm`ễu vễ tỐ` nộ`, tỵ ty maẹh n`äg queg ĕằg gmỡgi
vẦg ĕễ tîgm lỦh.
Sớ` sỵ n`ỉt kä gø` träg, giƺỒ` te tmẦy nê gmỡgi hmỀ lẫg hugi hẦp oố` v`ỉh gim`äg hỠu håh
i`Ầh bƥ hứe trẻ fb kmügi tmỈ ha` tmƺỒgi tragi sỵ tîb m`Ỉu maêg hẨgm i`e ĕîgm tmẢt hứe
trẻ.
H. Gmỡgi kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằu tmƺỒgi lðgi.
BỐt pmƺƥgi pmåp tmĈb lÿ hmïg tmỵh vê taêg oỐ gmïg håhm trẻ fb pmẨ` vừe kmåhm queg
ĕỈ ĕẨb oẨa hmïg tmỵh vê kmügi i`ớ` mấg ĕỈ ĕƺỨh taêg oỐ. Gmỡgi kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằu
ĕåp Ỡgi tổt mƥg hẨ ĕổ` vớ` ĕịgm gimĠe gø` träg gmƺgi hŠgi pmẨ` gø` rẵgi kmügi oea i`Ồ
ĕåp Ỡgi ĕƺỨh ĕẩy ĕứ maêg taêg.
Mẩu mằt gmỡgi tfst pmøgi hm`ằu tmügi tmƺỒgi kmügi hma gmỡgi tmügi t`g trỵh t`ằp vễ
queg mỉ i`e ĕîgm hứe ĕỠe trẻ. Gmƺgi nấ` rẦt hø âhm ĕỈ m`Ỉu o`ằt ĕỒ` sổgi tïb nò; hẦu trôh
gmïg håhm hứe ĕỠe trẻ, tâgm gằt v.v…\fst _arshmehm kmügi hø i`å trị ĕổ` vớ` trẻ fb trƺớh
0 tuỖ`.
\fst Xzagl` hø vẻ oị pmä oîgm lỡ lỐ`; tuy gm`äg Nuhh`ag` träg tmỵh tằ ĕè gmẢg xàt tmẦy
gmỡgi sỵ i`ổgi gmeu rö gàt ố gmỡgi trẻ hðgi bỐt i`e ĕîgm vê gmỡgi trẻ s`gm ĕü` hðgi
trỠgi. Nêgi Ertmus hø tmỈ hø bỐt vê` hmỀ oåa vễ tỖ Ầb i`e ĕîgm vễ hå` gmê ố i`e ĕîgm. Gø
ĕẹh o`ỉt quò i`å ĕỈ hmỠgi b`gm hma bỐt sổ hme bẰ vễ gmỡgi iî bê mỂ kmügi buổg gmîg
tmẦy.
\fst n`äg tƺốgi gmỡgi từ hứe Dugi ĕü` km` hma hmôgi te bỐt vê` kằt quẨ hø âhm, gmẦt nê ố
trẻ nớg bê ĕổ` vớ` gø gmỡgi từ iỨ` sỵ n`äg tƺốgi ĕƺỨh nƺớt i`ỡe gmỡgi từ kmügi queg
trỂgi ĕü` km` iïy re gmỡgi n`äg tƺốgi vê gmỡgi tmỒ` kỸ Ạg têgi rẦt i`å trị. Gmƺgi trẻ fb
lỆ ĕègi trâ vê hïu trẨ nỒ` hứe trẻ oị gm`Ệb oố` gmỡgi Ẩgm mƺốgi giaấ` s`gm.
\fst \.E.\ (tmfbet`h epfrhfpt`ag tfst) hứe Burrey nò tmô mƥg. GiƺỒ` te hø tmỈ sỢ lỦgi từ
tuỖ` 55 ĕằg 5? maẹh oẵgi kỰ tmuẢt ĕỐh ĕåa maẹh hmỀ lðgi bỐt sổ tmu mẰp håh tẦb tregm
oẵgi håhm lỵe vêa số tmâhm hứe tẦt hẨ bỂ` trẻ fb nê kỈ hmuyỉg gmỡgi mîgm Ẩgm gêy iỨ`
näg gmỡgi hïu trẨ nỒ` pmổ` mỨp maẹh trẩg trỦ` tðy tmfa kỰ tmuẢt r`ägi hứe pmƺƥgi pmåp ĕø,
hma pmàp gạb oạt tổt mƥg maêg hẨgm tmỵh hứe ĕỠe trẻ ố tragi i`e ĕîgm hứe gø. Sê hå` ĕø
hĈg hỠ gm`ễu vêa sỵ pmïg tâhm gỐ` lugi gmỡgi hmuyỉg kỈ mƥg nê mîgm tmỠh vê hẦu trôh håh
hmuyỉg. Sị trâ hứe „gmïg vẢt‒ tragi gmỡgi tîgm muổgi kmåh gmeu (ĕẹh o`ỉt ố i`e ĕîgm) hma
pmàp tmỈ m`ỉg rẦt tổt tîgm hẨb tmẢt hứe trẻ ĕổ` vớ` håh tmêgm v`äg kmåh gmeu tragi i`e ĕîgm.
Gmƺgi ố ĕïy
ĕï y hŠgi pmẨ` lí hmừgi gm`ễu vễ xu mƺớgi oịe hmuyỉg mẩu gmƺ tmƺỒgi tîgm ĕổ`
vớ` trẻ fb vê kmügi ĕƺỨh hmẦp gmẢg bê kmügi hø gmỡgi k`Ỉb tre håh hïu trẨ nỒ` gm`ễu
km` lỵe träg tƺốgi tƺỨgi mƥg nê träg tmỵh tằ.
Ofnnek ĕè m`ỉu ĕâgm bỐt tfst H.E.\ (Hm`nlrfg epfrhfpt`ag tfst) nò tmô mƥg vớ` trẻ fb vî
håh tẦb
hma tregm hm`ằu
sỵ pmøgi tmỈ m`ỉg
tmằ bỐt tmằfb.
i`ớ` trẻ fi`ớ`
b. naê` vẢt ĕƺỨh gmïg tâgm møe gm`ễu mey ât, tmuẢg mƥg
-‘-‘-
5 I`ƺỒgi hứe Zrahustf4 tmfa ĕ`Ỉg tâhm My Nấp täg hƺớp Zrahustf hø bỐt hm`ằh i`ƺỒgi
lðgi nêb kmuüg tmƺớh ĕỈ mêgm mấ giƺỒ` ĕ` ĕƺỒgi. E` hmïg lê` quå tmî hmẹt hmïg hma
kmớp, e` hmïg giạg quå tmî kàa lê` hma vừe oẵgi. (GiƺỒ` lịhm)

C?. Gmỡgi kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằu ĕẹh tmð hma trẻ fb

Gmỡgi kỰ tmuẢt gêy mỨp tmêgm bỐt gmøb giêy hêgi pmagi pmô näg vî hmôgi lỵe vêa
gmỡgi số tmâhm vê gmỡgi maất ĕỐgi oîgm tmƺỒgi hứe trẻ. ĚỈ tmuẢg t`ỉg hma v`ỉh bü tẨ,
hmôgi tü` hm`e hmôgi nêb < gmøb lỵe tmfa gmỡgi maất ĕỐgi gmîg, nỒ` gø`, trÿ hmƥ` m ey
mîgm vẲ hứe trẻ.
E ‘ Gmỡgi kỰ tmuẢt gmîg
5. Mîgm Ẩgm. Nyl`e Dehksag ĕè m`ỉu ĕâgm vớ` hå` täg \fst gmỡgi tmå` ĕỐ i`e ĕîgm,bỐt
ĕîgm,bỐt kỰ
tmuẢt iẩg i`ổgi \fst \.E.\ hứe Burrey gmƺgi lêgm r`ägi hma trẻ fb vê gmẵb trƺớh mằt
vêa v`ỉh tmĈb lÿ håh queg mỉ i`e ĕîgm.

S`ỉh tmỢ gim`ỉb oea iỘb trîgm oêy nẩg nƺỨt hma trẻ fb xfb 9 oỠh vẲ (từ : ĕằg 3) hø kmẨ
gĈgi iỨ` näg maêg hẨgm hứe trẻ ố tragi i`e ĕîgm4 (:) sỵ oẨa vỉ hẨu giƺỒ` bẰ vê sỵ pmỦ
tmuỐh hứe trẻ tmƥ vêa bẰ; (5) sỵ naấ` trừ ĕỠe trẻ kmề` sỵ bẢt tm`ằt i`ỡe hme bẰ vê tîgm hẨb
oẦt eg
e g n`ễg tmfa ĕø. (?) imfg imàt ĕổ` vớ` ĕỠe bớ` s`gm; (8) kmügi vïgi nỒ`, hü ĕƥg, tâgm
tỐ` nộ` mẢu quẨ hứe sỵ imfg imàt gø` träg; (<) kmẨ gĈgi mugi tâgm mey pmẨg oỐ` vễ pmâe hme
bẰ; (6) sỵ mẦp lẫg hứe quẨ hẦb (ĕỘ hẦb) hø kmẨ gĈgi oị trừgi pmất; (3) gmỡgi pmẨg Ỡgi
hø tmỈ xẨy re hứe trẻ km` hme bẰ hè` gmeu. \mâ lỦ mîgm Ẩgm (?) tmỈ m`ỉg bỐt oê bẰ ĕegi
hma hag oô bỐt håhm ïu yằb lƺớ` hag bạt m`ễg từ hứe giƺỒ` hme hðgi giỘ` oäg bẰ träg
bỐt trêgi kỹ, hÿg ĕỠe hag ĕẩu ĕỠgi ĕêgi xe gmîg nấ` hẨgm ĕø. Sễ bẹt hå gmïg hmôgi tü`
tmẦy hø nẲ 9 tẦb mîgm ĕø kmügi pmẨ` tẦt hẨ hŠgi ĕè tmêgm hügi vê hŠgi kmügi mẸg nê ĕè
pmð mỨp vớ` bỦh t`äu.

GiƺỒ`tfst
tragi te yäu hẩu bê
\.E.\) trẻ oịe re bỐt
kmügi hẩg hïu
i`ớ`hmuyỉg
mấg tmỒ`ĕỐh ĕåaGiƺỒ`
i`eg. träg bộ` mîgmnấ`Ẩgm
te im` n`ägtừt`ằp
từgi hứe gmeu (gmƺ
trẻ seu ĕø
pmïg tâhm gmỡgi hmuyỉg trẻ ĕè kỈ. Gmỡgi sỵ xugi ĕỐt tmƺỒgi ĕƺỨh pmøgi hm`ằu nê tîgm
tmïg å` vê sỵ imfg tuügi ĕổ` vớ` egm hmị fb, tîgm hẨb tỵ ty, vê sỵ hẩg tm`ằt kmẸgi ĕịgm
gmỡgi meb buổg mugi tâgm ĕổ` vớ` hme bẰ, egm hmị fb, ggộ` ộ` sỨ mè` vễ sỵ oåa tmð.
Oê N.Dehksag ĕè nêb sỵ sa hmuẠg rẦt gim`äb tôh vễ tmỢ gim`ỉb hứe bîgm träg 8 gmøb trẻ
từ 3 ĕằg 5? tuỖ` oîgm tmƺỒgi, gm`Ệu tïb vê pmấb pmåp ĕỈ gmẢg re rẵgi me` gmøb seu hma
gmỡgi hïu trẨ nỒ` kmåh mẸg vớ` gmøb tmỠ gmẦt. Hmôgi tü` kmügi tmỈ gmẦg bấgm ố ĕïy vễ
gmỡgi kằt quẨ ĕø. Xagi giƺỒ` te hø tmỈ tỵ mề` nê tấ` sea oê te nấ` tấa re bỐt naấ` ĕẹh o`ỉt
hma gmỡgi trẻ pmấb pmåp bê hmôgi rẦt kmø hø tmỈ kmåh gmỡgi trẻ oîgm tmƺỒgi mey gm`Ệu
tïb, ĕ`ễu bê oê ĕè tmừe gmẢg re träg tmỵh tằ.
Lð sea ĕ` hmĈgi gỡe, v`ỉh sa hmuẠg ĕø ĕè hma pmàp oê pmåh mỂe bỐt oỠh tregm iẩg ĕôgi
vớ` trẻ oîgm tmƺỒgi que gmỡgi hïu trẨ nỒ` hứe hmôgi4 mîgm gmƺ trẻ sổgi träg bỐt oîgm l`ỉg
tmỵh tằ mƥg, gm`ễu km` hma hïu trẨ nỒ` „bagi ĕỨ`‒ gø hø xu mƺớgi xàt ĕaåg gmỡgi giƺỒ`
kmåh (giƺỒ` nớg mey trẻ fb) „tổt‒ mƥg nê „åh‒ gmƺgi hŠgi i`ỡ ĕƺỨh kmå kmåhm queg ĕỈ
hügi gmẢg nê trẻ hag ĕü` km` hŠgi „mƺ‒ vê tmƺỒgi oị pmất vễ gmỡgi hmuyỉg kmügi vïgi
nỒ`. \uy gm`äg sỵ trừgi pmất ĕø m`ằb km` trẻ mîgm lugi nê têg gmẫg maẹh quå ĕågi. \uy
gmẢg ĕịgm nê hme bẰ hø tâgm me` hm`ễu ĕổ` vớ` hag hå` vê sẶg sêgi i`ôp ĕụ vê oẨa vỉ hag.
Gø
nấ nêhẨb
gmïgtmẦy
từ. ĕứ
Gøeghügi
taêggmẢg
ố tragi
bỐti`e ĕîgm
håhm hứebå`
tmaẨ` bîgm ĕỈ egm
i`ỡe hø tmỈ
hmị„t`äg
fb høgim`ỉb‒
sỵ imfggmỡgi giƺỒ`
imàt gmƺgi
ĕổ` vớ` gø nÿgi tmƺƥgi bằg vẫg hm`ằb gmỡgi giƺỒ` ĕø vẫg vƺỨt näg träg.
Ěổ` vớ` hmôgi tü`, tfst gêy hø vẻ rẦt tổt bẹh lẩu hmôgi tü` hø gmỡgi lí lẹt vễ bỐt sổ
mîgm Ẩgm hmƺe ĕứ i`å trị kmƥ` iỨ` Dehksag gø` rẶgi v`ỉh l`Ệg i`Ẩ` gø ĕÿ` mề` sỵ tẢp muẦg
vê k`gm gim`ỉb hứe bỐt gmê tïb nò trị n`ỉu trẻ fb tmêgm tmấa. Hmôgi tü` maêg taêg tåg
tmêgm queg ĕ`Ỉb ĕø.
Giaê` re, tuy gmỡgi tẦb tregm ĕƺe re tmĈb lÿ gmỡgi lấgi queg trỂgi gmẦt hứe gmỡgi
queg mỉ i`e ĕîgm tmî hmôgi kmügi tmỈ gêa tmĈb lÿ taêg oỐ ĕĕƺỨh.
ƺỨh.
? ‘ Zm`b Ẩgm. \fst lðgi pm`b vễ gmỡgi hag hm`b k`b tƺớh hứe F. Cunhm`igag` m`ỉg tmỒ`
ĕổ` vớ`pmä
gmỡgi hmôgi
oîgmtü`vễhøhåh
vẻ tfst
nê tmỢ gim`ỉb
pmøgi hm`ằuluy gmẦttmƺỒgi
tmügi vễ naấ`vêgêy. \åhnớgi`Ẩmaêg
pmẩg gêy taêg
nêb bỐt
hø hƥnaấ`
số
ĕôgi. Ügi ĕẹh o`ỉt trågm gmỡgi giƺỒ` sỢ lỦgi håh pmƺƥgi pmåp träg nê hmỀ queg g`ỉb ò
tmỠh hag giƺỒ` gmƺ nê hå` tứ sạt sẶg sêgi bố re giey km` gmîg bỐt tẦb Ẩgm mey bỐt mîgm
Ẩgm hmứ hmổt. Hå` ĕø nêb hma v`ỉh pmïg tâhm sïu xe hmứ tmỈ gm`ễu hø giuy hƥ nẫg nỐg vớ`
bỐt sỵ hmô i`Ẩ` pmä oîgm tỀ bỀ hứe gmỡgi hmuyỉg kỈ mỒ` mỨt oị gm`Ệb oố` tẦt hẨ håh k`Ỉu
mỘ` tƺốgi nấ` từgi ĕaấg, la tâgm tmẠb bỰ vê vĈg møe oea mêb tragi hmẦt n`ỉu sỢ lỦgi.
\mfa ügi, trƺớh bỐt huổg pm`b, hẨb tƺốgi vễ tmỵh tằ o`ằg bẦt gmỒ bỐt trấgi tmå` i`ổgi
gmƺ trấgi tmå` tmü` b`äg4 pmÿgi hmîb tragi oøgi tổ`, gmỡgi hmuyỈg ĕỐgi hø gmịp ĕ`ỉu ố
träg bêg Ẩgm, ĕỐ sågi kmügi oîgm tmƺỒgi hứe tåh gmïg iïy kâhm tmâhm hẨb Ỡgi, sỵ o`ằg
lẩg gmỡgi tåh gmïg kâhm tmâhm i`åh queg ĕỘgi tmỒ` nê oổg yằu tổ ĕfb nấ` hma maêg hẨgm
bớ` ĕø gmỡgi tâgm hmẦt r`ägi nêb i`Ẩb gĈgi nỵh pmä pmåg hứe ò tmỠh bê gø hø tmỈ nê ĕ`ễu
k`ỉg
kâhm t`äg
tmâhmquyằt
hðgi xåh
bỐtĕịgm m`ỉgkmẨ
nôh vớ` tƺỨgi pmøgi
gĈgi hm`ằu.
mƺớgi giaấ`\ragi trấgitmå`
hå` trấgi tmå`ĕø
ĕø gmỒ
tâgmv`ỉh
åb tmị ĕƺỨh
i`Ẩb sỵ
k`ễb hmằ pmä oîgm träg gmỡgi tẩgi nớp sïu xe hứe hẨb xôh.
GiƺỒ` te hm`ằu hma
hm a bỐt gmøb trẻ xfb huổg
h uổg pm`b vễ ĕỒ` sổgi gmỡgi hag hm`b k`b tƺớh
hø kíb tmfa nỒ` oîgm rẦt ĕƥg i`Ẩg gmẵb i`Ẩ` tmâhm hma trẻ fb tragi me` hag hm`b nớg hm`b
gêa nê oổ, hm`b gêa nê bẰ ĕỈ tmu môt sỵ hmô ò hứe trẻ. Sêa gmỡgi ĕ`Ỉb gỖ` oẢt hứe ĕỒ`
sổgi tragi tỖ hm`b4 v`ỉh bớb bỘ` hma hm`b hag, hm`b hag giøgi ĕỨ` hm`b oổ bẰ ĕegi
xe tỖ, gmỡgi vộ hågm ĕẩu t`äg, sỵ rỒ` tỖ vĠgm v`Ệg. Xeu km` hm`ằu pm`b xagi, giƺỒ` te hma
gmỡgi trẻ ĕƺỨh bỒ` ĕằg xfb bỐt oẨgi hïu mề` ĕỈ trẨ nỒ` hma 3 hïu mề` gmẵb xåh b`gm sỵ
mÿe mỨp tîgm hẨb hứe trẻ maẹh gộ` tmð imàt hứe trẻ ĕổ` vớ` bỐt tragi me` hme bẰ; tmĈb lÿ
sỵ iegm tị vê iegm ĕue i`ỡe egm fb, gmỡgi tîgm hẨb tỵ t`, tỐ` nộ`, oị ruỘgi oề, maẹh vễ
tråhm gm`ỉb,
huổ` hðgi tîb k`ằb
nê mugi sỵ rỦt
tâgm, tâgm tỐ`rí,
nộ`,gộ`
sỵ na nạgi,buổg
bagi bgmỡgi
uổg tỵ tmø`
trừgiqufg
pmất,xèsỵmỐ`,
m`ằgbỠh
lïgiĕỐv.v…
tỵ nẢp vê
NỨ` âhm hứe tmỢ gim`ỉb gêy nê ố hmộ håh yằu tổ hứe maêg hẨgm i`e ĕîgm ĕƺỨh gäu oẢt näg
kmügi pmẨ` hmỀ que bỐt hïu mề` bê nê sỵ kmớp gmeu hứe gm`ễu hïu mề`, hå` ĕø hma pmàp
pmåt m`ỉg re hẦu trôh hứe gmỡgi sỵ xugi ĕỐt vê gmỡgi bẹh hẨb. \mâ lỦ, tîgm hẨb ĕổ` vớ`
hme bẰ hø tmỈ ĕƺỨh pmåt m`ỉg seu km` trẨ nỒ` < hïu mề`, tîgm hẨgm ĕổ` vớ` egm hmị fb que
trẨ nỒ` ? hïu mề` v.v…Giaê` re, pm`b Ẩgm ĕƺe re bỐt k`Ỉu hmuyỈg ĕỐgi tƺỒgi tmuẢt tỵ la
vê
bỐtgiƺỒ` xfbsỠh
håhm mằt tfsttỵgêy hmỀ Gmƺ
gm`äg. hẩg pmẨ` nỘgi v`ỉh
vẢy kmügi i`Ẩ` tmâhm
hẩg pmẨ` nêb hẨträg
ĕü` bỐt
v`ỉhhïu
sågihmuyỉg pmåt tr`Ỉg
tấa re hmuyỉg vê
l`Ệg i`Ẩ` hmuyỉg gmƺ tragi trƺỒgi mỨp \fst hứe N. Luss (vớ` tfst gêy hmôgi te sẲ tmẦy hø
rẦt gm`ễu sỵ tƺƥgi ĕỘgi) vê tfst \.E.\.
Ě`ễu ĕågi tråhm hmứ yằu ĕổ` vớ` tfst rẦt nò tmô gêy nê v`ỉh kmø kmĈg åp lỦgi tmügi tmƺỒgi
vî gø ĕÿ` mề` hügi hỦ hm`ằu pm `b.
O ‘ Gmỡgi kỰ tmuẢt oẵgi nỒ`4 hmuyỉg kỈ vê giỦ giüg.
GiƺỒ` te ĕễ gimị trẻ kỈ hmuyỉg iî ĕø gø hø tragi ĕẩu, kỈ tỵ la. Gø` hmugi giƺỒ` te bẦt
gm`ễu tmî i`Ồ ĕỈ tmu maấhm gmỡgi tƺ n`ỉu gimía gêg4 trẻ oịe hmuyỉg tmỈ m`ỉg rẦt bƥ mỘ
gmỡgi bagi buổg maẹh gmỡgi gộ` sỨ, tmäu lỉt träg gmỡgi kỹ g`ỉb tmỵh, hmuyỈg lịhm
bỐt ĕễ tê` tmügi tmƺỒgi (truyỉg tmẩg tmaấ`, såhm tregm). Giey tragi gmỡgi trƺỒgi mỨp
kmåh trẻ gmạh nấ` bê kmügi hø sỵ tmeb i`e hứe hå gmïg, gmỡgi hmuyỉg ĕø gø ĕè o`ằt rö
mey kmügi hø bổ` n`äg mỉ hø i`å trị gêa hẨ.
Gmỡgi hmuyỉg lỵe träg bỐt hmứ ĕễ hhma ma sẶg nò tmô mƥg gm`ễu ĕổ` vớ` gmê queg såt, vừe nê
hå` oẫy vừe nê hm`ằh sêa ĕƺe re ĕỈ trẻ hø tmỈ oỐh nỐ gmỡgi tîgm hẨb tmỵh sỵ vü tmỠh bê
kmügi o`ằt. KỰ tmuẢt gêy hø sỵ ĕụ ĕẩu bƥg trớg hứe oê bẰ hứe ĕấ` tm` mêa Iaftmf ĕè
từgi kỈ hmuyỉg gỢe hmừgi hma hẢu hag tre` gimf vê giey nôh gmề ügi ĕè pmẨ` kằt tmôh håh
hïu hmuyỉg bẰ kỈ.
Hmâgm Belfnf`gf Oehkfs ‘ \mabes nê giƺỒ` ĕẩu t`äg ĕè hø ò k`ằg sỢ lỦgi bỐt håhm mỨp
nò pmƺƥgi pmåp gêy oẵgi håhm tấa re kỰ tmuẢt vễ gmỡgi hïu hmuyỉg pmẨ` maêg tẦt. ]uẦt
pmåt từ ò gimĠ nê bỂ` sågi tấa oẵgi tƺốgi tƺỨgi ĕễu tuïg tmứ bỐt quyằt ĕịgm nuẢg gêa ĕø,
km` iẹp bỐt sỵ sågi tấa gmƺ vẢy giƺỒ` te hø tmỈ ĕ` giƺỨh trố re oẵgi qu` gấp gmỡgi
giuyäg gmïg tïb nò bê gø taåt re, oê ĕè ĕễ xuẦt vớ` trẻ fb bƺỒ` hmuyỉg kỈ ĕÿ` mề` bỐt
hïu trẨ nỒ` tragi ĕø trẻ hø tmỈ pmøgi hm`ằu gmỡgi tîgm hẨb tmỵh hứe bîgm vî gø tƺốgi
rẵgi ĕø nê hmuyỉg hứe ĕỠe oà kmåh. \ragi sổ bƺỒ` hmuyỉg ĕè hø < hmuyỉg n`äg queg rö
gmẦt ĕằg håh queg mỉ i`e ĕîgm. Ěø nê håh hmuyỉg (?), (8), (<), (3)4
(?)4 BỐt hẢu oà hè` gmeu vớ` fb tre`. GiƺỒ` bẰ hmỨt ĕằg. Hå` iî sẲ xẨy re1
(8)4 BỐt hẢu oà ĕegi giỘ` Ĉg vớ` hme
h me bẰ. GiƺỒ` hme gỖ` håu. \ấ` sea1
(<) BỐt müb hme vê bẰ ĕegi i`Ảg gmeu. MỂ k`ằb hmuyỉg hhè` è` hỂ vớ` gmeu. \ấ` sea1
(3) BỐt hẢu oà oị ĕ`Ỉb xẦu ố trƺỒgi. HẢu te trố vễ gmê. HẢu te sẲ ĕƺe sỖ ĕ`Ỉb hma e`. E`
sẲ bạgi hẢu te gm`ễu mƥg.
GĈb 50<:, Nau`se Luss lỵe träg giuyäg tạh gêy ĕè ĕễ xuẦt bỐt pmƺƥgi pmåp hmuyỉg
giỦ giüg hẩg kằt tmôh. \fst hứe oê oea iỘb 5: giỦ giüg. ỗ ĕïy hmôgi tü` hmỀ tr âhm me`
hmuyỉg n`äg queg ĕằg håh queg mỉ i`e ĕîgm.
Hag hm`bhïy.
bỐt hêgm oị rƥ` kmề` bỐt
Gmƺgi tỖ4 hm`b oổ, tahm`b
hƥg i`ø bẰ, rugi
êa ĕằg hm`bhïy
hagnêĕegi giứ
hma tỖ ố tragi
hm`b tỖ hmfa
rƥ` xuổgi ĕẦt.nfa
HẨträg
oe
hag hm`b hmaêgi tỀgm. Hm`b oổ vỐ` oey giey näg hïy tmügi. Hm`b bẰ hŠgi oey giey näg
bỐt hïy tmügi kmåh. Hÿg hm`b hag sẲ nêb iî1 Gø hŠgi ĕè o`ằt oey têb tấb.
Hừu hag he` sỡe4 Hø bỐt hag hừu bẰ vê bỐt hag hừu hag sổgi tấ` bỐt ĕỘgi hề. \ổ` tổ`,
bẰ hừu hma hag oô bỐt oẩu vô sỡe gøgi bê gø rẦt tmâhm. Gmƺgi hừu hag ĕè o`ằt Ĉg hề.
BỐt müb giƺỒ` te ĕƺe ĕằg bỐt hmô hừu oà tâ ĕè ĕø` bễb ĕỈ bẰ hừu hma oô. Gmƺgi hừu
bẰ
me`,kmügi ĕứtỵsỡe
hag mèy hmahềhẨgag‒.
ĕ` Ĉg me` hmô
Hừuhừu
hagvêsẲ hừu
nêb bẰ
iî1 gø` vớ` hag4 „BẰ kmügi ĕứ sỡe hma hẨ
Hmuyỉg tmỠ gmẦt hø bỦh ĕâhm gmẢg o`ằt bỠh ĕỐ vê sỵ tẢp trugi iạg hmẹt vêa hme bẰ gmƺ
tmằ gêa. ĚỠe trẻ sugi sƺớgi gimĠ rẵgi hme bẰ gø sẲ tîb k`ằb hag vê nấ` nêb tỖ. Hø gmỡgi
trẻ ĕằg vớ` hm`b oổ, gmỡgi trẻ kmåh hmỂg hm`b bẰ, hø gmỡgi ĕỠe tỵ na n`ỉu nẦy. BỐt hẢu
oà hø bẰ sạp tå` i`å vê gø kmø hmẦp gmẢg huỐh müg gmïg ĕø trẨ nỒ`4 „hm`b bẰ sẲ nêb bỐt
tỖ kmåh vớ` bỐt hm`b oổ kmåh ‘ \mằ hÿg hm`b hag1 ‘ Huổ` hðgi tmî gø hŠgi quey trố vễ
vớ` bẰ…gmƺgi sẲ hÿg nïu….
BỐt trẻ pmấb pmåp, ĕ` oỦ` ĕỒ` tmỵh sỵ vê kmügi ĕƺỨh i`åa lỦh tragi km` ügi oổ gim`ỉg
rƺỨu ĕè từ oề i`e ĕîgm tmî trẨ nỒ` gø sẲ tỵ nêb bỐt tỖ kmåh hma bỐt bîgm gø. GiƺỒ` te mề`
tmäb, gø trẨ nỒ`4 „Gằu bẰ tîb tmẦy gø, gø sẲ ĕ` vớ` bẰ‒ ‘ Gằu giƺỒ` te mề` tmäb, gø gø`4
„Gằu kmügi, hø giƺỒ` que ĕƺỒgi sẲ gmẹt gø, oề gø vêa nỘgi, hmĈb søh vê guü` gẦgi gø
vê km` gø nớg sẲ tmẨ gø re‒. Hïu mề` meg gêy xẨy re vớ` hẢu oà ĕegi ố trấ` hẨ` tấa. \räg
gmỡgi tmâ lỦ gêy, giƺỒ` te kmügi t`g rẵgi trẻ ĕè tỵ ĕỘgi gmẦt bỐt håhm hø ò tmỠh vớ`
hm`b hag. Gmỡgi tmỒ` i`eg ĕẩu giƺỒ` te i`ỡ bỐt tmå` ĕỐ maê` gim` trƺớh bỐt sỵ giïy tmƥ
vü tmỠh ĕằg tmằ gmƺgi k`gm gim`ỉb ouỐh giƺỒ` te hügi gmẢg sỵ bð quågi hứe trẻ maêg
taêg kmügi gim` giỒ nê hmâgm gø ĕegi ố tragi huỐh.
GiƺỒ` te m`Ỉu rẵgi giỦ giüg vễ hừu hag hma pmàp gmẢg o`ằt sỵ he` sỡe ĕƺỨh hmẦp gmẢg ố
bỠh ĕỐ gêa vê bỠh ĕỐ kîgm ĕịhm egm fb. Hø gmỡgi giỦ giüg kmåh tmâ lỦ gmƺ Kỹ g`ỉb
giêy hƺớ`, HuỐh lấa hmƥ` hø ò tmĈb lÿ sỵ imfg tỶ ĕổ` vớ` oổ bẰ, tîgm trấgi ƥ ĕâp
v.v…Ěổ` vớ` hmôgi tü`, 5: hmuyỉg giỦ giüg ĕø kmügi hø bỐt i`å trị gmƺ gmeu ât gmẦt nê
gmỡgi hmuyỉg n`äg queg ĕằg gmỡgi bổ` queg mỉ i`e ĕîgm, vê håh hmuyỉg hm`b hag vê hừu
gag kằt
ĚỈ hø vẻtmôh,
hø i`åhmôgi
trị mƥgtü`hẨ.kỈ ĕằg bỐt tmỢ gim`ỉb gmề gmƺgi nò tmô ĕø nê Oe ĕ`ễu
ƺớh. Hmuyỉg gêy rẦt ĕƥg i`Ẩg4 vê trẻ gmề pmẨ` gø` näg oe ĕ`ễu bê gø bagi buổg tmẦy
tmỵh m`ỉg trƺớh mằt gằu hø tmỈ ĕƺỨh ( gmỒ sỵ i`ôp ĕụ hứe bỐt oê t`äg mey gmê Ẩa tmuẢt).
Gmỡgi hïu trẨ nỒ` gm`ễu km` hmỠgi tề bỐt sỵ âhm kỹ rẦt bấgm ĕ` từ oågm ie tü ĕằg têu mềe
hmấy oẵgi ĕ`ỉg. \uy vẢy tmỢ gim`ỉb gêy hø bỐt nỨ` âhm kàp4 gø hmỠgi tề hƺỒgi ĕỐ gmỡgi
tîgm hẨb hứe trẻ que hmỂg nỵe tragi håh meb buổg ĕỘgi tmỒ` hmỠgi tề tmỠ oẢh bê gø
pmẨ` sạp ĕẹt; giaê` re ĕü` km` gø hma o`ằt t`ằg tr`Ỉg hứe sỵ ĕịgm mƺớgi tîgm hẨb hẨ b i`e ĕîgm.
BỐt hẢu oà pmấb pmåp 58 tuỖ` hmẢb kmüg gmẰ, hag bỐt i`e ĕîgm ĕügi hag gimía kmỖ hø
oổ gim`ỉg rƺỨu, km` vêa trấ` ĕè gäu gä u oe ĕ`ễu ƺớh hỖ ĕ`Ỉg hứe ĕỠe trẻ oị mỦt mẫgi hẨ vễ tîgm
tmẩg vê vẢt hmẦt4 „ĕ`ễu tmỠ gmẦt4 5 hå` oågm ie -tü. Ě`ễu ?4 bỐt ĕü` i`êy; ĕ`ễu 84 5 oỐ quẩg
åa‒. Xeu bỐt gĈb hẨ` tấa, gø bagi ƺớh4 5 bỐt quẩg lê`, bỐt oỐ quẩg åa, i`êy làp (Ĉg
uổgi vê kmügi kmâ tragi trấ` tmî tổt gmƺgi ĕỘgi pmỦh tmî quå kàb); ?. Uuẩg åa hma bẰ vê
håh fb tre`; 8. BỐt giü` gmê hma hme bẰ.
H. Gmỡgi kỰ tmuẢt trÿ hmƥ`.
\rÿ hmƥ` vừe nê maất ĕỐgi tỵ gm`äg gmẦt vừe nê lấgi sågi tấa gmẦt hứe trẻ fb. Lðgi trÿ
hmƥ` ĕỈ kmåb pmå gmỡgi tîgm hẨb vü tmỠh nê nü -i`h. \rÿ hmƥ` tỵ la vê tỵ gm`äg hŠgi hø
gmỡgi oẦt nỨ` gmƺ gmỡgi hmuyỉg kỈ tỵ gm`äg. Gmỡgi trÿ hmƥ` hø k`Ỉb tre vê mƺớgi lẫg
hø i`å trị m`Ỉu o`ằt mƥg hẨ.
Gẹg mîgmtuy
i`e ĕîgm hø rẵgi
âhm hẨtỖvễ bẹtnêhmẠg
hm`b bỐtĕaåg
traginẫg trị n`ỉu.
gmỡgi bü Gmƺgi nấ` âtĕƺỨh
tâp tmƺỒgi i`å trị
tmỈvễm`ỉg
bẹtvêhåh
từ queg mỉ
ĕø v`ỉh
tmĈb lÿ i`åg t`ằp oẵgi nỒ` hø tmỈ pmåt tr`Ỉg lỆ lêgi.
Gmỡgi kỰ tmuẢt trÿ hmƥ` tổt gmẦt kmügi pmẨ` tregm hè` gỡe nê trÿ hmƥ` oôp oä, trÿ hmƥ`
bôe rổ`. Uuyễg tåh i`Ẩ hứe kỰ tmuẢt gêy hÿg pmẨ` tmẨa nuẢg gmƺgi ât re nê ố Hmïu Ïu,
Belfnf`gf _ebofrt ĕè hø hügi m`ỉu hmỀgm kỰ tmuẢt gêy gĈb 508= vê ĕè sỢ lỦgi bỐt
håhm mỨp nò vê tỀ bỀ. Zmƺƥgi pmåp gêy seu ĕø bố rỐgi gmegm ĕằg gộ` gĈb 50<8 ố Nuïg
Ěüg (Egm) ĕè tmêgm nẢp „MỐ` gmỡgi trÿ bôe rổ` begi tâgm i`åa lỦh‒ lỦh‒..
Hmâgm _ebofrt ĕè kỈ nấ` nê ò gimĠ sỢ lỦgi håh hag rổ` ĕƺỨh iỨ` näg từ v`ỉh ĕỂh bỐt ĕaấg
tragi huổg truyỉg „ GiƺỒ` tuyằt‒ hứe gỡ vĈg sĠ I.Xegl4 „ Gø (hag rổ`) pmỦh tðgi tâgm
tmẦt tmƺỒgi hứe tü`, g`ễb hẨb mỠgi vê sỵ mĈgi sey hứe tü`…tẦt hẨ gmỡgi hmuyỈg ĕỐgi

hứe hag rổ` nêhmâgm

tü`…Gø kằt quẨ
nê hứe
„tü`‒gmỡgi
gimĠesuy
nê gimĠ gẨy s`gm
bỐt hag giƺỒ`tragi
hmỠ ĕẩu tü` vê
kmügi iạgnêhma
pmẨ` bỐtgøhag
gmỡgi
oôp nỒ`
oä
gỡe‒.
HŠgi ố ĕïy trẻ hø gmỡgi sỵ ĕỘgi gmẦt møe maêg taêg vê kmügi hø Ạg ò hma ĕằg quègi 5: -
5? tuỖ` lð nê hag tre` mey hag iå`.
GiƺỒ` te hma trẻ ĕƺỨh ququyễg
yễg sỢ lỦgi bỐt sổ gmỡgi hag h ag rổ` hø về oỂh tragi ĕø ĕẹh o`ỉt
hø me` gmïg vẢt „xẦu‒ tmỈ m`ỉg hag quỹ vê bỦ pmð tmứy, me` gmïg vẢt „tổt‒ nê ügi vue vê
oê maêgi mẢu, hðgi bỐt sổ giƺỒ` hø tmỈ tmey
tme y ĕỖ` vê kmẸgi ĕịgm trƺớh rö rêgi ve` trÿ. Uue
ĕø trẻ hø tmỈ oỐh nỐ tỵ la gmỡgi tîgm hẨb tmƺỒgi nê me` hm`ễu ĕổ` vớ` hme bẰ, tragi tïb
trâ gø vừe „tổt‒ vừe „xẦu‒ bê gø kmügi hẨb tmẦy tỐ` nộ`. \rẻ ĕẹh o`ỉt sey bä trÿ hmƥ` gêy,
ĕü` km` tm`ỉt tmÿ` hma gmỡgi hag rổ` mey tmẩy trị n`ỉu. Gø pmøgi hm`ằu vêa trÿ hmƥ` tmẢt hừ
vê
km`kmügi
gø bümaê` gim`,
tẨ tmẢt oẦtgmỡgi queg mỉ
giỒ. Oẵgi i`e ĕîgm
gmỡgi pmẨgtmỵh
Ỡgi sỵ bêtïb
xuẦt gø hø
n`ägố t`ằp
bü` gmỡgi
trƺỒgi lỘg
i`e ĕîgm, ĕü`
gàg hẨb
xôh gmỒ ĕø hø tmỈ trôt oề bỐt sổ mugi tâgm, trÿ hmƥ` gêy hø gmỡgi i`å trị trị n`ỉu tmẢt sỵ.
Xỵ heg tm`ỉp i`åg t`ằp hứe tmẩy trị n`ỉu ĕü` km` hø tmỈ tề re hø âhm. HẢu oà Hmr`st`eg trƺớh
ĕø kmügi hmẦp gmẢg v`ỉh tå` i`å hứe oê bẰ iøe, hmƥ` trÿ lêg hẨgm huỐh iẹp iụ i`ỡe „
giƺỒ` ĕ` sĈg‒ (oổ lƺỨgi tƺƥgi ne`) vớ` oê maêgi mẢu (oê bẰ) vê gmỡgi lỵ ĕịgm hứe mỂ vễ
huỐh müg gmïg sạp tớ`. NỆ kằt müg ĕƺỨh vị tỖgi i`åb bỦh oeg pmàp nêgm. Hmr`st`eg ĕè ĕẩu
tƺ vêa tmẩy trị n`ỉu v`gm lỵ ĕø oố` vî vừe pmẩg vị i`åa sĠ ĕƺỨh mîgm lugi oố` hag rổ` tmỈ
m`ỉg ügi vue (tỠh nê giƺỒ` hme „m`ễg từ‒ (ĕè quå hổ) bê gø iåg hma tmẩy trị n`ỉu) vừe
pmẩg gø hma rẵgi giƺỒ` bẰ bê gø tüg sðgi sẲ kmügi tmỈ oẵgi nÿgi oeg pmàp nêgm hứe
bỐt gmïg vẢt i`åa sĠ gmề gmẦt gmƺ tmằ. \ragi trƺỒgi mỨp ĕẹh o`ỉt, tmẩy trị n`ỉu tragi nôh
gmẢp ve` „\Ỗgi i`åb bỦh‒ tỵ hma pmàp oeg gmỡgi nỒ` kmuyäg gmứ, gmỡgi hmỀ lẫg lỆ
ĕƺỨh hmẦp gmẢg lƺớ` mîgm tmỠh gêy
gê y vê seu ĕø tề re nê hhøø âhm.
LĠ gm`äg tragi v`ỉh sỢ lỦgi gmỡgi tmu maấhm pmagi pmô hứe pmƺƥgi pmåp gêy hŠgi hÿg
pmẨ` trågm gmỡgi xàt ĕaåg lỠt kmaåt, gmỡgi t`äg gim`ỉb nò tmuyằt vê gmỡgi ò g`ỉb ĕịgm
trƺớh vê pmẨ` sẶg sêgi xfb nấ` ò k`ằg bê te ĕè hø giêy müb trƺớh. GmỒ sỵ hẨgm i`åh ĕổ`
vớ` bîgm gmƺ vẢy, kỰ tmuẢt rẦt tổt gêy hma pmàp ĕất tớ` bỐt sỵ m`Ỉu o`ằt tmẢt sỵ gmỡgi
queg mỉ i`e ĕîgm hứe trẻ.
GiƺỒ` te hø tmỈ xằp gmỡgi pmƺƥgi pmåp iẩg vớ` gmỡgi pmƺƥgi pmåp tïb kịhm hứe
Barfga tuy ố ĕø håh hag rổ` ĕƺỨh tmey oẵgi giƺỒ` tmẢt, ố ĕïy hå` hmâgm nê pmƺƥgi pmåp
hmỡe oỉgm, hmẠg ĕaåg nê pmỦ. Gmỡgi l`Ệg v`äg bỐt ĕễ tê` maẹh maêg taêg tỵ gm`äg maẹh
ĕễ tê` ĕƺỨh gim`äg hỠu vê hmuẠg oị trƺớh oố` tmẩy trị n`ỉu vê mêgm ĕỐgi la tmẩy k`Ỉb saåt
vê ĕ`ễu km`Ỉg. ỗ Zmåp, Nfoav`h` vê L`etk`gf tmfa ĕuỖ` gmỡgi hügi trîgm nò tmô gmẵb m`ỉu
hmỀgm pmƺƥgi pmåp gêy.
L. Gmỡgi kỰ tmuẢt mỂe mîgm4 SẲ
Hmỡ v`ằt hÿg hmƺe maêg oị hứe trẻ kmügi tmỈ hugi hẦp hma gmỡgi gmê xfb tƺớgi hmỡ
gmỡgi tmügi t`g i`ổgi gmƺ ĕổ` vớ` giƺỒ` nớg. \mỵh tằ pmẨ` lðgi mîgm tmỠh vẲ, vừe pmẩg
ĕø nấ` nê bỐt tragi gmỡgi maất ĕỐgi ƺe tmâhm hứe trẻ.
Hø gm`ễu tåh i`Ẩ ĕè sỢ lỦgi nổ` vẲ tỵ la. ỗ Zmåp, Mufyfr vê X. Barifgstfrg ĕè xỢ nò vê
hmỡe kmề` bỐt hmỠgi kmügi gø` hứe trẻ hmỀ gmỒ vêa mîgm tmỠh vẲ. Oê B`gkawske sỢ lỦgi
vẲ gm`ễu gmẦt tragi pmïg tâhm gmïg håhm taêg oỐ hứe trẻ fb.
Gmƺgi gmỡgi oỠh vẲ tmfa hmứ ĕễ bớ` hma gmỡgi kằt quẨ tổt gmẦt. HŠgi gmƺ ĕổ` vớ`
hmuyỉg kỈ, bỐt sổ trẻ tmỵh re hmẸgi o`ằt vẲ iî bỐt håhm tỵ gm`äg mey hmỀ tmỈ m`ỉg xf mƥ`
vê têu oí bỐt håhm rẢp kmuüg vê kmügi hø mỠgi tmô iî. GĈb 5085 Eppfnn ĕè ĕễ xuẦt vớ`
trẻ vẲ bỐt giü` gmê, bỐt i`e ĕîgm, gmỡgi sôh vẢt. Oê B`gkawske gäu rö mƥg „tü`, i`e
ĕîgm vê giü` gmê hứe tü`‒.
Hå gmïg hmôgi tü` ĕè gmẢg tmẦy nê oỠh vẲ vễ i`e ĕîgm nê hå` hø nỨ` gmẦt ĕỈ gim`äg hỠu vễ
håh queg mỉ i`e ĕîgm tragi sổ gmỡgi oỠh vẲ ĕễ xuẦt vớ` trẻ. Giaê` re hmôgi tü` ĕè xuẦt
oẨg bỐt hügi trîgm gim`äg hỠu
h Ỡu hm` t`ằt vễ kỰ tmuẢt gêy kíb
kí b vớ`
v ớ` gmỡgi oỠh vẲ vê gmỡgi
gmẢg xàt ĕẹh o`ỉt hø ò gimĠe.
Päu hẩu trẻ vẲ vễ i`e ĕîgm, vê ĕü` km` trẻ vẲ bỐt håhm tỵ gm`äg, kmügi pmẨ` nê pmƺƥgi
pmåp bớ`.
Gmƺgi hmôgi tü` ĕè gimĠ nê gằu kmügi mỉ tmổgi møe tmî ât gmẦt hhŠgi
Šgi m`ỉu hmâgm kỰ
k Ự tmuẢt
vê seu ĕø tmôh ĕẠy v`ỉh pmïg tâhm vê tỖgi mỨp gmỡgi kằt quẨ ĕất ĕƺỨh gm`ễu mƥg gỡe sa
vớ` gmỡgi hå` giƺỒ` te tmƺỒgi nêb, vê hŠgi gäg tmfa gmỡgi mƺớgi bớ`.
BỐt kỰ tmuẢt pmøgi hm`ằu tổt gmẦt pmẨ` hma pmàp hmứ tmỈ pmøgi hm`ằu gmïg håhm taêg oỐ
hứe trẻ, hẨ ò tmỠh nẫg vü tmỠh träg bỐt hmẦt n`ỉu ât ĕƺỨh hẦu trôh ĕỈ kmề` nêb o`ằg lấgi vê
mấg hmằ sỵ pmøgi hm`ằu; gmƺgi ĕỘgi tmỒ` kỰ tmuẢt gêy seu ĕø nấ` hma pmàp tmügi que hmẦt
n`ỉu ĕø bê pmïg tâhm ĕƺỨh gmïg håhm vê sa sågm gø vớ` gmỡgi kằt quẨ tmỵh gim`ỉb la håh
hmứ tmỈ kmåh hugi hẦp träg hðgi bỐt hmẦt n`ỉu…Hmôgi tü` hma nê oỠh tregm i`e ĕîgm ĕåp
Ỡgi mey mƥg hẨ sa vớ` mẩu mằt gmỡgi tmỢ gim`ỉb ĕè gim`äg hỠu ố träg ĕổ` vớ` me` ĕÿ` mề`
kmå bïu tmuẫg vớ` gme u.
\mỢ gim`ỉb gêy hma pmàp gmỡgi kằt nuẢg gmegm xuẦt pmåt từ gmỡgi hỠ n`ỉu ĕƥg i`Ẩg, hmỀ
hẩg gmỒ hẢy ò tmỠh mƥg nê gmỡgi nò tmuyằt ĕè tm`ằt nẢp từ trƺớh vê gmẦt nê o`ằt ĕƺỨh i`e
ĕîgm hứe trẻ tmfa gmƺ gø tmỈ m`ỉg, vê ĕø bớ` nê ĕ`ễu queg trỂgi mƥg gm`ễu sa vớ` v`ỉh o`ằt
tmỵh tằ i`e ĕîgm ĕø re sea.
5. KỰ tmuẢt ĕƥg i`Ẩg4 GiƺỒ` te hma trẻ bỐt tỒ i`Ầy vớ` bỐt oôt hmî ĕfg vê gmỡgi oôt hmî
bêu vê gø` vớ` trẻ mèy vẲ i`e ĕîgm hứe bîgm. \rẻ fb mẩu gmƺ nuüg nuüg sẶg sêgi hmƥ` trÿ
gêy hma ĕằg tuỖ` kmå nớg. Hmôgi tü` ĕè tmu maấhm ĕƺỨh gmỡgi oỠh vẲ hø ò gimĠe ố trẻ từ
< tuỖ` rƺụ` hma ĕằg 56 tuỖ` rƺụ`. Gø` hmugi trẻ vẲ sey bä tớ` bỠh gø bẦt mằt vẻ maê` gim`
vê bỂ` sỵ k`Ỉb saåt, gm`ễu km` giƺỒ` te hø tmỈ gø` hmuyỉg trỵh t`ằp vớ` trẻ km` gø oị tmu
môt bấgm vêa maất ĕỐgi ĕø; gmỡgi hïu trẨ nỒ` ĕø rẦt tỵ gm`äg vê giƺỒ` te ĕất ĕƺỨh gmỡgi
tmügi t`g rö rêgi bê tmå` ĕỐ giẢp giừgi trƺớh ĕø kmügi hma giƺỒ` te o`ằt ĕƺỨh. GiƺỒ` te
yäu hẩu gø hmỀ rö gmỡgi giƺỒ` gø vẲ nê e`, gằu gø kmügi nêb v`ỉh ĕø bỐt håhm tỵ gm`äg
oẵgi håhm im` täg từgi giƺỒ` vêa lƺớ` mîgm vẲ.

Hẩg
vẲ bêpmẨ` xfb
hŠgi ĕỈ trẻ tragi
m`Ỉu bỐtkm`
vê` gø
nộ` vẲ,
nẩbkmügi
rẦt hø pmẨ` hmỀ ĕỈ
ò gimĠe. BỐtim`vê`
rönỒ`
tmỠoîgm,
tỵ gmỡgi
vê` sỵgmïg vẢtĕü`
la lỵ gøkm`
ĕè
hŠgi hma tmäb m`Ỉu o`ằt.
Gmƺ vẢy, giƺỒ` te hø tmỈ gmegm hmøgi ĕất tớ` tïb tƺ sïu xe hứe trẻ vê ĕè pmïg o`ỉt ĕƺỨh
gmỡgi gàt nớg vễ tîgm hẨgm hẨb xôh hứe trẻ. Gmƺgi tü` hŠgi hẩg pmẨ` gäu näg bỐt ĕ`ễu trố
giấ` hẩg trågm nê gmỡgi nỒ` i`Ẩ` tmâhm lỆ lè` vê vỐ` vêgi4 hmừgi gêa giƺỒ` te hmƺe m`Ỉu rö
vễ ĕỠe trẻ, hẩg pmẨ` o`ằt rẵgi ĕẵgi seu bỐt oỠh tregm vẲ gmîg oễ giaê` ĕƥg i`Ẩg, mèy
queg såt hmĈb hmô gmỡgi hm` t`ằt vê tîb re tâgm hmẦt tƺỨgi trƺgi bê ĕü` km` oỠh tregm
hmỠe ĕỵgi. Gmƺgi giƺỒ` te hŠgi lỆ ĕaåg bổ` giuy m`Ỉb nớg bê giƺỒ` te iẹp nê tîb
tragi håh oỠh vẲ sỵ hmỠgi tmỵh hma bỐt ò g`ỉb ĕè hø sẶg từ trƺớh, bỐt i`Ẩ tmuyằt se`
nẩb. Hẩg tmẢt km`äb tổg vê hmẦp gmẢg v`ỉh rê saåt nấ` gm`ễu nẩg ò k`ằg hứe bîgm vễ gmỡgi
ĕ`Ỉb tƺốgi gmƺ ĕè ĕất ĕƺỨh rỘ`.
?. Gim`äg hỠu pmïg tâhm ‘ \mêgm pmẩg i`e ĕîgm tƺỨgi trƺgi tragi oỠh vẲ, i`e ĕîgm gmƺ nê
ĕỠe trẻ tmẦy maẹh gø trügi bagi, ĕø nê yằu tổ ĕẩu t`äg pmẨ` tîb tÿ`. Gmỡgi gmïg vẢt tragi
bỐt „i`e ĕîgm oîgm tmƺỒgi‒ gø` hmugi nê maêg taêg tmfa tmỠ tỵ, xằp tmfa bỐt mey me`
mêgi giegi, bộ` giƺỒ` hø bỐt kâhm tmƺớh tỀ nỉ vớ` kâhm tmƺớh tmẢt; gmỡgi gmïg vẢt ĕƺỨh
vẲ bỐt håhm ĕổ` xỠgi.
Gmỡgi sỵ naấ` trừ ĕè tmỈ m`ỉg bỐt håhm ĕẩu t`äg ĕỈ trẻ hmổ` oề vü tmỠh vê` giƺỒ` tmïg.
S`ỉh ĕỠe trẻ kmügi hø bẹt tragi oỠh vẲ gø` hmugi, kmügi hø gimĠe nê gø oị naấ` trừ kmề`
i`e ĕîgm; vễ bẹt gêy hẩg hø gmỡgi gim`äg hỠu t`ằp vễ seu.
BỐt vê` tmegm g`äg tragi i`e ĕîgm hø tmỈ oị naấ` trừ tragi oỠh vẲ vî mỂ kmügi hø bẹt tragi
i`e ĕîgm bỐt tmỒ` i`eg gêa ĕø, vî trẻ kmügi hügi gmẢg mỂ (bớ` ĕằg hmẸgi mấg) maẹh hmứ
yằu vî trẻ kmügi yäu tmâhm mỂ vê buổg naấ` oề mỂ ĕ` bỐt håhm tƺỨgi trƺgi. S`ỉh oề quäg
bỐt tmêgm v`äg hứe i`e ĕîgm, lð tmằ gêa hmĈgi gỡe, tmfa quy tạh hmugi hŠgi nê bỐt håhm
i`åg t`ằp ĕỈ ĕỠe trẻ từ hmổ` sỵ tỘg tấ` vê từ ĕø naấ` trừ tƺỨgi trƺgi b
bỐt
Ốt kmø kmĈg.
Nêb tĈgi vê i`Ẩb i`å trị hứe gmỡgi gmïg vẢ vẢtt kmåh gmeu ‘ Sị trâ vê tmỠ oẢh ĕẹt håh gmïg
vẢt ố tragi oỠh vẲ gø` näg tẩb queg trỂgi hứe mỂ. \mỠ tỵ ƺu t`äg ĕƺỨh hmỀ rö trƺớh t`äg
oố` vị trâ hứe gmïg vẢt ĕø ĕỠgi ố mêgi tmỠ gmẦt mey ố mêgi tmỠ me`, mêgi ĕẩu t`äg o`Ỉu nỐ
mêgi gmỡgi giƺỒ` oễ träg, vê mêgi lƺớ` nê mêgi gmỡgi giƺỒ` oễ lƺớ`. Hmôgi tü` kmügi
oea i`Ồ tmẦy quå me`
m e` mêgi giegi. \ragi
\ ragi me` mêgi ĕø, tmỠ tỵ håh gmïg vẢt hø i`å trị nớg4 e`
ĕỠgi tẢg hðgi oäg trå` tỒ i`Ầy vẲ tmƺỒgi nê giƺỒ` queg trỂgi mƥg hẨ vê mẩu gmƺ nê giƺỒ`
ĕƺỨh vẲ ĕẩu t`äg. Km` håh gmïg vẢt ĕƺỨh pmïg oổ bỐt håhm tîgm hỒ, ât gmẦt nê gmîg oễ
giaê`, träg taêg oỐ tỒ i`Ầy; v`ỉh rẦt hø âhm nê im` gmegm tmỠ tỵ gmẦt quåg4 giƺỒ` ĕƺỨh vẲ
ĕẩu t`äg nê giƺỒ` queg trỂgi mƥg hẨ ĕổ` vớ` ĕỠe trẻ, nê giƺỒ` bê trẻ iạg oø tîgm hẨb mƥg
hẨ, giƺỒ` bê trẻ bagi buổg tỵ ĕỘgi gmẦt, gm`ễu km` hẨ me` ĕ`Ỉb ĕø hðgi bỐt nôh.
\mfa quy tạh hmugi, giƺỒ` te hø tmỈ gø` rẵgi gmïg vẢt bê trẻ tmâhm mƥg hẨ nê giƺỒ` ố vị
trâ träg hea vê ố pmâe trå` hÿg gmïg vẢt bê trẻ tmỒ ƥ mƥg hẨ mey nê hmåg imàt mƥg hẨ nê
giƺỒ` ố lƺớ` tmẦp vê ố oäg pmẨ`. \Ầt hẨ gmỡgi v`ỉh ĕø lĠ gm`äg kmügi ĕƺỨh ha` gmƺ nê
bỐt quy nuẢt tuyỉt ĕổ` bê xfb gmƺ bỐt hmỀ lẫg ĕẹh o`ỉt quâ
q uâ i`å.
Xeu hðgi nê vị trâ bê trẻ ĕƺỨh xằp ĕẹt sa sågm vớ` håh tmêgm v`äg kmåh ố tragi i`e ĕîgm
hứe trẻ gm`ễu km` hø i`å trị m`Ỉu o`ằt tổt.
Gmỡgi tmuỐh tâgm bê trẻ iạg vêa håh gmïg vẢt hứe bîgm hŠgi hmỠgi tề tẩb queg trỂgi
hứe mỂ ĕổ` vớ` trẻ. Kâhm tmƺớh hmỀ rö i`å trị tƺƥgi ĕổ`. Km` trẻ sỢ lỦgi gmỡgi oôt hmî bêu
bê giƺỒ` te lêgm hma gø, kmügi pmẨ` nê ĕ`ễu hổ ĕịgm, bêu sạh hứe bỐt mey gm`ễu gmïg
vẢt hŠgi nê bỐt håhm ĕỈ tüg giƺỒ` ĕø näg, tm`ỉt tmÿ` hma gmỡgi giƺỒ` kmåh, ĕü` km` iïy
tƺƥgi pmẨg, nêb bỐt sỵ gỖ` oẢt ĕågi giấh gm`äg oäg hấgm bỐt sổ gmïg vẢt kmåh kmügi hø
bêu sạh.
HŠgi hø bỐt håhm kmåh ĕỈ nêb i`Ẩb i`å trị bỐt tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm; ĕø nê t rîgm oêy
bỐt håhm kmügi maêg hmỀgm. Xỵ kmügi maêg mẨa hø hmỂg nỂh hứe v`ỉh mỂe mîgm kmügi
pmẨ` v`ỉh hổ ò vễ pmâe trẻ bê nê bỐt håhm o`Ỉ
o`Ỉuu nỐ sỵ kmügi tåg tmêgm, sỵ aåg i`Ảg mey
me y sỵ
tmð ĕịhm hứe trẻ ĕổ` vớ` tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm, gmẦt nê km` gmỡgi gmïg vẢt kmåh nấ`
ĕƺỨh vẲ tỢ tằ. GiƺỨh nấ` bỐt gmïg vẢt oị nègi quäg maẹh ĕẹt ố vị trâ kàb vằ hø tmỈ ĕƺỨh
tüg trỂgi näg oẵgi v`ỉh ĕøgi kmugi, bố giaẹh kàp maẹh tü ĕ`Ỉb xugi quegm täg giƺỒ`
ĕø. Hø rẦt gm`ễu hm` t`ằt kmåh gm`ễu km` hmỀ nê oîgm tmƺỒgi hứe gmïg vẢt hŠgi hø tmỈ hø
bỐt i`å trị tƺỨgi trƺgi tragi bỐt sổ trƺỒgi mỨp.
Mîgm gmƺ v`ỉh kmügi vẲ hågm tey hma bỐt gmïg vẢt hŠgi nê bỐt håhm i`åg t`ằp mấ tmẦp i`å
trị giƺỒ` ĕø gmƺ km` hẩg i`Ẩb oớt bỐt håhm tƺỨgi trƺgi hågm tey tm`ằu hố` bố hứe giƺỒ`
hme mey giƺỒ` bẰ ât ïu yằb maẹh hø oêg tey ố tƺ tmằ sẶg sêgi ĕỈ tåt. S`ỉh tm`ằu hågm tey
kmügi hø ĕè ĕêgm, giuyäg oêg tey hŠgi kmügi hø. SẦg ĕễ håh gmïg vẢt oị hạt bẦt oêg tey
ĕè nêb hma Hattf, _aux vê Eutf`nnf hmô ò vê mỂ ĕè im` gmẢg tragi håh oƺh vẲ håh mîgm
giƺỒ` la oỂg trẻ Ĉg hạp vẲ; mỂ tỵ mề` pmẨ` hmĈgi te gmîg tmẦy ố ĕø nê gộ` sỨ oị tm`ằg mey
hmỀ nê bỐt gmu hẩu hạt oề gmẵb hmuỐh bỐt nộ` nẩb tỵ tmẦy bê kmügi tmô gmẢg re ĕƺỨh.
\räg tmỵh tằ, quå trîgm gêy
gê y ĕổ` vớ` hmôgi tü` hø vẻ pmỠh tấp mƥg.
\Ầt hẨ gmỡgi lẦu m`ỉu ĕø ĕü` km` m`Ỉg gm`äg tớ` bỠh bê hmôgi tü` hø tmỈ ĕỈ hma bỐt
giƺỒ` kmügi o`ằt rö tîgm mîgm tmỵh tằ hứe ĕỠe trẻ i`Ẩ` tmâhm bỐt sổ oỠh vẲ vê gmỡgi hïu
trẨ nỒ` ĕâhm xåh gmẢg ĕƺỨh hmỠgi tề i`å tr` kmåhm queg hứe v`ỉh tmỢ gim`ỉb.
8. I`å trị tmỵh tằ4 Kmügi tmỈ kỈ mằt ố ĕïy rẦt gm`ễu tmâ lỦ hmỠgi tề i`å trị tmỵh tằ hứe tmỢ
gim`ỉb gêy hmôgi tü` hmỀ n`ỉt kä gmỡgi trƺỒgi mỨp bê v`ỉh sỢ lỦgi ĕè tề re ĕẹh o`ỉt hø
âhm vớ` hmôgi tü`.
OỠh vẲ vễ i`e ĕîgm hø tmỈ i`ôp tîb re gmegm hmøgi giuyäg gmïg tîgm hẨb tmỵh hứe gmỡgi
gm`Ệu tïb ố trẻ, tragi vê` trƺỒgi mỨp, gø hma pmàp xåh gmẢg bỐt i`Ẩ tmuyằt ĕè ĕƺỨh ĕịgm
trƺớh hø tmỈ tmỵh maẹh nêb hma sågi tề tmäb; tragi gmỡgi trƺỒgi mỨp kmåh, giƺỨh nấ`
giƺỒ` te hø tmỈ gmỒ gø bê oåh oề bỐt i`Ẩ tmuyằt ĕè ĕịgm trƺớh, ĕü` km` oễ giaê` nê hmâgm
ĕågi vê ĕïy hŠgi kmügi pmẨ` nê i`å trị hứe gø hmỀ hø tmằ; hø gmỡgi maêg hẨgm oẦt giỒ,
kmügi ĕƺỨh o`ằt ĕằg maẹh la i`e ĕîgm lẦu, ĕü` km` nấ` ĕƺỨh pmåt m`ỉg oẵgi oỠh vẲ i`e
ĕîgm. Gø i`ôp v`ỉh tmfa lö` t`ằg tr`Ỉg hẨb xôh hứe trẻ tragi gmỡgi tîgm muổgi i`e ĕîgm

bẰügi
km pmẨ`
maẹh nôh gêa
giƺỒ` i`åahŠgi xåh rö
lỦh o`ằt ĕịgm
vễ rö maẹh
tîgm kmügi
muổgi gmƺo`ằg
vẢyĕỖ`. Km` hma
rö rêgi giƺỒ` nớg,mỂtmẩy
pmàp mêgmtmuổh,
ĕỐgihme
tổt
mƥg vî nỨ` âhm hứe trẻ oẵgi håhm hmỡe tragi hmừgi bỵh hø tmỈ ĕƺỨh bỐt tmỠ hmẦg tmƺƥ gi
n`äg b`äg hø tmỈ iïy
iï y trố giấ` hma sỵ pmåt tr`Ỉg hẨ
hẨbb xôh ĕễu ĕẹg vê oîgm tmƺỒgi.
K`gm gim`ỉb hma tmẦy ĕ`ễu rẦt hø nỨ` nê k`Ỉb tre gmỡgi sỵ o`ằg ĕỖ` oẵgi håhm nẹp nấ` tmỵh
gim`ỉb vẲ i`e ĕîgm ĕü` km` håhm bỐt vê` gĈb. Xỵ hmuyỈg lịhm håh gmïg vẢt, sỵ tĈgi i `å
trị mey i`Ẩb i`å trị hứe mỂ tmỈ m`ỉg rö ố vị trâ bộ` tmêgm v`äg i`e ĕîgm, tâgm hmẦt vê hƺỒgi
ĕỐ hứe tîgm hẨb bê trẻ lêgm hma bộ` giƺỒ`, ố gmỡgi tmỒ` ĕ`Ỉb kmåh gmeu. Xỵ sa sågm vê
ĕổ` hm`ằu gmỡgi tmügi t`g bê ĕỠe trẻ hugi hẦp vớ` gmỡgi tmügi t`g bê egm hmị hứe trẻ
hðgi nêb tmỢ gim`ỉb nê bỐt håhm rẦt tổt ĕỈ o`ằt rö vê k`Ỉb tre tmỵh trấgi i`e ĕîgm. Gằu hø
bỐt tîgm mîgm xugi ĕỐt i`ỡe trẻ vớ` gmeu v`ỉh tmỈ m`ỉg ố bộ` trẻ tragi oỠh vẲ i`e ĕîgm hma

pmàpbỐt
hứe ĕa bỠh ĕỐ sẲ
ĕỠe trẻ queg trỂgi
hø tmỈ tmẢtqueg
ĕågi sỵ. Òtïb
k`ằg
tðygiïy
tmfatmƥ hứe te
giƺỒ` trẻhø
oỐh nỐ vễ
tmẦy gø hme
tmỈ bẰ
m`ỉgoẵgi
mey oỠh vẲ
kmügi
ố gmỡgi trẻ kmåh.
Xeu ĕïy hmôgi tü` ĕƺe re nêb tmâ lỦ me` trƺỒgi mỨp ĕè hmỂg nỵe tragi sổ gm`ễu trƺỒgi
mỨp kmåh.
\rƺỒgi mỨp 54 G`hanf nê bỐt fb iå` tåb tuỖ` rƺụ`. Gø sổgi vớ` hme bẰ vê bỐt giƺỒ`
egm. Ügi oổ mƥ` tm`Ỉg hẢg, km` me` egm fb hè` gmeu, ügi oổ nuüg oägm gø, hma nê gø hø nò.
Gø nuüg nuüg tîb håhm hmỂh tỠh egm vê nênêb
b hhma
ma egm gỖ` kmðgi ĕằg gộ` hme bẰ pmẨ`
p mẨ` hma
h ma
egm vêa ố oåg trô. BẰ gø nê giƺỒ` gøgi gẨy, tmü oấa, kmügi k`äg trî bẹh lð hø ò ĕịgm tổt.
G`hanf hø trâ kmüg oîgm tmƺỒgi, tâgm ĕẹh o`ỉt gøgi gẨy lỆ oị kâhm tmâhm mey
me y hø gmỡgi åh
bỐgi, giứ mey oị i`Ảt bîgm, ố trƺỒgi nuüg nuüg xugi ĕỐt vớ` håh hü i`åa. Gmƺgi giaê`
giƺỒ` egm, ố gmê hmứ yằu gø ĕổ` ĕịhm bấgm gmẦt vớ` bẰ. Gø hmỀ lịu ĕ` tragi bƺỒ` nĈb
giêy mí, bỐt bîgm vớ` bẰ gø gĈb giaå` bê tmü`. Gø tỵ hügi gmẢg nê gø kmaẨgm åh „Gmƺ
tmằ ĕẦy, vü hớ‒, vê gø kmügi hma bỐt ĕỐgi hƥ gêa vễ mugi tâgm hứe gø.
OỠh vẲ hứe gø vễ i`e ĕîgm hma hmôgi tü` tîb re giuyäg gmïg. \rƺớh t`äg gø vẲ bỐt giƺỒ`
bê gø iỂ` nê Zeun (egm gø) rỘ` nấ` gø` nê hmâgm gø vê oạt ĕẩu v`ằt täg gø (G xøe) nấ` tmey
ĕỖ` ò k`ằg nẩg gỡe vê iỂ` nê Zeun nẩg gỡe, nẩg gêy v`ằt rö täg. Gø tmỈ m`ỉg hðgi bỐt nôh ò
buổg ĕỘgi gmẦt møe vớ` egm vớ` nò la bê oỠh vẲ sẲ hmỀ lẫg hma o`ằt. Gmïg vẢt tmỠ me` nê
bẰ (B) vê giƺỒ` te tmẦy giey nê Bẽ hẩb tey Zeun, o`Ỉu tmị sỵ n`äg b`gm vớ` hag tre`, vê
tragi tïb tƺ gø ĕø nê ĕỠe hag ĕƺỨh ƺu å`. Gmïg vẢt tmỠ oe ố vị trâ ĕẩu oäg trå` vê ố ĕẩu tỒ
i`Ầy (ĕø nê ĕỠe oà bê gø buổg nê gø)4 ĕø nê hag oà G`hanf tỐ` gim`ỉp kmügi hø hẨ hågm
tey (maẹh kmügi buổg hø) vê gmƺ vẢy kmügi tmỈ gạb nẦy oêg tey k`e hứe egm mey hứe bẰ.
GiƺỒ` ĕƺỨh vẲ seu hðgi nê oổ ố ĕẩu oäg k`e. Ügi hø hågm tey gmƺgi ügi hŠgi hmỀ hø
kâhm tmâhm oà oẵgi G`hanf, ĕ`ễu ĕø hmỠgi tề nê G`hanf ha` me` giƺỒ` ĕẩu t`äg bớ` hø tẩb
queg trỂgi tragi ĕåb giƺỒ` ố i`e ĕîgm. Gø ĕ`gm g`gm rẵgi bẰ gø hmỀ ƺe tmâhm hø bộ`
bîgm egm gø vê ĕổ` vớ` oê, gø kmügi nê iî hẨ, từ ĕø hø gmỡgi pmẨg Ỡgi tmð gimịhm, ĕổ`
vớ` hẢu egm ĕƺỨh ƺu å`, vê ĕổ` vớ` vê bẰ ĕè ru
ruỘgi
Ộgi oề gø, Ầy nê gø gimĠ gmƺ vẢ
vẢy.
y.
\rƺỒgi mỨp ? ‘ La hm`ằg tregm bê Dfeg pmẨ` xe oổ từ gĈb 8 tuỖ`. Gø sổgi bỐt bîgm vớ`
bẰ vê ĕỠe fb tre` kàb gø ? tuỖ` hma ĕằg km` oổ gø trố vễ (nôh ĕø gø 3 tuỖ`). Gø o`Ỉu nỐ
sỵ mugi mèg ĕổ` vớ` giƺỒ` ĕằg hm`ằb hmộ ĕè ĕaất bỐt pmẩg tîgm tmƺƥgi bằg hứe bẰ gø,
i`ỡ bỐt vị trâ ố tragi i`e ĕîgm nêb hma gø oị ĕẠy xuổgi mêgi tmỠ me`. BỐt müb giƺỒ` te
tîb tmẦy ố tragi pmÿgi gø bỐt oỠh vẲ tỵ gm`äg tmỈ m`ỉg bỐt håhm rẦt rö tîgm trấgi A ‘ ĕâp
ĕƺỨh k`Ỉb tre oẵgi gmỡgi kỰ tmuẢt kmåh vê bỐt pmẩg nớg ĕƺỨh tme
tmegm
gm taåg seu ĕø.
Mêgi träg iỘb hø „bẰ‒ ố oäg pmẨ`, „Dfeg‒ ố oäg trå`, ố i`ỡe hø bỐt hå` i`ƺỒgi träg ĕø
hø bỐt ĕỠe oà gẵb, ĕø nê fb tre` „(Cregha`s‒; „bẰ‒ vê „Dfeg‒ ĕƺỨh vẲ hðgi kâhm tmâhm vê
vẲ kmå tỢ tằ. ỗ mêgi lƺớ` hø mîgm vẲ kmåh4 oäg trå` nê „oổ‒ vẲ xẦu, quẩg åa vå, nügi ĕẩy
giỵh vê hågm tey trügi iớb im`ằh; ố i`ỡe hø bỐt oẩy tmề ố tragi hmuỘgi, oäg pmẨ` hø
bỐt hmuỘgi ĕẩy iê. \Ầt hẨ hẦu tấa gäg „gmỡgi tmêgm v`äg hứe i`e ĕîgm tü`‒. GiƺỒ` te
gmîg tmẦy rẦt rö giƺỒ` hme nê ĕổ` tƺỨgi tmð ĕịhm, oị lỘg kmề` i`e ĕîgm, xuổgi mêgi lƺớ`
hðgi vớ` oêy tmề vê iê, oễ giaê` Ĉg bẹh nü` tmü` xẦu xâ, ĕågi nêb hma giƺỒ` te km`gm
tmƺỒgi tragi km` ố mêgi träg, hẹp nò tƺốgi „BẰ‒ vê „Dfeg‒ me` tey legi re pmâe i`ƺỒg i
hø fb oà giứ.
Dfeg ĕƺỨh guü` lấy tragi bỐt i`e ĕîgm eb m`Ỉu vễ håh vẦg ĕễ tïb nò trẻ fb, hma gäg gø
ĕè kmạh pmỦh ĕƺỨh tîgm trấgi träg vê ĕ`ễu ĕø ĕè ĕƺỨh xåh b`gm oẵgi oỠh vẲ tmỠ me`, nêb
tmfa yäu hẩu, 3 gĈb seu, km` gø 5? tuỖ`. ỗ ĕïy hŠgi hø me` mêgi. Ügi oổ ĕƺỨh ĕƺe näg
mêgi träg. Ügi ĕè ĕƺỨh hmẦp gmẢg, ĕỠgi ố vị trâ tmỠ gmẦt, Ĉg bẹh oîgm tmƺỒgi, hø bỐt
o`Ỉu m`ỉg geb
ge b tâgm nê môt tẠu xî iê. BẰ ố oäg hấgm
h ấgm oổ. Hÿg Dfeg, hag hẨ, nuüg nuüg vẫg ố
mêgi ĕẩu mêgi träg.
Gmïg vẢt tmỠ gmẦt ố mêgi lƺớ` nê hẢ
hẢuu fb Cregha`s bê Dfeg ĕè hø vẻ hmf hmố ố oỠh tregm
tmỠ gmẦt. \ừ km` gø iẩg gmƺ hmẦp gmẢg ügi oổ, gø hmuyỈg mugi tâgm hứe gø pmøgi hm`ằu
từ oổ segi fb tre` (oïy i`Ồ 5: tuỖ`). Gø mêgm mấ fb gø bỐt håhm n`äg tỦh vê ĕỐh ĕaåg,
km`gm b`ỉt fb vê nuüg nuüg nêb hma fb pmẨ` gmẢg tmẦy sỵ kàb hề` hứe bîgm. \ragi oỠh
vẲ i`e ĕîgm nẩg gêy gø vẲ fb (vê gø x`g nộ` nê vẲ xẦu…) ố mêgi gmỡgi giƺỒ` lƺớ`. Fb oà
iå` Xuzeggf hmỀ bớ` ? tuỖ` rƺụ` hðgi hø kâhm tmƺớh oẵgi hẢu k`e. Hü i`ôp v`ỉh E`hme ĕè
tmằ vêa hmộ ĕåb tmề vê hag vịt tmằ vêa hmộ hmuỘgi iê trƺớh ĕïy.
Ě`ễu nò tmô vê ĕågi hmô ò nê sỵ tỘg nƺu vễ bỐt k`Ỉu vẲ oỠh vẲ i`e ĕîgm seu 3 gĈb4 hŠgi
vẫg me` mêgi, bố rỐgi kmugi hẨgm i`e ĕîgm, hø tmäb giƺỒ` i`ôp v`ỉh vê i`e hẩb. Giaê`
re hmôgi tü` tmẢg trỂgi mề` Dfeg seu tmỢ gim`ỉb4 gø kmügi hÿg gmớ iî vễ oỠh vẲ tmỠ gmẦt
bê gø ĕè tỵ gm`äg vẲ. Sê hmôgi tü` ĕƺe hma gø xfb oỠh vẲ ĕø. Gø tề vẻ tmâhm tmô, kmügi
mễ gimĠ rẵgi gø hø tmỈ ĕè nê tåh i`Ẩ vê gø kmügi tm`ằt nẢp bổ` queg mỉ i`ỡe oỠh vẲ gỂ vớ`
oỠh vẲ m`ỉg tmỒ`.
\mỢ gim`ỉb gêy hø i`å trị nê ĕƥg i`Ẩg (vî hmỀ hẩg bỐt tỒ i`Ầy vê oôt bê tmü`) vê gmegm
hmøgi vê k`gm gim`ỉb bộ` giêy vẫg hmỠgi b`gm sỵ xåh tmỵh hứe gø. Sî vẢy bẹh lẩu hø
tmäb rẦt gm`ễu tfst vê kỰ tmuẢt tmỢ gim`ỉb ĕứ naấ` ĕỈ tmĈb lÿ tïb tƺ vü tmỠh hứe trẻ,
hmôgi tü` vẫg tmẦy ĕễ xuẦt v`ỉh sỢ lỦgi bỐt håhm mỉ tmổgi „oỠh vẲ i`e ĕîgm‒ ĕỈ tmĈb lÿ
gmỡgi queg mỉ i`e ĕîgm nê ĕ`ễu hmâgm ĕågi, tẦt gm`äg nê tmỢ gim`ỉb tổt gmẦt hŠgi kmügi
tmỈ tmey tmằ hẨb tîgm ïu yằb vê „sỵ ĕfa ĕẸgi‒ hứe ĕỠe trẻ rẦt hø tmỈ lỆ lêgi ĕằg vớ` e`
o`ằt ĕfb hẨ tẦb nÿgi vê trâ tuỉ vêa hügi v`ỉh nêb gêy.
mằt pmẩg @@
ZMảG @@@.
\_Ễ N@ểV I@E ĚÎGM
***
Zmềgi tmfa quyỈg NFX \MÀ_EZ@FX CEB@N@ENFX
hứe Dfeg Be`sagl`fu vê Nàag Bàteyfr, tragi oỐ såhm Uuf se`s-df; Zer`s 50=3.

*GiuyỆg
* * Kmạh S`ỉg nƺỨh lịhm.
Hma ĕằg kmaẨgi 506:, tïb nò mỂh trẻ fb tmƺỒgi xaåy quegm hå gmïg ĕỠe trẻ; ĕẹh o`ỉt vớ`
trẻ ĕƺỨh xfb nê „mƺ mềgi‒, tẢp trugi hmĈb søh lấy lộ hmôgi (hm`nl iu`leghf). Sê tmäb
bỐt ât ĕ`ễu kmuyäg oẨa, nêb tƺ vẦg hma oổ bẰ, i`e ĕîgm ĕỈ i`ôp hag fb vƺỨt que kmø
kmĈg (ceb`ny haugsfnn`gi). Giêy gey ĕe sổ gmê tïb nò mỂh kmügi hÿg xfb trẻ fb r`ägi
o`ỉt, vê hma rẵgi
rẵ gi gmỡgi tr`ỉu hmỠgi
h mỠgi rổ` gm`Ệu tïb nò ố trẻ nê o`Ỉu m`ỉg rổ` naấg hứe taêg
oỐ i`e ĕîgm vê hẩg hmĈb hmỡe
h mỡe hẨ oổ bẰ vê taêg tmỈ i`e ĕîgm (ce
(ceb`ny
b`ny tmfrepy). Ěïy nê bỐt
sỵ tmey ĕỖ` hƥ oẨg tragi håhm t`ằp hẢg, ĕÿ` mề` b
bỐt
Ốt hƥ số nò nuẢg bớ`.
Håhm t`ằp hẢg gêy lỵe träg me` nuẢg ĕ`Ỉb4
- Nò tmuyằt mỉ tmổgi.
- Nò tmuyằt i`ea t`ằp.
\ừ ĕø ĕễ xuẦt re gmỡgi hm`ằg nƺỨh vê pmƺƥgi pmåp trị n`ỉu hma taêg
taê g oỐ i`e ĕîgm.
@. MỎH \MVPặ\ Mể \MỚGI
MỂh tmuyằt gêy oea quåt bỂ` nĠgm vỵh, hƥ kmâ mey t`g mỂh, s`gm mỂh mey k`gm tằ xè mỐ`.
BỐt mỉ tmổgi ĕƺỨh ĕịgm gimĠe nê bỐt tỖgi tmỈ pmỠh mỨp iỘb gm`ễu yằu tổ n`äg queg vớ`
gmeu vê bộ` o`ằg ĕỐgi tragi bỐt yằu tổ gêa ĕø ĕễu tåh ĕỐgi näg gmỡgi yằu tổ kmåh vê
hŠgi tåh ĕỐgi näg taêg oỐ mỉ tmổgi.
BỐt mỉ tmổgi hø tmỈ iổb gm`ễu t`Ỉu mỉ, ĕỘgi tmỒ` nấ` nê bỐt oỐ pmẢg hứe bỐt ĕấ` mỉ. Hø
gmỡgi mỉ tmổgi kmàp kâg, kmügi trea ĕỖ` vớ` xugi quegm, hø gmỡgi mỉ tmổgi bố; mỉ
tmổgi kmàp kâg hmỀ iẹp tragi vẢt nò hÿg håh mỉ tmổgi s`gm mỂh mey xè mỐ` ĕễu nê mỉ tmổgi
bố.
BỐt mỉ tmổgi kmügi gmỡgi hmỀ nê bỐt pmỠh mỨp iỘb gm`ễu oỐ pmẢg kmåh gmeu, bê nê bỐt
tỖgi tmỈ hø gmỡgi ĕẹh tâgm kmügi maêg taêg la gmỡgi ĕẹh trƺgi hứe håh oỐ pmẢg hỐgi
nấ`.
Gmỡgi bổ` n`äg queg ố ĕïy kmügi pmẨ` ĕƥg tuyằg bỐt hm`ễu, bê håh yằu tổ tåh ĕỐgi nẫg
gmeu tmfa gm`ễu ĕƺỒgi bổ` n`äg queg hmẵgi hmịt ĕẹh o`ỉt nê bổ` n`äg queg tåh ĕỐgi trố
nấ`, tỠh tmfa bấhm pmẨg mỘ` (cfeloehk ‘ ràtraeht`ag) 5. Xƥ ĕỘ gmïg quẨ kmügi tmfa ĕƺỒgi
tmẸgi
E O H bê tmfa sƥ ĕỘ
E
O H
Gmỡgi tåh ĕỐgi que nấ` i`ỡe håh oỐ pmẢg tấa re bỐt tîgm trấgi gmẦt ĕịgm. Bộ` sỵ k`ỉg iïy
re o`ằg ĕỐgi ĕỘgi tmỒ` hŠgi iïy re gmỡgi pmẨg Ỡgi giƺỨh nấ` tấa re xu tmằ nẢp nấ` hïg
oẵgi (mabfastes`s). \uy vẢy bỂ` mỉ tmổgi ĕễĕễuu hø
h ø kmẨ gĈgi tmey ĕỖ`
ĕ Ỗ` hƥ
h ƥ hẦu
hẦ u bê vẫg i`ỡ
oẨg sạh ĕỈ tmâhm gim` vớ` gmỡgi o`ằg ĕỐgi hứe bü` trƺỒgi. Hø gmỡgi mỉ tmổgi n`gm maất
hø kmẨ gĈgi ĕ`ễu hmỀgm håh bổ` n`äg queg oäg tragi vê oäg giaê` bỐt håhm lỆ lêgi vê ĕỈ
tỘg tấ` i`ỡ
kmügi nïuĕƺỨh
lê`; hïg
hø gmỡgi mỉteg
oẵgi, lỆ tmổgi
rè. hỠgi gmạh iẹp o`ằg ĕỐgi bấgm tragi bü` trƺỒgi
Mỉ tmổgi gêa hŠgi hø bỐt oỒ rêa, bỐt regm i`ớ` pmïg håhm vớ` bü` trƺỒgi hmugi quegm;
ĕẩu vêa vê ĕẩu re hỦ tmỈ møe bổ` n`äg queg i`ỡe mỉ tmổgi vê bü` trƺỒgi, ĕƺỨh oổ hỦh
tmfa gmỡgi hƥ hẦu vê maất
m aất ĕỐgi tmfa gmỡgi hƥ hmằ gmẦt ĕịgm.
Gmỡgi mỉ tmổgi kmàp kâg bẦt lẩg gĈgi nƺỨgi lẫg tớ` t`äu vagi (fgtrap`f), hÿg gmỡgi mỉ
tmổgi bố hø gmỡgi kmẨ gĈgi t`ằp gmẢg gĈgi nƺỨgi từ giaê` tỘg tấ` nïu lê`; gmỒ n`äg queg
vớ` gmeu bê håh mỉ tmổgi tỘg tấ` ĕƺỨh, gmƺgi hŠgi vî vẢy nấ` iïy
iï y rổ` naấg hma gø.
\mfa pmƺƥgi pmåp Lfhertfs hẩg pmïg hm`e gmỡgi sỵ vẢt pmỠh tấp tmêgm gmỡgi yằu tổ
i`Ẩg ĕƥg; hÿg tragi queg ĕ`Ỉb mỉ tmổgi nấ` hẩg gmîg tmẦy mằt tâgm pmỠh tấp hứe sỵ vẢt.
I`e ĕîgm nê bỐt mỉ tmổgi bố, iỘb gm`ễu tmêgm v`äg vớ` gmỡgi bổ` n`äg queg que nấ`
hmẵgi hmịt. Gmỡgi tåh ĕỐgi que nấ` gêy tmƺỒgi gmẵb luy trî sỵ hïg oẵgi hứe mỉ tmổgi
i`e ĕîgm. \ragi gỐ` oỐ i`e ĕîgm, gmỡgi bổ` tîgm hẨb, nÿgi meb, xugi gĈgi, gmỡgi bổ`
queg mỉ uy quyễg tấa re gmỡgi nuỘgi tmügi t`g lỘg lẢp oea quegm bộ` tmêgm v`äg. Bộ`
i`e ĕîgm tấa re gmỡgi bổ` n`äg queg r`ägi la gễg vĈg møe xè mỐ`, la nịhm sỢ vê tmêgm pmẩg
r`ägi tấa gäg.
Gmỡgi bổ` n`äg queg gêy hø tmỈ n`gm maất mey hỠgih Ỡgi gmạh
gmạh,, i`ỡe håh tmêgm v`äg vớ` gmeu,
gme u,
i`ỡe håh mỉ tmổgi vớ` gmeu gmƺ vớ` gmỡgi ĕấ` mỉ i`e ĕîgm (nêgi xøb, pmổ pmƺỒgi…)
regm i`ớ` vớ` oäg giaê` hø tmỈ oịt kâg mey
me y bố rỐgi.
I`e ĕîgm nê t`ằp l`ỉg (`gtfrcehf) i`ỡe hå gmïg vê xè mỐ`, nê bỐt tmỈ hmằ tm`ằt yằu nêb trugi
i`eg i`ỡe håh
i`ớ` i`ỡe gmỡgi bỦhv`äg
tmêgm t`äuvớ`
s`gm nò vê
gmeu vĈggmƺ
hŠgi møei`ỡe
xè mỐ`
i`etragi
ĕîgm sỵ
vêmîgm
bü` tmêgm
trƺỒgigmïg håhm.
hmugi _egm
quegm nê
bỐt vẦg ĕễ rẦt queg trỂgi. OẨg tmïg hƥ hẦu hứe i`e ĕîgm kmügi pmỠh tấp nạb; gmƺgi bộ`
tmêgm v`äg nê bỐt t`Ỉu mỐ pmỠh tấp, vê pmỠh tấp mƥg gỡe nê ĕấ` mỉ xè mỐ` xugi quegm.
\mügi tmƺỒgi i`e ĕîgm tỘg tấ` nïu lê`, hø bỐt nịhm sỢ r`ägi, vê nê bỐt kmïu tragi bỐt
lÿgi mỂ từ tmằ mỉ gêy ĕằg tmằ mỉ kmåh.
Gằu gmê trị n`ỉu pmïg tïb gêa tẢp trugi vêa gỐ` tïb hứe từgi hå gmïg, tỠh vêa từgi t`Ỉu
mỉ, tmî gmê trị n`ỉu tmfa tmuyằt mỉ tmổgi tẢp trugi vêa gmỡgi bổ` n`äg queg i`ea t`ằp i`ỡe
hå gmïg, tîb håhm hẨ` tm`ỉg ĕỈ tmey ĕỖ` tîgm trấgi hứe taêg oỐ i`e ĕîgm.
@@. MỎH \MVPặ\ I@EA \@ặZ
Håh trƺỒgi pmå` trị n`ỉu i`e ĕîgm ĕễu vẢg lỦgi gm`ễu kmå` g`ỉb hmứ yằu hứe mỂh tmuyằt
i`ea t`ằp.
@@.5. Kmügi tmỈ kmügi i`ea t`ằp4 từ hmổ` i`ea t`ằp hŠgi nê bỐt håhm i`ea t`ằp. Bộ` sỵ
vƺớgi bạh tragi i`ea t`ằp kàa lê` hø tmỈ iïy rổ` gm`Ệu tïb nò. Gmƺ oẨa „tü` kmügi buổg
gimf‒ nêb hma me` oäg trea ĕỖ` tragi bỐt kmügi kmâ hĈgi tmẸgi, maẹh bỐt oäg oị oạt ouỐh
rỘ` gimf giƺỒ` k`e; maẹh i`Ẩ vỒ nạgi gimf gmƺgi tmỵh tằ kmügi ĕỈ ò, sỵ i`ea t`ằp l`Ệg re
bỐt håhm bƥ mỘ; maẹh hạt ĕỠt i`ea t`ằp oẵgi håhm tmaå` tmåh, oẨa nê ĕeu ĕẩu mey quå ouỘg
giứ.
gm`Ệu.\ragi bỐt i`e ĕîgm bê tmƺỒgi xuyäg l`Ệg re k`Ỉu i`ea t`ằp gêy, lỆ lẫg ĕằg rổ`
@@.?. Bộ` km` i`ea t`ằp ĕễu hø me` bẹt4 bẹt hmỀ oåa tỠh nê gỐ` lugi ĕ`ễu buổg truyễg ĕất,
vê bẹt hmỀ nỉgm tỠh nê buổg giƺỒ` k`e m`Ỉu vê ĕổ` xỢ gmƺ tmằ gêa. HŠgi hø tmỈ hø bỐt
oäg nê ò, bỐt oäg nê tỠ. Bẹt tỠ mỂh tmuyằt i`ea t`ằp iỂ` nê s`äu i`ea t`ằp
(bftehabbug`het`ag). BỐt fb oà nêb re vẻ Ẩa gèa gø` „hag oị ĕ`Ỉb :‒, rỘ` nấ` pmå näg
hƺỒ`, hå` tỠ ố ĕïy giƺỨh vớ` hå` ò. Mêb mỘ i`ỡe ò vê tỠ gằu nê hmuyỉg mêgi giêy iïy tåh
mấ` kmügi gmề.
@@.8. HmẦb hïu4
\maất tragi i`ea t`ằp l`Ệg re gmƺ bỐt hmuộ` Ỡgi xỢ n`äg tỦh. \mỵh re bộ` oäg ĕễu „hmẦb
hïu‒ \Ỡh nê hø ò giạt re từgi ĕaấg tðy sỵ pmẨg Ỡgi que nấ`. BỐt Ỡgi xỢ nê bỐt ĕåp Ỡgi
bỐt tâg m`ỉu
vớ` gmeu meylakmügi
oäg k`e
Ĉg pmåt
kmớp.reKm`
vê giƺỨh
kmüginấ`.
Ĉg Håhm
kmớp hmẦb hïugêy
tmî oäg hứelỆme`ĕỖoäg
nộ` hø
hmatmỈoäg
Ĉg k`e
kmớpnê
giƺỒ` hø tråhm gm`ỉb iïy hmuyỉg.
@@.<. \ragi i`ea t`ằp hø me` k`Ỉu4
- K`Ỉu hmỀ tề, gø` rö gỐ` lugi, tmƺỒgi lðgi giüg giỡ, hø hïu hô ĕêgi maêgi, vớ` bỐt
håhm i`Ẩ` bè gmẦt ĕịgm; ĕïy nê bẢt ò. (l`im`ten)
- K`Ỉu gø` vâ oẵgi nỒ` mey oẵgi hỢ hmỀ oỐ ĕ`ỉu, tm`äg vễ bẹt tỠ, kmügi tmfa gmỡgi quy tạh
gmẦt ĕịgm nêb hma v`ỉh xåh ĕịgm tâgm hmẦt hứe sỵ i`ea t`ằp kmügi lỆ lêgi (egenai`quf)
Kằt mỨp hẨ me` k`Ỉu nêb hma sỵ i`ea t`ằp tằ gmị mƥg, pmỠh tấp mƥg gmƺgi hŠgi lỆ iïy
m`Ỉu gmẩb.
@@.6. I`ea t`ằp hø tmỈ ĕổ` xỠgi maẹh oỖ sugi hma gmeu (sybàtr`h‘ habpnàbfgte`rf)
\ragi nổ` ĕổ` xỠgi, bộ` oäg ĕåp Ỡgi vớ` bỐt nổ` Ỡgi xỢ i`ổgi hứe oäg k`e, vê hƺỒgi ĕỐ
hŠgi giegi vớ` oäg k`e. Gmƺ bỐt giƺỒ` gø` ta oäg k`e hŠgi gø` ta vê hỠ tmằ me` oäg hỠ
nfa tmegi. \ragi nổ` oỖ sugi tmî Ỡgi xỢ hứe oäg k`e ĕåp Ỡgi ò buổg hứe oäg kmố` xƺớgi,
vê queg mỉ i`ỡe me` oäg nê bổ` queg mỉ oäg träg kẻ lƺớ`. Gmƺ tragi queg mỉ vỨ hmỘgi
tmỒ` xƺe, queg mỉ oổ bẰ hag hå`. Bổ` queg mỉ gêy hø tmỈ ĕẨa giƺỨh trå` vớ` pmagi tỦh tẢp
quåg.
\ragi bỐt i`e ĕîgm, hŠgi gmƺ tragi bỐt tẢp tmỈ, kmügi tmỈ hmỀ hø bỐt k`Ỉu i`ea t`ằp ĕổ`
xỠgi mey oỖ sugi. Gmỡgi tmêgm v`äg pmẨ` o`ằt vẢg lỦgi håh k`Ỉu i`ea t`ằp tðy maêg hẨgm,
tðy håhm pmẨg Ỡgi hứe giƺỒ` ĕổ` tmaấ`; tâgm n`gm ĕỐgi tragi i`ea t`ằp tấa re bỐt kmügi
kmâ tmegm tmaåt, hma pmàp hmẦp gmẢg bỐt sổ nẩb nộ` gmẦt ĕịgm. Bộ` mêgm v` i`ea t`ằp hŠgi
nê bỐt håhm o`Ỉu m`ỉg oẨg tâgm hứe bỐt giƺỒ`, pmøgi re bỐt mîgm Ẩgm gmẦt ĕịgm vễ hag
giƺỒ`, kmố` xƺớgi. Ěåp Ỡgi nấ` gmƺ tmằ gêa tragi i`ea t`ằp nê hmẦp gmẢg mey pmứ gmẢg
mîgm Ẩgm Ầy, tỠh nê ĕågm i`å hag giƺỒ`, tmƺỒgi nê bỐt håhm vü tmỠh. Gmỡgi k`Ỉu håhm
i`ea t`ằp pmứ gmẢg vê ĕågm i`å tmẦp gmỡgi giƺỒ` ĕổ` tmaấ` gằu te tmƺỒgi xuyäg tấa re
kmügi kmâ nêgm bấgm.
@@.3. BỐt ĕ`Ỉb queg trỂgi ĕƺỨh håh trƺỒgi pmå` gäu näg nê håhm i`ea t`ằp „Gimịhm nò‒
(perelaxf).
GiƺỒ` kmố` xƺớgi gäu näg bỐt ĕ`ễu, ĕỘgi tmỒ` nấ` ĕễ re bỐt ĕ`ễu giƺỨh nấ`; vễ nüi`h
kmügi hø iî se`, gmƺgi kằt nuẢg nấ` ĕ` giƺỨh vớ` ĕễ xuẦt, maẹh kằt nuẢg pmẨ` hŠgi ĕƺỨh,
trå` hŠgi ĕƺỨh, nêb hma ĕü` oäg ĕổ` tmaấ` kmügi o`ằt ĕåp Ỡgi oẵgi håhm gêa. Nêb tmằ gêa
rỘ` hŠgi trå` ò oäg k`e.
\ragi maêg hẨgm giƺỒ` ĕổ` tmaấ` ouỐh pmẨ` ĕåp Ỡgi gmƺ ĕỠe hag trƺớh oổ bẰ tmî tmẢt nê
kmø xỢ. Sâ lỦ hag x`g oổ ĕ` hmƥ`, oổ hêu gmêu oẨa bêy ĕ` ĕïu tmî ĕ`, rỘ` tmäb bỐt hïu4
tea nê imàt hå` k`Ỉu ne hê ĕƺỒgi pmổ nạb. ĚỠe hag oề ĕ` hmƥ`, tmî hẨb tmẦy hø tỐ` nộ`, ố
gmê tmî hẨb tmẦy kmổg kmỖ. Bê kmügi hø håhm iî ĕỈ gø` vớ` oổ nê ĕ`ễu oổ vừe ĕƺe re hø
tâgm „gimịhm
„gimịhm nò‒. Ěø nê maêg hẨgm bê håh mỂh i`Ẩ iỂ` nê ouỐh „me` „me` trÿgi‒ (lauonf
hagtre`gtf ‘ lauonf o`gl). Hmô ò4 kmåh vớ` hmỡ lauonf on`gl ‘ evfuif tragi vẦg ĕễ
pnehàoa.
GiƺỒ` te tmƺỒgi tmẦy gmỡgi oỉgm gmïg pmïg n`ỉt mey tmuỐh vễ gmỡgi i`e ĕîgm tragi ĕø
tmƺỒgi hø k`Ỉu i`ea t`ằp gimịhm nò gmƺ vẢy. Kmügi pmẨ` oẨa rẵgi i`ea t`ằp gimịhm nò iïy
re pmïg n`ỉt, hmỀ gø` nê gmỡgi giƺỒ` tmƺỒgi xuyäg ố tragi maêg hẨgm Ầy hø gmỡgi Ỡgi xỢ
k`Ỉu pmïg n`ỉt. Ěïy kmügi pmẨ` hma pmàp giƺỒ` ĕổ` tmaấ` nỵe hmỂg i`ỡe me` m`ỉu nỉgm trå`
giƺỨh gmeu, nêb tmằ gêa rỘ` hŠgi nê trå` nỉgm, hmỀ hø nổ` tmaåt nê gø` nấ` hma giƺỒ` k`e
m`Ỉu. Gmƺgi tragi maêg hẨgm gêy gmƺ giƺỒ` hag ĕổ` vớ` oổ bẰ, giƺỒ` nâgm ĕổ` vớ` giƺỒ`
hmỀ muy nấ` kmügi hø quyễg gø` nấ`. I`ea t`ằp k`Ỉu gimịhm nò, tragi bỐt hỐgi ĕỘgi hðgi
sổgi vớ` gmeu mêgi giêy lẩg lẩg begi tâgm oỉgm nò. I`ea t`ằp kmügi nêb sågi tề ò buổg
hứe bộ` tmêgm v`äg, ouỐh gmỡgi tmêgm v`äg kmåh bÿ bẫb ĕỈ ĕåp Ỡgi, rỘ` ĕỈ iïy m`Ỉu
nẩbĕễ,
nấh gmeu. GiƺỒ`
kmügi gø` ouỐh
mằt òpmẨ`
hứe ĕåp Ỡgi
bîgm, m`ỉu
nêb gmƺnỉgm nôgim`Ỉu
kmügi tôgi,gmỡgi
gø` näg
nỒ`gmỡgi
Ạg lỦ,ĕ`ễu
maẹhvüm`Ỉu
gimĠe, gø`
gmỡgi
nỒ` Ạg lỦ tmfa gimĠe ĕfg. \øb
\ø b nấ` Ỡgi xỢ i`ổgi gmƺ gmỡgi giƺỒ` oị oỉgm pmïg n`ỉt.
\ragi tïb nò n`ỉu pmåp tmƺỒgi vẦp pmẨ` nộ` nẩb k`Ỉu gimịhm nò, gmƺ oẨa bỐt giƺỒ` oị
hmỠgi trẩb gmƺỨh uỈ aẨ`, hmåg hmƺỒgi, gmẦt hỢ, gmẦt ĕỐgi ĕễu tmẦy gẹgi gmỂh4 oấg hỠ
hổ iạgi näg rỘ` lðgi bỂ` nâ nẲ ĕỈ „ĕỐgi v`äg‒. GiƺỒ` k`e kmügi tmỵh m`ỉg ĕƺỨh m`ỉu nỉgm,
giƺỒ` tmẩy vê i`e ĕîgm nấ` hêgi kmuyäg oẨa, kmuyäg oẨa oea gm`äu hêgi iïy bẹh hẨb tỐ`
nộ` hma giƺỒ` k`e, nêb hma hêgi uỈ aẨ`, hêgi hmåg hmƺỒgi. Håhm hmỡe gmƺ vẢy hmỀ nêb
oỉgm gẹgi tmäb; oỉgm kmügi nð` giƺỒ` tmẩy hỠ hổ hmẦp ouỐh giƺỒ` k`e nêb tmfa m`ỉu nỉgm
hứe bîgm, tmẦt oấ` maẹh nê kằt nuẢg maẹh nê vî oỉgm quå gẹgi, maẹh vî oỉgm gmïg nƺỒ`
o`ằgi, hmỠ kmügi tỵ mề` håhm hmỡe hứe bîgm hø pmð mỨp vớ` maêg hẨgm vê hå tâgm hứe
giƺỒ` k`e mey kmügi.
@@@. GMủGI KMÅ@ G@ểB N@ểV ZMÅZ HMợ PặV
Håh trƺỒgi pmå` trị n`ỉu i`e ĕîgm ĕễu gmẵb bỐt bỦh t`äu hmugi nê o`ằg ĕỖ` gmỡgi k`Ỉu
i`ea t`ằp gimịhm nò tmêgm gmỡgi i`ea t`ằp nêgm bấgm.
@@@.5. \rƺớh mằt tấa re hå` „kmugi‒ bớ`4 bỐt tîgm muổgi trƺớh ĕø ĕƺỨh xfb nê geg i`Ẩ`,
gey gmẢg re nê hø kmẨ gĈgi o`ằg ĕỖ`, tmåa iụ gmỡgi iî bạh kẰt, bố re tr`Ỉg vỂgi bớ`. ỗ
ĕïy giƺỒ` tmẩy vẢg lỦgi k`Ỉu gø` „vâ‒, gø` Ạg lỦ mƥg nê gø` rö ò.
@@@.?. \åh lỦgi näg oổ` hẨgm , tîb håhm tmey ĕỖ` håh bổ` queg mỉ hứe ĕổ` hmứ tragi gmỡgi
tîgm muổgi gmẦt ĕịgm; vâ gmƺ hø bỐt giƺỒ` någi i`ễgi hø ò quẦy pmå oẵgi håhm iïy t`ằgi
Ộg êa, tmî segi oẨa4 egm hø tmỈ nêb Ộg mƥg kmügi, tü` rẦt tmâhm tmô gimf gmỡgi naấ` t`ằgi
Ộg gmƺ vẢy. Ěổ` vớ` giƺỒ` k`e tîgm muổgi ĕè tmey ĕỖ`, vî gimĠe nê quẦy pmå giƺỒ` någi
i`ễgi møe re kằt quẨ giƺỨh nấ`. LĠ gm`äg nôh giƺỒ` oị quẦy pmå pmẨg Ỡgi gmƺ träg hÿg hø
sỵ Ĉg kmớp i`ỡe ò vê tỠtỠh nê i`ỡe nỒ` gø` vê hỢ hmỀ tỵ ĕỐgi hứe bîgm. Gø` gmƺ vẢy bê
gàt bẹt mẩb mẩb tmî hmỀ kâhm ĕỐgi nêb hma giƺỒ` k`e quẦy pmå mƥg.
\rîgm oêy gmỡgi kmå` g`ỉb gmƺ träg lỆ iïy hẨb tƺốgi nê o`ằg n`ỉu pmåp tmêgm gmỡgi tmứ
tmuẢt kmå ĕƥg i`Ẩg ĕỈ åp lỦgi. \mỵh re nôh giƺỒ` tmẩy lâgm nâu vêa v`ỉh trị n`ỉu bỐt i`e
ĕîgm, oẨg tmïg trố tmêgm bỐt tmêgm v`äg tåh ĕỐgi trỵh t`ằp ĕằg mỉ tmổgi Ầy, vê hmịu Ẩgm
mƺốgi trỵh t`ằp hứe taêg oỐ mỉ tmổgi. GiƺỒ` tmẩy nuüg nuüg hổ iạgi gmẢg tmỠh re gmỡgi
tåh ĕỐgi que nấ` gêy ĕỈ xåh ĕịgm hm`ằg nƺỨh. Bộ` giƺỒ` tmẩy tmƺỒgi vẢg lỦgi bỐt håhm
tmỠh r`ägi.
B@GGVHM@G hmứ yằu lỵe vêa hẨb gimĠ hứe bộ` hå gmïg, bỐt bẹt mÿe gmẢp vớ` i`e
ĕîgm, bẹt kmåh tỵ xfb bîgm nê bỐt hå gmïg r`ägi o`ỉt. Bộ` hag giƺỒ` nê bỐt tmêgm v`äg
hứe gm`ễu mỉ tmổgi kmåh gmeu, bộ` nẩg hmuyỈg từ tîgm muổgi tmêgm v`äg hứe hỐgi ĕỘgi
gêy mey hỐgi ĕỘgi kmåh gmƺgi vẫg nuüg i`ỡ oẨg sạh hå o`ỉt. Buổg ĕƺỨh gmƺ vẢy hẩg hø
gmỡgi mîgm bẫu Ỡgi xỢ hmuyỈg t`ằp vê gmỡgi regm i`ớ` rö rêgi.
Mîgm bẫu hmuyỈg t`ằp tẢp mỨp bỐt sổ Ỡgi xỢ tmƺỒgi nẹp ĕ` nẹp nấ` ĕỈ ĕ`ễu hmỀgm mêgm v`
hứe håh tmêgm v`äg vê tmêgm bỐt k`Ỉu i`Ẩ` bè gm`ễu km` ố tragi t`ễb tmỠh vê ĕƺỨh tüg
trỂgi mẩu gmƺ bỐt håhm tỵ pmåt. HmỀ bỐt k`Ỉu gø` „re bỒ` oổ Ĉg hƥb‒ nê ĕè xåh ĕịgm
tƺƥgi quegtmêgm
v`ỉh, mîgm i`ỡegmỡgi
oổ, bẰk`Ỉu
vê Ỡgi
hag.xỢ
\ragi bộ`o`ằg
lẩg lẩg i`e ĕîgm
tmêgmtmƺỒgi pmïgtmỠh
gmỡgi gim` hügiât bộ`
tmeyygiƺỒ`
tme ĕỖ`. bộ`
_egm i`ớ` ĕƺỨh mîgm tmêgm la gmỡgi quy ƺớh nêb hma tmêgm v`äg o`ằt ĕƺỨh bîgm tmuỐh
vễ bỐt mỉ tmổgi gêa vê håhm tmeb i`e s`gm maất. _egm i`ớ` i`ôp hma bộ` mỉ tmổgi tỘg tấ`
kmåh o`ỉt vớ` gmỡgi mỉ tmổgi kmåh. Oîgm tmƺỒgi regm i`ớ` rö rêgi, gmƺgi hø km` gmẢp
gmẵgi kmø pmïg o`ỉt (gmƺ tragi maêg hẨgm bẰ vê hag hÿg oô), maẹh quå hỠgi gmạh tåhm
o`ỉt mẸg bỐt mey bỐt sổ tmêgm v`äg (gmƺ tragi maêg hẨgm oổ tåhm o`ỉt vớ` hẹp bẰ hag).
Km` regm i`ớ` rö rêgi, queg mỉ hmẵgi hmịt, bộ` kâhm ĕỐgi ĕỦgi ĕằg bỐt tmêgm v`äg nêb
rugi hmuyỈg taêg oỐ i`e ĕîgm. GiƺỨh nấ`, km` tåhm o`ỉt quå bỠh, bộ` tmêgm v`äg ĕƺỨh tỵ
la mƥg gmƺgi yäu hẩu ĕ`ễu iî nấ` kmø truyễg ĕất hma giƺỒ` kmåh. \øb nấ`, k`Ỉu Ỡgi xỢ
hêgi hỠgi gmạh, regm i`ớ` hêgi nu bỒ tmî i`e ĕîgm lỆ tmêgm bỐt mỉ tmổgi kmàp kâg, ĕổ`
pmø vớ` bỂ` o`ằg hổ kmø kmĈg mƥg.
Km` tîgm trấgi ĕè ĕằg bỠh vẢy, giƺỒ` tmẩy hẩg tîb håhm pmå vụ k`Ỉu hïg oẵgi oỉgm nò Ầy
(oẦt tmƺỒgi); nêb gmƺ vẢy kmø bê trågm ĕỦgi hmấb, gmƺgi hẩg nêb sea tragi huỐh o`ằg
ĕỖ` hĈgi tmẸgi gêy oẨg sạh
s ạh bộ` giƺỒ` ĕƺỨh tüg trỂgi.
MENFP ‘ Kmå` g`ỉb hmâgm bê ügi gäu näg nê oỐ oe, hỠ oe giƺỒ` tmêgm bỐt ĕƥg vị tragi
ĕø håh bổ` queg mỉ lỆ queg såt mƥg nê gmîg vêa tỖgi tmỈ. Hø tmỈ mîgm tmêgm gmỡgi oỐ oe
(hŠgi iỂ` nê teb i`åh) kmügi nêgm bấgm. \ragi bỐt i`e ĕîgm iỘb me` oổ bẰ, me` hag, oổg
ügi oê gỐ` giaấ`, tẦt hẨ nê = giƺỒ`, hø tmỈ mîgm tmêgm 63 oỐ oe vê bộ` hå gmïg hø tmỈ nê
tmêgm v`äg hứe ?5 teb i`åh.
Hø gmỡgi oỐ oe iỘb gmỡgi giƺỒ` tmuỐh håh tmằ mỉ kmåh gmeu; hø gmỡgi hẹp kằt ĕü` ĕỈ
hmổgi nấ` bỐt giƺỒ` tmỠ oe. Oîgm tmƺỒgi v`ỉh tmuỐh vễ bỐt oỐ oe gêa ĕø maẹh bỐt sổ oỐ
oe gêa ĕø kmügi iïy hĈgi tmẸgi; gmƺgi gằu bỐt hå gmïg ố bỐt vị trâ tmƺỒgi xẨ
xẨyy re xugi
ĕỐt i`ỡe håh teb i`åh vớ` gmeu tmî kmø bê ĕåp Ỡgi gmỡgi ĕÿ` mề` bïu tmuẫg hứe giƺỒ`
gêy giƺỒ` kmåh, hma gäg lỆ xuẦt m`ỉg gmỡgi mêgm v` oẦt tmƺỒgi. Xỵ mîgm tmêgm gmỡgi oỐ
oe nỉhm nấh nê mẢu quẨ hứe gmỡgi mẫgi mỦt Ầb Ỡh kàa lê`. Lâgm nâu vêa bỐt i`e ĕîgm,
giƺỒ` tmẩy tẦt gm`äg hŠgi lâgm vêa bỐt sổ teb i`åh, vê hẩg gmẢg tmỠh rö hƥ hẦu Ầy vớ`
gmỡgi tåh ĕỐgi que nấ` i`ỡe håh oỐ oe vớ` gmeu.
OAYFG ‘ Ügi ĕễ xuẦt kmå` g`ỉb pmïg møe oẨg tmïg, gø` rö mƥg nê pmïg møe hå` „kỹ‒
(kỹ ĕổ` vớ` tme), ügi hma rẵgi mỉ tmổgi hẨb xôh iạg n`ễg vớ` s`gm nò begi tâgm oẨg gĈgi
hm` pmổ` mêgm v` hứe hag giƺỒ` bỐt håhm tỵ pmåt; mỉ tmổgi trâ gĈgi iạg n`ễg vớ` maất ĕỐgi
hứe về gèa pmẩg gåa hø tmỈ xåh ĕịgm mey pmứ ĕịgm hẨb xôh, gmƺgi tmügi tmƺỒgi tragi
bỂ` queg mỉ hẨb xôh vẫg hm`ằb ƺu tmằ. \Ề trỂgi i`ỡe ve` trÿ hứe hẨb xôh vê trâ gĈgi tỠh
nê oäg tîgm oäg nò nê hmỀ oåa hmứ yằu ĕỈ pmïg naấ` tîgm mîgm, ĕỈ pmïg naấ` håh hå gmïg.
ỗ ĕẩu oẢh tmegi nê gmỡgi giƺỒ` kmügi tåhm ĕƺỨh suy gimĠ vê hẨb xôh, mêgm ĕỐgi hmứ
yằu tmfa hẨb xôh, hå` kỹ kmügi vỡgi vêgi nỉ tmuỐh vêa gmỡgi pmẨg Ỡgi hứe giƺỒ` kmåh.
Huổ` ĕẩu k`e tragi oẢh tmegi nê gmỡgi giƺỒ` ât ât hmịu tåh ĕỐgi hứe tîgm hẨb giƺỒ` kmåh,
lỆ vƺỨt que gmỡgi tmåhm tmỠh, vî k`ễb hmằ ĕƺỨh hẨb xôh hứe bîgm. Ěø nê gmỡgi hå gmïg
ĕè tmêgm hügi tragi sỵ pmïg møe.
\mfa OAYFG, tragi bỐt mỉ tmổgi km` bỐt hẹp ĕü` gêa ĕø oẦt Ỗg ĕịgm, bổ` na mè` tĈgi
näg tmî hẹp ĕü` Ầy n`ễg nü` kàa giƺỒ` tmỠ oe vêa tmêgm oỐ oe. Gmƺ tragi maêg hẨgm oổ bẰ
oẦt mÿe tmî kàa bỐt ĕỠe hag gêa tấa re gmỡgi k`Ỉu n`äg b`gm mey hẦ
hẦuu kằt gmẵb i`Ẩ` quyằt
bïu tmuẫg. Ěằg nôh kmügi hÿg kmẨ gĈgi mîgm tmêgm gmỡgi teb i`åh gỐ` oỐ, i`e ĕîgm gmỒ
ĕằg giƺỒ` giaê`4 tmẩy tmuổh, i`ôp ĕụ xè mỐ`, hügi
h ügi eg…
GiƺỒ` tmẩy nêb tƺ vẦg i`e ĕîgm mÿe gmẢp vêa gmỡgi oỐ oe, gmƺgi hẩg hø bỐt hå` „kỹ‒
ĕƺỨh pmïg møe rö gàt ĕỈ trågm ĕ`ễu oẨg tmïg kmügi k`ễb hmằ ĕƺỨh hẨb xôh hứe bîgm.
Hø gmỡgi i`e ĕîgm iỘb taêg tmỈ gmỡgi hå` „kỹ‒ hmƺe ĕƺỨh pmïg møe rö rêgi, tragi bỂ`
queg mỉ hmỀ tmügi que hẨb xôh, håh hå gmïg mÿe gmẢp vớ` gmeu tmêgm bỐt hå` tü` tẢp
tmỈ vê regm
truyễg tmổgii`ớ` rö rêgi
từ tmằ i`ỡe
mỉ gêy taêg
segi tmằoỐ
mỉ i`e ĕîgm
kmåh, hmavêgäg
oägsỵgiaê`. Gmỡgi
pmïg møe hêgik`Ỉu queg
giêy hêgimỉyằu
gêyhma
hø
ĕằg nôh gêa ĕø xẨy re gmỡgi oỉgm hmỠgi rö rêgi. Oỉgm hmỠgi xẨy re seu gmỡgi o`ằg hổ
gmƺ håhm ny, tegi tøh.
Me` vỨ hmỘgi ĕễu hø hå` „kỹ‒ vỡgi vêgi tmî lỆ tmâhm gim` vớ` gmeu, gằu kmügi bỐt oäg
sẲ i`ỡ bỐt vị trâ „hẦp träg‒, bỐt oäg ố vị trâ „nỉ tmuỐh‒. ]ugi ĕỐt tmƺỒgi xẨy re, lỆ lẫg
ĕằg oỉgm hmỠgi, kỈ hẨ oỉgm tmỵh ố oổ mey bẰ, maẹh xuẦt m`ỉg gmỡgi m`ỉg tƺỨgi oỉgm nò
ố hag hå`. Bổ` xugi ĕỐt hêgi lẦu kâg, kmügi hmịu gmẢg tmỠh rö rêgi, tmî sỵ oẦt mÿe i`ỡe
oổ bẰ hêgi ĕí gẹgi näg hag hå`.
S@_I@GE XE\@_ ‘ gäu näg kmå` g`ỉb „tmêgm tmỦh‒ (beturet`ag) nêb hmîe kmøe trị n`ỉu
i`e ĕîgm vê ĕịgm gimĠe4 \mêgm tmỦh nê nôh bỐt hag giƺỒ` maêg taêg oị gạb nẦy huỐh sổgi
hứe bîgm. \mỵh re, hmỡ trƺốgi tmêgm såt gimĠe mƥg nê tmêgm tmỦh. BỐt hag giƺỒ` trƺốgi
tmêgm hø kmẨ gĈgi4
-o`Ỉu m`ỉg hẨb xôh, ò gimĠ hứe bîgm bỐt håhm rö rêgi ĕổ` vớ` giƺỒ` kmåh.
- oẨg tmïg sổgi mê` mÿe, tragi gỐ` tïb kmügi bïu tmuẫg xugi
x ugi ĕỐt.
- gmẢg rö vê hmẦp gmẢg sỵ kmåh o`ỉt, kmügi ĕÿ` mề` giƺỒ` kmåh pmẨ` i`ổgi bîgm.
- hmịu tråhm gm`ỉb vễ gmỡgi ò gimĠ vê tîgm hẨb hứe bîgm.
- Gạb vỡgi gmỡgi kỰ gĈgi i`ea t`ằp vê k`Ỉb tre ĕƺỨh gmỡgi tâg m`ỉu bîgm pmåt re hø
ĕƺỨh t`ằp gmẢg mey kmügi.
\rå` nấ` bỐt hag giƺỒ` hmƺe
h mƺe trƺốgi tmêgm pmåt re gmỡgi tâg m`ỉu bïu tmuẫg vớ` gmeu.
Uueg mỉ nỠe ĕü` nê hå` trỦh hmâgm vê håh bổ` queg mỉ kmåh ĕễu xaey quegm hå` trỦh gêy.
Hmƺe trƺốgi tmêgm, hmƺe hmâg hmạg, o`Ỉu m`ỉg giêy từ nôh nỵe hmỂg oấg ĕỒ`. BỐt giƺỒ`
tm`ằu tỵ t`g nêb re vẻ gm`ễu gimị nỵh, gmƺgi tmỵh hmẦt nấ` hmỒ ĕỨ` giƺỒ` te ĕỈ nêb hmộ
lỵe. GiƺỒ` k`e hŠgi tm`ằu tỵ t`g, gmƺgi hŠgi lẦu kâg gmƺỨh ĕ`Ỉb hứe bîgm, hŠgi ĕ` tîb
hmộ lỵe. HẨ me` oäg ĕễu oị vẻ oễ giaê` hứe oäg k`e ĕågm nừe, hma gäg km` vễ hmugi sổgi
vớ` gmeu tmî vụ bỐgi. I`e ĕîgm kmø bê i`ỡ hïg oẵgi, sỵ ĕ`ễu hmỀgm mẵgi giêy ĕÿ` mề`
gm`ễu hügi sỠh. Oổ bẰ kmügi hÿg kmẨ gĈgi tmỵh m`ỉg gm`ỉb vỦ guü` hag hå`.
BỐt ĕỠe hag gêa ĕø trố tmêgm vẢt my s`gm, tmêgm „hag „ hag oỉgm ĕƺỨh gäu legm. Oê XE\@_
v`ằt4 „Oỉgm hmỠgi hứe ĕỠe trẻ o`Ỉu m`ỉg v`ỉh quå trîgm trƺốgi tmêgm hứe gø oị trố giấ`,
vî gø pmẨ` tmu môt vê nêb i`Ẩb gmẰ gộ` kmộ hứe oổ bẰ‒ (pet`fg làs`igà, `glfgt`c`fl
pet`fgt). Oê hma rẵ
rẵgi
gi tỵ t`g, tỵ trỂgi nê ĕỐgi hƥ queg trỂgi gmẦt hứe hag giƺỒ`. \mfa oê
bẹh hẨb afl`pf hmỀ xuẦt m`ỉg km` oổ bẰ tm`ằu hmâg hmạg, ât mey gm`ễu kâhm tmâhm gmỡgi
xugi gĈgi tâgm lỦh hứe hag hå`. Oổ bẰ hmâg hmạg, trƺốgi tmêgm lỆ lêgi hmẦp gmẢg bổ`
queg mỉ ĕẹh o`ỉt i`ỡe ĕỠe hag vê giƺỒ` oäg k`e, kmügi iegm tị…vê nêb hma ĕỠe hag gmẢg
rö vị trâ hứe gø, gø ĕƺỨh yäu tmƺƥgi vớ` tâgm hmẦt nê bỐt ĕỠe hag, hmỠ kmügi lâgm nâu iî
tragi bổ` queg mỉ i`ỡe oổ bẰ vớ` gmeu.
CF__F@_E gäu näg kmå` g`ỉb gmỡgi „muyễg tmaấ` i`e ĕîgm‒ (bytmf ceb`n`en), tỠh bỐt
sổ gmỡgi ĕ`ễu tmƺỒgi begi tâgm mỉ tmổgi, bỂ` tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm ĕễu t`g gmƺ vẢy
vễ håh bổ` queg mỉ vớ` gmeu; giƺỒ` giaê` tmẦy tmẢt pm` nò nê hẨ i`e ĕîgm k`e ĕễu t`g gmƺ
vẢy. Sâ gmƺ hø i`e ĕîgm hỠ gimĠ rẵgi „hïu hmuyỉg gmê hỢe oổ bê hừ sỒ vêa nê mềgi mằt‒,
„hmị hẨ tmẢt nê giƺỒ` bẰ tmỠ me`‒, tmêgm tmỢ bộ` giƺỒ` mîgm gmƺ ĕè ĕƺỨh oổ trâ gmỡgi ve`
trÿ gmẦt ĕịgm, hỠ tmằ bê Ĉg ố tmfa gmỡgi gim` tmỠh ĕè ĕƺỨh quy ĕịgm. Nêb vẢy, huỐh

sổgi mêgi giêy ât vẦp våp, gmỡgi la tmêgm gằp, gäg sẲ iẹp oẦt giỒ kmø bê tmey ĕỖ`, vê
ĕè xuẦt m`ỉg gmỡgi m`ỉg tƺỨgi oẦt tmƺỒgi. Uuå bỠh tmî nêb hma i`e ĕîgm bẦt n`äg mỉ vớ`
oäg giaê` trố tmêgm oỉgm nò. _Ầt kmø hmĈb hmỡe gmỡgi i`e ĕîgm k`Ỉu gêy, mỂ tmƺỒgi ĕ`
tîb tmẩy hmâgm nê ĕỈ luy trî muyễg
mu yễg tmaấ` hứe mỂ hmỠ kmügi pmẨ` ĕỈ tmey ĕỖ`.
XFNS@G@ ZENETTAN@ ‘ Oê nê hmứ gm`ỉb trugi tïb gim`äg hỠu i`e ĕîgm ố B`nega
(@ ten`e)MPO_@X4
g`ỉb tåh i`Ẩ huổg såhm
tỵ k`äu tỵ gỖ`
bègt`ằgi „ gimịhm
quå bỠh, nò vê
ĕÿ` mề` pmẨg
k`Ỉb gimịhm
saåt nò‒ tổtragi
bỂ` yằu tragiĕøi`ea
gø` t`ằp,
näg kmå`
iïy
gäg mêgm v` ĕổ` xỠgi, mêgm v` gêy nấ` tĈgi hƺỒgi tâgm giấa bấg. BỐt tmêgm v`äg kmåh
gêa tragi i`e ĕîgm hø ò nêb sågi tề bổ` queg mỉ gêy oị ĕẠy re giaê` trố tmêgm hag oỉgm
ĕƺỨh gäu täg. \ragi tîgm muổgi gêy giƺỒ` tmẩy tỵ ĕẹt bîgm vêa tîgm tmằ „oễ träg‒ tề ò tåg
tmêgm bỂ` mêgm v` hứe håh tmêgm v`äg tragi i`e ĕîgm, kỈ hẨ hứe hag oỉgm. Gmƺ vẢy, kmügi
ĕỖ tỐ` vêa e`, hmỀ ĕỈ ò ĕằg gmỡgi yằu tổ luy trî hïg oẵgi tragi i`e ĕîgm, kmügi gmạh ĕằg
gmỡgi kmâe hấgm t`äu hỵh nêb hma hẨ gmê hẨb gimĠ nê hðgi gmeu tmfa ĕuỖ` bỐt bỦh t`äu.
GiƺỒ` tmẩytmẩ y ĕỠgi ố tƺ tmằ „oễ träg‒, kmuyằg kmâhm, trugi nẢp kmügi aåg tråhm e`, hø kmẨ
gĈgi hmỀ ĕịgm tmỵh m`ỉg bỐt sổ gim` tmỠh vê o`ỉg pmåp gimịhm nò, tỠh hmỀ ĕịgm tĈgi hƺỒgi
gmỡgi mêgm v` ĕƺỨh xfb nê oỉgm nò.
OAXTABFGP@ ‘ GEIP GmẦg bấgm bổ` queg mỉ lÿgi mỂ từ tmằ mỉ gêy segi tmằ mỉ
kmåh, tấa re bổ` iạg oø mỡu tmỠh mey vü tmỠh i`ỡe håh tmêgm v`äg. \ragi bộ` lÿgi mỂ
gmƺ vẢy, gmƺ hø bỐt quyỈg sỖ xuyäg tmằ mỉ im` nấ` „hügi vê gỨ‒, bộ` giƺỒ` ĕƺỨh mƺốgi
gmỡgi hügi ĕỠh hứe hẨ lÿgi mỂ ĕỈ nấ` vê hø gimĠe vỦ ĕøgi iøp ĕỈ trẨ gỨ, tề re „trugi
tmêgm‒ ĕåp Ỡgi nÿgi bagi ĕỨ` hứe hẨ lÿgi mỂ.
Gmƺ vẢy
vẢ y i`e ĕîgm mất gmïg kmügi queg trỂgi oẵgi lÿgi mỂ, queg mỉ muyằt tmổgi hø sỠh
gẹgi mƥg queg mỉ tîgm luyäg vê håh nỠe ĕü` lỆ xugi ĕỐt km` buổg i`ỡ trugi tmêgm vớ`
bỐt oäg, gmẦt nê vêa gmỡgi oƺớh giaẹt tragi huỐh sổgi (kằt müg, ĕẻ hag, hmịu tegi…),
nêb sågi tề tîgm gimĠe lÿgi mỂ i`ôp hma bỂ` giƺỒ` hø tmå` ĕỐ tâhm hỵh.
EVNNAAX gmẦg bấgm „gmỡgi „gmỡgi oâ bẢt hứe i`e ĕîgm‒, tỠh bỐt tmügi t`g gêa ĕø hẩg i`ỡ
kâg, kmügi ĕƺỨh mố re oẦt kỸ lƺớ` mîgm tmỠh gêa. Gmƺ lẦu bỐt ĕỠe oà kmügi hma gø o`ằt
gø nê hag guü`, maẹh hmỀ bỐt me` giƺỒ` o`ằt rö ügi hỦ nê bỐt tey i`eg mðgi. _Ộ` kmügi
queg tïb ĕằg i`ea t`ằp vớ` gmeu, hmỀ hmĈb na oẨa vỉ oâ bẢt, bỐt vẦg ĕễ trố gäg bỐt yằu
tổ hẦb kị, tấa gäg gmỡgi bổ` queg mỉ i`ea t`ằp kmügi oîgm tmƺỒgi. BỐt sổ muyễg tmaấ`
i`e ĕîgm hmâgm oạt giuỘg từ ò buổg oẨa vỉ bỐt oâ bẢt. Hø gmỡgi ĕỠe hag s`gm re ĕƺỨh
oổ bẰ ĕổ` xỢ gmƺ nê ĕĕỈỈ tme
tmeyy tmằ bỐt giƺỒ` gêa ĕø ĕè bẦt, gm`ễu km` ĕẹt hma
h ma gø täg hứe
giƺỒ` Ầy; ĕỠe hag ouỐh pmẨ` sổgi gmƺ giƺỒ` k`e, kmügi hø quyễg sổgi tmfa oẨg sạh hứe
bîgm, hma gäg lỆ oị naấg tïb.
@S. HÅH \_ơỞGI ZMÅ@
HŠgi gmƺ bỂ` tïb pmåp hø gmỡgi xu mƺớgi kmåh gmeu4 pmïg tïb mỂh, mỂh tmuyằt Ỡgi
xỢ, mỂh tmuyằt mỉ tmổgi.
HuỐh tregm nuẢg xaey quegm vẦg ĕễ „hå` mỐp ĕfg‒, güb ge „gỐ` tïb‒ gmƺ tmằ gêa. Me`
trƺỒgi pmå` Ỡgi xỢ, vê mỉ tmổgi ĕễu kmügi kmügi queg tïb ĕằg hå` mỐp ĕfg, hmỀ hmô
trỂgi ĕằg gmỡgi tåh ĕỐgi que nấ` i`ỡe håh mỐp ĕfg vớ` gmeu maẹh gmỡgi mêgm v` Ỡgi xỢ
oäg giaê`. \mỵh re trƺỒgi pmå` gêa rỘ` hŠgi queg tïb ĕằg hẨ m`ỉg tƺỨgi oäg giaê` vê

suy ĕaåg vễ gmỡgi hƥ hẦu vê hƥ hmằ hứe gỐ` tïb. SẦg ĕễ nò nuẢg queg trỂgi nê hø mey
kmügi bỐt tïb tƺ vü tmỠh hứe tỖgi tmỈ i`e ĕîgm oea trðb hå` vü tmỠh hứe từgi tmêgm v`äg.
Hø mey kmügi bỐt hƥ hẦu tïb nò hmugi hứe tỖgi tmỈ i`e ĕîgm, vớ` gmỡgi hƥ hmằ pmÿgi vỉ
rö rêgi mey mêb ò. Hƥ hẦu vê hƥ hmằ Ầy hø oẨa ĕẨb i`ỡ ĕƺỨh hïg oẵgi km` ĕỦgi hmấb
vớ` tmỵh tằ maẹh km` oị gmỡgi xugi gĈgi
gĈ gi tmü` tmôh1
SẦg ĕễ tragi tmỵh t`Ệg kmügi pmẨ` nê hmẦp gmẢg tuyỉt ĕổ` bỐt mỂh tmuyằt gêa ĕỈ nò i`Ẩ`
håh m`ỉg tƺỨgi oỉgm nò, bê bộ` giƺỒ` tmẩy pmẨ` xåh ĕịgm bỐt hm`ằg nƺỨh gmẦt ĕịgm tragi
bỐt maêg hẨgm gmẦt ĕịgm hma bỐt i`e ĕîgm gmẦt ĕịgm, vê hmỀ bỐt hm`ằg nƺỨh bê tmü`.
S. SẮG LỬGI N@ểV ZMÅZ I@E ĚÎGM
MỂh tmuyằt trị n`ỉu i`e ĕîgm begi tâgm mỉ tmổgi xuẦt pmåt từ oỉgm pmïg n`ỉt4 buổg hmỡe
bỐt oỉgm gmïg pmïg n`ỉt pmẨ` hmỡe taêg oỐ i`e ĕîgm, oỉgm gmïg hmỀ nê „hag oỉgm ĕƺỨh gäu
täg‒. I`e ĕîgm hø giƺỒ` pmïg n`ỉt tấa re bỐt bü` trƺỒgi tragi ĕø håh tmêgm v`äg kmügi
tmỈ xåh ĕịgm ĕƺỨh gmỡgi bổ` queg mỉ vớ` kẻ kmåh4 i`ỡe oổ bẰ vớ` gmeu, i`ỡe håh tmằ mỉ.
_egm i`ớ` i`ỡe håh gmøb tragi gỐ` oỐ tmî kmügi rö bê vớ` oäg giaê` tmî nấ` quå håhm o`ỉt,
nêb hma bộ` nẩg huỐh sổgi hmuyỈg ĕaấg que gmỡgi oƺớh giaẹt, maẹh xè mỐ` oäg giaê`
trẨ` que gmỡgi o`ằg ĕỐgi nớg i`e ĕîgm kmø bê tmâhm gim`. Hø tmỈ gø` vớ` gmỡgi i`e ĕîgm
gmƺ vẢy tmî tmằ i`ớ` tmỵh tằ vê tmằ i`ớ` muyỆg tƺốgi lỆ nẫg nỐg vớ` gmeu.
\ragi tmỵh tằ kmø bê trị n`ỉu taêg oỐ i`e ĕîgm hðgi bỐt nôh, tmƺỒgi pmẨ` t`ằg mêgm hmĈb
hmỡe hå gmïg gmƺgi pmẨ` tmẦy rö bộ` sỵ heg tm`ỉp ĕễu tåh ĕỐgi ĕằg hƥ hmằ tỵ ĕ`ễu hmỀgm
hứe i`e ĕîgm hê hå tmỈ iïy re gmỡgi pmẨg Ỡgi oẦt nỨ`. Uueg ĕ`Ỉb mỉ tmổgi i`ôp hma gmẢg
tmỠh rö rêgi hứe bộ` yằu tổ (i`e ĕîgm, oỉgm v`ỉg, oẨg nĠgm tmẩy tmuổh, tåh ĕỐgi hứe gmƺgi
hƥ queg vê ĕaêg tmỈ). Hma ĕằg gey bỐt sổ tåh i`Ẩ hma rẵgi trị n`ỉu ĕổ` vớ` oỉgm pmïg n`ỉt,
hø tmỈ kằt mỨp vớ` tïg lƺỨh, ĕfb nấ` kằt quẨ kmẨ queg. Gmƺgi hmƺe tmỈ kmẸgi ĕịgm ĕƺỨh
lỠt kmaåt vî v`ỉh ĕågm i`å kằt quẨ bỐt håhm kmae mỂh hÿg vẦp gm`ễu kmø kmĈg.
\rị n`ỉu i`e ĕîgm hŠgi ĕƺỨh vẢg lỦgi tragi hmỠgi „oề Ĉg tïb hĈg‒ (eigarfx`f bfgtenf).
\mügi tmƺỒgi giƺỒ` te håhm ny i`e ĕîgm vî hma rẵgi bü` trƺỒgi i`e ĕîgm nê hĈg giuyäg
iïy
gmïgrevêoỉgm, meyi`e
hứe hẨ hmổgi
ĕîgm.ĕổ`
Høv`ỉh hmĈb
giƺỒ` hmahmỡe. Ě`ễu
rẵgi na sỨ kmø nê xåh
hå` hmằt ĕịgm yằu
nê bỐt ĕẹh tổ
ĕ`Ỉb tïb
queg nò hứe
trỂgi hå
tragi
håh i`e ĕîgm hø gmỡgi ĕỠe oề Ĉg. \ừ oề Ĉg uổgi hø tmỈ lẫg ĕằg kằt quẨ nê bỐt hmỠgi
oỉgm kỸ nấ ĕ` giƺỨh mẸg
mẸ g oẨg gĈgi tỘg tấ` hứe naê` giƺỒ`. O`ỉg pmåp trị n`ỉu k`Ỉu gimịhm nò
tỠh hmỀ ĕịgm hỠ nêb tmfa tr`ỉu hmỠgi hø tmỈ ĕfb nấ` kằt quẨ tổt.
\ragi hmỠgi gim`ỉg rƺỨu giƺỒ` te tmƺỒgi tmẦy oễ giaê` tmî i`e ĕîgm bagi buổg hå gmïg
oề rƺỨu, gmƺgi tmỵh hmẦt
h mẦt hag
h ag ooỉgm
ỉgm nấ` ĕøgi ve` trÿ hhïg
ïg oẵgi hma i`e ĕîgm, i`ôp hma i`e
ĕîgm ĕổ` pmø vớ` gmỡgi tåh ĕỐgi bấgm mƥg, ĕïy nê bỐt håhm gmîg hø tmỈ gø` giƺỨh ĕỒ`, ât
gmẦt hŠgi i`ôp hma nò i`Ẩ` vî sea gm`ễu oỉgm v`ỉg vê gm`ễu pmƺƥgi pmåp ĕè tmẦt oấ`.
Kmügi pmẨ` tragi trƺỒgi mỨp gêa hŠgi hø tmỈ vẢg lỦgi vê gäg vẢg lỦgi, gmƺgi ât gmẦt
gmîg rỐgi re bỐt håhm mỉ tmổgi hŠgi i`ôp hma trågm gmỡgi o`ỉg pmåp tmü sƥ gm`ễu km` hmỀ
nêb hma tîgm mîgm xẦu ĕ`.
\ragi gmỡgi trƺỒgi mỨp be tôy, queg ĕ`Ỉb mỉ tmổgi i`ôp hma trågm tmå` ĕỐ näg åg maẹh
oổ bẰ, maẹh hå gmïg hag hå`, bỐt tmå` gmƺ vẢy hmỀ tĈgi hƺỒgi bẹh hẨb
hẨ b tỐ` nộ`. \mfa queg
ĕ`Ỉb xuyäg tmằ mỉ gø` träg, ĕỠe hag gim`ỉg be tôy gmƺ nê my s`gm ĕỈ hma oổ bẰ trẨ bỐt
hå` gỨ gêa ĕø ĕổ` vớ` ügi oê.
Håh tmegm g`äg gim`ỉg be tôy ĕễu hø tïb trấgi ĕổ` gimịhm vớ` l` sẨg vĈg møe xè mỐ` hứe
ügi hme; tmuyằt xuyäg tmằ mỉ pmẨ` hmĈgi nò i`Ẩ` ĕƺỨh pmẩg gêa ĕẹh trƺgi gêy!
Sễ hmỠgi suy naấg (làbfghf) hứe tuỖ` i`ê, gm`ễu tåh i`Ẩ hma rẵgi Ẩgm mƺốgi hứe i`e ĕîgm
rẦt nớg4 hẨ gmê ĕïb re na mè` km` bỐt tmêgm v`äg sạp „re ĕ`‒, bê trügi näg trƺớh bạt bỂ`
giƺỒ` mîgm Ẩgm hå` hmằt. Ěẹh o`ỉt km` giƺỒ` i`e trƺốgi suy yằu, kmügi hÿg i`ỡ ĕƺỨh ve`
trÿ hmỀ ĕấa gỡe, tmî suy naấg tïb nò nê bỐt håhm hmuyỈg i`ea muyễg oâ, i`ôp hma vừe naấ`
trừ vừe iîg i`ỡ bỐt hag giƺỒ` vê gmỡgi kẻ kmåh. Hẩg tmẦy rö bẹh lð hmỠgi suy naấg n`äg
queg vớ` gmỡgi tmƺƥgi tỖg tmỈ hmẦt, vẫg kmügi quäg tåh ĕỐgi hứe gmỡgi yằu tổ tïb nò từ
gmỡgi tmêgm v`äg kmåh tragi i`e ĕîgm.
\rị n`ỉu i`e ĕîgm lẩg lẩg vẢg lỦgi tragi gm`ễu hmỠgi oỉgm kmåh gmeu, tðy gmỡgi kâhm
ĕỐgi tïb nò tragi gỐ` oỐ i`e ĕîgm hø tmỈ iïy re gmỡgi o`ằg ĕỐgi tïb nò ĕẹh o`ỉt ĕổ` vớ`
trẻ hag. BỐt sổ ĕẹh trƺgi lỆ iïy oỉgm ĕè ĕƺỨh gäu näg4
- GiƺỒ` bẰ „oea hẦp‒ tmƺỒgi ĕ` ĕü` vớ` ügi oổ nàp vằ.
- \îgm hẨb oổ bẰ vớ` hag hå` nẦg åt tîgm vỨ hmỘgi.
- Iegm tị i`ỡe egm hmị fb quå hĈgi tmẸgi.
- Oễ giaê` tmî hag „oỉgm‒ nê bỐt vẢt my s`gm, tmỵh re hŠgi ĕaåg ve` trÿ tâhm hỵh iïy
hmuyỉg.
\Ỗgi tmỈ i`e ĕîgm sổgi kmàp kâg, håh bổ` queg mỉ gỐ` oỐ hỠgi gmạh, nẠg trågm gmỡgi bổ`
xugi ĕỐt gmƺgi ĕỘgi tmỒ` vî håh o`ằg hổ pmẨ` t`ằp xôh vớ` oäg giaê` gmƺ oỉgm v`ỉg,
trƺỒgi mỂh. \ragi gm`ễu oỉgm tmỵh tmỈ bèg tâgm, gmƺ ĕeu kmớp, mfg suyỆg, giaê` tmuổh
bfg, trị n`ỉu i`e ĕîgm hŠgi hø sỵ mộ trỨ. \ragi oỉgm ĕỐgi k`gm, vî kmügi m`Ỉu ĕƺỨh hĈg
giuyäg, tragi gỐ` oỐ i`e ĕîgm lỆ hø bẹh hẨb tỐ` nộ`, aåg tråhm gmeu i`ỡe me` lÿgi mỂ.
Km` bỐt ĕỠe hag oị oỉgm rẦt gẹgi gmƺ oỉgm muyằt trạgi hmẸgi mấg, hẩg i`ôp ĕụ i`e ĕîgm
vƺỨt que na ïu. Sớ` gmỡgi i`e ĕîgm iẹp kmø kmĈg k`gm tằ xè mỐ` quå bỠh, queg ĕ`Ỉb trị
n`ỉu i`e ĕîgm i`ôp hma gmẢg xàt vê mộ trỨ kmügi quå ĕƥg sƥ.
Hø gm`ễu tîgm muổgi nẹp ĕ` nẹp nấ` gmƺ trƺỒgi mỨp gmỡgi ĕỠe trẻ fb oị mêgm mấ mey lị
tâgm (psyhmapetm), tmügi tmƺỒgi giƺỒ` te tmẦy tâgm xuyäg tmằ mỉ, oổ bẰ nẹp nấ` k`Ỉu Ỡgi
xỢ hứe ügi oê, maẹh km`g giƺỒ` oổ oị nàp vằ, hmâgm giƺỒ` bẰ kâhm ĕỐgi hag bỐt håhm vü
tmỠh, huổ` hðgi hag pmẨ` ĕ` tð. Ěågi nẲ giƺỒ` oổ hø ve` trÿ tåhm o`ỉt ĕỠe hag kmügi ĕỈ gø
oåb hmẹt nẦy bẰ, tmî sỵ oẦt nỵh hứe oổ tmü` tmôh kâhm ĕỐgi hag. \Ầt hẨ ĕễu nê vü tmỠh o`Ỉu
m`ỉg bỐt gộ` kmỖ tïb bê gmỡgi giƺỒ` tragi huỐh tîb tmåa iụ bỐt håhmhå hm kmügi mỨp nò.
Hẩg pmïg o`ỉt håhm t`ằp hẢg mỉ tmổgi, ĕågm i`å vê gmẢg xàt taêg oỐ håh yằu tổ nê bỐt håhm
gmẦtkmẨ
hø tm`ằt pmẨ`nêb
gĈgi nêbĕƺỨh
tragi bỂ`
mey trƺỒgi
kmügi. mỨp,høhÿg
HŠgi km`neahmâgm
vêa trị
v`ỉhn`ỉu tmî trƺớh
kmåb mằt håhm
mề` bỐt pmẨ` taêg
hïg gmạh
l`ỉg
trố tmêgm pmƺƥgi pmåp trị n`ỉu. Lð sea hŠgi pmẨ` ĕågm i`å tmẢt rö gmỡgi yằu tổ gêa tâhm
hỵh mey t`äu hỵh trƺớh km` t`ằg mêgm trị n`ỉu.
Kmügi quäg giuyäg tạh „trƺớh mằt kmügi tåh mấ`‒ (tỠh o`ằg nỨg tmêgm nỨg quí)4 vâ gmƺ
tragi bỐt i`e ĕîgm hø bỐt tmêgm v`äg oị perega`e gẹgi, rẦt hẠg tmẢg tragi maẹh iẹp bỐt
tmêgm v`äg trẩb buỐg gẹgi hẩg o`ằt sỢ lỦgi tïg lƺỨh. ?
GiƺỒ` tmẦy
tmẦ y nêb tïb pmåp
p måp hŠgi lỆ oị gmỡgi muyỆg maẹh tƺốgi hứe oẨg tmïg vễ gĈgi
gĈ gi nỵh
hứe bîgm hm` pmổ`, hø km` kmuẦy „ïb o`gm‒ näg rỘ` kmügi ĕứ sỠh trị hmôgi, maẹh gø` bỐt
håhm m`ỉg ĕấ` mƥg hå` „mỐp ĕfg‒ oea i`Ồ hŠgi nê bỐt hấb oẫy, bố re mèy lí hmừgi.
\rị n`ỉu i`e ĕîgm kmåh vớ` trị n`ỉu hå gmïg vễ ĕ`Ỉb ố ĕïy gm`ễu km` kmügi pmẨ` hag oỉgm
ĕằg yäu hẩu ĕƺỨh hmĈb hmỡe, maẹh hmâgm giƺỒ` yäu hẩu ĕằg hmĈb hmỡe nấ` kmügi pmẨ`
giƺỒ` hø oỉgm gẹgi gmẦt. Håh tr`ỉu hmỠgi pmïg pmổ` kmügi ĕễu, ố bộ` giƺỒ` bỐt tmỠ.
Km` tẢp trugi vêa bỐt hag giƺỒ`4 tr`ỉu hmỠgi gộ` kmỖ tïb, yäu hẩu ĕƺỨh hmĈb hmỡe tmî
hmƺe vỐ` tâgm ĕằg trị n`ỉu i`e ĕîgm.
S@. Bờ\ XỚ O@ểG ZMÅZ
Zmïg o`ỉt4
- \rị n`ỉu giạg mấg i`ôp i`e ĕîgm vƺỨt que bỐt o`ằg hổ hẦp tâgm.
- \rị n`ỉu lê` mêg i`ôp bỐt i`e ĕîgm pmå vụ bỐt pmƺƥgi tmỠh tỵ ĕ`Ỉu hmỀgm oẦt nỨ`.
Gm`ễu km`, iïy bỐt hƥg kmứgi maẨgi gmẦt tmỒ`. Ěïy nê trƺỒgi mỨp gmỡgi i`e ĕîgm hø
gmỡgi rổ` rfg kàa lê`, maẹh xaey quegm bỐt hå gmïg, maẹh gỐ` oỐ hỠ nẹp ĕ` nẹp nấ` bỐt sổ
rổ` naấg nêb hma hẨ i`e ĕîgm iẹp kmø kmĈg tragi huỐh sổgi xè mỐ`. \ragi maêg hẨgm gmƺ
vẢy gằu bỐt tmêgm v`äg gêa ĕø gmẦt ĕịgm kmügi hmịu tmeb i`e trị n`ỉu tmî kmø tmêgm hügi,
pmẨ` oẵgi bỐt håhm gêa ĕø n`äg mỉ vớ` giƺỒ` Ầy tmügi t`g hma o`ằt håhm nêb vê kằt quẨ.
OuỖ` t`ằp xôh oeg ĕẩu rẦt queg trỂgi ĕỈ tẢp mỨp håh tmügi t`g, tmẦy rö yäu hẩu vê pmåt
m`ỉg gmỡgi håhm hmf ĕẢy. Hổ iạgi ĕƺe re bỐt oẨg i`ea ƺớh, v`ằt tmêgm vĈg oẨg hêgi tổt
i`ỡe giƺỒ` tmẩy vớ` i`e ĕîgm. S`ỉh tmeb lỵ trỵh t`ằp „lẦg tmïg‒ vêa huỐh sổgi tîgm hẨb
hứe bỐt i`e ĕîgm kmåh oea i`Ồ hŠgi nê bỐt tmỠ tmåhm.GiƺỒ` tmẩy hẩg o`ằt4
- nêb sea hma bộ` giƺỒ` quäg ĕ` sỵ hø bẹt hứe bỐt giƺỒ` nấ ĕỈ hma gmỡgi k`Ỉu mêgm v`
mêgi giêy l`Ệg re tỵ gm`äg.
- oổ trâ kmügi i`eg, sạp xằp hma từgi giƺỒ` gêy giƺỒ` gỂ giỘ` ĕỠgi xe iẩg gmeu, que nấ`,
queg såt tmå` ĕỐ tragi nôh l` ĕỐgi.
- bỐt tmêgm v`äg hø tmỈ ĕƺỨh hỢ re ĕỈ oổ trâ håh tmêgm v`äg kmåh4 giƺỒ` ĕỠgi giỘ` hmugi
vớ` giƺỒ` kmåh vớ` tƺ tmằ vê ĕ`ỉu oỐ gmẦt ĕịgm; maẹh giƺỒ` ĕấa l`Ệg gêy gimĠ rẵgi gmỡgi
tƺ tmằ vê oỐ ĕ`ỉu hứe giƺỒ` k`e, maẹh bagi ƺớh gmỡgi giƺỒ` k`e hø gmỡgi tƺ tmằ vê ĕ`ỉu
oỐ gmƺ vẢy.
vẢ y. \aêg oỐ i`e ĕîgm ĕƺỨh oổ trâ gmƺ
gm ƺ håh gmïg vẢt träg bỐt tƺỨgi ĕê`, hma gäg
gä g
tmứ pmåp gêy ĕƺỨh iỂ` nê „ĕ`äu kmạh‒.
- iïy strfss oẵgi håhm tấa re gmỡgi tîgm muổgi oẦt tmƺỒgi, pmïg tâhm vê nêb sågi tề
gmỡgi håhm tmỠh bê håh tmêgm v`äg vẢg lỦgi ĕỈ ĕổ` pmø.

- vẢg lỦgi tr`ỉu hmỠgi4 giƺỒ` tmẩy hmỀ ĕịgm i`e ĕîgm tmỈ m`ỉg tr`ỉu hmỠgi, giƺỨh vớ` yäu
hẩu hứe i`e ĕîgm nê naấ` trừ tr`ỉu hmỠgi. Gmƺ vẢy tấa re tîgm muổgi „me` trÿgi‒ 4 gằu
giƺỒ` k`e kmügi tuïg nỉgm, tỠh nê kmügi hÿg nẲ ĕƺỨh gỡe nê sỵ v`ỉh ĕè gẨy re giaê` ò
buổg hứe tü`, maẹh gằu kmügi tuïg nỉgm, tỠh nê ĕè naấ` trừ tr`ỉu hmỠgi.
- i`ea hma bộ` tmêgm v`äg bỐt gm`ỉb vỦ gmẦt ĕịgm maẹh tragi ouỖ` trị n`ỉu maẹh tragi
huỐh sổgi mêgi giêy.
- tấa re bỐt sổ gim` tmỠh pm` giüg giỡ tragi huỐh sổgi i`e ĕîgm nêb o`ằg hmuyỈg gmỡgi
huỐh sổgi qufg tmuỐh.
- vẲ re sƥ ĕỘ hẦu trôh ĕấ` i`e ĕîgm oe tmằ mỉ, vấhm nấ` nịhm sỢ, vẲ re hƥ hẦu gỐ` oỐ, pmåt
m`ỉg re gmỡgi n`äg kằt mey hẦu kằt, gmỡgi mêgm v` nẹp ĕ` nẹp nấ` xuyäg tmằ mỉ, gmỡgi
muyễg tmaấ`. Håh tmêgm v`äg hðgi gmeu vẲ re sƥ ĕỘ gêy, gø` näg ĕƺỨh gm`ễu bổ` queg mỉ
gỐ` oỐ hø tmỈ tấa gäg bỐt kmügi kmâ ĕỘgi hẨb.
- vẢg lỦgi Ạg lỦ, gø` vâ, trågm ĕỦgi hmấb trỵh t`ằp vê hø tmỈ hø t`ằgi møb mỀgm, nêb hma
queg mỉ oớt hĈgi tmẸgi. Sâ gmƺ oẨa giƺỒ` hmỘgi vâ vỨ gmƺ bỐt hag vẢt gêa ĕø, gỢe ĕðe
gỢe tmẢt, vê giƺỒ` tmẩy hø tmỈ oîgm nuẢg tmäb.
I`Ẩ vỒ hmẦp gmẢg oỉgm maấg. Sâ gmƺ nôh bỐt oà hag ĕằg tuỖ` tmegm g`äg tmƺỒgi hø gmỡgi
Ỡgi xỢ i`e ĕîgm hma nê oẦt tmƺỒgi, i`e ĕîgm kmügi hmịu gmẢg re nê tîgm muổgi ĕè tmey ĕỖ`
me` oäg kmø trågm xugi ĕỐt vê ĕỠe hag trố tmêgm hag oỉgm. GiƺỒ` tmẩy oẨa hẨ me` oäg hẨ
ĕỠe hag vê oổ bẰ ĕễu i`Ẩ vỒ gimĠ rẵgi ĕïy nê oỉgm maấg. LĠ gm`äg hẨ me` oäg ĕễu kmügi
hmẦp gmẢg vê ĕễu gmẢg tmỠh ĕƺỨh nê hẩg tmey ĕỖ` tmå` ĕỐ Ỡgi xỢ.
- gäu iƺƥgi ‘ nêb bẫu. GiƺỒ` tmẦy tmỵh m`ỉg bỐt sổ Ỡgi xỢ ĕỈ håh tmêgm v`äg tragi i`e
ĕîgm ga` tmfa (balfn`gi).
- trị n`ỉu gm`ễu i`e ĕîgm hðgi bỐt nôh.
- trị n`ỉu mỨp tåh, tỠh kằt mỨp me` oe giƺỒ` tmẩy, hðgi tîb håhm tåh ĕỐgi näg i`e ĕîgm. \ổt
gmẦt nê me` vỨ hmỘgi pmâe giƺỒ` tmẩy
tmẩ y hðgi tmeb i`e trị n`ỉu (ha -tmfrepy).
- hŠgi gmƺ tragi bỂ` pmƺƥgi pmåp kmåh, o`ằt pmïg tâhm từgi trƺỒgi mỨp vê ĕễ xuẦt từgi
hm`ằg nƺỨh pmð mỨp, tðy hƥ Ỡgi o`ằg, tuyỉt ĕổ` trågm tmeb vỂgi oå hmứ, i`åa ĕ`ễu.
GIVPỌG KMầH S@ểG nƺỨh lịhm
Mặ\