Powieści:

 "Kobiety". Księgarnia Powszechna, Warszawa 1906.

 "Książę". Gebethner i Wolff, Warszawa 1907.
 "Rówieśnice". Gebethner i Wolff, Warszawa 1909.
 "Narcyza". Książka, Kraków 1910.
 "Węże i róże." Książka, Kraków 1915.
 "Hrabia Emil. Romans nowoczesny". Towarzystwo Wydawnicze,
Warszawa, Kraków 1920.
 "Na torfowiskach". Biblioteka Dzieł Wyborowych, Warszawa 1922.
 "Romans Teresy Hennert. Powieść dzisiejsza". Ignis, Warszawa 1924.
 "Dom nad łąkam"i. W. Czarski, Warszawa 1925.
 "Choucas. Powieść internacjonalna". Gebethner i Wolff, Warszawa, Kraków
1927.
 "Niedobra miłość. Romans prowincjonalny". Gebethner i Wolff, Warszawa
1928.
 "Granica". Gebethner i Wolff, Warszawa 1935.
 "Niecierpliwi". Książnica - Atlas, Lwów 1939.
 "Węzły życia". Tom I - Czytelnik, Warszawa 1948. Tom II - tamże, 1954.

Opowiadania i szkice:

 "Koteczka czyli białe tulipany". Księgarnia B. Połonieckiego, Lwów; E.

Wende i spółka, Warszawa 1909.
 "Noc podniebna. Nowela". Warszawa 1911
 "Lustra. Nowele". Książka, Kraków 1913.
 "Moje zwierzęta". J. Mortkowicz, Warszawa 1915.
 "Tajemnice krwi". Gebethner i Wolff, Warszawa, 1917.
 "Charaktery". Ignis, Warszawa 1922.
 "Małżeństwo. Nowele". Biblioteka Dzieł Wyborowych, Warszawa 1925.
 "Księga o przyjaciołach" (wraz z M.J. Wielopolską). Gebethner i Wolff,
Warszawa, Kraków 1927.
 "Ściany świata". Gebethner i Wolff, Warszawa 1931.
 "Medaliony". [B.m.w.] 1946.
 "Charaktery dawne i ostatnie". Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
1948.
 "Mój ojciec" (praca dla młodzieży o Wacławie Nałkowskim). Nasza
Księgarnia, Warszawa 1953.
 "Widzenie bliskie i dalekie". Czytelnik, Warszawa 1957.

Dramaty:

 "Dom kobiet". Gebethner i Wolff, Warszawa 1930.

 "Dzień jego powrotu". Gebethner i Wolff, Warszawa 1931.
 "Renata Słuczańska" (na podstawie powieści "Niedobra miłość"). Gebethner
i Wolff, Warszawa 1936.

"Dzienniki". Opracowanie, wstęp i komentarz: Hanna Kirchner. Czytelnik,

Warszawa:

 Tom 1 (1899-1905), 1975.

 Tom 2 (1909-1917), 1976.
 Tom 3 (1918-1929), 1980.
 Tom 4 (1930-1939), 1988.
 Tom 5 - "Dzienniki czasu wojny" (1940-1944), 1970. [Wydanie zmienione i
poprawione:] "Dzienniki 1939-1944", 1996.
 Tom 6 (1945-1954), 2001.
ZOFIA NAŁKOWSKA

Zofia Nałkowska (ur. 10 listopada 1884 w Warszawie, zm. 17

grudnia 1954 tamże)[1] – polska pisarka, publicystka i dramatopisarka, posłanka
do Krajowej Rady Narodowej oraz na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I
kadencji[2], członkini Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju w 1949 roku.

Ukończyła pensję w Warszawie. Studiowała historię, geografię, ekonomię i

językoznawstwo na tajnym Uniwersytecie Latającym. Działaczka organizacji
kobiecych. Od 1933 członkini Polskiej Akademii Literatury, działaczka PEN
Clubu i ZZLP, Towarzystwa Opieki nad Więźniami Patronat, współzałożycielka
i członkini grupy literackiej Przedmieście (1933–1937). W latach 1939–1944
współdziałała z podziemiem kulturalnym. W latach 1945–1947 posłanka
do Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947–1952 posłanka do Sejmu
Ustawodawczego (bezpartyjna), działaczka Głównej Komisji Badania Zbrodni
Niemieckich w Polsce Oddział Łódzki, redaktorka tygodnika „Kuźnica”.

Zadebiutowała w 1898 na łamach „Przeglądu Tygodniowego” jako poetka. W

1906 ogłosiła powieść Kobiety.

Życiorys
Jej pełne nazwisko to Zofia Gorzechowska, primo voto Rygier, z domu
Nałkowska. Urodziła się w 1884 w Warszawie. Jej ojciec, Wacław Nałkowski,
pochodził z Nowodworu koło Lubartowa i był geografem, jej matka Anna (z
domu Šafránková) pochodziła z Moraw, a młodsza siostra Hanna
Nałkowska była rzeźbiarką. Ukończyła prywatną pensję i tajny Uniwersytet
Latający. Największą część swojej szerokiej wiedzy zyskała dzięki
samokształceniu.

Zofia Nałkowska była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był

publicysta i pedagog Leon Rygier (1875–1948). Poślubiła go w 1904, przy czym
oboje państwo młodzi, chcąc ułatwić sobie ewentualny rozwód w przyszłości,
przeszli na kalwinizm. Małżeństwo rozpadło się około 1909, choć rozwód
przeprowadzili dopiero w 1918. Jej drugim mężem, w latach 1922–1929,
poślubionym w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie[3] był Jan
Jur-Gorzechowski, bojownik Organizacji Bojowej PPS, w okresie
międzywojennym pułkownik WP – dowódca żandarmerii, następnie
dowódca Straży Granicznej i generał.

Nałkowska mieszkała w Wołominie, w Kielcach (gdzie w latach 1906–1907

współuczestniczyła w przygotowywaniu tygodnika postępowo-
demokratycznego „Echa Kieleckie”, publikując w nim kilka nowel i
przekładów, a także poruszając kwestię kobiecą[4]), Krakowie, Grodnie i
niedaleko Wilna. W okresie międzywojennym pracowała dla polskiego rządu, w
Biurze Propagandy Zagranicznej. Po powrocie do Warszawy w 1926 roku
prowadziła salon literacki, podróżowała po Europie. W 1933 roku weszła w
skład zespołu literackiego Przedmieście[5].

W 1935 wyprowadziła się z kamienicy Juliusza Ostrowskiego przy ul.

Marszałkowskiej 4 i wraz z matką zamieszkała przy ul. Podchorążych 101
(współcześnie ul. Gagarina 33)[6]. W czasie okupacji niemieckiej razem z
siostrą Hanną prowadziła tam sklepik z wyrobami tabacznymi[7].

Przez lata była wiceprezeską polskiego PEN-Clubu, działała w Zarządzie

Głównym Związku Literatów Polskich, była posłanką na Sejm Ustawodawczy.
W 1949 roku była delegatką Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres
Obrońców Pokoju w Paryżu[8]. W listopadzie 1949 została członkinią
Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[9].

Brała udział w pracach Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni

Hitlerowskiej w Polsce – efektem tej działalności były Medaliony – zbiór
opowiadań dokumentujących czas II wojny światowej. Pisarka zmarła 17
grudnia 1954 o godzinie 18:00 na skutek wylewu krwi do mózgu. Ostatnie
chwile spędziła w lecznicy przy ul. Emilii Plater.

Nałkowska debiutowała jako poetka, mając 14 lat w „Przeglądzie

Tygodniowym” z 1898 wierszem Pamiętam. Wiersze swoje zamieszczała w
warszawskich czasopismach, m.in. w modernistycznej „Chimerze”. Szybko
jednak porzuciła poezję dla prozy. Jej debiut prozatorski przypada na rok 1904,
kiedy to ukazała się jej powieść Lodowe pola (pierwsza z trylogii Kobiety)
drukowana w Prawdzie. Od połowy pierwszej dekady XX wieku publikowała
swoje powieści – Kobiety, Książę. Ich tematyka była silnie związana z nurtem
młodopolskim – było to najczęściej teoretyzowanie na tematy niemające
bliższych związków z rzeczywistym życiem. Z czasem jednak autorka zaczęła
coraz większą wagę przywiązywać do strony psychologicznej człowieka, do
ludzkich uczuć w różnych sytuacjach życiowych. Momentem zwrotnym w
twórczości pisarki był czas I wojny światowej.

Minister kultury i sztuki Stefan Dybowski wręcza Zofii Nałkowskiej Krzyż

Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski z okazji 50-lecia pracy
artystycznej, Warszawa 1952

Szczególne dążenie do poznania psychiki ludzkiej ujawniła Nałkowska

w Charakterach, cyklu szkiców, które kontynuowane były przez wiele lat –
pierwsze ukazały się w 1922, kolejne w 1948.

Autorka została nagrodzona wieloma wyróżnieniami. Za swoje najsłynniejsze

dzieło okresu międzywojennego – Granicę (główny bohater: Zenon
Ziembiewicz) – otrzymała w 1935 Państwową Nagrodę Literacką[10][11].
Przyznano jej też podobną nagrodę w 1953[potrzebny przypis]. Otrzymała też
Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury.

Została pochowana z pełnymi honorami państwowymi 21 grudnia 1954 w Alei

Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A24-tuje-13)
[12]. Przed pogrzebem trumna z jej ciałem była wystawiona na widok publiczny
w Sali Kolumnowej Ministerstwa Kultury i Sztuki. W uroczystościach
uczestniczyli m.in. przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki,
premier Józef Cyrankiewicz, członkowie Biura Politycznego KC PZPR Edward
Ochab i Jakub Berman, zastępca przewodniczącego Rady Państwa Wacław
Barcikowski, sekretarz Rady Państwa Marian Rybicki oraz minister kultury i
sztuki Włodzimierz Sokorski. Warty przy grobie pisarki pełnili
pisarze: Władysław Broniewski, Maria Dąbrowska, Pola
Gojawiczyńska, Kazimierz Brandys, Stanisław Ryszard Dobrowolski, Wojciech
Żukrowski, Julian Stryjkowski, Tadeusz Breza, Kazimierz
Koźniewski, Kazimierz Korcelli, Jan Parandowski. Nad otwartą mogiłą
przemówił minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski.