Idea praw człowieka oraz ich historyczny rodowód

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Powszechna deklaracja praw człowieka, 10.12.1948 r., dostępny w internecie:

unesco.pl [dostęp 3.08.2020 r.].
Źródło: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w
Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona
Protokołem nr 2, dostępny w internecie: arslege.pl [dostęp 3.08.2020 r.].
Źródło: Chiny: Nie istnieje jeden uniwersalny model praw człowieka, 11.12.2019 r., dostępny
w internecie: gazetaprawna.pl [dostęp 3.08.2020 r.].
Źródło: Wielka Brytania: Wyjście USA z Rady Praw Człowieka ONZ jest „godne
pożałowania”, 20.06.2018 r., dostępny w internecie: forsal.pl [dostęp 3.08.2020 r.].
 Idea praw człowieka oraz ich historyczny rodowód

Źródło: Grae Dickason, domena publiczna.

Znana wszystkim idea praw człowieka i ich ochrony wywodzi się jeszcze ze starożytności.
Jednak dopiero współcześnie można mówić o kompleksowej ochronie praw człowieka,
gwarantowanej przez funkcjonowanie licznych organizacji międzynarodowych oraz
krajowych. System ochrony praw człowieka dzieli się na powszechny (ONZ), regionalny
i pozarządowy, lecz mimo to regularnie dochodzi w wielu krajach do jego łamania.
Twoje cele

Wyjaśnisz ideę praw człowieka.

Omówisz historyczny rodowód praw człowieka.
Przeanalizujesz generacje praw człowieka.
Wyjaśnisz różnicę między prawami negatywnymi i pozytywnymi.
Dla zainteresowanych

Konwencja o ochronie Uniwersalny charakter Klasyfikacje wolności

praw człowieka praw człowieka, ich i praw człowieka
i podstawowych rodzaje i generacje
wolności

Historia idei praw Historia idei praw Tradycje praw człowieka

człowieka człowieka. Prawo w Polsce z okresu
naturalne a prawo Rzeczypospolitej
stanowione przedrozbiorowej

Światowy i europejski
system ochrony praw
człowieka – podstawy
prawne
Przeczytaj

Idea praw człowieka

“ Powszechna deklaracja praw człowieka

Artykuł 1

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności
i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem oraz powinni
postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.
Źródło: Powszechna deklaracja praw człowieka, 10.12.1948 r., dostępny w internecie: unesco.pl [dostęp 3.08.2020 r.].

Idea praw człowieka opiera się na założeniu, że każdemu człowiekowi przysługują

określone prawa, których podstawą jest przyrodzona godność człowieka oraz uznanie
równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej.

Prawa człowieka są:

powszechne – przysługują wszystkim ludziom, bez względu na narodowość, wiek, płeć

czy rasę;
przyrodzone – ich posiadanie wynika z faktu bycia człowiekiem, nabywamy je z chwilą
urodzenia się;
niezbywalne – nikt nam ich nie może odebrać, sami też nie możemy się ich zrzec;
nienaruszalne – co oznacza, że nikt nie powinien ich naruszać czy łamać, żadna
władza nie może nam ich odebrać czy ograniczyć;
naturalne – prawa człowieka obowiązują, nawet jeśli władza w danym państwie ich nie
uznaje, bo opierają się one na prawie naturalnym;
niepodzielne – nie można ich dzielić, stanowią integralną całość, której ochronę
powinno zagwarantować państwo.

Geneza praw człowieka

Poszukiwanie genezy praw człowieka wymaga cofnięcia się do czasów starożytnej Grecji,
gdzie obowiązywała zasada, że wolność człowieka jest jego naturalnym prawem. Oczywiście
dotyczyło to wyłącznie obywateli (wolnych mężczyzn, urodzonych z rodziców – obywateli)
greckich polis. Należy pamiętać, że osoby, które nie były obywatelami, miały ograniczone
prawa, zaś niewolnicy byli ich całkowicie pozbawieni. Pierwsi temat praw człowieka
poruszyli filozofowie stoiccy i sofiści, którzy wprowadzili odróżnienie między prawami
naturalnymi a tymi, które stanowią władze. Stoikom zawdzięczamy ukształtowanie się idei
podstawowych praw człowieka, takich jak niezależność od państwa, wolność, prawo do
samodecydowania, wynikających z godności ludzkiej. Uznali oni, że prawa te są
przyrodzone i nienaruszalne.

Ważną rolę we wczesnym rozwoju idei praw człowieka odegrało również chrześcijaństwo.
Filozofia chrześcijańska, zgodnie z którą człowiek został stworzony na podobieństwo Boga,
a więc ze względu na tę boską cząstkę zasługuje na szacunek, spójna była w tej kwestii
z ideą praw człowieka.

Czasy średniowiecza

Do antycznych rozważań na temat praw człowieka nawiązywała średniowieczna filozofia

chrześcijańska, która wychodziła z założenia, że człowiek jako twór Boga, stworzony na jego
podobieństwo, posiada część boskiej natury. Pierwszym dokumentem, w którym zwrócono
uwagę na prawa człowieka, była Wielka Karta Swobód wydana w Anglii w 1215 r. przez króla
Jana bez Ziemi. Gwarantowała ona, że nikt nie może być pojmany, uwięziony lub
pozbawiony majątku bez legalnie wydanego wyroku sądowego. Tym samym ukrócona
została samowola władcy, który został zmuszony do przestrzegania prawa.

Magna Carta Libertatum , skan jednego z certyfikowanych egzemplarzy z 1215 r.

Źródło: domena publiczna.

Innym przejawem idei praw człowieka było ogłoszenie przez Pawła Włodkowica poglądu
o wojnie sprawiedliwej, która głosiła idee tolerancji dla heretyków i niewiernych.

Swoistym przedłużeniem Wielkiej Karty Swobód na ziemiach średniowiecznej Polski była

zasada neminem captivabimus nisi iure victum (nikogo nie uwięzimy bez wyroku
sądowego), która gwarantowała nietykalność osobistą szlachcie na mocy przywileju
jedlneńsko‐krakowskiego z lat 1430–1433.
Na drodze ku oświeceniu

Wiek XVII przyniósł wzrost zainteresowania prawami człowieka, co było szczególnie

widoczne w Anglii, w której w 1679 r. uchwalony został Habeas Corpus Act
gwarantujący wolność wszystkim poddanym. W 1689 r. w ustawie Bill of Rights zapisano
prawa i wolności obywateli Anglii. Myśliciele, tacy jak John Milton i John Locke uważali, że
prawa naturalne są niezbywalne i nierozłącznie związane z istotą człowieczeństwa.
Z rozważań Locka, zawartych w Dwóch traktatach o rządzie z 1690 r., wynika, że człowiek
ma prawo do oporu wobec władzy, która łamie zawartą ze społeczeństwem umowę
społeczną, naruszając jego prawa. Dalsze rozważania na ten temat spisał Jean‐Jacques
Rousseau, który stwierdził, że umowa społeczna jest podstawą wolności i równości
obywateli oraz zabezpieczeniem ich przed jakimikolwiek nadużyciami władzy.

Czas XVIII-wiecznych rewolucji

W XVIII w. doszło do dwóch rewolucji, które zmieniły całkowicie spojrzenie na prawa

człowieka. Jest to wojna amerykańska, która doprowadziła do uchwalenia Deklaracji
niepodległości z 1776 r., uznającej prawa naturalne za niezbywalne, których rząd musi
przestrzegać, oraz powstania Stanów Zjednoczonych. Deklaracja uznała prawo obywateli do
oporu wobec władzy, która naruszałaby jej postanowienia. Dopełnieniem tych przemian
było uchwalenie 17 września 1787 r. Konstytucji Stanów Zjednoczonych (weszła w życie
w 1789 r.) oraz jednych z pierwszych poprawek do niej, w których znalazły się gwarancje
wolności obywatelskich w postaci wolności, prawa do procesu, wolności słowa i religii,
prawa do petycji i pokojowych zgromadzeń (I poprawka) oraz gwarancje nietykalności
osobistej (IV poprawka). Drugą rewolucją była Wielka Rewolucja Francuska, w wyniku której
Konstytuanta uchwaliła 26 sierpnia 1789 r. Deklarację praw człowieka i obywatela –
pierwszy kompleksowy dokument zawierający prawa człowieka. W Deklaracji uznano, że
prawa człowieka są naturalne, niezbywalne i święte.
Deklaracja praw człowieka i obywatela przedstawiona w formie zbliżonej do Dekalogu. Zastanów się, dlaczego
tak ją przedstawiono na ilustracji.
Źródło: Jean-Jacques-François Le Barbier, licencja: CC 0 1.0.

Do podstawowych praw zaliczono: wolność, własność, bezpieczeństwo i prawo oporu

przeciwko uciskowi. W kolejnych artykułach znalazł się zapis, że ludzie rodzą się wolni
i równi wobec prawa, oraz definicja wolności jako prawa do czynienia wszystkiego, co nie
szkodzi innym, bo naturalnym ograniczeniem naszej wolności jest wolność drugiego
człowieka.

Należy zaznaczyć, że żaden z tych dokumentów nie odniósł się do kwestii niewolnictwa.
W obu przypadkach dochody z pracy niewolniczej stanowiły istotny element polityki
budżetowej. Dopiero w XIX w. za sprawą ruchu abolicjonistów nastąpi zniesienie
niewolnictwa.

XIX w. przyniósł również intensyfikację starań o prawa różnych innych grup społecznych.
Na tym tle szczególnie wyróżniała się walka o prawa kobiet – zapoczątkowana jeszcze
w XVIII stuleciu przez sufrażystki, domagające się równości praw wyborczych,
a kontynuowana w różnym stopniu i miejscach na świecie aż po czasy obecne.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Tragedia dwóch kolejnych wojen światowych spowodowała uchwalenie Karty Narodów

Zjednoczonych 26 czerwca 1945 r., na mocy której powołano do życia Organizację Narodów
Zjednoczonych (ONZ). W preambule Karty ONZ zwrócono uwagę na podstawowe prawa
człowieka, godność i wartość jednostki oraz równość praw mężczyzn i kobiet. Karta
deklarowała popieranie praw człowieka i chciała zachęcać państwa do poszanowania tych
praw i podstawowych wolności bez względu na rasę, płeć, język czy wyznanie.
Flaga ONZ. Zwróć uwagę na jej symbolikę.
Źródło: domena publiczna.

Uchwalenie Karty ONZ dało początek procesowi umiędzynarodowienia idei praw

człowieka oraz ich ochrony. 10 grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów
Zjednoczonych uchwaliło Powszechną deklarację praw człowieka. Niestety, ponieważ nie
jest ona umową międzynarodową, to nie stanowi ona źródła zobowiązań
międzynarodowych, a jej postanowienia nie są wiążące dla państw członkowskich ONZ.
Mimo tych wątpliwości uchwalenie deklaracji dało początek procesowi kodyfikowania
praw człowieka i ich prawnej ochrony. Powstały w ten sposób system nazywamy
uniwersalnym lub systemem ONZ. W jego ramach 16 grudnia 1966 r. uchwalono
międzynarodowe pakty praw człowieka składające się z Międzynarodowego paktu praw
obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowego paktu praw gospodarczych,
społecznych i kulturalnych. Jednak proces ich ratyfikacji trwał aż do 1976 r., kiedy weszły
one w życie. Są one wiążącym prawem międzynarodowym, które nakazuje poszanowanie
przyrodzonej godności ludzkiej dla osób pozbawionych wolności, przestrzeganie praw
dziecka, mniejszości etnicznych i innych. Jest w nich zawarty zakaz niewolnictwa oraz
pracy przymusowej, prawo do prywatności, zakaz dyskryminacji i wolność poglądów oraz
swoboda ich uzewnętrzniania. W Międzynarodowych paktach człowieka znajdują się też
przepisy dotyczące ochrony praw człowieka. Na ich mocy wszystkie narody posiadają
prawo do samostanowienia, wyboru systemu rządów oraz własnej polityki gospodarczej.

W Międzynarodowym pakcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych

zagwarantowano prawo do pracy, do sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy,
godziwego wynagrodzenia, wypoczynku, prawo do tworzenia i działania w ramach
związków zawodowych. Przewidziano też prawo do zabezpieczenia i ubezpieczenia
społecznego, prawo do opieki nad rodziną, prawo do nauki i kultury. Od 1950 r. na mocy
decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w dniu 10 grudnia jest obchodzony Dzień Praw
Człowieka. Data ta upamiętnia rocznicę podpisania Powszechnej deklaracji praw
człowieka.

Rola Rady Europy

4 listopada 1950 r. Rada Europy uchwaliła w Rzymie Konwencję o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności. Weszła ona w życie 8 września 1953 r. Stała się podstawą
europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Polska tę konwencję wraz
z przystąpieniem do Rady Europy podpisała dopiero po upadku żelaznej kurtyny 26
listopada 1991 r., a ratyfikowała ją dopiero 19 stycznia 1993 r. Tym samym każdy, kto uzna, że
jego prawa zostały naruszone przez państwo, może złożyć skargę do Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Konwencja została z czasem uzupełniona
kolejnymi protokołami dodatkowymi.

System KBWE/OBWE (OSCE)

W 1973 r. w Helsinkach rozpoczęły się obrady Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy

w Europie (KBWE), które trwały do 1 sierpnia 1975 r. Na koniec obrad został przyjęty Akt
Końcowy KBWE, w którym zapisano zobowiązania dotyczące praw człowieka. Uznano, że są
one istotnym czynnikiem pokoju na świecie oraz sprawiedliwości i dobrobytu. Ich
przestrzeganie zapewnia rozwój przyjaznych stosunków i współpracy międzynarodowej.
Niestety Akt Końcowy KBWE nie zawierał decyzji i mechanizmów dotyczących wdrażania
w życie zawartych w nim postanowień. Ustalono je dopiero na konferencji w Wiedniu
w 1989 r. W dokumencie kopenhaskim KBWE z 1990 r. zawarto postanowienia dotyczące
praw człowieka: wolność słowa, zgromadzeń, prawo do własności, zakaz tortur, prawa
dziecka, odrzucenie kary śmierci. Na mocy tego dokumentu przyznano też prawa
mniejszościom narodowym.

Państwa członkowskie i współpracujące OBWE

 państwa członkowskie

państwa współpracujące

Oprac. na podst.: Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, pl.wikipedia.org.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Problemem KBWE było to, że jako konferencja nie miała mocy sprawczej, by wpływać na
sytuację międzynarodową, dlatego podjęto decyzję o stworzeniu z niej organizacji
międzynarodowej, co zwiększyłoby jej rangę. Nastąpiło to w 1994 r. podczas szczytu
w Budapeszcie, na którym KBWE przekształcono w Organizację Bezpieczeństwa
i Współpracy w Europie (OBWE, OSCE). Organami OBWE zajmującymi się prawami
człowieka ustanowiono: Radę OBWE oraz Sekretariat. System ochrony praw człowieka tej
organizacji obejmuje cały katalog praw powiązanych z bezpieczeństwem
międzynarodowym, dobrosąsiedzką współpracą oraz wymianą gospodarczą. Przyczynił się
do zmian w Europie Wschodniej po 1989 r. Państwa członkowskie OBWE łączy obecnie
wspólne bezpieczeństwo oraz rozwój gospodarczy i społeczny.

Prawa negatywne i pozytywne

Podział na prawa negatywne i pozytywne wynika z roli, jaką pełnią w życiu człowieka.
Prawa negatywne mają za zadanie chronić wolności jednostki przed nadmierną ingerencją
ze strony państwa, obejmują też obowiązek powstrzymania się władzy od działań
w określonych obszarach naszego życia.
 czynne i bierne
prawo wyborcze wolność
zrzeszania się

prawo
do uczestnictwa prawo
w życiu do uczestniczenia
publicznym i organizowania
pokojowych
manifestacji

prawa obywatelskie prawo

prawa negatywne do składania
wniosków
i petycji

dostęp do informacji
o działaniach władz prawo
i osób publicznych równego dostępu
do służby publicznej

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Prawa pozytywne to w skrócie wszelkie uprawnienia, jakie ma jednostka do świadczeń na

jej rzecz w ramach praw socjalnych, ekonomicznych, kulturalnych i solidarnościowych.
Innymi słowy, mamy tu do czynienia z prawami gwarantowanymi w drugiej i trzeciej
generacji praw człowieka.

Słownik
generacje praw człowieka

podział na trzy generacje praw człowieka został wprowadzony w latach 70. XX w. przez
Karela Vasaka w celu łatwiejszego posługiwania się nimi
prawa człowieka

podstawowe, niezbywalne i uniwersalne prawa przysługujące człowiekowi bez względu

na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy, pochodzenie narodowe lub społeczne,
majątek, urodzenie, stan zdrowia i inne
sofiści

wędrowni nauczyciele w starożytnej Grecji oraz nurt filozoficzny skupiający się na

człowieku
stoicyzm
jeden z kierunków filozoficznych w starożytnych Atenach, założony przez Zenona
z Kition; opierał się na dążeniu do szczęścia poprzez wewnętrzną dyscyplinę moralną,
wypełnianiu obowiązków oraz panowaniu nad emocjami
Audiobook

Polecenie 1

Zapoznaj się z audiobookiem i wykonaj ćwiczenia.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/PJMmISXSS

Generacje praw człowieka

Podział praw człowieka na trzy generacje został przeprowadzony w latach

siedemdziesiątych XX wieku przez francuskiego prawnika Karela Vasaka. Swoją
klasyfikację oparł on na kryteriach historycznych i filozoficznych. Odniósł koncepcję
ochrony praw podstawowych do haseł Wielkiej Rewolucji Francuskiej: wolności,
równości i braterstwa. Chciał w ten sposób pokazać, jak ewoluowały prawa człowieka
oraz czemu mają one służyć. Stworzenie generacji praw człowieka nie miało na celu
hierarchizacji praw, z założenia bowiem są one sobie równe, wzajemnie się uzupełniają
i przenikają. Część badaczy krytykuje użyty przez Vasaka termin „generacja”, ponieważ
mogłoby to sugerować, że kolejne generacje są przez siebie zastępowane, a przecież
tak nie jest.

Prawa pierwszej generacji są najwcześniej wyodrębnionymi prawami człowieka.

Zostały one sformułowane jeszcze na przełomie XIX i XX wieku. Określa się je jako
prawa fundamentalne lub podstawowe, ponieważ dotyczą ochrony życia, nietykalności
osobistej, wolności słowa, sumienia, równości wobec prawa. W skład praw pierwszej
generacji wchodzą również prawa i wolności osobiste oraz polityczne. Chronią one
obywateli przed nadmierną ingerencją ze strony państwa.

Do praw pierwszej generacji zaliczamy:

- prawo do życia, wolności osobistej i bezpieczeństwa;

- wolność wyznania, sumienia, myśli i religii oraz wyrażania poglądów;

- prawo do osobowości prawnej, ochrony prawnej w postępowaniu sądowym;

- prawo do demokratycznego uczestnictwa w życiu państwa poprzez powszechne i

równe prawo wyborcze, wolność zrzeszania się i równe prawo w dostępie do urzędów
publicznych.
Prawa drugiej generacji skupiają się na zapewnieniu obywatelowi bezpieczeństwa
socjalnego. Bez tego nie będzie on mógł w pełni korzystać z praw politycznych
zagwarantowanych w pierwszej generacji praw człowieka. Jest to obowiązek nałożony
na państwo, by zapewnić pracę, opiekę medyczną i określony standard życia swoich
obywateli. Zadaniem praw drugiej generacji jest zapewnienie ludziom godnego
poziomu życia. Są to prawa ekonomiczne i socjalne, które uznaje się za w pełni
gwarantowane.

Do podstawowych praw drugiej generacji zaliczamy:

- prawa ekonomiczne – do pracy, do godziwej płacy;

- prawa socjalne – prawo do świadczeń socjalnych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz

emerytalnego;

- prawa kulturalne – prawo do nauki, swobody badań naukowych, wolności działań

artystycznych.

Prawa trzeciej generacji noszą miano praw kolektywnych lub solidarnościowych. W

przeciwieństwie do dwóch wcześniejszych generacji dotyczą one nie jednostek, ale
grup społecznych i całych społeczeństw. Do praw trzeciej generacji zaliczamy też
prawa ludów wobec wspólnoty międzynarodowej: zasadę równości wszystkich ludów,
prawo do otrzymywania pomocy od innych państw w czasie walki o wolność,
obowiązek zagwarantowania praw innych narodów do rozwoju. Ich polityczne
znaczenie widoczne jest szczególnie w krajach słabo rozwiniętych, określanych jako
Globalne Południe, gdzie często są traktowane na równi, a nawet wyżej niż prawa
pierwszej generacji. Prawa trzeciej generacji są efektem coraz wyraźniejszego procesu
globalizacji współczesnego świata. Przez to są one najsłabiej skodyfikowane, co
powoduje problemy w przypadku ich łamania i ewentualnego egzekwowania. Wynika
to z faktu, że prawa trzeciej generacji obejmują między innymi:

- prawo narodów do samostanowienia politycznego;

- prawo do rozwoju, wyrównywania różnic między narodami i swobodnego wyboru

drogi rozwoju przez państwo;

- prawa ekonomiczne narodów do własnych zasobów i bogactw naturalnych, do

zachowania kultury i środowiska naturalnego;

- prawa mniejszości narodowych i etnicznych do zachowania własnej tożsamości,

języka, podtrzymywania tradycji, rozwoju własnej kultury, szkolnictwa i instytucji
kulturalnych;
 - prawo do pokoju;

- prawo do czystego środowiska naturalnego;

- prawo do wspólnego dziedzictwa przeszłości;

- prawo do pomocy humanitarnej;

- prawo do korzystania z dorobku cywilizacji za pomocą nowoczesnych technologii.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij, dlaczego doszło do wykształcenia się generacji praw człowieka.

Ćwiczenie 2

Omów rolę praw drugiej generacji dla rozwoju współczesnego świata.

Ćwiczenie 3

Wskaż ewentualną przyszłość idei generacji praw człowieka.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸
Wyjaśnij, czym są prawa człowieka.

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz najstarszy dokument, zawierający ograniczenie władzy króla wobec poddanych.

 Bill of Rights

 Powszechna deklaracja praw człowieka

 Wielka Karta Swobód

 Habeas Corpus Act

Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz cechy praw człowieka.

 biologiczne

 optymalne

 popularne

 naturalne

 powszechne

 przyrodzone

 niezbywalne
Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj ćwiczenie.

Źródło: OSCE/Mikhail Evstafiev, licencja: CC BY-ND 4.0.

Podaj pełną nazwę organizacji, której logo jest widoczne na zdjęciu, i rok jej powstania.
Ćwiczenie 5 醙

Dopasuj prawa do odpowiedniej generacji praw człowieka.

prawa pierwszej generacji

prawo do ochrony zdrowia

prawo do pracy i wynagrodzenia

prawo do pokoju
prawa drugiej generacji
prawo do rozwoju

prawo do życia

prawo do własności
prawa trzeciej generacji
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“ Konwencja o ochronie praw człowieka i

podstawowych wolności sporządzona w Rzymie
dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie
Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona
Protokołem nr 2

Art. 6. Prawo do rzetelnego procesu sądowego (…)

2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa

się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.

Źródło: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.,
zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, dostępny w internecie: arslege.pl [dostęp
3.08.2020 r.].

Wyjaśnij, z jaką zasadą prawa mamy do czynienia w tym fragmencie konwencji.

Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

“ Chiny: Nie istnieje jeden uniwersalny model praw

człowieka

Nie istnieje jeden uniwersalny model praw człowieka, a każdy kraj

podąża własną drogą w zależności od uwarunkowań – ocenił w środę
szef wydziału propagandy Komunistycznej Par i Chin (KPCh) Huang
Kunming na Forum Praw Człowieka Południe-Południe w Pekinie. (…)

Autorytarne władze Chin przeciwstawiają się idei uniwersalnych praw

człowieka i odrzucają zachodnie koncepcje wolności wypowiedzi,
demokracji liberalnej i praw obywatelskich. Rządząca niepodzielnie
KPCh kładzie natomiast nacisk na rozwój gospodarki i podnoszenie
jakości życia mieszkańców, stosując przy tym system scentralizowanej
i coraz ściślejszej kontroli nad obywatelami.

Pekin nie toleruje żadnych przejawów sprzeciwu, w tym niezależności

mediów. Według ogłoszonego w środę raportu międzynarodowej
organizacji pozarządowej Komitet Ochrony Dziennikarzy (CPJ) z siedzibą
w Nowym Jorku w chińskich więzieniach przetrzymywanych jest
obecnie 48 dziennikarzy – najwięcej spośród wszystkich krajów świata.

Źródło: Chiny: Nie istnieje jeden uniwersalny model praw człowieka, 11.12.2019 r., dostępny w internecie:
gazetaprawna.pl [dostęp 3.08.2020 r.].
Rozstrzygnij, czy rzeczywiście, jak uważa szef wydziału propagandy Komunistycznej Par i
Chin, nie istnieje jeden uniwersalny model praw człowieka.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“ Wielka Brytania: Wyjście USA z Rady Praw

Człowieka ONZ jest „godne pożałowania”

Szef MSZ Wielkiej Brytanii Boris Johnson ocenił, że decyzja prezydenta

Donalda Trumpa o wycofaniu USA z Rady Praw Człowieka ONZ jest
„godna pożałowania”. Podkreślił, że organizacja ta „pozostaje najlepszym
narzędziem do zwalczania bezkarności w świecie”. Brytyjski minister
zaznaczył przy tym, że „nie ukrywaliśmy tego, iż Wielka Brytania chce
reformy Rady Praw Człowieka, ale jesteśmy zobowiązani do tego, aby
wzmacniać ją od środka”.

„Brytyjskie wsparcie dla Rady Praw Człowieka ONZ pozostaje

niewzruszone. To najlepsze narzędzie, jakim dysponuje społeczność
międzynarodowa do zwalczania bezkarności w nieidealnym świecie i do
realizowania wielu z naszych celów polityki międzynarodowej” –
zapewnił. We wtorek wieczorem stała przedstawicielka USA w ONZ
Nikki Haley oceniła, że skupiająca 47 państw Rada „jest niewarta swojej
nazwy”. Jak wyjaśniła, Stany Zjednoczone zdecydowały się na taki krok,
ponieważ ich zobowiązania „nie pozwalają im na pozostawanie w pełnej
hipokryzji, wyrachowanej organizacji, która jest parodią praw człowieka”.

Decyzja administracji Trumpa o wystąpieniu z Rady Praw Człowieka nie

była zaskoczeniem, ponieważ administracja od dawna zapowiadała taki
krok z uwagi na – zdaniem władz w Waszyngtonie – uprzedzenia Rady
wobec Izraela.

Rada Praw Człowieka ONZ, z siedzibą w Genewie, powstała w roku

2006, zastępując i przejmując większość funkcji dawnej Komisji Praw
Człowieka ONZ. Stany Zjednoczone w czasach administracji
 republikańskiego prezydenta USA George'a W. Busha (2001–2009)
bojkotowały prace Rady z powodu jej krytycznej postawy wobec Izraela.
Następca Busha, Demokrata Barack Obama włączył USA do prac Rady
w 2009 r. w nadziei na poprawienie jej skuteczności.

Źródło: Wielka Brytania: Wyjście USA z Rady Praw Człowieka ONZ jest „godne pożałowania”, 20.06.2018 r., dostępny w
internecie: forsal.pl [dostęp 3.08.2020 r.].

Wyjaśnij, jakie konsekwencje mogą wyniknąć z takiego postępowania Stanów Zjednoczonych

w kwes i Rady Praw Człowieka.

Dla nauczyciela

Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Idea praw człowieka oraz ich historyczny rodowód

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XII. Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa.

Uczeń:

1) przedstawia ideę oraz historyczny rozwój praw człowieka; rozróżnia generacje praw
człowieka, stosując pojęcia praw negatywnych i pozytywnych oraz wskazując na inny
stopień ich ochrony.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

przedstawia ideę praw człowieka;

omawia historyczny rodowód praw człowieka;
rozróżnia generacje praw człowieka;
wskazuje różnice między prawami negatywnymi i pozytywnymi.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

metoda wykładu;
praca z audiobookiem;
 burza mózgów;
dyskusja.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Wprowadzenie do tematu lekcji przez zaprezentowanie idei praw człowieka na

przestrzeni wieków.

2. Podanie tematu lekcji i jej celów.

Faza realizacyjna

1. Klasa analizuje fragment Powszechnej deklaracji praw człowieka w celu ustalenia, czym są
prawa człowieka:

“
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności
i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem oraz powinni
postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.

Praca indywidualna, a następnie dyskusja – pomysły uczniów są zapisywane na tablicy jako

część notatki z lekcji.

2. Omówienie przez nauczyciela cech praw człowieka – metoda wykładu.

3. Burza mózgów – jak doszło do wykształcenia się praw człowieka? Zespół klasowy,
podzielony na grupy 3–4 osobowe, wyszukuje na podstawie informacji zawartych w sekcji
„Przeczytaj” i zasobów internetu informacje na temat historii praw człowieka. Każda grupa
skupia się na innej epoce.

4. Kolejno każda z grup przedstawia wyniki swoich poszukiwań w postaci krótkich

informacji zapisywanych w zeszycie przedmiotowym:

starożytność – Biblia, starożytne Ateny, początki chrześcijaństwa;

 średniowiecze – Wielka Karta Swobód, przywilej jedlneńsko‐krakowski, Paweł
Włodkowic na soborze w Konstancji;
oświecenie – Habeas Corpus Act, Bill of Rights, Dwa traktaty o rządzie, umowa
społeczna;
wiek XVIII/XIX – Deklaracja praw człowieka i obywatela, prawa kobiet;
wiek XX – ONZ, Powszechna deklaracja praw człowieka, Międzynarodowe pakty praw
człowieka, Rada Europy, KBWE.

5. Podział praw człowieka na negatywne i pozytywne – burza mózgów.

6. Praca z audiobookiem Generacje praw człowieka.

Faza podsumowująca

1. Zespół klasowy wspólnie wyciąga wnioski na temat generacji praw człowieka oraz ich
przyszłości – czy powstanie czwarta generacja praw człowieka?

2. Wykonanie ćwiczeń do audiobooka.

Praca domowa:

Wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Tomasz Jurczyk, Geneza rozwoju praw człowieka, „Homines Hominibus” nr 1(5) 2009.

Kamil Stępniak, Koncepcja jurydyzacji czwartek generacji praw człowieka

w międzynarodowym systemie ochrony, „Przegląd Sejmowy” nr 2(15)/2019.

Marek A. Nowicki, Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej

konwencji praw człowieka, Kraków 2003.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może zostać wykorzystany jako materiał powtórzeniowy do lekcji lub

sprawdzianu.