PRAWA CZŁOWIEKA

Prawo człowieka
Idea, która powstała pod koniec XVIIIw. z doktryny naturalno-prawnej. Zakłada,
że każdemu człowiekowi przysługują podstawowe standardy z samego faktu
bycia człowiekiem. Prawa człowieka są równe dla każdego człowieka niezależnie
od płci, wyznania, rasy, przekonań politycznych itd. Ideologia prawoczłowiecza
uważa prawo człowieka za podstawę demokracji, społeczeństwa
obywatelskiego, sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Cechy praw człowieka

,
IV generacja

➔ prawo dyskryminowanych mniejszościowych grup społecznych (mniejszości

etnicznych, inwalidów, homoseksualistów) np. do prawa adopcji przez nich
dzieci
➔ prawo gwarantujące życie każdemu od poczęcia do naturalnej śmieci (w
związku z dynamicznym rozwojem badań i eksperymentów biomedycznych)
 Europejski System Ochrony Praw Człowieka
System europejski jest najbardziej rozbudowanym systemem regionalnym.
W wyniku podpisania Traktatu Londyńskiego został utworzona Rada
Europy, która jako główna instytucja w Europie:
● promuje ochronę praw człowieka,
● unifikuje standardy prawne,
● sprawuje kontrolę ich realizacji,
● daje możliwość domagać się indywidualnie rozstrzygnięć w wypadku
łamania praw człowieka.
Cele Trybunału:
● kontrola przestrzegania
praw człowieka,
● orzecznictwo w sprawach
łamania tych praw.
Organami stojącymi na straży praw człowieka
w Radzie Europy:
● Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC)
● Komisarz Praw Człowieka
● Europejski Komitet Zapobiegania Torturom
 Dokumenty Rady Europy stanowiące instrument
ochrony praw człowieka:
● Statut Rady Europy
● Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności
● Europejska Karta Społeczna (EKS)
● Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub
poniżającemu traktowaniu albo karaniu
● Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych
● Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w
odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny
● Europejska konwencja o obywatelstwie
 Europejska Konwencja Praw Człowieka
● prawo do życia (art. 2)
● zakaz tortur (art. 3)
● zakaz niewolnictwa i pracy
przymusowej (art. 4)
● prawo do wolności i
bezpieczeństwa osobistego (art. 5)
● prawo do rzetelnego procesu
sądowego (art. 6)
● zakaz karania bez podstawy
prawnej (art. 7)
● poszanowanie życia prawnego i
rodzinnego (art. 8)
● wolność myśli, sumienia i wyznania
(art. 9)
● wolność słowa (art. 10)
● wolność zrzeszania się i
stowarzyszenia (art. 11)
● prawo do zawarcia związku
małżeńskiego (art. 12)
● prawo do skutecznego środka
odwoławczego (art. 13)
● zakaz dyskryminacji przy
korzystaniu z praw i wolności EKPC
(art. 14)
CHARAKTER PRAW CZŁOWIEKA

➔ MATERIALNY- konkretne wolności i prawa przysługujące każdemu

człowiekowi (wolność słowa, sumienia, wyznania, wyboru miejsca pobytu,
prawo do nauki itp.)
➔ PROCEDURALNY- określone gwarancje oraz stojące na ich straży instytucje
(procedury i mechanizmy, które pozwalają nam domagać się realizacji
naszych praw i wolności)
Prawa materialne dzielą się na prawa i wolności.

PRAWA (prawa pozytywne, prawa “do”) WOLNOŚCI (prawa negatywne, prawa “od”

Obowiązek zapewnienia przez państwo Obowiązek powstrzymywania się państwa od

realizacji określonych praw (np. prawo do
sprawiedliwego sądu zobowiązuje państwo
do tworzenia systemu sądów, kształcenia
sędziów i zapewnienia dostępu do sądu dla
wszystkich osób).
działań w określonych obszarach życia każdego
człowieka (np. wolność od tortur zakazuje
państwu stosowania ich wobec jednostki)
 Najważniejsze dokumenty praw człowieka - ONZ
26 IV 1945 r. Karta Narodów 18 XII 1979 r. Konwencja w sprawie
Zjednoczonych wszelkich form
dyskryminacji kobiet
10 XII 1948 r. Powszechna Deklaracja
Praw Człowieka 10 XII 1984 r. Konwencja przeciwko
torturom i innym
7 III 1966 r. Konwencja w sprawie okrutnym traktowaniu
wyeliminowania wszelkich lub karaniu
form dyskryminacji rasowej
20 XI 1989 r. Konwencja o prawach
16 XII 1966 r. Międzynarodowy Pakt dziecka
Praw Obywatelskich i
Politycznych

16 XII 1966 r. Międzynarodowy Pakt 18 XII 1990r. Konwencja o ochronie

Praw Gospodarczych, praw pracowników
Społecznych migracyjnych i ich
rodzin
 Najważniejsze dokumenty praw człowieka - Rada
Europy
4 XI 1950 r. Konwencja o Ochronie 1 II 1995 r. Europejska konwencja
Praw Człowieka i ramowa o ochronie
Podstawowych Wolności mniejszości
narodowych

18 X 1961 r. Europejska Karta 4 IV 1997 r. Konwencja o godności

Społeczna istoty ludzkiej wobec
zastosowań biologii i
medycyny

26 XI 1987 r. Europejska konwencja o 6 XI 1997 r. Europejska konwencja

zapobieganiu torturom o obywatelstwie
oraz nieludzkiemu
traktowaniu i poniżaniu
Najważniejsze Dokumenty Praw Człowieka - inne

Unia Europejska 7 XII 2000 r. Karta Praw Podstawowych

Unii Europejskiej

Watykan 11 IV 1963 r. Encyklika Jana XXIII Pacem

in terris

Watykan 10 XII 1974 r. Kościół i prawa człowieka

Papieskiej Komisji
lustitia et Pax
Zastrzeżenia formułowane przez przeciwników praw
człowieka
Przeciwnicy Krytycy

Odrzucenie tezy, że człowiek z Krytyka kształtu niektórych praw,

natury posiada określone grup praw, albo całych generacji
przyrodzone prawa wynikające z (zgoda, że człowiekowi przysługują
jego człowieczeństwa. przyrodzone określone prawa)
Przeciwnicy ideologii Praw Człowieka

- Tradycjonaliści
- Konserwatyści
- Totalitaryści
Krytycy ideologii praw człowieka

- Posoborowa nauka społeczna Kościoła

- Libertarianie
- Socjaldemokraci
- Grupy mniejszościowe
 Organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka

Są to organizacje niezależne od władzy publicznej (rządu), do których

przynależność jest dobrowolna.

PODSTAWOWE FUNKCJE
ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH

FUNKCJA
FUNKCJA FUNKCJA
PROMOCYJNO-
NORMOTWÓRCZA IMPLEMENTACYJNA
EDUKACYJNA
 Organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka

Do najważniejszych pozarządowych organizacji ochrony praw człowieka

należą:
● Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (ICRC)
● Amnesty International (AI)
● Międzynarodowa Komisja Prawników (ICJ)
● Human Rings Watch (HRW)

● Polski Czerwony Krzyż

● Helsińska Fundacja Praw Człowieka
KRAJOWY SYSTEM OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA

Organami chroniącymi prawa człowieka w naszym kraju są:

● Sądy powszechne
● Sądy administracyjne
● Trybunał konstytucyjny
● Rzecznik Praw Obywatelskich
● Rzecznik Praw Dziecka
● Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
● Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Traktowania
DOCHODZENIE ROSZCZEŃ Z ZAKRESU ŁAMANIA PRAW
CZŁOWIEKA W POLSCE

● Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.

● Kodeks karny z 1997 r.
● Kodeks cywilny z 1964 r.
● Kodeks pracy z 1974 r.
 ŁAMANIE PRAW MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH,
ETNICZNYCH I RELIGIJNYCH W POLSCE

NARUSZENIE PRAW I WOLNOŚCI ZE NARUSZENIE PRAW I WOLNOŚCI ZE

WZGLĘDU NA RASĘ LUB WZGLĘDU NA RELIGIĘ LUB
POCHODZENIE ETNICZNE: PRZEKONANIA:

- odmowa przyjęcia do pracy osób, - odmowa zatrudnienia osób w związku z

które mają równorzędne lub wyższe wyznawaną religią lub przekonaniami,
- odmowa zwolnienia od pracy w dni
kwalifikacje w stosunku do innych
będące świętami religijnymi w celu
kandydatów, ale należą do
umożliwienia pracownikowi
mniejszości narodowej lub etnicznej.
uczestnictwa w obrzędach religijnych.
 PRAWO DO PRYWATNOŚCI, W TYM DO OCHRONY
DANYCH OSOBOWYCH
PRAWO DO PRYWATNOŚCI - prawna ochrona życia prywatnego, rodzinnego, czci i
dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym, zagwarantowana w
art. 47 Konstytucji RP.

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH - regulacje prawne i przewidziane w nich

rozwiązania organizacyjno-prawne oraz środki prawne, służące realizacji
przysługującego osobom fizycznym prawa do prywatności. W Polsce prawo to
gwarantuje Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Przetwarzanie
danych może mieć miejsce ze względu na dobro publiczne osoby, której dane dotyczą
osób trzecich w zakresie i trybie określonym ustawą.
Regulowane przez Ustawę o ochronie danych osobowych przetwarzanie danych to wszelkie
operacje wykonywane na danych osobowych. Ustawa określa także zasady ich przetwarzania.

Organem państwa do spraw ochrony danych osobowych jest Generalny Inspektor Ochrony Danych
Osobowych. Podlega on jedynie ustawie o ochronie danych osobowych, a jego decyzje kontrolowane są
przez sądy administracyjne.
 PRAWA OBYWATELA W KONTAKTACH Z
MEDIAMI
Prawa obywatela Rzeczypospolitej w kontaktach z mediami reguluje ustawa z 26
stycznia 1984 r. Prawo prasowe. Określa ona prawa i obowiązki obywateli oraz
dziennikarzy we wzajemnych relacjach.

Ustawa gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do udzielania informacji mediom.

Zapewnia także, że nikt nie może być narażony na uszczerbek lub zarzut z powodu
udzielenia informacji mediom, jeżeli działał zgodnie z prawem. Z drugiej strony -
gwarantuje dziennikarzom swobodę działania poprzez zakaz utrudniania im zbierania
materiałów krytycznych oraz zakaz tłumienia krytyki.
KOMITET PRAW CZŁOWIEKA

Składa się z 18 niezależnych ekspertów w dziedzinie praw człowieka. Osoby te są

wybierane na 4-letnią kadencję przez państwa, które ratyfikowały Międzynarodowy
Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pierwszy Protokół Fakultatywny.
Komitet zbiera się trzy razy w roku na sesje w Genewie i Nowym Jorku. Nie jest
organem ONZ, a jedynie organem traktatowym. Od samego początku jego
funkcjonowania trwają dyskusje, w jakim zakresie jego decyzje wiążą
państwa-strony Paktu. Do Komitetu Praw Człowieka można złożyć skargę
(zawiadomienie).
ZASADY SKŁADANIA SKARGI DO KOMITETU PRAW
CZŁOWIEKA
SKARGA:

- może być złożona przez każdą osobę podlegającą jurysdykcji państwa-strony Paktu oraz Pierwszego
Protokołu Fakultatywnego, która twierdzi, iż stała się ofiarą naruszenia przez to państwo praw
przyznanych w Pakcie,
- jest wnoszona do Komitetu za pośrednictwem Biura Wysokiego komisarza Narodów Zjednoczonych do
spraw Praw Człowieka w Genewie,
- może zostać złożona także wówczas, gdy osoba podlegająca jurysdykcji państwa-strony znajduje się
poza terytorium tego państwa lub gdy zarzucane naruszenia Paktu miały miejsce poza tym terytorium,
- może dotyczyć jedynie zarzucanych naruszeń Paktu, które miały miejsce po jego wejściu w życie w
państwie, przeciwko któremu skarga została skierowana,
- może zostać złożona po wyczerpaniu wszystkich dostępnych krajowych środków ochrony prawnej,
- nie zostanie przyjęta, jeżeli jest równocześnie rozpatrywana przez inną międzynarodową procedurę.
WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI SKARGI
INDYWIDUALNEJ (ART. 34 | 35 KONWENCJI):
- skargę może złożyć osoba (lub w jej imieniu rodzina, opiekun, pełnomocnik), grupa osób
(organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, firma komercyjna),
- skargę można złożyć tylko przeciwko krajowi członkowi RE (krajowym władzom publicznym:
administracji, sądom, samorządom),
- skarga musi dotyczyć pogwałcenia praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach,
- skarga może zostać złożona dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych
przewidzianych przez prawo krajowe (wyjątek: długotrwałość procedur w kraju),
- skarga zostanie przyjęta, jeżeli nie jest identyczna ze sprawą rozpatrzoną już przez Trybunał lub
sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze,
- skarga może dotyczyć wydarzenia, które miało miejsce po ratyfikacji Konwencji przez dane państwo
SYSTEMY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA W RAMACH
RADY EUROPY
Podstawą systemu ochrony praw człowieka Rady Europy jest Konwencja o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, zwana często Europejską
Konwencją Praw Człowieka (EKPC). Konwencję uzupełnia 14 protokołów
dodatkowych. Prawa zawarte w Konwencji rozciągają się na wszystkie osoby
przebywające na terytorium państwa-strony. Konwencja stworzyła system kontroli
przestrzegania zobowiązań przyjętych przez państwa-strony Konwencji.
Wykonywanie funkcji związanych z kontrolą przestrzegania Konwencji powierzono
dwóm instytucjom. Są to: Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz Komitet
Ministrów Rady Europy. Indywidualni skarżący mogą składać skargi przeciwko
państwom-stronom do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Trybunał składa się z 47 sędziów wybieranych na 9 lat przez Zgromadzenie
Parlamentarne Rady Europy (bez prawa do reelekcji).