Definicja:

Fobia specyficzna charakteryzuje się wyraźnym i nadmiernym strachem lub niepokojem,

który stale pojawia się po ekspozycji lub oczekiwaniu narażenia na jeden lub więcej
określonych obiektów lub sytuacji (np. bliskość niektórych zwierząt, latanie, wysokość,
zamknięte przestrzenie, widok krwi lub urazu). to jest nieproporcjonalne do rzeczywistego
niebezpieczeństwa. Unika się fobicznych obiektów lub sytuacji lub znosi się je z
intensywnym strachem lub niepokojem. Objawy utrzymują się przez co najmniej kilka
miesięcy i są na tyle poważne, że powodują znaczny niepokój lub znaczne upośledzenie w
życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym, zawodowym lub w innych ważnych
obszarach funkcjonowania.

(wymagane) funkcje:
- Wyraźny i nadmierny strach lub niepokój, który stale pojawia się po narażeniu lub
przewidywaniu narażenia na jeden lub więcej określonych obiektów lub sytuacji (np.
bliskość niektórych rodzajów zwierząt, wysokość, zamknięte przestrzenie, widok krwi
lub urazu), który jest nieproporcjonalny do rzeczywiste zagrożenie stwarzane przez
konkretny przedmiot lub sytuację.
- Aktywnie unika się fobicznego obiektu lub sytuacji lub znosi się ją z intensywnym
strachem lub niepokojem.
- Wzorzec strachu, niepokoju lub unikania związany z określonymi obiektami lub
sytuacjami nie jest przejściowy, to znaczy utrzymuje się przez dłuższy okres czasu
(np. co najmniej kilka miesięcy).
- Objawy nie można lepiej wytłumaczyć innym zaburzeniem psychicznym (np.
Społecznym zespołem lękowym, pierwotnym zaburzeniem psychotycznym).
- Objawy powodują znaczny niepokój związany z doświadczaniem utrzymujących się
objawów lękowych lub znacznym upośledzeniem w życiu osobistym, rodzinnym,
społecznym, edukacyjnym, zawodowym lub w innych ważnych obszarach
funkcjonowania. Jeśli funkcjonowanie zostanie utrzymane, możliwe będzie jedynie
dzięki znacznemu dodatkowemu wysiłkowi.

Dodatkowe cechy kliniczne:

- Fobia specyficzna obejmuje strach przed szeroką i heterogeniczną grupą bodźców
fobicznych. Najczęstsze to: określone zwierzęta (fobia zwierzęca), wysokość
(akrofobia), zamknięte przestrzenie (klaustrofobia), widok krwi lub obrażeń (fobia
spowodowana urazami krwi), latanie, prowadzenie pojazdu, burze, ciemność i
procedury medyczne/stomatologiczne. Reakcje jednostek na bodźce fobiczne mogą
obejmować uczucie wstrętu i wstrętu (często występujące w fobiach zwierzęcych lub
fobiach związanych z raną krwi), oczekiwanie na niebezpieczeństwo lub krzywdę
(powszechne w przypadku większości typów fobii specyficznej) i objawy fizyczne,
takie jak omdlenia (większość często w odpowiedzi na krew lub uraz).
- Większość osób, u których zdiagnozowano fobię specyficzną, zgłasza strach przed
wieloma obiektami lub sytuacjami. Pojedyncza diagnoza fobii specyficznej jest
przypisywana niezależnie od liczby obiektów i sytuacji, których się boisz. W
przeciwieństwie do większości bodźców fobicznych, które po prezentacji lub
 oczekiwaniu zwykle powodują znaczne pobudzenie fizjologiczne, osoby obawiające
się widoku krwi, inwazyjnych procedur medycznych lub obrażeń mogą doświadczyć
reakcji wazowagalnej, która może skutkować omdleniem.
- Niektóre osoby cierpiące na fobię specyficzną mogą w przeszłości obserwować, jak
inna osoba (np. opiekun) reagowała strachem lub niepokojem w konfrontacji z
przedmiotem lub sytuacją, co skutkowało zastępczym uczeniem się reakcji strachu
na obiekt lub sytuację. Inni mogli mieć bezpośrednie negatywne doświadczenia z
przedmiotem lub sytuacją (np. ugryzienie przez psa). Jednakże wcześniejsze
negatywne doświadczenia (bezpośrednie lub zastępcze) nie są konieczne do
rozwoju zaburzenia.
- Niektóre osoby zgłaszają, że ich strach lub niepokój związany z przedmiotem lub
sytuacją nie jest nadmierny. W związku z tym lekarze muszą rozważyć, czy
zgłaszany strach, niepokój lub zachowanie polegające na unikaniu jest
nieproporcjonalne do uzasadnionego ryzyka wyrządzenia krzywdy, biorąc pod uwagę
zarówno przyjęte normy kulturowe, jak i szczególne warunki środowiskowe, na jakie
zwykle narażona jest dana osoba (np. strach ciemności może być uzasadnione w
sąsiedztwie, w którym częste są napady w nocy).

Próg:
U dzieci i młodzieży niektóre lęki mogą być częścią normalnego rozwoju (np. małe dziecko
boi się psów). Fobię specyficzną należy diagnozować tylko wtedy, gdy strach lub niepokój są
nadmierne w porównaniu z innymi osobami na podobnym poziomie rozwoju.

Funkcje:
- Początek fobii specyficznej może wystąpić w każdym wieku; jednak początkowy
początek występuje najczęściej we wczesnym dzieciństwie (od 7 do 10 lat),
zazwyczaj w wyniku bycia świadkiem lub doświadczeniem sytuacji lub zdarzenia
wywołującego strach (np. zadławienie, atak przez zwierzę, bycie świadkiem
utonięcia).
- Młodszy wiek zachorowania wiąże się z fobiami związanymi ze zjawiskami
zwierzęcymi i naturalnymi (strach przed stojącą wodą/pogodą, zamkniętymi
przestrzeniami); podczas gdy strach przed fobiami związanymi z lataniem i
wysokością zwykle pojawia się w starszym wieku.
- Młodszy wiek zachorowania wiąże się również ze zwiększoną liczbą sytuacji lub
bodźców, których się boisz.
- Osoby cierpiące na fobię specyficzną zgłaszają wysoki wskaźnik
współwystępujących zaburzeń w ciągu całego życia, w szczególności zaburzeń
depresyjnych i innych zaburzeń lękowych lub związanych ze strachem. W większości
przypadków fobia specyficzna poprzedza wystąpienie innych zaburzeń
psychicznych.
- Fobie specyficzne, które utrzymują się od dzieciństwa do okresu dojrzewania i
dorosłości, rzadko ustępują samoistnie.
Prezentacje rozwojowe:
- Zaburzenia lękowe lub związane ze strachem są najczęstszymi zaburzeniami
psychicznymi występującymi w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Wśród tych
schorzeń fobia specyficzna jest jedną z najczęstszych u małych dzieci i może
objawiać się już u dzieci w wieku 3 lat.
- U dzieci nie należy stawiać diagnozy fobii specyficznej, jeśli lęki mają charakter
normatywny rozwojowo (np. strach przed ciemnością u małych dzieci).
- U dzieci w wieku przedszkolnym reakcje fobiczne mogą obejmować marznięcie,
napady złości lub płacz. Czas trwania, częstotliwość i intensywność tych reakcji
można wykorzystać do rozróżnienia typowych dla wieku lęków od reakcji lękowych w
przypadku fobii specyficznej.
- Specyficzne fobie związane z przedmiotami materialnymi (np. zwierzętami)
występują częściej u młodszych dzieci, natomiast fobie związane z możliwością
wyrządzenia sobie krzywdy sobie lub innym (np. środowisku, krwi/zastrzyku)
występują częściej u nastolatków i dorosłych.
- Podobnie jak u dorosłych, nadmierne unikanie obserwuje się zarówno u dzieci, jak i
młodzieży i może być spowodowane zarówno faktyczną obecnością bodźców
fobicznych, jak i lękiem antycypacyjnym (np. odmową wyjścia na zewnątrz ze
względu na możliwą obecność pszczół).

Funkcje związane z kulturą:

- Kultura może odgrywać rolę w kształtowaniu reakcji strachu na określone bodźce.
Nie należy stawiać diagnozy fobii specyficznej, jeśli większość osób w danej grupie
kulturowej boi się bodźca, chyba że strach przekracza normy kulturowe. Na przykład
osoby z niektórych grup kulturowych mogą unikać spacerów nocą w niektórych
obszarach, w których obawiają się obecności duchów lub duchów.
- Istotność konkretnych bodźców budzących strach może różnić się w zależności od
grupy kulturowej i kontekstu środowiskowego. Powszechne zagrożenia w środowisku
(np. Jadowite węże) mogą wyjaśniać pewne różnice kulturowe w zakresie bodźców
budzących strach.

Funkcje związane z płcią i/lub płcią:

- Częstość występowania fobii specyficznej w ciągu całego życia jest około dwukrotnie
większa u kobiet.
- Podczas gdy mężczyźni i kobiety równie często doświadczają fobii związanych z
krwią, zastrzykami i urazami, fobie sytuacyjne oraz fobie związane ze zwierzętami i
środowiskiem naturalnym są częstsze wśród kobiet.