Professional Documents
Culture Documents
Gurmat Prakash 2012
Gurmat Prakash 2012
>
jnvrI 2012
>
jnvrI 2012
ijld 55
AM k 10
sMpwdk
ismrjIq isMG
AYm.ey., AYm.AYm.sI.
swlwnw
lweI&
swlwnw
lweI&
(dy S )
(dy S )
ivdy S
ivdy S
cMdw
pR q I kwpI
sk` q r
` 20
` 200
` 500
` 5000
` 2
Secretary
Dharam Parchar Committee
(S.G.P.C.)
Sri Amritsar-143006
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
qqkrw
gurbwxI ivcwr
sMpwdkI
26
31
-ismrjIq isMG
40
47
57
70
76
gwgr c swgr-11
85
^brnwmw
92
95
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
gurbwxI ivcwr
mwiG mjnu sMig swDUAw DUVI kir iesnwnu]
hir kw nwmu iDAwie suix sBnw no kir dwnu]
jnm krm mlu auqrY mn qy jwie gumwnu]
kwim kroiD n mohIAY ibnsY loBu suAwnu]
scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu]
ATsiT qIrQ sgl puMn jIA dieAw prvwnu]
ijs no dyvY dieAw kir soeI purKu sujwnu]
ijnw imilAw pRBu Awpxw nwnk iqn kurbwnu]
mwiG sucy sy kWFIAih ijn pUrw guru imhrvwnu]
(pMnw 135)
pMcm pwqSwh sRI gurU Arjn dyv jI ies pwvn pauVI dy AMdr mwG
mhIny dI bhwr Aqy vwqwvrn dw sMkyqk vrxn kridAW mn`uK ivkwrW qy
AOguxW iqAwgx Aqy puMn-krmW Aqy guxW Apxwaux dI inrml gurmiq
is`iKAw bKiSS krdy hn[ gurU jI PurmwauNdy hn ik, hy BweI! mwG dy mhIny
ivc swDUAW jW Bly mnu`KW dI sMgq rUp DUVI dw ArQwq AiqAMq inmrqw qy
hlImI Dwrn kr ky ieSnwn kro[ ies mhIny prmwqmw dw nwm iDAwvo[ ies
pwvn-piv`qr nwm sux ky ieh pRwpq hoieAw nwm-dwn A`goN swirAW sMgswQ vwilAW vMfo[ gurU jI kQn krdy hn ik, aukq vrixq gurmiq aupdyS
Aml ivc ilAwEgy qW jnmW-jnmW dy kIqy krmW dI mYl auqr jweygI Aqy
mn qoN AhMkwr clw jweygw[ kwm Aqy kRD
o ivkwr qdoN nhIN iK`cxgy[ mn`K
u I mn
AMdroN loB rUpI k`uqw vI ^qm ho jWdw hY[ ieh s`cw rsqw hY ijs qy qurn nwl
suBwivk hI sMswr vI s`cI pRss
M w krdw hY[ mn`K
u leI dieAw-Bwvnw Bwv grIb
dy pRqI qrs Aqy loVvMdW dI loVW dI pUrqI dw iKAwl krnw ies mhIny bhuq
mh`qvpUrn hY[ ijs c ATwhT qIrQW dw ieSnwn Aqy aunHW qy jw ky kmwey
jwx vwly puMn-krm sihjy hI Swml huMdy hn, Bwv ienHW dy krn dI loV hI nhIN
rihMdI[ nwm-ismrn dI au~cI vsqU ijs mn`K
u pRBU dieAw nwl iml jWdI hY
auh mnuK
` isAwxw ho jWdw hY[ nwm-ismrn kr ky ijnHW mwlk iml igAw hY,
hy nwnk! mYN aunHW qoN bilhwr jWdw hW[ gurmiq dI ksv`tI Anuswr mwG dy
mhIny ivc su`cy Bwv ieSnwn krn vwly auh hI hn ijnHW au~pr pUrn smr`Q gurU
dI ikrpw hY Bwv jo gurU dI AgvweI c jIvn dw mwG mhIny dw pVwA s&lw
kr rhy hn[
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
sMpwdkI
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
G`lG
U wry dy isrjy smwrk Kwlsy dy ieiqhws dIAW mUh
M -boldIAW ivrwsqW
hn[
ivrwsq sMBwlx dw kMm pihly pwqSwh sRI gurU nwnk dyv jI qoN
hI SurU ho igAw sI[ sRI gurU nwnk dyv jI ny AwpxIAW pRcwr PyrIAW
dOrwn BgqW, mhWpurSW dI bwxI iek`qrq krn dw Aiq AOKw kwrj
Kud hI SurU kr id`qw sI[ krqwrpur ngr vsw ky ieh iek`qrq kIqI
ivrwsq sMBwl ky Awpxy guris`KW ies dI mhwnqw qoN jwxU krvwieAw[
bhuq swrI bwxI dI Kud rcnw kIqI[ ies swrI ivrwsq dI sWB-sMBwl
dw izMmw gurU swihb ny Agly gurU swihbwn sONipAw[ pMjvyN pwqSwh
swihb sRI gurU Arjn dyv jI ny gurU swihbwn duAwrw rcI piv`qr bwxI
qy iek`qrq bwxI dI sMpwdnw kr ky ies ivrwsq sRI gurU gRQ
M swihb
jI dy rUp ivc sMBwilAw[ ies swrI sWBI hoeI ivrwsq sRI AMimRqsr
ivKy AdBuq
` sRI hirmMdr swihb dI auswrI kr ky aus ivc pRkwS kIqw[
bwbw b`F
u w jI ies bwxI rUpI igAwn qoN sMgqW jwxU krvwaux dI
izMmv
y wrI sONpI geI[ CyvNy pwqSwh dy jnm AsQwn dI Xwd sMBwlx
leI sRI gurU Arjn dyv jI ny Cy-hrtw KUh lgvw ky is`KW iek hor
ivrwsq sONpI[ pMjvyN pwqSwh swihb sRI gurU Arjn dyv jI dI Shwdq
is`K Drm ivc pihlI Shwdq sI[ jdoN jhWgIr nwl mwhOl KuSgvwr
hoieAw qW sRI gurU hirgoibMd swihb jI v`lNo sweIN mIAW mIr jI dy
sihXog nwl gurU jI dw ShIdI AsQwn sQwipq kIqw igAw[ is`KW ivc
rwjsI SkqI dI pRr
y nw kwiem krn leI sRI Akwl q^q swihb dI
auswrI krvweI geI[
gurU swihbwn dIAW pYVW qy c`lidAW is`KW ny vI Awpxy gurU
swihbwn Aqy ShIdW dIAW ivrwsqI inSwnIAW bVI SrDw nwl
sMBwilAw hoieAw hY[ ijnHW QwvW qy gurU swihbwn AwpxIAW pRcwrPyrIAW dOrwn gey, aunWH dy piv`qr crn-kmlW ny ijs QW Bwg lwey,
aus AsQwn gurduAwrw swihb dI auswrI krvw ky sWB ilAw[ ijnHW
ibrKW Q`ly gurU swihbwn ny ivSrwm kIqw, aunWH ibrKW vI ivrwsqI rUp
ivc sWB-sMBwl ilAw[ ies qrHW AnykW ipMfW ivc gurU swihbwn Aqy
ShId is`KW dIAW inSwnIAW sMBwlIAW imldIAW hn[ AnykW QwvW qy
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
vzIr KW v`lNo BolI-BwlI lokweI qy ho rhy AMnyH qS`dd bMd krn leI
dsvyN pwqSwh swihb sRI gurU goibMd isMG jI ny bwbw bMdw isMG bhwdr
QwpVw dy ky zulm dI jVH put
` x leI nMdV
y qoN ByijAw sI[ bwbw bMdw
isMG bhwdr ny c`pVicVI dy mYdwn ivc ienHW zwlmW dw sPwieAw kr
ky is`K rwj dI nINh r`KI[ ies ieiqhwisk ij`q dI ivrwsq
drswauNdw ieh Piqh burj A`j dunIAW dIAW s`q au~cIAW iemwrqW
ivc Awpxw nW Sumwr krvw c`k
u w hY[
Cotw G`lG
U wrw (kwhvwn) is`K ShIdW dI auh ivrwsq hY, ijs
dunIAW swhmxy pyS krnw ShIdW s`cI SrDWjlI dyxw hY[ sMn 1746
eI: ivc eymnwbwd dy POjdwr lKpq rwey ny s`c dy hwmI l`gBg ds
hzwr is`KW ShId kr id`qw[ ienHW ShIdW dw ivrwsqI smwrk
dunIAW Br dy lokW A`gy Awpxw ieiqhws rihMdI dunIAW qk mUrqImwn
krdw rhygw[
sMn 1762 eI: ivc kup
` -rhIVw ipMfW dy pws is`KW ny bVI bhwdrI
nwl AihmdSwh AbdwlI dI POj dw mukwblw kIqw[ Bwrq vwr-vwr
lut
` x Awey Aihmd Swh AbdwlI ny kdy supny ivc vI nhIN soicAw hovg
y w
ik ies vwrI AijhI bhwdr kOm nwl aus dw pwLw pvygw[ l`KW dI
igxqI ivc cVH AweI POj dw mukwblw krdy hoey 35000 isMG ShIdIAW
pw gey[ ienHW ShIdW dI bhwdrI dw ieiqhws dunIAW Br ivc phuc
M waux
Aqy sdw leI hr iek dy sIny ivc vswaux leI k`p
u -rhIVw (mlyrkotlw)
ivKy ivrwsqI smwrk dI auswrI krvweI geI hY[
ienHW ivrwsqI iemwrqW bxw ky is`KW ny Awpxy ieiqhws
sWBx ihq iek kdm hor A`gy pui` tAw hY[ Ajy qW ieh is`K ieiqhws
dI kyvl iek JwkI hI hY[ bhuq kMm ies gocry hoxw Ajy bwkI hY[ is`K
ieiqhwisk ivrsy sMBwlx qy pRswrn ihq s. prkwS isMG bwdl muK
`
mMqrI pMjwb qy pMjwb srkwr ny jo auprwlw kIqw hY aus leI auh vDweI
dy pwqr hn[ is`K kOm ivc ienHW dy ies kwrj dI sdw SlwGw hud
M I
rhygI[
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
(pMnw 5)
(pMnw 1056)
(pMnw 596)
p`Qr Xu`g qoN c`lidAW hau AwieAw dUrhu cil kY mY qkI qau
* swbkw pRDwn SRo: gu: pR: kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 99158-05100
gurmiq pRkwS
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
10
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
11
jnvrI 2012
pRkwS rUp krn vwlI S^sIAq gurmiq ivc gurU qQw siqgurU krky
siqkwirAw igAw[
sRI gurU nwnk dyv jI ny mwieAw v`loN PYlwey Brm-jwl dy AMDkwr
iv`coN k`F ky jIv-Awqmw pRBU nwl punr-imlwp leI roSnI id`qI[
jpujI swihb dy ArMB qoN pihlW jo mUl-mMqr aucwirAw igAw hY, aus
ivc sRI gurU nwnk dyv jI ny prm-q`q prmwqmw, pwrbRhm-prmySr,
A`lwh, Kudw, vwihgurU, Akwl-purK dw srUp icqirAw hY Aqy aus nwl
Awqmw dy punr-imlwp leI gur pRswid iliKAw hY Bwv punrimlwp siqgurU (s`cy gurU) dI ndr, ikrpw-idRStI, imhr duAwrw hI
sMBv hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ies mh`qvpUrn ivsmwdI rh`s hor
spSt krdy hn, gur pUry ivxu mukiq n hoeI scu nwmu jip lwhw hy]
mwqw, ipqw, skUl AiDAwpk, swD, sMq, Dwrimk AiDAwpk qoN
lY ky m`l AKwiVAW qk smwijk izMdgI dy v`K-v`K KyqrW ivc mnu`K
is`iKAq krn, igAwn dyx Aqy AgvweI krn vwlI S^sIAq vI
gurU/ausqwd krky hI siqkwirAw jWdw hY Aqy aunHW v`loN id`qy igAwn
bdly dkSxW vI id`qI jWdI hY, prMqU gurmiq ivc smu`cI izMdgI
AgvweI dyx Aqy pRBU-imlwp leI au~cqm jIvn-jugq d`sx vwlI
S^sIAq s`cw gurU qQw siqgurU krky mMinAw jWdw hY,jo Awp
mukq hY Aqy hornW mnu`KW mukq krn dy smr`Q hY -AYsy gur kau
bil bil jweIAY Awip mukqu moih qwrY] ies lyK ivc inrol gurmiq
dI roSnI ivc s`cy gurU qQw siqgurU dy srUp bwry sMKyp rUp ivc
ivcwr krn dw qu`C ijhw auprwlw kr rhy hW qW jo pwTkW s`cy gurU
Aqy mnu`Kqw dw soSx krn vwly FONgI, dMBI Aqy AKOqI k`cy gurUAW
bwry jwxkwrI iml sky qy ies qrHW auh aunHW qoN bcwA kr skx[ moty
qOr au~qy kir prpMcu jgq kau fhkY Apno audru BrY] suAwn pUC
ijau hoie n sUDo kihE n kwn DrY] Aqy guru dwqw guru ihvY Gru guru
dIpku iqh loie] qQw so siqguru Dnu DMnu ijin Brm gVu qoiVAw]
so siqguru vwhu vwhu ijin hir isau joiVAw] ivcwr duAwrw hI dohW
ivckwrly AMqr bwry spSt kIqw igAw hY[ gurmiq mnu`K Btkx qoN
bcx leI s`cy gurU dI Bwl krn leI pRyirq krdI hY ikauNik s`cw gurU
hI mn`uK dw hlq-plq svwr skdw hY, nwnk kciVAw isau qoiV
gurmiq pRkwS
12
jnvrI 2012
FUiF sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih Eie muieAw n jwhI
CoiV]
siqgurU dI hsqI ivc ivSvws kr ky aus dy drswey mwrg qy
c`lxw is`K Drm dw buinAwdI q`q hY Aqy is`KI jIvn dw kyNdr-ibMdU
hY[ is`K Drm dw isDWq vI gurU dI pdvI nwl hI sMbMiDq hY[ gurU Aqy
cyly dI prMprw Bwrq ivc sdIAW qoN clI Aw rhI hY[ gurmiq dI joq
jgwaux vwly Dwrimk rihbrW dI sMigAw gurU hox qoN hI aunHW dy
pYrokwrW is`K AwiKAw jwx l`gw Aqy ienHW dw kwrj hY isKI
isiKAw gur ivcwr[ ies leI BwSweI qOr qy vI is`K Sbd gurU
Sbd nwl juiVAw hoieAw hY[ ieiqhwisk qOr qy vI gurU Aqy is`KW dw
Atu`t, lMmw Aqy fUMGw irSqw irhw hY[ sRI gurU nwnk dyv jI smyq ds
gurU swihbwn gurg`dI au~qy ibrwjmwn rhy Aqy 239 swl AmlI qOr qy
is`K Drm dI AgvweI krdy rhy Aqy sMswr srbWgI roSnI bKSdy
rhy[ gurU swihbwn dI AlOikk Aqy cmqkwrI kihxI Aqy krnI ny
smwj iek nvyN rMg ivc rMg id`qw[
sRI gurU nwnk dyv jI dy sbdu gur pIrw gihr gMBIrw ibnu sbdY
jgu baurwn] Aqy pvn ArMBu siqgur miq vylw] sbdu gurU suriq
Duin cylw] dy isDWq au~qy AwDwirq is`K Drm dI nINh r`Kx qoN
pihlW Sbd qW mOjUd sI Aqy gurU-cyly dI pRQw vI pRcilq sI pr
auh isDWq iek AiDAwpk Aqy aus dy ividAwrQI dy irSqy vWg hI
sI[ ies isDWq Anuswr cylw hmySW cylw hI sI Aqy gurU, gurU hI sI
ArQwq iSS, iSS hI sI Aqy AiDAwpk, AiDAwpk hI sI[
gurbwxI ivc gurU Aqy prmySr ie`ko smiJAw igAw hY, guru
prmysru eyko jwxu] gurmiq ivc gurU iksy srIr jW dyh nhIN
mMinAw igAw[ ds gurU swihbwn vI joq Aqy jugq krky hI siqkwry
Aqy pRvwny jWdy hn, joiq Ehw jugiq swie sih kwieAw Pyir
pltIAY] ieh joq Sbd rUp hY[ gurU mUriq gurU Sbd hY[ swD
sMgiq imil AMimRq vylw iesy leI guris`KW pUjw Akwl kI, prcw
Sbd kw, dIdwr Kwlsy kw dw aupdyS kIqw igAw hY[ ikauNik gurU
prmySr iek hI hY ies leI gurU dw jwp krn dI spSt SbdW ivc
qwkId kIqI geI hY:
gurmiq pRkwS
13
jnvrI 2012
huux suAwl pYdw huMdw hY ik imhr jW ndr kYsw gurU kr skdw hY[
spSt hY ik imhr jW pRsMnqw jW ndir koeI AijhI hsqI hI bKiSS
kr skdI hY ijs dy AMdr s`c hY, soc smJ hY, cyqnqw hY, mn AMqr
dI soJI hY Aqy auh Akwl purK nwl Eq-poq Aqy iek rUp hY,
siqgur jyvfu dwqw ko nhI siB suixAhu lok sbwieAw] siqgurU dI
ikrpw duAwrw hI s`c pihcwixAw jw skdw hY Aqy gur Sbd duAwrw
haumY mwr ky sihj dI pRwpqI ho skdI hY, siqgur qy shju aUpjY
haumY sbid jlwie] Aqy siqgur qy scu pCwxIAY sic shij
smwxI] koeI hor igAwn jW isDWq (gur) AijhI imhr, ndr jW
pRsMnqw nhIN kr skdw[ qW qy gurU qoN Bwv auh mhwn ielwhI S^sIAqW
hI hn ijnHW ny is`K Drm, nwm Drm qQw bRihmMfI Drm dI nINh
r`KI, ies dI pwlxw kIqI, AMimRqmeI bwxI rcI Aqy dwnW isr dwn
nwm dwn dI bKiSS kIqI[ siqgurU dI ikrpw qoN ibnW is`K
Awqimk qr`kI nhIN kr skdw[ siqgur dI syvw kr ky aus dI
pRsMnqw lY ky hI jIv Awqimk bl Aqy prm-pdvI pRwpq kr skdw
hY[ siqgurU qoN bgYr pRBU-pRwpqI nhIN ho skdI, mq ko Brim BulY
sMswir] gur ibnu koie n auqris pwir] pihly Aqy cOQy gurU pwqSwh
PurmwauNdy hn:
- siqgur kI syvw sPlu hY jy ko kry icqu lwie]
min icMidAw Plu pwvxw haumY ivchu jwie]
- sw syvw kIqI sPl hY ijqu siqgur kw mnu mMny]
jw siqgur kw mnu mMinAw qw pwp ksMml BMny]
(pMnw 644)
(pMnw 314)
gurmiq pRkwS
14
jnvrI 2012
sRI gurU nwnk dyv jI ny Awsw kI vwr ivc ies isDWq bwry
zordwr SbdW ivc smJwieAw hY ik siqgurU qoN ibnW pRBU dI pRwpqI
nhIN ho skdI[ ieh scweI JUTy, k`cy Aqy dMBI gurUAW rwhIN sMBv nhIN
hY ikauNik jo Awp hI k`cw hY Aqy prpMc kr irhw hY auh nw qW Awp
hI mukq ho skdw hY nw hI iksy qwr jW mukq kr skdw hY[ gurvwk
hY:
- ibnu siqgur iknY n pwieE ibnu siqgur iknY n pwieAw]
siqgur ivic Awpu riKEnu kir prgtu AwiK suxwieAw]
(pMnw 466)
- siqgur isau icqu n lwieE nwmu n visE min Awie]
iDRgu ievyhw jIivAw ikAw jug mih pwieAw Awie] (pMnw 510)
gurmiq pRkwS
15
jnvrI 2012
locdw jyqw jgqu sBu koie] ibnu Bwgw drsnu nw QIAY BwghIx bih
roie] siqgurU pwKMfI Aqy dMBI k`cy gurUAW vWg lokW dy ip`Cy-ip`Cy
Awp nhIN qury-iPrdy[ aunHW cyly bxwaux dI Bu`K nhIN huMdI[ prmwqmw
dI ijs au~qy suv`lI nzr hovy aus dw siqgurU nwl myl huMdw hY[ siqgurU
dI loV hI Asl ivc aunHW rUhW huMdI hY jo s`c dIAW muqlwSI huMdIAW
hn[ ijnHW ny ivKwvw Aqy AfMbr krnw hY jgq ivc JUT dw pRcwr
krnw hY, aunHW siqgurU nwl kuJ lYxw-dyxw nhIN huMdw[ siqgurU s`c
dw BMfwr hY, auh mnu`K s`c nwl joVdw hY Bwv siqgur Awpxy sRoq
(prmwqmw) nwloN iv`CVIAW rUhW pRBU nwl joVdw hY[ gurvwk hY,
jYsw siqguru suxIdw qYso hI mY fITu] ivCuiVAw myly pRBU hir drgh
kw bsITu] ies leI auh v`fw dwqw Aqy pwqSwhW dw pwqSwh hY[ gurU
jI ny PurmwieAw hY:
ndir krih jy AwpxI qw ndrI siqguru pwieAw]
eyhu jIau bhuqy jnm BrMimAw qw siqguir sbdu suxwieAw]
siqgur jyvfu dwqw ko nhI siB suixAhu lok sbwieAw]
siqguir imilAY scu pwieAw ijn@I ivchu Awpu gvwieAw]
ijin sco scu buJwieAw]
(pMnw 465)
gurmiq pRkwS
16
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
17
jnvrI 2012
quDu Awpy Awpu riKAw siqgur ivic guru Awpy quDu svwirAw]
qU Awpy pUjih pUj krwvih siqgur kau isrjxhwirAw]
(pMnw 311)
(pMnw 759)
(pMnw 397)
gihr Aqy gMBIr ho ky vyiKAW pqw l`gdw hY ik ie`k pwrbRhmprmySr hY jo AprMpr-Apwr, Agm, Agocr, srb lwiek, srb
Gwiek, srb ko pRiqpwlk, srb gMqw Aqy srb hMqw hY Aqy ie`k
prm q`q dw AMS jIv Awqmw jo srb lokweI ivc ivdmwn hY[
gurmiq ivc jIv-Awqmw iesqrI rUp ivc hI icqirAw igAw
hY, iesu jg mih purKu eyku hY hor sglI nwir sbweI] ieh jIvAwqmw Awpxy Dury, Awpxy sRoq, Awpxy Ksm (mwlk) nwloN moh-mwieAw
dy jwl ivc Psx Aqy AigAwnqw kwrn Amu`k lwlswvW Aqy iqRSnwvW
dw iSkwr hox kwrn iv`CV jWdI hY[ Awpxy pRBU-pqI nwl punrimlwp leI moh-mwieAw dy jwl, Brm-gVH qoVn, AigAwnqw
mUloN hI imtw ky Aqy kUV dI pwl smwpq krn leI, Awqimk
igAwn dw pRkwS pRwpq krn leI gurU-siqgurU dI loV hY Aqy ies
punr-imlwp dy kwrj leI ijvyN duinAwvI qOr au~qy AwpxI DI dw
gurmiq pRkwS
18
jnvrI 2012
irSqw joV ky aus dy Duro pieAw sMjog vwly pqI nwl imlwaux dw
kwrj sMswrI ipqw krdw hY, ausy qrHW ies jIv Awqmw dy pRBU-pqI
nwl punr-imlwp leI qUM swJw swihbu bwpu hmwrw] gurU-ipqw dI
loV huMdI hY jo Brm-jwl dy hnyry ivc TokrW Kw rhI Awqmw shI
rsqy pw ky pRBU-pqI nwl punr-imlwp krwaux dw kwrj krdw hY[
ies rh`s bwry gurbwxI ivc QW pur QW spSt kIqw igAw hY[ Kws
krky sRI gurU rwmdws jI v`loN sUhI rwg ivc aucwrn kIqIAW cwr lwvW
iesy Bwv spSt krdIAW hn[ ie`Qy jIv-Awqmw dw bwbl gurU hY[
swD sMgq ivc jwx krky jdoN siqgurU dI mq (gurmiq) pRwpq ho jwvy
qW AigAwnqw k`tI jWdI hY Aqy igAwn dw pRkwS ho jWdw hY Aqy pRkwS
rUp pRBU nwl imlwp sMBv ho jWdw hY[ AYsy siqgurU qoN gurU jI bilhwr
jWdy hn, ijs dI ikrpw-idRStI sdkw pRBU dw nwm jipAw jWdw hY[
gurvwk hY:
AigAwnu AMDyrw kitAw gur igAwnu pRcMfu blwieAw]
bilAw gur igAwnu AMDyrw ibnisAw hir rqnu pdwrQu lwDw]
haumY rogu gieAw duKu lwQw Awpu AwpY gurmiq KwDw]
Akwl mUriq vru pwieAw AibnwsI nw kdy mrY n jwieAw]
(pMnw 78)
gurmiq pRkwS
19
jnvrI 2012
(pMnw 52)
(pMnw 1392)
siqgurU sB dw sWJw bwp hY, smdrSI hY[ aus leI gur isKw
ieko ipAwru gur imqw puqw BweIAw] hI hY[ siqgurU sB AMdr mylimlwp pYdw krn vwlw hY[ ivqkry, eIrKw, dvYS Awid imtwaux
vwlw hY[ sB dwqW bKSx vwlw hY[ auh iksy iek iPrky, kOm,
nsl, rMg jW mulk qk hI sImq nhIN hY[ auh qW Akwl purK dw hI
rUp hox krky sB ipAwr krn vwlw Aqy sB dw hI ipAwrw hY,
srb`q dw Blw locx vwlw hY[ gurvwk hY:
ijnw Bwxy kw rsu AwieAw] iqn ivchu Brmu cukwieAw]
nwnk siqguru AYsw jwxIAY jo sBsY ley imlwie jIau]
(pMnw 72)
gurmiq pRkwS
20
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
21
jnvrI 2012
prMqU jo pRwxI siqgurU dy aupdyS nhIN mMndw Aqy siqgurU qoN mUMh
Pyr lYNdw hY Aqy kyvl Dn-kubyr-lutyrw hI bx jWdw hY aus dw ieh k`cw
Dn aus nrkW dw BwgI hI bxwauNdw hY Aqy auh mukqI leI k`cy gurUAW
ip`Cy Btkdw iPrdw hY[ aus koeI pRwpqI sMBv nhIN hY[ gurvwk hY:
kyqy gur cyly Puin hUAw]
kwcy gur qy mukiq n hUAw]
(pMnw 932)
(vwr 3:18)
gurmiq pRkwS
22
jnvrI 2012
JUTy mnu`K dw insqwrw vI krdI hY[ siqgurU Awpxy is`K syvk dI Gwl
QWie pwauNdy hn Aqy aus bWh pkV ky ivSy-ivkwr, haumY-hMkwr
Awid AOguxW aus iv`coN k`F idMdy hn[ sRI gurU rwmdws jI ieM\
aupdyS krdy hn:
siqgur kI syvw inrmlI inrml jnu hoie su syvw Gwly]
ijn AMdir kptu ivkwru JUTu Eie Awpy scY viK kFy jjmwly]
sicAwr isK bih siqgur pwis Gwlin kUiVAwr n lBnI ikqY Qwie Bwly]
ijnw siqgur kw AwiKAw suKwvY nwhI iqnw muh Blyry iPrih diX gwly]
ijn AMdir pRIiq nhI hir kyrI sy ikcrku vyrweIAin mnmuK byqwly]
siqgur no imlY su Awpxw mnu Qwie rKY Ehu Awip vrqY AwpxI vQu nwly]
jn nwnk ieknw guru myil suKu dyvY ieik Awpy viK kFY Tgvwly]
(pMnw 304)
siqgurU qoN bymuK hoey kToric`q mnu`K jo AwpxI m`q, haumY, hMkwr,
Brm-BulyKy dw iSkwr hoey huMdy hn Aqy Awpxw hIry ijhw inrmolk
jIvn kOfI bdly AjWeIN guAwauNdy hn Aqy siqgurU smripq is`K
dy AMqr bwry vI siqgurU jI ieM\ roSnI pwauNdy hn:
- ijn ky icq kTor hih sy bhih n siqgur pwis]
EQY scu vrqdw kUiVAwrw icq audwis]
Eie vlu Clu kir Jiq kFdy iPir jwie bhih kUiVAwrw pwis]
ivic scy kUVu n gfeI min vyKhu ko inrjwis]
kUiVAwr kUiVAwrI jwie rly sicAwr isK bYTy siqgur pwis]
(pMnw 314)
- so isKu sKw bMDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY]
AwpxY BwxY jo clY BweI ivCuiV cotw KwvY]
(pMnw 601)
gurmiq pRkwS
23
jnvrI 2012
mMinAY pweIAY] dw isDWq inrDwrq krdy hn[ sRI gurU rwmdws jI,
qnu mnu kwit kwit sBu ArpI ivic AgnI Awpu jlweI] Aqy qY
swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY] sIsu vFy kir bYsxu dIjY
ivxu isr syv krIjY] Aqy siqgur kI syvw gwKVI isru dIjY Awpu
gvwie] sbid mrih iPir nw mrih qw syvw pvY sB Qwie] pwrs
prisAY pwrsu hovY sic rhY ilv lwie] ijsu pUrib hovY iliKAw iqsu
siqguru imlY pRBu Awie] dw kiTn mwrg aupdySdy hn[ ieh Awpw
vwrn, Awpw mwrn Aqy mukMml smrpx krn dw mwrg hY[ siqgurU
nwl imlwp krn dw ieh hukm rzw ivc c`l ky hI sMBv ho skdw
hY[ gurvwk hY:
- siqguru AwKY su kwr kmwvin su jpu kmwvih
gurisKW kI Gwl scw Qwie pwvY]
- siqgur AwgY sIsu Byt dyau jy siqgur swcy BwvY]
Awpy dieAw krhu pRB dwqy nwnk AMik smwvY]
(pMnw 317)
(pMnw 1114)
siqgurU s`c dw vpwrI hY[ auh Awp siq srUp hY[ siqgurU hr
vyly Aqy hr QW s`c vjoN hI vrqdw hY[ siqgurU dw bcn AMimRq hY[
siqgurU dI pihcwx kyvl gurmuK hI kr skdw hY[ auh siqgur bcnu
bcnu hY siqgur hI hY[ gurU qIrQ hY[ gurU rihmqW dw vgdw dirAwau
hY, gurU bKiSSW dw Amu`k Aqy AKu`t BMfwr hY[ siqgurU mnu`K-mwqr
leI hrI-pRBU dy mwrg dw p`Q-prdrSk hY ikauNik auh Kud ausy mwrg
dw pWDI hY[ gurU qwrxhwrw hY[ gurvwk hY:
ijs dY AMdir scu hY so scw nwmu muiK scu Alwey]
Ehu hir mwrig Awip cldw hornw no hir mwrig pwey]
gurmiq pRkwS
24
jnvrI 2012
jy AgY qIrQu hoie qw mlu lhY CpiV nwqY sgvI mlu lwey]
qIrQu pUrw siqgurU jo Anidnu hir hir nwmu iDAwey]
Ehu Awip Cutw kutMb isau dy hir hir nwmu sB isRsit Cfwey]
jn nwnk iqsu bilhwrxY jo Awip jpY Avrw nwmu jpwey]
(pMnw 140)
ieh gurbwxI siqgurU dy Sbd rUpI bcn hI gurU rUp hn[ sRI gurU
rwmdws jI ieM\ spSt krdy hn:
bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMimRqu swry]
guru bwxI khY syvku jnu mwnY prqiK gurU insqwry]
(pMnw 982)
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb ivc joq Aqy jugq dovyN hI mOjUd hn
gurmiq pRkwS
25
jnvrI 2012
(pMnw 1282)
(pMnw 1376)
dSmyS ipqw sRI gurU goibMd isMG jI vI ies sMswrI kmzorI v`l
iDAwn idvwauNidAW PurmwauNdy hn ik lokweI krm-kWfW ivc Ps ky
Awpxw jIvn guAw rhI hY Aqy aus Akwl purK, pwrbRhm-prmySr,
Bgvwn dI smJ nhIN Aw rhI[ ieho v`fw duKWq hY jo Awvwgvn leI
izMmyvwr hY[ gurU jI ny PurmwieAw hY:
kUr ikRAw auriJE sBhI jg sRI Bgvwn ko Bydu n pwieE]
ieh Byd, ieh rh`s, ieh roSnI, ieh igAwn qW kyvl qy kyvl
s`cw gurU siqgurU hI d`s skdw hY[ ies leI mnu`Kw jIvn dI sB
qoN v`fI loV hI siqgurU dI Bwl Aqy pRwpqI krnw hY qW jo guraupdyS au~qy c`lidAW Awpxw jIvn-mnorQ pRwpq kr skIey[
AwE! ju`go j`ug At`l smr`Q siqgurU sRI gurU gRMQ swihb qoN
inrmolk igAwn dI roSnI pRwpq krIey Aqy Awpxw lok suKIAw Aqy
prlok suhylw kr leIey[
gurmiq pRkwS
26
jnvrI 2012
(pMnw 510)
sRI gurU rwmdws jI duAwrw ArMBy kwrj krky ieh ngr jldI hI
is`K Drm dw kyNdr Aqy pMjwb dw sB qoN pRis`D ngr bx igAw[ sRI gurU
Arjn dyv jI ny AMimRq srovr dy ivckwr sRI hirmMdr swihb dI
sQwpnw kIqI[ sRI hirmMdr swihb dI muFlI iemwrq 1601 eI: ivc
bx ky iqAwr ho geI sI[ 1604 eI: ivc sRI hirmMdr swihb ivKy sRI
gurU gRQ
M swihb jI dw pihlw pRkwS kIqw igAw[ sRI hirmMdr swihb dy
* # 4840, Street No. 44, Raghavpura, Karol Bagh, New Delhi-110005. Ph.
011-55742182
gurmiq pRkwS
27
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
28
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
29
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
30
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
31
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
32
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
33
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
34
jnvrI 2012
auswrI pOVI dy fMifAW Anuswr huMdI hY[ iek iKAwl qoN bwAd dUjw
iKAwl lVIvwr juVdw jWdw hY qy Pyr kuJ pauVIAW iek`TIAW ho ky
iek smu`cw iKAwl bxWdIAW hn[12 BweI kwnH isMG nwBw ny pauVI
CMd mMinAw hY[ aunHW Anuswr:
iek CMd ijs ivc ivSyS krky Xu`D dIAW vwrW rcIAW jWdIAW
hn[ FwfI lok Xu`D dw pRsMg vwriqk ivc suxw ky aus dw swr pOVI CMd
ivc lY qwl nwl imRdMg dI shwieqw swQ gw ky pRkrx smwpq krdy
hn[ ieh CMd sm Aqy ivKm dovyN pRkrx dw dyKIdw hY[13
ies pRkwr hI fw. qwrn isMG ny vI pauVI vwr dw CMd mMinAw
14
hY[ prMqU bhuq swry ivdvwnW ny pauVI CMd nhIN mMinAw, iksy ies
bMd iksy ny kwivk Byd Aqy iksy ny crx-pRbMD mMinAw hY[15
vwr pauVIAW qoN ibnW nhIN ho skdI[ pr pauVIAW vwr qoN ibnW
ho skdIAW hn[ ies pRkwr vwr Aqy pauVI dw nhuM-mws dw irSqw
hY[ BweI kwnH isMG nwBw ny pauVI CMd mMn ky aus dy 30 Byd igxwey
hn[ ijvyN:
1. dohw rUp pauVI 8 crx dI[
2. cOpeI rUp pauVI 8 crx dI[
3. hMsgiq CMd dw rUp pauVI 8 crx dI[
4. hMsgiq dw hI ie`k Byd pauVI 9 crx dI[
5. CI crx pRiq crx 21 mwqRw[
6. A`T crx eyh cwdRwXx CMd dw rUp hY[
7. A`T crx CI crxW ivc 21 mwqRw pihlw ivSRwm 11 pur dUjw 10
pur[
8. A`T crx, pRiq crx 21 mwqRw[
9. A`T crx, pRiq crx 22 mwqRw, pihlw ivSRwm 13 pur dUjw 9
pur[
10. CI crx, pRiq crx 22 mwqRw[
11. pMj crx, pRiq crx 23 mwqRw, pihlw ivSRwm 13 pur dUjw 10
pur do guru, eyh dtptw Aqy inSwnI CMd dw rUp hY[
12. pMj crx, pRiq crx 24 mwqRw...[
gurmiq pRkwS
35
jnvrI 2012
13. pMj crx pRiq crx 24 mwqRw, pihlw ivSRwm 13 pur, dUjw 11
pur Aqy AMq 2 guru[
14. A`T crx, pRiq crx 24 mwqRw, pihlw ivSRwm 13 pur dUjw 11
pur[
15. CI crx, pRiq crx 25 mwqRw...[
16. cwr crx, iqMn crxW dIAW 27 mwqRw...[
17. A`T crx, s`q crx 28 mwqRw dy pihlw ivSRwm 13 pur, dUjw 15
pur, AMq guru A`TvyN crx dIAW 17 mwqRw Aqy guru[
18. bwrW crx, igAwrW crx, 28 mwqRw dy, ivSRwm 13-15 pur...[
19. A`T crx, s`q crx 29 mwqRw dy 13-16 pur ivSRwm, AMiqm
crx 16 mwqRw dw[
20. pMj crx, pRiq crx 23 mwqRw, 14-9 pur ivSRwm[
21. igAwrW crx, pRiq crx 23 mwqRw, 14-9 pur ivSRwm...[
22. CI crx, pMj crx 30 mwqRw dy, 14-16 pur ivSRwm, AMiqm
crx 16 mwqRw dw[
23. s`q crx, CI crxW dIAW qIh-qIh mwqRw, 14-16 pur ivSRwm
AMiqm quk 16 mwqRw dI[
24. pMj crx, pRiq crx 25 mwqRw, 15-10 pur ivSRwm[
25. CI crx, pMj crxW dIAW p`cI-p`cI mwqRw 15-10 pur ivSRwm,
AMiqm crx 24 mwqRw dw, 14-10 pur ivSRwm[
26. pMj crx, pRiq crx 26 mwqRw, 15-11 pur ivSRwm[
27. pMj crx, iqMn crxW dIAW iek`qI iek`qI mwqRw, 15-16 pur
ivSRwm...[
28. pMj crx, pRiq crx 31 mwqRw, 16-15 pur ivSRwm[
29. s`q crx, CI crxW dIAW b`qIh-b`qIh mwqRw, 16-16 pur
ivSRwm, AMiqm crx 16 mwqRw dw[
30. pMj crx, ieh pauVI ivKm dMfk hY[ pihly crx dIAW 46
mwqRw, dUjy dIAW 30 mwqRw, qIjy dIAW 73 mwqRw, cOQy dIAW 59
mwqRw Aqy pMjvyN dIAW 46 mwqRw, AMq sB dy do guru[16
gurmiq pRkwS
36
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
37
jnvrI 2012
AwieAw hY[
inSwnI CMd dw qIsrw Byd 8 crxW dw hY[ pihly 7 crxW ivc
28 mwqRwvW, 13-15 qy ivSRwm AMq qy gurU A`TvyN dIAW sqwrW mwqRwvW[18
BweI s`qy blvMf dI vwr ivc inSwnI CMd dy ies Byd dI vrqoN vI
kIqI geI hY[ ijvyNDMnu DMnu rwmdws guru ijin isirAw iqnY svwirAw] 14+15=29
pUrI hoeI krwmwiq Awip isrjxhwrY DwirAw]
14+16=30
isKI AqY sMgqI pwrbRhmu kir nmskwirAw]
11+17=28
Atlu AQwhu Aqolu qU qyrw AMqu n pwrwvwirAw]
12+17=29
ijn@I qU syivAw Bwau kir sy quDu pwir auqwirAw] 15+13=28
lbu loBu kwmu kRoDu mohu mwir kFy quDu sprvwirAw] 15+16=31
DMnu su qyrw Qwnu hY scu qyrw pYskwirAw]
13+14=27
nwnku qU lhxw qUhY guru Amru qU vIcwirAw]
14+14=28
guru ifTw qW mnu swDwirAw] (pMnw 968)
auprokq pauVI ivc 9 crx hn[ pRiq crx mwqRwvW vI smwn
nhIN hn sgoN v`D-G`t hn Aqy ivSRwm vI keI QW A`gy ip`Cy hY[ pr
hryk crx dy AMq ivc gurU hY Aqy nOvyN crx dIAW 16 mwqRwvW hn[
inSwnI CMd dy cOQy Byd ivc pihly igAwrW crxW ivc 28 mwqRwvW
Aqy bwrHvyN crx ivc pMdrW mwqRw huMdIAW hn[ ivSRwm 13-15 qy, hr
crx dy AMq ivc rgx AwauNdw hY[19 rgx qoN Bwv iek vrixk gx,
ijs dw l`Cx m`D lGU hY[20 rgx ivc pihlw qy qIjw A`Kr gurU
ivckwrlw lGU huMdw hY[ ies Byd dI kuJ qbdIlI nwl BweI s`qy
blvMf dI vwr ivc vrqoN kIqI hoeI imldI hY
nwau krqw kwdru kry ikau bolu hovY joKIvdY]
14+16=30
dy gunw siq BYx Brwv hY pwrMgiq dwnu pVIvdY] 16+15=31
nwnik rwju clwieAw scu kotu sqwxI nIv dY]
13+15=28
lhxy DirEnu Cqu isir kir isPqI AMimRqu pIvdY] 12+15=27
miq gur Awqm dyv dI KVig joir prwkuie jIA dY]13+15=28
guuir cyly rhrwis kIeI nwnik slwmiq QIvdY]
15+14=29
gurmiq pRkwS
38
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
39
jnvrI 2012
krdy sn ijs kwrn aunHW ny surqwl lYA Aqy rwg dy Anuswr vwr
aucwrI sI[
swr rUp ivc ieh ikhw jw skdw hY ik BweI s`qy blvMf dI
vwr CMdwbMdI dy SwsqRI inXmW dy AnukUl hY jo ik rcYqw dy CMdwbMdI
dy inXmW qoN pUrI qrHW jwxU hox dw pRmwx idMdI hY[
P`ut not Aqy hvwly
1. Karl Marx, Marxism and Literary Criticism, p 1.
2. Ibid, p. 20.
3. s. sMq isMG (syKoN), swihiqAwrQ, s&w 121.
4. BweI kwnH isMG nwBw, guru CMd idvwkr, s&w 14.
5. ihMdI swihqX koS, s&w 90.
6. fw. pRym pRkwS isMG, kwiv dy q`q, s&w 151.
7. Metre more or less regular poetic rhythem, the measureable rythmic
patterns manifested in verse. Encyclopaedia of Poetry and Poetics,
p. 496.
cldw...
gurmiq pRkwS
40
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
41
jnvrI 2012
qy bulwieAw[ gurU jI ny ipMfW dw JgVw sdw leI Kqm krn leI aunWH
mUh
M mMgI kImq dyx dI pySkS kr ky gurU Gr dI auswrI sbMDI swrI
Xojnw d`sI[ sUrj pRkwS Anuswr:
Agly idn gRwmIn hkwry[ lrn ibKY bhu doS aucwry[
iek qO qumrI imtih lrweI[ duqIey Dn lyvhu mn BweI]40]
iqRqIey gur ko kwrj iehW[ cqurQ nr pRwpiq Pl mhW[
dyhu BUimkw gur Gr ko Aib[ drb mol qy ilhu dugunw lb]41]
ies pRkwr gurU jI ny iek l`K sqvMjw hzwr rupey dy ky ieh zmIn
KrId leI,
dIey rjqpx l`C pRkwS[ AiDk shMsR spq pMcwis[
gurmiq pRkwS
42
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
43
jnvrI 2012
mhMqW v`lNo sRI drbwr swihb dy drSnW leI Awey iek inhMg isMG
s. Awqmw isMG dI ies krky kut
` -mwr kIqI geI ik auh bwxI dy Sbd
ikauN pVH irhw sI[ Sihr dy iek pqvMqy s`jx dI nOjvwn lVkI nwl
iek mhMq v`lNo gurduAwrw swihb AMdr hI CyV-CwV kIqI geI[ jdoN
lokW ny ies dw ivroD kIqw qW mhMqW ny AwpxI glqI mMnx dI QW bVI
bySrmI nwl ikhw ik qusIN AwpxIAW qIvIAW ie`Qy nw Awaux idE,
AsIN ikhVw iksy s`dx jWdy hW[ isMG sBw dy sk`qr BweI sMq isMG
dw b`cw srovr ivc ieSnwn krn igAw qW aus dy gl nwl p`Qr bMnH
ky aus srovr ivc hI fob id`qw igAw[ keI mhMq durwcwrI ho cuk
` y sn
gurmiq pRkwS
44
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
45
jnvrI 2012
qW AsIN gurduAwrw swihb iv`cNo piqqW, gurU inMdkW k`Fx Awey hW[
swfw gurU ky is`KW nwl koeI ivroD nhIN hY[
gurduAwrw swihb ivKy Ardws kr ky Bog pw id`qw igAw[ BweI
mohn isMG vYd, BweI sud
M r isMG Aqy BweI sMq isMG dw jQw FotIAW vwly
bug
M y ivc Tihr igAw[ BweI mohn isMG jI ny Sihr dy isAwxy bMidAW
nwl g`lbwq kIqI[ g`lbwq dOrwn sulwH dIAW SrqW ilK leIAW geIAW[
mhMq iek pwsy qW sulwH dIAW g`lW krdy rhy dUjy pwsy nyVy dy ipMfW qoN
bdmwSW ilAwaux leI Awpxy bMdy Byj id`q[
y ies qrHW ieh ^brW nyVy
dy ipMfW ivc vI phuc
M geIAW[ ij`Qy BwVy dy bdmwS mhMqW dI shwieqw
leI AwauNdy, dUjy pwsy swrw ipMf hI AkwlIAW dy h`k ivc Awauxw SurU
ho igAw[ Swm qk 6-7 hzwr dI igxqI ivc sMgq gurduAwrw swihb
ivc iek`TI ho geI[ dIvwn s`j igAw[ rihrws dy Bog qoN bwAd iek
mhMq ny h`Qgolw sMgq qy sut
` id`qw, ijs nwl BwrI Dmwkw hoieAw[
sMgq ivc BgdV m`c geI[ buiM gAW qy bYTy mhMqW ny sMgqW v`l ie`tW
clwauxIAW SurU kr id`qIAW[ sRI drbwr swihb AMdr bYTy mhMqW dy
bMidAW ny vI sMgqW qy gMfwisAW, CvIAW nwl hmlw kr id`qw[ ies
dOrwn 17 isMG gMBIr rUp ivc z^mI ho gey[ igAwnI krqwr isMG
klwsvwlIAw ibAwn krdy hn:
Epr eysy roly ivc PV CvIAW Jtw p`t bdmwS Aw vwr krdy[
TwrW vIhW qweIN zKmI kr id`qw Sukr Sukr krqwr krdy[
h`Q iksy ny A`goN n cuknw jI j`Qydwr ieh au~cI pukwr krdy[
pY igAw rolw krqwr isMG lok vyKdy qy hw hw kwr krdy[
ipMf vswaU kot dy BweI hukm isMG qy ipMf AlwdIn dy BweI hzwrw
isMG s^q P`tV ho gey[ s. blvMq isMG dI bWh qy gihrw t`k l`igAw[
sMgqW ny vI QoVwH ijhw sMBl ky mukwblw krnw SurU kr id`qw[ mhMqW dy
bMdy B`j gey[ jQy ny P`tVW hspqwl BrqI krvwieAw[ rwq smyN hI
ngr dI iek bzurg mweI ny sRI drbwr swihb dI swP sPweI dI syvw
kIqI[ APsrW ny z^mI isMGW mhMqW au~pr mukd
` mw drj krvwaux
leI zor pwieAw[ isMGW ny iksy vI mhMq qy mukd
` mw drj krvwaux qoN
nWh kr id`qI[ sMgqW ny mhMqW iPtkwrW pwauxIAW SurU kr id`qIAW[
mhMq hwkmW dw ru^ Awpxy ault dyK ky pRS
y wn ho gey[ mhMq hr pwsy qoN
Awpxw sihXog guAw bYTy sn[ AMq ivc hwr ky mhMqW ny pMQ dI Srn
gurmiq pRkwS
46
jnvrI 2012
sRq
o pusqkW:
1. BweI kwnH isMG nwBw - mhwn koS[
2. s. rCpwl isMG - pMjwb koS[
3. fw. rqn isMG (j`gI) - is`K pMQ ivSvkoS
4. s. nrYx isMG AYm.ey. - AkwlI morcy qy J`br
5. s. ikrpwl isMG cMdn - is`KW dI sMKyp gwQw
6. igAwnI krqwr isMG klwsvwlIAw - AkwlI lihrW nM: 1
7. fw. hirMdr isMG - qrnqwrn : iek srvyKx
zrU r I sU c nw
jnvrI 2012 qoN gurmiq pRkwS nvyN rUp ivc Cwp ky
pwTkW qk phuMcwieAw jwxw sI pr kuJ qknIkI kwrnW krky kuJ
smyN leI ieh purwxy rUp ivc hI CwipAw jw irhw hY[ jld hI
pwTkW ieh nvyN rUp ivc ByijAw jwvygw[
gurmiq pRkwS
47
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
48
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
49
jnvrI 2012
hY, pr Piqh burj dI aucweI vI eynI hI hox kwrn is`K kOm dw ieh
mInwr dunIAW dy 7vyN au~cy auprokq mInwr dy brwbr phuc
M igAw hY[
dunIAW dy sB qoN au~cy mInwr dI aucweI 128 mItr hY, ieh mInwr cIn
c hY, jo ik b`D
u mMdr dy rUp ivc bixAw hoieAw hY[
c`pVicVI dI ieiqhwisk Xwdgwr ivc iqMn hzwr ivAkqIAW dy
bYTx vwlw Epn eyAr QIeytr Aqy sUcnw kyNdr vI bxwey gey hn[ ieh
Xwdgwr 21 eykV ivc auswrI geI hY Aqy ies qy 35 kroV 40 l`K
rupey Krc hoey hn[ ies Xwdgwr dI auswrI ivSv pRis`D kMpnI lwrsn
AYNf itaUbro ny kIqI hY[ ies Xwdgwr dy audGwtn dI rsm 30 nvMbr
2011 Adw kIqI geI hY[
c`pVicVI dI Xwdgwr bwbw bMdw isMG bhwdr nwl ieiqhws ivc
invyklw AiDAwie smoeI bYTI hY[ pMjwb srkwr dy CpweI qy ilKx
sm`grI ivBwg v`lNo ienHW XwdgwrW nwl sMbiM Dq ieiqhwisk jwxkwrI vI
pRkwiSq kIqI geI hY[
sRI gurU goibMd isMG jI ny nMdV
y ivKy bwbw bMdw isMG bhwdr AMimRq
dI dwq bKS ky isMG sjwieAw Aqy Kwlsy dw jQydwr Qwp ky zwlmW dI
soD krn ihq pMjwb v`l qoirAw[ bwbw bMdw isMG bhwdr dI AgvweI
ivc Kwlsy ny pMjwb ivc iek Aijhw KwlsweI mwhOl pYdw kIqw ik
zwlm muZl rwj dy mihl Fih-FyrI hox l`g[
y Kwlsy ny QoVyH smyN ivc hI
pMjwb dy rwj, smwj Aqy ArQ-ivvsQw plt ky r`K id`qw sI[
pMjwb Byjx smyN pMj isMG BweI ibnod isMG, BweI kwhn isMG, BweI
bwj isMG, BweI dieAw isMG Aqy BweI rx isMG gurU swihb ny bwbw bMdw
isMG bhwdr dy nwl qor[
y iek ngwrw, iek inSwn swihb, pMj qIr Aqy
iek KMfw vI bwbw bMdw isMG bhwdr bKiSS kIqw[ ienHW qoN ielwvw
vIh isMG hor sMBwvI sMGrS ivc bwbw bMdw isMG bhwdr dw swQ dyx leI
nwl Byj[
y ienHW pMJI isMGW dy kwPly ny pMjwb v`l kUc kIqw[ syhr KMfw
ipMf qoN is`K sMgqW hukmnwmy Byjy gey[ hukm dw pwlx kridAW is`K
sMgqW bwbw bMdw isMG bhwdr dy svwgq leI A`gy Aw geIAW[
sDwrn jnqw qy ho rhy A`q dy qS`dd Aqy gurU swihb dy prvwr
dIAW ShIdIAW dy drd ny is`K sMgqW dy ihrdy burI qrHW vlUD
M ry pey
sn[ auh kuJ smyN dy AMdr hI bwbw bMdw isMG bhwdr dI AgvweI ivc
gurmiq pRkwS
50
jnvrI 2012
KwlsweI JMfy hyT iek`Ty ho gey[ aunWH ny rx-BUmI ivc Awpxw nwArw
rwj krygw Kwlsw insicq kr id`qw[
bwbw bMdw isMG bhwdr ny 11 nvMbr, 1709 eI: ivc smwxw
Piqh kr ky ij`q dw islislw ArMiBAw[ auprMq sonIpq, kYQl,
GVwm, Tskw, Swhbwd, kpUrI Aqy sFOrw qy Swndwr Piqh pRwpq
kIqI[ aunWH idnW ivc ieh Sihr muZl rwj dy zwlm hwkmW dy gVH mMny
jWdy sn[ bwbw bMdw isMG bhwdr dy Awaux bwry sux ky mwJy Aqy duAwby
dy is`KW ny hkUmq ivruD
` bgwvq kr id`qI ikauNik is`KW dy hONsly bhuq
buld
M ho cuk
` y sn[ auh ropV ij`q ky bwbw bMdw isMG bhwdr nwl Aw imly
sn[
srihMd dy nvwb vzIr KW ny Coty swihbzwidAW Aqy mwqw gujrI jI
A`q dy qsIhy dy ky ShId kIqw sI[ aus smyN qoN hI ieh ngr is`KW dy
mn ivc rVk irhw sI[ aunWH dy mnW ivc bwbw bMdw isMG bhwdr imlx
dw ieMnW joS sI ik smyN dI hkUmq dy lSkr vI aunWH rokx ivc sPl
nw ho sky[ vzIr KW ny is`KW srihMd qoN bwhr hI Fuk
` vIN QW qy rokx dw
PYslw kr ilAw[ aus AwpxI qwkq dw hMkwr sI Aqy auh is`KW sbk
isKwaux leI c`pVicVI dy mYdwn ivc Aw igAw[ jMg hox krky ieh
ielwkw ieiqhws dy pMinAW qy AwpxI gihrI Cwp C`f igAw[ c`pVicVI
srihMd qoN bwrW koh dI iv`Q au~qy KrV-lWfrW sVk au~qy siQq hY[ bwbw
bMdw isMG bhwdr mwq pwaux leI vzIr KW ny sB qrHW dy hIly vrqy[
ies kwrj leI mlyrkotlw Aqy Aws-pws dy nvwbW dIAW POjW Awpxy kol
jmHW kr leIAW[ aus ny suc
` w nMd dy BqIjy iek hzwr ispwhI dy ky bwbw
bMdw isMG bhwdr dI POj ivc Swml krvw id`qw qW ik jdoN jMg ArMB hovy
qW ieh Awpxy swQIAW smyq mYdwn C`f jwvy[ imQy pRg
o rwm Anuswr suc
` w
nMd dw BqIjw vI jMg smyN Awpxy swQIAW smyq jMg dw mYdwn C`f ky B`j
igAw[ vzIr KW ny ies smyN shI jwx ky Kwlsw POj au~qy hmlw kIqw
qW aus zbrdsq mukwbly dw swhmxw krnw ipAw[ bwbw bMdw isMG
bhwdr AwpxI POj dy A`gy ho ky pUry joS Aqy jzby nwl jUJ[
y qkrIbn swrw
idn KUn folv
H IN lVweI hoeI[ ieiqhwisk cSmdId gvwhW Anuswr Gmswn
dy ies XuD
` ivc is`KW dw hmlw ieMnW qyzI nwl hoieAw ik duSmx dI POj
puT
` y pYrIN B`j geI[ vzIr KW mwr id`qw igAw[ ies qrHW 12 meI,
1710 srihMd Piqh kr leI geI[ 13 meI, 1710 is`K POjW
gurmiq pRkwS
51
jnvrI 2012
eysy qrHW ijhVI mohr bwbw bMdw isMG bhwdr ny jwrI kIqI aus au~qy
ieh Sbd aukry hoey sn:
dyZo qyZo &iqh E nusriq by-idrMg
XwPq Az nwnk gurU goibMd isMG
Bwv- dyZ qyZ ij`q syv inrwlm gurU nwnk-goibMd isMG qoN pweI[
bwbw bMdw isMG bhwdr ny AwpxI hkUmq gurU AwSy Anuswr clwaux
leI auh sB kwrj kIqy ijnHW iv`cNo gurmiq ivcwrDwrw dI Jlk pYNdI
sI[ bwbw bMdw isMG bhwdr ny vI hkUmq kwiem krn qoN bwAd sdIAW
qoN c`ly Aw rhy ikrqIAW Aqy vwhIkwrW zmInW dy mwlk bxw id`qw sI[
byzmIny muzwirAW srdwrIAW bKS ky jgIrdwrI isstm Kqm kr
id`qw[ s`cmuc hI ieh grIbW, lqwiVAW, ikrqIAW Aqy dilqW dw
ienklwb sI, ijs nwl hyTlI au~pr Aw geI[ bwbw bMdw isMG bhwdr
ny Azwd lokrwj dI sQwpnw kIqI sI[ Azwd rwj kwiem krn dI
gurmiq pRkwS
52
jnvrI 2012
ijhVI icxg bwbw bMdw isMG bhwdr dy smyN l`gI sI smW pw ky auhI
imslW dy rUp ivc sB dy swhmxy AweI[ ies dy PlsrUp hI mhwrwjw
rxjIq isMG dw ivSwl Kwlsw rwj hoNd ivc AwieAw[ bwhroN Awaux
vwly hmlwvrW p`ky qOr qy rok id`qw igAw[ DIAW-BYxW dI ie`zqAwbrU Aqy grIb dI suri` KAw dy ADwr au~qy Aqy sB leI iensw&
XkInI bxwieAw igAw[
bwbw bMdw isMG bhwdr ny gur aupdyS Awpxy jIvn Aqy rwj-Bwg
dw ADwr bxwieAw[ aus dI sB qoN v`fI KUbI ieh sI ik aus ny Awpxy
rwj ivc Dwrimk k`tVqw pYdw hI nhIN hox id`qI[ aus ny AwpxI swrI
j`do jihd zulm dy iKlwP ArMB kIqI sI Aqy swrw jIvn ausy au~qy
At`l irhw sI[
sRI gurU goibMd isMG jI ny bwbw bMdw isMG bhwdr ijhVw kwrj
sONipAw sI auh aus ny pUrI idRVHqw, isdkidlI Aqy qndyhI nwl
inBwieAw[ gurdws nMgl dy XuD
` ivc A`T mhIny dy Gyry qoN bwAd jdoN
AMdr iGry hoey isMG burI qrHW kmzorI dw iSkwr ho gey qW iksy dI ieMnI
ihMmq nhIN sI ik gVHI dy AMdr dwKl ho sky[ jdoN gVHI dw drvwzw KolH
ky auh Awp bwhr Awey qW aunWH igRPqwr kr ilAw igAw[ pihlW aunWH
lwhOr Aqy iPr id`lI iljwieAw igAw[ igRPqwr kIqy 740 dy krIb
is`KW iv`cNo hr roz sO is`K ShId kIqy jWdy sn[ jdoN s`q sO is`K ShId
ho gey qW bwbw bMdw isMG bhwdr Aqy aus dy swQIAW id`lI dy bwhrvwr
mihrOlI dy sQwn au~qy Asih Aqy Akih qsIhy dy ky ShId kr id`qw
igAw[ bwbw bMdw isMG bhwdr ShId krn qoN pihlW aus dy cwr swlw
spuq
` r AjY isMG ShId kIqw igAw Aqy iPr aus dw qVPdw idl k`F
ky bwbw bMdw isMG bhwdr dy mUh
M ivc pwieAw igAw[ bwbw bMdw isMG
bhwdr qsIhy dy ky ShId kr id`qw[ ieh Gtnw 9 jUn 1716 dI hY[
bwbw bMdw isMG bhwdr Aqy aus dy nwl PVy gey smUh is`KW ny Shwdq
pRvwn kr leI pr Drm nhIN hwirAw[
bwbw bMdw isMG bhwdr dI dyS Aqy kOm id`qI ies Aduq
` I dyx
swhmxy r`Kdy hoey pMjwb srkwr ny lwswnI XoDy dI srihMd dI Piqh
dI FukvIN Xwdgwr c`pVicVI dy sQwn au~qy sQwipq krn dw kwrj
kIqw hY[ s`cmuc
` hI c`pVicVI Aqy srihMd dI Piqh Bwrq dy ieiqhws
ivc iek sunihrI pMnw joV geI hY, ijs au~qy smUh Bwrq vwsIAW
gurmiq pRkwS
53
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
54
jnvrI 2012
Cotw G`lUGwrw
gurdwspur izlHy dy kwhvwn CMB ivc Coty G`lG
U wry dI Xwd auswrI
geI hY[ sMn 1746 ies G`lG
U wry ivc AMdwzn 11000 dy krIb
is`K ShId hoe[
y ies Coty G`lG
U wry dOrwn is`KW dw bhuq v`fw nukswn
hoieAw[ pr ienHW kurbwnIAW ny is`K Drm dI AxK Aqy AzwdI leI
sIs dyx Aqy is`KI kysW-suAwsW sMg inBwaux dw jzbw vI pRbl kIqw[
is`KI pRcf
M ho ky inklI Aqy pMQ dI cVHdI klw Aqy au~jly Biv`K dI Aws
b`JI[ ieh ShIdI Xwdgwr 11 mhIny dy rIkwrf smyN ivc 11.59
kroV rupey dI lwgq nwl auswrI geI hY[ ies Xwdgwr ivc vI v`fy
G`lG
U wry vwlIAW iemwrqW hI bxweIAW geIAW hn[ CotI nwnkSwhI
ie`t dI vrqoN kIqI geI hY[ ies Xwdgwr dw audGwtn 28 nvMbr
2011 kIqw igAw hY[
v`fy G`lUGwry dI Xwdgwr ku`p rhIVw
v`fw G`lG
U wrw ieiqhws dIAW GtnwvW dy pRmK
`u pMny hn, jdoN is`KW
smUihk qOr qy ShId kr ky aunWH dw bIj nws krn dw Xqn kIqw
igAw[ kwhvwn dy CMB ivc 1746 eI: Cotw G`lG
U wrw Aqy 5 PrvrI,
1762 eI: ivc kup
` -rhIVy ivKy v`fw G`lG
U wrw vwpirAw[
is`K dIvwlI, vYswKI jW aus smyN sRI Akwl qKq swihb qy juVdy
sn, jdoN koeI v`fw kOmI mslw swhmxy hud
M w sI[ 1761 eI: ivc pMjvyN
hmly smyN Bwrq ivc BwrI lut
` -mwr qoN bwAd jdoN Aihmd Swh AbdwlI
pMjwb iv`cNo lMiGAw sI qW aus is`KW dy ivroD dw BwrI swhmxw krnw
ipAw sI[ iesy hmly dOrwn hI is`KW ny kYd kr ky iljweIAW jw rhIAW
2200 ihMdU iesqrIAW Aihmd Swh qoN Cufw ky Gro-GrIN phuc
M weIAW
sn[ auh ies g`lNo bhuq AOKw sI Aqy is`KW sbk isKwauxw cwhud
M w sI[
pMjwb ivc kuJ lok Aihmd Swh leI is`KW dI muKbrI kr rhy sn, aunWH
iv`cNo iek inrMjxI iPrky dw AwgU Awkul dws sI[ is`K muKbrW sbk
isKwauxw cwhud
M y sn[ AbdwlI dy vwps jWidAW hI aunWH ny dIvwlI dy mOky
hoey iek`T ivc muKbrW smJwaux jW sbk isKwaux dw gurmqw pws
kr id`qw[ aus smyN dy pRmK
`u is`K srdwrW srdwr j`sw isMG AwhlUvwlIAw
Aqy srdwr j`sw isMG rwmgVHIAw ny Awkul dws is`KW dw PYslw suxw
ky aus smJwaux dw Xqn kIqw pr aus qy koeI Asr nw hoieAw[
dUjy pwsy Aihmd Swh Bwrq qy CyvNy hmly dI iqAwrI kr ky ruhqws ivKy
gurmiq pRkwS
55
jnvrI 2012
phuc
M cuk
` w sI[ Awkul dws is`KW ivruD
` Aihmd Swh au~Qy hI jw
imilAw[ is`K mlyrkotly dy lwgy dy ipMfW ivc iek`Ty hox l`g[
y au~QoN dy
hwkm BIKn KW ny is`KW dy aus ielwky ivc iek`Ty hox dI Kbr srihMd
dy hwkm zYn KW idMdy hoey aunWH ivruD
` shwieqw vI mMgI[ zYn KW Aihmd
Swh vyly srihMd dw gvrnr sI[ aus ny Aihmd Swh mwlvy v`l kUc
krn dI bynqI kIqI[ ijhVI ik qurq
M pRvwn krdy hoey aus hukm id`qw
igAw ik auh is`KW dy iKlwP jMg CyV ky aunWH nuM aulJw lvy Aqy au~QoN ih`lx
nw dyv[
y
is`KW dw dl mlyrkotly dy lwgy kup
` ipMf ivc iek`Tw ho irhw sI ik
Aihmd Swh dy jrnYlW ny aunWH qy h`lw bol id`qw[ qIh hzwr isMGW dy
dl qoN ielwvw b`cy Aqy iesqrIAW vI au~Qy mOjd
U sn[ Kwlsw zYn KW Aqy
aus dIAW POjW dw twkrw kr irhw sI ik Aihmd Swh dw BwrI lSkr
vI au~Qy Awx puj
` w[ isMGW ny iesqrIAW qy b`icAW Gyry ivc lY ky Aqy
mnuK
` I iklHw bxw ky aus dw mukwblw jwrI r`iKAw[ sulqwn-aul-kOm
srdwr j`sw isMG AwhlUvwlIAw, srdwr bGyl isMG, srdwr Swm isMG,
srdwr cVHq isMG Sukrc`kIAw, s. qwrw isMG gYbw Awid srdwr swrI
siQqI dI sKq ingrwnI kr rhy sn[ auh ij`Qy morcw kmzor pYNdw dyKdy
au~Qy qurq
M phuc
M jWdy[ lV rhIAW POjW nw kyvl h`lwSyrI idMdy blik
Awp A`gy ho ky duSmx dw mukwblw krdy[ ieh byjV
o XuD
` sI ijs ivc
kuJ ku hzwr isMGW l`KW dy AbdwlI lSkr nwl jUJxw pY irhw sI pr
sRI gurU goibMd isMG swihb duAwrw svw l`K nwl iek lVwaux dy joS
ivc hI auh duSmx nwl AVy hoey sn[ Aihmd Swh iek QW qy jMm ky
isMGW dw mukwblw krnw cwhud
M w sI pr isMGW dI igxqI G`t hox krky auh
Aijhy mukwbly leI iqAwr nhIN sn, dUjw aunWH dy dl nwl iesqrIAW
Aqy b`cy vI sn ijnHW auh duSmx qoN bcw ky r`Kxw cwhud
M y sn[ Gyrw bxw
ky jUJdy hoey auh A`gy vD rhy sn Aqy ieh lVweI Kul
` yH ielwky dI bjwey
ipMfW ivc hox l`gI[ kup
` , kuqbw-bwhmxI Aqy gihl Awid ipMfW ivc
hoeI lVweI bhuq iBAwnk sI[ rwq pY jwx kwrn lVweI kuJ SWq hoeI
qW isMGW ny Swm dy vyly so dru rihrws swihb dy pwT auprMq Akwl purK
A`gy Ardws kIqI ik cwr pihr Awp dy Bwxy ivc bqIq hoieAw hY Aqy
bwkI cwr pihr suK
` W dw bqIq hov[
y ipMfW dy lok AbdwlI dIAW POjW dy
gurmiq pRkwS
56
jnvrI 2012
fr qoN is`KW koeI shwieqw dyx qoN fr rhy sn qW is`KW ny A`gy brnwly
v`l jwx dw mn bxw ilAw pr au~Qy puj
` x qoN pihlW hI AbdwlI dIAW
POjW ny aunWH dw mnuK
` I iklHy rUpI bxwieAw hoieAw Gyrw qoV id`qw Aqy
b`icAW Aqy iesqrIAW dw kqlyAwm SurU ho igAw[ b`icAW Aqy iesqrIAW
smyq l`gBg qIh hzwr is`K ies lVweI ivc ShIdI pw gey[ koeI vI
is`K Aijhw nhIN sI bicAw ijs dy koeI P`t nw l`gw hov[
y hr iek isMG
ny Awpxw pUrw qwx lw ky ieh XuD
` liVAw Aqy isMGW qy kwbU pYNdw nw vyK
ky Aihmd Swh brnwly v`l clw igAw[ mIlW ivc loQW iK`lrIAW peIAW
sn[ ShId hoey isMGW dy isrW dy 50 g`fy Br ky Aihmd Swh lwhOr lY
igAw Aqy au~Qy jw ky aus ny aunWH isrW dy mInwr auswr id`q[
y
v`fw G`lG
U wrw dyS Aqy kOm dI Awn Aqy Swn bcwaux leI
kIqIAW geIAW kurbwnIAW dw pRqIk hY[ Aijhy XoiDAW dIAW kurbwnIAW
sdkw hI AsIN AwpxI ivrwsq qy mwx krdy hW[ ies G`lG
U wry ivc
ShId hoey isMGW, isMGxIAW, BuJg
M IAW dI Xwd ivc pMjwb srkwr ny
kup
` -rhIVy ivKy iek Xwdgwr sQwipq kr ky kOm bhuq v`fw qohPw
id`qw hY qW ik aunWH dI kurbwnI sdIv-kwl leI Xwd r`iKAw jw sky[
v`fy G`lG
U wry dI Xwdgwr kup
` rhIVw ivKy bxweI geI hY[ ies
G`lG
U wry ivc 30 qoN 35 hzwr isMG isMGxIAW ShId hoe[
y ies Xwdgwr
dw nkSw iftykts ieMjIinAirMg kMsltYNt kMpnI, noiefw v`lNo iqAwr
kIqw igAw hY[ ies ivSv dI pRis`D kMpnI lwrsn AYNf itaUbro ny
bxwaux dI izMmv
y wrI inBweI hY[ ies Xwdgwr dy muK
` gyt qy do gwrf
rUm, AYNtrI gyt, tUirst sUcnw kyNdr, AwfItorIAm, ivSwl Ajwieb
Gr Aqy 100 Put
` au~cw ShIdI twvr iqAwr kIqw igAw hY[ ies aupr
15 Put
` au~cw stynlY~s stIl dw KMfw Kwlsy dI cVHdI klw dy pRqIk vjoN
suSio Bq hY[ ds eykV ivc ies Xwdgwr qy 20 kroV rupey Krc hoey
hn[ ies Xwdgwr dw audGwtn 29 nvMbr 2011 s. prkwS isMG
bwdl muK
` mMqrI pMjwb v`lNo kIqw igAw[ luiDAwxw-mlyrkotlw myn sVk
qoN QoVI ht ky bxI ieh mwxm`qI Xwdgwr ie`Qy Awaux vwly XwqrUAW,
sYlwnIAW qy nvIAW pIVHIAW is`K ieiqhws dw gOrv Xwd krvweygI[
gurmiq pRkwS
57
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
58
jnvrI 2012
hY[ ArbI, &wrsI Aqy aurdU ivc Sbd-koS lugwq kihMdy hn[
sMsikRq BwSw dy Sbd, koS dIAW m`uK qOr qy do ivauNqpqIAW
id`qIAW geIAW hn[ kuJ lokW ny ies kuSw (ihMdI) DwqU nwl joiVAw
hY qy kuJ ny ku nwl[ ienHW DwqUAW Anuswr koS dw ArQ imlxw, F`kxw,
Gyrnw Awpxy Awp ivc r`Kxw Awid qoN ilAw jWdw hY[ sMsikRq koSW
ivc koS dI pirBwSw ies qrHW id`qI hY:
AQw~sihq Swds<klnrp< koSwm`
koS auh gRMQ hY ijs ivc Sbd Aqy SbdW dy ArQ sMkilq kIqy
gey hox[
koSkwr jugsqw Anuswr koS smwjk BwSweI rUpW dI bkwiedw
FMg nwl bxweI sUcI hY, ijs ivc SbdW sMbMiDq BwSw-smudwie dy
BwSweI ivvhwr qoN iek`qr kIqw jWdw hY Aqy lyKk aunHW au~qy ies
pRkwr it`pxI krdw hY ik pwTk hryk Sbd dy ArQ jwx lYNdw hY[
rwjgopwln imAwrI Anuswr iek Sbd koS iek Sbd bwry
iqMn qrHW dI sUcnw dyxI cwhIdI hY - ies Sbd dw vrxn krnw
cwhIdw hY, ies dw ieiqhws drswauxw cwhIdw hY Aqy ies dI ausy jW
hor aupBwSw dy smrUp jW smArQk SbdW nwl qulnw krnI cwhIdI
hY[
BweI kwnH isMG nwBw ny koS Sbd dy 12 ArQ kIqy hn[
purwxy simAW ivc BwvyN koSW dIAW bhuqIAW iksmW nhIN sn, pr
vrqmwn smyN ivc iv`idAw ivsQwr dy bhup`KI ho jwx dy kwrn Anyk
iksmW dy Cpy koS imldy hn ijvyN ik, Sbd koS, lGU koS, igAwn koS,
jIvnI koS, aup bolI koS, muhwvirAW qy AKwauqW dy koS, v`K-v`K
iviSAW dy koS, bhu ArQ koS, smArQ koS, ivSvkoS Awid[
ivSvkoS dI pirBwSw dw Gyrw aulIkidAW XUnwnI ivdvwnW qy
icMqkW ny ies iv`idAw dI sMpUrn pRxwlI mMinAw hY[ AMgryzI ivc
ivSvkoS iensweIklopIfIAw (encyclopaedia) ikhw jWdw
hY[ ivdvwnW Anuswr, AMgryzI ivc iensweIklopIfIAw Sbd dI
vrqoN pihlI vwr twms eIlIAt ny 1531 eI: ivc sMkilq AwpxI
rcnw The Governour ivc kIqI[ PrWsIsI BwSw ivc ies Sbd
dw pRXog pihlI vwr 1533 eI: ivc hoieAw imldw hY[ pRwcIn kwl
gurmiq pRkwS
59
jnvrI 2012
qoN hI ies Sbd dI vrqoN kyvl AijhIAW pusqkW leI huMdI Aw rhI
hY jo mn`uK srbp`KI igAwn pRdwn krdIAW hn[ ipClIAW iqMn
sdIAW ivc ivSvkoS rcnw ny swrQk pRgqI kIqI hY[ srb-p`KI
sMpUrn igAwn pRxwlI dy AwDwr vwly Anyk au~qm ivSvkoS ivdvwnW
v`loN sMkilq kIqy gey hn ijnHW iv`coN ivSyS qOr qy vrnxXog ieh hn:
inaU ieMtrnYSnl iensweIklopIfIAw, cYNbrz iensweIklopIfIAw,
iensweIklopIfIAw, AmYrIkwnw, AYmyrIkn pIplz iensweIklopIfIAw, kolIArz iensweIklopIfIAw, iensweIklopIfIAw rIilzn
AYNf AYiQks, iensweIklopIfIAw AwP is`Kiezm Aqy iensweIklopIfIAw ibRtyinkw[ BweI kwnH isMG ricq guruSbd rqnwkr mhwn
koS (is`K iltrycr dw iensweIklopIfIAw) auprokq iensweIklopIfIAw vrgw hI mh`qv r`Kdw hY[
ie`ko ivSy qy srbp`KI igAwn dyx vwly pRwcIn BwrqI gRMQW ivc
BrqmunI dw nwtX SwsqR, kOtlX dw ArQ SwsqR Aqy pwixnI dw
ivAwkrx ivSvkoS vMngI dIAW rcnwvW hn[ AweIn-ey-AkbrI
Aqy quzk-ey-jhWgIrI Awid hvwlw pusqkW ivc ienHW dy rcn dy smyN
dI srbp`KI igAwn sm`grI sMkilq imldI hY[ smkwlI BwrqI
BwSwvW iv`coN srv pRQm ivSvkoS sRI ngyNdr nwQ vsU ricq bMglw
ivSvkoS hY[ sRIDr vMktySkyqkr dI AgvweI hyT iqAwr hoieAw
mrwTI ivSvkoS Aqy nwgrI pRcwirxI sBw, vwrwnsI v`loN iqAwr
kIqw ihMdI ivSvkoS ies iksm dIAW kuJ hor rcnwvW hn[
pMjwbI BwSw ivc BweI kwnH isMG nwBw duAwrw ricAw guruSbd
rqnwkr mhwn koS ivSvkoS dI rUp ryKw dI Jlk pRsquq krdw hY[
ies qoN auprMq fw. s. s.vxjwrw (bydI) ricq pMjwbI lokDwrw
ivSvkoS Aqy BwSw ivBwg pMjwb v`loN pRkwiSq pMjwbI ivSvkoS
ies vMngI dIAW kuJ hor pRm`uK rcnwvW hn[
koSkwrI, bolI nwl sMbMiDq Aijhw mh`qvpUrn ivigAwn hY jo
Sbd dy mUl dI Koj krdw hY Aqy Sbd hI BwSw dI sm`grI huMdy hn[
koS ivigAwn d`sdw hY ik iksy Sbd ny jnm ik`Qy ilAw hY Aqy jnm
qoN lY ky hux qk ies ny kI-kI rUp bdly hn Aqy ienHW dy ArQW ny kIkI qbdIlIAW dyKIAW hn[
gurmiq pRkwS
60
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
61
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
62
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
63
jnvrI 2012
peI, ies dw AMdwzw BweI swihb v`loN ilKIAW mhwn koS nwl sMbMiDq
kuJ ic`TIAW qoN vI lwieAw jw skdw hY[ BweI kwnH isMG v`loN BweI
mohn isMG (vYd) v`l mhwn koS dI mdd krn bwry ilKIAW kuJ
ic`TIAW ies pRkwr hn:
1. prm imqR pMQ rqn jI, Awp dw ikRpw p`qR 8 dw pu`jw,
AqXMq DMnvwd hY[ mYN Gr jw ky srdIAW ivc rogW dI nwmwvlI
ByjWgw, Ar Awp dI shwXqw qoN lwB auTwvWgw[ eyh Awp dI pihlI
ic`TI hY ijs ivc mYN shwXqw bwbq piVHAw hY, nhIN qW A`j qoVI ijqny
s`jnW AwiKAw hY sB v`loN nWh pd hI phuMicAw hY[....
Awp dw pRymI, kwnH isMG[
2. mMfI PUl qoN 20 ApRYl 1920 vYd jI v`l ic`TI ilKI: myry
prm pRymI jI, dsm gRMQ dy 404 cirqR ivc jo rog Awey hn qQw gur
pRqwp sUrX ivc jo Awey hn auh mYN not kr ky Byjdw hW[ Awp dI Drm
ikRpwlqw hoaU jy ienHW dy indwn, l`Cx, aupwX,pQ, kupQ ilKx dI
Kycl krogy[ Awp ny jo gurbwxI ivc hor rog dyKy hox auh vI Swml kr
dyxy[ myry lwiek koeI syvw hovy qW ibnW AwgXw krnI[
Awp dw pRymI, kwnH isMG[
3. lONg vIaU flhOzI qoN 4 sqMbr 1920 ilKI ic`TI ivc BweI
kwnH isMG horIN vYd jI d`sdy hn ik auh is`K iltrycr dw
iensweIklopIfIAw iqAwr kr rhy hn:
prm pRymI jI, ikRpw pqR 31 julweI dw imilAw, AqXMq
DMnXvwd hY[ rogW dy nwm koS dy kRm nwl ilKxy hn[ Ar aunHW dy Agy
indwn, ielwj, l`Cx ieh iqMn drj krxy hn[ XQw-jvr... ies dy
hox dw ieh kwrx hY[ qwp dy icMnH eyh hn[ ies dw aupwX eyh hY
ieiqXwid[
Awp jwxdy ho ik myrw koS is`K iltRycr dw iensweIklopIfIAw
hY[ ies vwsqy ies ivc pUrn inrxX loVINdw hY[ myry Xog syvw
ilKxI[
prm sny h I, kwnH isM G [
vYd mohn isMG jI v`loN BweI swihb mhwn koS dI iqAwrI
leI ikho ijhw sihXog imilAw, ies bwry BweI mohn isMG vYd dIAW
gurmiq pRkwS
64
jnvrI 2012
in`jI fwierIAW (1922-23 eI:) ivc not ies qrHW drj hn:
24-5-22
koS vwsqy kuJ mzmUn CWt kIqy 4 GMty lw ky[
8-6-22
3 GMty qoN v`D smW koS s. kwnH isMG jI vwsqy
l`gw[
8-6-22
kuJ smW koS dy kMm qy l`gw[
20-6-22
3 GMty dy krIb koS dw kMm ilKXw[
21-6-22
11 qoN 4 qk koS dw kMm kIqw[
22-6-22
12 qoN 4 qk koS dw kMm kIqw[
8-7-22
3 GMty qk koS dw kMm kIqw[
14-7-22
4 GMty qk koS dw kMm kIqw[
19-7-22
3 qoN 7 qk koS dw kMm kIqw[
20-7-22
koS dw kMm kuJ icr kIqw[
21-7-22
5 GMty dy krIb koS dy kMm qy l`gw[ Pyr gurU kw
bwg Awid dy morcy kwrn smW nhIN imilAw[
12-3-23
s. kwnH isMG jI dy koS dw kuJ kMm kIqw[
13-3-23
kuJ kMm koS dw kIqw[
14-3-23
kuJ GMty koS dw kMm kIqw[
20-3-23
3 GMty dy krIb koS dw kMm kIqw[
21-3-23
3 GMty dy krIb koS dw kMm kIqw[
23-3-23
koS dw kMm pMj GMty dy krIb kIqw[
24-3-23
koS dw kMm pMj GMty dy krIb kIqw[
25-3-23
s. kwnH isMG jI dy koS dw kMm mukMml kIqw[
BweI kwnH isMG ny vYd mohn isMG jI pwsoN 72 rogW bwry jwxkwrI
mMgI sI, ienHW rogW iv`coN 36 rogW bwry pUrn inrxy sihq ilK ky vYd
jI ny jd rijstRI pYkt duAwrw lyK Byjy qW BweI kwnH isMG ny pRSMsw
Aqy pRsMnqw BrI ic`TI ies qrHW ilKI:
prm snyhI pMQ rqn jI, Awp dw ByijAw rijstrf pYkt
imilAw, ijs ivc Awp ny 36 rogW dw inrxX iliKAw hY[ ies
pVh ky ic`q pRsMn hoXw[ mY jyhI Aws sI Awp ny auho ijhw hI
iliKAw hY[ mYN AiqAMq DMnXvwdI Aqy ikRqgX hW[ XkIn hY myry Gr
phuMcx smX qIk Awp swry rog smwpq kr dyEgy[ ......Awp is`KW
gurmiq pRkwS
65
jnvrI 2012
ivc pihly s`jx ho ijnHW qoN mY myry mhwn kMm ivc shwXqw imlI hY,
b`fy b`fy pRymIAW ny kyvl vwkX rcnw nwl hI hwsX mwqR shwXqw krI
hY[ myry auicq syvw ibnW SMkw ilKxI[
Awp dw pRymI, kwnH isMG[
auprokq crcw qoN Bwv ieh hY ik mhwn koS ivc rogW bwry drj
jwxkwrI iek`Tw krn leI BweI kwnH isMG bVw smW Aqy idmwg
Krc krnw ipAw[ rogW sbMDI lyK ilKx ivc BweI swihb ny buidAwlw
invwsI vYd Drm isMG pwsoN vI mdd leI Aqy hornW Al`g-Al`g
iviSAW nwl sMbMiDq ivdvwnW pwsoN vI iesy qrHW vwr-vwr ic`TI p`qr
duAwrw v`D qoN v`D sUcnwvW hwsl kIqIAW[ ies bwry BweI kwnH isMG
ny mhwn koS dI BUimkw ivc pRym Bry SbdW nwl DMnvwd vI kIqw hY[
mhwn koS ivc SbdW dI pySkwrI dw kRm kyvl A`KrW Anuswr hI
nhIN, mwqRw Anuswr vI r`iKAw hY ijvyN: Aau...Aausr...Aauhwr...
AauK...AauKd...Aaugux...AauGt.... Aaucr...Awsx...AYb...AOKdI...
AMs Awid[
koS ivc sMsikRq, AMgryzI, ihMdI, ArbI, &wrsI qoN qqsm,
ArD qqsm, qdBv, imiSRq, Anukrx, pRiq Din, sWkyiqk Aqy
sMikpq rUp ivc ley gey swry SbdW A`Kr-kRm Anuswr Awpo AwpxI
QW r`iKAw igAw hY[ iek mu`K Sbd prwqIpdk Aqy DwqU vjoN lY ky
aus dy nwl hI aus qoN sMigAw, ivSySx, ikRAw, AvX, pRiqAY Awid joV
ky rUpWqirq Aqy ivauNqpq hoey rUpW nwl hI A`Kr kRm dy AwDwr qy mu`K
Sbd vjoN ilAw igAw hY[ Sbd dI mwqRw au~pr ibMdI Awaux vwly SbdW
A`Kr-kRm qoN bwhr nhIN, sgoN ibMdI koeI mh`qv nw dy ky SbdW
Awpxy bxdy kRm Anuswr hI ilAw hY[ pr do smrUp SbdW dI hwlq
ivc ibMdI vwly SbdW bwAd ivc ilAw hY ijvyN: iekwq-iekWq,
swJ-sWJ, Awid[ pYr ivc ibMdI vwly A`KrW koeI v`Krw mh`qv nhIN
id`qw igAw, sgoN aunHW ibnW ibMdI dy SbdW vWg Awm kRm ivc hI
r`iKAw hY[ iesy qrHW iksy A`Kr nwl mwqRwvW qy shwiek icMnH A`Dk Aqy
it`pI dw kRm pUrw hox qoN bwAd pYr ivc Awaux vwly A`KrW dw kRm
ilAw hY ijvyN DoqI, DOx, DMdw, iDRg, DRv, Din Awid[ iek Sbd dy
iBMn-iBMn pRsMg ivc iBMn-iBMn ArQW nMbr lgw ky id`qw igAw hY[
gurmiq pRkwS
66
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
67
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
68
jnvrI 2012
DwV Awid[
7. sWkyqk: auh Sbd ijnHW ivc iksy gux jW Bwv lY ky ^ws ArQ
dI Qwpnw kIqI geI hY, ijvyN mUrK leI aulU qy gDw, GI leI pMjvW,
lUx leI srvrs, ivAwh leI AwnMd Awid[
8. sMikpq : auh Sbd jo Sbd jW SbdW dw sMKyp kr ky bxwey gey
hn, ijvyN: SwdbwS dw Swbw, Sukl idn dw sudI Aqy bhul idl dw bdI
Awid[
SbdW dI DwqU Aqy iksmW bwry BweI swihb v`loN pyS kIqI AijhI
jwxkwrI pMjwbI BwSw ivigAwnIAW leI bhuq lwhyvMd swibq hoeI[
mhwn koS dI sm`grI, ikauN jo ilKqI swihq iv`coN ilKI geI hY,
ies leI Sbd joV auh hI r`Ky gey hn jo mUl ilKqI swihq ivc hn
pr qqsm Sbd dw aucwrn dyx leI jy Sbd sMsikRq somy iv`coN
AwieAw hY qW aus dyvnwgrI ivc ilK id`qw hY, jy ArbI jW &wrsI
somy dw hY qW aus ArbI il`pI ivc vI ilK id`qw hY[
sMsikRq, ArbI qy &wrsI dIAW DunIAW dy pRgtwau leI Anyk
A`Kr icMnH nvyN isirEN GVy Aqy kuJ pRcilq nvyN A`KrW vI vriqAw[
nvyN A`Kr icMnHW Skl dyx ivc jo mOilkqw idKweI, auh pRsMswXog
hY[ Aijhy gurmuKI icMnH BweI swihb ny ^ws krky mhwn koS leI
iqAwr krvwey sn[ guruCMd-idvwkr, guruSbdwlMkwr, rUp dIp ipMgl,
AnykwrQ koS, nwmmwlw koS Awid rcnwvW ivc vI BweI swihb ny
auprokq gurmuKI icMnHW dI vrqoN kIqI hY[
BwSw dI iek ^wsIAq ieh hY ik ieh sdw bdldI rihMdI hY[
jd koeI b`cw Awpxy Awly-duAwly dI (mwqrI) BwSw is`Kdw hY qW auh
aus BwSw sO PIsdI ausy rUp ivc nhIN is`Kdw ijs ivc auh huMdI hY[
auh aucwrn, ivAwkrn, SbdW Aqy pRXog dIAW AS`u`DIAW krdw rihMdw
hY[ BwvyN Awlw-duAwlw aus TIk krdw rihMdw hY pr Pyr vI kuJ
sUKm Prk rih hI jWdw hY ijhVw ik Awly-duAwly Ktkdw nhIN qy
nw hI ArQ smJx ivc koeI Prk pwauNdw hY[ bVy iDAwn nwl vyKx
qoN ies Prk dw AMdwzw lwieAw jw skdw hY[ keI SbdW dI QW auh
nvyN Sbd vrqx l`g pYNdw hY qy iek do pIVIAW ivc auh pihly Sbd
gurmiq pRkwS
69
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
70
jnvrI 2012
ieiqhwisk gur-AsQwn:14
gurmiq pRkwS
71
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
72
jnvrI 2012
Anuswr gurU swihb mihrwj dI jMg qoN bwAd ie`Qy iek rwq ruky sn[
6. gurduAwrw swihb pwq: CyvIN, b`lo: pMjwb dy izlHw biTMfw ivc
DnOly dy nyVy ieh ipMf siQq hY[ gurU hirgoibMd swihb ny ie`Qy Awpxy
mubwrk kdm pwey hn[ gurU swihb ie`Qy Awpxy is`K bwbw bUlw Aqy bwbw
dun
` w drSn dyx Awey sn[ gurU swihb dI Xwd ivc gurduAwrw
pwqSwhI CyvIN suSio Bq hY[ ie`Qy auh jMf A`j vI mOjd
U hY ijs nwl gurU
swihb jI ny Awpxw GoVw bMinHAw sI[
7. gurduAwrw swihb pwq: CyvIN, cOkw : biTMfw dy ipMf b`lo dy
nzdIk hI ipMf cOkw siQq hY[ ie`Qy sRI gurU hirgoibMd swihb jI Awmd
dI Xwd ivc gurduAwrw swihb pwqSwhI CyvIN suSio Bq hY[ ie`Qy auh
ieiqhwisk jMf A`j vI mOjd
U hY ijs nwl gurU swihb jI ny Awpxw GoVw
bMinHAw sI[
8. gurduAwrw swihb pwqSwhI CyvIN, gMgw: izlHw biTMfw dy ipMf
gMgw ivKy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc
gurduAwrw swihb suSio Bq hY[ lok-rvwieq Anuswr ie`Qy gurU jI ny gMgw
pRgt kr ky aus iv`cNo guAwcI hoeI KUf
M I qy kVmMfl k`iFAw sI[
9. gurduAwrw swihb pwqSwhI CyvIN BweI rUpw: izlHw biTMfw dw
iek ipMf BweI rUpw hY[ jo sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy is`K BweI rUpw
dy nW au~qy v`isAw hY[ ie`Qy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI Xwd ivc
gurduAwrw swihb pwqSwhI CyvIN suSio Bq hY[ ie`Qy iek r`Q A`j vI mOjd
U
hY[ ieiqhwisk sRq
o d`sdy hn ik ieh r`Q sRI gurU Arjn swihb Aqy sRI
gurU hirgoibMd swihb qoN ielwvw sRI gurU hirrwie swihb ny vI iesqymwl
kIqw sI[
10. gurduAwrw swihb pwqSwhI CyvIN, BUMdV: izlHw biTMfw dw iek
ipMf BUd
M V hY[ ie`Qy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Awmd dI
Xwd ivc gurduAwrw swihb, pwqSwhI CyvIN suSio Bq hY[
11. gurduAwrw Cotw gurUsr qMbU swihb, mihrwj: mihrwj biTMfy
dw ieiqhwisk ipMf hY[ ies ipMf ivc sRI gurU hirgoibMd swihb jI dw
SwhI sYnw nwl jMg hoieAw sI[ ie`Qy ijs QW qy sRI gurU hirgoibMd swihb
ny jMg smyN Awpxy qMbU lgwey sn, au~Qy iek Coty ijhy it`by qy gurduAwrw
swihb suSio Bq hY ijs Cotw gurs
U r qMbU swihb ikhw jWdw hY[
gurmiq pRkwS
73
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
74
jnvrI 2012
A`jklH gurduAwrw SIS mihl swihb suSio Bq hY[ ieh piv`qr AsQwn
sRI gurU hirrwey swihb jI Aqy sRI gurU hirikRSn swihb jI dw jnm
AsQwn vI hY[
5. gurduAwrw q
Kq kot swihb, kIrqpur swihb: gurduAwrw qKq
qK
kot swihb, kIrqpur swihb ivKy aus AsQwn qy suSio Bq hY ij`Qy sRI gurU
hirgoibMd swihb jI AwpxI irhwieS r`Kx auprMq bwhroN Awey rwijAW,
mhwrwijAW Aqy sMgqW drSn dyx Aqy aunWH nwl ivcwrW krn leI
ibrwjdy sn[ sRq
o W Anuswr ie`Qy sQwipq kIqy Awpxy qKq qy bYT ky
gurU swihb kOm dI AgvweI kirAw krdy sn[ sRI gurU hir rwie swihb
Aqy sRI gurU hirikRSn swihb jI dI g`dInSInI vI iesy AsQwn qy hoeI
sI[
6. gurduAwrw hirmMdr swihb pwqSwhI CyvIN, kIrqpur swihb:
kIrqpur swihb ivKy Awpxy invws dOrwn sRI gurU hirgoibMd swihb jI
ny ijs sQwn qy iek bhuq hI KUbsUrq nOlK
` w bwg lgvwieAw, A`jklH
aus AsQwn qy gurduAwrw hirmMdr swihb pwqSwhI CyvIN suSio Bq hY[
7. gurduAwrw qIr swihb, kIrqpur swihb: ieiqhwisk gurduAwrw
qIr swihb kIrqpur swihb ivKy bwbw gurid`qw jI dy fyry dy nzdIk hI
iek phwVI au~qy suSio Bq hY[ ieiqhwisk sRq
o W Anuswr gurU swihb dw
ie`QoN clwieAw hoieAw iek qIr sqluj dirAw dy nzdIk mOjUdw
gurduAwrw pqwlpurI swihb ivKy jw ky if`gw sI[
8. gu r du A wrw pqwlpu r I swihb, kIrqpu r swihb: gurduAwrw
pqwlpurI swihb, kIrqpur swihb ivKy dirAw sqluj dy kMFy au~qy aus
AsQwn qy suSio Bq hY ij`Qy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dIAW AMqm
sskwr dIAW rsmW inBweIAW geIAW sn[ iesy AsQwn qy hI sRI gurU
hirrwie swihb jI Aqy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy spuq
` r bwbw AxI
rwey jI dw sskwr vI kIqw igAw Aqy ie`Qy hI sRI gurU hirikRSn swihb
jo id`lI ivc joqI joiq smwey sn dIAW AsQIAW jl pRvwh kIqIAW
geIAW sn[
9. gurduAwrw swihb cnolII,, kIrqpur swihb : izlHw rUp ngr dy
blwk nUrpur bydI dy ipMf cnolI crnOlI vI AwiKAw jWdw hY[ ies
ipMf sRI gurU hirgoibMd swihb qoN ielwvw sRI gurU hirrwie swihb jI
gurmiq pRkwS
75
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
76
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
77
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
78
jnvrI 2012
jQydwr sRI Akwl q^q swihb dy id`qy pr jQydwr sRI Akwl q^q
swihb dy AwdyS dI aulMGxw krn kwrn qlvMfI swihb 16 nvMbr,
1979 qnKwhIAw krwr id`qw igAw jo qlvMfI swihb ny 23
nvMbr, 1979 qnKwh pRvwn kIqI[
julweI, 1980 eI: c jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI rwj
sBw dy mYNbr cuxy gey[ sRI AnMdpur swihb dy mqy lwgU krwaux vwsqy
jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI ny 1982 eI: id`lI c morcw lwieAw[
pMjwb dy ibKVy hwlwq dOrwn jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI ny kpUrI,
Drm Xu`D morcy c ivSyS Xogdwn pwieAw[ jQydwr sRI Akwl q^q
swihb dy AwdyS svIkwridAW qlvMfI swihb Drm Xu`D morcy c
Swml ho gey Aqy iek v`fy jQy smyq igR&qwrI id`qI[ 1982 eI: c
pMQk hukm mMnidAW rwj sBw qoN AsqIPw dy id`qw[ jUn, 1984 c
Bwrq srkwr v`loN sRI drbwr swihb qy kIqy &OjI hmly smyN vI
jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI igR&qwr kr ilAw igAw qy lMmw
smW bMdI bxw ky jylH c r`iKAw igAw[ 1985 eI: ivc pMQk eykqw
dy nW qy bxy sMXukq AkwlI dl c jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI
Swml ho gey[
7 mwrc, 1960 SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr
dy jnrl smwgm smyN jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI pihlI vwr,
mYNbr SRomxI kmytI vjoN hwzr hoey[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI
dIAW Awm coxW 1960, 1965, 1979, 1996 qy 2004 eI: c
hoeIAW[ hryk vwr qlvMfI swihb mYNbr cuxy gey[ Swied lokqMqrI
pRbMD c ieh iek kIrqImwn hovy ik iek ivAkqI, mYNbr vjoN inrMqr
cox ij`qy hox[ ies smyN dOrwn jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI 1965,
1966, 1976, 1977, 1978 eI: c AMiqRMg kmytI mYNbr vjoN vI
kwrjSIl rhy[ Drm pRcwr kmytI, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI
AMimRqsr c vI bqOr mYNbr qlvMfI swihb ny lMmyrw smW syvw inBweI
hY[
jQydwr jgdyv isMG jI qlvMfI ny 30 nvMbr, 2000 SRomxI
is`K sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr dw pRDwngI
pd sMBwlidAW hI is`KW ivSvws qy Aihsws krvw id`qw ik SRomxI
gurmiq pRkwS
79
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
80
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
81
gwgr c swgr-11
jnvrI 2012
pMjwbI dI AKwauq hY, k`lH krnw so A`j kr, A`j krnw so hux,
aumr h`fW Kw rhI ijauN l`kVI Gux[ Bwv jo kMm k`lH krn dI
slwh hY, auh A`j hI kr lvo Aqy jo A`j bwry soicAw hY, auh huxy hI
SurU kr idau[ ikDry A`jklH kridAW smW nw bIq jwvy ikauNik aumr
qW h`fW Kw rhI hY qy pl-pl AsIN AMq v`l vD rhy hW[ qkrIbn
iv`idAk AdwirAW dIAW kMDW au~pr motw kr ky iliKAw huMdw hY, A`j
dw kMm k`lH qy nw C`fo[ ieDr idRStmwn sMswr ivc bhuqy bMidAW dI
swrI aumr skImW ivc hI inkl jWdI hY Aqy jd icVHIAW Kyq cug
jWdIAW hn qW pCqwvw hI p`ly rih jWdw hY[ bhuqIAW skImW dy GwVy
bwry hI lok muhwvrw hY, mwVw cor skImW qy zor[ iPr ies crcw
dw h`l kI hY?
auprokq pMkqIAW BrQrI jI dy vYrwg Sqk gRMQ ivc hn[
ienHW ivc jIvn-jwc dw &ls&w hY[ mn`uKI jIvn ivc bcpn dI
aumr bwdSwhI qy byprvwhI vwlI huMdI hY[ jvwnI dI aumr dI SkqI
bhuqw vrg rMg qmwiSAW ivc guAw lYNdw hY[ ibrD AvsQw ivc kuJ
krnw qW cwhuMdw hY, pr SkqIhIx huMdw hY[ keI sdIAW pihlW bwbw
&rId jI ny ikhw, kwlI ijnI n rwivAw DaulI rwvY koie Aqy Bgq
bwxI ivc Bvr gey bg bYTy Awie Bwv kwly kys cly gey jo juAwnI
dw smW sI, hux bg (ic`ty vwl) Aw gey[ ibrD AvsQw ivc AMqir
suriq igAwnu vwlIAW bhuq G`t rUhW kwrjSIl huMdIAW hn[ iesy
sMdrB ivc BrQrI jI dw bhuq suMdr ivcwr hY ik jrw (QoVHw) ijhw
aupwau vI nhIN ho skdw, jdoN (buFwpy) dI aumr ho jWdI hY[ swhmxy
(bwkI s&w 84qy)
gurmiq pRkwS
82
jnvrI 2012
(auhI)
DMn DMn gurU Arjn swihb jI dw drbwr l`gw hoieAw sI[ lok
siqgurU jI dy crnW dI pwrs Coh pRwpq kr rhy sn[ iJMGrx jwq dy
sMsikRq iv`idAw ivc inpuMn do AwdmI bwlw qy ikRSnw jo bVy isAwxy qy
ivdvwn pMfq lok sn, siqgurU jI dy hzUr Awey[ auh isAwxy ieMny sn
ik jdoN ikqy sBw ivc boldy qW sB moh lYNdy qy sB dI vwh-vwh
K`tdy[ dohW ny pwqSwh A`gy Arz kIqI hy pwqSwh jI! Cy Swsqr qy
ATHwrW purwxW dw sw igAwn hY[ AsIN sroiqAW pRsMn krdy hW[
cMgI bu`DI hY pr mn ivc SWqI nhIN[ hy siqgurU jI! Awp dy is`K SWqI
pRwpq krdy hn qy quhwfI bKiSS nwl aunHW vifAweI imldI hY Aqy
guxW dy BMfwr vI gRihx krdy hn[ hy rihmq dy sweIN! swfy grIbW au~qy
vI ikrpw kro qW jo swfy ihrdy ivc SWqI pYdw ho jwvy:
is`K Awp ky SWqI pwieN[
Azmq juiq lihN gun smudwie[
* mIq sk`qr, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 98148-98212
gurmiq pRkwS
83
jnvrI 2012
(auhI)
gurmiq pRkwS
84
jnvrI 2012
(auhI)
(pMnw 358)
gwgr c swgr11
swgr-11
(vwr 11:18)
jo Bv (BY) dw swgr Bwv jo jIvn dw ibKm kwrj krn vwlw hY, auh
smuMdr qrx (qYrn) vwsqy qrx AvsQw (juAwnI dI aumr) sB qoN
vDIAw hY[ ie`Qy jrw qy qrx Sbd do-do ArQW ivc Awey hn[
ieh kwiv dw nmUnw kvI jnW leI Aqy Bwv ArQ dw nmUnw nOjvwn
vrg leI pRyrnw-sRoq hY ik ikDry A`jklH kridAW izMdgI dw kImqI
smW nw nSt ho jwvy[
gurmiq pRkwS
85
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
86
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
87
jnvrI 2012
Aqy pRPi`u lq krn ivc lok Aqy rwjsI SkqI ie`ko ijhI BUimkw inBwauNdI
hY[ lokW sucq
y rih ky jmhUrI qrIky nwl AwpxI BwSw Aqy siBAwcwr
dy ivkws leI inrMqr Xqn krny cwhIdy hn[ muK
` mihmwn s. rCpwl
isMG ny ikhw ik pMjwb qoN bwhr v`sdy pMjwbIAW ny pMjwbI BwSw sWB
ky r`Kx dw Xqn kIqw hY ijs krky auh Awpxy ivrsy dIAW kdrWkImqW nwl juVy rihMdy hn[ pMjwbIAW iv`cNo is`KW dI pCwx CyqI ho jWdI
hY Aqy ie`k bMgwlI AOrq iksy vI is`K dI tYksI ivc jwxw vDyry
suri` KAq mihsUs krdI hY[ pMjwbI BwSw pRqI pMjwb srkwr pMjwb
qoN bwhr hor vDyry kwrj krn qy zor idMdy hoey aunWH d`isAw ik p`CmI
bMgwl dI srkwr ny srkwr bxn qoN s`q idnW dy AMdr pMjwbI dUjI
BwSw dw drjw dy ky lokW dw mn ij`q ilAw hY[ Bwrq srkwr dI syvw
qoN syvw-mukq hoey Aqy lMmy smyN qoN d is`K irvIaU mYgzIn dw sMpwdn
kwrj kr rhy s. srn isMG kolkqw, ny pMjwbI BwSw pRqI AwpxI sMvd
y nw
pRgt krdy hoey ikhw ik pMjwbI XUnIvristI ny pMjwbI BwSw, siBAwcwr
Aqy gurbwxI AiDAYn dy Kyqr ivc ivl`Kx Xogdwn pwieAw hY[ Akwdimk
qOr qy mh`qvpUrn kwrj krn dy nwl-nwl ies XUnIvristI ny Bwrq dy
v`K-v`K koinAW ivc v`sdy pMjwbIAW dy mnW ivc pMjwbI BwSw Aqy
siBAwcwr pRqI cyqnw pYdw krn ihq kolkqw ivKy ieh kwnPrMs
AwXoijq kIqI hY[ aunWH A`gy d`isAw ik pMjwbIAW dI ivrwsq bhuq
AmIr hY, auswrU Aqy juJwrU ibrqI dy mwlk pMjwbIAW Awpxy ivrsy
pRqI pihlW nwloN vI vDyry cyqn hox dI loV hY qW ik auh sMswr ivc mohrI
BUimkw inBwaux dy smr`Q ho skx[
kwnPrMs dI pRDwngI krdy hoey vweIs-cWslr fw. jspwl isMG
ny ikhw ik Bwrq dy v`K-v`K BUgio lk KyqrW ivc v`sdy pMjwbIAW ivc
BwSweI Aqy siBAwcwrk cyqnw jgwaux Aqy ienHW auprwilAW ie`k
inSicq rUp dyx leI dyS dy v`K-v`K KyqrW ivc kwrjSIl kyNdrW dI
bhuq loV hY[ iesy loV swhmxy r`K ky pMjwbI XUnIvristI pitAwlw
v`lNo ieh dUjI pUrbI BwrqI pMjwbI kwnPrMs pMjwbI ivcwr mMc, kolkqw
(p`CmI bMgwl) dy sihXog nwl krvweI geI hY[ aunWH ny inScy pUrvk
ieh Aws pRgt kIqI ik ieh kwnPrMs pUrbI Bwrq ivc v`sdy pMjwbIAW
leI ie`k sWJw mMc pRdwn krygI Aqy pUrbI Bwrq ivc pMjwbI BwSw Aqy
gurmiq pRkwS
88
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
89
jnvrI 2012
mOkw imly qW J`t AnMidq ho au~Tdy hn[ hor koeI sWJ pMjwbIAW nyVy
ilAwaux ivc AYnw Xogdwn nhIN pw skdI, ijMnW ik aunWH dI AwpxI mW
bolI pMjwbI pw skdI hY[ BwSw dI sWJ Dwrimk v`KryivAW vI dUr kr
idMdI hY[ aunWH hor vDyry jwxkwrI idMdy hoey d`isAw ik p`qrkwrI dy Kyqr
ivc aunWH ivSyS snmwn imldw irhw hY Aqy eysy kwrj dOrwn aunWH ny
ieh mihsUs kIqw hY ik pMjwbI lok pMjwbI BwSw dI bjwey ihMdI jW
AMgryzI ivc kMm krn qrjIh dyx l`g pey hn ijhVI ik pMjwbI BwSw
dy ivkws leI icMqw dw ivSw hY[ s. hrdyv isMG ny Awpxy prcy ivc
kolkqy dy pMjwbIAW Aqy pMjwbI lyKkW dw lyKw-joKw pyS kIqw hY[ aunWH
icMqw pRgt kIqI ik vIhvIN sdI dy dUjy dhwky ivc kolkqw pMjwbI BwSw
bolx, ilKx Aqy kMm krn vwilAW dw ie`k v`fw kyNdr sI ijhVw ik
AMgryzI skUlW ivKy pVHweI dy pYdw hoey ruJwn nwl sug
M Vdw jw irhw hY[
gurU swihbwn dy Awgmn nwl ieh iK`qw sdIvI qOr qy jgq pRis`D hoieAw
hY ijnHW ny AwpxI bwxI gurmuKI bolI ivc ilKI hY[ is`K sMgq dI kwiemI
nwl ies iK`qy ivc pMjwbI BwSw pRqI ijhVw ruJwn pYdw hoieAw sI, aus
punr-surjIq krn dI loV hY[ s. jgmohn isMG ny pMjwbI kwnPrMs
ie`k piv`qr Aqy nyk auprwlw mMndy hoey ikhw ik ieMJ jwpdw hY ik
ijvyN pMjwb dy pMjy dirAw pUrb v`l kolkqy dI DrqI v`l vih qury hn[
aunWH A`gy d`isAw ik pUrb v`l gurU swihbwn dIAW audwsIAW ny lokweI
ivc Drm pRqI cyqnw jwigRq kIqI sI, ijs ny gurmuKI Aqy pMjwbI BwSw
pRqI lokW dw iDAwn Awpxy v`l iK`icAw sI[ vIhvIN sdI ivc pMjwbI
BwSw bolx vwilAW dw kyNdr kolkqy ivKy bxn dw ie`k v`fw kwrn ie`Qy
pYNdI bMdrgwh vI mMinAw jw skdw hY, ijs ny vpwr Aqy ivdySW ivc
pMjwbIAW dy v`sx dI rucI pRPi`u lq krn leI mwrg pRdwn kIqw sI[
gurduAwry pMjwbIAW dI sWJ dw kyNdr hn, ij`Qy Drm Aqy nYiqkqw dy
nwl-nwl pMjwbI BwSw pRqI A`j vI cyqnw pYdw kIqI jWdI hY[ pMjwbI
BwSw pRPiu` lq krn ivc sYmInwr Aqy AijhIAW kwnPrMsW sucwrU
BUimkw inBwA skdIAW hn[ sports swieMs ivBwg ivKy kwrj kr rhy
fw. prmvIr isMG ny sMKp
y crcw ivc Bwg ilAw[ ies sYSn ivc Awpxy
pRDwngI BwSx ivc BwSw ivigAwn Aqy pMjwbI koSkwrI ivBwg dy swbkw
muKI pR.o jogw isMG ny ikhw ik sw ieh jwxkwrI hI nhIN hY ik sw
gurmiq pRkwS
90
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
91
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
92
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
93
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
94
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
95
jnvrI 2012
gurmiq pRkwS
96
jnvrI 2012
golfn AwPsY~t pRYs, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw
pRbMDk kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI
gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr qoN pRkwiSq kIqw[
imqI 5-1-2012