TERMAL SPREY KAPLAMALAR

Yzey Teknolojileri rnlerin Fonksiyonellik Servis mr Dizayn retim maliyetleri ve Rekabet gc

etkileyecektir..
Yzey teknolojilerindeki gelimeler yeni rnler ve retim srelerini gelimesini mmkn klacaktr

paralarnda kompleks fonksiyonlar artan deerler ve yeni boyutlar, sahalar amay zorlayacaktr.

Yzey teknikleri-Motivasyon

Bir yzeyin modifikasyonu uygun maliyetli ve mevcut malzemelerin zel yzey ilemlerin kullanmyla :

Yap elemanlarnn anma (yenme) ve korozyon korunmasnda paralarnn kullanm mrlerinin uzatlmas Malzemelerin verimli kullanmak iin zorlamalar Ekonomik ileme zorluklar Ekonomik enerji sarfiyat zorluklar

Neredeyse tm

Gemi Boyama
Korozyondan koruma, Dekoratif ve Anmadan koruma

Mobilya Boyama
Aa veya plastik yzeyine, Dekoratif Ama ve koruma

Mzik Aletleri
Esasen dekoratif Amalar iin uygulanr

Sahalarda kullanlmaktadr.

Termal Sprey Yntemleri

Inla Termal Sprey

Svyla Termal Sprey

Gaz yardmyla Termal Sprey

Elektrik Boalmasyla Termal Sprey

Lazer Sprey

Eriyik Banyosu Sprey

Alev Sprey

Detanasyon Sprey

HVOF (yksek hzl oksi-yakt)

Elektrik Ark Sprey

Plazma Sprey

Toz Alev Sprey

Tel Alev Sprey

Sv Stabilize Plazma Sprey

Koruyucu Gaz Altnda Plazma Sprey

Atmosferik Plazma Sprey

ALEV SPREY YNTEM

Alev sprey kaplama, termal sprey kapalama yntemlerinin en basiti ve en ucuz olandr. Alev pskrtme kaplama teknii kaplanacak malzemenin cinsine bal olarak hem tel hemde toz kullanlabilen temel sistemlere uygulanabilmektedir. Alev pskrtme ynteminin dk ilk yatrm maliyeti, yksek dolgu oran ve dk bakm masraf en nemli olan stn zellikleridir. Ancak dk ba mukavemeti, kaplama tabakasndaki yksek boluk seviyesi ve dk alma scakl yntemin olumsuz olan zellikleridir.

ALEV SPREY YNTEM

Tel alev pskrtme tekniinde; tel halinde retilmi ve ergime scakl oksi-asetilen alev scaklnn altnda olan herhangi bir metalin kaplanacak yzeye pskrtlmesi olaydr. Kaplanacak metal tel, src ile pskrtme tabancasnn nozuluna beslenmektedir. Tel nozul iinden geerken oksijen ve yanc gaz karm yardmyla ergitilmektedir. Ergimi metal yksek basnl hava ile atomize edilerek kaplanacak yzeye pskrtlmektedir. Bu yntemde alevin fonksiyonu metalin ergitilmesini salamaktr. Kaplanan yzeyin scakl 95-200C arasnda deimektedir.

ELEKTRK ARK SPREY YNTEM

Bu yntem ile yksek dolgu oranlar elde edilebilir ve otomatik sistemlere uyarlanmas da kolaydr. Yntem 1.5 mm apnda elektriksel olarak iletken, yumuak telin kullanlmas ile snrl olduundan karbrler, nitrrler ve oksitler pskrtlemezler. Elektrik ark pskrtme ile korozyona, erozyona ve srtnmeye direnli kaplamalar elde etmek mmkndr.

Elektrik Ark Spreyinin Uygulan

ki sprey telin arasna bir elektrik potansiyeli uygulanr ve teller bir src tarafndan tabancaya beslenir. Ksa temas noktas diye isimlendirilen yerde karlaan teller birbiri ile temas ederler ve bu noktada her bir mm2'ye den 100 amperin zerindeki yksek akm younluu nedeniyle ergime gerekleir. Ergimi metal damlacklar basnl hava akm vastasyla tabanca/nozul ucunda pskrtlr. Bu sayede ergimi metal partiklleri 80 ila 200mm uzaklkta bulunan altlk yzeyine yaklak 100 ila 150 m/s'lik bir hzla tanr

PLAZMA SPREY YNTEM

Plazma pskrtme byk avantaj sunan kk ve byk paralar hem de, metaller refrakter seramikler, geni bir malzeme yelpazesi olan sprey yeteneidir: korozyon korumas anma direnci s ve oksidasyon direnci scaklk ynetimi elektriksel diren ve iletkenlik

Plazma Sprey Kaplama Yntemi

Plazma, eit sayda serbest elektron ve pozitif iyon bulunduran, genellikle maddenin drdnc hali olarak adlandrlan younlatrlm bir gazdr. Plazmann balca iki nemli avantaj vardr. Birincisi, bilinen btn malzemeleri eritebilecek derecede yksek scaklk eldesinin mmkn olmas kincisi ise dier malzemelere daha iyi s transferi salamasdr. Plazma sprey tekniinin yksek ilem scakl, ergime noktas yksek metal ve alamlarla almaya imkan salamaktadr. Ayrca, inert ortamlarda kullanlabilmesi yntemin avantajlarndandr. Toz formunda ve belirli tane boyutlarnda retilen tm malzemeler bu ilemde baaryla kullanlabilmektedir.

 Plazma sprey yntemiyle gerekletirilen seramik kaplamalar birok metalden daha iyi anma ve erozyon direncine sahiptirler ve dizel motorlar da dahil erozyon ve anma direnli uygulamalarda yaygn olarak kullanlrlar. Bununla beraber, alevle spreydeki kadar olmasa da, poroziteler nedeniyle plazma spreyle oluturulan kaplamalar korozyon iin yetersiz kalabilmektedir

Plazma sprey kaplama yntemi, metallerin eitli tozlarla kaplanarak anmaya, oksitlenmeye, korozyona ve sya dayankl hale getirilmesinde yaygn olarak kullanlan bir termal sprey kaplama yntemidir. Bu yntemle gerekletirilen ince bir kaplama sayesinde belirtilen zellikler elde edildii gibi, ana malzemenin stn zelliklerinden tokluk ve kolay ekillendirilebilme zellikleri de korunmaktadr. Bylece plazma sprey kaplama, metal ve seramiklerin stn zelliklerinin yeni bir malzemede toplanmasna imkan salamaktadr.

Plazma gazlarn oluturan N2, Ar, H2 ve He'un ilem parametrelerine uygun karmlar ve ak hzlar, gaz besleme nitesinde ayarlanr. Bu ekilde plazma huzmesinin scakl, bykl ve arkn stabilizasyonu kaplama tozlarna bal olarak kontrol edilmi olur.

Tanm zellikleri, toz partikllerinin ekli ve boyutuyla ilikilidir. Toz boyut dalm mmkn olduunca niform, ekli ise kresel olmaldr. nk, plazma alevinde daha ince tozlar buharlamaya, iri tozlar ise tam olarak ergimemeye neden olurlar, sprey tozlarnn tamamen eriyebilmesi, ancak plazma tabancasnn anot ile katodu arasndaki ark blgesine beslenmeleri ile mmkn olur.

Plazma alevine beslenen toz partiklleri, alevin sl ve kinetik etkileri sayesinde erir ve ana malzeme yzeyine pskrtlr. Plazma alevinde eriyen toz partiklleri, yksek kimyasal aktiviteye sahiptirler. Dolaysyla, partikller ile ortam atmosferini oluturan gazlar arasnda; gaz adsorbsiyonu, kimyasal etkiler, oksit tabakalarnn oluumu ve difzyon ilemleri gibi birok karlkl etkileim mekanizmas sz konusudur.

 Plazma alevindeki erimi partikller ana malzeme yzeyine arpt zaman kinetik enerjileri sl ve deformasyon enerjisine dnr. Partikller ana malzemeyle temas ettiklerinde slarn yzeye aktarp hzla sour ve katlarlar. Partikllerin o andaki davranlar scaklklarna, hzlarna ve souma oranlarna baldr.

Plazma alevindeki hareket esnasnda yzey gerilimi nedeniyle kresel ekle sahip olduklar dnlen erimi partikller, ana malzeme yzeyine arptklarnda sl ve kinetik enerjilerini kaybederek deforme olurlar ve lameller eklinde katlarlar. Deformasyon miktar ve dolaysyla lamellerin ekli: erimi partikllerin viskozitesi ve slatlabilirlii, toz granlitesi ve ana malzeme yzeyinin karakteri gibi birok faktre baldr.

Porozite, plazma sprey kaplamalarn karakteristik bir zelliidir ve yapsal gstergesidir. Viskozitesi yksek tozlar ve yksek gl plazma niteleri kullanlarak daha youn bir kaplama tabakas elde edilebilir.

Gevrek ve sert tozlardan elde edilmi kaplamalar yksek porozite

oranlarna sahiptirler. Ancak, uygun toz granlitesi ve sprey parametreleri seildiinde, sert tozlardan bile youn bir kaplama

eldesi mmkn olmaktadr.

Sertlik, plazma sprey kaplamalarn dier nemli bir zelliidir ve kullanlan kaplama tozuna bal olarak 200-1500 HV arasnda deiir. Kaplama tabakalarnn sertlii; porozite, tabakann heterojen yaps ve uygulanan yk deerine baldr.

Yksek scaklklarda alan roket nozullar ve gaz trbinlerinin yanma odalarnda kullanlan seramik kaplamalarn gsterdii termal genleme davranlar, bu tip uygulamalarda, kaplamalardan

beklenen performansn elde edilmesinde bilinmesi gerekli en temel zelliktir.

Genellikle metalik ana malzemenin termal genleme katsays, seramik kaplamann termal genleme

katsaysndan daha byktr. Termal genleme katsaylar arasndaki fark ne kadar kkse,
kaplama-ana malzeme uyumu o derece iyi olmaktadr. Kaplama ana malzeme sistemi dnldnde, termal genleme davran asndan iki durum sz konusu olabilir.

() kaplama > () ana malzeme () kaplama < () ana malzeme

ekil 5 Plazma sprey kaplamalarn balca uygulama alanlar

HVOF
Yksek Hzl Oksi Yakt

2. Yksek Hzl OksiYakt

HVOF TS prosesi, temelde alev toz sprey ve dk hzl oksiyakt (LVOF) proseslerine benzemektedir, fark ise ok yksek hz elde edilmesidir.

2. High Velocity Oxygen Fuel

The HVOF TS Process is basically the same as the combustion powder spray process (LVOF), except that this process has been developed to produce extremely high spray velocity. There are a number of HVOF guns which use different methods to achieve high velocity spraying.

Uygulamada eitli HVOF yntemleri mevcuttur.

HVOF : High Velocity Oxi-Fuel /Coatings System : Yksek Hzl Oksi-Yakt Sprey Kaplama

Termal sprey ailesinin en yeni yesi olan HVOF, 1980li yllarda James Browning tarafndan ABDde gelitirilmi daha sonra gelitirilen yntem kendi bana kaplama yntemi olarak kabul edilmitir.
HVOF, temel olarak alev sprey prosesinin gelitirilmi bir versiyonu olarak tanmlanabilir. HVOF, yanma yksek basn altnda oksijen-yakt karmnn yanmasyla gerekleir. Bu gaz aknda nisbeten ince boyutlu tozlarn beslendii srekli bir yanma meydana gelir.

Prosseste yanma gazlar bir yanma hcresinde gerekleir, yanma gazlarnn basnlar 6 ila 10 bar arasnda olabilir. Yanma sonras, aa kan gazlarn hz 2000 m/sn ye ulaabilir. Pskrtlen partikl hz, tane boyut dalm ve younlua bal olarak 500-700 m/sn arasnda deiebilir.
Gazn nozulu terk etmesi srasnda, spersonik hza ulaldndan, nozul ucunda elmas kristalleri gzlenir. Bu gaz skmasndan meydana gelen dm noktalarna Mack dmleri denir (shock diamand).

HVOFda, optimum pskrtme mesafesi, pskrtme tabancasna ve dier pskrtme materyallerine bal olmakla birlikte 220-380 mm arasnda deimektedir. Minimum pskrtme mesafesi,her zaman tanelerin yeterli oranda snmasn ve yeterli pskrtme miktarn salamaz.bu da kaplamadaki bileenlerin yeterli olmayan scaklktaki pskrtlme riskini artrr. Maksimum pskrtme mesafesi, bileenlerin maksimum stma sresi sonucunu karr.Ancak bu her zaman bileenlerin maksimum scaklkta olduu ve pskrtme orann maksimum olduu anlamna gelmemektedir. Optimum pskrtme durumunun kararlatrlmas, kaplama kalnlnn llmesi, ayn metodun farkl artlarda gerekletirilmesi ve spray tabancasnn gei saysna ve pskrtme hzna baldr.

Yksek Hzl Oksi Yakt

1. Yksek basnl, su soutmal yanma odas ve uzun tip nozuldan oluan sistem: Yakt (kerosen, asetilen, propilen, Hidrojen) ve Oksijen, yanma odasna gnderilerek yksek scaklkta yksek basnl bir alev elde edilir. 2. Bu alev, hz artarak nozuldan kar ve beslenen tozlar ergiterek altlk yzeyine yapmalarn salar. Bu yntemde toz besleme; yanma odasna yksek basn altnda ve paralel; veya basncn dk olduu nozul u ksmna yakn bir blgeye olmak zere 2 ekilde yaplabilir.

Yksek Hzl Oksi Yakt

Bir baka metotta ise, daha basit bir yanma nozulu ve hava bal kullanlr. Gaz halindeki yakt ve Oksijen yksek basnla sisteme verilir, yanma nozulun dnda, sktrlm havann bulunduu baln iinde gerekleir. Sktrlm hava; yanmayla oluan alevi ynlendirir ve yksek hzla dar kmasn salar, ayrca HVOF tabancasn soutma grevini grr. Tozlar ise nozulun merkezinden itibaren eksene paralel ve yksek basnla beslenir.

HVOF YKSEK HIZLI OKS YAKIT SPREY

Prosesin en byk zellii ses hznn zerinde uu hz

Ses hznn zerinde uu hz M> Spersonik uu M>5 spersonik zeri uu

HVOF Tabancalar Gazl Sistem;

Hidrojenli (H2) Asetilen Propan

100 kWlk g

Kerosenli Sistem H2 Asetilen Propan

100 kWlk g

3. HVOFun Avantajlar ve Dezavantajlar

HVOF ile retilen kaplamalar genellikle D Gun ile retilenlere benzer: Yksek younlukta, gl ve ilem sonras dk gerilime sahip; bu sayede dier TS prosesleriyle retilenlerden daha kaln ve kaliteli kaplamalardr. HVOF kaplamalar, en yksek younluk ve dayanmn istendii durumlarda ve dier TS yntemleriyle elde edilemeyecek zelliklerin salanmas amacyla kullanlrlar.

3. HVOFs Advantages and Disadvantages

The coatings produced by HVOF are similar to those produce by the detonation process. HVOF coatings are very dense, strong and show low residual tensile stress or in some cases compressive stress, which enable very much thicker coatings to be applied than previously possible with the other processes. HVOF coatings are used in applications requiring the highest density and strength not found in most other thermal spray processes.

HVOFun Avantajlar ve Dezavantajlar

Kaplama malzemesini tekil eden toz partiklleri, sahip olduklar yksek kinetik enerji sebebiyle tamamen ergitilmeden yzeye arptrlabilir. Bu durum, KarbidSermet esasl kaplamalarn retiminde kukusuz byk bir avantajdr ve HVOF TS prosesinin stnlnn bir kantdr. HVOFun dier avantajlar ise unlardr:

HVOFun Avantajlar ve Dezavantajlar

Yksek ba kuvveti (83 Mpa - 12000 psi)

Yksek younluk, dk oksit ierii

dk porozite,

Yksek sertlik deerleri (WC / Co iin 500 - 1300 DPHa kadar) Tekstr, st yzey veya koruyucu katman olmak zere kaplanabilme (0.1 0.2 mikron) Anma, yenim ve erozyona kar ok yksek diren.

HVOFun Avantajlar ve Dezavantajlar

Dier Termal Sprey uygulamalarndaki faktrlere ek olarak, HVOF TS ynteminin dezavantajlar yle sralanabilir:

HVOFs Advantages and Disadvantages

As added to the other factors in TS methods, disadvantages of HVOF process are: Auxiliary materials additions like polyester are required to produce porous coatings, thus Thermal Barrier Coatings can not be produced by HVOF so easy. YSZ TBCs, Gradated, Composite etc. coatings can be produced by HVOF, however, it is more expensive than Plasma Spray method.

Yksek poroziteye sahip kaplamalarn retilebilmesi iin polyester vb. yardmc malzeme ilavesi gerekir; bu da HVOF ile Termal Bariyer Kaplamalarn retimini zorlatrmaktadr.
HVOF ile yksek kaliteli YSZ TBKlar, Gradyan, Kompozit vb. kaplamalar retilebilir; ancak Plazma Sprey yntemine gre daha pahaldr.

HVOFun Kullanld Alanlar ve HVOF TS Kaplamalar

HVOF Krom Karbid / Nikel Krom Kaplamalar

Dkme demir altlk zerine Krom Karbid / Nikel Krom Kaplama

5. Gelecekte TS ve HVOF Trendi

Termal Sprey uygulamalar yllardr ekonomik, kaliteli ve uzun mrl kaplamalarn retimine olanak salamaktadr. Ayrca ilk yatrm maliyeti asndan bakldnda dier kaplama proseslerinden (PVD, CVD vb.) bir adm ne gemektedir.

5. TS / HVOF Trend in the Future

Thermal Spray applications have been providing to produce economic, good quality and long life coatings for many years. They also have an advantage of low price investment for the first time.

DETONASYON SPREY : D-GUN (ALEV OK SPREY)

Detonasyon spreyde (ksaca D-Gun olarak isimlendirilen) bir yanma hcresi iinde periyodik olarak bir gaz patlamas oluturulur. Tabanca namlusu iine beslenen toz partiklleri tam veya ksmen ergiyerek ve nozulun ucundan ok yksek tanecik hzlarnda pskrtlr.
Detonasyon tabancas yaklak 1-2 metre uzunluunda ucunda yanma hcresi bulunan bir k borusundan meydana gelir. Yanma gaz karm; oksijen, asetilen, propan veya propilenden oluabilir ve ateleyici buji vastasyla patlamaya braklr.

Sistem gaz ve toz besleme niteleri ile uzun namludan meydana gelir. Diskontin/kesitli bir yntemdir. Ekstrem sert kaplamalarn retilmesine imkan salar.

Partikl Hz Partikl Scakl Birikme verimi Kaplama Porozitesi Yapma Mukavemeti Sertlik : WC-Co Cr3Cr2-NiCr

: : : :

500-1200 m/sn 3980 C %30-60 %0.1-1 : 75 MPa : 1300 HV : 1000 HV

D-Gun Uygulamalar
Detonasyonla kaplanm paralar; trbin paralar, buhar reten borular, pompa paralar, sl bariyer elemanlar ve reaktr yapmnda kullanlan nkleer paralarn kaplanmas Dier uygulamalar, su pompalar paralar, szdrmazlk elemanlar (madencilik), uak uzay endstrisinde yanma nozullar ve kompresr paralar, elektronik endstrisi ve ya iletim tesisleri ve zellikle kat ve matbaa silindirlerinin kaplanmasnda kullanlmaktadr. Detonasyon tabancas kaplama uygulamalar prosesin hantal olmas nedeniyle dier termal sprey teknikleri kadar gelimemitir. lkemizde Hereke sanayi sitesinde, Azeri-Rus kkenli bir firma (Caspian) D-Gun tabancas retmi olmakla birlikte henz retim arlk bir alma gerekletirilememitir.

Cold gas dynamic spraying, CGDS

Cold spray kaplama yntemi iki fazn (gaz+kat partikller) supersonik hzla bir rzgar tneli iinde akt bir yntem olup ilk olarak 1980lerin ortalarnda Anatolii Papyrin ve arkadalar tarafndan gelitirilmitir. Bu Rus bilim adamlar saf metalleri, metalik alamlar, baz polimerleri ve kompozitleri farkl trlerdeki altlk malzemelerin zerinde baarl bir ekilde biriktirmilerdir. CGDS yntemi dierlerine oranla daha yeni bir kaplama yntemidir. Dier termal sprey yntemlerinden altln ve partikllerin ok yksek scaklklara maruz kalmamas ynyle ayrlmaktadr. Bu yn de CGDS yntemini yksek scaklklarda tepkime veren titanyum gibi malzemelerin kaplanmasnda avantajl bir yntem haline getirmektedir.

Termal Spray Yntemleri scaklk-hz grafigi

Cold Spray Yntemi ematik gsterimi

 Helyum, azot ve hava uygun gazlar olarak souk sprey ynteminde kullanlmaktadr. Fakat helyum gaz yksek sktrlabilirlii ve sesten hzl olmas sebebiyle azot ve havaya gre daha ok tercih edilmektedir. Artan gaz basnc ve dolaysyla gaz younluu ile eitli malzemelerde ktle ak hzn arttrmaktadr. Keli paralar kresel paralara oranla daha yksek hzlara sahip olduu belirlenmitir. Bunun sebebi olarak keli partikllerin daha yksek srklenme katsaysna sahip olmas gsterilmektedir. Toz tane boyutu arttka ve bunun yannda ok dk toz boyutlarnda hz azalmaktadr.

Hz etkileyen faktrler;

Souk sprey prosesinin avantajlar:

a) Dk proses scakl, ergimi youn partikl iermemesi b) Kompozisyon kayb az c) ok dk oksidasyon d) Yksek sertlik ve souk allm mikro yap e) Kaplamalarda dk kusur f) Ekipmanlarn almas iin daha dk s girii g) Yakt gaz ve yksek elektriksel sya ihtiya yok h) Koruma gereksinimi az.

Souk spreyin dezavantajlar

a) Seramikler gibi sert ve krlgan malzemelerin kaplanamamas b) Kaplanabilecek altk malzemelerin snrl olmas c) Yksek miktarda gaz beslemeye bal olarak tketimin yksek olmas d) Geri dnm salanmadka He gaznn ok pahal olmas e) Kaplama performans ve bilgi birikiminin gnmzde yeterli seviyede olmamas,hala gelitirilmeye allmas.

CGDS Malzemeleri
Al, Cu, elik, Ti gibi eitli malzemeler yntemde altlk olarak kullanlmaktadr. Alminyum, elik, bakr ve titanyum bu yntemle baarl bir ekilde biriktirilmektedir. Genellikle 10-60 boyutundaki tozlar kullanlmaktadr. Birikme verimi tozun cinsine, tozun arpma hzna, boyutuna, ekline altlk malzemeye gre deimektedir.

Balanma Mekanizmas
Balanma mekanizmas plastik deformasyon kabul edilmitir. Partikl ile altlk arasnda yksek hzda arpma sonucu termal yumuama blgeleri oluur. Bu blgelerde scaklk malzeme ergime scaklklarna kadar yaklar.