Sinaunang

Gresya

ograpiya ng Gresya
matatagpuan sa dulong-

timog ng Balkan
Peninsula na nakatangos
sa Dagat Mediterranean
kabilang ang maliliit na
pulo ng Dagat Aegean
dagat na hangganan ng
Gresya Aegean sa
silangan, Ionian sa
kanluran at Mediterranean
sa timog

bulubundukin at

nagsisilbing
gulugod ang
Bundok ng Pindus
ma-baybayin,
golpo at look
rehiyon sa Golpo
ng Corinth Attica
at Peloponnesus

Kabihasnang
Minoa

unang nanirahan sa

Aegean
unang nakilala ang mga
Minoan nang
matagpuan ni Arthur
Evans, isang
arkeyologong Ingles ang
guho ng palasyo sa
Knossos, Crete

pinaniniwalaang

palasyo ni Haring
Minos
ang palasyo ay
nagpapahiwatig na ang
mga Minoan o Cretan ay
may kaalaman sa
paggawa ng daanan ng
tubig, pagpipinta sa
sariwang plaster
(frescoes), kasanayan sa
paggawa ng pinong
plorera, tela, pabango at
pag-ukit ng pigurin

mula sa pangkat ng mga

mandarayuhang Aryan na
naghahanap ng bagong
kabuhayan, na unang namalagi
sa Mainland Greece
ang pinanggalingan ng
wikang Griyego
dahil sa yari sa bronse ang
kanilang mga kagamitan,
madali nilang nagapi ang mga
mamamayan na nasa panahon
pa rin ng bato
nang lumaon, nanirahan sa
Timog Gresya at
nakipagkalakalan sa Crete
hanggang mapasailalim ng
isang pinuno

nag-alsa ang mga

Achaean sa Mycenae
na nagbigay daan sa
pagpapalit ng Crete
bilang sentro ng
kabihasnang Aegean
sa pagsasanib ng
kulturang Minoan at
Achaean, mababakas
ang binhi ng
kabihasnang Griyego

Trojan War
nabangit din sa
epikong Illiad ni
Homer
naganap sa Troy,
lupain sa Asia Minor
digmaan sa pagitan
ng mga Achaean at
Trojan dahil sa
mataas pagpataw ng
buwis ng mg Trojan
sa mga sasakyang
dagat na dumadaan
kipot ng Dardanelles

Dorian
malupit na tribong Griyego
na nanalanta sa hilagang
Gresya
sa loob ng maikling panahon,
nagapi nila ang mga Achaean
at nasira ang halos lahat ng
bakas ng kabihasnang
Mycenae
Panahon ng Karimlan
200 taong kaguluhan sa
Gresya na dulot ng pananakop
ng mga Dorian

habang umaahon ang mga Griyego sa

pananalanta ng mga Dorian, lumaki ang
populasyon ng Gresya at nagkulang ang
lupang sakahan nagbunsod ito ng
pandarayuhan at pangangalaka ng
karamihang Griyego, marami ang nagtayo
at nanatili sa Aegean, ang naging simula
ng ugnyan ng Silangan at Gresya

Ang
LungsodEstado ng
Gresya

polis isang maliit na lungsod ngunit malaya tulad ng isang estado

may sarili itong depensa at patron
sa simula, pinamumunuan ng isang na nakatira sa moog na nasa burol o

mataas na bahagi ng lungsod na tinatawag na acropolis

nahahati ang mga tribong Griyego sa maraming lungsod-estado na
sadyang maliit ang karamihan ngunit malaya sa isat isa

KASAYSAYAN
G
PAMPULITIKA

monarkiya

aristokrasya

demokrasya

Panahon ng
Monarkiya at
Aristokrasya

sa simula lamang

pinamumunuan ng mga
hari
hindi gaya ng ilang
matatandang kabihasnan,
ang hari sa Gresya ay may
limitadong kapangyarihan
ang hari ay sumasangguni
sa konseho ng mga
maharlika, at mula sa mga
maharlika ang
magpapahayag ng
desisyon

nang lumaon, nalipat sa

mga maharlika ang

kapangyarihan
ARISTOKRASYA =
pamumuno ng
pinakamahuhusay
taun-taon humahalal ang
lungsod ng mga
kalalakihang nakakaangat sa
lipunan

Panahon ng
Pananakop

naging malupit ang

pamamahala ng mga maharlika

hindi naging kasiya-siya ang
kalagayan ng lipunan na
humantong sa paglobo ng
populasyon hanggang sa di na
kayang tustusan ng mga lupang
sakahan, na naging dahilan
nang pagpapadala sa ibang
lungsod na mga mandarayuhan,
hanggang sa makapagtatag ng
mga kolonya sa; timog Italya,
Sicily, Timog France,
baybaying dagat ng Africa sa
gawing kanluran ng Ehipto, sa
mga kipot patungong Black Sea

Pagkatatag ng
Imperyong Griyego

nagsimula bilang

pakikipagkalakalan sa
mga lungsod-estado
hanggang sa
humantong sa
pananakop o
kolonisasyon
Lydia isang bansa
na lumikha ng salapi
na ginamit ng mga
Griyego sa
pakikipagkalakalan

Athens:
Pinakademokratikong
Lungsod Estado ng
Gresya

isa sa mga

maraming lungsod
ng Attica
unang pinamunuan
ng hari hanggang sa
hawakan ng mga
maharlika

archon pamalahan ng

isang konseho ng mga

aristokratiko na
pinamumunuan ng siyam na
opisyal
assembly sangay ng
pamahalaan na bukas sa
lahat ng mamamayan na
may ari-arian

Draco archon na

naatasang bumuo ng kodigo

ng mga batas ng Athens para
mabasa ng lahat, ito ay sagot
sa pag-aaklas ng taong bayan

Solon nabibilang sa maharlika,

hinirang upang panumbalikin ang mga

suliraning panlipunan sa kanyang
panahon
pinawalang bisa niya ang mga may
utang
nagtalaga ng limitadong sukat ng lupa
na maaaring ariin ng mamamayan
bumuo ng bagong saligang batas na
nagbibigay kapangyarihan sa assembly
na gumawa ng batas at maghalal ng
mga pinuno ng pamahalaan sa halip na
konseho ng aristokrata
sa ilalim ng saligang batas na ito,
lahat ng mamamayan ay may
karapatang ipahayag ang kanilang
saloobin sa pamahalaan
sa pagkamatay ni Solon, nauwi sa
digmaang sibil an gang tungkulin ng
mga partido politikal

Pisistratus
humalili kay Solon at at

nagpanumbalik ng
kapanatagang politikal
tyrant sinumang tao na
humawak ng tungkulin ng
pamahalaan sa paraang hindi
naaayon sa batas o kaugalian
kahit na siya ay
mapagkawang-gawa
ipinagpatuloy niya ang
palakad ni Solon
itinaguyod ang alyansang
komersyal sa ibang lungsodestado

Cleisthenes
nagtatag ng demokrasya
sa Athens
binuksan niya ang
assembly sa lahat ng
kalalakihang malaya,
mayari-arian man o wala
Council of Five
Hundreds may
karapatang magmungkahi
ng batas sa assembly

Sparta: Ang
Estadong Militar

naiiba sa pamahalaan at

paraan ng pamumuhay sa
ibang lungsod-estado
isang lungsod sa Laconia,
timog Greece na siyang
napiling tirahan ng mga
Griyego mula sa lahi ng
mga Dorian
kasanayang militar ang
mithiin ng isang Spartan
kaya itinuon ng estado ang
lakas at kakayahan ng
lahat ng mamamayan sa
layuning ito

taon pito (7) hanggang

animnapu (60) sa ay
sumasailalim ang mga
kalalakihan sa mahigpit na
pamamahala ng estado at
inaasahang kikilalanin ang
layunin ng estado bilang
pansariling kapakanan
upanag mapangalagaan ang
mga Spartan, pinagbawalang
makipagkalakan sa ibang
lungsod estado at pinagamit
ng sariling salapi na walang
halaga sa ibang estado

tinataboy taun-taon ang

mga dayuhan palayu sa

lungsod ng estado
hindi kailangang
maghanapbuhay ang mga
Spartan sapagkat sagot ng
mga mahaharlikang
angkan ang kanilang
ikabubuhay
helot malaking bilang ng
mga Spartan na mga
aliping nagsasaka sa mga
panginoong may-lupa

Digmaang
Persiano

Cyrus the Great

pinunong Persiano na kilala
sa lawak ng kanyang
nasasakupan mula sa Ilog
Indus hanggang sa Silangang
baybaying-dagat ng
Mediterenean
unang sinakop ng mga
Persiano ang lungsod-estado
ng mga Griyego sa Asia
Minor (500 BC)
sinundan ito ng pag-aalsa ng
mga Ionian (499 BC)

Unang Pagtatangkang
Pagsakop (492 BC)
sinakop ng Persia an
gang Thrace at
Macedonia ngunit lubos
na nawasaka ang kanilang
plota habang iniikot ang
lungos ng Bundok Athos
patungo sa tangway ng
Greece sa ilalim ni
Haring Darius

Ikalawang Pagtatangkang
Pagsakop (490 BC)

matapos mabihag ang

lungsod ng Eritrea at maalipin

ang mga mamamaya, naglayag
sila patungong kapatagan ng
Marathon, sa baybay-dagat ng
Attica may 38 km sa timog ng
Athens
humingi ng tulong ang
Athens sa Sparta ngunit
nagdiriwang noon ng isang
banal na kapistahan ang
Sparta kung kayat nahuli ito
sa pagpapadala ng mga kawal

Sa harap ng higit na
nakararaming
sundalong Persiano,
buo ang loob ng mga
Athenian na
magkaisa at bumuo
ng isang matatag na
lupon na tinatawag
na phalanx (lupon
ng mga kawal na
naisinsin) laban sa
mga Persiano.

Walang nagawa ang mga

Persiano sa kagitingan ng mga
Griyego at nagkakagulo silang
tumakas patungo sa kanilang
sasakyang-pandagat.
namatay si Darius habang
naghahanda para sa isa pang
paglusob sa Gresya.
Gayunpaman ang kanayang
anak na si Xerxes ang
nagpatuloy sa pagbuo ng higit
na malaking puwersa

sa panig ng Athens

Themistocles
humimok sa mga Athenian na
palakasin ang hukbong pandagat
nang higit pa sa puwersang panlupa
sapagkat nauunawaan niya na
kailanman mapapantayan ng
Gresya ang higit na malaking
hukbo ng Persia
hindi nagtagumpay ang pagsisikap
na masanib ang lahat ng lungsodestado ng Gresya laban sa Persia,
ngunit nagpasya ang Sparta at ang
ibang pamayanan na makiisa sa
Athens

Pamumuno sa
Puwersang Pandagat at
Panlupa

Noong 480 BC, tinawid ng hukbo ni Xerxes ang Hellespont

(Dardanelles) sa pamamagitan ng mga bangkang nagsisilbing tulay,
kasunod ang plota ng mga sasakyang-pandagat dala ang malaking
bahagi ng panustos sa hukbo. Hinarangan ni Haring Leonidas at ng
300 Spartan ang makitid na daan ng Thermopylae sa nasa pagitan ng
matatarik na bundok at baybay-dagat at tinalo ang mga Persiano sa
loob ng tatlong araw.

Ngunit ang traydor na Griyego,

si Ephrates, ang nagturo sa
mga Persiano ng isang lihim na
lagusan sa kabundukan na
siyang nagbigay ng
pagkakataon sa mga kaaway na
lusubin ang mga Spartan sa
likod nito. Nanlaban ang 300
Spartan hanggang wala ni isa sa
kanila ang naiwang buhay.

Tumuloy ang mga Persiano sa gitnang Gresya patungong Athens. Hinikayat ni

Themistocles na iwanan ang lungsod at tumuloy sa karatig-pulo ng Salamis at
Aegina para sa kanilang kaligtasan dahil alam niyang walang magagawa ang
kanyang maliliit na hukbo sa malaking puwersa ng Persia. Sa halip, sinalubong
niya ang kaaway sa isang labanan sa karagatan. Sapagkat walang humadlang sa
mga Persiano, dinambong nila ang Athens, habang ang plota ng mga Griyego na
binubuo ng mga triremes (mga maliliit, magagaan, ngunit medaling imaneobrang
sasakyang-dagat) ang tumungo sa makitid at mababaw na look ng mga Salamis at
naubos ng lahat ng mga Griyego ang plota ng mga Persiano.

Imperyong Athens

Bagamat naitaboy sa Gresya ang mga puwersa ng mga Persiano, nsa

kapangyarihan pa rin ni Xerxes ang mga lungsod sa Asia Minor. Nang
humingi ng tulong ang mga lungsod na ito, pinagsanib ng mga
Athenian ang maraming lungsod-estado sa punong lupain sa isang
alyansa o liga na nakilala sa tawag na Delian League mula sa
distritong Delos.

ginawang imperyong Athenian ang dating hukbong pandagat

ginamit ng Athens ang pondo upang muling itayo at pagandahin ang

lungsod
tinaboy ang mga pirata sa paligid
pinasigla ang kalakalan sa Dagat Aegean
Pericles estadisatang pnamuno sa pagpapanumbalik ng Gresya at
dinala ito sa kanyang Ginintuang Panahon

Pagbagsak
ng Athens

Digmaang
Peloponnesian

naging sentro ng politika at

kultura ang Athens sa silangang

Mediterranean
kinilala bilang pinuno ng mga
lungsod-estado sa Gresya

ang mga lungsod-estado na hindi kabilang sa imperyo ng Athens ay

nainggit dito una ang Sparta

itinatag ng Sparta ang Ligang Peloponnesian (Peloponnesian League)
mula sa distrito ng Peloponnesus

nilalayon ng Sparta na ibagsak

ang Athens hanggang sumiklab

ang Digmaang Peloponesian na
kinapapalooban ng Athens at
Sparta kasama ang mag
kaalyadong lungsod-estado
tumagal ito ng halos 27 taon

dinapuan ng salot ang Athens na halos lumipon sa ikaapat na bahagi

ng populasyon nito na kung saan kabilang si Pericles naiwan niya

ang Athens ng walang pinunong mapagkakatiwalaaan
nagkaroon ng disabilisasyon sa estado

humirap lalo ang imperyo

dahil sa walang katapusang

digmaan at palusob sa
Syracuse at pulo ng Sicily
nawalan ng kontrol ang mga
Athenian sa karagatan, mula sa
kanilang kuta sa Attica,
sinakop ito ng mga Spartan

sa loob ng 60 taon, sa pagbagsak ng Athens, hindi natapos

ang mga lungsod estado sa pakikipaglaban sa isat isa

humina ang mga lungsod-estado na naging dahilan ng
madaliang pagsakop ng mga Macedonian mula sa hilaga sa
pamumuno ni Haring Philip

Pagkakatatag
ng Imperyo ni
Alexander the
Great

Macedonia hilaga ng

Gresya, bagamat ng Griyego

ang wika dito, kakaunting
kaugalian lamang ang kanilang
sinusunod at nahuhuli sila sa
kabihasnan

Haring Philip ng Macedonia

noong namumuno ang

Thebes sa Athens, nabihag

siya ng mga ito at humanga
sa kagalingan ng Athens
pinangarap niyang
masakop ang Athens upang
magamit ito laban sa mga
Persiano

Labanan sa Charonea
nagtapat ang Athens kasama
ang Thebes laban sa
Macedonia, nagapi ang Athens
hinayaan niyang pamunuan
ng kani-kaniyang pinuno ang
mga estado
naisakatuparan niyang
patalsikin ang mga Persiano
pataksil siyang pinatay noong
336 BC

Alexander the Great

anak ni Philip at humalili sa kanya
minana niya ang kaharian mula sa kanayang ama maging ang

mga digmaan
una niyang winakasan ang pag-aaklas sa sariling bayan
tinungo niya ang Gresya at dinurog ang Thebes
mula sa ginawa niyang ito, napigilan ang mga nagbabanta sa
kanyang pamunuan

kasama niya sa kanayang

paglalakbay at pananakop ang

mga inyenyero upang magtayo
ng mga moog at tulay
itnituring siya na
pinakamaniingning na pinuno
sa kasaysayan

Labanan sa Granicus
nagapi niya si Haring Darius ng Persia

sa Ehipto ipinahayag niya

sa pamamagitan ng isang
orakulo na anak siya ng
Diyos at itinatag niya sa
bukana ng Nile ang lungsod
ng Alexandria

naisagawa niya ang pananakop sa Persia at hanggang

makarating sa Malayong Silangan sa lamabak ng Indus

sa loob ng 13 taon, napalawak na niya ang kanyang mga
nasasakupan
324 BC, nagkasakit dahil sa pagkahapo at pagkalasing
hanggang sa namatay siya noong 322 BC

nang siya ay namatay, nahati sa

kanyang mga heneral ang

kanyang nasasakupan,
Antigonus sa Europa, Seleucus
sa Asya at Ptolemy sa Ehipto

pagkalipas na lang 200 taon, bago nabuong muli ang imperyo

ni Alexander sa panahon ng mga Romano

Pagyabong ng
Kulturang Helenistiko

Hellenic purong kulturang

Griyego
Hellenistic kulturang
pinaghalong Silangan at
Griyego

sa loob ng isang isiglo, naging unibersal ang wika sa lahat ng

sakop ni Alexander the Great

Alexandria ng Ehipto

Pergamum malapit
sa dating Troy

Antioch sa Syria

Rhodes sa Mediterranean

sa pamamagitan ng kalakalan, nagkaroon ng palitan ng

kultura
ang unang salin-wika ng bibliya na nasa wikang Hebreo ay
nasalin sa Griyego na naging dahilan ng paglaganap ng
Kristiyanismo

Kaisipang
Pampolitika:
Pamanang
Griyego

aristokrasya pamamahala ng

kakaunting namumuno
tyranny pamamahala ng
malupit na pamumuno
Demokrasya demos
(tangong bayan) at kratos
(kapangyarihan) ang
kapangyarihan ay mula sa
taong bayan

ilan sa pinaniniwalaan ng mga Griyego;

unang tungkulin ng tao ay sa kanyang sarili
ang maaaring tawaging buong taoay may kakayahang pagyamanin ang

kanyang katawang pisikal at kaisipan

Pericles
pinakadakilang estadista na ang panagalan ay
katumbas ng Ginintuang Panahon ng Gresya
tinaguriang Unang Mamayan ng Athens
pinagsanib niya ang katalinuhan ng isang
estadista, mananalumpati at pilosopo
pinagsumikapan niyang mabigyan ng sweldo ang
mga naglilingkod sa pamahalaan

Pilosopiya: Pinamulan ng
Karunungan

pilosopiya philos at

sophia na ang ibig

sabihin ay pagmamahal
sa karunungan o
katalinuhan

Socrates
unang pilosopo ba tumalakay sa suliranin ng tao kaugnay sa ibang tao sa sansinukob
naniniwala siya na tulad ng pagkakaroon ng mga prinsipyo na nagpapaliwanag ukol sa
sansinukob, mayroon ding mga prinsipyo ukol sa katotohann, kabutihan at katarungan
na dapat gawing gabay ng mga tao sa kanilang buhay
socratic method o dialectic question and answer
kilala siya sa paniniwalang kilalanin ang sarili o know yourself
siniraan at inakusahang naninira ng kaisipan ng mga mag-aaral, dinakip, kinulong at
hinatulan ng kamatayan s apamamagitan ng pag-inom

Plato
mag-aaral ni Socrates na nagtipon ng lahat
ng tala tungkol sa kanyang guro
may-akda ng Dialogues at ng The
Republic
nagtatag ng paaralan sa Academy

Aristotle
mag-aaral ni Plato
pinakamatalinong tao ng

maraming manunulat ng
kasaysayan
sumasaklaw sa kanyang
katalinuhan ang astronomiya,
biyolohiya, matematika,
pisika, panulaan, politika at
etika at ang pinakadakilang
pamana niya ay ang lohika at
agham ng pangangatwiran