Professional Documents
Culture Documents
Kabihasnan
Martes, Hulyo 29, 2014
"Kabihasnan sa Mesopotamia"
Sumerian
- Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga [amayanang malapit sa ilog
ay bumuo ng 12 lungsod/estado na pinamumunuan ng isang lugal o hari.
- Matatagpuan sa bawat estado ang mga templong tinatawag na ziggurat.
- Ang ziggurat ay nagsisilbing sagradong tahanan at templo ng mga patron o diyos ng isang
lungsod. Samakatuwid, ang mga pari lang ang maaring pumasok dito.
- Ang kanilang mga diyos ay may katangian o katauhan ng isang tao (anthropomorphic).
- Ang mga kaganapan sa Sumer ay naitala sa pamamagitan ng kanilang sistema ng
pagsusulat. Ito’y tinatawag na cuneiform na ibig sabihin ay wedge-shaped.
- Clay table at stylus ang kanilang ginagamit sa pagsulat.
- Mayroon din silang sasakyan na tinatawag na chariot.
- Nalikha nila ang gulong at araro.
- Mga tanim nila: barley, chickpeas, lentils, millet, wheat, dates, lettuce, leeks, singkamas,
mustasa, sibuyas at bawang.
- Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging
Malaya.
- Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa Ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod na ito
naging kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian.
- 2100 b.c.e – panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito pinamunuan amg sumer
at akkad, at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur.
- Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni ur nammu na si ibbi-su ang ur ay bumagsak sa
pagdating ng mga Amorite at hurrian sa Mesopotamia.
Babylonian
Assyrian
Chaldeans
- Ang Chaldean ay matatagpuan sa katimugang bahagi ng
Babylonia at kanang pampang sa Euphrates River.
- 612 B.C.E- Panibagong imperyo ang tinatag at pinamunuan ito ng isang hari mula sa
Chaldean si Nabopolassar
- 625 B.C.E- Pinamunuan niya ang isang pag-aalsa laban sa imperyo ng Assyrian na siyang
kumokontrol sa Babylon sa loob ng halos dalawang siglo.
- 627 B.C.E- dalawangpung taon matapos ang pagkamatay ni Ashurbanipal ang Assyria ay
mulingnasadlak sa tunggalian at pagkawasak.
- 614 B.C.E- isang hukbo sa ilalim ni Cyaxares ng Medes ang sumalakay sa lupain ng Assyria
at winasak ang lungsod ng Ashur.
- 621 B.C.E – Nasakop ng magkatuwang pwersa ni Cyaxares at Nabopolassar, ang hari ng
Babylon, ang lungsod ng niniveh.
-609 B.C.E – tuluyang pinuksa ang natitirang hukbo ng Assyrian sa ilalim ni
Nebuchadnezzar II anak ni Nobopolassar.
- 610 B.C.E. – 605 B.C.E – nakipagtunggali si Nobopolassar sa Egypt.
-Sa ilalim ng pamumuno ni Nebuchadnezzar II, natamo ng babylonia ang rurok ng
kadakilaan. Ang Babylon ay naging isa sa mga pinakamahalagang lungsod sa buong daigdig
sa kanyang panahon.
- Hanging Garden of Babylon – ipinagawa ni Nebuchadnezzar II para sa kanyang asawa,
kinikilala ng mga greek bilang isa sa Seven Wonders of the Ancient World.
PAGBAGSAK: Ang 60 taong pamamayani ng Babylonia ay muling nasadlak sa panganib
sa panahon ni Nabonidus nang masaksihan ng Mesopotamia ang pag-usbong ng
panibagong kapangyarihan mula sa silangan, ang mga Persian
- 539 B.C.E – ang hukbo ni Cyrus the Great ng Persia ay nilusob ang Babylon.
- Napasailalim sa kanyang kapangyarihan ang lungsod, kabilang na ang buong imperyo. Ang
Mesopotamia ay tuluyang naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga Persian na
umabot sa Egypt hanggang India. Sa pagusbong ng sibilisasyong Greek at ang pagbagsak ng
imperyo ng Persia sa mga kamay ng hari ng Macedonia na si Alexander The Great.
Cuneiform
- Ang kuneiporme (Ingles: cuneiform; Kastila: cuneiforme) ang paraan ng
pagsulat ng mga Sumerian. Sa simula, mga marka lamang itong makikita sa pagdiin sa
mga luwad na tableta. Gumagamit ang mga eskriba (scribe; tagasulat sa templo) ng isang
maliit na patpat na tinatawag na stylus. Hango ang cuneiform sa salitang Latin
na cunneus o ang kombinasyon ng mga wedge na ginagamit na tanda nito. Hindi sa papel
sumusulat ang mga Sumerian kundi sa tabletang luwad na ginagamitan ng stylus habang
malambot. Pagkatapos, pinatutuyo ito sa araw hanggang sa tumigas.
"Kabihasnan sa Egypt"
Menes
- Sa simula, nahahati ang Egypt sa dalawang kaharian - ang Upper Egypt at ang Lower
Egypt.
- Isang pinuno ng Upper Egypt, na sumakop sa Lower Egypt para magbigay daan upang
mapag-isa at magbuklod ang dalawang kaharian.
- Itinatag ni Menes ang kabisera sa Memphis at itinaguyod ang unang dinastiya sa Egypt.
Gitnang Kaharian
- Ang kaguluhang politikal ay nagtapos nang manungkulan si Haring Mentuhotep II. Sa mga
sumunod na naghari, napag-isa muli ang lupain. Nalipat ang kabisera sa Lower Egypt.
- Kalaunan, sa silangang bahagi ng Egypt ay may mga naitayong pamayanang Hyksos.
Ang mga Hyksos ay ang migrante mula sa Palestine na may angking kaalaman sa
pagagamit ng mga chariot at pagpapanday ng bronse para gawing sandata.
Bagong Kaharian
- Nagsimula ang Bagong Kaharian sa paghahari ng Ahmose I. Binuo muli ni Ahmose I ang
Egypt sa iisang kaharian sa ilalim ng kabisera ng Thebes.
Reyna Hatsehpsut
Mummification
Hieroglyphics
"Kabihasnan sa India"
Unang Kabihasnan
- Tinataya na noong 2500 B.K nagsimula ang unang kabihasnan ng India sa Lambak
ng Ilog Indus. Ito ay ang mga lungsod ng Mohenjo-Daro sa Punjab at Harappa, sa lugar na
ngayon ay Pakistan. Pinaniniwalaang naging maunlad ang pamumuhay ng mga taong
nanirahan sa dalawang nabanggit na lungsod kung ibabatay sa mga nahukay na labi noong
1920.
Upanishads
Buddhismo
Jainismo
- Ay isa sa mga matatandang relihiyon sa mundo na nagmula pa sa Antigong India
-Karamihan ng mga tagasunod ng Jainismo ay monghe na inaasahang susunod sa limang
gabay ng pamumuhay.
1. Ahimsa- pamumuhayngpayapa at pagwaksi sa kaharasan sa anumang may bagay.
2. Satya- pagpapahalaga sa pagsasabing katotohanan.
3. Asteya- pag-iwas sa pagnanakaw.
4. Brahma-charya- pag-iwas sa aunumang gawain at pag-iisip namaka-mundo.
5. Aparigraha- paglayo sa hangarin ng pagkakaroon ng kaligayahang materyal.
Imperyong Maurya
Imperyong Gupto
- Mula kay Chandra Gupta at sa mga humaliling hari pagkatapos niya, nakaranas ang
imperyo ng katahimikan at pag-unlad ng kabuhayan.
- Pagsapit ng huling bahagi ng ika-5 siglo CE, pawang mahihina ang sumunod na mga
haring Gupta. Napabayaan ang hukbong sandatahan at depensa ng imperyo dahilan upang
masakop ang mga lalawigan nito ng mga mananalakay na mula sa Gitnang Asya.
Humantong ito sa pagkakawatak-watak ng imperyong Gupta sa maliliit na kaharian.
"Kabihasnan sa China"
- Sa lambak sa pagitan ng mga ilog nh Huang Ho at Yangtze sumibol ang mga unang
pamayanan sa China.
Dinastiyang Hsai
- Pinag-isa nito ang pamayanan sa paligid ng Huang Ho.
- Ang unang hari nito ay si Yu, isang inhinyero at matematiko.
Dinastiang Shang
- Pumalit ito sa dinastiyang Hsia noong 1500 BCE.
- Ang tatlong pangunahing katangiang paghahari ang mga Shang ay ang
- pag-uumpisa ng pag-sulat - kaalaman sa paggamit ng bronse - ang pag-aantas ng
lipunan.
Dinastiyang Zhou
- Noong taong 1027 BCE, napatalsik ng mga Zhou ang dinastiyang Zhou. Bilang
pagpapatibay ng kanilang pamamahala, ipinagtuloy nila ang konsepto ng Tian Ming
o "mandato ng langit' na ang hari ang kinikilalang katawan ng langit sa mundo.
Dinastiyang Qin
- Ang nagtagumpay sa mga nagdidigmaang estado ay ang dinastiyang Qin na pumalit sa
dinastiyang Zhou.
- Tinawag ng pinuno ng Qin ang kaniyang sarili na Shi Huangdi sa nangangahulugang
unang emperador.
- Noong 202 BCE, tatlong taon matapos mamatay si Shi Huangdi, bumagsak ang dinastiya
nang mag-alsa ang mga tao.
Confucianismo
Taoismo
Legalismo
Pheniciano
- Ang mga Phoeniciano, kabilang sa pangkat ng lahing Semitiko, ay nananahan sa
mauunlad na lungsod-estado samay baybayin ng dagat Medditeraneo.
- Mahuhusay silang manggagawa ng ng barko, manlalayag, at mangangakal na nagtatag
ng mga estratehikong lungsod na may daungan tulad ng Sidon, Tyre, Beirut, at Byblos.
- Iba't ibang produkto ang ikinakalakal ngmga Phoeniciano tulad ng bakal, garing, at purple
dye na mula sa Murex snail.
-Nakikipagpalitan din sila ng mga alipin.
- Sa paglipas ng panahon, nagkaroon ng mga pagbabago sa paggamit ng alpabetong
sinimulan ng mga Phoeniciano.
Persyano
Olmec
Teotihuacano
Mayan
- Nagsimulang sumibol ang kabihasnan ng mga
Mayan mula sa mga pamayanang nagsasaka na nagtayo ng mga sentrong panrelihiyon
para sa kanilang diyos.
- Mula rito, lumaki ang mga pamayanan at naging mga lungsodtulad ng Tikal, Copan,
Uxmal, at Chicken Itza na matatagpuansa katimugang Mexico at sa Gitnang Amerika.
- Nasa pinakamataas na antas ng lipunan ang mga maharlika na namamahala sa mga
mamamayan ng lungsod. Tinatawag na halach uinic ang pinuno ng lungsod na siya ring
pinuno ng hukbo
Cenote
- Matatagpuan sa Tikal.
- Isang piramide ng mga Mayan na pinadarausan ng mga seremonya ng pag-aalay sa
kanilang mha diyos.
- Ito ay mataas na templo na nagsisilbi ring monumento at musoleo ng kanilang mga
pinuno.
Aztec
- Nagmula sa hilagang Mexico ang mga nomadikong Aztec na kilala rin sa tawag na
Mexica.
- Itinuturing na extractive empire ang pamamahala ng mga Aztec.
- Sa lungsod ng Tenochitlan matatagpuan ang mga templo para sa maraming diyos ng mga
Aztec.
- Tinularan ng mga Aztec ang mga Mayan sa paglikha nila ng kalendaryo.
Inca
"Kabihasnan sa Africa"
- Isa sa mga sinaunang kultura na nanirahan sa Nigeria mula 500 B.C.E. hanggang 200
B.C.E.
- Sila ay mga magsasaka na unang nakaalam ng paraan ng pagpapanday ng bakal sa
bahaging iyon ng Africa.
Kushite
Aksumite
- Ayon sa alamat, ang pagkakatatag ng kaharianng aksum ay pinagsimulan ng anak ng
Reyna ng sheba at haring soloman ng Israel.
- Ang kaharian ng Aksum ay matatagpuan sa hilagang-silangang bahagi ng Africa.
- Tinawag na cosmolitan ang kultura ng mga Aksumite sanhi ng kanilang pakikipagugnayan
at pagiging bukas sa impluwensiya ng mga dayuhan.
- Ang kaharian ng Aksum ay tumagal hanggang 800 taon.
- Humina ang kaharian sanhi ng mga mananakop na Muslim.
Ghana
Mali
- Taong 1235 nang lumitaw ang kaharian ng Mali na mula sa anino ng Ghana.
- Ang unang mansi o emperador ng Mali ay si Sundiata.
- Isa pa sa mga kinikilalang pinakadakilang pinuno ng Mali ay si Mansa Musa.
Songhai
Hausa
Benin
Micronesia
Melanesia
- Matatagpuan sa Kanlurang Pasipiko.
- Galing sa Griyegong na melas na ang ibig sabihin ay "maitim" at nesos.