Mga Katangian ng Panahon ng Metal:
1. Nagkaroon ng kaalaman sa pagmimina at pagtutunaw
ng bakal na nakatutulong ng malaki sa pag – unlad ng
ekonomiya.
2. Nakagawa nag Armas, palamuti, at marami pang iba.
3. Nakilala ang mga hittiites o ang mga taong eksperto
sa pagpapanday at pagtunaw ng bakal.
4. Nagkaroon ng mga pamayanang tinawag na
barangay. Ang bawat barangay ay pinamumunuan ng
datu, apo, timuay, o raha.
5. Pag – usbong ng teknolohiya sa mga gawang kahoy
sa pamamgitan ng paglililok.
6. Napaunlad ang kalakalan sa malalayong lugar na
nagbigay daan sa paggawa ng mga malalaking
sasakyang pandagat.
7. Nagkaroon ng mga etno – linggwistikong pangkat na
kinabibilangan ng mga sumusunod: bikolano, b’laan,
ilokano, ilonggo, mandaya, pampango, samal,
subanon, sugbuhanon, tagalog, tausug,  tiruray,
waray, at yakan.
8. Nagkaroon ng sistema sa pagsulat gamit ang mga
kawayan, dahon, at palayok bilang canvass. Ang ilan
sa mga mahahalagang Gawain na naitala ay ang
panganganak, pangungutang, at usaping may
kaugnayan sa pulitika.
9. Nagkaroon din ang mga tao ng kaalaman sa medisina
at kalinisan o hygiene.
10. Pagkakaroon ng mga tao ng pananampalataya sa
Diyos.
Tatlong Bahagi:
 Panahon ng Tanso
 Panahon ng Bronze
 Panahon ng Bakal
Ang panahon ng tanso ay ang panahon kung kalian naging
mabilis ang pag – unlad ng tao sa kanila ng patuloy nilang
pagtangkilik sa mga kagamitang yari sa bato. Sa panahong ito
napaunlad ng mabuti ang paggawa at pagpapanday ng mga
kasangkapang yari sa tanso. Ang mga copper ore ay
kadalasang pinaiinitan upang maging tanso na siyang
ginagamit sa paggawa ng mga lahas sa kagamitang pandigma.
Ang panahon ng bronze ang nagpakilala sa bronze bilang
pangunahing sangkap sa paggawa ng mga kagamitang
pansaka. Natuklasan ng mga tao na ang bronze ay mas
matibay kaysa tanso sapagkat ito ay pinaghalong tanso at lata.
Ang panahon ng bakal ay unang natuklasan ng mga Hittites.
Ang mga hittites  ay isang pangkat mula sa kanlurang Asya
na pinagsamang Indones at Europeo. Ang panahong ito ay
isang yugto ng kaunlaran ng sinaunang tao na namamayani
ang bakal sa pangunahing sangkap sa mga kagamitan at
sandata. Ito ay sumabay sa iba pang mga pagbabago sa
lipunan kabilang na ang mga magkakaibang pagsasanay sa
pagsasaka, at mga paniniwalang pang-relihiyon.
Kabihasnang Sumer
Ang kabihasnang S
umer ay isa sa mga pinakaunang kabihasnan na umusbong sa
lupain ng Mesopotamia. Mula sa wikang Arkadian ang Sumer
ay may kahulugan na “lupain ng mga sibilisadong hari” o
“katutubong lupain”.
Nagsimula sa kabihasnan ng Sumer ang pagkakaroon ng
pinakaunang sibilisadong panlipunan. “Black headed” ang
karaniwang tawag sa mga tao noong kabihasnan ng Sumer.
Matatagpuan ang Sumer sa katimugang dulo ng
Mesopotamia. Ito ay nasa gitna ng Ilog Tigris at Euphrates.
Ang mga tao sa Sumer ay naniniwala at sumasampalataya sa
mga maraming patron at diyos. Ang Sumer ay nahahati sa
dosenang bilang ng lungsod. Ang bawat isa ay may kanya-
kanyang patron at diyos na dinadakila.
May istraktura ng Ziggurat na matatagpuan sa bawat siyudad.
Ito ang nagsisilbing tahanan at templo ng kanilang diyos. Ang
mga Sumerian ay naniniwala kay An, bilang diyos ng
kalangitan, Elhil, Diyos ng hangin, Enki, diyos ng tubig at
Ninhursag bilang diyos ng kalupaan.
Noong kabihasnan ng Sumer mga pari at ng mga seserdoteng
gobernador ang mga pinuno ng kanilang lipunang pantao.
Sila rin ang may pinakamataas na antas ng katayuan sa
buhay, sinundan ito ng mga mayayamang mangangalakal.
Ang mga artisano, mga magsasasaka at mga alipin ay
nabibilang sa mga mabababang uri ng tao. Si Ur-Nammu ang
naitalang pinakaunang hari na namuno sa mga Sumerian at
siya rin ang gumawa ng kanilang kauna-unahang batas sa
kanilang lipunan.
Sa panahon ng kabihasnan ng Sumer ay umusbong ang
maraming salin ng dinastiya. Nagsimula ang kanilang
dinastiya sa panahon ng Ubaid, 5300-4100BC at natapos sa
Unang Dinastiya ng Ur noong ika-dalawampu’t anim na siglo
BC. Nagkaroon din sila ng apat na pangunahing siyudad, ang
Mari, Agade, Kish at ang Borsippa.
Dahil sa pagiging mataba ng kanilang lupain at pagkakaroon
ng sapat na tubig mula sa Ilog Tigris at Ilog Euphrates,
pagsasaka at pag aalaga ng mga hayop ang karaniwang
pangkabuhayan ng mga Sumer.
Naging mahilig din sila sa mga pag-ukit sa mga bato, ang
mga iba ay naging mga mangangalakal at nakikipagpalitan ng
produkto mula sa mga karatig nilang pook.
Nanggaling rin sa kabihasnang ito ang mga pinakaunang
inhinyero, arkitekto at mga siyentista sa mundo. Makikita ito
sa mga templo na may pitong palapag na kanilang itinayo
para sa kaninlang mga diyos.
Dahil sa kanilang kawalan ng pagkakaisa at walang
kahandaan ng sapat na depensa laban sa mga mananakop
ang kabihasnang Sumer ay bumagsak.
Sila ay nilusob ng Imperyong Akkadian at ito ang unang
lumupig sa kanila. Hanggang sa ang kahuli hulian ay ang
Imperyo ng Babylonia na siyang huling namayagpag sa
kanilang kabihasnan.
Maraming naging ambag ang kabihasnang Sumer sa mundo.
Naging kontribusyon nila ito hindi lamang sa kanilang
kabihasnan kundi sa buong sanlibutan. Karamihan dito ay
patuloy pa na ginagamit at ang mga iba ay kasalukuyang
pinag-iibayo pa ng mga siyentipiko at ng mga dalubhasa.
Ambag ng Kabihasnang Sumer
Sa panulat – Sila ang nagpakilala sa paggamit ng sistema ng
Cuneiform (ang pinakamatandang pagsusulat sa mundo).
Naimbento rin nila ang paggamit ng Stylus at pag ukit sa mga
tabletang putik bilang paraan ng pagsusulat at pagtatala ng
mga importanteng kaganapan ng kanilang sibilisasyon.
Sa relehiyon – Ang pananampalataya at paniniwala sa diyos
at mga patron. Ang pagkakaroon ng relihiyon ng Hudaismo at
Kristiyanismo.
Sa Matematika – Ang paggamit ng fraction at square root.
Ang prinsipyo ng calculator. Ang paglikha at pagsulat ng
table of multiplication at ang prinsipyo ng dibisyon. Ang
sistema ng paggamit ng pagsusukat at ng timbangan. Sila rin
ang nakatuklas ng gamit ng decimal system. Ang paglikha ng
Aritmetika, heometriya at Algebra.
Sa agrikultura – Ang pagtatanim ng mais, lentil bulak at iba
pa. Ang pagpaparami, pag-aalaga at pagkukuha, pagga-gatas
ng mga hayop. Ang imbensyon ng irigasyon at pag-iimbak ng
tubig. Ang paghahabi ng lana at lino, at paggawa ng mga
damit mula sa balat ng mga hayop.
Sa ekonomiya – Ang sistema ng pagpapalitan ng mga kalakal
at mga produkto.
Sa teknolohiya – Ang paggawa ng pugon, gulong, paggamit
ng bronze at araro. Ang paggamit ng mga sandatang
pandigma gaya ng espadang bakal, at mga karwahe.
Ang pag-imbento sa paggawa ng mga gulong.
Ang pagtatayo ng temple gaya ng Ziggurat na isa sa mga
sinaunang istrakturang bato sa buong mundo.
Sa sining – Ang Epiko ni Gilgamesh bilang pinakaunang
epiko sa daigdig.
Sa Agham at Siyensiya – Ang proseso ng pag-oopera sa
katawan ng tao.
Ang paggamit ng lunar na kalendaryo na may labing-
dalawang buwan.
Kabihasnang Indus
Ang pangalan ng bansang India ay nanggaling sa Ilog ng
Indus. Sa ilog na ito sumibol ang mga kabihasnan sa India.
Ang malayelong lamig ng tubig nito ay nanggagaling sa
Himalayas sa may parteng timog ng Tibet at dumadaloy ito
hanggang sa may silangang kalupaan ng Pakistan.
Sa bandang kanluran naman nito ay matatagpuan ang ilog ng
Chaggar-Harra. Malawak ang lupain ng Indus, ito ay may
sukat na 3,185,019 square kilometer, mas malawak pa kaysa
sa kalupaan ng Europa. May hugis itong tatsulok kung ito ay
iyong titigan sa mapa o globo. Kabilang ang Indus sa
mga bansa ng rehiyon ng Timog Asya.
Ang kabihasnan ng Indus ay isa sa mga tatlong pinakaunang
sibilisasyon sa kasaysayan ng mundo. Kasama nito
ang Egypt at Mesopotamia. Sa pananaliksik ng mga
dalubhasang arkeyologo, natuklasan nila noong taong 1920
ang mga labi ng dalawang malalaking lungsod sa tabi ng ilog
Indus.
Ito ang mga lungsod Harappa at Mohenjo-daro. Binubuo ito
ng mahigit na isang daan na bayan. Ayon sa mga dalubhasa
Dravidian ang bumuo sa unang kabihasnan ng mga Indus.
Umabot lamang sa 40,000 ang bilang ng kanilang
populasyon.
Mula sa mga natagpuang mga labi ng kanilang mga
kabahayan, gusali at ng kanilang buong pamayanan,
napatunayan ng mga siyentista na progresibo ang uri ng
pamumuhay ng mga Indus noon. Matibay at yari sa bloke ng
mga bato ang kanilang mga tirahan. May pangalawang
palapag ito at mayroon ding mga palikuran. Ang higit na
nakamamangha sa kanilang istraktura ay ang pagkakaroon
nila ng daluyan ng tubig sa ilalim ng lupa na konektado sa
lahat ng mga kabahayan.
Planado at organisado ang pagkakagawa ng kanilang mga
bahay pati na ang sukat ng kanilang mga kalsada. Mistulang
subdibisyon sa sinaunang kabihasnan ang kanilang bahay
dahil sa magkakaparehong anyo at hugis parisukat nito.
Marami pang mga antigong bagay ang mga nahukay pero ni
isang uri ng sandata o armas ay walang natagpuan. Patunay
lamang ito na tahimik at payapang namuhay noon ang
kabihasnan ng Indus.
Hirarkiya ang uri ng kanilang lipunan, kung saan ang mga
mga pari ang namumuno sa kanila. Sa mataas na moog
nakatira ang mga may katungkulan sa lipunan, at sa ilalim
naman ng moog ang mga ordinaryong indus gaya ng mga
magsasaka at mga karpintero.
Sumasamba sila kay Mother Goddess bilang kanilang Diyos.
Siya ang Diyos ng mga gustong mag-kaanak. Indus Script
kung tawagin ngayon ang kanilang sistema ng panulat. Ito
ang kauna-unahang sistema ng panulat na ginamit sa rehiyon
ng timog Asya. Karaniwang makikita ang mga Indus Script
na nakaukit sa mga tabletang yari sa bato at tanso, sa mga
agimat o anting-anting, at sa mga antigong paso.
Sa talaan ng pandaigdigang historya ay wala pang
nakakatuklas kung paano basahin at ano ang ibig ipahiwatig
ng bawat simbolo na gamit ng mga Indus. Ito ang
kadahilanan kung bakit marami ang hindi naisama o naitala
sa kasaysayan ng kabihasnan ng mga Indus. Pati ang mga
taon namuno sa kanila ay di na rin naisama sa mga talaan.
Noong 1750 B.C.E. ay unti-unti nang gumuho ang
kabihasnan ng Indus. Dahil sa hindi malinaw na talaan sa
historya ng kanilang kabihasnan. Samu’t sari na kadahilanan
ang mga lumabas. May nagsasabing salot ang umubos sa
kanila, mayroon namang may pumutok raw na bulkan, ang
iba naman ay bumaha. Mayroon din nagsasabi na lumikas
raw ang mga Indus sa bandang silangan sa may Pakistan at
mayroon rin teorya na lumabas na natuyo daw ang ilog ng
Saraswati kaya hindi na sila makapagtanim. Sadyang
masalimuot at haka-haka na lang lahat kung bakit unti-unting
naglaho ang mga Indus.
Maraming naiambag ang kabihasnan ng Indus sa ating
pandaigdigang kasaysayan, kultura turismo, relihiyon,
pangkabuhayan, pagsasaka, pangangaso, pangangalakal,
sining, pangkalusugan at pagpapaganda at maging sa larangan
ng medisina. Ang paggamit ng mga alternatibong medisina at
herbal ay galing din sa kanila. Sa makabagong panahon
ngayon di sila nahuhuli sa pagtuklas ng maraming mga
imbensiyon sa kahit na anumang uri ng larangan.
Mga Ambag ng Kabihasanan ng Indus
1.) Mahabharata- pinakamahabang epiko tungkol sa
pakikidigma ng mga indus.
2.) Ramayana – klasikong epiko na nagpapakita ng
pagkakabuklod-buklod ng mga pamilyang Indus.
3.) Ayurveda – Agham ng buhay na tumutukoy sa paggamit
ng mga dahonn bilang panlunas sa mga sakit.
4.) Sanskrit – Salitang klasik ng mga Indus na hanggang
ngayon ay ginagamit pa rin sa India.
5.) Apat na pangunahing relihiyon sa India ang Sikhisim,
Hinduism, Buddhism at Jainism.
Kabihasnang Shang
 ang kanilang kalakalang pangkabuhayan sa paglikha at
paggawa ng sari-saring bagay gamit ang pulang tanso.

Ang pagiging magsasaka at pag-aalaga ng mga hayop ang

pangunahing pangkabuhayan ng mga Shang. Sumasamba ang
mga Shang sa kalikasan para magkaroon ng magandang
panahon at masaganang ani.
Namayagpag ang kapangyarihan ng mga hari sa kabihasnan
ng Shang. Itinuro nila sa kanilang mga tao ang pagsasamba sa
kaluluwa ng kanilang mga yumaong ninuno at sa kanilang
Ang dinastiya ng Shang ang unang pangkat ng mga dayuhang kalikasan. Naniniwala ang kanilang mga hari na ito ang mga
katutubo na nanirahan sa may ibabang bahagi ng ilog Dilaw o nagbibigay ng gabay sa kanila para magkaroon ng
ang Huang Ho. Ayon sa pananaliksik at talaan ng mga kapangyarihan at lakas mula sa kalangitan.
Arkeologo masasabing ang dinastiya ng Shang ang
lehitimong nauna sa kabihasnan ng Tsina.
Bilang patunay dito ay ang mga katibayan ng mga labi ng
kanilang kabihasnan na nahukay sa kanilang lugar.
Ang Kabihasnang Shang ay nag-umpisa noong 1600BC. Ang
sentro ng kanilang sibilisasyon ay matatagpuan sa kapatagan
ng Tsina hanggang sa dulong hilaga ng Shandong at Hebei.
Mga Ambag ng Kabihasnang Shang
1. Ang pagkakaroon ng irigasyon at mataas na
pamantayan sa pagsasaka.
2. Ang paglililok ng mga dekorasyong pambahay na
yari sa hade, ivory at clay Naging laganap rin ang pag-aalipin
3. Ang paghahabi ng mga di kalidad na uri ng mga seda. noong kabihasnang Shang. Mga matatapang at mapang-api
4. Ang paggamit ng mga primitibong lunas sa mga ang mga haring namuno sa panahon na ito. Namayagpag ang
sakit. mga aristokrata ng lipunan. Labis ang hirap na dinanas ng
5. Ang paggamit ng pulang tanso sa paggawa ng mga mga alipin. Nagkaroon ng puwersahang pagsisilbi sa mga
palayok, kaldero at iba pang gamit sa kusina hari.
6. Ang pakikipag-usap sa mga yumao sa pamamagitan Ang bawat alipin ay kanilang pagmamay-ari, kaya kasabay sa
ng paggamit ng oracle bones kanilang mga pagyao ay inililibing rin ng buhay ang mga ito
7. Ang paggamit ng Chariot at mga karwaheng bilang mga alay. Ayon sa talaan ng kasaysayan masyadong
pandigma. malupit ang mga magkakasunod na naging hari sa kabihasnan
8. Sa sining ng pagsulat, ang Calligraphy ng Shang.
9. Ang pagsusulat ng Oracle Script Si Haring Wuding ang huling hari na namuno sa Shang. Dahil
10. Ang paggamit ng lunar na uri ng kalendaryo sa kanyang labis na kalupitan at kasamaan sa mga katutubo,
11. Ang pag aalala sa ating mga yumaong ninuno ang mga ito ay natutong mag-aklas at nagrebelde laban sa
12. Pagsamba sa langit at kalikasan kanyang pamumuno.
13. ng paggamit ng mga sandatang pandigma gaya ng Nagkaroon ng sigalot at hindi pagkakaunawaan kaya ang mga
pana, palakol, at mga helmet na yari sa balat ng Shang ay hindi nakapaghanda sa pagsakop at pakikidigma sa
hayop. kanila ng dinastiya ng Chou. Sa pagitan ng digmaan ng Shang
14. Paggamit ng mga kabayo at elepante sa pakikidigma at Chou ay nagwagi ang dinastiya ng Chou. Natalo at nagapi
at pagbuhat ng mga kalakal nila ang mga Shang. Dito na nagsimulang bumagsak at
15. Paggamit ng mga instrumento sa musika gaya ng tuluyang natapos ang siglo ng pamamayagpag ng kabihasnan
chime na yari sa bato ng mga Shang noong 1045BC.
16. Ang paglikha ng kampana at dram na yari sa tansong
pula PICTOGRAM
17. Ang pag aaral sa Astronomiya
18. Ang paghahati-hati sa trabaho o dibisyon ng paggawa
19. Paggawa ng mga seramikang artipaktiko
20. Ang pag-aalay o pag-atang ng mga bagay para sa
mga ninuno
21. Ang pakikipagkalakalan at pagpapalitan ng produkto
22. Ang paghuhula at pakikipag-usap sa diyos
Ang dinastiya ng Shang ay unang pinamunuan ni Emperador
Cheng Tang. Monarkiya ang uri ng lipunan na kanilang
ginamit. Ang mga hari ang taga gawa at tagapamahala ng
lahat ng uri ng mga batas. Ang kanilang kaharian ang sentro
ng pamamahala sa lahat nang aspeto ng kanilang kabuhayan.
CALLIGRAPHY
Sa pamumuno ni emperador Tang ay nag-umpisang lumago
ang kanilang ekonomiya, agrikultura, industriya pati na ang
usaping pulitikal sa kanilang sibilisasyon.
Sa pagdating ng ika-labing pitong hari ng dinastiya ng Shang
na si Haring Pangeng, nalipat ang kabisera ng Shang sa Yin.
Mula noon ay tinawag ang dinastiya ng Shang na Dinastiya
Yin-Shang. Ang diynastiyang ito ay kabilang sa mga “Bronze
Age Dynasty”.
Naging malaking bahagi ang paggamit ng bronze o tansong
pula sa kanilang pang araw-araw na pamumuhay. Lumago
CUNEIFORM

ORACLE BONES

MOHENJO DARO

ZIGGURAT