Professional Documents
Culture Documents
Ang sinaunang mga kabihasnan o matatandang mga kabihasnan ay mga kauna-unahang pang
mga kabihasnang o mga sibilisasyon noong unang panahon na naitatag ng mga tao. Kabilang sa
mga ito ang sibilisasyon ng mga Sumeryo sa Mesopotamya, ng mga Akadyano, ng mga Asiryo, ng
mga Babilonyo, ng sinaunang Ehipto, ng sinaunang Indiya, ng Lambak ng Indus, ng sinaunang Tsina,
ng sinaunang Persiya, ng sinaunang Gresya o kabihasnang Heleniko, ng kabihasnang
Helenistiko (kasama ang ng mga Penisyo, ng sinaunang mga Romano, ng mga Kelto, ng
mga Dasyano, ng mga Ebreo, ng mga Trasyano, ng mga Minoe), ang mga kabihasnang pre-
Kolumbyano (kasama ang sa mga Olmek, mga Maya, mga Sapoteka, mga Inka, mga Toltek, at
mga Asteka).
"Kabihasnan sa Mesopotamia"
– Nagmula sa mga salitang Griyego na “meso” na ang ibig sabihin ay “pagitan” at “potamos” o “ilog.”
Sa makatuwid, ang Mesopotamia ay literal na nangangahulugang lupain “sa pagitan ng mga
ilog.” Ang Mesopotamia ang itinuturing na lunduyan ng kabihasnan (cradle of
civilizations). Mahalaga ang Mesopotamia sa kasaysayan ng daigdig sa kadahilanang ang lugar na
ito ay pinamalagian at sinakop ng ilang matatandang kabihasnan.
Sumerian
- Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga [amayanang malapit sa ilog ay
bumuo ng 12 lungsod/estado na pinamumunuan ng isang lugal o hari.
- Matatagpuan sa bawat estado ang mga templong tinatawag na ziggurat.
- Ang ziggurat ay nagsisilbing sagradong tahanan at templo ng mga patron o diyos ng isang lungsod.
Samakatuwid, ang mga pari lang ang maaring pumasok dito.
- Ang kanilang mga diyos ay may katangian o katauhan ng isang tao (anthropomorphic).
- Ang mga kaganapan sa Sumer ay naitala sa pamamagitan ng kanilang sistema ng pagsusulat. Ito’y
tinatawag na cuneiform na ibig sabihin ay wedge-shaped.
- Clay table at stylus ang kanilang ginagamit sa pagsulat.
- Mayroon din silang sasakyan na tinatawag na chariot.
- Nalikha nila ang gulong at araro.
- Mga tanim nila: barley, chickpeas, lentils, millet, wheat, dates, lettuce, leeks, singkamas, mustasa,
sibuyas at bawang.
Mga Unang Imperyo
Akkadian
- Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging Malaya.
- Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa Ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod na ito naging
kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian.
- 2100 b.c.e – panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito pinamunuan amg sumer at akkad,
at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur.
- Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni ur nammu na si ibbi-su ang ur ay bumagsak sa pagdating ng mga
Amorite at hurrian sa Mesopotamia.
Babylonian
Hammurabi`s Code
-Ang katipunan ng mga batas ni Hammurabi, na mas kilala bilang code of Hammurabi o batas ni
Hammurabi, ay isa sa pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao sa kabihasnan.
-Noong 1595 b.c.e, sinalakay ng mga Hittite mula sa Anatolia ang Babylon. Matagumpay sila at
nakuha nila ang estatwa ni marduk, ang patron ng Babylon.
-Pinaniniwalaang ang mga kassite na naghari sa Babylon at ang kaharian ng hurrian sa mittani sa
hilaga ang namayani sa Mesopotamia.
-Ang mga kassite at hurrian ay mula sa mga tala ng new kingdom sa Egypt at Hittite sa kanluran. -
Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa hilagang-silangan bahagi ng black sea.
Assyrian
Chaldeans
"Kabihasnan sa Egypt"
- Natatangi nag lokasyon ng Egypt sapagkat napalilibutan ito nga mga disyerto.Matatagpuan sa
silangang hangganan ng Egypt ang Disyerto ng Sinai, sa Timog naman ang Disyerto ng Nubai, at sa
kanluran ay ang malawak na Disyerto ng Sahara. Sa gitna dumadaloy ang Ilog NIle at sa
magkabilang pampang ng ilog nagtayo ng pamayanan ang mga Ehipsiyo.
- Ang biyayang hatid ng ilog ay nagdala ng pag-unlad sa Egypt kaya inilarawan ng Griyegong
historyador na si Herodotus na ang Egypt ay “handog ng Nile”.
Simula ng Kabihasnan ng Egypt
Menes
- Sa simula, nahahati ang Egypt sa dalawang kaharian - ang Upper Egypt at ang Lower Egypt.
- Isang pinuno ng Upper Egypt, na sumakop sa Lower Egypt para magbigay daan upang mapag-isa
at magbuklod ang dalawang kaharian.
- Itinatag ni Menes ang kabisera sa Memphis at itinaguyod ang unang dinastiya sa Egypt.
Gitnang Kaharian
- Ang kaguluhang politikal ay nagtapos nang manungkulan si Haring Mentuhotep II. Sa mga sumunod
na naghari, napag-isa muli ang lupain. Nalipat ang kabisera sa Lower Egypt.
- Kalaunan, sa silangang bahagi ng Egypt ay may mga naitayong pamayanang Hyksos. Ang mga
Hyksos ay ang migrante mula sa Palestine na may angking kaalaman sa pagagamit ng mga chariot
at pagpapanday ng bronse para gawing sandata.
Bagong Kaharian
- Nagsimula ang Bagong Kaharian sa paghahari ng Ahmose I. Binuo muli ni Ahmose I ang Egypt sa
iisang kaharian sa ilalim ng kabisera ng Thebes.
Reyna Hatsehpsut
– Asawa ni Thutmose II at kilala rin bilang isa sa mahuhusay na babaing pinuno sa kasaysayan.
- Unang babaeng paraon na nagdala ng katahimikan at kaunlaran sa Egypt sa loob ng sa loob ng 19
na taon.
- Humalili sa kaniya si Thutmose III na pinalaki pa ang teritoryo nang sakupin ang hukbong Ehipsiyo.
Mummification
Hieroglyphics
"Kabihasnan sa India"
- Tinataya na noong 2500 B.K nagsimula ang unang kabihasnan ng India sa Lambak ng Ilog Indus.
Ito ay ang mga lungsod ng Mohenjo-Daro sa Punjab at Harappa, sa lugar na ngayon ay Pakistan.
Pinaniniwalaang naging maunlad ang pamumuhay ng mga taong nanirahan sa dalawang nabanggit
na lungsod kung ibabatay sa mga nahukay na labi noong 1920.
Upanishads
Buddhismo
Jainismo
Imperyong Maurya
- Pagkaraan ng Kabihasnang Indus, nag-kanyakanya ang mga tao at nagtayo ng mga maliliit na
kaharian. Ang mga kaharian na ito na pinag-isa noong ika-3 siglo BCE bilang Imperyong Maurya na
itinatag ni Chandragupta Maurya at umunlad sa pamamahala ni Dakilang Asoka.
Imperyong Gupto
- Mula kay Chandra Gupta at sa mga humaliling hari pagkatapos niya, nakaranas ang imperyo ng
katahimikan at pag-unlad ng kabuhayan.
- Pagsapit ng huling bahagi ng ika-5 siglo CE, pawang mahihina ang sumunod na mga haring Gupta.
Napabayaan ang hukbong sandatahan at depensa ng imperyo dahilan upang masakop ang mga
lalawigan nito ng mga mananalakay na mula sa Gitnang Asya. Humantong ito sa pagkakawatak-
watak ng imperyong Gupta sa maliliit na kaharian.
"Kabihasnan sa China"
- Sa lambak sa pagitan ng mga ilog nh Huang Ho at Yangtze sumibol ang mga unang pamayanan sa
China.
Dinastiyang Hsai
- Pinag-isa nito ang pamayanan sa paligid ng Huang Ho.
- Ang unang hari nito ay si Yu, isang inhinyero at matematiko.
Dinastiang Shang
- Pumalit ito sa dinastiyang Hsia noong 1500 BCE.
- Ang tatlong pangunahing katangiang paghahari ang mga Shang ay ang
- pag-uumpisa ng pag-sulat - kaalaman sa paggamit ng bronse - ang pag-aantas ng lipunan.
Dinastiyang Zhou
- Noong taong 1027 BCE, napatalsik ng mga Zhou ang dinastiyang Zhou. Bilang pagpapatibay ng
kanilang pamamahala, ipinagtuloy nila ang konsepto ng Tian Ming o "mandato ng langit' na ang hari
ang kinikilalang katawan ng langit sa mundo.
Dinastiyang Qin
- Ang nagtagumpay sa mga nagdidigmaang estado ay ang dinastiyang Qin na pumalit sa dinastiyang
Zhou.
- Tinawag ng pinuno ng Qin ang kaniyang sarili na Shi Huangdi sa nangangahulugang unang
emperador.
- Noong 202 BCE, tatlong taon matapos mamatay si Shi Huangdi, bumagsak ang dinastiya nang
mag-alsa ang mga tao.
Confucianismo
- Si Confucius ay ipinanganak noong 551 BCE, sa panahon na ang dinastiyang Zhou ay unti-unting
nawawasak dahil sa digmaan ng mga estado.
- Namuhay siya bilang isang iskolar at ayon sa kaniyang pag-aaral, dapat taglayin ng bawat
isang jen o ang kabutihan at pagmamahal sa kapuwa.
- Maipapakita ng jen sa pagsasaayos ng limang ugnayan sa kapuwa na dapat tuparin ng mga Tsino
upang magkaroon ng kaayusan, kapayapaan, at mabuting pamamahla. Ang mga ito ay mga
sumusunod:
1. Ugnayan ng pinuno at mamayan
2. Ugnayan ng ama at anak
3. Ugnayan ng mag-asawa
4. Ugnayan ng matandang kapatid sa nakakabata
5. Ugnayan ng magkaibigan
Taoismo
- Sina Hanfeizi at Li Su ay dalawa sa mga nagsulongng pilosopiyang ito, ang malakas at mahusay na
pamahalaan ang susi sa pagpapanatili ng kaayusan.
Pheniciano
Persyano
- Nagmula ang makapangyarihang imperyo ng Persia sa malawak na talampas ng kasalukuyang
Iran.
- Kabilang ang mga persyano sa lahing Indo-Aryano.
- Ang salitang Persia ay halaw sa katagang Persis, bansag ng mga Griyego sa lugar na iypn.
- Itinuturing na isa ang imperyong Persyano sa pinakamalaking imperyo noong panahongiyon
sapagkat nagawa nilang napalawak ang kanilang territoryo na umabot ng tatlong kontinente:
- Asya - Africa - Europe
- Matatagpuan ang mga kontinente ng North Amerika at South Amerika sa pagitan ng dalawang
malalawak na karagatan, ang Karagatang Pasipiko at Karagatang Atlantiko.
Olmec
- Mga taong goma(rubber people) ang mga pamayanan na naninirahan sa baybayin ng Golpo ng
Mexico noong 1200 .
- Ang base culture ng Amerika dahil ang kanilang mga naimbento at nilikhang kasangkapan at
kaalaman ay hiniram at ginamit ng mga sumunod na kabihasanan.
- Nakasentro sa trlihiyon ang buhay ng mga Olmec.
Teotihuacano
Mayan
- Nagsimulang sumibol ang kabihasnan ng mga Mayan mula sa mga pamayanang nagsasaka na
nagtayo ng mga sentrong panrelihiyon para sa kanilang diyos.
- Mula rito, lumaki ang mga pamayanan at naging mga lungsodtulad ng Tikal, Copan, Uxmal, at
Chicken Itza na matatagpuansa katimugang Mexico at sa Gitnang Amerika.
- Nasa pinakamataas na antas ng lipunan ang mga maharlika na namamahala sa mga mamamayan
ng lungsod. Tinatawag na halach uinic ang pinuno ng lungsod na siya ring pinuno ng hukbo
Cenote
- Isang malalim na balon, bilang sakripisyo sa kanilang mga diyos.
- Ang mga pari ang namumuno sa mga seremonya ng pag-aalay
- Matatagpuan sa Tikal.
- Isang piramide ng mga Mayan na pinadarausan ng mga seremonya ng pag-aalay sa kanilang mha
diyos.
- Ito ay mataas na templo na nagsisilbi ring monumento at musoleo ng kanilang mga pinuno.
Aztec
- Nagmula sa hilagang Mexico ang mga nomadikong Aztec na kilala rin sa tawag na Mexica.
- Itinuturing na extractive empire ang pamamahala ng mga Aztec.
- Sa lungsod ng Tenochitlan matatagpuan ang mga templo para sa maraming diyos ng mga Aztec.
- Tinularan ng mga Aztec ang mga Mayan sa paglikha nila ng kalendaryo.
Inca
"Kabihasnan sa Africa"
Nok
- Isa sa mga sinaunang kultura na nanirahan sa Nigeria mula 500 B.C.E. hanggang 200 B.C.E.
- Sila ay mga magsasaka na unang nakaalam ng paraan ng pagpapanday ng bakal sa bahaging iyon
ng Africa.
Kushite
- Sa mahigit 2000 taon, napasailalim sa kapangyarihan ng mga Ehipsiyo ang rehiyon ng
Nubia(ngayon ay Sudan) na matatagpuan sa katimugang Ilog Nile.
- Kinikilala si Haring Pianki bilang unang pinuno ng imperyong Kushite.
Aksumite
Ghana
Mali
- Taong 1235 nang lumitaw ang kaharian ng Mali na mula sa anino ng Ghana.
- Ang unang mansi o emperador ng Mali ay si Sundiata.
- Isa pa sa mga kinikilalang pinakadakilang pinuno ng Mali ay si Mansa Musa.
Songhai
Hausa
Benin
- Itinayo ang kaharian ng Benin sa pampang ng Ilog Niger.
- Lumaki ang sakop ng kaharian sa pangunguna ni Haring Ewuare.
"Kabihasnan sa Pasipiko"
Polynesia
- Ay binubuo ng mahigit sanlibong pulo mula sa Gitnang Pasipiko hanggang sa New Zealand.
- Galing sa Griyegong polus na nangangahulugang "marami" at nesos na nangangahulugang "pulo".
- Sakop nito ang malaking triyangulong teritoryo mula sa Hawaii sa hilagang-silangan, patungo sa
Easter Island sa timong-silangan, at sa New Zealand sa kanluran.
Micronesia
- Ay bahagi ng Pasipiko na pinakamalapit sa Pilipinas.
- Galing sa Griyegong mikros na nangunguluhugang "maliit" at nesos na nangangahulugang "mga
pulo".
- Galing sa lahing Austronesyano na nanggaling sa Timog China at Formosa.
Melanesia