TEORIJA GRAFOVA

1. Uvod
 1.1 OSNOVNI POJMOVI

graf G = (V, E)
V vorovi, temena (vertices, points, nodes)
E grane, ivice (edges, arcs, lines)
e4 V(G) = {v1, v2, v3, v4, v5, v6}
v5 e5 v4 E(G) = {e1, e2, e3, e4, e5, e6, e7, e8, e9}
e4 = v4v4 petlja (lupa)
e3
e8 , e9 paralelne grane
v6 e7
G: e6 v3 v6 izolovan vor
e8
e2
e9
v1 e1 v2

v2 i v3 susedni vorovi v3, e3 i e8 incidentni 2

prost graf nema petlji, ni paralelnih grana
NA OVOM KURSU AKCENAT JE NA PROSTIM GRAFOVIMA!

NG (v) skup suseda vora v u grafu G

NG (v) = {uV(G) | vuE(G)}

dG (v) stepen vora v (broj grana incidentnih sa v)
dG (v) = |NG (v)| - kod prostoga grafa, inae dG (v) > |NG (v)|

v5 e5 v4

e3 N (v1) = {v2, v3, v5} d (v1) = 3

v6
e6 e7 v3 N (v4) = {v3, v5} d (v4) = 2
e8
e2 N (v6) = d (v6) = 0

v1 e1 v2
3
(G) minimalan stepen
(G) = min d(v)
vV(G)

(G) maksimalan stepen

(G) = max d(v)
vV(G)

regularan graf svi vorovi istog stepena

k-regularan graf d(v) = k , vV(G)

v5 v4
v5 v4

v6
(G) = d (v6) = 0 v6 v3
v3
(G) = d (v2) = 4
v1 v2
v1 v2
3-regularan (kubni) graf

4
G V(G) = {v1, ... , vn} E(G) = {e1, ... , em}
v5 e4 v4
matrica susedstva A(G)
e3
1 vivjE(G) e7
A(G) = [aij] n n aij = v6 e5
e8
0 vivjE(G) v3
e6 e2
matrica incidencije B(G)
v1 e1 v2
1 viej
B(G) = [Bij] n m bij =
0 viej
v1 v2 v3 v4 v5 v6 e1 e2 e3 e4 e5 e6 e7 e8
v1 0 1 1 0 1 0 v1 1 0 0 0 1 1 0 0
v2 1 0 1 1 1 0 v2 1 1 0 0 0 0 1 1
A(G) = v3 1 1 0 1 0 0 v3 0 1 1 0 0 1 0 0
B(G) =
v4 0 1 1 0 1 0 v4 0 0 1 1 0 0 0 1
v5 1 1 0 1 0 0 v5 0 0 0 1 1 0 1 0
v6 0 0 0 0 0 0 v6 0 0 0 0 0 0 0 0

u svakoj koloni 2 jedinice!

5
TEOREMA 1.1. Zbir stepena vorova svakog grafa je paran broj
i jednak dvostrukom broju grana, tj.

d(v) = 2 |E(G)|.
vV(G)

e
Dokaz. broji e = uv dvaput
u v
jednom u d (u) i jednom u d (v)

v5 v4

d(v1) + d(v2) + d(v3) + d(v4) + d(v5) + d(v6) =

v6
v3 3+4+3+3+3+0=
16 = 2 8 = 2 |E(G)|
v1 v2

6
POSLEDICA 1.1. Broj vorova neparnog stepena svakog
grafa je paran.

v5 v4

v6 v3

v1 v2

POSLEDICA 1.2. Ako su svi vorovi grafa neparnog stepena,

tada je broj vorova paran.

POSLEDICA 1.3. Ako graf ima neparan broj vorova, tada je
bar jedan parnog stepena.

7
 TEOREMA 1.2. U svakom grafu postoje dva vora jednakih
stepena.

Dokaz. V(G) = {v1, v2, ... , vn} 0 d (vi) n 1

v1 , v2 , ... , vn v1 , v2 , ... , vn

0 1 2 n1 0 1 2 n2

v1 , v2 , ... , vn

0 1 2 n1

1 2 3 n1
0 1 2 n1

vi, vj , d(vi) = d(vj)

8
 v5 v4

d (v3) = d (v4) = 3
v6 v3
5, 4, 3, 3, 2, 1

v1 v2

PITANJE 1.1. Da li za svako n 2 postoji graf sa n vorova u

kojem dva vora imaju jednake stepene, a svi ostali razliite?
Indukcijom
Primer: Kada se ispituje socijalna mrea, stepeni vorova se
koriste kada se izraava vanost osobe u socijalnoj grupi.
Takoe, listanjem stepena vorova dolazize se do informacija o
strukturireal world komunikacione mree (Internet)
(Ahilova peta mree-vorovi sa mnogo suseda) 9
 1.2 IZOMORFIZAM GRAFOVA

u3
v4 v3
v1 v2 v3 v4

u1 u2 u3 u4
u4
v1 v2 u1 u2

v8 v7 u4 u3
v5 u7
u8
v6
v4 vi ui (f(vi) = ui )
v3 u6
u5 f-uva incidenciju ako je uv ivica u
v1 v2 u1 u2 G1 onda je f(u)f(v) je ivica G2

10
 a3 b2
x3 y3

G1 : b3 a2 G2 : x2 y2

x1 y1
a1 b1

a i xi b i yi

G3 : G1 i G3 ?

11
 G = (V, E) H = (V1, E1)

GH (G izomorfan sa H)
G1 : G3 :
f izomorfizam
(1) f : V V1 bijekcija
(2) uvE f (u) f (v)E1 G1 G3

Teorija grafova se bavi klasama

ekvivalencije izomorfizma grafova!
TEOREMA 1.3. Neka je G = (V, E), H = (V1, E1), G H i f :
V V1 izomorfizam. Tada je:
(a) | V | = |V1| ;
(b) | E | = | E1| ;
(c) dG (v) = dH ( f (v)) , vV.

12
 1.3 SPECIJALNI GRAFOVI

KOMPLETAN GRAF Kn

K1 K2 K3 K4 K5

|V(Kn)| = n
n
|E(Kn)| =
2

d (v) = n 1
(n 1) regularan
13
 PRAZAN GRAF Kn
(komplement kompletnog grafa)

K1 K2 K3 K4 K5

|V (Kn)| = n

|E (Kn)| = 0
d (v) = 0
0-regularan

14
 BIPARTITAN GRAF G(X, Y )

X V(G) = X Y
X,Y, XY=
Y
X, Y klase (particije)

u
e d
e f

f c c d v

a b
a b w

15
 KOMPLETAN BIPARTITAN GRAF Km, n

V(G) = X Y , X
m
X, Y , X Y =
|X| = m , |Y| = n
n Y
E(G) = {xy | xX,
yY}

|V(G)| = m + n
|E(G)| = mn
d(x) = n , xX
d(y) = m , yY K2, 3 K1, 3

16
 k-PARTITAN GRAF

G(X1, ... , Xk ) X3 X2
V(G) = X1 ... Xk
Xi , Xi Xj =
X1, ... , Xk klase (particije)

X1

17
 KOMPLETAN k-PARTITAN GRAF K n , ... , n 1 k

V(K n , ... , n ) = X1 ... Xk X1

1 k

Xi , Xi Xj = , |Xi| = ni n1

E(K n , ... , n ) = {uv | u Xi , v Xj , i j} Xk X2

1 k nk n2
k

|V(K n , ... , n ) | =
1 k
n i
i=1

|E(K n , ... , n ) | =
1 k nn i j = n1 (n2 +...+ nk ) + ... + nk-1 nk
1ijk

K2, 2, 2
18
 1.4 PODGRAFOVI I OPERACIJE NA GRAFOVIMA

H podgraf G , H G V(H) V(G) E(H) E(G)

H pokrivajui podgraf G V(H) = V(G) E(H) E(G)

v4 e4 v3 v4 v4 e4 v3

G: e3 e2 H: e3 H1 : e2

v1 e1 v2 v1 e1 v2 v1 e1 v2

HG H1 pokrivajui podgraf G

19
indukovan podgraf
G = (V, E) V' V
G' = G [V'] indukovan sa V'
1. V(G') = V'
2. E(G') = {uv | u, vV', uvE}

v4 v3 v4 v4
e4

G: e3 e2 G' : e3 e2 H: e3

e1 e1 v1 e1 v2
v1 v2 v1 v2

G' = G [{v1, v2, v4}] H G [{v1, v2, v4}]

20
G = (V, E) E' E
G' = G [E'] indukovan sa E'
1. V(G') = {u | uvE'}
2. E(G') = E'

v4 e4 v3 v4 e4 v3 v4 e4 v3

G: e3 e2 G' : H1 : e2

v1 e1 v2 v1 e1 v2 v1 e1 v2

G' = G [{e1, e4}] H1 G [{e1, e4}]

21
 uklanjanje vora (grupe vorova)
vV(G) G' = G v = G [V(G) v]
V' V(G) G' = G V' = G [V(G) V']

uklanjanje grane (grupe grana)

eE(G) G' = G e V(G') = V(G) E(G') = E(G) e
E' E(G) G' = G E' V(G') = V(G) E(G') = E(G) E'
v5 v4 v5 v4 v5 v4

G : v6 v3 G v 1 : v6 v3 G {v3, v6} :

v1 v2 v2 v1 v2

v5 v4 v5 v4

G v 2 v 5 : v6 G {v1v2, v2v5, v3v4} : v6 v3

v3

v1 v2 v1 v2
22
unija i presek grafova
G = G 1 G2 V(G) = V(G1) V(G2) E(G) = E(G1) E(G2)
G' = G1 G2 V(G') = V(G1) V(G2) E(G') = E(G1) E(G2)
v4 v3 v4 v5 v4 v3 v5 v4

v1 v2 v1 v2 v1 v2 v1 v2
G1 G2 G1 G2 G1 G2

komplement grafa G G: G:

V(G) = V(G)
E(G) = {uv | u, vV(G), uvE(G)} H: H:

23
samokomplementaran graf GG

TEOREMA 1.4. Ako je G samokomplementaran graf sa n vorova,

tada je n 0 (mod 4) ili n 1 (mod 4).
Dokaz. G G |E(G)| = |E(G)|
E(G) E(G) = E(G) E(G) = E(Kn)

1 n n(n 1)
|E(G)| = |E(G)| = 2 2 = 4
n 0 (mod 4) n 1 0 (mod 4)
n 0 (mod 4) n 1 (mod 4)

24
PITANJE 1.2. Da li za svaki prirodan broj n, n 0 (mod 4) ili
n 1 (mod 4), postoji samokomplementaran graf sa n vorova?

TEOREMA 1.5. Za svaki prirodan broj n, takav da je n 0 (mod 4)

ili n 1 (mod 4) postoji samokomplementaran graf sa n vorova.
Dokaz. indukcijom po n

n=1 K1 K1
K1
P4 P4
n=4
v1 v2 v3 v4

v1 v2 v3 v4
f4 =
v2 v4 v1 v3
P4 P4
v1 v2 v3 v4

25
indukcijska hipoteza
n 0 (mod 4) ili n 1 (mod 4) , n 1
graf sa n vorova Gn , Gn Gn

graf sa n + 4 vorova Gn + 4 , Gn + 4 Gn + 4

v1

V(Gn + 4) = V(Gn) V(P4)

v2
Gn P4 E(Gn + 4) = E(Gn) E(P4)
v3
{v1v : vV(Gn)}

v4
{v4v : vV(Gn)}
Gn + 4

26
Gn + 4 Gn + 4
v1 v1

v2
v2
Gn P4 Gn P4
v3
v3

v4 v4
Gn + 4 Gn + 4

fn : V(Gn) V(Gn)
f4 : V(P4) V(P4)
fn (v) , vV(Gn)
fn + 4 : V(Gn + 4) V(Gn + 4) fn + 4 (v) =
f4 (v) , vV(P4)

fn + 4 izomorfizam Gn + 4 Gn + 4

27
G1 ... G4 ...

G5 G8
..
G9 .. .
. G4k
G4k +1

28
 1.5 GRAFIKI NIZOVI

v5 v4
d (vi) = di
(d1, d2, d3, d4, d5, d6) = (5, 4, 3, 3, 2, 1)
v6 v3

v1 v2

(3, 3, 3, 3, 3, 3)

29
PITANJE 1. Da li postoji graf iji su stepeni vorova:
(a) 5, 5, 4, 4, 3, 2, 2, 1, 1 ;
(b) 7, 6, 6, 5, 4, 3, 2, 1 ;
(c) 7, 4, 3, 3, 2, 2, 2, 1, 1, 1 ?

30
 (d1, d2, ... , dn ), d1 d2 ... dn 0 grafiki niz

G , V(G) = v1, v2, ... , vn
d (vi) = di , i = 1, 2, ... , n

(5, 5, 4, 4, 3, 2, 2, 1, 1) nije grafiki (zato?)

(7, 6, 6, 5, 4, 3, 2, 1) nije grafiki (zato?)
(7, 4, 3, 3, 2, 2, 2, 1, 1, 1) grafiki (zato?)

PITANJE 2. Kako razlikovati grafike nizove od negrafikih?

31
TEOREMA 1.6. (Havel 1955, Hakimi 1962.) Niz celih
brojeva
D = (d1, d2 , ... , dn)
n 1 d1 d2 ... dn 0 je grafiki ako i samo je niz

D' = (d2 1, d3 1, ... , dd1+ 1 1, dd1 + 2 , ... , dn)

grafiki.

32
(7, 6, 6, 5, 4, 3, 2, 1) (7, 4, 3, 3, 2, 2, 2, 1, 1, 1)

(7, 6, 6, 5, 4, 3, 2, 1) (7, 4, 3, 3, 2, 2, 2, 1, 1, 1)
(5, 5, 4, 3, 2, 1, 0) (3, 2, 2, 1, 1, 1, 0, 1, 1)
(3, 2, 2, 1, 1, 1, 1, 1, 0)
(5, 5, 4, 3, 2, 1, 0)
(4, 3, 2, 1, 0, 0) (3, 2, 2, 1, 1, 1, 1, 1, 0)
(1, 1, 0, 1, 1, 1, 1, 0)
(4, 3, 2, 1, 0, 0) (1, 1, 1, 1, 1, 1, 0, 0)
(2, 1, 0, 1, 0)

33