Γενιά του ’20

Γενιά του ’20

• Ο όρος λογοτεχνική γενιά γεννήθηκε στη Γαλλία , όπου οι σπουδές
της Λογοτεχνίας , στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα,
προσανατολίστηκαν στην ιστορική προσέγγιση της Λογοτεχνίας.

• Στην Ελλάδα ο όρος αυτός εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία

του 1920, αλλά εδραιώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αφού
τον χρησιμοποίησε ο εικοσιτετράχρονος τότε Γ.Θεοτοκάς, στο βιβλίο
του « Ελεύθερο Πνεύμα» το 1929, που θεωρείται από όλους το
πνευματικό μανιφέστο της γενιάς του 1930.

• Η γενιά του 1920 στην Ελλάδα επηρεάστηκε από το νέο λογοτεχνικό

ρεύμα που γεννήθηκε στην Ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα, το
ρεύμα του Συμβολισμού.
Γενιά του ’20
Ο Συμβολισμός
• χρησιμοποιεί σύμβολα για να εκφράσει ιδέες, ψυχικές καταστάσεις
και συναισθήματα

• χαρακτηρίζεται από μουσικότητα, υποβλητικότητα και μελαγχολική

διάθεση που δημιουργούν ένα κλίμα ρευστότητας και ασάφειας

• αποσύνδεση των λέξεων από το αρχικό νόημά τους και

επανασημασιοδότησή τους

• κλίμα μελαγχολίας

• χαλάρωση στην αυστηρή μετρική

• αφθονία εκφραστικών τρόπων

Γενιά του ’20
• Οι ποιητές που συγκαταλέγονται στη γενιά του
1920 διαμόρφωσαν καθοριστικά τον εσωτερικό τους κόσμο
από τις δραματικές ιστορικές εξελίξεις: Εθνικός διχασμός,
Μικρασιατική καταστροφή, διάψευση εθνικών οραμάτων,
ανατροπή αξιών και κοινωνική αναστάτωση, αστάθεια της
πολιτικής ζωής.

• Στο κέντρο βρίσκεται το μοναχικό άτομο, που βρίσκει παρηγοριά

στις αναμνήσεις του παρελθόντος, εγκλωβισμένο στην εχθρική
πραγματικότητα με την οποία θέλει να διαρρήξει τις σχέσεις του,
που σκιαγραφεί την ποιητική φυσιογνωμία των ποιητών αυτής
της γενιάς.

• Οι ποιητές της γενιάς του 1920 μπορούν να διακριθούν σε δύο

ομάδες.
 Γενιά του ’20
Α΄ΟΜΑΔΑ Β ΟΜΑΔΑ
ΣΥΜΒΟΛΙΣΤΕΣ ΝΕΟΣΥΜΒΟΛΙΣΤΕΣ Η
ΝΕΟΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ
1900-1910 1910 – 1920

Γ.Καμπύσης, Κ.Χατζόπουλος, Α. Μελαχρινός, Ρ.Φιλύρας,

Μ.Μαλακάσης, Λ.Πορφύρας, Ν.Λαπαθιώτης, Μ.Παπανικολάου,
Ι.Γρυπάρης κ.ά Κ.Ουράνης, Κ.Καρυωτάκης,
Μ.Πολυδούρη, Τ.Άγρας

• Διατηρούν περισσότερους δεσμούς • Ποίηση χαμηλόφωνη και αδιέξοδη

με την παράδοση
• Χρήση συμβόλων για την
έκφραση ψυχικών καταστάσεων
• Μουσικότητα
• Υπαινικτική διαδοχή λέξεων και
εικόνων
• Έκφραση της γενικής κόπωσης και της
αίσθησης του ανικανοποίητου
• Ανατροπή της λογικής συγκρότησης
του ποιήματος
• Aνανέωση των τρόπων έκφρασης -
πεζολογικά στοιχεία
• Ποιήματα με σαφέστατο κοινωνικό
περιεχόμενο, όπως του Κ.Καρυωτάκη
Γενιά του ’20
• Το περιοδικό Μούσα (19201923) θεωρήθηκε
ως το κατεξοχήν όργανο της έκφρασης των νέων
ποιητών της δεκαετίας του ’20.

• Μέσα από τις σελίδες του υποστηριζόταν η

ανεξαρτησία της τέχνης και οι φιλοσοσιαλιστικές
ιδέες των ποιητών που έχουν επηρεαστεί από την
επανάσταση των Μπολσεβίκων , όπως και όλοι οι
νέοι λογοτέχνες της Ευρώπης εκείνη την εποχή.
 Γενιά του ’20
• Την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ζει η γενιά του ’20 την περιγράφει ο
Άγγελος Τερζάκης:

«Ποίηση, κοινωνική επανάσταση, έρωτας, μπερδεύονταν στο μυαλό

μας, έκαναν την περπατησιά μας ζαλισμένη και σαν υπνοβατική».

Είναι η εποχή κατά την οποία η Αθήνα αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας

προβληματικής μεγαλούπολης και η ακτινοβολία της Οκτωβριανής
Επανάστασης είναι έντονη στους πνευματικούς κύκλους.

Οι μαρξιστικές εκδόσεις πολλαπλασιάζονται, η ποίηση του Καβάφη

κερδίζει την αθηναϊκή νεολαία, ο Λαπαθιώτης δεν κρύβει την
ομοφυλοφιλία του δηλώνοντας ταυτόχρονα οπαδός του κομμουνιστικού
οράματος, η Πολυδούρη κάνει πράξη τις ιδέες του φεμινιστικού
κινήματος, ο Καρυωτάκης γράφει τις ανατρεπτικές του σάτιρες.
Γενιά του ’20

• Σ΄όλα τα φιλολογικά και φοιτητικά στέκια

συζητούν και οραματίζονται μια κοινωνία χωρίς
αντιθέσεις και πολέμους, πιστεύοντας πως η
λογοτεχνία μπορεί και πρέπει να συντελεί στο
«ξέφτισμα των αστικών αξιών» και να
καταγγείλει την υποκρισία της αστικής τάξης.
Γενιά του ’20
• Οι Νεορομαντικοί-Νεοσυμβολιστές ποιητές του
Μεσοπολέμου που έγραψαν στο διάστημα 1910-
1930.

• Διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά που τους

διαφοροποιούν από τους προγενέστερους ποιητές
που εμφανίστηκαν μετά τον Παλαμά.

• Η ποίησή τους διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό υπό

την επίδραση των ιστορικών γεγονότων και των
πολιτικοκοινωνικών συνθηκών της περιόδου.
Γενιά του ’20
• Απέχει πολύ από την πατριδολατρία του Παλαμά, την
έντονη λυρική διάθεση του Σικελιανού, τις
σοσιαλιστικές ιδέες του Βάρναλη.

• Είναι ποίηση χαμηλών τόνων, που δείχνει εικόνα

διάλυσης και παρακμής, χωρίς πίστη στις μεγάλες ιδέες
που ως ένα βαθμό καθοδηγούσαν το έργο των
προηγούμενων μεγάλων ποιητών.

• Κυρίαρχη μορφή αυτής της γενιάς είναι ο Κώστας

Καρυωτάκης.
Γενιά του ’20

Γενικά χαρακτηριστικά:

• απαισιοδοξία, μελαγχολία, αίσθηση του

ανικανοποίητου του αδιεξόδου
• απουσία ιδανικών, θρήνος για την απώλειά τους
• στροφή στο άτομο
• καταφύγιο στην ονειροπόληση και τη φυγή
• περιφρόνηση της κοινωνίας
Γενιά του ’20

• επίδραση από τον γαλλικό συμβολισμό

• προσπάθειες ανανέωσης της παραδοσιακής
ποίησης τόσο σε στιχουργικό επίπεδο
("παραβίαση" της αυστηρής μορφής του
παραδοσιακού στίχου), όσο και σε επίπεδο
περιεχομένου (σταδιακή χαλάρωση της λογικής,
εμφάνιση του συνειρμού στη σύνθεση των
ποιημάτων).
Γενιά του ’20
Κυριότεροι εκπρόσωποι:

• Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928)

• Κώστας Ουράνης (1890-1953)
• Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1943)
• Τέλλος Άγρας (1899-1944)
• Ρώμος Φιλύρας (1889-1942)
• Φώτος Γιοφύλλης (1887-1981)
• Μήτσος Παπανικολάου (1900-1943)
• Μαρία Πολυδούρη (1902-1930)
Γενιά του ’20
• Το αίσθημα του ανικανοποίητου καλλιεργήθηκε από πολλούς
ποιητές της γενιάς του '20, ιδιαίτερα μετά την τραγική
αυτοκτονία του Καρυωτάκη. Πολλοί τον μιμήθηκαν και
έδωσαν στους μελετητές το δικαίωμα να μιλούν για
«καρυωτακισμό» σαν ξεχωριστό ρεύμα και φιλολογική μόδα.

• Η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη (1902-1930), της οποίας η

ποίηση διακρίνεται από μελαγχολική διάθεση.

• Ναπολέοντας Λαπαθιώτης (1888-1944), άνθρωπος με

εξαιρετική μόρφωση, που δεν άσκησε συστηματικά κανένα
επάγγελμα και συνέδεσε τη ζωή του με την τέχνη πριν δώσει
στη ζωή του βίαιο τέλος. Ο Λαπαθιώτης εκφράζει στα κείμενα
του μια λεπτή ευαισθησία, γεμάτη νοσταλγία και
τρυφερότητα.
Γενιά του ’20
• Μήτσος Παπανικολάου (1900-1943) στην ποίησή του
θρηνεί για την αδιαφορία, μέσα στην οποία είναι
καταδικασμένος να ζει. Ο Παπανικολάου στάθηκε στενός
φίλος του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Ακόμα και ο
τρόπος με τον οποίο οι δύο ποιητές έζησαν είχε πολλά κοινά
σημεία. Ο Παπανικολάου γνώριζε καλά την ευρωπαϊκή
λογοτεχνία και μετέφρασε ποιητές που ταίριαζαν στην
ιδιοσυγκρασία του και τον επηρέαζαν. Πρόκειται για τους
ίδιους ποιητές που αγάπησε και ο Λαπαθιώτης – το Σαρλ
Μπωντλαίρ (Charles Baudelaire), τον Πωλ Βερλαίν (Paul
Verlaine), τον Όσκαρ Ουάιλντ (Oscar Wilde), τον Έντγκαρ
Άλαν Πόε Edgar Alan Poe). Η συλλογή Το Εσωτερικό και το
Τοπίο, όπου αφθονούν τα συμβολιστικά στοιχεία,
περιλαμβάνει τα καλύτερα ποιήματα του Παπανικολάου.
Γενιά του ’20
• Τέλος Άγρας

Στο κλίμα αυτό δημιουργεί και ο Τέλλος Άγρας (1899-1944,

φιλολογικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου), ποιητής, κριτικός και
μεταφραστής.
Ο Άγρας, που ξεκίνησε από τη Διάπλαση, επηρεάστηκε από το γαλλικό
συμβολισμό, δημοσίευσε το 1934 και το 1940 αντίστοιχα δύο ποιητικές
συλλογές, όπου παρουσιάζεται μια μουντή ατμόσφαιρα· θλιμμένα
βροχερά δειλινά, θλίψη, ανέχεια της αθηναϊκής φτωχογειτονιάς.
Στα ποιήματά του, που εκδόθηκαν σε τόμο μετά το θάνατό του με τον
τίτλο Τριαντάφυλλα μιανής ημέρας (1965), δείχνει ότι προσπαθεί να
απαλλαγεί από τη μονοτονία των θεμάτων της γενιάς του. Η ανανέωση
ωστόσο του ποιητικού λόγου θα έλθει αργότερα με τους ποιητές της
λεγόμενης «Γενιάς του '30».
Εκτός από την ποίηση, ο Άγρας ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την κριτική,
δημοσιεύοντας πολλά κείμενά του σε περιοδικά της εποχής. Ο
τραυματισμός του στα χρόνια του εμφυλίου τον οδήγησε τελικά στο
θάνατο.
Γενιά του ’20
• Ρώμος Φιλύρας
Η ειρωνεία και ο αυτοσαρκασμός αποτελούν στοιχεία
της ποίησης και του Ρώμου Φιλύρα (1889-1942),
που κινήθηκε στο ίδιο κλίμα με τον Καρυωτάκη. Το
αίσθημα της ματαιότητας της εφήμερης
διασκέδασης, που δε δίνει νόημα στη ζωή του
ανθρώπου, γίνεται φανερό στο έργο του.
Χωρίς να φτάνει τη λογοτεχνική ποιότητα του
Καρυωτάκη, ο Ρώμος Φιλύρας ανανέωσε τον
παραδοσιακό στίχο και προετοίμασε το έδαφος για
τη ρήξη με την παράδοση στην ποίηση. Ενδεικτικά
αναφέρουμε τις συλλογές του Ρόδα στον
αφρό (1911), Κλεψύδρα (1921), Ο πιερότος (1922).
Γενιά του ’20
• Κώστας Ουράνης

Ο ρεαλισμός και η σάτιρα αποτελούν χαρακτηριστικά

στοιχεία του έργου του Κώστα Ουράνη (1890-1952),
που γεννήθηκε στη Πόλη και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο
ως δημοσιογράφος.
Η αγάπη του για τα ταξίδια αποτυπώθηκε στις
ταξιδιωτικές του εντυπώσεις, που εκδόθηκαν σε
αρκετούς τόμους.
Το ποιητικό έργο του χαρακτηρίζεται από τα αισθήματα
του κενού και της πλήξης. Ακόμα και οι τίτλοι των πιο
σημαντικών συλλογών του, Νοσταλγίες (1920) και
Αποδημίες (1923), καθρεφτίζουν αυτό το πνεύμα.
Γενιά του ’20
• Τάκης Παπατσώνης

Με εντελώς διαφορετικό τρόπο αντιμετωπίζει το πνεύμα της

εποχής ο Τάκης Παπατσώνης (1895-1976), βρίσκοντας
καταφύγιο στη θρησκευτική πίστη.
Στη μοναξιά του προσφεύγει στο Θεό, που είναι ο μόνος που
μπορεί να τον εξιλεώσει, να τον βοηθήσει να σωθεί από την
αμαρτία.
Αν και ο συμβολισμός είναι αυτός που κυρίως τον επηρεάζει,
δεν τον οδηγεί στην ίδια ποιητική έκφραση με τον
Παπανικολάου, το Λαπαθιώτη ή τον Άγρα. Ο Παπατσώνης, ο
οποίος διαμόρφωσε αρκετά νωρίς ένα ύφος προσωπικό, που
τον οδήγησε κοντά στο μοντερνισμό, συγκέντρωσε το έργο του
σε δύο τόμους με τίτλο Εκλογή Α΄, Β΄ (1962).
Γενιά του ’20
• Δημοσθένης Βουτυράς

Όλοι οι προηγούμενοι ποιητές μέσα από τις αναζητήσεις τους

προετοιμάζουν την αλλαγή, τη στροφή που θα γίνει με τη γενιά που
ακολουθεί, δηλαδή τη Γενιά του '30.
Στο μεταίχμιο μεταξύ των λογοτεχνών της δεκαετίας του 1920 και της
Γενιάς του '30 κινείται ο Δημοσθένης Βουτυράς (1871-1958).

Xωρίς ιδιαίτερες σπουδές, πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια και έζησε μια
ζωή γεμάτη στερήσεις.

Τα θέματα των διηγημάτων του (Το παιδί της βουβής, δημοσιευμένο σε

περιοδικό το 1905, κ.ά.) προέρχονται από τις φτωχές εργατικές συνοικίες
και οι ήρωές του είναι οι άνθρωποι του καφενείου, της ταβέρνας, του
περιθωρίου.

Η απαισιοδοξία και η παραίτηση χαρακτηρίζουν το έργο του συγγραφέα

που άσκησε μεγάλη επίδραση σε κάποιους από τους πεζογράφους της
Γενιάς του '30.