Novo carstvo

Kraljevske i privatne grobnice

Literatura:
BARD, K.A., An Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt,
Oxford 2007, 244-255.
Dopunska literatura:
Lange, K. i Hirmer, M., Egipat, Beograd 1967, 91-93, 97-100, 120-122.

http://www.thebanmappingproject.com/
 Tebanska nekropola
• Na levoj (zapadnoj) obali Nila
• Korišćena od Starog carstva
• U nižoj zoni brda, na više lokacija grupisane su grobnice
vladara 11.i 17. dinastije (s njihovim posmrtnim
hramovima/kapelama), kao i nomarha, i privatnih lica od
Starog carstva na dalje.
• Od 18. dinastije – promena kod kraljevskih spomenika:
– Kraljevske grobnice skrivene: u dva vadija formirane dve
kraljevske nekropole: Dolina kraljeva i Dolina kraljica
– kraljevski posmrtni hramovi su odvojeni od grobnica: građeni
na rubu plavljenog zemljišta
• U 18. dinastiji formirano naselje za zanatlije i radnike koji
su gradili i ukrašavali kraljevske grobnice: lokalitet Deir el
Medina
Teba
Tebanska nekropola
 Dolina Kraljeva – Biban el Muluk
(Velika i veličanstvena nekropola kralja...)

Ta-sekhet-ma'at
Kraljevske grobnice u Dolini kraljeva
Osnovni arhitektonski koncept: hodnik – predvorje – pogrebna
prostorija (broj hodnika, predvorja i sporednih prostorija varira)
• Tokom XVIII dinastije: tzv. prelomljena osa (u ranoj XVIII
donastiji, porebna odaja ovalana – oblik kartuše)
• Doba Ramezida: prava osa

Legenda:
47: KV 38 – Tutmes I
48: KV 34 - Tutmes III
49: KV 35 – Amenhotep II
50: KV 62 – Tutanhamon

51: KV 17 – Seti I
52: KV 8 – Merenptah
53: KV 53 – Ramzes III

KV je skraćenica za označavanje
grobnica u Dolini kraljeva (Kings’
Valley)
 Dolina Kraljeva
Grobnice uklesivane u stenu. Osim kraljeva, u njoj sahranjeni neki
velikodostojnici
Teme dekoracije kraljevskih grobnica:
•Kralj u društvu bogova
•religijski tekstovi i slike
– Amduat ( = Ono što je u donjem svetu) – opisuje put boga sunca kroz 12 sati noći
– Knjiga kapija – opisuje prolazak boga sunca kroz kapije koje razdvajaju sate noći - cilj –
obezbeđivanje bezbedan prolazak pokojnog kralja kroz noć .
– Knjiga pećina - donji svet podeljen u pećine u kojma su bogovi i pokojnici koji čekaju da ih
sunce pri svom prolasku osvetli i oživi. Korišćena je u gornjim delovima grobnice, bliže ulazu
– Knjiga zemlje (grobnica Ramzesa III) – donji svet podeljen na 4 dela; vrhunac opisa
predstavlja trenutak kada Naunet izvlači sunce iz zemlje.
– Tavanice (od Setija I) Knjiga nebesa – ista tema kao Amduat
– Litanija Reu – himna bogu sunca (od Setija I)
 Dolina Kraljeva – Biban el Muluk
Nalazi se u Zapadnoj Tebi,
tj. Tebanskoj nekropoli
Prva grobnica u vadiju:
- Tutmes I (KV* 20), ali
sarkofag nađen u KV 38
- KV 20 je Hatšepsut
upotrebila i za svoju sahranu

* KV=Kings’ Valley
 Hatšepsut, Dolina
kraljeva (KV 20)

Plan grobnice

Detalj sarkofaga

Pristup grobnici KV 20
Predmeti iz osnivačke ostave, otkrivene ispred grobnice Hatšepsut, Metropolitan
Museum of Art, New York
Tutmes III (KV 34)

Zidovi odaje sa sarkofagom nekih kraljevskih grobnica 18. dinastije dekorisani

su u stilu svitaka papirusa (shematizovane figure, kurzivni hijeroglifi)
Amenhotep II
Grobnica Tutanhamona TT 62*
Vidi prezentaciju Novo carstvo -18. dinastijaCarnarvon

Fotografije Harija Bartona sa iskopavanja: http://www.griffith.ox.ac.uk/gri/4tut.html

Pronađena i dva fetusa

Kutija s minijaturnim
kovčezima u kojima su bili
mumifikovani fetusi
Tutanhamonove dece
Aj -
faraon
• KV 23

http://www.osirisnet.net/tombes
/pharaons/ay/e_ay.htm
 Horemheb (KV 57)
• Po stupanju na presto – grobnica
u Dolini kraljeva (KV 57)
Doba Ramezida
Primeri:
• Grobnice Setija I (KV 17) i Ramzesa II (KV 7) u
Dolini kraljeva
• KV 5 – grobnica za brojne sinove Ramzesa II
• Grobnica Nefertari, supruge Ramzesa II u Dolini
kraljica
Seti I* (KV 17)
grobnicu 1817. otkrio Đovani Belconi
Seti I (KV 17) ’astronomska tavanica’
Seti I
Ramzes II (KV7)
• Grobnica opljačkana
• Dekoracija loše očuvana, zbog
plavljenja i vlage (bujice)
• Mumija ponovo uvijena, premeštena u
grobnicu prvosveštenika Amona
Pinedžema II (XXI dinastija) u Deir el
Bahariju (DB 320)
KV 5 – grobnica sinova Ramzesa II
• Ramzes II imao najmanje 52 sina
• Najveća grobnica u Dolini kraljeva (više od 150 hodnika i soba)
• Delimično otkopana 1825, kao celina otkrivena 1995. (K. Weeks)
 Dolina kraljica – Biban el Harim
(Wadi el-Malikat)
• Sahranjivanje kraljica, njihove dece i nekih od najviših
činovnika

QV – skraćenica, koristi se kao oznaka za grobnice u Dolini kraljica (Queen Valley)

 Grobnica
Nefertari*,
kraljice
Ramzesa II
(QV 66)

Boginja Maat
Nefertari, kraljica Ramzesa II
• Dobro očuvana dekorcija
• Kraljica prikazana pred
različitim božanstvima

(QV 66)
(QV 66)
• Od 20. dinastije - neprekidno pljačkanje grobnica
• Skrovišta (cachés) za mumije
– sporedne prostorije u grobnici Amenhotepa II (takođe
opljačkanoj)
– Porodična grobnica Panedžema, prvosveštenika
Amona, u Deir el Bahariju (20/21. dinastija): 40
mumija kraljeva, kraljica i jedne kraljevske dojilje
(18-20 dinastija).
Teba - Privatne grobnice.
• na zapadnoj obali Nila, na više lokacija u pribrežju Zapadne
Tebe (Šeik Abd el-Kurna, Kurnet Murai, Deir el Medina i t.d.)
• najstarije grobnice - iz Starog carstva
Teba - Privatne grobnice. Primer: nekropola na lokalitetu Šeik Abd el-Kurna
Deo neekropole Šeik Abd el-Kurna
 Privatne grobnice. Teba
• Uklesivane u stenu, u padinu
• Arhitektonski koncept: dvorište, poprečna
prostorija (nekad sa stubovima, uzdužna
prostorija (za posmrtni kult)
• Dekoracija: preovlađuje slikarstvo, ima i reljefa

TT55
Privatne grobnice
Nekropola radničkog
naselja u Deir el Medini
Kapela za posmrtni kult -
oblik piramide
Osnovne teme dekoracije privatnih grobnica Novog carstva
Stare teme (korišćene već od Starog carstva):
• Pokojnik za stolom sa ponudama
• Putovanje pokojnika u Abidos
• Pogrebni ritual
• Zanatske radionice, poljoprivredni radovi, pokojnik u lovu na
ptice štapom za bacanje i kako lovi ribe harpunom
Nove teme:
– prikaz proslave ’lepog praznika doline’
– prikaz stranih delegacija koje donose darove (inw) kralju
– prikaz kralja (prva pojava u Srednjem carstvu)
• Od XIX dinastije – prvi put i teme iz Knjige mrtvih
Privatne grobnice. Teba
Grobnica Rehmirea (TT 100)
Upravnik grada Tebe, vezir u vreme Tutmesa III i
Amenhotepa II
Privatne grobnice. Teba
Ramoze (TT55)
Dekoracija: i slikarstvo i reljef
Ramoze (TT55) – prikaz pogrebne povorke
Privatne grobnice. Teba
Ramoze (TT55) – upravnik Tebe i
vezir početkom vladavine Amenhotepa
IV – dekoracija (slikarstvo i reljef)
pokazuje promene u stilu
XVIII dinastija

Sennefer Userhet, TT 66

39
XVIII dinastija

Sennefer
Put u Abidos

40
Iz grobnice Nahta
(TT 52)
XVIII dinastija

Pogrebni
ritual

Userhet 42
Obavljanje rituala otvaranja usta nad mumijom, pred grobnicom.
Iz grobnice Honsua u Kurni. XIX dinastija.
XVIII dinastija

Donošenje darova (inw) – darovi

iz siro-palestinske oblasti

grobnica Sobekhotepa

Iz grobnice Amenhotepa Huia

44
XVIII dinastija

Donošenje inw - Sirijci

Sobekhotep

Rehmire (TT 100)

Nubijci i Sirijci

45
Iz grobnice
Kenamuna (TT 93):
Amenhotep II kao
dete, na krilu svoje
dadilje Amenemopet,
majke Kenamuna.
Amenhotep III i Tija u grobnici
Anena (TT 120).
XIX dinastija
Sen-nedjem (TT1, Deir el Medina)
Tekstovi i slike iz Knjige mrtvih

Vrata iz grobnice
48
XIX dinastija

Sen-nedjem
(TT1, Deir el Medina)

49
Novo carstvo
Tebanske godišnje proslave ’lepog
praznika doline’ (dokumentovane
od Srednjeg carstva) – procesija sa
kultnima statuama Amona, Mut i
Honsua posećuje zapadnu Tebu i
kraljevske posmrtne hramove.

Procesija sa kultnom barkom. Iz Crvene kapele

Hatšepsut u Karnaku
Središnji trenutak proslave – procesija statua bogova i
preminulih kraljeva

Pronošenje statua Amenhotepa I i njegove majke Ahmoze Nefertari, deifikovanih zaštitnika

nekropole.
Iz grobnice Amunimeneta. TT 277, XX dinastija
Novo carstvo
Istovremeno sa hramovskom procesijom, stanovništvo posećuje
grobnice svojih predaka i priređuje gozbe u njima.

Proslava ’lepog praznika doline’,

prikazi iz grobnica
Privatne grobnice Novog carstva – Sakara
• Zidane, deo namenjen posmrtnom kultu je po pravilu iznad
zemlje
• Luksuznije grobnice imaju plan sličan hramovskom
Privatne grobnice. Sakara
 Horemheb
• Dok je bio general, izgradio i
dekorisao grobnicu u Sakari, po
stupanju na presto izgradio
grobnicu u Dolini kraljeva.

• U grobnici u Sakari, ureusi su

naknadno dodati prikazima
Horemheba
Deir el Medina -
Zapadna Teba
naselje zanatlija koji su
radili u kraljevskim
nekropolama i njihova
nekropola
 Deir el Medina
• „Set maat“ (mesto istine)
• Zapadna Teba
• Planski građeno naselje zanatlija
(slukari, klesari i dr.) koji su radili u
kraljevskim nekropolama (Dolina
kraljeva i Dolina kraljica) od 18. do 20.
dinastije
• Najstariji datirani deo – doba Tutmesa I
• Napušteno u vreme Ramzesa XI
• Uz naselje je i nekropola njegovih
stanovnika
• Ograđeno i zatvarano kapijama
• Istraživanja: Bernar Brijer
• Ptolemejski hram Hathor se nalazio u
blizini naselja
Presek kuće u Deir el Medini.
Zidani oltar (?) od ćerpiča u prvoj
prostoriji. Gore levo – crtež
ukrasa (Bes) s oltara iz SE IX.
Deir el Medina
• Pronađen veliki broj papirusa i ostraka
– Pisma, ugovori o kupovini, molitve, računi, prepisi
književnih dela
– Crteži – pripremne studije za rad, skice, satirični crteži

• Uvid u organizaciju naselja, privatni život stanovnika,

verovanja i sl.
• Deifikovani Amenhotep I i Ahmoze Nefertari –
poštovani kao zaštitnici naselja i njegovih stanovnika
 Lista radnika
Ostrakon sa ispričanim snom

Ugovor - tema – kupovina bika

Navodi se datum kupovine (godina 4, mesec
3. leta, dan 12), predmet kupovine (bik), ime
prodavca („radnik grupe“ Penamun), kupca
(stražar Amenmes); roba data u razmenu
(mast i aat-vrč vrednosti 30 prstenova i fino
laneno platno i 2 košulje u vrednosti 5
bakarnih prstenova)
Ostraka –
pripremne
studije za rad
ostraka
Ostraka –
satiične teme
Ostraka – skice:
’obični ljudi’

Detalj iz
grobnice
Deir el Medina: nekropola
Nadzemni deo grobnice, s
prostorom za posmrtni kult – u
obliku piramide
Deir el Medina, grobnica Ipui-a
Grobnica Pašedua
Grobnica Pašedua
Grobnica Sennedžema
 Oprema grobnice arhitekte Ka-a, XVIII dinastija (muzej u Torinu)
http://xy2.org/lenka/TurinKha.html
Komplet za igru senet, iz grobnice arhitekte Ka-a
1 2

Prilozi u hrani iz grobnice arhitekte Ka-a (muzej

u Torinu): 1- hleb; 2 – semenke i voće, 3 –
tamarind i grožđe; 4 – usoljeno meso

3 4
Spoljni i unutrašnji antropoidni
kovčeg Honsua; iz grobnice
Sennedžema u Deie el Medini;
Drvo prevučeno štukom i oslikano
XIX dinastija (doba Ramzesa II)

Posmrtna maska Honsua

Kutija za ušabti figure i ušabti iz grobnice Sen-nedžema
Zaštitnici Deir el Medine
U tebanskoj nekropoli, a posebno
u Deir el Medini je negovan kult
Amenhotepa I i Ahmoze-
Nefertari.

Stela Vajara Kena: Ken iskazuje poštovanje

Amenhotepu I iAhmoze-Nefertari .
Grobnice Kena (TT 4) u Deir el Medini.
Stela Nebnefer, posvećena
boginji Meretseger. Iz Deir
el Medine, XIX dinastija.
Egipatski muzej u Torinu.

Meretseger boginja zmija, boginja

piramidalnog vrha brda el-Kurna
iznad Tebanske nekropole. Njeno
ime znači „ona koja voli tišinu“.
Najviše su je poštovali radnici iz
Deir el-Medine.