Gubici energije uslijed trenja

Strujanje realnih viskoznih fluida kroz cjevovode h.sistema i

cilindre i izvršne organe praćeno je gubicima pritiska zbog
savlađivanja otpora.

Razlikuju se gubici usljed trenja, koji zavise od dužine

cjevovoda, njegovog prečnika, brzine radnog fluida i
njegovog viskoziteta.

Ovi gubici se javljaju na svim dijelovima cjevovoda.

Drugi oblici gubitaka su gubici od lokalnih otpora, prouzrokovanih
deformacijom i promjenom brzine strujanja kroz različite elemente
hidrauličkih sistema.

U zavisnosti od vrste gubitaka u cjevovodima, razlikuju se dva režima

kretanja fluida:

Laminarno strujanje
Turbulentno strujanje
Prelazak jednog režima strujanja u drugi nastupa pri
određenim uslovima koje je ustanovio Rejnolds preko jedne
bezdimenzionalne veličine, nazvane Rejnoldsov broj.

On povezuje srednju brzinu strujanja tečnosti, prečnik

cjevovoda i koeficijent kinematskog viskoziteta tj.

𝑣𝑠∗𝑑
𝑅𝑒 =
𝜐
Vrijednost kritičnog Reynoldsovog broja predstavlja granicu
prelaska laminarnog strujanja u turbulentno.
Za glatke metalne cijevi njegove vrijednosti su u granicama:

- laminarni režim strujanja 𝑅𝑒 ≤ 2320

- turbulentni režim strujanja 𝑅𝑒 ≥ 2320
PRIMJER: Kroz cjevovod prečnika d=120 mm protiče nafta količine Q=20 l/s.
Odrediti režim strujanja nafte u cjevovodu ako je koeficijent kinematske
viskoznosti 𝜐 = 0,415 𝑐𝑚2 /𝑠

Rješenje: Srednja brzina strujanja nafte se određuje iz jednačine

kontinuiteta:
𝑄 𝑄 4∗𝑄 4∗20∗10−3 1,76𝑚
𝑣𝑠 = = 𝜋 = = =
𝐴 𝑑
2∗ 4 𝑑 2 ∗𝜋 0,122 ∗𝜋 𝑠

𝑣𝑠 ∗𝑑 1,76∗0,12
Rejnoldsov broj: 𝑅𝑒 = = = 5089
𝜐 0,415∗10−4
- Pošto je izračunato
𝑅𝑒 𝑣𝑒ć𝑒 𝑜𝑑 𝑘𝑟𝑖𝑡𝑖č𝑛𝑒 𝑣𝑟𝑖𝑗𝑒𝑑𝑛𝑜𝑠𝑡𝑖 2320, 𝑠𝑡𝑟𝑢𝑗𝑎𝑛𝑗𝑒 𝑛𝑎𝑓𝑡𝑒 𝑗𝑒 𝑡𝑢𝑟𝑏𝑢𝑙𝑒𝑛𝑡𝑛𝑜
 Otpori strujanja u cjevovodima h.sistema su posljedica
viskoziteta tečnosti.

Otpori uzrokuju gubitke energije radne tečnosti u h.

sistemima.

Ovi gubici su :

1. Gubici u cjevovodima i priključcima

2.Mehanički gubici kroz regulatore
3. Gubici kroz upravljačke elemente
 Gubici u jednom dijelu h. sistema određuju se preko
Bernulijeve jednačine za viskozni fluid.

Visina gubitaka energije od neke posmatrane tačke u

sistemu (1) do druge utvrđene tačke (2) nekog hidrosistema
računa se kao:

𝑝1 𝛼1 ∗𝑣12 𝑝2 𝛼2 ∗𝑣22
Σℎ𝑔 = + + ℎ1 − + + ℎ2 𝑚
𝛾 2∗𝑔 𝛾 2∗𝑔
 Čisto hidraulički gubici energije u nekom hidrauličkom
sistemu računaju se kao gubici u pravim dijelovima
cjevovoda i gubici u lokalnim otporima.

Gubici u pravom dijelu cjevovoda

 Gubitke u pravolinijskim dijelovima cjevovodima

određujemo preko pada pritiska formulom:
𝐿 𝜚∗𝑣 2 𝐿∗𝛾
∆𝑝 = 𝜒 ∗ ∗ =𝜒∗ ∗ 𝑣 2 𝑃𝑎
𝐷 2 𝐷∗2∗𝑔
𝜆 − 𝑘𝑜𝑒𝑓𝑖𝑐𝑖𝑗𝑒𝑛𝑡 𝑧𝑎𝑣𝑖𝑠𝑎𝑛 𝑜𝑑 𝑅𝑒𝑗𝑛𝑜𝑙𝑑𝑠𝑜𝑣𝑜𝑔 𝑏𝑟𝑜𝑗𝑎 𝑖 ℎ𝑟𝑎𝑝𝑎𝑣𝑜𝑠𝑡𝑖 𝑝𝑜𝑣𝑟š𝑖𝑛𝑎
L- dužina cjevovoda (m)
D- prečnik cjevovoda (m)
v- brzina strujanja tečnosti u cjevovodu (m/s)
64
-𝜆= − 𝑧𝑎 𝑙𝑎𝑚𝑖𝑛𝑎𝑟𝑛𝑜 𝑠𝑡𝑟𝑢𝑗𝑎𝑛𝑗𝑒
𝑅𝑒
 Gubici energije na lokalnim otporima

Gubitak pritiska na krivinama cijevi kružnog presjeka sastoji

se od gubitka uzrokovanog trenjem tečnosti pri strujanju i od
gubitka usljed promjene smjera struje.

Ovi gubici mogu se izraziti preko brzine strujanja i jednog

bezdimenzionalnog koeficijenta 𝝃 koji zavisi od poluprečnika
krivine i unutrašnjeg prečnika cijevi.

𝜚∗𝑣 2 𝛾∗𝑣 2
Δ𝑝 = 𝜉 ∗ =𝜉∗ Pa
2 2∗𝑔
PRIMJER 2: Kroz ravni horizontalni cjevovod prečnika d=50 mm i dužine
L=800 mm, protiče 0,0016 m3/s hidrauličkog ulja. Kinematski viskozitet
−4 𝑚2 𝑁
ulja iznosi 1,72*10 , 𝑎 𝑧𝑎𝑝𝑟𝑒𝑚𝑖𝑛𝑠𝑘𝑎 𝑡𝑒ž𝑖𝑛𝑎 𝛾 = 8240 .
𝑠 𝑚3
Odrediti oblik strujanja i pad pritiska u ovom cjevovodu.

4∗𝑄 4∗0,0016 𝑚
Rješenje: Brzina strujanja ulja: 𝑣 = = = 0,86
𝑑 2 ∗𝜋 0,052 ∗𝜋 𝑠

𝑣∗𝑑 0,86∗0,05
Rejnoldsov broj: 𝑅𝑒 = = = 250
𝜐 1,72∗10−4
𝑅𝑒> 𝑅𝑒𝑘 = 2320, 𝑠𝑡𝑟𝑢𝑗𝑎𝑛𝑗𝑒 𝑗𝑒 𝑙𝑎𝑚𝑖𝑛𝑎𝑟𝑛𝑜
64
Koeficijent otpora za laminarno strujanje :𝜆= = 0,256
𝑅𝑒
 Visina gubitaka u cjevovodu :

𝐿 𝑣2 800 0,862
ℎ𝑡 = 𝜆 ∗ ∗ = 0,256 ∗ ∗ = 154,4 𝑚
𝑑 2∗𝑔 0,05 2∗9,81

Pad pritiska : Δ𝑝 = 𝛾 ∗ ℎ𝑡 = 8240 ∗ 154,4 = 12 (𝑏𝑎𝑟)