Vrste, oblici i namjena

zupčanika
Zupčasti prenosnici su mehanički prenosnici kod kojih se
opterećenje sa jednog vratila na drugo prenosi pomoću
zubaca u neposrednom dodirivanju.

Zupčasti prenosni parovi odlikuju se:

•tačnim prenosnim odnosom,
• malim gabaritima u odnosu na opterećenje koje prenose,
• visokim stepenom iskorištenja,
• visokom izdržljivošću i trajnošću.
Zupčasti par čine 2 nazubljena elementa- zupčanika, čiji
zupci međusobnim naizmjeničnim dodirivanjem vrše
pretvaranje jednog kružnog kretanja u drugo ili kružnog
kretanja u pravolinijsko i obrnuto.

Pretvaranje kružnog kretanja u pravolinijsko i obrnuto je

omogućeno ako je jedan od spregnutih zupčanika sa
neograničenim prečnikom- zupčasta letva.
 Spregnuti zupčanici su zupčanici koji pripadaju jednom zupčastom
paru.

Zupčanik koji prenosi kretanje naziva se pogonski, a zupčanik na koji

se prenosi kretanje naziva se gonjeni.

Kinematska osa je trenutna osa relativnog kretanja jednog zupčanika

u odnosu na drugi. Položaj kinematske ose zavisi od položaja osa
spregnutih zupčanika.
Kinematske površine su površine koje opisuju kinematska
osa pri relativnom kretanju jednog zupčanika u odnosu na
drugi.

Kinematske površine spregnutih zupčanika dodiruju se duž

kinematske ose i kotrljaju se jedna po drugoj, bez klizanja.

Kinematske linije su presječne linije kinematskih površina i

određenih pogodnih površina, zavisno od tipa zupčastog
para.
Kinematski pol je tačka na kinematskoj osi u kojoj se dodiruje par
kinematskih krugova spregnutih zupčanika.

Podjela zupčastih parova zasniva se na obliku njihovih kinematskih

površina prema kojima zupčanici mogu biti:

1. Cilindrični
2. Konični
3. Hiperboloidni
Cilindrični zupčanici sa pravim, kosim i strelastim zupcima
imaju cilindrične kinematske površine, a ose rotacije vratila
su paralelne.

Mogu biti spregnuti kao:

- Spoljašnji cilindrični par

- Unutrašnji cilindrični par
- Ravan cilindrični par
 Zupci su po visini ograničeni tjemenom i podnožnom
površinom, a u aksijalnom pravcu čeonom površinom.
Tjemena površina je definisana tjemenim cilindrom prečnika
da, podnožna površina–podnožnim cilindrom df.
Prostor između dva susjedna zubca je međuzublje.

Zupci i međuzublja su ograničeni lijevim i desnim bočnim

površinama. Sprezanje zubaca se vrši preko bočnih površina.

Profil zupca je presjek bočne površine zupca i ravni upravne

na osu obrtanja zupčanika.