ตำร ับยำสำมัญประจำ

บ้ำรวบรวมและเรี
นแผนโบรำณ ยบเรียง๒๘
โดย
ขนำน
กิตติ กิตติจำรุ
 กำรแพทย ์แผน
ไทยทรงอยู ่ท ี่ บุคคล
ติดตัวตรำบชนม ์
ดับชีพ
๖. โครงสร ้ำงตำร ับยำ
ไทย
๑. ตัวยำตรง
๒. ตัวยำช่วย
๓. ตัวยำคุมฤทธิ ์
๔. ตัวยำประกอบ (ชูรส ชูส ี
่
ชูกลิน)
 ่ สุรำเป็ นน้ ำกระสำยยำ
ยำทีใช้

๑. ยำแก้พษ
ิ
๒. ยำดองสตรีอยู ่ไฟหลังคลอด
๓. ยำประสะกำนพลู ยำประสะขิง ยำ
วิส ม
ั พยำใหญ่ แก้โ รคจุ ก เสี ย ด
ลมป่ วง ปวดท้อง ห้ำมใช้สุรำเป็ น
กระสำยยำในผู ป ่ ไ ข้สู ง และ
้ ่ วยทีมี
สตรีมค ี รรภ ์
 ตัวอย่ำงกำรปรุงยำ ๑๕ ตำร ับ
๑. ยำแก้ไข้ ไข้เหนื อ ไข้พษ ิ ไข้กำฬ
ตัวยำตรง ไข้ ตงก
รากชิ ั ่ กะศิ
ชี รากหญล ำ ต้
้านาง นไข้ รากเท ้ายายม่อม
รากคนทา ราก
่ มพร
มะเดือชุ ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย รากมะกรูด รากมะนาว รากมะปรางหวาน รากมะเฟื อง
รากเหมือดคน ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำประกอบ เกสรทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๑ บาท
่
(ชูรส, ชูกลิน)
วิธท
ี ำ ้ วมยา ยกขึนตั
เอาตัวยาใส่หม้อ เติมนาท่ ้ งไฟ
้ ่ ๓ เอา ๑ ส่วน
เคียว
้ น
รินเอาแต่นากิ
้ั ๑ ถ ้วยกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา (เพิมลดได
ขนำดร ับประทำน ครงละ ่ ้ตาม
อาการ)
สรรพคุณ แก ้ไข ้ตัวร ้อน ไข ้ตัวเย็น ร ้อนในกระหายนา้ แก ้ต ้นไข ้
ถอนพิษผิดสาแดง แก ้ไข ้กลับไข ้ซา้
 ยำประสะผิว

ถ า้ เป็ นไข พ
้ ิษ ไข ก
้ าฬ ไข ต
้ ก
ั กะศิล า ไข ห ้ วั
ต่ า งๆ ควรเพิ่ มยาประสะผิ ว โดยใช น ้ ้ ายาข า้ งต น
้
ละลายดิน สอพอง พิม เสน การบู ร แทรก ชโลมผิว
ภายนอก หรือทา หรือใช ้รากหนามพุงดอ ฝนกับน้า
สุรา ละลายดินสอพอง แทรกพิมเสนทา
 ่
๒. ยำแก้ปลำยไข้ (ไข้ในระยะเริมจะ
หำย) แก้ไข้ทอ้ งผู ก
ตัวยำตรง รากชิงชี่ รากหญ ้านาง รากคนทา รากเท ้ายายม่อม ราก
่ มพร
มะเดือชุ ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย รากมะกรูด รากมะนาว รากมะปรางหวาน รากเหมือดคน
่
หนักสิงละ ๒ บาท
้
ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้ อม เนื อในฝั กคูณ
่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำประกอบ เกสรทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๑ บาท
่
(ชูรส, ชูกลิน)

วิธท
ี ำ ใส่นา้ ๓ ส่วน ต ้มเคียวให
่ ้ ม
้เหลือ ๑ ส่วน รินเอานาดื ่
้ั ครึงถ
ขนำดร ับประทำน ครงละ ่ ้วยกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา

สรรพคุณ แก ้ปลายไข ้ ถ่ายพิษไข ้ แก ้ร ้อนในกระหายนา้ แก ้ไข ้

 ๓. ยำแก้ไข้ทอ
้ งเสีย, ไข้รำกสำด

ตัวยำตรง รากชิงชี่ รากหญ ้านาง รากคนทา รากเท ้ายายม่อม ราก

่ มพร
มะเดือชุ ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย รากก ้างปลาทัง้ ๒ เปลือกเฉี ยงพร ้านางแอ เปลือกลูก
้ ้อย หนักสิงละ
ทับทิม ขมินอ ่ ๒ บาท
ตัวยำประกอบ เกสรทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๑ บาท
่
(ชูรส, ชูกลิน)

วิธท
ี ำ ้ วมยา ต ้มให ้เดือด นาน ๑๕ – ๒๐ นาที รินเอานากิ
ใส่นาท่ ้ น
้ั ๑ ถ ้วยกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา
ขนำดร ับประทำน ครงละ
สรรพคุณ แก ้ไข ้ท ้องเสีย ไข ้รากสาด ไข ้หัดหลบใน กระเพาะลาไส ้
อักเสบ
 ๔. ยำแก้ไข้หด
ั หัดหลบใน

ตัวยำตรง รากชิงชี่ รากหญ ้านาง รากคนทา รากเท ้ายายม่อม ราก

่ มพร
มะเดือชุ ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย รากก ้างปลาทัง้ ๒ รากกล ้วยตีบ เปลือกลูกทับทิม
่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำประกอบ เกสรทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๑ บาท
่
(ชูรส, ชูกลิน)

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
้ั ๑ ถ ้วยกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา
ขนำดร ับประทำน ครงละ
สรรพคุณ ้
แก ้ไข ้หัด หัดหลบใน ใช ้นารากผั
กชีต ้ม เป็ นกระสาย
กินและชะโลม
 ๕. ยำแก้ไข้ป้ำง

ตัวยำตรง หัวเต่าเกียด เต่ารง้ั เถาลินเสื

้ อ เขม่าเหล็ก หัว
่
เต่านา หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย ้
ลูกมะระขีนก เถากระพังโหม (ช่วยแก ้ไข ้ ช่วยย่อย
่
อาหาร) หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำประกอบ ใบกระเพรา หัวข ้าวเย็นทัง้ ๒ (ช่วยขับลม แก ้อักเสบ)
่
หนักสิงละ ๒ บาท

วิธท
ี ำ ้ ม
ต ้ม ๓ เอา ๑ รินเอานาดื ่
้ั ๑ – ๒ ช ้อนกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา
ขนำดร ับประทำน ครงละ
สรรพคุณ ้ ัง ทาให ้ตับ
แก ้ไข ้ป้ าง (ผลมาจากไข ้มาเลเรียเรือร
โต)
 ๖. ยำถ่ำยพยำธิ, แก้ซำงตำนขโมย

ตัวยำตรง ้
ตานโตนด ตานเสียน ตานขโมย ตานหม่อน ตาน
ดา ่
หนักสิงละ ๑ บาท
เม็ดสะแกคัว่ รากทับทิม รากเล็บมือนาง เปลือกมะหาด
่
หนักสิงละ ๑ บาท
ตัวยำช่วย ้
ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้ อม เนื อใน
่
ฝักคูณ หนักสิงละ ๑ บาท

วิธท
ี ำ ้ ม
ต ้ม ๓ เอา ๑ รินเอานาดื ่
้ั ๑ ถ ้วยกาแฟ ก่อนนอนในขณะท ้องว่าง
ขนำดร ับประทำน ครงละ
สรรพคุณ ขับพยาธิ แก ้เด็กพุงโร ก ้อนปอด อุจจาระขาว
้ เป็ นฟองเป็ นตานขโมย
เหม็นเปรียว
๗. ยำแก้ธำตุพกิ ำร ท้องอืดเฟ้อ แน่ นจุกเสียด
(แก้ลมกองหยำบ)
ตัวยำตรง ดอกดีปลี รากช ้าพลู เถาสะค ้าน รากเจตมูลเพลิง เหง ้า
่
ขิงแห ้ง หนักสิงละ ๑ บาท
ตัวยำช่วย ผลมะตูมอ่อน หัวกกลังกา หัวแห ้วหมู เมล็ดพริกไทย
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
ชะลูด อบเชย ลูกกระดอม บอระเพ็ด
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
ตัวยำประกอบ โกฐทัง้ ๕ เทียนทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
่
(ชูรส, ชูกลิน)

วิธท
ี ำ ้
บดเป็ นผง เอานาใบกระเพราแดงต ้มเป็ นกระสายยา
้ั ๑ – ๒ ช ้อนกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา หรือเมือมี
ขนำดร ับประทำน ครงละ ่
 ๘. ยำแก้ลมวิงเวียน บำรุงหัวใจ (ลมกอง
ละเอียด)
ตัวยำตรง เกสรทัง้ ๕ กฤษณา กระลาพัก ชะลูด อบเชย
่
หนักสิงละ ๑ บาท
่ ั อาพันทอง พิมเสน
ชะมดเช็ด ชะมดเชียง หญ ้าฝรน
่
หนักสิงละ ๑ บาท
ตัวยำช่วย โกฐทัง้ ๕ เทียนทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๒ สลึง

วิธท
ี ำ ้ ้ม ร ับประทาน
บดผง ละลายนาต
้ั ๑ – ๒ ช ้อนชา ก่อนอาหาร ๓ เวลา หรือเมือมี
ขนำดร ับประทำน ครงละ ่
อาการ
สรรพคุณ แก ้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย สวิงสวาย บารุง
หัวใจ
 ๙. ยำบำรุงกำลัง

ตัวยำตรง กาลังเสือโคร่ง กาลังหนุ มาน กาลังวัวเถลิง กาลัง

เจ็ดช ้างสาร ่
หนักสิงละ ๒ บาท
ตัวยำช่วย เบ็ญจกูล กระชายดา แก่นกันเกรา
่
หนักสิงละ ๑ บาท
ดอกคาไทย ดอกคาฝอย ฝางเสน
่
หนักสิงละ ๑ บาท
กฤษณา กระลาพัก ชะลูด หนัก
่
สิงละ ๑ บาท
ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้ อม หนัก
่
สิงละ ๑ บาท

วิธท
ี ำ ้ งเป็
บดเป็ นผง เอานาผึ ้ นกระสาย ปั้นเม็ดขนาดลูกมะแว ้ง
้ั ๓ – ๕ เม็ดก่อนอาหารเช ้า – เย็น
ขนำดร ับประทำน ครงละ
 ๑๐. ยำบำรุงน้ ำนม

ตัวยำตรง ้
ต ้นนานมราชสีห ์ เหง ้ากระทือ
่
หนักสิงละ ๑ บาท
รากไทรย ้อย ใบกระวาน หนัก
่
สิงละ ๑ บาท
ตัวยำช่วย เบญจกูล ระย่อม หนัก
่
สิงละ ๒ สลึง
ตัวยำประกอบ โกฐทัง้ ๕ เทียนทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
่
(ชูรส ชูกลิน)

วิธท
ี ำ ้ กเป็ นกระสาย
บดเป็ นผง เอานาสุ
ยา
้
 ๑๑. ยำฟอกโลหิตระดู
ตัวยำตรง ฝางเสน แกแล ่
หนักสิงละ ๑
บาท
ตัวยำช่วย ้ ้อย ขมินเครื
ขมินอ ้ อ แก่นแสมทัง้ ๒ หนักสิง่
ละ ๑ บาท
ดอกคาไทย ดอกคาฝอย ่
หนักสิงละ ๑ บาท
เมล็ดพริกไทย ดอกดีปลี ขิงแห ้ง ่
หนักสิงละ ๑
บาท
แก่นขนุ น แก่นสน แก่นไมส้ ก
ั ่
หนักสิงละ ๑
บาท
ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้ อม ใบมะกา ่
หนักสิงละ ๑
บาท
ตัวยำประกอบ โกฐทัง้ ๕ เทียนทัง้ ๕ หนักสิง่
ละ ๒ สลึง
่
(ชูรส ชูกลิน)
 ๑๒. ยำบำรุงโลหิต

ตัวยำตรง ดอกคาไทย ดอกคาฝอย เลือดแรด ครง่ ั

่
หนักสิงละ ๑ บาท
ตัวยำช่วย ฝางเสน แกแล หนักสิง่
ละ ๒ สลึง
เบ็ญจกูล หนักสิง่
ละ ๒ สลึง
ตัวยำประกอบ โกฐทัง้ ๕ เทียนทัง้ ๕ เกสรทัง้ ๕
่
หนักสิงละ ๒ สลึง
่
(ชูรส ชูกลิน)

วิธที ำ ้ งเป็
บดเป็ นผง ใช ้นาผึ ้ นกระสายยา ปั้นเม็ด
เท่าลูกมะแว ้ง
้
 ๑๓. ยำบำรุงร่ำงกำย

ตัวยำตรง สบูเ่ ลือด (บอระเพ็ดพุงช ้าง)

่
หนักสิงละ ๑๐๐ กรัม
ตัวยำช่วย หัวแห ้วหมู ทองพันชง่ ั เหงือกปลาหมอ
่
หนักสิงละ ๓๐ กรัม
ข ้าวเย็นเหนื อ ข ้าวเย็นใต ้ หัวร ้อยรู
หนักสิงละ ่ ๓๐ กรัม
ตวั ยำคุมฤทธิ ์ สมอพิเภก สมอไทย มะขามป้ อม
หนักสิงละ ่ ๓๐ กรัม

วิธท
ี ำ ้ งเป็
บดเป็ นผง นาผึ ้ นกระสายยา ปั้นเม็ด
ขนาดเม็ดพุทรา
ขนำดร ับประทำน ้ั ๓ เม็ด ก่อนอาหาร เช ้า – เย็น
ครงละ
 ๑๔. ยำแก้รด
ิ สีดวงทวำร

ตัวยำตรง เพชรสังฆาต อัคคีทวาร หนักสิง่

ละ ๑๒๐ กร ัม
ตัวยำช่วย บอระเพ็ด เหงือกปลาหมอ เถาวัลย ์เปรียง
่
หนักสิงละ ๖๐ กรัม
้ ้า ดีปลี
โกฐกร ักกรา โกฐนาเต หนักสิง่
ละ ๖๐ กร ัม
ตวั ยำคุมฤทธิ ์ สมอไทย สมอเทศ มะขามป้ อม สมอดีงู
่
หนักสิงละ ๖๐ กรัม

วิธท
ี ำ ้ งเป็
บดผง นาผึ ้ นกระสาย ปั้นลูกกลอน
ขนาดเม็ดมะแว ้ง
ขนำดร ับประทำน ้ั ๕ – ๗ เม็ด ก่อนอาหาร เช ้า – เย็น
ครงละ
 ๑๕. ยำแก้ปวดหัว

ตัวยำตรง รากระย่อม หนัก

๓๐ กร ัม
ตัวยำช่วย ขิงแห ้ง หนัก ๒๐ กร ัม
ตวั ยำคุมฤทธิ ์ ชะเอมเทศ หนัก
๒๐ กร ัม
ตัวยำประกอบ (เกสรทัง้ ๕) ผลมะตูมอ่อน หนัก ๒๐ กร ัม

วิธท
ี ำ ้ ้มสุกเป็ นกระสายยา
บดเป็ นผง นาต
ขนำดร ับประทำน ้ั ๑ ช ้อนกาแฟ ก่อนอาหารเช ้า – เย็น
ครงละ
่ อาการ
หรือเมือมี
สรรพคุณ แก ้ปวดหัว แก ้ความดันโลหิตสูง
๗. ยำสำมัญประจำบ้ำน
๒๘ ขนำน
แบ่งเป็ น ๗
๑. ยำแก้ไข้ประเภท คือ มี ๔
ตำร ับ
๒. ยำแก้ไอ ขับเสมหะ มี ๒
ตำร ับ
๓. ยำสำหร ับเด็ก มี ๕ ตำร ับ
๔. ยำแก้โรคสตรี มี ๓ ตำร ับ
๕. ยำระบบย่อยอำหำรและระบบขับถ่ำย มี ๖
ตำร ับ
๖. ยำแก้โรคกระษัย มี ๓
ตำร ับ
๑. ประเภทยำแก้ไข้ มี ๔ ตำร ับ
คือ
๑. ยำจันทลีลำ แก้ไข้หวัด ไข้ตวั
ร ้อน ไข้ ๓ ฤดู
๒. ยำประสะจันทน์แดง แก้ไข้แดด ไข้ตวั
ร ้อน กระหำยน้ ำ
๓. ยำเขียวหอม แก้ตวั ร ้อน แก้พษ
ิ
หัด พิษสุกใส
๔. ยำมหำนิ ลแท่งทอง แก้ไข้ออกหัด
เหือด สุกใส
 ตัวยำในตำร ับยำจันทลีลำ
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. พิมเสน บารุงหัวใจ แก ้ลมวิงเวียน ขับลม แก ้จุกเสียดแน่ นเฟ้ อ

๒. โกฐสอ แก ้ไข ้ หืด ไอ บารุงหัวใจ แก ้สะอึก

๓. โกฐเขมา แก ้หอบหืด แก ้โรคในปากในคอ แก ้เสียดแทงสองราวข ้าง

๔. โกฐจุฬาลัมพา ่
แก ้ไข ้เจลียง ไข ้เพือเสมหะ ่
ขับลม แก ้ปวดเมือย แก ้ตกเลือด

๕. จันทน์เทศ ่
แก ้ไข ้เพือดี ้
ดับพิษดีและโลหิต บารุงนาดี ตับ ปอด หัวใจ

๖. จันทน์แดง ่
แก ้ไข ้เพือดี แก ้ร ัตตะปิ ตตะโรค แก ้ซางบังเกิดแต่ด ี

๗. ลูกกระดอม แก ้ไข ้ ดีแห ้ง ดีฝ่อ ดีเดือด เพ ้อคลัง่ บารุงนาดี

้ ดับพิษโลหิต

๘. บอระเพ็ด ้
แก ้ไข ้เหนื อ ไข ้พิษ ไข ้กาฬ เจริญอาหาร บารุงนาดี บารุงธาตุ

๙. รากปลาไหลเผือก แก ้ไข ้ แก ้ลม ถ่ายพิษไข ้ พิษเสมหะ พิษโลหิต

 ๑. ยำจันทลีลำ
๑. พิมเสน ๑ ส่วน
๒. โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจุฬาลัมพา ่
สิงละ ๔ ส่วน
๓. จันทน์เทศ จันทน์แดง ่
สิงละ ๔ ส่วน
๔. ลูกกระดอม บอระเพ็ด สิงละ ่ ๔ ส่วน
๕. รากปลาไหลเผือก ๔ ส่วน

วิธท
ี ำ ชนิ ดผง บดเป็ นผง
ชนิ ดเม็ด บดเป็ นผง ทาเป็ นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๕ กรัม
สรรพคุณ แก ้ไข ้ แก ้ตัวร ้อน (แก ้ไข ้หวัด ไข ้ ๓
ฤดู)
ขนำดร ับประทำน ทุก ๔ ชวโมง่ั
ชนิ ดผง เด็กครงละ ้ั ๑/๒ – ๑ ช ้อนกาแฟ ผูใ้ หญ่
้ั ๑ – ๒ ช ้อนกาแฟ
ครงละ
้ั ๑ – ๒ เม็ด
ชนิ ดเม็ด เด็กครงละ ผูใ้ หญ่ ครง้ั
ละ ๓ – ๔ เม็ด
 ตัวยำในตำร ับยำประสะจันทน์แดง
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. ดอกมะลิ แก ้ไข ้ แก ้ร ้อนใน กระหายน้า
๒. ดอกสารภี แก ้โลหิตพิการ เจริญอาหาร บารุงหัวใจ ชูกาลัง
๓. เกสรบัวหลวง แก ้ไข ้มีพษ ่
ิ ร ้อน ไข ้รากสาด ชูกาลังทาให ้ชืนใจ

๔. ดอกบุนนาค ื้
แก ้ไข ้ แก ้ลมหาวเรอ ลมหูออตามั
ว บารุงโลหิต บารุงหัวใจ

๕. ฝางเสน แก ้ไข ้ แก ้กาเดา บารุงโลหิต แก ้ธาตุพก

ิ าร ปอดพิการ

๖. เปราะหอม ขับลมในลาไส ้ แก ้เสมหะ เจริญไฟธาตุ แก ้ลงท ้อง แก ้โลหิต ลมพิษ

๗. โกฐหัวบัว ้
กระจายลมทังปวง แก ้ลมในกองริดสีดวง
๘. จันทน์เทศ แก ้ไข ้ดีเดือด ดีพลุ่ง แก ้เผลอสติ บารุงตับ ปอด หัวใจ

๙. รากเหมือดคน แก ้ไข ้กลับไข ้ซา้ ไข ้พิษ ไข ้หวัด ไข ้หัด ไข ้ปอดบวม ถอนพิษยาเมาเบือ

่
ตัวยำในตำร ับยำประสะจันทน์แดง (ต่อ)
ต ัวยำ สรรพคุณ
๑๐. รากมะปรางหวาน แก ้ไข ้กลับไข ้ซา้ ไข ้ตัวร ้อน ถอนพิษ ผิดสาแดง

๑๑. รากมะนาว แก ้ไข ้กลับไข ้ซา้ ถอนพิษผิดสาแดง แก ้พิษอักเสบ

๑๒. จันทน์แดง ่ พก
แก ้ไข ้เพือดี ิ าร แก ้ไออันเกิดจากซางและดี บารุงหัวใจ
 ๒. ยำประสะจันทน์แดง

๑. ดอกมะลิ ดอกสารภี เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค

่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
่
๒. รากมะนาว รากมะปรางหวาน รากเหมือดคน หนักสิงละ
๔ ส่วน
่
๓. ฝางเสน เปราะหอม โกฐหัวบัว จันทน์เทศ หนักสิงละ
๔ ส่วน
๔. จันทน์แดง ๓๒ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ แก ้ไข ้ตัวร ้อน กระหายนา้
้ ก หรือนาดอกมะลิ
ละลายนาสุ ้
ขนำดร ับประทำน ่ั
ทุก ๓ ชวโมง ้ั
เด็กครงละ
 ๓. ยำเขียวหอม
๑. ใบพิมเสน ใบผักกระโฉม ใบหมากผู ้ ใบหมากเมีย ใบสันพร ้าหอม
่
สิงละ ๑ ส่วน
๒. รากแฝกหอม เปราะหอม สิง่
ละ ๑ ส่วน
๓. จันทน์เทศ จันทน์แดง สิง่
ละ ๑ ส่วน
๔. ว่านกลีบแรด ว่านร่อนทอง เนระพูสี พิษนาศน์ มหาสดา ราก
่
ไคร ้เครือ สิงละ ๑ ส่วน
๕. ดอกพิกล ุ ดอกสารภี เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค
่
สิงละ ๑ ส่วน
้
๖. ระย่อม (ลดความดัน แก ้ไข ้ ขับระดู ขับปัสสาวะ บารุงนานม)
๑/๔ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ แก ้ตัวร ้อน ร ้อนใน กระหายนา้
 ตัวยำในตำร ับยำมหำนิ ลแท่งทอง
ต ัวยำ สรรพคุณ
๑. กระดูกงู เหลือม ดับพิษกาฬ แก ้ร ้อนในกระหายนา้ แก ้เมือย
่
๒. กระดูกกา ้
แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬทังปวง
๓. ้ ดสะบ ้ามอญ
เนื อเม็ ่ ม แก ้พิษร ้อน
แก ้ไข ้พิษ ไข ้เซืองซึ

๔. หวายตะค ้า แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬ แก ้พิษร ้อน ช ักสลบ แก ้หอบ

๕. เม็ดมะกอก แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬ

๖. ลูกมะคาดีควาย แก ้พิษร ้อน พิษไข ้ พิษกาฬ
๗. ถ่านไม้สก
ั แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬ
๘. หมึกหอม แก ้ไข ้ แก ้ซาง
 ตัวยำในตำร ับยำมหำนิ ลแท่งทอง (ต่อ)
ต ัวยำ สรรพคุณ
๙. ใบหญ ้านาง ้
ดับพิษร ้อน ถอนพิษไข ้ แก ้ไข ้รากสาด ไข ้หัว ลินกระด ้างคางแข็ง

๑๐. ใบพิมเสน ดับพิษร ้อน ถอนพิษไข ้ แก ้ไข ้ทุกชนิ ด แก ้ลม บารุงหัวใจ

๑๑. จันทน์เทศ แก ้ไข ้ดีเดือด ดีพลุง่ แก ้กระสับกระส่าย บารุงตับ ปอด หัวใจ

๑๒. จันทน์แดง ่
แก ้ไข ้เพือดี ่
บารุงโลหิต แก ้ซางบังเกิดเพือดี
๑๓. ้ นคั
่ วให
เบียจั ่ ้เหลือง ขับลม ขับปัสสาวะ แก ้ไตพิการ
 ๔. ยำมหำนิ ลแท่งทอง
๑. กระดูกงู เหลือม กระดูกกา ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
้ ดสะบ ้ามอญ หวายตะค ้า เม็ดมะกอก
๒. เนื อเม็
่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
๓. ลูกมะคาดีควาย ถ่านไมส้ กั ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๔. จันทน์เทศ จันทน์แดง ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๕. หมึกหอม ใบหญ ้านาง ใบพิมเสน
่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
๖. จันทน์เทศ จันทน์แดง ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
้ นคั
๗. เบียจั ่ วให
่ ้เหลือง ๓ เบีย้

วิธท
ี ำ ้
ตัวยา ๑ – ๓ สุมไฟ ทังหมดเสมอภาค บดผง
ปั้นเม็ด ปิ ดทองคาเปลว
๑. ยำแก้ไอขับเสมหะมี ๒
ประเภท
๑. ยำประสะ
มะแว้ง
๒. ยำอ ัมฤค
วำที
 ตัวยำในตำร ับยำประสะมะแว้ง
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. สารส ้ม ้
สมานแผลทังภายในภายนอก ขับปัสสาวะ ขับนิ่ ว
๒. ้ ้อย
ขมินอ ขับลม สมานลาไส ้ แก ้ระดูขาว แก ้อักเสบ
๓. ใบกระเพรา ่ ยนอาเจียน
บารุงไฟธาตุ ขับลม แก ้คลืนเหี

๔. ใบสวาด ขับผายลม แก ้แน่ นจุกเสียด

๕. ใบตานหม่อน ขับพยาธิ แก ้ตานทราง ร ักษาลาไส ้

๖. ลูกมะแว ้งต ้น ้
แก ้ไอ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ เจริญอาหาร บารุงนาดี แก ้เจ็บคอ

๗. ลูกมะแว ้งเครือ ้
แก ้ไอ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ เจริญอาหาร บารุงนาดี
 ๑. ยำประสะมะแว้ง

๑. สารส ้ม ๑ ส่วน
้ ้อย
๒. ขมินอ ๓ ส่วน
๓. ใบกะเพรา ใบสวาด ใบตานหม่อน ่
สิงละ ๔
ส่วน
๔. ลูกมะแว ้งต ้น ลูกมะแว ้งเครือ ่
สิงละ ๘ ส่วน

วิธท
ี ำ บดผง ผสมนาสุ ้ กแทรกพิมเสนพอควร ทา
เป็ นเม็ดหนัก ๐.๒ กรัม
สรรพคุณ ้
แก ้ไอ แก ้เสมหะ ละลายนามะนาว
แทรกเกลือ ร ับประทานหรือใช ้อม
ขนำดร ับประทำน ้ั
เด็กครงละ ๑ – ๒ เม็ด
้ั
ผูใ้ หญ่ครงละ ๕ – ๗ เม็ด
 ตัวยำในตำร ับยำอ ัมฤควำที
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. รากไคร ้เครือ ่ เจริญอาหาร ชูกาลัง
แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬ ขับเหงือ

๒. โกฐพุงปลา สมานแผล แก ้อาเจียน แก ้เสมหะพิการ แก ้บิดมูกเลือด ลงแดง

๓. ลูกผักชีลา ขับลม แก ้อาเจียน แก ้สะอึก แก ้ไข ้จากทราง

๔. เทียนขาว ขับเสมหะ ขับลม ขับระดูขาว แก ้ดีพก
ิ าร
๕. ลูกสมอพิเภก แก ้เสมหะจุกคอ ทาให ้ชุม
่ คอ บารุงธาตุ แก ้ไข ้ แก ้ริดสีดวง

๖. ลูกมะขามป้ อม แก ้เสมหะ แก ้ไอ แก ้ไข ้เจือลม ระบายท ้อง ฟอกโลหิต

๗. ้
นาประสานทองสะตุ ขับเสมหะ แก ้ไอ แก ้ริดสีดวง กัดเม็ดยอดในปาก

๘. ชะเอมเทศ ้
แก ้ไอ แก ้นาลายเหนี ยว แก ้เสมหะเป็ นพิษ บารุงปอด
 ๒. ยำอ ัมฤควำที
๑. ้
นาประสานทองสะตุ ๑ ส่วน
๒. รากไคร ้เครือ โกฐพุงปลา ่
สิงละ ๗ ส่วน
๓. ลูกผักชีลา เทียนขาว ่
สิงละ ๗ ส่วน
๔. ่
ลูกสมอพิเภก ลูกมะขามป้ อมสิงละ ๗ ส่วน
๕. ชะเอมเทศ ๔๓ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ แก ้ไอ ขับเสมหะ ละลายนา้
มะนาวแทรกเกลือจิบหรือกวาด
ขนำดร ับประทำน ้ั ๑ ช ้อนกาแฟ เด็ก
ผูใ้ หญ่ ครงละ
ลดลงตามส่วน
๓. ยำสำหร ับเด็ก มี ๕ ตำร ับ
คือ
๑. ยำตรีหอม แก้เด็กท้องผู ก ระบำย
พิษไข้
๒. ยำแสงหมึก แก้ตวั ร ้อน แก้ทอ ้
้ งขึน
แก้ไอ แก้ละออง
๓. ยำประสะเปรำะใหญ่ ถอนพิษไข้ ตำนทรำง
๔. ยำมหำจักรใหญ่ แก้ลมทรำง แก้
ท้องอืด ท้องเฟ้อ
๕. ยำประสะกะเพรำ แก้ทอ ้ ท้องเฟ้อ
้ งขึน
จุกเสียด
 ่ ในตำร ับยำตรีหอม
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. รากไคร ้เครือ ่ เจริญอาหาร ชูกาลัง
แก ้ไข ้พิษ ไข ้กาฬ ขับเหงือ

๒. โกฐสอ แก ้ไข ้ หืด ไอ บารุงหัวใจ แก ้สะอึก

๓. ลูกซัดคัว่ แก ้ท ้องร่วง ขับลมในลาไส ้ บารุงธาตุ บดพอกฝี อักเสบบวม

๔. น้าประสานทองสะตุ ขับเสมหะ แก ้ไอ แก ้ริดสีดวง กัดเม็ดฝี ในปากในคอ

๕. ชะเอมเทศ แก ้ไอ แก ้ดี โลหิต แก ้เสมหะเป็ นพิษ บารุงปอด

๖. ลูกผักชีลา ขับลม แก ้ไข ้จากซาง แก ้สะอึก อาเจียน กระหายน้า

๗. ลูกสมอพิเภก แก ้ไข ้ เสมหะจุกคอ บารุงธาตุ ทาให ้ชุม

่ คอ
๘. ลูกสมอเทศ ่
แก ้ไข ้เพือเสมหะ ถ่ายเสมหะ ระบายอ่อนๆ
 ่ ในตำร ับยำตรีหอม (ต่อ)
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ สรรพคุณ
๙. ลูกมะขามป้ อม แก ้ไข ้เจือลม แก ้เสมหะ แก ้ไอ ฟอกโลหิต ระบาย

๑๐. ลูกสมอไทย ่
แก ้ไข ้เพือเสมหะ แก ้ลมจุกเสียด ผายธาตุ ถ่ายรู ้ปิ ดธาตุ

๑๑. โกฐน้าเต ้าใหญ่น่ึ งสุก ระบายท ้อง ขับพยาธิ กระจายลม คุมธาตุ บารุงธาตุ
แก ้ริดสีดวงทวาร
 ๑. ยำตรีหอม
้
๑. นาประสานทอง
๑ ส่วน
๒. โกฐสอ ชะเอมเทศ ่
สิงละ ๑
ส่วน
๓. รากไคร ้เครือ ลูกซัด ่
สิงละ ๑
ส่วน
่
๔. ลูกสมอพิเภก ลูกสมอเทศ ลูกมะขามป้ อม ลูกผักชีลา สิงละ
๗ ส่วน
๕. ลูกสมอไทย ๒๒
ส่วน
้ ้านึ่ งสุก
๖. โกฐนาเต
๒๒ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง ทาเป็ นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๒
กร ัม
 ่ ในตำร ับยำแสงหมึก
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. พิมเสน ขับลม แก ้จุกเสียด แน่ นเฟ้ อ บารุงหัวใจ แก ้ลมวิงเวียน

๒. ชะมดเช็ด แก ้ลม โลหิต กาเดา หอบหืด ช ัก บารุงหัวใจ แก ้ปวดฟก

ชา้
๓. ลูกจันทน์ ขับลม บารุงธาตุ บารุงโลหิต บารุงกาลัง
๔. ดอกจันทน์ ้ ้เจริญ
ขับลม บารุงธาตุ บารุงโลหิต บารุงผิวเนื อให

๕. กระวาน ขับลม บารุงธาตุ ขับเสมหะ ขับโลหิต

๖. กานพลู แก ้ลม บารุงธาตุ กระจายเสมหะ
๗. หมึกหอม แก ้ไข ้ แก ้ทราง
๘. หัวหอม ่
แก ้ไข ้เพือเสมหะ แก ้ไข ้ร ้อนใน บารุงธาตุ
 ่ ในตำร ับยำแสงหมึก (ต่อ)
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ สรรพคุณ
๙. ใบสันพร ้าหอม แก ้ไข ้พิษ ไข ้หวัด ถอนพิษไข ้ บารุงหัวใจ

๑๐. ใบพิมเสน แก ้ไข ้ทุกชนิ ด ดับพิษร ้อน ถอนพิษไข ้ แก ้ลม บารุงหัวใจ

๑๑. ใบกะเพรา ่ ยนอาเจียน แก ้ปวดท ้อง

ขับลมบารุงไฟธาตุ แก ้คลืนเหี

๑๒. จันทน์ชะมด บารุงหัวใจ แก ้ลมวิงเวียน แก ้อาเจียน แก ้ไข ้ บารุงกาลัง

๑๓. จันทน์เทศ ่
แก ้ไข ้เพือดี ดับพิษดีและโลหิต บารุงตับ ปอด หัวใจ

๑๔. ดีงูเหลือม ์
ระบายพิษไข ้ ทาให ้ฤทธิยาแล่
นเร็ว กระตุ ้นลาไส ้ให ้ทางาน
 ๒. ยำแสงหมึก
๑. พิมเสน ชะมดเช็ด ่
สิงละ ๑ ส่วน
๒. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู ่
สิงละ ๔ ส่วน
๓. หมึกหอม หัวหอม สิงละ ่ ๔ ส่วน
๔. ใบสันพร ้าหอม ใบพิมเสน ใบกะเพรา สิงละ ่ ๔ ส่วน
๕. จันทน์ชะมด จันทน์เทศ ่
สิงละ ๔ ส่วน
๖. ดีงูเหลือม ๔ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผงทาเป็ นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๒ กร ัม
สรรพคุณ แก ้ตัวร ้อน ้
ละลายนาดอกไม้
เทศ
แก ้ท ้องขึน้ ปวดท ้อง ละลายใบกะเพราต ้ม
้ กมะแว ้งเครือหรือต ้น
แก ้ไอ ขับเสมหะ ละลายนาลู
กวาดคอ
แก ้ปากเป็ นแผล แก ้ละออง ้ กเบญกานี ฝน
ละลายนาลู
ทาปาก
ขนำดร ับประทำน ใช ้กวาดคอวันละ ๑ ครง้ั หลังจากนั้น
่ั
ร ับประทานทุก ๓ ชวโมง
้ั ๒ เม็ด
เด็กอายุ ๑ – ๖ เดือน ครงละ
เด็กอายุ ๗ – ๑๑ เดือน ครงละ้ั ๓ เม็ด
 ๓. ยำประสะเปรำะใหญ่
๑. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๒. โกฐทัง้ ๕ ่
หนักสิงละ ๑
ส่วน
๓. เทียนทัง้ ๕ ่
หนักสิงละ ๑
ส่วน
๔. เกสรทัง้ ๕ (เว ้นดอกมะลิ) ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๕. จันทน์เทศ จันทน์แดง หนักสิงละ ่
๑ ส่วน
๖. เปราะหอม ๒๐ ส่วน (แก ้หวัด คัดจมูก แก ้กาเดา ขับลมในไส ้
แก ้ลมพิษในโลหิต)

วิธท
ี ำ ้ เสมอภาค
ยาทังนี ้ เปราะหอมเท่ายา
้
ทังหลาย บดเป็ นผง
 ๔. ยำมหำจักรใหญ่
๑. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู ่
สิงละ ๑ ส่วน
๒. โกฐสอ โกฐเขมา โกฐพุงปลา โกฐก ้านพร ้าว โกฐกระดูก ่
สิงละ ๑
ส่วน
๓. เทียนดา เทียนแดง เทียนขาว เทียนข ้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี ่
สิงละ ๑
ส่วน
๔. ้
ตรีผลา (เอาแต่เนื อ) ๑ ส่วน ่
แก ้ไข ้เพือเสมหะ แก ้ไข ้เจือลม แก ้ลม ผาย
ธาตุ
๕. ลูกผักชีลา ๑ ส่วน ขับลม บารุงธาตุ แก ้อาเจียน แก ้สะอึก
๖. เมล็ดโหระพา ๑ ส่วน ช่วยการขับถ่าย ขับนาเหลื ้ องเสีย
๗. หัวกระเทียม ๑ ส่วน แก ้ไอ บารุงธาตุ แก ้โรคผิวหนัง ขับโลหิตระดู
๘. ้ ้อย
ขมินอ ๑ ส่วน ขับลม สมานลาไส ้ แก ้ระดูขาว แก ้บวมอักเสบ
๙. ชะเอมเทศ ๑ ส่วน ้
แก ้ไอ นาลายเหนี ยว เสมหะเป็ นพิษ แก ้ดีโลหิต
๑๐. สารส ้ม ๑ ส่วน ขับปัสสาวะ นิ่ว ระดูขาว สมานภายใน ภายนอก
๑๑. ดินประสิว ๑ ส่วน ่ งค
ขับลมทีคั ่ ้างตามเส ้น ทาให ้เส ้นเอ็นอ่อน ขับ
ปัสสาวะ
๑๒. ยาดา ๔ ส่วน ระบาย ถ่ายลมสูงลงต่า ขัดฟอกเสมหะโลหิต ขับ
้
นาดี
๑๓. ใบกระพังโหม ๓๐ ส่วน แก ้พิษตานซาง แก ้ไข ้ ขับลม แก ้ท ้องเสีย ขับ
 ่ ในตำร ับยำประสะกะเพรำ
ตัวยำทีใช้

ตัวยำ สรรพคุณ
๑. เกลือสินเธาว ์ ้
สมานแผลทังภายในภายนอก ขับปัสสาวะ ขับนิ่ ว

๒. ขิงแห ้ง ขับลม สมานลาไส ้ แก ้ระดูขาว แก ้อักเสบ

๓. พริกไทย ่ ยนอาเจียน
บารุงไฟธาตุ ขับลม แก ้คลืนเหี
๔. ดีปลี ขับผายลม แก ้แน่ นจุกเสียด
๕. กระเทียม ขับพยาธิ แก ้ตานทราง ร ักษาลาไส ้
๖. ้
นาประสานทองสะตุ แก ้ไอ ขับเสมหะ แก ้ริดสีดวง

๗. ชะเอมเทศ ้
แก ้ไอ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ เจริญอาหาร บารุงนาดี
 ่ ในตำร ับยำประสะกะเพรำ
ตัวยำทีใช้
(ต่อ)
ต ัวยำ สรรพคุณ
๘. มหาหิงคุ ์ แก ้ไข ้เจือลม แก ้เสมหะ แก ้ไอ ฟอกโลหิต ระบาย

๙. ผิวมะกรูด ่
แก ้ไข ้เพือเสมหะ แก ้ลมจุกเสียด ผายธาตุ ถ่ายรู ้ปิ ดธาตุ

๑๐. ใบกะเพรา บารุงไฟธาตุ แก ้ปวดท ้อง ขับพยาธิ กระจายลม คุมธาตุ

บารุงธาตุ แก ้ริดสีดวงทวาร
 ๕. ยำประสะกะเพรำ
๑. เกลือสินเธาว ์ ๑
ส่วน
้
๒. นาประสานทองสะตุ ๒
ส่วน
๓. ขิงแห ้ง พริกไทย ดีปลี กระเทียม ่
สิงละ ๒
ส่วน
๔. ชะเอมเทศ มหาหิงคุ ์ ่
สิงละ ๘ ส่วน
๕. ผิวมะกรูด ๒๐ ส่วน
๖. ใบกะเพรา ๔๗ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง ทาเป็ นเม็ด หนักเม็ดละ
๐.๑ กร ัม
สรรพคุณ แก ้ท ้องขึน้ ท ้องเฟ้ อ
้ กหรือนาต
ละลายนาสุ ้ ้มใบกะเพรา
แก ้ท ้องแน่ น จุกเสียด ใช ้ไพลเผาไฟพอ
สุกฝนแทรก
๔. ยำแก้โรคสตรี มี ๓ ตำร ับ
๑. ยำประสะไพล แก้ทอ
้ งอืดเฟ้อ ระดู มำไม่
ปกติ
๒. ยำไฟห้ำกอง ขับน้ ำคำวปลำ ช่วย
ให้มดลู กเข้ำอู เ่ ร็ว
๓. ยำไฟประลัยกัลป์ ขับน้ ำคำวปลำ ช่วย
ให้มดลู กเข้ำอู เ่ ร็ว
 ่ ในตำร ับยำประสะไพล
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. การบูร ขับลมในลาไส ้ แก ้ปวดท ้องจุกเสียด ธาตุพก
ิ าร บารุงหัวใจ

๒. ้ ้อย
ขมินอ ์
สมานลาไส ้ บารุงธาตุ แก ้อาเจียน แก ้ไข ้ คุมฤทธิยาระบาย

๓. ขิงแห ้ง ขับลม แก ้ลมพรรดึก แก ้ไข ้ แก ้อาเจียน แก ้นอนไม่หลับ ขับปัสสาวะ

๔. พริกไทย แก ้ลม แก ้เสมหะ บารุงไฟธาตุ กระจายเลือดลม

๕. ดีปลี ขับลม ขับรกให ้ออกง่าย แก ้โลหิตตกมาก ขับระดู บารุงธาตุ

๖. หัวหอมแดง ขับลมในลาไส ้ แก ้ปวดท ้อง บารุงหัวใจ

๗. หัวกระเทียม ขับลมในลาไส ้ แก ้ท ้องอืดเฟ้ อ ขับเสมหะ ขับโลหิตระดู แก ้พรรดึก

๘. ว่านนา้ ขับลมในลาไส ้ แก ้ปวดท ้อง แก ้บิด ทานมากทาให ้อาเจียน

 ่ ในตำร ับยำประสะไพล (ต่อ)
ตัวยำทีใช้
ต ัวยำ สรรพคุณ
๙. ผิวลูกมะกรูด แก ้ลม ขับระดูสตรี ขับลมในลาไส ้ บารุงโลหิต

๑๐. เทียนดา แก ้ลม ทาลายเสมหะเป็ นก ้อนในท ้อง ขับลมในลาไส ้ แก ้อาเจียน

บารุงโลหิต
๑๑. เกลือสินเธาว ์ แก ้พรรดึก แก ้นิ่ ว แก ้สมุฏฐานตรีโทษ

๑๒. ไพล ขับระดู แก ้โลหิต กาเดา ร ักษาธาตุ แก ้บิด แก ้หืดหอบ ขับลม

แก ้ฟกชา้ แก ้ท ้องผูก แก ้ปวดท ้องบิดมูกเลือด
 ๑. ยำประสะไพล
๑. การบูร ๑ ส่วน
๒. ขิงแห ้ง พริกไทย ดีปลี ่
สิงละ ๘ ส่วน
๓. หัวหอมแดง หัวกระเทียม ่
สิงละ ๘ ส่วน
๔. ว่านนา้ ผิวมะกรูด เทียนดา สิงละ ่ ๘ ส่วน
๕. ้ ้อย
เกลือสินเธาว ์ ขมินอ สิงละ ่ ๘ ส่วน
๖. ไพล ๘๑ ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ แก ้ท ้องอืดเฟ้ อ ขับลมในลาไส ้ แก ้ระดู
้
มาไม่ปกติ ขับนาคาวปลา ้
แก ้ชาใน
ขนำดร ับประทำน ้ั ๑ ช ้อนกาแฟ ก่อนอาหาร ๓ เวลา
ครงละ
 ๒. ยำไฟห้ำกอง

๑. ขิงแห ้ง ่ ้อาเจียน แก ้
ขับลม แก ้ท ้องอืดเฟ้ อ คลืนไส
พรรดึก หอบไอ
๒. พริกไทย ขับลม บารุงธาตุ แก ้เสมหะเฟื่ อง แก ้ลมอัม
พฤกษ ์ แก ้มุตกิด
๓. รากเจตมูลเพลิง ขับลม ขับโลหิตระดู บารุงธาตุ
บารุงโลหิต แก ้ริดสีดวง
๔. สารส ้ม ขับปัสสาวะ ขับนิ่ ว ขับระดูขาว สมานทัง้
ภายนอกภายใน
๕. ฝักส ้มป่ อย ่
ขับเสมหะ ถ่ายเสมหะ แก ้ไอ แก ้ไข ้จับสัน
ทาให ้อาเจียน

วิธท
ี ำ ้ เสมอภาค
ยาทังนี ้ บดเป็ นผง
สรรพคุณ ้
ขับนาคาวปลาในเรื อนไฟ ช่วยให ้
 ่ ในตำร ับยำไฟประลัยกัลป์
ตัวยำทีใช้
ต ัวยำ สรรพคุณ
๑. กระเทียม ขับโลหิตระดู บารุงธาตุ แก ้ไอ ขับเสมหะ
๒. ขิงแห ้ง แก ้ไข ้ แก ้ลมพรรดึก แก ้ลมพานไส ้ ขับลม แก ้หืดไอ

๓. พริกไทย ขับลม บารุงธาตุ แก ้ลมอัมพฤกษ ์ แก ้มุตกิด

๔. ดีปลี ้
ขับลมในลาไส ้ ขับนาดี ขับระดู แก ้หืดไอ
๕. กระทือ ้
เจริญไฟธาตุ แก ้จุกเสียด แก ้บิด ลมป่ วง ขับนาคาวปลา

๖. ข่า ้
ขับลมให ้กระจาย แก ้จุกเสียด แก ้บิด ลมป่ วง ขับนาคาวปลา

๗. ไพล ขับระดู ขับลม แก ้โลหิต แก ้กาเดา ร ักษาธาตุ แก ้ปวดท ้อง

๘. ้ ้อย
ขมินอ แก ้ไข ้ สมานลาไส ้ บารุงธาตุ ขับลม ขับระดูขาว
 ่ ในตำร ับยำไฟประลัยกัลป์
ตัวยำทีใช้
ตัวยำ
(ต่อ) สรรพคุณ
๙. เปลือกมะรุม ขับลม คุมธาตุออ่ นๆ แกฝ
้ ี แก ้หอบหืด อายุวฒ
ั นะ
๑๐. การบูร ่ ขับเสมหะ บารุงธาตุ ทาให ้อาหารงวด
ขับลม ขับเหงือ

๑๑. สารส ้ม ขับปัสสาวะ ขับนิ่ ว ขับระดูขาว สมานภายนอก ภายใน

๑๒. ผิวมะกรูด แก ้ลม ขับระดูสตรี

๑๓. แก่นแสมทะเล ขับฟอกโลหิต แก ้เลือดลม แก ้กระษัย แก ้ปัสสาวะพิการ

๑๔. รากเจตมูลเพลิง ขับโลหิตระดู ขับลม บารุงธาตุ บารุงโลหิต แก ้ริดสีดวง แกป้ วดท ้อง
 ๓. ยำไฟประลัย
กัลป์
๑. ขิงแห ้ง พริกไทย ดีปลี กระเทียม ่
สิงละ ๔
ส่วน
๒. กระทือ ข่า ไพล ขมินอ ้ ้อย เปลือกมะรุม ่
สิงละ ๕
ส่วน
๓. การบูร สารส ้ม ่
สิงละ ๖
ส่วน
๔. ผิวมะกรูด แก่นแสมทะเล รากเจตมูลเพลิง ่
สิงละ ๖
ส่วน

วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ ้
ขับนาคาวปลาในเรื
อนไฟ ช่วยให ้
มดลูกเข ้าอู่
๕. ยำระบบช่วยย่อยอำหำร และระบบ
ขับถ่ำย ๖ ตำร ับ
๑. ยำธำตุบรรจบ แก้ทอ
้ งเสีย แก้ทอ ้ ท้องเฟ้อ
้ งขึน
๒. ยำมันทธำตุ แก้ทอ ้ องเฟ้อ
้ งขึนท้
๓. ยำวิสม
ั พยำใหญ่ แก้ทอ ้ ท้องเฟ้อ
้ งขึน
๔. ยำประสะกำนพลู แก้ปวดท้อง แก้บด
ิ
๕. ยำถ่ำย ้ งผู ก ถ่ำยน้ ำเหลืองเสีย
แก้ทอ
ถ่ำยสำรพัดโรค
๖. ยำเหลืองปิ ดสมุทร แก้ทอ
้ งเสีย
 ๑. ยำธำตุบรรจบ
๑. โกฐเชียง โกฐพุงปลา โกฐเขมา โกฐสอ
่
สิงละ ๔ ส่วน
๒. เทียนดา เทียนแดง เทียนขาว เทียนสัตตบุษย ์ เทียนเยาวพาณี
สิงละ่ ๔ ส่วน
๓. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู ลูกผักชี
สิงละ ่ ๔ ส่วน
๔. การบูร สมุลแว ้ง เปราะหอม ดีปลี ใบพิมเสน รากไคร ้เครือ
สิงละ ่ ๔ ส่วน
๕. โกฐก ้านพร ้าว (แก ้เสมหะเป็ นพิษ)
๘ ส่วน
้ กสมอไทย (คุมธาตุ ผายธาตุ)
๖. เนื อลู
๑๖ ส่วน
้
๗. นาประสานทองสะตุ ๑
ส่วน
วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
 ๒. ยำมันทธำตุ
๑. โกฐทัง้ ๕ ่
สิงละ ๑ ส่วน
๒. เทียนทัง้ ๕ ่
สิงละ ๑ ส่วน
๓. เบญจกูล พริกไทย สิงละ ่ ๑ ส่วน
๔. ผักชีล ้อม ผักชีลา ลูกจันทน์ กานพลู ่
สิงละ
๑ ส่วน
๕. การบูร กระเทียม เปลือกสมุลแว ้ง เปลือกโมกมัน ่
สิงละ
๑ ส่วน
๖. จันทน์เทศ จันทน์แดง ่
สิงละ ๑
ส่วน
๗. ลูกเบญกานี (แก ้ท ้องร่วง แก ้บิดปวดเบ่ง สมานแผล แก ้
อาเจียน แก ้ปวดมดลูก)

วิธท
ี ำ ้ ้ ๑ ส่วน ลูกเบญกานี ๓ ส่วน
ยาทังนี
บดเป็ นผง
 ๓. ยำวิสม
ั พยำ
้
ใหญ่
๑. นาประสานทองสะตุ ๑
ส่วน
๒. พญารากขาว บอระเพ็ด รากไคร ้เครือ
่
สิงละ ๒ ส่วน
๓. สมอเทศ สมอไทย ่
สิงละ ๒
ส่วน
๔. โกฐทัง้ ๕ ่
สิงละ ๒
ส่วน
๕. อบเชย สมุลแว ้ง ขิงแห ้ง ว่านนา้ ่
สิงละ
๒ ส่วน
๖. กระวาน กานพลู สิงละ ่ ๒
ส่วน
๗. ลูกผักชี ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ่
สิงละ
๘ ส่วน
๘. ดีปลี
 ๔. ยำประสะกำนพลู
๑. พริกไทย ๑
ส่วน
้
๒. นาปะสานทองสะตุ ไพล เจตมูลเพลิง สะค ้าน ช ้าพลู
่
สิงละ ๒ ส่วน
๓. ขิงแห ้ง ดีปลี ่
สิงละ
๓ ส่วน
๔. เทียนดา เทียนขาว โกฐสอ โกฐกระดูก
่
สิงละ ๔ ส่วน
๕. กามะถันเหลือง การบูร ่
สิงละ
๔ ส่วน
๖. เปลือกขีอ้ ้าย เปลือกเพกา รากไคร ้เครือ รากแจง
สิงละ ่ ๔ ส่วน
๗. ลูกผักชี กรุงเขมา ใบกระวาน กระชาย ว่านนา้ แฝกหอม เปราะหอม
สิงละ ่ ๔ ส่วน
้ ้ ลูกจันทน์ ขมินช
๘. รากข ้าวสาร เนื อไม ้ ัน
สิงละ ่ ๘ ส่วน
 ตัวยำในตำร ับยำถ่ำย
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. ใบส ้มป่ อย ถ่ายเสมหะ ถ่ายระดูขาว ฟอกโลหิต ล ้างเมือกมันในลาไส ้

๒. ใบไผ่ป่า ขับปัสสาวะ ขับโลหิตระดู

๓. ใบมะขาม ขับเสมหะในลาไส ้ ฟอกโลหิต ขับเลือดและลมในลาไส ้ แก ้บิด

๔. ใบมะกา ถ่ายเสมหะและโลหิต ถ่ายพิษไข ้ พิษตานทราง

๕. หญ ้าไทร ขับปัสสาวะ ฟอกโลหิตระดู แก ้โลหิต
๖. ้
รากขีกาขาว บารุงร่างกาย แก ้ตับหรือม้ามโต

๗. ้
รากขีกาแดง ้
แก ้ตับโต มา้ มย ้อย บารุงนาดี ดับพิษไข ้

๘. รากตองแตก ถ่ายลม ถ่ายเสมหะเป็ นพิษ แก ้ดีซา่ น แก ้บวม มา้ มอักเสบ ไม่ไซ ้ท ้อง

๙. ฝักคูณ ถ่ายเสมหะ ถ่ายพรรดึก ระบายพิษไข ้ ไม่ไซ ้ท ้อง

 ตัวยำในตำร ับยำถ่ำย (ต่อ)
ต ัวยำ สรรพคุณ
๑๐. ฝักส ้มป่ อย ่ ทาให ้อาเจียน
ยาถ่าย ขับเสมหะ แก ้ไอ แก ้ไข ้จับสัน

๑๑. หัวหอม บารุงธาตุ แก ้ไข ้ทีทาให ้ร ้อนใน

๑๒. เถาวัลย ์เปรียง ถ่ายเส ้น ถ่ายกระษัย ถ่ายเสมหะ ขับปัสสาวะ แก ้เหน็ บชา

๑๓. สมอไทย แก ้ลมจุกเสียด ผายธาตุ ถ่ายรู ้ปิ ดรู ้เปิ ดธาตุ

๑๔. สมอดีงู แก ้พิษดี พิษโลหิต แก ้ไข ้ ขับระดู
๑๕. ้ กทัง้ ๕
ขีเหล็ ้
แก ้พิษทังปวง ถ่ายพิษกระษัย พิษไข ้ พิษเสมหะ ถ่ายเส ้น

๑๖. ยาดา ้ ง กัดฟอกเสมหะและโลหิต

ระบาย ถ่ายลมเบืองสู
๑๗. ดีเกลือฝรง่ ั ถ่ายพรรดึก ถ่ายพิษไข ้ ถ่ายกระษัย ถ่ายเสมหะ ขับเมือกในลาไส ้
 ๕. ยำถ่ำย

๑. ใบส ้มป่ อย ใบไผ่ป่า ใบมะขาม ใบมะกา หญ ้าไทร

่
สิงละ ๑ ส่วน
้
๒. รากขีกาขาว ้
รากขีกาแดง หัวหอม ่
สิงละ ๑
ส่วน
๓. รากตองแตก ฝักคูณ ฝักส ้มป่ อย ่
สิงละ ๑
ส่วน
้ กทัง้ ๕
๔. เถาวัลย ์เปรียง สมอไทย สมอดีงู ขีเหล็ ่
สิงละ ๑
ส่วน
๕. ยาดา ๔
ส่วน
๖. ดีเกลือฝรง่ ั ๒๐
ส่วน
วิธท
ี ำ บดเป็ นผง ทาเป็ นเม็ดหนัก ๐.๕ กรัม
 ตัวยำในตำร ับยำเหลืองปิ ดสมุทร
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. ครง่ ั แก ้บิด ท ้องร่วง คุมอาจม
๒. สีเสียดเทศ แก ้บิดมูกเลือด แก ้ท ้องร่วง คุมอาจม
๓. สีเสียดไทย แก ้บิดมูกเลือด แก ้ท ้องร่วง สมานแผล
๔. ใบทับทิม แก ้บิดมูกเลือด แก ้ท ้องร่วง สมานแผล ปิ ดธาตุ
๕. ใบเทียน ้
แก ้นาเหลื องเสีย พอกสมานบาดแผล
๖. รากกล ้วย แก ้พิษภายนอก แก ้ร ้อนในกระหายนา้ แก ้ไข ้ท ้องเสีย แก ้
ตีบ บิด
๗. เปลือกเพกา แก ้บิด แก ้พิษโลหิต แก ้พิษตานทราง ดับพิษกาฬ ขับ
เสมหะ
๘. หัวแห ้วหมู ขับลม บารุงธาตุ บารุงกาลัง บารุงครรภ ์ร ักษา
 ตัวยำในตำร ับยำเหลืองปิ ดสมุทร (ต่อ)
ต ัวยำ สรรพคุณ
๙. กระเทียมคัว่ บารุงธาตุ แก ้ไอ

๑๐. ดีปลี ้
ขับลม ขับนาดี ขับระดู แก ้หืดไอ บารุงธาตุ
๑๑. ช ันอ ้อย ฝาดสมานแผล แก ้บิด ปิ ดธาตุ
๑๒. ช ันย ้อย ฝาดสมานแผล ปิ ดธาตุ
้ ้อย
๑๓. ขมินอ ขับลม ขับระดูขาว สมานลาไส ้ ตาพอกแก ้อักเสบบวม

๑๔. ้ ัน
ขมินช ่
แก ้ไข ้เพือดี ้ ัง แก ้ท ้องร่วง แก ้ธาตุพก
แก ้ไข ้เรือร ิ าร ขับผายลม
 ๖. ยำเหลืองปิ ดสมุทร
๑. ครง่ ั ๑ ส่วน
๒. สีเสียดเทศ สีเสียดไทย ใบทับทิม ใบเทียน ่
สิงละ ๑ ส่วน
๓. รากกล ้วยตีบ เปลือกเพกา ่
สิงละ ๑ ส่วน
๔. หัวแห ้วหมู กระเทียมคัว่ ดีปลี สิงละ ่ ๑ ส่วน
๕. ้ ้อย
ช ันอ ้อย ช ันย ้อย ขมินอ สิงละ ่ ๑ ส่วน
๖. ขมินช ้ ัน ๖ ส่วน
วิธท
ี ำ บดเป็ นผง ปั้นเป็ นเม็ด ๐.๑ กรัม
สรรพคุณ ้
แก ้ท ้องเสีย ใช ้นาเปลื
อกลูกทับทิม หรือ
้ นใสเป็ นกระสายยา
เปลือกแค ต ้มกับนาปู
ขนำดร ับประทำน วันละ ๓ เวลาก่อนอาหาร เด็กอายุ ๓ – ๕ เดือน
้ั ๒ เม็ด
ครงละ
้ั ๓ – ๔
เด็กอายุ ๖ – ๑๒ เดือน ครงละ
เม็ด
เด็กโต ้ั ๕ –
ครงละ
๖. ยำแก้โรคกระษัย มี ๓ ตำร ับ
๑. ยำธรณี สณ
ั ฑฆำต แก้กระษัยเส้น
เถำดำน ท้องผู ก
๒. ยำประสะเจตพังคี แก้กระษัยจุก
เสียด
๓. ยำเนำวหอย แก้กระษัยจุก
เสียด
 ๑. ยำธรณี สณ
ั ฑฆำต
๑. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู
่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
๒. เทียนดา เทียนขาว ่
สิงละ ๑ ส่วน
๓. โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐนาเต ้ ้า ่
สิงละ
๑ ส่วน
๔. ขิง ลูกเร่ว ชะเอมเทศ รากเจตมูลเพลิง ่
สิงละ
๑ ส่วน
๕. หัวดองดึง หัวบุก หัวกลอย หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง
่
สิงละ ๑ ส่วน
้ กมะขามป้ อม
๖. ผักแพวแดง เนื อลู สิงละ ่
๒ ส่วน
๗. รงทอง ๔
ส่วน
้ กสมอไทย
๘. มหาหิงคุ ์ การบูร เนื อลู สิงละ ่ ๖
ส่วน
๙. ยาดา ๒๐ ส่วน
 ๒. ยำประสะเจตพังคี
๑. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน ใบกระวาน กานพลู
่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
๒. กรุงเขมา พญารากขาว รากไคร ้เครือ เปลือกหว ้า
่
หนักสิงละ ๑ ส่วน
๓. การบูร เกลือสินเธาว ์ ลูกสมอทะเล ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๔. บอระเพ็ด พริกไทย ระย่อม ่
หนักสิงละ
๒ ส่วน
๕. ข่า (ขับลมให ้กระจาย แก ้จุกเสียด แก ้บิด แก ้ลมป่ วง)
๑๖ ส่วน
๖. เจตพังคี (แก ้ธาตุพกิ าร ขับลม แก ้ปวดท ้อง แก ้ท ้องร่วง)
๓๔ ส่วน
วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
 ตัวยำในตำร ับยำเนำวหอย
ตัวยำ สรรพคุณ
๑. กระดูกเสือ ้
บารุงกระดูก เนื อหนั งและไขข ้อ แก ้โรครูมาติก แก ้ปวด
กระดูกโค กระดูก บารุงกระดูก ขับลมในลาไส ้
แพะ กระดูกงู
เหลือม ดับพิษร ้อน ถอนพิษกาฬ แก ้พิษตานซาง

๒. เนาวหอย ขับลมในลาไส ้ ล ้างลาไส ้ แก ้กระษัยไตพิการ ขับนิ่ ว บารุงกระดูก

๓. รากทนดี ถ่ายลม ถ่ายเสมหะเป็ นพิษ แก ้บวมน้า แก ้ดีซา่ น

๔. รากเจตมูลเพลิง ขับลม ขับโลหิตระดู บารุงธาตุ บารุงโลหิต แก ้ริดสีดวง

๕. หัสคุณเทศ ขับเลือดและหนอง กระจายเลือดลม ขับลม แก ้ริดสีดวง

๖. พริกไทย ขับลม บารุงธาตุ แก ้เสมหะเฟื่ อง แก ้ลมอัมพฤกษ ์

 ๓. ยำเนำวหอย
่
๑. กระดูกเสือ กระดูกโค กระดูแพะ กระดูกงู เหลือม (เผา)สิงละ ๑
ส่วน
๒. เนาวหอย ่
สิงละ ๒ ส่วน
๓. รากทนดี ่
สิงละ ๓ ส่วน
๔. รากเจตมูลเพลิง หัสคุณเทศ ่
สิงละ ๔
ส่วน
๕. พริกไทย ๓๒ ส่วน
วิธท
ี ำ บดเป็ นผง
สรรพคุณ แก ้กระษัยจุกเสียด (บารุงกระดูก, แก ้ปวด
ข ้อปวดกระดูก, ขับนิ่ ว, ขับลม)
ขนำดร ับประทำน ้ั ๑ ช ้อนกาแฟ ก่อนอาหารเช ้า – เย็น หรือ
ครงละ
้ งปั
ผสมนาผึ ้ ้นลูกกลอนกิน
๗. ยำระบบเลือดและหัวใจ มี ๕
ตำร ับ
๑. ยำบำรุงโลหิต บำรุงโลหิต
๒. ยำหอมเทพวิจต
ิ ร บำรุงหัวใจ
๓. ยำหอมอินทจักร ์ แก้ลมบำดทะจิต
่
คลืนเหี
ยนอำเจียน
๔. ยำหอมเนำวโกฐ แก้ลมปลำยไข้ แก้
่
คลืนเหี
ยนอำเจียน
๕. ยำหอมทิพโอสถ แก้ลมวิงเวียน
 ๑. ยำบำรุงโลหิต
๑. โกฐจุฬาลัมพา
๑ ส่วน
้ กสมอพิเภก สมอไทย สมอดีงู
๒. เนื อลู ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๓. กฤษณา เปลือกชะลูด เปลือกอบเชยเทศ จันทน์แดง หนักสิงละ่
๑ ส่วน
๔. แสมสาร แสมทะเล ่
หนักสิงละ
๑ ส่วน
๕. ครง่ ั
๘ ส่วน
๖. ฝาง
๑๐ ส่วน
๗. ดอกคาไทย ๑๐
ส่วน
 ๒. ยำหอมเทพวิจต
ิ ร
๑. การบูร ชะมดเช็ด ่
หนักสิงละ ๑
ส่วน
๒. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู หนักสิง่
ละ ๒ ส่วน
๓. กฤษณา ขอนดอก กระลาพัก ชะลูด อบเชย แฝกหอม เปราะหอม
่
หนักสิงละ ๒ ส่วน
๔. จันทน์แดง จันทน์ขาว หนักสิง่
ละ ๒ ส่วน
๕. เกสรทัง้ ๕ ดอกบัวขม ดอกบัวเผือน
่ โกฐ ๙ เทียน ๙ ผิวส ้ม ๗
พิมเสน ่
หนักสิงละ ๔ ส่วน
๖. ผิวส ้มซ่า ๒๘
ส่วน
๗. ดอกมะลิ ๑๘๔
ส่วน
 ๓. ยำหอมอินทจักร ์
๑. พิมเสน ชะมดเช็ด กายาน สิง่
ละ ๑ ส่วน
๒. เบญจกูล ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู สมุลแว ้ง สิง่
ละ ๑ ส่วน
๓. กฤษณา ขอนดอก กระลาพัก ชะลูด อบเชย จันทน์เทศ จันทน์แดง
่
สิงละ ๑ ส่วน
๔. เกสร ๗ (เว ้นบัวหลวง) โกฐ ๙ (เว ้นหัวบัว, ชฎามังสี) โกฐกร ักกรา โกฐ
้ ้า
นาเต ่
สิงละ ๑ ส่วน
๕. เทียนดา เทียนแดง เทียนขาว เทียนข ้าวเปลือก เทียนเยาวพานี
สิงละ่ ๑ ส่วน
๖. รากไคร ้เครือ รากหญ ้านาง ลูกกระดอม บอระเพ็ด สิง่
ละ ๑ ส่วน
๗. เถามวกแดง เถามวกขาว ลาพันแดง ฝางเสน ดอกคาไทย
สิงละ ่ ๑ ส่วน
๘. ดีงูเห่า ดีหมูป่า ดีววั ป่ า ่
สิงละ ๑
ส่วน

วิธท
ี ำ ้ เสมอภาค
ยาทังนี ้ ชนิ ดผง บดเป็ นผง ชนิ ดเม็ด หนักเม็ ดละ
 ๔. ยำหอมเนำวโกฐ
๑. ชะมดเช็ด พิมเสน ่
หนักสิงละ ๑
ส่วน
้
๒. นาประสานทองสะตุ ๒
ส่วน
๓. เบ็ญจกูล หนักสิงละ่ ๓
ส่วน
๔. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู ลูกผักชี สมุลแว ้ง
่
หนักสิงละ ๔ ส่วน
๕. เกสร ๕ โกฐ ๙ เทียน ๙ หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
๖. กฤษณา ขอนดอก กระลาพัก ชะลูด อบเชยญวน
่
หนักสิงละ ๔ ส่วน
แฝกหอม เปราะหอม จันทน์เทศ จันทน์แดง ชะเอมเทศ หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
๗. รากไคร ้เครือ หัวแห ้วหมู หญ ้าตีนนก บอระเพ็ด ลูกกระดอม
หนักสิงละ ่ ๔ ส่วน
้ กสมอพิเภก เนื อลู
๘. แก่นสน สักขี ลูกราชดัด ลูกสารพัดพิษ เนื อลู ้ ก
 ๕. ยำหอมทิพโอสถ
๑. เทียนทัง้ ๙ การบูร ่
หนักสิงละ ๑
ส่วน
๒. โกฐทัง้ ๙ ชะมดเช็ด พิมเสน ่
หนักสิงละ ๒
ส่วน
๓. เกสรทัง้ ๗ บัวจงกลนี หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
๔. กฤษณา ชะลูด อบเชย เปราะหอม สมุลแว ้ง หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
จันทน์เทศ จันทน์ขาว จันทน์แดง ชะเอมเทศ หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
๕. ข่าต ้น หัวแห ้วหมู กระจับ ว่านนา้ กระชาย สุรามฤต สนเทศ
่
หนักสิงละ ๔ ส่วน
๖. ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ฝางเสน ดอกคาไทย หนักสิง่
ละ ๔ ส่วน
 หนังสืออ้ำงอิง
1. กองการประกอบโรคศิลปะสานักงานปลัดกระทรวง “ตารา
่
แพทย ์แผนโบราณสาขาเภสัชทัวไป”
้ั ่
2. วุฒิ วุฒธิ รรมเวช, คัมภีร ์เภสัชร ัตนโกสินทร ์, พิมพ ์ครงที
๑, กรุงเทพฯ, ๒๕๔๕
่
3. หมอเสงียม ้ั ่
พงษ ์บุญรอด, ไม ้เทศเมืองไทย พิมพ ์ครงที
๑, กรุงเทพฯ, ๒๔๙๓
4. โรงเรียนแพทย ์แผนโบราณ วัดพระเชตุพน วิมลมังคลา
ราม ราชวรมหาวิหาร, ตาราประมวลหลักเภสัช,
กรุงเทพฯ: โรงพิมพ ์สีไทย, ๒๕๒๘