Demografie : mensen tellen

Wat is demografie ?
• Demos= bevolking
• Grafie = beschrijven
• Demografie= de beschrijving van de bevolking in
cijfers, voor zowel de stand als de loop van de
bevolking .
de stand = een momentopname
het verloop = de ontwikkeling in een bepaalde periode
Demografie bestudeert dus
• De veranderingen die optreden in bevolkingsaantal en
bevolkingssamenstelling, alsook de oorzaken en
gevolgen van die veranderingen .
 Mensen tellen
• Geen droge cijfers, maar verklaren !
• Achter de cijfers schuilen allerlei menselijke
gebeurtenissen : tragische, vrolijke , trieste,
humoristische etc
• Bv onverklaarbare geboortepiek in New York
was te herleiden tot electriciteitsstoring
negen maanden geleden. !!!!!!
 Groei van de bevolking op 2
manieren:
• Natuurlijke bevolkingsgroei /aanwas
geboortecijfer - sterftecijfer
• Sociale bevolkingsgroei :
migratie overschot = immigratie >
emigratie
Formule : bevgroei =
gebcijfer-sterftecijfer + aantal immigranten -
aantal emigranten
• Geboortecijfer =
aantal geboorten/1000 inw per jaar
• Sterftecijfer =
aantal sterften /1000 inw per jaar
• Geboorteoverschot = geboortecijfer > sterftecijfer
• Sterfteoverschot= sterftecijfer > geboortecijfer
• Bevolkingsexplosie ?????? Snel dalende
sterftecijfers bij hoog blijvende geb cijfers !!!!!
• Vestigingsoverschot= er vestigen zich meer
mensen dan er vertrekken
• Vertrekoverschot = er vertrekken meer
mensen dan er zich vestige
• Migratiesaldo= vestiging en vertrek bij elkaar
opgeteld
• geboorteovers
 Absolute en relatieve cijfers
• Absolute cijfers : de werkelijke aantallen bv
50.000 geboorten
• Relatieve cijfers : aantallen uitgedrukt in
promilages of procenten
bv geboortecijfer= aantal geboorten in n bep
jaar : gemiddelde bevolking x 1000= .. Promille
• Met relatieve getallen kun je gebieden
gemakkelijker vergelijken !!!!!!
 Verklaren van cijfers

• Is het echte werk !!!!!

• Bij het bekijken van cijfers kijken wat er opvalt
bv waarom was er in de ene periode een
snelle bevgroei en in de andere periode een
minder snelle groei of juist een afname ?
• Dat moet je gaan verklaren !
 Stand van de bevolking
• Momentopname
• Gegevens CBB of volksstelling
• Welke gegevens worden geregistreerd ?
- bv elke geboorte
• Wordt grafisch weergegeven in een leeftijd- of
bevolkingsdiagram.
 Bevolkingsdiagram
/leeftijdsdiagram/grafiek
3 soorten bevolkingsdiagrammen
• Waarom willen overheden weten hoe de
leeftijdsopbouw van hun bevolking is ?
Wie verzamelt informatie over de bevolking in
Suriname ?
• C.B.B : Centraal Bureau voor Burgerzaken
• A.B.S : Algemeen Bureau voor de Statistiek
• B.O.G : Bureau Openbare Gezondheidszorg
 Inkepingen of uitstulpingen in
leeftijdsgrafieken door :
• Natuurrampen met veel slachtoffers bv tsunami’s
, aardbevingen
• Humanitaire rampen : veel slachtoffers door
menselijk gebeurtenissen bv
- hongersnoden en epidemieen of een
pandemie
-oorlogen : inkeping : veel gesneuvelde soldaten
tussen 20-30 jr [ mqnnen]
- uitstulping door bv geboortepiek na de 2e W.O
Voorbeeld uitstulping leeftijdsgrafiek
 Factoren die bevolkingsgroei
beinvloeden
• Demografische factoren : jonge of oude bevolking ?
• Scholing : hoe hoger de scholing v meisjes, hoe lager
de vruchtbaarheid
• Religie: bv Kath geloof tegen abortus en geb beperking
• Cultuur : machismo in Lat Am
• Gezondheidssituatie : veel kindersterfte stimiuleert
het geboortecijfer
• Armoede: hoe hoger de welvaart , hoe lager de
vruchtbaarheid.
• Politiek : anti- natalistisch, pro- natalistisch of laissez
faire beleid [ China ? ]
• Vraag :
Is er een samenhang tussen welvaart,
economische ontwikkeling en bevolkingsgroei?
Het demografisch transitiemodel
 Het demografisch transitiemodel
Laat zien :
• Dat de verandering van geboorte- en
sterftecijfers nauw samenhangt met de
welvaart
• Je kunt er ook de leeftijdsopbouw uithalen !
 Demografische druk
• De verhouding tussen het ec- niet actieve
deel van de bevolking [0-19 jr en 65+] en het
ec- actieve deel van de bevolking [ 20-64 jr ]
• Grote demografische druk bij vergrijzing en
ontgroening
d.w.z in urn en piramide model
• Granaat minder demografische druk !
 Formule demografische druk
• [Aantal 0-19 jr + aantal 65+ ] :[ aantal 20-65jr]
x 100 %
• Hoe hoger het getal, hoe hoger de
demografische druk
• Groene druk: als de groep tussen 0-19 jarigen
groter is in verhouding tot de 20-64 jarigen
• Grijze druk: als de groep 65 + groter is in
verhouding tot het aantal 20-64 jarigen
• Europa …..> grote grijze druk
• Ontwikkelingslanden …. > grote groene druk.
• Naarmate de ontwikkeling van een land stijgt ,
neemt eerst de demografische druk af door
daling van de groene druk .Uiteindelijk zorgt
een toenemende vergrijzing opnieuw voor
een hoge demografische druk
 Vergrijzing en ontgroening
• Ontgroening: de afname van het aantal mensen dat
jonger is dan 19 jaar.
Oorzaak = geboortebeperking
• Vergrijzing: het aandeel van mensen dat ouder is dan
65 jaar neemt toe. Gaat vaak samen met ontgroening.
Oorzaak vergrijzing: toename van de
gemiddelde levensverwachting ....Waardoor mogelijk ?
• Hoe ontgroening en vergrijzing te zien ?
door bevolkingsdiagrammen van verschillende
perioden met elkaar te vergelijken.!!!
 Opdracht
• Wat lezen we uit deze twee grafieken af ????
Wat lezen we uit deze 2 grafieken af ?
• Vergrijzing: toename aantal ouderen tussen
1950-2009 [ zie bovenkant grafiek]
• Ontgroening : grafiek v 2009 is a d onderkant
smaller geworden: minder jongeren geboren
• Naoorlogse geboortegolf:
- Piek onderin piramide van 1950 : babyboom
- Piek van 1950 is in 2009 verschoven naar
boven : babyboomers van de jr 50 zijn nu 60-63
jr oud
 Oorzaken vergrijzing
• Stijging van de levensverwachting door :
betere levensomstandigheden,voeding,
gezondheidszorg en medicijnen
• naoorlogse geboortegolf: uitgestelde geboorten
en meer kinderen door vertrouwen in de
toekomst
• Daling geboortecijfer : door vrouwen emancipatie
en gebruik anticonceptie middelen
 Gevolgen vergrijzing
• Grotere druk op voorzieningen : babyboomers
zullen met pensioen gaan : druk op
financiering van AOW en pensioen !

• Optrekken pensioengerechtigde leeftijd :

- tegenwoordig wordt men gezonder oud
- om de financiering van pensioenen en AOW
in stand te kunnen houden.
Opdrachten !!!!!!!!
Thomas Malthus 1766-1834
 Bevolkingstheorie van Malthus
• De bevolkingsgroei neemt toe vlgs een
meetkundige reeks 2,4,8,16,32
• De voedselproduktie neemt toe vlgs n
rekenkundige reeks 1,2,3,4
• Dus de voedselprodukie zou de groei v.d
bevolking niet kunnen bijhouden
• Gevolg : voedseltekorten en hongersnood !!
• Daarna door sterften weer een evenwicht !
Theorie van Malthus : verband
tussen bevolkingsgroei en
voedselproduktie
 De vergissing van Malthus
• Rond 1900 geboortedaling
Oorzaak : geboortebeperking door gebruik
voorbehoedsmiddelen
• Techn ontwikkelingen in de landbouw :
machines, kunstmest = zorgden toch voor een
snellere stijging van de voedselproduktie
Zijn theorie is nog steeds van toepassing op
landen die in de 2e fase v d demogr transitie
zitten!!
 Overbevolking
• Subjectief en relatief begrip : wat is veel ? t.o
waarvan ?
• Ecologisch begrip : als een soort de
draagkracht van zijn ecologisch gebied uitput
• Bevolkingsdruk: verhouding tussen het aantal
mensen en het aantal bestaansmiddelen.
• Economische overbevolking/ economische
druk: spanning tussen beschikbare
arbeidsplaatsen en de beroepsbevolking
 Overbevolking leidt tot grote soc-ec
problemen
• Tekenen van overbevolking:
- Hoge geb cijfers en lage levensverwachting
- Analfabetisme
- Hoge werkloosheidscijfers
- Ontoereikend akkerland en gering
voedseloverschot
- Laag bbp ,slecht dieet , slechte hygiene
- Hoge misdaadcijfers
De groei van de wereldbevolking
 Groei van de wereldbevolking
V.N : Wereldbevolking
• op 31 okt 2011 : 7 miljard [ 6 miljard meer
dan in 1800]
• 2024 8 miljard
• 2050 9-10 miljard

• China : 1.3433.239.923 inw

• India : 1.206.073.612
• V.S : 313.847.465
 Oorzaken van de groei v d
wereldbevolking ?
• Enorme afname kindersterfte
[1950 :133 p/1000, 2005-2010: 46/1000 inw
• Betere voeding en gezondheidszorg : gem leeftijd
gestegen van 48[1960] naar 68[ 2010]
• Vrouwen krijgen minder kinderen
[1950: 6 per vrouw , nu 2,5 per vrouw]
• Eind jaren 60 mondiale bev groei 2 % pj, nu1 % p j
absoluut 80 miljoen mensen erbij per jaar
Opvallende tendensen in de groei v d
wereldbevolking
A. concentratie huidige groei vrnl in
ontwikkelingslanden:
• 1 e helft v deze eeuw: groei Afrikaanse bev van
987 miljoen naar 2 miljard inw
• Nigeria: land met meeste inwoners 15.15 miljoen
• Halverwege deze eeuw India het dichtsbev land
ter wereld 2050: 1.65 milj , nu 1.18 milj
• China 1.33 milj nu 1.04 milj door 1 kind politiek
Opvallende tendensen in de groei van
de wereldbevolking
B. De trend In rijke landen is omgekeerd aan dat
van de ontwikkelingslanden
• Sterke bevolkingsafname in
• Nederland [17,2-16,5 miljoen],
• Duitsland [82,5-74,1 milj
• Italie [ 58- 54.6 milj ]
• en Oost Europa
Opvallende tendensen in de groei van
de wereldbevolking
C. 1/3 v d wereldbev is tussen 10-24 jr oud .90 %
van deze jongeren woont in
ontwikkelingslanden. Op elke volwassene in een
rijk land staat 1.5 jongere in een
ontwikkelingsland
D. Europa vergrijst: op elke 4 volwassenen zijn er 3
kinderen of 65 plussers.
Opvallende tendensen in de groei van
de wereldbevolking
• E. Sterke bevolkingsgroei in de Afrikaanse en
Islamitische landen

• F. Japan in 2050 de oudste samenleving ter

wereld de helft van de bevolking is
afhankelijk van de produktieve groep
probleem voor de financiering van
AOW en pensioenen !!!
Hoeveel mensen kan de wereld aan ?
• Door toename v d bev groei Groeiende
vraag naar voedsel, water en grondstoffen
• Kan, bij de beperkte beschikbaarheid van
akkerland en het chronisch tekort aan water,
het aanbod van de voedselproduktie de
groeiende vraag naar voedsel aan ?
• Kan de aarde voldoen aan de behoefte aan
water, en grondstoffen ?
• Zijn landen in staat om de draagkracht van
hun capaciteit niet te boven te gaan ?
Hoeveel mensen kan de wereld aan ?
• Risico op oorlogen over schaarse middelen
zoals land en water

• Risico op het overdragen van ernstig

overdraagbare ziekten bij een grote
bevolkingsdichtheid.
 Politiek dilemma
• Enerzijds is een jonge en produktieve
bevolking nodig voor een duurzame en
rendabele economische vooruitgang

• Anderszijds is de aanhoudende bev groei en

de toenemende consumptie een last die de
aarde niet meer kan dragen.
• Vroeger bevolkingsgroei meer regionaal,
nu gevolgen voor de gehele wereld
Reden: internet, massaal internationaal
vliegverkeer, migratie nu over grotere afstanden
met meer gemak en snelheid
• Bevolkingsgroei hft negatieve invloed op
economische groei: dem investeringen te groot !!
• China en India hebben snelle ec groei
gecombineerd met lage bevolkingsgroei !!
• Sterke bevolkingsgroei vooral in Afrikaanse
landen en islamitische landen.

• Zullen deze landen in staat zijn hun

draagkracht capaciteit niet te overschrijden ?
 bevolkingsoptimisten
Bevolkingsoptimisten: Kleine groep die geen problemen
ziet in de groei van de wereldbevolking.
Ze zijn van mening dat :
• natuurlijke hulbronnen in materiele zin eindig zijn ,
maar dat ‘ human capital’ oneindig is dwz het
menselijk potentieel om welvaart te scheppen op basis
van kennis en kunnen en organisatie
• Zien menselijke kennis als motor van economische
groei

Hun visie wordt sterk bekritiseerd !

 Overige begrippen
• Geboortecijfer
• Sterftecijfer
• Zuigelingensterfte
• Nettovervangingsfactor
• Geslachtsverhouding = sex ratio
• Gemiddelde levensverwachting
 zuigelingensterfte
• Het jaarlijks aantal sterfgevallen van kinderen
jonger dan een jaar oud/ per 1000
levendgeborenen.
• Angola 193/ 1000
• Afghanistan 166/ 1000
• Sierra Leone 145/ 1000
• VS 7/1000
• Suriname 24/1000
 Sex ratio
• De verhouding tussen het aantal mannen ten
opzichte van het aantal vrouwen
• Uitgedrukt in promilles bv 970 promille= 970
mannen op 1000 vrouwen of als 1,04: 1
• Vaak gebruikt om het aantal jongetjes dat
geboren wordt t o v het aantal meisjes aan te
geven. Bij de geboorte - het 5e jaar is dit cijfer
over het algemeen positief richting jongens
• Bij meting boven de 40 jaar verandert de
verhouding in het voordeel v d vrouwen, die gem
langer leven
 Sex ratio
• Hoge cijfers in oliestaten Koeweit [1,52]
in Qatar [1,89 = 1890 mannen op 1000
vrouwen]
Reden : veel gastarbeiders uit Aziatische landen
• Oost-eur landen bv Rusland,Oekraine[ 0,86] en
Estland [0,85 = 850 mannen op 1000 vrouwen
Reden: ongezonder leven v d man , alcohol en
drugsgebruik en zwaar werk en slechte
arbeidsomstandigheden]
 Sex ratio
• China 1,20
• Zuid-korea 1,13
• India 1,07
• Scheefgroei ontstaat door selectiviteit bij de
gezinsvorming :
bv voorkeur voor jongens bij Hindoes en
Chinezen. Waarom ?
 Voorkeur voor jongens :
• Economische rentabiliteit van een jongen
wordt hoger ingeschat dan van een meisje
• Jongens dragen de naam v d vader en houden
de familielijn in stand : worden in de
maatschappij hoger aangeschreven !
• Jongens zorgen voor de oude dag van hun
ouders
• Jongens verzorgen de crematierituelen.
• Gevolgen : mannenoverschot !!
 Netto vervangingsfactor
• Geeft de verhouding aan tussen het aantal
gehuwde vrouwen van 15 -45 jaar en het aantal
dochters dat deze vrouwen krijgen in hun leven
• Netto verv factor = 1 als 1000 vrouwen zoveel
dochters voortbrengen dat daaruit weer precies
1000 vrouwen v dezelfde leeftijd ontstaan
• Bij een netto verv factor > 1 groeit de bevolking
• Bij een nettoverv factor < 1 afname van de
bevolking.
 Gemiddelde levensverwachting
• Het gemiddeld aantal te verwachten
levensjaren vanaf de geboorte
Sterk gestegen door :
- verbetering in de gezondheidszorg,
- gezondere leefgewoonten en
- gezondere voeding
 Gemiddelde levensverwachting

• Verschillen tussen mannen en vrouwen

vrouwen worden over het algemeen ouder
 Gemiddelde levensverwachting
• Verschillen tussen arme en rijke landen
Vs 78
Australie 80
Canada 80
Suriname 72
Mali : 47
Angola : 39
 Gemiddelde levensverwachting
• Verschillen tussen beroepen
bv mijnwerkers leven korter dan mensen met
goed opgeleide beroepen

• Verschillen tussen slechte en goede

leefgewoonten bv roken en drugsverslaving
etc zorgen ook voor een lagere
levensverwachting