BAB 1

PENGENALAN KEPADA PENYIASATAN SAINTIFIK

 1.1 APAKAH SAINS
Disiplin ilmu terhadap Fenomena semulajadi :
fenomena semulajadi
melibatkan:
• Pembentukan pelangi
• Pencairan ais
• Pemerhatian • Letupan gunung berapi
• Eksperimen yang • Gempa bumi
sistematik
• Tumbesaran manusia
KEPENTINGAN SAINS
Bidang
kejuruteraan

Meningkatkan SAINS Penciptaan

hasil tanaman satelit

Penemuan
vaksin dan
antibiotik
 BIDANG SAINS

• Kajian tentang tenaga

FIZIK • Kejuruteraan, tenaga elektrik

• Kajian tentang benda hidup

BIOLOGI • Zoologi, mikrobiologi, fisiologi,
botani

• Kajian tentang jirim

KIMIA • Farmakologi, forensik,
toksikologi
 • Kajian tentang batuan, tanih dan
GEOLOGI mineral
• Geokimia, geomorfologi, geofizik

• Kajian tentang planet, bintang

ASTRONOMI dan alam semesta
• Astrofizik

• Kajian tentang cuaca dan iklim

METEOROLOGI
• Hidrometeorologi
 KERJAYA DALAM SAINS

FIZIK BIOLOGI
Ahli astronomi Doktor
• Ahli oseanografi
• Guru • Ahli botani
• Ahli meteorologi • Anli zoologi
• Jurutera • Ahli biologi
• Ahli fizik
• Ahli
mikrobiologi
• Doktor
 KIMIA GEOLOGI
Ahli farmasi
• Ahli Ahli
oseanografi
• Guru geologi
• Ahli forensik
• Ahli kimia • Guru
1.2 MAKMAL SAINS ANDA
Kegunaan: Untuk mengisi atau memanaskan
bahan kimia dalam kuantiti kecil

TABUNG UJI TABUNG

DIDIH
Kegunaan: Untuk mengisi bahan kimia pepejal dan
cecair dalam kuantiti yang besar

BIKAR KELALANG KON KELALANG DASAR

LEPER
Kegunaan : Menyukat isipadu cecair

SILINDER PENYUKAT
Kegunaan : Menyukat isipadu cecair dengan
tepat

BURET
Kegunaan : Menyukat isipadu cecair yang tetap

PIPET
Kegunaan : Menyokong radas
semasa pemanasan

KASA DAWAI
menyebarkan
haba dengan
sekata

TUNGKU KAKI
TIGA
Kegunaan: Untuk menapis campuran pepejal yang
tidak larut daripada cecair.

CORONG TURAS
Kegunaan : untuk mengumpulkan gas

BALANG GAS
Kegunaan : Memegang atau menyokong
sesuatu radas

KAKI RETORT
Kegunaan : Untuk penyediaan gas yang
melibatkan proses pemanasan

KELALANG DASAR BULAT

Kegunaan: Untuk mengewap cecair daripada larutan.

PIRING SEJAT
Kegunaan: Untuk mengisi bahan kimia pepejal
semasa pemanasan kuat

MANGKUK PIJAR
Kegunaan : Membekalkan api bagi
pemanasan

PENUNU BUNSEN
PEMEGANG TABUNG UJI PENYEPIT MANGKUK PIJAR

 Memegang tabung uji  Memegang Objek Panas

 RAK TABUNG UJI ROD KACA

 memegang tabung uji  Digunakan untuk

dalam kedudukan yang mengacau larutan
tegak didalam bekas
 SIMBOL-SIMBOL AMARAN

BAHAN MUDAH BAHAN BAHAN

TERBAKAR MERENGSA MENGAKIS
# Mudah mengewap
# Berbau sengit # Melecurkan kulit
# Wapnya mudah
# Wap memedihkan # Cuci dengan air
terbakar mata, hidung, tekak yang banyak jika
# Jauhkan daripada dan kulit terkena
sumber api # Dikendalikan di # Asid Sulfurik Pekat,
# Alkohol, Aseton, dalam kebuk wasap Kalium Hidroksida
Petrol # Kloroform, Bromin, Pekat (Alkali Pekat)
Ammonia
 BAHAN BAHAN MUDAH BAHAN
BERACUN / MELETUP RADIOAKTIF
TOKSIK # Meletup apabila
# Boleh dinyalakan # Mengeluarkan
menyebabkan # Meletup apabila
sinaran radioaktif
keracunan dan bercampur dengan yang boleh
maut bahan kimia yang lain menyebabkan kanser
# Merkuri, Sianida, # Gas Hidrogen, Gas # Uranium, Plutonium
Butana
Klorin
 MAKMAL SAINS
Sebuah bilik untuk melakukan pelbagai eksperimen sains

PERATURAN KESELAMATAN:

Dilarang masuk ke
Dilarang berlari atau Dilarang makan
dalam makmal
bermain di dalam atau minum di
tanpa kebenaran
makmal dalam makmal
guru

Dilarang merasa Sentiasa patuh

atau menghidu akan arahan dan
bahan kimia yang melaporkan
ada di dalam sebarang kerosakan
makmal radas kepada guru
PERATURAN MENGENDALIKAN BAHAN KIMIA DAN
RADAS:

Gunakan cermin
Jangan halakan
pelindung mata ketika
hujung tabung uji ke
mencampurkan atau
arah diri sendiri atau
memanaskan bahan
orang lain
kimia

Jauhkan bahan kimia

Jangan merasa atau
yang mudah terbakar
menghidu bau kecuali
daripada sebarang
dibenarkan guru
sumber api
 1.3 KUANTITI FIZIK DAN UNITNYA

KUANTITI FIZIK : Sifat fizikal yang boleh dihitung, diukur dan dikira

SYSTEM INTERNATIONAL d’UNITES ( S.I )

• Untuk keseragaman penggunaan
• Membolehkan pertukaran data dan pengetahuan saintifik ke seluruh dunia
dengan lebih tepat

KUANTITI ASAS UNIT S.I SIMBOL UNIT S.I

Panjang meter m
Jisim kilogram kg
Masa saat s
Suhu Kelvin K
Arus Elektrik Ampere A
 IMBUHAN
Sekiranya kuantiti fizik terlalu besar atau
terlalu kecil, maka imbuhan akan digunakan
IMBUHAN NILAI BENTUK PIAWAI SIMBOL

giga (Besar) 1 000 000 000 10 G

mega (Besar) 1 000 000 10 M
kilo (Besar) 1 000 10 k
desi (Kecil) 0.1 10 d
senti (Kecil) 0.01 10 c
mili (Kecil) 0.001 10 m
mikro (Kecil) 0.000 001 10 µ
nano (Kecil) 0.000 000 001 10 n
PERTUKARAN UNIT KUANTITI ASAS
 LATIHAN PENGIRAAN
Bil Soalan Jalan Kira Jawapan

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.
KEPENTINGAN UNIT PIAWAI DALAM KEHIDUPAN
HARIAN

ZAMAN ZAMAN
DAHULU SEKARANG
Unit pengukuran berbeza Unit piawai iaitu unit S.I.
diperkenalkan
Contoh : kati, tahil, paun,
auns, jengkal, depa, langkah Contoh : meter, kilogram,
kaki saat, kelvin, ampere

Menimbulkan kekeliruan Memudahkan ahli-ahli sains

semasa dalam
# Pertukaran maklumat # Pengukuran
# Perdagangan # Komunikasi di peringkat
antarabangsa antarabangsa
 1.4 PENGGUNAAN ALAT PENGUKUR, KEJITUAN,
KEPERSISAN, KEPEKAAN DAN RALAT

• Kebolehan alat pengukur

KEJITUAN mendapatkan bacaan menghampiri
atau menepati nilai sebenar

• Kebolehan alat pengukur

KEPERSISAN memberikan bacaan yang hampir
sama apabila pengukuran diulang

• Kebolehan alat pengukur mengesan

KEPEKAAN perubahan kecil kuantiti yang
diukur
1.4 PENGGUNAAN ALAT PENGUKUR YANG BETUL

PANJANG • Jarak antara 2 titik

• Kuantiti jirim yang

JISIM terkandung di dalamnya

ARUS • Arus elektrik dalam

ELEKTRIK sesuatu litar
MASA • Menunjukkan waktu

• Darjah kepanasan atau

SUHU kesejukan sesuatu objek

ISIPADU • Kuantiti ruang yang diisi

KUANTITI UNIT S.I UNIT LAIN YANG BOLEH
FIZIK DIGUNAKAN

PANJANG • meter (m) • milimeter (mm), sentimeter

(cm), kilometer (km)

JISIM • kilogram (kg) • gram (g), miligram (mg)

MASA • saat (s) • minit (min), jam (j), hari, bulan,

tahun, dekad

SUHU • Kelvin (K) • darjah Celcius (ºC)

ARUS • ampere (A) • ampere (A)

ELEKTRIK

ISIPADU AIR • liter (L), • mililiter (ml)

ALAT PENGUKURAN KUANTITI ALAT PENGUKURAN LEBIH JITU
FIZIK

• Pembaris, Pita PANJANG • Angkup Vernier, Tolok Skru

pengukur Mikrometer, Angkup Vernier Digital,
Tolok Skru Mikrometer Digital

• Neraca tuas, Neraca JISIM Penimbang Digital

tiga alur, Penimbang

• Jam randik MASA Jam randik digital

• Termometer makmal, SUHU Termometer digital

termometer klinik

• Ammeter ARUS Ammeter digital

ELEKTRIK
PENGGUNAAN ALAT PENGUKUR
YANG LEBIH JITU
PANJANG
• Angkup Vernier
• Mengukur ketebalan atau diameter luar,
• diameter dalam dan kedalaman objek
• Bacaan terkecil 0.01cm atau 0.1mm

PANJANG
• Tolok Skru Mikrometer
• Mengukur ketebalan dan diameter objek
• kecil seperti kertas, rambut dan lain-lain.
• Bacaan terkecil : 0.001cm atau 0.01 mm
 PANJANG
• Tolok Skru Mikrometer Digital
• Mengukur bacaan lebih tepat
• dan jitu

PANJANG
• Angkup Vernier Digital
• Mengukur bacaan lebih tepat
• dan jitu
JISIM
• Penimbang Digital
• Mengukur bacaan jisim lebih
tepat dan jitu

MASA
• Jam Randik Digital
• Mengukur masa sehingga 0.01s
• Jam randik biasa 0.1s sahaja
SUHU
• Termometer Digital
• Mengukur bacaan jisim lebih tepat
dan jitu sehingga 0.1ºC
• Digunakan di klinik masa kini

ARUS ELEKTRIK
• Ammeter Digital
• Memberi bacaan arus elektrik lebih
tepat dan jiti sehingga 0.01 A
 RALAT SISTEMATIK DAN RALAT RAWAK

• Ralat yang malar pada alat

pengukuran semasa
RALAT pengukuran dijalankan
SISTEMATIK • Contoh : Ralat sifar, Alat
pengukuran tidak jitu

• Ketidakpastian pengukuran
disebabkan pemerhati semasa
RALAT pengukuran dijalankan
RAWAK • Contoh : Ralat paralaks,
Kecuaian pemerhati, salah teknik
 CARA MENGATASI RALAT SISTEMATIK DAN RALAT RAWAK

• Mengendalikan eksperimen dengan

RALAT berhati-hati
SISTEMATIK • Mengulangi eksperimen dengan alat
pengukur berbeza

• Mengambil bacaan ukuran beberapa

kali dan mengambil nilai bacaan purata
RALAT • Mata pemerhati hendaklah
RAWAK berserenjang dengan skala alat
pengukur
MEMBUAT ANGGARAN SEBELUM MEMBUAT
PENGUKURAN SEBENAR

Besar sesuatu kawasan

LUAS

Unit S.I (m²)

ISIPADU

ANGGARAN Ruang dipenuhi objek

Unit S.I (m³)

JISIM

Jika 100 helai kertas 500g

Maka 1 helai 500g / 100 = 5g
MEMBUAT ANGGARAN JISIM

Berapakah jisim
sehelai kertas?

Anggaran :
100 helai / 500 g = 5 g
 MEMBUAT ANGGARAN LUAS

LUAS

BENTUK SEKATA BENTUK TAK SEKATA

RUMUS
Segiempat = Panjang
x Lebar Kertas Graf
Segitiga = ½ x tapak x
tinggi
 BENTUK SEKATA-LUAS
 Luas Segiempat = Panjang x Lebar
5cm = 5 cm x 3 cm
3cm = 15 cm²

 Luas Segitiga = ½ x Tapak x Tinggi

= ½ x 4cm x 3 cm
3cm
= 6 cm²
3cm
4cm
 Bentuk Tidak Sekata-LUAS
 Tandakan √ pada setiap petak
a) Lengkap
b) Separuh lengkap
c) Lebih daripada separuh lengkap
Bentuk Tidak Sekata-LUAS
MEMBUAT ANGGARAN ISIPADU

ISIPADU

BENTUK SEKATA BENTUK TAK SEKATA

RUMUS
Kubus = Panjang x Lebar x
Tinggi
KAEDAH SESARAN AIR
Kuboid = Panjang x Lebar x
Tinggi
BENTUK SEKATA - ISIPADU

(cm³)
BENTUK SEKATA - ISIPADU
KAEDAH SESARAN AIR (OBJEK TAK SEKATA)-
ISIPADU

/ 46 cm³
KAEDAH SESARAN AIR (OBJEK TAK SEKATA) -
ISIPADU

ISIPADU BATU = ISIPADU AIR YANG

DISESARKAN

ISIPADU BATU = 23 cm³ - 15 cm³

= 8 cm³
 KAEDAH SESARAN AIR

A B C

ISIPADU BATU = 47 ml – 38 ml ISIPADU GABUS = 53 ml – 47 ml

= 9 ml / 9 cm³ = 6 ml / 6 cm³
1.4 PENGGUNAAN ALAT PENGUKURAN

SILINDER
PENYUKAT
(Menyukat isipadu
cecair)

BURET
CECAIR (Menyukat isipadu
cecair dengan tepat)

PIPET
ISIPADU (Menyukat isipadu
cecair dengan tetap)

PEPEJAL SEKATA
dan Kaedah Sesaran Air
TIDAK SEKATA
ALATAN PENGUKURAN ISIPADU CECAIR
 Kedudukan mata yang betul semasa
mengambil bacaan Garis Lurus

Ralat Ralat
paralaks paralaks
KEDUDUKAN MATA
CARA BACAAN YANG BETUL DIAMBIL
ARAS MENISKUS
1.4 PENGGUNAAN ALAT PENGUKURAN

GARIS LURUS – Pembaris

- Pita Ukur

GARIS LENGKUNG – Benang & Pembaris

- Opisometer & Pembaris
PANJANG

DIAMETER DALAM – Angkup dalam & Pembaris

DIAMETER LUAR – Angkup luar & Pembaris

Garis Lengkung

Benang

Pembaris
Garis Lengkung - OPISOMETER
Diameter Dalam & Diameter Luar

ANGKUP DALAM

ANGKUP LUAR
Diameter Dalam & Diameter Luar

 JALAN PENGIRAAN DIAMETER

DIAMETER = DIAMETER LUAR – DIAMETER DALAM

2

= 2.3 cm – 2.2 cm
2

= 0.05 cm
 1.5 KETUMPATAN

KETUMPATAN = Jisim
Isipadu Unit = kg/m³ atau g/cm³

KETUMPATAN

Keapungan objek
Bahan berbeza mempunyai
bergantung kepada
ketumpatan berbeza
ketumpatannya
OBJEK DAN CECAIR YANG TIMBUL ATAU TENGGELAM

• Objek kurang
TIMBUL tumpat daripada
cecair

• Objek lebih
TENGGELAM tumpat daripada
cecair
OBJEK DAN CECAIR YANG TIMBUL ATAU TENGGELAM
OBJEK DAN CECAIR YANG TIMBUL ATAU TENGGELAM

KETUMPATAN AIR ( 1 g/cm³)

Pepejal atau Pepejal atau

cecair KURANG cecair LEBIH
1 g/cm³ 1 g/cm³
TIMBUL TENGGELAM
OBJEK DAN CECAIR YANG TIMBUL ATAU TENGGELAM
OBJEK DAN CECAIR YANG TIMBUL ATAU TENGGELAM
Menentukan Ketumpatan Objek Dengan Menggunakan Kaedah Sesaran Air
Perbezaan Ketumpatan Dalam
Kehidupan Seharian
Inovasi Objek, Makanan atau Minuman
Menggunakan Konsep Ketumpatan
1.6 LANGKAH-LANGKAH DALAM PENYIASATAN SAINTIFIK
 KAEDAH SAINTIFIK
Kaedah sistematik bagi menyelesaikan masalah dalam sains

MENGENAL PASTI MASALAH

MEMBUAT HIPOTESIS

Dianggap benar walaupun kebenaran belum dibuktikan

MENGAWAL PEMBOLEHUBAH
PEMBOLEHUBAH
PEMBOLEH UBAH
BERGERAK BALAS PEMBOLEHUBAH
DIMANIPULASI
Gerak balas akibat DIMALARKAN
Diubah untuk melihat kesan
perubahan Keadaan yang ditetapkan
(Apa yang dilihat)
1.2 PENYIASATAN SAINTIFIK
MERANCANG EKSPERIMEN

MENJALANKAN EKSPERIMEN

MENGUMPUL DATA

MENGANALISIS DAN MENTAFSIRKAN DATA

MEMBUAT KESIMPULAN

MENULIS LAPORAN
 1.7 – SIKAP SAINTIFIK DAN NILAI MURNI DALAM
MENJALANKAN PENYIASATAN SAINTIFIK

SIKAP SAINTIFIK
Bertanggungjawab
Jujur dan tepat terhadap
Minat dan bersifat
dalam merekod keselamatan diri
ingin tahu tentang
dan mengesahkan dan rakan serta
alam sekeliling
data terhadap alam
sekitar
 NILAI MURNI
Menyedari bahawa pengetahuan sains
merupakan satu cara untuk memahami alam

Menghargai dan mengamalkan cara hidup

bersih dan sihat

Menghargai keseimbangan dalam alam

semula jadi

Berhemah tinggi dan hormat menghormati

Mensyukuri nikmat alam semula jadi

kurniaan Tuhan