გერმანული იდეალიზმი კანტის შემდგომი თანამედროვე ფილოსოფია

• სულის შემოქმედებითობის, ანუ შემოქმედი ტრანსცენდენტალურობის კანტისეული პრინციპის

განვითარება
იდეალიზმი

• კანტიანელობას უპირისპირებს თეორიულ დოქტრინას, რომელიც სასრულ რეალობაზე ამაღლებულ უმაღლეს

ტრანსცენდენტალურ სულსა და მრავალ სასრულ სულს ამკვიდრებს
სპირიტუალიზმი

• ემხრობა ემპირისტულ ტრადიციას და იყენებს თანამედროვე მეცნიერების პროგრესს, მაგრამ, ამასთან იღებს
და ავითარებს გამოცდილების, როგორც კონსტატაციით მიღებული წმინდა ფაქტის, გადაულახაობის
პოზიტივიზმი კანტისეულ პრინციპს

* ფრთხილად მოეკიდეთ ცხოვრების დრამატიზაციას! ხომ შეიძლება, თქვენი

როლის უკეთესი შემსრულებელი მონახონ?!
* ადამიანი, რომელსაც მბრძანებელი სჭირდება, ცხოველია; და თუ ადამიანია, მას
არც მბრძანებელი სჭირდება.
*მეცნიერება ორგანიზებული ცოდნაა, ხოლო სიბრძნე-კარგად ორგანიზებული
ცხოვრება.
*ხასიათი პრინციპების მიხედვით მოქმედების უნარია.
*ვინც უარი თქვა მეტისმეტზე, მან თავი იხსნა გაჭირვებისგან.
წინაკრიტიკული (1770 წლამდე) პერიოდი კრიტიკული აზროვნების პერიოდი *გონება ისეთი უნარია, რომელიც ხედავს კავშირს კერძოსთან.
*გაიძვერას თავგამოდებული გამბედაობა უაღრესად სახიფათოა.
საზღვარი სისულელესა და გონიერებას შორის იმდენად შეუმჩნეველია , რომ თუ
დაინტერესდა ფიზიკისა და ასტრონომიის ერთ-ერთ გზას დიდხანს ადგახარ , ძნელია ზოგჯერ ოდნავ მაინც მეორესაც არ
ზოგადი პრინციპებით. ნიუტონით შეეხო
იწყება 1770 წელს შექმნილი *იქონიე გამბედაობა, საკუთარ შეგნებას დაემორჩილო.
გატაცებულმა მისი გავლენით
შრომით de mundi sensibilis *ადამიანები ერთმანეთს გაექცეოდნენ, თვითოეულის გული და სულისთქმა რომ
ჩამოააყალიბა ცნობილი ჰიპოთეზა atque intelligibilis forma et დაფარული არ იყოს.
პრიმიტიული ნისლოვანებიდან სამყაროთა principiis. თერთმეტწლიანი * ადამიანი კვდება, აზრი რჩება. აზრი იძენს თავისთავად სიცოცხლეს, აღვიძებს
ჩამოყალიბების შესახებ. შემდგომ მედიტაციის შედეგად თავისი სხვების აზრს, მრავალთა კუთვნილება ხდება. აზრი სიღრმეში იჭრება,
ლაპლასის მიერ გავრცობილი ეს ჰიპოთეზა შედევრის, ამ ღრმა, მაგრამ ყოფიერების ახალ ქანებს აფეთქებს, მათ იმ ადამიანთა ნებასა და გონებას
კანტ-ლაპლასის ჰიპოთეზის სახელით არის ბუნდოვანი ნაშრომის, უმორჩილებს, ვისაც წილად ხვდა იცოცხლოს, იბრძოლოს და პასუხი აგოს.
ცნობილი და შესულია კანტის 1755 წელს შედეგების წვდომის ფილოსოფოსის უკვდავება ის არის, რისი თქმაც მოასწრო, რაც მისგან
გამოქვეყნებულ წიგნში „ბუნების გასაადვილებლად კანტი 1783
ყურადიღეს, შეითვისეს, განახორციელეს.
უნივერსალური ისტორია და ცათა * ადამიანი ის ცხოველია, რომელსაც მბრძანებელი სჭირდება. ძალაუფლების
წელს აქვეყნებს ნაშრომს მპყრობელი მუდამ ბოროტად იყენებს საკუთარ თავისუფლებას, თუ მას სხვა
თეორია“.. „პროლეგომენები ნებისმიერი ვინმე არ მართავს კანონის შესაბამისად. ამისათვის სამი პირობა უნდა
ამ პერიოდში კანტი ვოლფის მომავალი შევახამოთ: სახელმწიფო წყობილების სწორი გაგება, საუკუნეთა მანძილზე
რაციონალისტურ ფილოსოფიას იზიარებს მეტაფიზიკისათვის“, შეძენილი გამოცდილება და კეთილი ნება. ეს შესაძლებელია არც ისე მალე,
და დიდ იმედებს ამყარებს ადამიანის რომელსაც მეცნიერებად სურს ალბათ, მრავალი ამაო ცდის შემდეგ.
გონების შესაძლებლობაზე, ჩასწვდეს თავის წარდგენა. * ადამიანი ცხოველია, რომელსაც შეუძლია იცინოს. სიცილი არის აფექტი, როცა
რეალობას (დოგმატიზმი) დაძაბულად რაღაცას მოველით, ხელთ კი არაფერი გვრჩება.
* ადამიანის ადამიანად ქცევა მხოლოდ აღზრდის ნაყოფია.
 სამართალი გარკვეულ პირობითობათა ერთობლიობაა,
რომლებიც ათანხმებენ ადამიანთა თავისუფლებებს
სამართლის დიფერენციაცია ი. კანტის მიხედვით
ერთმანეთთან: „ინდივიდის თავისუფლება უნდა
შეუთანხმდეს თითოეულის თავისუფლებას.

დადებითი
სამართლიან
ბუნებითი სამართალი (არსებული) ობა •განპირობებულია იურიდიული
სამართალი ლეგალური ქცევა ნორმებით

კერძო სამართალი საჯარო სამართალი

•ეყრდნობა შინაგანი მოვალეობის
მორალური ქცევა გრძნობას
პიროვნული სახელმწიფო სამართალი
სამართალი
სისხლის სამართალი • ყოველგვარი რევოლუცია დამღუპველია.
სანივთო თავისუფლებისა და სამართლიანობის მიღწევა,
სამართალი ხელისუფლების ცვლა მხოლოდ ევოლუციურად და
საერთაშორისო სამართალი
რეფორმების გზით უნდა მოხდეს. აბსოლუტური მონარქია
შეიძლება შეიცვალოს კონსტიტუციური მონარქიით
(რეფორმების გზით) ან დესპოტიით (ძალადობრივი
გზით).
• სახელმწიფო პირველდაწყებითი ხელშეკრულების
შედეგია. სახელმწიფო ეს არის სამართლებრივი
მმართველობის ფორმები ი. კანტის ორგანიზაცია, რომლის მიზანია არა ადამიანთა
ბედნიერება, არამედ სამართლის იდეების ზეიმი.
მიხედვით სახელმწიფოს შექმნა კატეგორიული იმპერატივია.
• სახელმწიფოში ყოველგვარი საკუთრება უნდა იყოს
კერძო. დაუშვებელია სოციალური პრივილეგიები
საკუთრების შესაძენად. სახელმწიფომ საეკლესიო მიწების
კანონმდებელთა რაოდენობის ხელისუფლების განაწილების სეკულარიზაცია უნდა მოახდინოს.
მიხედვით მიხედვით • საერთაშორისო სამართალში იდეალური სახელმწიფოს
ფორმაა რესპუბლიკათა ფედერაცია. სახელმწიფოთა შორის
მუდმივი მშვიდობა უნდა იყოს უზრუნველყოფილი
ავტოკრატია
ხელშეკრულების გზით.
(აბსოლუტური არისტოკრატია დემოკრატია რესპუბლიკა დესპოტია • სუვერენიტეტი ხალხს ეკუთვნის, თუმცა პოლიტიკური
მონარქია)
უფლებები მხოლოდ საზოგადოების „აქტიურ“ წევრებს
უნდა მიეცეთ. („პასიური წევრები“: ქალები, მუშები,
ხელოსნები, შინამოსამსახურენი)
კოსმოლოგიური დასაბუთება – რადგან არსებობს შემდეგი (სამყარო,
კოსმოსი) მაშ უნდა არსებობდეს მიზეზიც, საწყისი ყველა ნივთისა.
ტელეოლოგიური დასაბუთება – ბუნებაში არსებულუ მიზანშეწონილობა
ამტკიცებს იმას, რომ არსებობს ბუნების გონიერი მომწესრიგებელი.
ონტოლოგიური დასაბუთება – რადგან ღმერთი სრულყოფილია, მაშინ
უნდა არსებობდეს კიდეც.
ზნეობრივი დასაბუთება – ემყარება საკუთარ შინაგან სამყაროზე
დაკვირვებას.
ისტორიული დასაბუთება – დედამიწაზე არსებულ ყველა ხალხს გააჩნია
ღმერთის რწმენა, რაც მის არსებობას ამტკიცებს.

იმანუელ კანტმა უარყო ღმერთის არსებობის ყველა დამამტკიცებელი

საბუთი, დაამტკიცა რომ შეუძლებელია ღმერთის არსებობა თეორიულად
დასაბუთდეს, მაგრამ წამოაყენა ახალი ზნეობრივი დასაბუთება. იგი
ღმერთს განიხილავდა როგორც პრაქტიკული გონების პოსტულატს.
ღმერთის არსებობის დასაბუთება მან გადაიტანა მორალის სფეროში,
ღმერთის არსებობა ზნეობრივი ქცევის ნორმად აქცია.
 • მოიცავს სამოქალაქო და
სისხლის სამართალს სიკეთე-ბოროტებაზე წესრიგი ოჯახში,
აბსტრაქტული
სამართალი • ყალიბდება ინდივიდის
მორალი ინდივიდის ზნეობა საზოგადოებაში,
საკუთრებასთან ან სხვა სუბიექტური სახელმწიფოში,
პიროვნებასთან განსჯის ობიექტური სახელმწიფოთა შორის..
საკუთრების გამო შეფასება
გეორგ ვილჰელმ ფრიდრიხ ჰეგელი (1770- ურთიერთობით.
1831)-გერმანელი ფილოსოფოსი, გერმანული
კლასიკური ფილოსოფიის წარმომადგენელი.
ავტორია წიგნებისა: „ლოგიკა“ (1812),
„სამართლის ფილოსოფია“ (1820).

ჰეგელი სამართლის შესახებ ჰეგელი სახელმწიფოს შესახებ

• „რაც არსებულია, გონიერია და რაც გონიერია-ის არსებულია“. • სახელმწიფო აერთიანებს საზოგადოებას,
• ადამიანები შეიძლება იურიდიულად იყვნენ თანასწორნი, მაგრამ ოჯახებს. იგი არის მიზანი და არა საშუალება.
მათ შორის არსებული განსხვავებანი განაპირობებს ფაქტობრივ ამდენად სახელმწიფო ხალხის ბედნიერებისა და
უთანასწორობას. ინტერესების დაცვის საშუალება არ არის.
• სამართალი არის თავისუფალი ნების არსებობა. დანაშაულის სახელმწიფო ბატონობს და არ ემსახურება ხალხს.
მიზეზია დაპირისპირება კერძო ნებასა და საერთო ნებას შორის. • ომები სასარგებლო ქვეყნის შიგნით
• სასჯელის არსი თვითმიზანია (ამით ხორციელდება სიმშვიდისათვის. პატრიოტული აღტყინება
სამართლიანობის მოთხოვნა) და არა დამნაშავის ან სხვათა მოსახლეობას უძლიერებს თავდაცვით ინსტინქტს
დაშინების (ფოიერბახის აზრით) ან გამოსწორების მცდელობა. და ავიწყებს შიდა პრობლემებს. ჰეგელი უარყოფს
• ჰეგელის აზრით აუცილებელია ერთიანი გერმანული სამართლის კანტის „მუდმივი მშვიდობიანობის თეორიას“,
შექმნა. იგი აკრიტიკებს სამართლის ისტორიული სკოლის თუმცა აუცილებელია საერთაშორისო
პრინციპს-ადათობრივი სამართლის უპირატესობის შესახებ. ხელშეკრულებების დაცვა.
ანგლო-საქსური საერთო სამართალი (Common Law) მიუღებელია, • ქალთა უფლებებზე ჰეგელი კონსერვატიულ
რადგან მოსამართლეთა თვითნებობას უწყობს ხელს. მოსაზრებას აყალიბებს. „ქალის ადგილი ოჯახშია“
• უნდა დაწესდეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო და სასამართლო (3 წმინდა K: ბავშვი, ეკლესია, სამზარეულო)“.
საჯაროობა.
იმანუელ კანტის ძირითადი თხზულებები:

4 კრიტიკა
„წმინდა გონების კრიტიკა“ „მსჯელობის უნარის კრიტიკა“

„პრაქტიკული გონების კრიტიკა“ „რელიგია მხოლოდ გონების ფარგლებში“

კანტის შეხედულება ცოდნისა და რწმენის მიმართებაზე

ძველი ბერძნები, იდეალისტებიც და მატერიალისტებიც, ემპირისტები იყვნენ.

ემპირიზმი - გამოცდილებით, შეგრძნებით ჭეშმარიტების დადგენაა.
რაციონალიზმი - გონებით. ემპირიზმით რომ შევიმეცნო, გონება უნდა მქონდეს.

გავავლოთ მკვეთრი საზღვარი ცოდნასა და რწმენას შორის. გავმიჯნოთ მეცნიერება (დებულება, რომლის
დასაბუთება შესაძლებელია) და მსოფლმხედველობა (შეხედულება საკუთარ თავსა და სამყაროზე,
რომელიც მხოლოდ გარკვეულ დონემდე შეიძლება იყოს დასაბუთებული).

რელიგია აუცილებელი სისტემაა, რათა ადამიანმა მოაწესრიგოს საკუთარი მსოფლმხედველობა, მაგრამ

ამავე დროს, ის არ უნდა მოდიოდეს წინააღმდეგობაში მეცნიერებასთან.ცოდნა და რწმენა ერთმანეთს არ
ეწინააღმდეგება, თუ მორწმუნემ და მეცნიერმა იმაზე მეტზე არ განაცხადეს პრეტენზია, რისი უფლებაც
აქვთ.
რელიგიის სფეროში არ უნდა არსებობდეს პრეტენზიები. ერთი რელიგიის წარმომადგენელი არ უნდა
განიცდიდეს უპირატესობას. რწმენის სფეროში ყველა ადამიანს აქვს უფლება თავისი გზა აირჩიოს,
ოღონდ ისე, რომ სხვა ადამიანის უფლებებს და ღირებულებას არ შეეხოს.
ათეისტი, თუ იგი გულწრფელი იქნება, მივა ღმერთის არსებონის აღიარებამდე.

თითოეულ ადამიანს აქვს უფლება ამოირჩიოს საკუთარი მსოფლმხედველობა.

მსოფლმხედველობა არსებობ სამი სახის : 1. მითოსის მიერ შექმნილი. 2. რელიგია. 3.
ფილოსოფია(დასაბუთებული მსოფლმხედველობის აგების ცდა).
კანტის შეხედულება სახელმწიფოს შესახებ

სამი ძლიერი ბუნებრივი ლტოლვა: პატივმოყვარეობა, ძალაუფლების სიყვარული,

საკუთრების წყურვილი ქმნის დაპირისპირებას პირველობისთვის ბრძოლაში, რაც
პროგრესის მასტიმულირებელი საშუალებაა. სახელმწიფოს როლია შუამავლობა
გასწიოს ამ დაპირისპირებაში და უზრუნველყოს:
1. თავისუფლება (მოქალაქეთა უფლებების დაცვის უზრუნველყოფა)
2. თანასწორობა (კანონის უზენაესობა და თანასწორობა კანონის წინაშე)
3. მოქალაქეობრივი დამოუკიდებლობა (ზნეობრივი ავტონომია და
თავისთავადობა)

პოლიტიკა ზნეობრივი და მორალური უნდა იყოს. სახელმწიფო წყობა -

რესპუბლიკა.

კანტი უარყოფს აჯანყების უფლებას. საზოგადოებამ უკმაყოფილება პოლიტიკური

დაუმორჩილებლობით, უფლებებისა და სამართლიანობისათვის ბრძოლით უნდა
გამოხატოს.

კანტი სოციალური რეფორმიზმის ფუძემდებელია.ისტორიული განვითარების

კვალად დგება პოლიტიკურ-იურიდიულ დაწესებულებათა შეცვლის
აუცილებლობა. ცვლილებები ზემოდან უნდა მოხდეს რეფორმის გზით.
 კანტის შეხედულება განმანათლებლობის შესახებ
განმანათლებლობა და ადამიანი

განმანათლებლობა არის ადამიანის გამოსვლა არასრულწლოვანებიდან,

ანუ გაბედულება სხვისი ზედამხედველობის გარეშე გამოიყენოს
საკუთარი გონება, საკუთარი განსჯა და დაუჯეროს მას.

განმანათლებლობა - ესაა ადამიანის გამოსვლა უმწიფრობიდან.

უმწიფრობა უუნარობაა, საკუთარი განსჯა სხვისი ხელმძღვანელობის
გარეშე მოიხმაროს. გაბედე საკუთარი განსჯის გამოყენება! სიზარმაცე და
სილაჩრე - ესაა მიზეზები, რომელთა გამოც ადამიანთა დიდი ნაწილი
მთელი ცხოვრება უმწიფრად რჩება.

უმწიფრობა კომფორტულია - არ მჭირდება აზროვნება, არ მჭირდება

ძალისხმევა. მეურვეები, რომლებმაც ასე კეთილად აიღეს საკუთარ თავზე
ზედამხედველობის საქმე, იმაზე ზრუნავენ, რომ ადამიანთა უდიდესმა
ნაწილმა (მათ შორის მთელმა მშვენიერმა სქესმა) ეს რთული ნაბიჯი
სიმწიფისკენ საშიშადაც ჩათვალოს, საფრთხის მომტანად. არადა, ეს
საფრთხე ასე დიდი სულაც არაა, რამდენიმე დაცემით ისინი საბოლოოდ
სიარულს ისწავლიდნენ.
განმანათლებლობა და საზოგადოება

დადგენილებები და ფორმულები მუდმივი უმწიფრობის ბორკილებია. ისინი კი,

ვინც ამ ბორკილებს მოიშორებს, ყველაზე პატარა ორმოსაც კი არამტკიცე
ნახტომით თუ გადაევლება თავს, რადგან არაა მიჩვეული თავისუფალ მოძრაობას.
ამიტომაც ცოტანი არსებობენ, რომლებმაც საკუთარ გონზე მუშაობით წარმატებას
მიაღწიეს უმწიფრობიდან გამოღწევისა და მტკიცე ნაბიჯების გადადგმის საქმეში.
მაგრამ ის, რომ საზოგადოებამ საკუთარი თავი გაანათლოს, უფრო შესაძლებელია;
მეტიც, თუ მას თავისუფლება მიეცემა, ეს თითქმის გარდაუვალია. ყოველთვის
გამოჩნდება რამდენიმე დამოუკიდებლად მოაზროვნე, მათ შორის დიდი მასების
მეურვეებად დაყენებულთა შორის, რომლებიც მას შემდეგ, რაც თავად
გადააგდებენ უმწიფრობის უღელს, ირგვლივაც გაავრცელებენ საკუთარი
ღირებულებისა და თითოეული ადამიანის დამოუკიდებელი აზროვნებისაკენ
მოწოდების სულისკვეთებას.

საზოგადოება მხოლოდ ნელ-ნელა შეიძლება განმანათლებლობას მიუახლოვდეს.

რევოლუციით ალბათ შეიძლება პიროვნული დესპოტიის დამხობა, მაგრამ
არასოდეს აზროვნების წესის რეფორმა. ახალი ცრურწმენები. ისევე როგორც
ძველები, დიდი უგუნო მასის დასაბმელ ღვედად იქცევა.
კანტის შეხედულება ზნეობის შესახებ

ყველა ადამიანი უნდა იყოს მიზანი და საშუალება. ადამიანი თვითღირებულია. ის

მხოლოდ საშუალებად არ უნდა ჩაითვალოს. ყველა ადამიანი შეუცვლელი,
თავისთავადი ღირებულების მქონეა.

კაცობრიობის არსებობას მაშინ აქვს აზრი, თუ ის არის თავისუფალ არსებათა

ერთიანობა. კაცობრიობის ისტორია ვითარდება თავისუფლების ცნობიერების
შეგნებით.

იმანუელ კანტის მარადიული მშვიდობის სამი პირობა:

კანტი გმობს ომებს. მისი აზრით, კოსმოპოლიტური კავშირის შექმნა გარდაუვალია. უნდა
შეიქმნას მსოფლიო ფედერაცია
მშვიდობა დამოკიდებულია სახელმწიფოს პოლიტიკურ სისტემაზე. იდეალურია
რესპუბლიკა ძალაუფლების დაბალანსებული სისტემით
მშვიდობის დამყარებას ხელს უწყობს ვაჭრობის განვითარება. ამიტომ
აუცილებელია სავაჭრო და კულტურული კავშირების განვითარება

დღევანდელი მსჯელობით, ეს ნიშნავს: საერთაშორისო სისტემაში გაეროს მსგავსი სამთავრობათაშორისო, უნივერსალური

საერთაშორისო ორგანიზაციის არსებობას; სახელმწიფოს დონეზე დემოკრატიულ მოწყობას; საერთაშორისო
ურთიერთობების თეორიაში ისეთი ნეოლიბერალური თეორიების არსებობას, როგორიცაა კომპლექსური
ურთიერთდამოკიდებულების თეორია, დემოკრატიული მშვიდობის თეორია?
ჰეგელი საზოგადოების შესახებ
საზოგადოების სოციალური სტრუქტურა
1. მიწათმოქმედნი (გლეხები და მემამულენი)
ნაკლებად უხდებათ ფიქრი და აზროვნება, მათ მიერ მოპოვებული უცხოს, ბუნების ნაჩუქარია, მათში
დამოკიდებულების ეს გრძნობა წინა პლანზეა წამოწეული და ამ გრძნობას ადვილად უკავშირდება მზაობა
მოითმინოს ადამიანებთან ყველაფერი, რაც არ უნდა მოხდეს. ამიტომ მათ უფრო მორჩილებისა და
დაქვემდებარებისაკენ აქვთ მიდრეკილება.

2. მრეწველნი
თავისუფლებისკენ აქვთ მიდრეკილება

3. მოხელენი
საყოველთაო ფენა, რადგან მათ ძირითად საქმიანობას მთელი სამოქალაქო საზოგადოების, ყველა ფენისა
და წოდების ინტერესთა დაცვა და უშიშროება შეადგენს. ეს ფენა თავისუფალია.
ამ სოციალურ სტრუქტურაში ადგილი არ აქვს „მდაბიოთ“, „ბრბოს“. ჰეგელი მათ ანტისახელმწიფოებრივი
განწყობილობისათვის კიცხავს. სიღარიბე თავისთავად არავის არ აქცევს მდაბიოდ, ბრბოდ. ბრბოდ
ადამიანებს სიღარიბესთან შეერთებული მდიდრების, საზოგადოებისა და ხელისუფალთა წინააღმდეგ
მიმართული გონება - განწყობილება და შინაგანი აღშფოთება აქცევს.

ჰეგელი სახელმწიფოს შესახებ

თუ საზოგადოება (ეკონომიკური და პოლიტიკური ცხოვრება) ეგოიზმის, ფენათა და წოდებათა
ურთიერთბრძოლისა და დაპირისპირების სფეროს წარმოადგენს, მაშინ სახელმწიფო ესაა გათიშულობაზე
ეროვნული გონის, საყოველთაობის, ერთიანობის ზეიმი. სახელმწიფოს არსებობა „ესაა ღმერთის სვლა
სამყაროში, მისი საფუძველია გონების ძალა, რომელიც თავის თავს ახორციელებს როგორც ნება“
ჰეგელი მსოფლიო გონის შესახებ
ყველა ხალხი, ერი, რასა და მათი გამოჩენილი ადამიანები არსებითად მსოფლიო გონის
იარაღებია. მსოფლიო გონი არ არის სტიქიური ძალა, აულაგმავი თვითნებობისა და
ძალადობის მწყურვალი. იგი გარკვეულ დრომდე ადამიანებისათვის დაფარული
ისტორიული აუცილებლობის მატარებელია.

მსოფლიო ისტორია არის პროგრესი თავისუფლების შეცნობა-შეგნებაში. ისტორიის

ამოსავალია მსოფლიო გონი, ანუ გონება, რომელიც მსოფლიოს ხალხთა ყველა ქმნილებებსა,
საქმიანობას თუ ბედისწერაში ვლინდება.

ისტორიის საბოლოო მიზანი თავისუფლების გაცნობიერება და რეალიზაციაა. ეს

თანდათანობით ხდება. მსოფლიო გონი ოთხ თანმიმდევრულ საფეხურს გაივლის:
აღმოსავლეთის სამყარო. ბერძნული სამყარო. რომაული სამყარო. გერმანული სამყარო.

ჰეგელი ადამიანის უფლებების შესახებ

ადამიანი ფლობს მნიშვნელობას იმიტომ, რომ იგი ადამიანია და არა იმიტომ, რომ იგი
ებრაელია, კათოლიკეა, პროტესტანტია...
ჰეგელი ომის შესახებ
 არისტოტელეს აზრით, ბრძოლაში გამოჩენილი სიმამაცე
აკეთილშობილებს ადამიანს, რადგანაც ეს მორალურად სწორი
ნაბიჯია სიკვდილის შიშის საპასუხოდ. აქცენტი ომის
სარგებლობაზე არ ახასიათებს მხოლოდ ძველ ბერძნებს. ჰეგელი
ამტკიცებდა რომ `თუ სახელმწიფოები ვერ აღწევენ
ურთიერთშეთანხმებას და ვერ ხერხდება მათი სურვილების
ჰარმონიზაცია, მაშინ ომი ერთადერთი გამოსავალია.
 ჰეგელი უფრო შორსაც მიდის და ამტკიცებს, რომ ომი,
ფაქტობრივად, ერთადერთი გამოსავალია, რადგან მშვიდობის
დროს, ჰეგელის აზრით, საზოგადოება დუნდება და ნაწევრდება.
ომი აძლიერებს ერებს, ხოლო ისინი, ვინც მონაწილეობს
სამოქალაქო დაუმორჩილებლობაში, იცავს მშვიდობას შინ.
“მსოფლიო ისტორია არის მსოფლიო სასამართლო”
 სახელმწიფოთა ნებისმიერი კავშირი თუ კონფედერაცია უნდა
გულისხმობდეს ყველა სახელმწიფოს მშვიდობიანი
თანამშრომლობის სურვილს, რაც შეუძლებელია. სინამდვილეში
სახელმწიფოთა შორის უთანხმოება ომის საშუალებით
გადაწყდება.
ჰეგელი რეალიზმის კონცეფციის არგუმენტებს გვთავაზობს?