ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

somakris.blogspot.gr
 Το δημοτικό τραγούδι δεν είναι
δημιούργημα ενός ατόμου, αλλά πλάθεται
από τον ίδιο το λαό. Αυτοσχέδιοι
στιχουργοί συνέθεταν τραγούδια που στη
συνέχεια διαδίδονταν προφορικά. Γι’αυτό
τα δημοτικά τραγούδια διασώζονται σε
ΟΡΙΣΜΟΣ πολλές διαφορετικές παραλλαγές ανάλογα
με τον τόπο, διαφορετικές δηλαδή μορφές
του ίδιου τραγουδιού. Το δημοτικό
τραγούδι αποτελεί μια διαχρονική
παρουσία, δεν μπορεί να ενταχθεί σε μια
συγκεκριμένη περίοδο της ιστορίας της
λογοτεχνίας και συνδέεται με τη μουσική
και το χορό.
 Η απροσδιοριστία του
Η ανωνυμία του
ακριβούς τόπου
δημιουργού. Ο δημιουργός
προέλευσης. Μπορεί να
και συνθέτης του δημοτικού
είναι γνωστός ο τόπος
τραγουδιού παραμένει
αναφοράς, όχι όμως ο
άγνωστος.
ακριβής τόπος σύνθεσης.

Η λαϊκή έκφραση ακολουθεί

Η απροσδιοριστία του
τοπικά ιδιώματα. Το
ακριβούς χρόνου σύνθεσης.
δημοτικό τραγούδι
Μπορεί να είναι γνωστός ο
αποδίδεται πάντα με το
χρόνος αναφοράς, όχι όμως
χρονικά τοπικό γλωσσικό
ο ακριβής χρόνος σύνθεσης.
ιδίωμα.
ΒΑΣΙΚΑ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Οι παρατηρούμενες
παραλλαγές. Όσες
Ο λαϊκός ψυχισμός, όπως περισσότερες παραλλαγές
αυτός εκδηλώνεται στη ζωή. παρατηρούνται τόσο
περισσότερο φέρεται
καταξιωμένο.

Η απόδοση σε τραγούδι και

Το ζωντανό ύφος και η
όχι ποίημα. Το δημοτικό
ρεαλιστική περιγραφή
τραγούδι δεν απαγγέλλεται.
 1. Μέτρο ιαμβικό, στίχος δεκαπεντασύλλαβος που χωρίζεται σε δύο ημιστίχια (8+7
συλλαβές).Στο ιαμβικό μέτρο χωρίζουμε ανά δύο συλλαβές από τις οποίες τονίζεται η δεύτερη.
π.χ.Σαρά-ντα πέ- ντε μά- στοροι- \κι εξή-ντα μα-θητά-δες –Ο στίχος είναι ιαμβικός (λόγω
μέτρου), δεκαπεντασύλλαβος (λόγω αριθμού συλλαβών), παροξύτονος (ο τόνος της τελευταίας
λέξης στην παραλήγουσα) και χωρισμένος σε δύο ημιστίχια.

2. Έλλειψη ομοιοκαταληξίας

3. Η αρχή της ισομετρίας. Κάθε στίχος εκφράζει ένα πλήρες και ολοκληρωμένο νόημα.

4. Επανάληψη του α΄ ημιστιχίου στο β΄.

Π.χ. εδώ είσαι σκλάβα του πασά ,σκλάβα των Αρβανίτων.

5. Γλώσσα ζωντανή και παραστατική, λόγος λιτός και πυκνός, κυριαρχία ρήματος και
ουσιαστικού.

6. Ο νόμος των τριών. Αναφέρονται τρία πράγματα-πρόσωπα- έννοιες από τα οποία συνήθως
δίδεται έμφαση στο τρίτο.

ΤΕΧΝΙΚΑ 7. Τα άστοχα ερωτήματα(προωθούν την εξέλιξη της ποιητικής αφήγησης και κορυφώνουν την
ποιητική ένταση). Στη συγκεκριμένη τεχνική διαπλέκονται 4 στίχοι
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ στ.1 Αναφέρεται αόριστα ένα γεγονός που δημιουργεί τα ερωτήματα – απορίες που
ακολουθούν
στ.2διατυπώνει την απορία με τη μορφή άστοχου ερωτήματος
στ.3 Αίρεται, παύει να ισχύει το ερώτημα που διατυπώθηκε πριν
στ.4 Δίνεται τελικά η λύση στο ερώτημα-απορία
π.χ Αχός βαρύς ακούγεται, πολλά τουφέκια πέφτουν
Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;
Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι
Η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ’αγγόνια.

8. Σταθεροί εκφραστικοί τρόποι (μοτίβα). Στίχοι ή φράσεις που επαναλαμβάνονται σε πολλά

δημοτικά τραγούδια

9. Παμψυχισμός (Τα άψυχα συμπεριφέρονται ως ανθρώπινες οντότητες- μπορεί να αναφερθεί

και ως προσωποποίηση)

10 Σχήματα λόγου (υπερβολές, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές, επαναλήψεις)

11. Χρήση συμβολικών αριθμών, συνήθως το τρία και τα πολλαπλάσια του ή το επτά
 Το ελληνικό δημοτικό
τραγούδι ανάλογα με
το θέμα του
διακρίνεται στα
ακόλουθα βασικά
είδη:

ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
 Ακριτικά
τραγούδια ονομάζονται
τα δημοτικά τραγούδια που
αναφέρονται στα κατορθώματα
των Ακριτών, των φρουρών των
ανατολικών συνόρων
της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Τα ακριτικά τραγούδια είναι τα
παλαιότερα ελληνικά δημοτικά
τραγούδια που σώζονται και
συγγενεύουν με το έμμετρο
αφήγημα του 12ου αι., το
γνωστό ως «Έπος του Διγενή
ΑΚΡΙΤΙΚΟ Ακρίτα».
(Π.Χ. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ
ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ)
 Τα κλέφτικα τραγούδια ως
διακριτό είδος των επικών
δημοτικών τραγουδιών πήραν το
όνομά τους από το περιεχόμενο
των στίχων τους. Σε ό,τι αφορά
στον ελλαδικό χώρο τα κλέφτικα
τραγούδια είναι δημιουργήματα
μιας συγκεκριμένης περιόδου της
Τουρκοκρατίας μετά τον 16ο αιώνα
και στα θέματά τους διαφαίνεται η
επαναστατική δράση των κλεφτών
και των αρματολών. Στους στίχους
εγκωμιάζεται η ζωή, τα
κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή
ο ένδοξος θάνατός τους. Μολονότι
αναφέρονται σε ιστορικά γεγο-
νότα, δεν περιλαμβάνουν ακριβή
διήγηση, ούτε προσήλωση σε
συγκεκριμένα πρόσωπα .Εδώ οι
ήρωες, σε αντίθεση από τα
ΚΛΕΦΤΙΚΟ (Π.Χ. ακριτικά, δεν έχουν υπερφυσικές
ικανότητες και είναι απλοί θνητοί.

ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΤΑ
ΚΛΕΦΤΌΠΟΥΛΑ)
 Το ιστορικό δημοτικό
τραγούδι είναι το
είδος του δημοτικού
τραγουδιού που
αναφέρεται με τους
στίχους του σε κάποιο
ιστορικό γεγονός.
Λόγω του
περιεχομένου τους,
ορισμένες φορές τα
τραγούδια του είδους
λειτουργούσαν ως
μύθοι και ενίοτε ως
μάθημα ιστορίας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ
 Οι παραλογές αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία
δημοτικών τραγουδιών. Έχουν όλα τα γνωρίσματα
που διακρίνουν γενικά τη δημοτική ποίηση.
Παράλληλα, όμως, παρουσιάζουν και ορισμένα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, με τα οποία
ξεχωρίζουν από τις άλλες κατηγορίες δημοτικών
τραγουδιών. Συγκεκριμένα:

α) είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με

αφηγηματικό και επικολυρικό χαρακτήρα. Από
την άποψη αυτή, πλησιάζουν κάπως και
συγγενεύουν με τα ακριτικά τραγούδια..

β) ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα

μύθο (=μια υπόθεση, μια ιστορία) που
εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα
και τα στοιχεία της αφηγηματικής ποιητικής
γραφής: αρχή και δέση του μύθου, σταδιακή
εξέλιξη και κορύφωση και, τέλος, λύση

γ) αντλούν το περιεχόμενό τους από αρχαίους

ελληνικούς μύθους, από νεότερες παραδόσεις,
από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά
περιστατικά, από την ιστορική μνήμη, ή έχουν
υπόθεση εντελώς πλαστή

δ) παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και

εξωλογικά στοιχεία, δηλαδή στοιχεία που η
λογική μας δεν τα δέχεται ως πραγματικά και

ΠΑΡΑΛΟΓΗ (Π.Χ. φυσικά

ε) παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό της

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ αφηγηματικής πυκνότητας στην πλοκή του

μύθου,

ΑΡΤΑΣ) στ) η υπόθεσή τους παρουσιάζει στοιχεία έντονης

δραματικότητας.
 Ξενιτιάς τραγούδια
λέγονται τα δημοτικά
άσματα που έχουν ως
θέμα τον πόνο της
ξενιτιάς

ΞΕΝΙΤΙΑΣ
 Μοιρολόγια[ (από τις
αρχαίες ελληνικές λέξεις
μοῖρα + λέγω) ονομάζονται
τα λυρικά τραγούδια με
θρηνητικό, επαινετικό και
εγκωμιαστικό χαρακτήρα, τα
οποία εκφράζουν θλίψη και
πόνο για το θάνατο ενός
προσφιλούς προσώπου, και
τραγουδιούνται κατά την
πρόθεση ή την κηδεία του.
Περιγράφεται η ανθρώπινη
μοίρα, ο αποχωρισμός από
την οικογένεια και οι αρετές
του νεκρού. Το μοιρολόι
αποτελεί στην Ελλάδα μία
από τις σημαντικότερες
κατηγορίες δημοτικού
τραγουδιού.
ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ
 Θρησκευτικό
 Νανούρισμα
Ταχτάρισμα
Λάχνισμα
Ερωτικό
Γαμήλιο
Εορταστικό
Γνωμικό
Σατιρικό
Βαΐτικο
ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ