Professional Documents
Culture Documents
Modul Rinosinusitis
Kolegium THT-KL
2015
Anatomi, Fisiologi, Histologi
Hidung dan Sinus Paranasal
ARTERI RONGGA
HIDUNG
• Hidung eksternal :
Arteri fasialis, yang berasal dari
arteri karotis eksternal, dan dari
arteri oftalamik, berasal dari arteri
karotis internal
• Hidung internal:
Arteri sphenopalatine, berasal dari
arteri maksilaris interna dan arteri
etmoid anterior dan posterior, yang
berasal dari arteri oftalamika
Drainase vena :
oleh vena
fasialis, vena
retromandibular,
dan vena jugular
internal.
Netter F H,. Atlas Human Anatomy. 3rd Edition. Icon Learning System. 2003 5
Nasal Mucosa
KOMPLEKS OSTEOMEATAL
• Struktur anatomis
osteomeatal adalah :
prosesus unsinatus,
hiatus semilunaris,
resesus frontalis, bulla
etmoid, infudibulum
etmoid, dan ostium
sinus maksilaris
Leung RM, Walsh WE, Kern R, Sinonasal anatomy and physiology in Bailey’s Head and Neck Surgery-
otoloaryngology 5th ed 2014, Lippincott William & WJ Ikins, a Wolter Kluwer business, Philadelphia.p.361
Leunig A; Endoscopic Surgery of The Lateral Nasal Wall, Paranasal Sinuses and Anterior Skull Base; Straub Druck+Medien AG, 2014
Definisi, Etiologi, Faktor Predisposisi
dan Patofisiologi Rinosinusitis
Introduction
Fokkens W, Lund V, Mullol J. European position paper on rhinosinusitis and nasal polyps 2007. Rhinol Suppl. 2007(20):1-136.
12
Definition of rhinosinusitis
and/or
• CT changes:
- mucosal changes within the ostiomeatal complex and/or
sinuses.
RHINOSINUSITIS
Acute Chronic
Alterations alone or
combination
• Hoddeson E.K., et al, Acute Rhinosinusitis in Bailey's Head and Neck Surgery-Otolaryngology 5th ed 2014, Lippincott Williams &.
WJ.lkins, a Wolters Kluwer business, Philadelphia. p 509-522
Factors associated with CRSwNP and
CRSsNP
Berger G, Berger RL. The contribution of flexible endoscopy for diagnosis of acute bacterial rhinosinusitis. European archives of oto-rhino-
laryngology : official journal of the European Federation of Oto- Rhino-Laryngological Societies (EUFOS) : affiliated with the German
Society for Oto-Rhino-Laryngology - Head and Neck Surgery. 2011 Feb;268(2):235-40.
2.CT scanning
• confirm the anatomy and extent of pathology
• should not as the primary step in the diagnosis ARS.
• Considered:
– corroborates history and endoscopic examination after
failure of medical therapy.
– in very severe disease
– in immuno-compromised patients.
– suspicion of complications.
Kazkayasi
28 M, Karadeniz Y, Arikan OK. Anatomic variations of the sphenoid sinus on computed tomography. Rhinology.
2005;43(2):109-14
3. Plain sinus X Rays
– insensitive , limited usefulness for the diagnosis of rhinosinusitis
false positive and negative results
– useful to prove ARS in research studies.
4. Transillumination
– Inexpensive
– The insensitivity and unspecificity unreliable for the diagnosis of
rhinosinusitis.
5. Ultrasound
– insensitive and of limited usefulness for the diagnosis of ARS (false
positive and negative results).
– in well-trained hands are comparable to X-ray in the diagnostics of
ARS.
Landman MD. Ultrasound screening for sinus disease. Otolaryngology--head and neck surgery : official journal of American Academy of
Otolaryngology-Head and Neck Surgery. 1986 Feb;94(2):157-64.
Tampilan Klinis dan Evaluasi
• Gejala umum: Halitosis
Fatigue
• obstruksi
Nyeri gigi
• beringus Nyeri tenggorokkan
• post nasal drip Rasa penuh pd telinga
• Rasa tertekan Otalgia
dan nyeri wajah Nyeri kepala
• gangguan
penciuman
• batuk
• demam
Hoddeson E.K., et al, Acute Rhinosinusitis in Bailey's Head and Neck Surgery-Otolaryngology 5th ed 2014, Lippincott Williams &.
WJ.lkins, a Wolters Kluwer business, Philadelphia. p 509-522
Tatalaksana Rinosinusitis :
Medikamentosa dan Operatif
32
32
Algoritma Tatalaksana
Rinosinusitis
RINOSINUSITIS
Penatalaksanaan
ANAMNESIS
Hidung tersumbat, hidung beringus, nyeri di wajah/pipi, gangguan penghidu
RINOSKOPI ANTERIOR
Polip?Tumor?
Komplikasi Sinusitis?
Lakukan
Penatalaksanaan yang sesuai
TIDAK YA
FaktorRisiko: Nasoendoskopi/
Terapi tambahan: Rinitis alergi CT Scan SPN minimal pot.koronal
Dekongestan, anti LPR (bila belum dilakukan)
histamin, analgetik Variasi anatomi: Kultur MM
Kortikosteroid topikal, Deviasi septum, TesAlergi (atas indikasi)
< 10 hari (RSAV):
cuci hidung larutan garam Konkabulosa, Tes untuk LPR (indikasi)
Terapi suportif
(Terapi tambahan) fisiologis,mukolitik, herbal Hipertrofiadenoid
(pelargonium sp) Jamur
Immunocompromised
YA
Perbaikan? SEMBUH
Hanya variasi anatomi Tanpa variasi anatomi Polip
TIDAK tanpa polip maksimal
Ya medikamentosa (dibuat
> 10 hari/double sickening(*) (RSAB): kotak terpisah)
AB empirik (3 – 5 hari)-Lini I:
Amoksisilin/Amoksisilin-
asamklavulanat/Eritromisin Ke penatalaksanaan
Terapi sesuai panduan: polip
------- JIKA TIDAK MEMBAIK -------
1.Rinitis alergi
Lini II AB 2.LPR
Sefalosporin, kuinolon, makrolid
Observasi 5 hari
+ Terapitambahan
YA Teruskan AB YA Teruskan terapi
Perbaikan? mencukupi Perbaikan?
sesuai panduan
10-14 hari
RA dan LPR
TIDAK
TIDAK
IDENTIFIKASI & PENATALAKSAAN
Ro.polos SPN/ CT
FAKTOR RISIKO SESUAI PANDUAN: Terapi persiapan 1-2 minggu
SCAN
1.Bakteri gram negatif/anaerob TINDAKAN BEDAH:
Naso-endoskopi
2.Rinitis alergi BSEF / Septum reseksi/
(NE)/Kultur MM/pungsi
3.LPR adenoidektomi (sesuai
sinus /anamnesis
4.Variasi anatomi indikasi/temuan)
curiga RA dan LPR
Lakukan
Faktor risiko 2,3,4 YA penatalaksaan Tindakan
Rinosinusitis BSEF/operasi
TIDAK kronik lainnya
Bailey, Byron J. Head & Neck Surgery - Otolaryngology, 5th Edition, 2014
Complications of ARS
40
Potongan Axial CT scan pada
pasien dengan sinusitis
ethmoid dan selulitis preseptal
kiri (panah)
CT scan axial setelah 4 hari
pemberian terapi antibiotik IV
menunjukkan perkembangan
suatu infeksi abses preseptal
kiri (panah)
CT scan axial menunjukkan abses
subperiosteal kiri. Abses berdekatan
dengan Ute papyraoea (panah berada
di dalam abses dan menjukkan batas
lateral abses)
CT scan axial menunjukkan selulitis
orbital kanan dengan perubahan
inflamatori yang merupakan intra
dan ekstraconal (lingkaran terbuka);
terdapat preseptal edema dan
perubahan inflamatori (panah)
DIAGNOSIS DAN EVALUASI TERAPI
DIAGNOSIS
Chandler JR. Langenbrunner DJ, St~s ER. 1he pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis
ABSES EPIDURAL
• Merupakan komplikasi
sinusitis frontalis akibat
komunikasi vena
• Nyeri kepala, demam, dan
terkadang edema orbital,
nyeri lokal, dan/atau nyeri
tekan
• Antibiotik spektrum luas
dosisi tinggi
• Operasi drainase abses
Chandler JR. Langenbrunner DJ, St~s ER. 1he pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis
ABSES SUBDURAL ABSCESS
Chandler JR. Langenbrunner DJ, St~s ER. 1he pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis
ABSES INTRASEREBRAL
Chandler JR. Langenbrunner DJ, St~s ER. 1he pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis
MENINGITIS
Chandler JR. Langenbrunner DJ, St~s ER. 1he pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis
KOMPLIKASI TULANG
• osteomielitis tulang frontalis disebut sebagai
Pott’s puffy tumor
• Nyeri kepala parah dan demam
• S. species, terutama kelompok S. Viridans
group dan S. Aureus
• Antibiotik IV dan drainase abses dengan
pengangkatan tulang terinfeksi
Kumpulan pus
subperiosteal pada
forehead
menghasilkan
fluktuatif bengkak