ფსიქოფარმაკოლოგია

მიზნები:
• 1. ნეიროტრანსმიტერები
• 2. ცნობილი პრეპარატები
შეხსენება:
• სინაფსი
• სიმპათიკური
• პარასიმპათიკური
• აგონისტი
• ანგატონისტი
• აფინიტეტი
ნეიროტრანსმიტერები
• ნეიროტრანსმისიის პირველი კანონი:
რაც ადის ზემოთ, უნდა ჩამოვიდეს ქვემოთ
ნეიროტრანსმიტერები
• ნეიროტრანსმისიის მეორე კანონი:
ნეიროტრანსმიტერი ადვილად არ ტყუვდება

• აფრეგულაცია და დაუნრეგულაცია
ნეიროტრანსმიტერები
• დიდ ძალას დიდი პასუხისმგებლობა ჭირდება
• მეტი ეფექტურობა / მეტი გვერდითი ეფექტები
დოფამინი
• Drive - მოტივაცია და ჯილდო
• psychOsis - პოზიტიური ფსიქოზური სიმპტომატიკა
• Parkinsonism - პარკინსონის დაავადება ( დოფამინის ნაკლებობისას )
• Attention – ყურადღება-კონცენტრაცია
• Motor - მოტორული ფუნქცია
• Inhibition of Prolactin – პროლაქტინის დათრგუნვა (დოფამინის
ბლოკირება აძლიერებს პროლაქტინის გამოყოფას)
• Narcotics – რამდენად იწვევს მიჩვევას ნარკოტიკი
• Extrapyramidal - ექსტრაპირამიდული გადაცემა ( მოტორული ფუნქცია
)
სეროტონინი
• თავი: კმაყოფილება, სოციალურობა, თავის ტკივილი,
შფოთვა, იმპულსურობა, ლიბიდო
• სისხლი: თრომბოციტები, ადჰეზია
• კუჭ-ნაწლავი: ნაწლავების მოტორიკა, გულისრევა
სეროტონინული სინდრომი
• თავი - თავის ტკივილი, აჟიტაცია, დაბნეულობა
• სხეული - ჰიპერთერმია, ჰიპერტონია, ოფლიანობა,
ტახიკარდია
• ლეტალობის 2 – 12% რისკი
ნორადრენალინი ( ნორეპინეფრინი )
• სიმპათიკური ინერვაცია
• ცენტრალური - კონცენტრაცია, ყურადღება, სიფხიზლე,
ენერგია
• პერიფერიული - ტახიკარდია, ჰიპერტენზია, გლუკოზის
გამოყოფა, ძირითად ორგანოებში სისხლის გადასროლა /
არაესენციური ფუნქციების შეყოვნება ( სისხლი აკდლება
კუჭ-ნაწლავს )
გლუტამატი და გაბა
გაბა
• რელაქსაცია
• ეიფორია
• კუნთური ტონუსის შემცირება
• სუნთქვა

• შფოთვა (X)
• კრუნჩხვა (X)
გლუტამატი
• აგზნება!!!!!
• სწავლა
• მეხსიერება
ჰისტამინი
• სიფხიზლე ( აქტივაცია )
• ქავილი
• ალერგია

• დიფენჰიდრამინი ( დიმედროლი ) ცენტრალური

მოქმედების ანტიჰისტამინი
• ლორატადინი ( კლარიტინი ) პერიფერიული მოქმედების
ანტიჰისტამინი
აცეტილქოლინი
• პარასიმპათიკური ინერვაცია
ბრადიკარდია
ნაწლავების მოტორიკა
ნერწყვის გამოყოფა
ცრემლდენა
შარდვა
სექსუალური აგზნება
• ნერვ-კუნთოვანი გადაცემა
• ჰიპოკამპი : სწავლა, მეხსიერება, სიფხიზლე, ყურადღება
ანტიდეპრესანტები
• სუსი - სეროტონინის უკუმიტაცების სელექციური
ინჰიბიტორი
ფლუოქსეტინი ( პროზაკი )
• ხანგრძლივი ნახევარდაშლის პერიოდი - 1 კვირა
სერტრალინი ( ზოლოფტი )
• გვერდით ეფექტები: დიარეა, გულისერევა - ჯობია
მიღებასაკვებთან ერთად
• ნაკლებ საშიშია მეძუძური და ორსული ქალებისათვის
პაროქსეტინი (პაქსილი, რექსეტინი)
• შეიწოვება ძალიან სწრაფად - გვერდითი ეფექტები მალევე
გამოვლინდება და მალევე გადის
• უკუჩვენება ფორსული და მეძუძური ქალებისათვის
ციტალოპრამი ( ციტომაქსი )
• გამოირჩევა მაღალი სპეციფიურობით
• საყურადღებოა კარდიოგრამა!
ესციტალოპრამი ( ციტოლესი )
• 10მგ ციტოლესი = 20მგ ციტომაქსი
ფლუვოქსამინი ( ფევარინი )
• სედაციური მოქმედება
სნუსი - სეროტონინის და ნორადრენალინის
უკუმიტაცების სელექციური ინჰიბიტორი
• ვენლაფაქსინი (ვენლაქსორი, ველაქსინი) - სამიზნე
სიმპტომები: ენერგიის ნაკლებობა, ყურადღებისა და
კონცენტრაციის გაუარესება. გვერდითი ეფექტები:
არტ.ჰიპერტენზია
• დულოქსეტინი (დულოკი) - ფიბრომიალგია, დიაბეტური
ნეიროპათია, პრემენსტრუალური სიმპტომები
• მირტაზაპინი (მირტაზონი, ადეპი) - აბლოკირებს
სიმპატიკური ნერვული სისტემის მაინჰიბირებელ
იმპულსებს - მადა, ტკივილის ფენომენი, სედაცია
ბუპროპიონი (ველბუტრინი)
• დოფამინის და ნორადრენალინის უკუმიტაცების
ინჰიბიტორი
• ენერგია
• არ აქვეითებს სექსუალურ ფუნქციას
• არ უმატებს მადას
• სიგარეტის გადასაგდები საშუალება
• აქვეითებს კრუნჩხვით მზაობას
ტრაზოდონი (ტრიტიკო)
• სეროტონინი ანტაგონისტი და უკუმიტაცების ინჰიბიტორი
• გამოიყენება ერექციული ფუნქციის შესუსტებისას
• შესაძლოა გამოიწვიოს პრიაპრიზმი!
ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები
• სეროტონინი +
• ნორადრენალინი +
• აცეტილქოლინი- პირის სიმშრალე, მხედველობის
გაუარესება, შარდის შეკავება, მომატებული სხეულის
ტემპერატურა, მეხსიერების გაუარესება
• ჰისტამინი- სედაცია, გაბრუება, გულისრევა, ძილიანობა
• ნატრიუმი- ცვლილებები კარდიოგრამაზე
• კალციუმი- ცვლილებები კარდიოგრამაზე
იმიპტამინი (მელიპრამინი)
• გამააქტიურებელი მოქმედება
• გვერდითი ეფექტები
• გამოიყენება შარდის შეუკავებლობის დროს ბავშვებში
( ასევე გამოიყენება ამიტრიპტილინი )
კლომიპრამინი (ანაფრანილი)
• გამოიყენება ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის დროს
ამიტრიპტილინი
• გამოიყენება ქრონიკული ტკივილის დროს
მაო-ს ინჰიბიტორები
• სეროტონინი +
• დოფამინი +
• ნორადრენალინი +

• ჰიპერტონიული კრიზი
• საჭიროებს მკაცრ დიეტას ( არ შეიძლება : ღვინო,
ყველი )
ანტიფსიქოზური მედიკამენტები
• პირველი თაობა - ტიპიური ნეიროლეპტიკები: ძირითადად
მოქმედებენ დოფამინზე; ნევროლოგიური გვერდითი
ეფექტები
• მეორე თაობა - ატიპიური ნეიროლეპტიკები: მოქმედებენ
დოფამინსა და სეროტონინზე; მეტაბოლური გვერდითი
ეფექტები

• დოფამინი
• სეროტონინი
ანტიფსიქოზური მედიკამენტები
მარტო ‘’ცუდ’’ აზრებზე არ მოქმედებენ
‘’თავს ვგრძნობ შენელებულად, მაგრამ არ მეძინება,
ინტერვიუს დროს ვგრძნობ რომ მოუქნელი ვარ და მინდა
რომ მალე დავამთავრო (რთულია ავხსნა თუ რა მემართება)’’
ექსტრაპირამიდული გვერდითი
ეფექტები
• მწვავე დისტონია - კუნთები - 4 საათში
• აკატიზია - მოუსვენრობა - 4 დღეში
• აკინეზია -ნებელობითი მოძრაობების შეუძლებლობა -
4კვირაში

• ტარდიული დისკინეზია - პერიორალური ( ტუჩების

ირგვლივი ) კუნთების უნებლიე მოძრაობები
ჰიპერპროლაქტინემია
• დოფამინი აინჰიბირებს ( აჩერებს ) პროლაქტინს
• დოფამინის ინჰიბირება ათავისუფლებს პროლაქტინს
• პროლაქტინი იწვევს მკერდის გაზრდას და გამონადენს
მკერდიდან - მამაკაცებშიც კი!
ავთვისებიანი ნეიროლეფსიური
სინდრომი
• აბნეულობა
• აჟიტაცია
• ჰიპერთერმია 40 C მდე
• კუნთების რიგიდულობა
• კრუნჩხვა
ნეიროლეპტიკების მიღების გზები
• პერორალურად - აბები
• ინექცია კუნთში / ხანგრძლივმოქმედი ინექციები ( დეპოები )
• ინექცია ვენაში
• ფხვნილებისა და ხსნარების სახით
ქლორპრომაზინი
• დოფამინი -
• აცეტილქოლინი -
• ნორადრენალინი -
• ჰისტამინი -
ჰალოპერიდოლი
• დოფამინი -
• ძლიერ გამოხატული ექსტრაპირამიდული გვერდითი
ეფექტები
• სიმწვავის დროს
• ‘’ქიმიური შებოჭვა’’
• გამოდის დეპო -პრეპარატის სახითაც ( მოქმედება 2-3
კვირა )
ატიპიური ანტიფსიქოზურები
• კლოზაპინი - აზალეპტინი, კლონაქსი
• დოფამინ -
• სეროტონინი - პარციალური
• იშვიათი, მაგრამ პოტენციურად სასიკვდილო გვერდითი
ეფექტი: აგრანულოციტოზი - სისხლის ფორმიანი
ელემენტების მკვეთრი შემცირება
ოლანზაპინი
(ოლანი,რექსეპი,ეგოლანზა,ზიპრექსა)
• დოფამინ -
• სეროტონინი +
• მეტაბოლური დარღვევები - მადისა და წონის მკვეთრი
ზრდა
რისპერიდონი
(რისპაქსოლი,სედარექსი,რისპერდალ
)
• დოფამინი -
• სეროტონინი -
• ნორადრენალინი -
• ჰისტამინი -

• გინეკომასტიის დიდი შანსი

კვეტიაპინი (კეტილეპტი,სეროქველი)
• დოფამინი-
• სეროტონინი-
• სორადრენალინი-
• ჰისტამინი-
• ძლიერი სედაცია
არიპიპრაზოლი
(არიპეგისი,პაქსიფორი,აბილიფაი)
• დოფამინის პარციალური
• სეროტონინის პარციალური
• აბლოკირებს რეცეპტორებს მაქსიმუმი სტიმულაციის 25 % ზე
გუნება-განწყობის სტაბილიზატორები
• ლითიუმი - პლენური -> შედიოდა 7UP ის შემადგენლობაში;
კვლევებით ნაჩვენებია, რომ 7X ამცირებს სუიციდის რისკს
ბიპოლარულ პაციენტებში
• მცირე თერაპიული ფანჯარა
• დონე სისხლეში: 1.0 – 1.2 მდე
• ტრემორი
• ნეფროტოქსიურობა - თირკმლის უკმარისობა
• ჰიპოთირეოიდიზმი
• სახიფათოა ორსულობისას
ვალპროის მჟავა (დეპაკინი)
• ანტიკოლვუნსანტი / გუნება-განწყობის სტაბილიზატორი
• ნატრიუმი -
• გაბა+
• უკუჩვენება ორსულობის დროს - სპინა ბიფიდა -
ჩამოუყალიბებელი ნერვული რარი
• ჰეპატონეკროზი
კარბამაზეპინი (ფინლეპსინი,
ტეგრეტოლი)
• ნატრიუმი -
• გაბა +
• გამოიყენება: კრანიალური ნერვის (V) ალგიის დროს
• ბიპოლარული აშლილობისას
• კრუნჩხვების კუპირებისთვის ეპილეფსიის დროს
• აგრანულოციტოზის რისკი (კლოზაპინზე გაცილებით
ნაკლები რისკით)
ლამოტრიჟინი (ლამიქტალი)
• ნატრიუმი-
• გაბაზე არ მოქმედებს -> უკეთესია დეპრესიის დროს, ვიდრე
მანიაკალური ეპიზოდისას
• გვერდითი ეფექტი - 5-10% პაციენტებში: ქავილი,
ცვლილებები კანზე
ანქსიოლიზური და სედაციური
საშუალებები
• ბენზოდიაზეპინები - გაბა -ს ტრანსმემბრანული არხების
გახსნის სიხშირის გაზრდა
• ბარბიტურატები - გაბა-ს ტრანსმემბრანული არხების
გახსნის ხანგრძლივობის გაზრდა
ბენზოდიაზეპინები
• ბრომაზეპამი
• კლონაზეპამი
• დიაზეპამი
• ლორაზეპამი
• მედაზეპამი
• ოქსაზეპამი
• ფენაზეპამი
ბენზოდიაზეპინები (გაბა+)
• ხანმოკლე: 1-12სთ: ოქსაზეპამი, ფენაზეპამი
• საშუალო: 12-40სთ: კლონაზეპამი, ალპრაზოლამი,
ლორაზეპამი,
• ხანგრძლივი: 40-250სთ: დიაზეპამი, ქლორდიაზეპოქსიდი
ბუსპირონი
• სეროტონინის პარციული
• დოფამინი -
• თერაპიული ეფექტისათვის საჭიროა რამდენიმე კვირა
ზოლპიდემი (ამბიენი)
• არაბენზოდიაზეპინური საძილე
• ანტეროგრადული ამნეზია
• სომნაბულიზმი