MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ

KMB335 - Enstrümantal Analiz

ALBİNA BULATOVA
15060918
VOLTAMETRİ VE POLAROGRAFİ

KMB335 - Enstrümantal Analiz

 VOLTAMETRİ

• Voltametri, endüstride ve analitik kimyada uygulanan

elektroanalitik yöntemlerin bir altdalıdır [1].
• Voltametride, potansiyel değişimine bağlı olarak değişen
akımın ölçülmesi ile analit hakkında bilgi elde edilmektedir.
• Voltametrik bir deney için analitik veriler, analitin ürettiği
akımı, çalışma elektrodunun potansiyeline karşı çizilmesi ile
voltamogram denilen şekilde elde edilmektedir [2].
 POLAROGRAFİ
• Polarografi, tüm voltametrik yöntemlerin kullanıldığı bir
tekniktir; diğerlerinden ayıran nokta mikroelektrot olarak civa
damlalı elektrotun kullanılmasıdır.
• Polarografik veriler, akımın özel bir elektrolitik hücreye
uygulanan potansiyelin fonksiyonu olarak ölçülmesiyle
saptanır.
• Elde edilen akım-voltaj eğrilerine polarogramlar denmektedir;
eğriler elektrotların daldırıldığı çözeltinin kalitatif ve kantitatif
bileşimini tanımlarlar. Genelde negatif yönde çalışılmaktadır
[3].
 TARİHCE
• Polarografi ilk olarak 1922 yılında Çek kimyacı Jaroslav Heyrovsky
tarafından bulunmuştur. Heyrovsky ilk olarak voltametrinin özel tipi
olan polarografiyi bulmuş ve bu buluşundan ötürü 1959 yılında Nobel
Kimya Ödülü’nü kazanmıştır. Elektrokimyanın önemli bir dalı olan
polarografide, voltametri’den farklı şekilde, çalışma elektrotu olarak
damlayan cıva elektrotu kullanılmaktadır.
• Voltametri; akımın, elektroda uygulanan potansiyelin bir fonksiyonu
olarak ölçülmesine dayanan elektrokimyasal yönteme denir. Voltametri
de küçük yüzeyli bir çalışma elektrodu ile bir de büyük yüzeyli elektrot
arasına bir potansiyel farkı uygulanır. Bu durumda hücreden akım
geçmezken Nernst eşitliği ile hesaplanan potansiyel farkı değişir ve
Nernst eşitliğine uyum sağlamak üzere reaksiyona giren madde
konsantrasyonları da değişir. Bu değişim ancak hücrede bir reaksiyon
gerçekleşmesi ile mümkün olur ve bu reaksiyonun sonunda da akım
oluşur [1].
 VOLTAMETRİ
• Voltametri, indirgenebilen, yükseltgenebilen veya bir kimyasal
reaksiyon sonucunda indirgenebilen veya yükseltgenebilen bir
türe dönüşebilen inorganik, organik, iyonik veya moleküler
maddelere uygulanabilmektedir.
• Voltametri ile Pd, Cd, Cu, Zn, Hg, As gibi metal iyonlarının, Ni
ve Co gibi bir ligand ile kompleks oluşturarak elektrot yüzeyine
adsorplanabilen metal iyonlarının; S2-, CN-, Cl- , F- gibi
anyonların; IO3- ,NO2- ,SCN-, S2O32- SO32- ve SO2 gibi
inorganik bileşiklerin; aromatikler, peroksitler, eterler,
nitroaromatikler, aminler, heterosiklik aminler, fenoller, alifatik
halojenler, kinonlar, karboksilli asitler, dienler, asetilen gibi
organik bileşiklerin analizi yapılmaktadır [2,3].
 UYGULAMA ALANLARI
• Cr(III)/Cr(VI), Au(I)/Au(III) ve Fe(II)/Fe(III) gibi elementlerin
yükseltgenme basamakları ve bu basamaklardan hareketle
türleme çalışmaları da yapılmaktadır.
• Voltametri ve polarografi, element analizinin yanı sıra hidroliz,
çözünürlük, kompleks oluşumu, adsorpsiyon, kimyasal
reaksiyonların stokiyometrik ve kinetik incelemelerinde,
elektrot reaksiyonlarının mekanizmalarının aydınlatılmasında
ve ilaç etken maddeleriyle ilgili çalışmalarda da
kullanılmaktadır [4].
 VOLTAMETRİDE AKIMLAR
• Voltametrik bir yöntemde, çözeltide bulunan yükseltgenmiş tür (O)
potansiyel altında elektrot yüzeyinde O + ne- R tepkimesine göre
n sayıda elektron alarak yüzeyde indirgenmiş türü (R) oluşturur.
• Potansiyel negatife doğru taranırsa elektrot yüzeyinde indirgenme başlar
ve potansiyelin değişimine bağlı olarak derişim eğimi (gradienti) (dC/dx)
hızla artar ve sınır akıma vardığında elektroda gelen aktif tür anında
indirgenmeye uğrar. Bu durumda akım ancak difüzyonla taşınan madde
miktarına bağlı olur. Bu nedenle bu akıma difüzyon kontrollü anlamında
difüzyon akımı denir.
• Civa damla elektrodu çalışma elektrodu olarak kullanıldığında oluşan
akım,
  İd = 708,2.n.D1/2.m2/3.td1/6.C (1)
ilkoviç eşitliği ile verilir. Burada m, civanın mg/s cinsinden kapilerden akış
hızı; C, mM cinsinden derişim; D, difüzyon katsayısı; t, civanın kapilerden akış
süresi ve d; difüzyon akımıdır [5].
.
 VOLATAMOGRAMLAR
• Şekil 1’de bir polarogram görülmektedir.
Burada görüldüğü gibi bir polarogramın iki
karakteristiği vardır. Bunlardan birisi limit
akım, diğeri ise limit akım değerinin yarısına
karşılık gelen potansiyel olarak tanımlanan
yarı dalga potansiyelidir. Limit akım
elektroaktif maddenin miktarı ile orantılı
olarak değişmektedir ve bu nedenle nicel
analizde kullanılır. Yarı dalga potansiyeli ise
her bir maddenin kendine özgü bir özelliğidir
ve bu nedenle nitel analizde
kullanılmaktadır. Yarı dalga potansiyeli,
çözeltinin pH’sine, destek elektrolitin
Şekil 1 Bir doğru akım polarogramı (A:
türüne, çözeltinin türüne ve çözeltide Cd(II) iyonu polarogramı, B: destek
elektroaktif tür ile kompleksleşebilecek bir elektrolit çözeltisinin polarogramı)
türün varlığına bağlı olarak değişmektedir
[3].

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 VOLTAMETRİK CİHAZ
• Doğrusal-taramalı voltametrik ölçümleri yapmak için
kullanılan basit bir düzeneğin parçaları şekil 2’de
görülmektedir. Hücre, analit ve destek elektrolit adı
verilen, elektrolitin aşırısını içeren bir çözeltiye
daldırılmış üç elektrottan yapılmıştır. Üç elektrottan
biri zamanla potansiyeli doğrusal olarak değişen
mikroelektrot veya çalışma elektrotudur. Bu
elektrodun polarize olma yatkınlığını artırmak için
boyutları küçük tutulur. İkinci elektrot, potansiyeli
deney süresince sabit kalan bir referans elektrottur.
Üçüncü elektrot ise, ya helezon şeklinde sarılmış bir
Pt tel ya da bir civa havuzu şeklinde olan ve
elektriğin kaynaktan çözelti içinden mikroelektroda Şekil 2 Voltametri için manuel bir
aktarılmasını sağlayan karşıt elektrottur. Sinyal potansiyostat.
kaynağı, değişken bir R direnci ile seri bağlanmış bir
bataryadan ibaret olan değişken güç kaynağıdır [4].

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 VOLTAMETRİNİN ÇALIŞMA PRENSİBİ
• Voltametrinin çalışma prensibi; elektrokimyasal hücrede, polarize
olabilen bir çalışma (indikatör) elektrodu ile karşılaştırma (referans)
elektrodu arasına değeri zamanla değiştirilen potansiyel uygulanması
sonucu ortaya çıkan akımın, üç elektrotlu hücrelerde çalışma elektrodu
ile yardımcı (karşıt) elektrot, iki elektrotlu hücrelerde ise çalışma
elektrodu ile karşılaştırma elektrodu arasından ölçülmesi ilkesine
dayanmaktadır [6].

Şekil 3

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 VOLTAMETRİK HÜCRENİN
BİLEŞENLERİ
• Voltametrik Kap: voltametrik analizler cam, kuartz veya teflon
kaplarda yapılmaktadır. Kabın yapıldığı malzeme kirlenme ve
adsorpsiyon yanılgılarının en az olduğu maddelerden
seçilmektedir.
• Destek Elektrolit: Voltametride elde edilen akımın yalnız
difüzyon kontrollü olabilmesi için ortama iyonik göçün
tamamını üstlenmek üzere destek elektrolit eklenmektedir. Bu
amaçla ortama KCl, KNO3 gibi bir inorganik tuz, bir mineral
asidi veya baz katılabilir. Sitrik asit/sitrat veya asetik asit/asetat
gibi tampon sistemleri pH kontrolünün gerektiği konularda
destek elektrolit olarak kullanılabilmektedir [3].
 VOLTARİMETREDE
ELEKTROTLAR
• Voltametrik yöntemlerde kullanılan
çalışma elektrotları polarlanmanın
olabilmesi için küçük yüzey alanına
sahip olmalıdır. Küçük yüzey alanına
sahip bu elektrotlara mikro elektrotlar
denir. Mikro elektrotların kullanılması
sonucunda örnekteki elektroaktif
türlerin çok küçük bir miktarı
elektrokimyasal tepkimeye girer. Bu
şekilde örneğin bileşimi hemen hemen
aynı kalır. Bunun sonucunda aynı
örneğin defalarca voltamogramı
alınabilmektedir [3]. Şekil 4 Voltametride kullanılan
elektrotlarının sınıflandırılması

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 VOLTAMETRİK SİSTEMİ
ETKİLEYEN PARAMETRELER
• Destek Elektrolitin Seçimi: voltametrik tekniklerde kullanılan destek
elektrolit yeterince saf olmalıdır. Eğer safsızlık varsa, bunların derişimi
analit derişiminin % 1’ini geçmemelidir. Aksi durumda saflaştırma
işlemlerinden biri uygulanmalıdır.
• pH Ayarı: organik moleküllerin elektrot tepkimelerinin çoğunda
proton görev alır. Bu nedenle akım-potansiyel ilişkileri pH’ a bağımlı
olur. Voltametrik çalışmalarda bu bağımlılığın oluşturacağı hatalardan
kurtulmak için çözeltilerin tamponlanması gerekir. Seçilen tampon
çalışma penceresini daraltmayacak nitelikte olmalıdır. Çalışma
potansiyel aralığı katodik yönde genişletilmek istendiğinde bazik
tamponlar kullanılmalıdır. Analit dalgalarının örtüşmesi halinde,
bunların birbirinden ayrılabilmesi için analitlerin akım- potansiyel
ilişkilerinin pH’ a bağlılığı göz önüne alınarak, destek elektrolitin pH’ ı
ayarlanmalıdır [4].
 VOLTAMETRİK SİSTEMİ
ETKİLEYEN PARAMETRELER
• Sıcaklık Kontrolü: tüm voltametrik sınır akım eşitliklerinde difüzyon
katsayısı (D) yer aldığından sıcaklık, akım şiddetini değiştirir. Sıcaklıktaki
1°C’ lik değişim, elektroaktiflerin çoğunun difüzyon katsayısını % 1-2
oranında değiştirir. Bu nedenle çalışmalar termostatik koşullarda yapılmalı
ve sıcaklık ± 0,5°C aralığında sabit tutulmalıdır.
• Oksijenin Uzaklaştırılması: Çalışma çözeltilerinde çözünmüş oksijen gazı
çalışma elektrotlarında iki adımda indirgenir. Bu adımlar;
O2 + 2 + 2e- H2O2
H2O2 + 2+ + 2e- 2H2O
tepkimeleri ile gösterilebilir. Her iki indirgenme basamağı da iki elektronlu
olduğundan dalga yükseklikleri yaklaşık eşittir [4].
 DİREK VOLTAMETRİK TEKNİKLER
• Doğrusal Taramalı Doğru Akım Polarografisi/Voltametrisi: bu voltametri
türünde elektrotlar arasına zamanla doğrusal artan ya da azalan doğrusal
potansiyel uygulanır. Doğrusal taramalı voltametride elde edilen akım-
potansiyel eğrileri elektrodun türüne göre değişir ve oluşan akım kütle
taşınım türüne bağlıdır.
• Akım-Örnekleme (Tast) Polarografisi: klasik polarografi tekniğinin basit bir
modifikasyonu ve onun modern voltametrik cihazlarla birlikte kullanılması
olan akım örnekleme polarografisi, sadece her damlanın ömrünün sonuna
doğru akımın ölçülmesini içerir. Burada oldukça tekrarlanabilir zaman
aralığından sonra damlayı koparmak için genellikle mekanik bir çekiç
kullanılır. Bu özelliğinden dolayı tast (temasın Almancası olan tasten’den
dolayı) polarografisi olarak adlandırılır [2].
DİREK VOLTAMETRİK TEKNİKLER
• Normal Puls Voltametrisi ve Polarografisi: voltametride duyarlılığı
belirleyen artık akımdır. Artık akımı gidererek duyarlığı artırmanın bir yolu
da potansiyelin puls şeklinde uygulanmasıdır. Faradaik ve kapasitif akımlar
zamanla azalmakta ve t kadar bir süre sonra kapasitif akım yaklaşık sıfır
değerini alırken faradaik akım belirli bir değerde kalmaktadır. Pulsun
ömrünün sonuna doğru akım ölçümü yapıldığında kapasitif akımdan
kurtulup, akımın tamamı faradaik olan akımdan elde edilmiş olmaktadır
[2].

Şekil 5 Puls ömrü içinde faradaik ve kapasitif

akımların zamanla değişimi

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 DİREK VOLTAMETRİK
TEKNİKLER
• Diferansiyel Puls Voltametrisi ve Polarografisi: normal puls voltametrisinde
pulsun sonunda saptanan akım az da olsa kapasitif akım içerir. Bu bileşenin
ölçülen akımdaki payının daha da azaltıldığı ve seçimliliği artırmak için puls
uygulanmadan önce ve puls uygulandıktan sonra akımın ölçülüp farkın
alındığı yönteme diferansiyel puls voltametrisi/polarografisi denir.
• Hidrodinamik Voltametri: hidrodinamik voltametri birkaç şekilde yapılabilir.
Bunlardan birinde çözelti, sabit bir elektrotla temas halindeyken şiddetli bir
şekilde karıştırılır. Diğerinde ise, karıştırma işlemi, elektrot, sabit, yüksek bir
hızda döndürerek yapılır. Bir başka yol ise, elektrodun yerleştirildiği bir boru
içinden analit çözeltisini akıtmaktır. Bu son teknik, bir sıvı kromatografi
kolonundan çıkan çözeltideki indirgenebilen ya da yükseltgenebilen
analitleri tayin etmek için son zamanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır [2].
Şekil 6 Voltametrik tekniklerin potansiyel tarama programları ve
voltamogramları/polarogramları

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 VOLTAMETRİK DEDEKTÖRLER
• Hidrodinamik voltametri, akış halindeki
sıvılarda yükseltgenebilir ya da
indirgenebilir bileşik veya iyonların
belirlenmesinde ve tayininde yaygın bir
şekilde kullanılmaktadır. Tipik örnekler
olarak, sıvı kromatograf ile ayrılmış veya
akış enjeksiyon analizörleri ile
analizlenmiş bileşikler verilebilir. Bu
uygulamada, Şekil 9'da gösterildiği gibi,
bir ince tabaka hücresi kullanılır. Bu
hücrelerde, çalışma elektrodu ince bir
tabaka ile karşıt elektrottan ayrılan
yalıtkan bir blok duvara gömülür. Böyle
bir hücrenin hacmi, 0,1 – 1µL arasında Şekil 7 Bir kolondan çıkan elektroaktif türlerin
değişir [6]. belirlenmesi için bir voltametrik sistem. Hücre
hacmi 1 µ L' dir .

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 AMPEROMETRİK SENSÖRLER
• Sanayi ve araştırma açısından önemli özel türleri tayin etmek amacıyla çok
sayıda voltametrik sistem, ticari olarak geliştirilmiştir.
• Bu sistemler, çoğu zaman sabit bir uygulanan potansiyelde sınır akımını ölçme
ve bu akımı derişim ile ilişkilendirme esasına dayanır. Böyle bir teknik
amperometri olarak adlandırılır. Amperometrik düzeneklere bazen elektrotlar
da denir; fakat bunlar aslında tam bir voltametrik hücredir ve bunlara sensörler
adını vermek daha doğrudur.
• Deniz suyu, kan, evsel atık, kimyasal atık ve toprak gibi çeşitli sulu ortamlardaki
çözünmüş oksijenin tayini; sanayi, biyomedikal ve çevre araştırmaları ve klinik
tıp açısından son derece önemlidir. Böyle ölçümleri yapmak için; en yaygın ve
uygun yöntemlerden biri L. C. Clark Jr tarafından geliştirilmiş olan Clark oksijen
sensörü kullanımına dayanır [6].
 AMPEROMETRİK SENSÖRLER
Katot reaksiyonu: O2 + 4H+ + 4e- 2H2O

Anot reaksiyonu: Ag(k) + Cl- AgCl(k) + e-

Şekil 8 Clark voltametrik oksijen sensörü

http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/blog-page_233.html
 SIYIRMA TEKNİKLERİ
• Sıyırma teknikleri voltametrik analizlerde duyarlığı artırmaya yönelik olarak
geliştirilen iki aşamalı tekniklerdir. İlk aşamada eser düzeydeki türler,
uygun bir potansiyel altında genellikle karıştırılan bir çözeltide, elektrot
yüzeyinde önderiştirilir. Ardından potansiyelin anodik veya katodik yönde
taranması sonucu yüzeyde deriştirilen maddeye ilişkin akım-potansiyel
eğrilerinden gidilerek analiz gerçekleştirilir.
Sıyırma teknikleri:
1. Biriktirme
2. Durulma
3. Sıyırma
Sıyırma adımında birçok voltametrik teknik kullanılabilir. Bunlardan en çok
kullanılanı diferansiyel puls anodik sıyırma voltametrisidir. Bu yöntem ile elde
edilen pikler daha keskin olduğundan karışımların analizinde büyük kolaylık
sağlar [4].
ANODİK SIYIRMA VOLTAMETRİSİ
• Anodik sıyırma voltametrisi, çözelti içeriğindeki metal iyonlarının yeterince
negatif potansiyel altında elektrot yüzeyinde metalik olarak önderiştirildiği
ve ardından potansiyelin anodik yönde taranarak bu metallerin
yükseltgenmesine ilişkin akım değişiminin izlendiği yöntemin adıdır. Bir
başka deyişle metalik halde elektrot yüzeyinde toplanan maddenin
yüzeyden anodik çözünmesi söz konusudur.
• Çalışma elektrodu olarak civa kullanılırsa, amalgam oluşumu gerçekleşir.
Amalgam oluşumu metal iyonunun civa içinde çözünürlüğüne bağlıdır.
• Biriktirme süresinin doğru saptanması da çok önemlidir.
• Biriktirme aşaması sırasında metaller civa yüzeyinde birikerek içeriye
doğru difüzlenir. Bu derişim dağılımı uzun biriktirme süresi uygulandığında
ve elektrot olarak çok ince civa filmi kullanıldığında daha homojen olur [4].
 KATOİDİK SIYIRMA
VOLTAMETRİSİ
• Katodik sıyırma voltametrisi, elektroaktif türün elektrot materyali ile
çözünmeyen tuzlar oluşturarak elektrot yüzeyinde önderiştirilmesi ve
ardından potansiyelin katodik yönde taranması ilkesine dayanır.
• Çalışma elektroduna bağıl olarak pozitif bir biriktirme potansiyelinin
uygulanması sonucunda elektrot ile elektroaktif türün çözünmeyen bir
tuzu oluşur. Elektrot, biriktirme basamağında anot sıyırma basamağında
ise katot gibi davranır ve elektroaktif türün indirgenmesine ilişkin akım
izlenir .
• Çalışma elektrodu olarak genellikle bir civa elektrot kullanılır. Ag elektrotlar
da halojenler ya da sülfürlerin incelenmesi için kullanılır [1].
 ADSORPİF SIYIRA VOLTAMETRİSİ
• Elektrokimyasal olarak biriktirilemeyen inorganik ve organik bileşiklerin eser
analizi için bir sıyırma yöntemi de adsorptif sıyırma voltametrisidir. Bu
yöntemde önderiştirme çözeltiden elektrot yüzeyine fiziksel adsorpsiyonla
sağlanır .
• Bu yolla elektroaktif ve yüzey aktif nitelikte birçok önemli bileşik duyar olarak
saptanır. Ayrıca bu teknikle elektroaktif olmayan yüzey aktif maddelerin analizi
de gerçekleştirilir.
• Adsorptif sıyırma voltametrisi, tayin edilecek tür ya da türlerin biriktirme
aşamasında elektrot yüzeyine adsorpsiyon ile biriktirilmesi ve toplanan bu tür
ya da türlerin sıyrılarak farklı voltametrik yöntemlerle ölçülmesi ilkesine
dayanır.
• Adsorptif sıyırma voltametrisinde analitin kendisi elektrot yüzeyine adsorbe
olabildiği gibi bir metal iyonu ile bir ligandın tepkimesi sonucunda oluşan
kompleks de adsorbe olabilir [4].
 KAYNAKLAR
[1] http://www.chem.siu.edu/zang/courses/chem434/lecture_20.pdf (erişim
tarihi 3.08.2020)
[2] http://faculty.tamu-commerce.edu/xli/files/541-16.pdf (erişim tarihi
3.08.2020)
[3] https
://tc-ercyes-nverstes-eczacilik-fakltes-hazrlayan-fikret-karabudak-danman-yrd-do-
dr
(erişim tarihi 3.08.2020)
[4] http://
akimya.pharmacy.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/43/2016/10/voltametri
.pdf
(erişim tarihi 3.08.2020)
[5]https://
www.researchgate.net/publication/285396099_Analytical_Voltammetry_and_Pol
arography
(erişim tarihi 3.08.2020)
[6] http://www.uobabylon.edu.iq/eprints/publication_4_6202_250.pdf (erişim
 SORU
1. Voltametride, potansiyel değişimine bağlı olarak değişen
akımın ölçülmesi ile ... ‘’
Yukarıdaki cümleyi tamamlayınız.
A) Elektrod hakkında bilgi elde edilmektedir
B) Destek elektrolit hakkında bilgi elde edilmektedir
C) Analit hakkında bilgi elde edilmektedir
D) Yardımcı elekrolit hakkında bilgi elde edilmektedir
E) Derişim eğimi hakkında bilgi elde edilmektedir
 SORU
2. Aşağıdaki faktörlerden hangisi voltametrik analizi etkilemez?
A) pH
B) Sıcaklık
C) Oksijen Uzaklaştırılması
D) Basınç
E) Destek Elektrolitin Seçimi
 SORU
3. Aşağıdakilerden hangisi bir sıvı kromatografi kolonundan çıkan
çözeltideki indirgenebilen ya da yükseltgenebilen analitleri tayin
etmek için son zamanlarda yaygın olarak kullanılır?
A) Hidrodinamik Voltametri
B) Diferansiyel Puls Voltametrisi ve Polarografisi
C) Doğrusal Taramalı Doğru Akım Polarografisi/Voltametrisi
D) Normal Puls Voltametrisi ve Polarografisi
E) Akım-Örnekleme (Tast) Polarografisi
 SORU
4) I) Çalışma elektrodu II) Karşıt elektrod III) Referans elektrod IV)
R direnci V) Transistör
Yukarıdakilerden hangisi voltametrik sistemde yer almaz?
A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V
 SORU
5. Aşağıdakilerden hangisi yalıştır?
Destek elektrolit…
A) Tampon sistemi olabilir
B) Tampon sitemi olamaz
C) KNO3 veya KNO gibi bir anorganik tuz olabilir
D) Bazik karakterde olabilir
E) Saf olmalıdır