Gaz Türbinli Motorlar

Gaz türbini, yanma ile açığa çıkan ısı enerjisini mekanik enerjiye çevirmeye yarayan bir
makinedir.
Bir gaz türbini basit olarak 5 bölümden oluşur:
Hava Alığı (Air Inlet): Havanın motora girişinin olduğu bölüm.
Kompresör (Compressor): Havayı sıkıştırarak sıcaklığını ve basıncını yükseltip yanma
odasına gönderen sistem.
Yanma Odası (Compustion Chamber): Sıcaklığı ve basıncı yüksek sıkışmış havayı 40:1’lik
hava yakıt karışımı oranında (modern by-pass motorlar) yakarak türbinlere yönlendiren sistem.
Türbin (Turbine): Havanın hızını azaltarak basıncını yükselterek egzoz lülesine yönlendirir 
ve yüksek basınçlı hava yüksek itki gücü yaratır.
Nozzle (Egzoz): Sabit ve hareketli tipleri vardır. Uçak türüne göre türbin çıkışındaki havayı
düzenlemek ve yönlendirmeyi sağlayan sistemdir.
Emiş ucundan emilen hava, kompresör tarafından basıncı artırıldıktan sonra, yanma odasında,
içine yakıt püskürtülmek suretiyle yakılır. Yanma sonucu yüksek basınç ve sıcaklığa (entalpiye)
kavuşan hava, türbin kanatlarına çarparak türbini döndürür.

Uçak motoru olarak kullanılan gaz türbinlerinde türbin yalnızca kompresörü çalıştıracak kadar
enerji üretir ve yüksek enerjili hava (ve yanma sonucu açığa çıkan diğer gazlar) türbinden büyük
bir basınç ve hızla atmosfere çıkarak uçak için gereken itme etkisini oluşturur.

Üretilen enerji diğer uygulamalarda bir şaftı çevirmek için de kullanılır. Bu tip gaz türbinlerinde
türbin bıçakları çok daha fazla sayıdadır ve türbine aktarılan kinetik enerji kompresörü
çalıştırmak için gereken enerjiden çok daha fazladır. Türbinin şaftı döndürmesi ile elektrik
enerjisi üretilebilir ya da tren, gemi, hatta bazı otobüs ve tanklar hareket ettirilebilir.
Uçak motorları içten yanmalı motorlara göre düşük verimli olsa da güç/ağırlık ve güç/hacim
oranları bilinen motorların en yükseği olduğu için tercih edilirler.

Gaz türbinleri için kullanılan yakıt önemli değildir önemli olan yanma odasında yüksek
basınçlı havayı elde edebilmektir. Uçak yakıtı olarak motorin tercih edilmez çünkü motorin,
düşük sıcaklıklarda parafin kristallerinin oluşumu nedeniyle saydamlığını ve akışkanlığını
kaybeder. Bunun yerine kerosen gibi soğukta akışkanlığını yitirmeyen petrol ürünleri tercih
edilir. Gaz türbinlerinin verimini artırmak için tekrar ısıtma (reheat), eşanjör (heat exchanger)
vb. kimi yöntemler kullanılabilir. Ayrıca havadan daha iyi termo-mekanik özellikleri bulunan
kimi gazlar enerji üretim tesislerinde türbinleri çevirmek için kullanılabilirler.
Temel olarak dört tip gaz türbinli motor bulunmaktadır. Bunlar:

Turbojet

Turbofan (By-Pass)

Turboprop

Turboşaft
Örnek olarak tamamen hız ve manevra ihtiyaçlarına sahip savaş uçaklarında turbojet
motorlar kullanılır ve bu motorlarda yakıt sarfiyatı büyük bir önem arz etmez. Fakat yolcu
uçaklarında hız ve düşük yakıt tüketiminin bir arada sağlanması gerektiğinde turbofan
motorlar tercih edilir.
(Thrust) = M . a formülde göründüğü üzere güç (thrust) elde etmek için ya büyük kütleli
havaya ya da ivmeli havaya ihtiyaç duyarız.
Turbojetlerden geçen havanın ivmesi (a) by-pass turbofan motorlara nazaran yüksek, turbofan
motorlarda ise motora alınan havanın kütlesi turbojet motorundan daha fazladır. Denklemdeki
her iki değişkene bağlı olarak motorlar thrust kuvveti üretir.
Turboprop motorlar elde edilen enerjinin ayrı bir türbinin döndürülmesi ve bu türbinden
sağlanan gücün de bir şaft vasıtasıyla pervaneye iletilmesiyle oluşan sistemdir. Yani
pervanenin arkasında çalışan bir turbojet motorundan elde ettiği güçle pervanevi çeviren motor
türüdür. Düşük hızlarda yüksek verimlidir. Geri kalan enerji egzozdan atılırken küçük bir
miktarda itki elde edilebilir. Bu sebeple nakliye uçaklarında kullanılmaktadır.
Gaz türbinlerinin diğer içten yanmalı motorlara nazaran en önemli üstünlüğü, onun dönme
hareketinin motor parçalarının daha yüksek hızla dönmesini sağlamasıdır. Bu sebepten verilen
bir büyüklükten daha fazla güç elde edilir. buharlı türbinlere göre ise, yakıt hızlı hareket eden
bir akımda yüksek basınçta yandığı için, daha küçük yanma odasına ve yüksek saflıktaki su
yerine, havaya ihtiyaç duyar. Buhar türbinlerinden biraz daha farklı bir çalışma yapısına sahip
olan gaz türbinleri genellikle doğalgaz yakıtlı santrallerde kullanılmaktadır. Buhar ve gaz
türbinlerinin temel farkları ise şöyledir.

► Buhar türbinlerinde kanatları döndümek için su buharı kullanılırken gaz türbinlerinde

genleşmiş sıcak hava kullanılır
► Buhar türbinlerinde dakikadaki devir sayısı genelde 3000 rpm iken gaz türbinlerinde bu
sayı oldukça fazla olup 8000-9000 rpm'dir.
► Buhar türbinleri genelde kömür ve nükleer yakıtlı santrallerde kullanılırken gaz türbinleri
genelde doğalgaz yakıtlı santrallerde kullanılır.
KAYNAKLAR

 http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/buhar-ve-gaz-turbinleri-nasil-calisir-/
8700#ad-image-0
 https://ipfs.io/ipfs/QmT5NvUtoM5nWFfrQdVrFtvGfKFmG7AHE8P34isapyhCxX/wiki/G
az_t%C3%BCrbini.html