SLAYTIMIZIN AMACI

JET MOTORU İLE İLGİLİ GENEL OLARAK

BİLGİ VERİP SIKMADAN VE BİLGİ
KARŞMAŞASINDAN SAKINARAK SUNUM
YAPMAKTIR
JET MOTORU
GENEL TANIM

Jet motoru, hızlı hareket eden bir jeti boşaltan

ve jet tahrikiyle itme üreten
bir tür reaksiyon motorudur.
Bu geniş tanım roket, su jeti ve hibrit itme
gücünü içerebilirken, jet motoru terimi tipik
olarak turbojet, turbofan, ramjet veya
pulse jet gibi havada nefes alan bir jet
motorunu ifade eder.
Genel olarak jet motorları içten yanmalı
motorlardır.
Havada soluyan jet motorları tipik olarak bir türbin
tarafından çalıştırılan dönen bir hava
kompresörüne sahiptir ve kalan güç,
itici nozul boyunca itme sağlar
bu işlem Brayton termodinamik çevrimi olarak
bilinir. Jet uçakları, uzun mesafeli yolculuklar için bu
tür motorları kullanır.
•İlk jet uçakları, ses altı uçuş için nispeten
verimsiz olan turbojet motorları
kullanıyordu.
•Çoğu modern ses altı jet uçağı daha
karmaşık yüksek baypaslı turbo fan
motorları kullanır.
•Uzun mesafelerde pistonlu ve pervaneli
uçak motorlarından daha yüksek hız ve daha
fazla yakıt verimliliği sağlarlar
•Yüksek hızlı uygulamalar için üretilmiş birkaç
hava soluyan motor, mekanik bir kompresör
yerine aracın hızının çarpma etkisini kullanır.
Tipik bir jetliner motorunun itme kuvveti, 1950'lerde 5.000 l
(de Havilland Ghost turbojet) iken 1990'larda 115.000 lbf (5
(General Electric GE90 turbofan) 'a yükseldi
JET MOTORU TÜRLERİ
Hava soluması

Ana madde: Hava soluyan jet motoru

Genellikle uçaklar, havayı soluyan jet

motorları ile hareket ettirilir. Kullanılmakta
olan hava soluyan jet motorlarının çoğu, ses
hızının hemen altındaki hızlarda iyi verimlilik
sağlayan turbofan jet motorlarıdır.
Türbin gücü

Ana madde: Gaz türbini

Gaz türbinleri, bir yanma gazı akışından enerji

çeken döner motorlardır. Aralarında bir yanma
odası bulunan bir aşağı akış türbine bağlanmış bir
yukarı akış kompresörü vardır. Uçak
motorlarında, bu üç temel bileşen genellikle "gaz
jeneratörü" olarak adlandırılır.
Turbojet
Ana madde: Turbojet

Turbojet motoru, havayı bir giriş ve bir kompresörle

sıkıştırarak, yakıtı sıkıştırılmış hava ile karıştırarak, karışımı
yakıcıda yakarak ve ardından sıcak, yüksek basıncı
geçirerek çalışan bir gaz türbini motorudur. bir türbin ve
bir nozülden geçen hava. Kompresör, içinden geçen
genleşen gazdan enerji çeken türbin tarafından çalıştırılır.
Motor, yakıttaki iç enerjiyi egzozdaki kinetik enerjiye
dönüştürerek itme kuvveti oluşturur.
Turbofan
Ana madde: Turbofan

Turbofanlar, turbojetlerden farklıdır, çünkü motorun

önünde ek bir fana sahiptirler, bu da çekirdek gaz türbin
motorunu atlayarak bir kanaldaki havayı hızlandırır.
Turbofanlar genellikle ses altı hızlarda turbojetlerden
daha verimlidir, ancak yüksek hızlarda geniş ön alanları
daha fazla sürtünme oluşturur.
Diğer jet tahrik türleri
ROKET
Ana madde: Roket motoru

Roket motoru, bir reaksiyon motoru biçimi ile aynı temel

itme fiziksel ilkelerini kullanır, ancak oksijen sağlamak için
atmosferik hava gerektirmemesi açısından jet
motorundan farklıdır; roket, reaksiyon kütlesinin tüm
bileşenlerini taşır. Bununla birlikte, bazı tanımlamalar onu
bir tür jet tahrik sistemi olarak ele alır.
Genel fiziksel ilkeler
Tüm jet motorları, nispeten yüksek hızda arkaya doğru bir
akışkan jeti yayarak itme üreten reaksiyon motorlarıdır. Bu
jeti oluşturmak için gereken motorun iç kısmındaki
kuvvetler, motoru ileri doğru iten motora güçlü bir itme
kuvveti verir.

Jet motorları, jetlerini motora bağlı tanklarda ve kanal

motorlarında harici bir sıvıyı yutarak ve dışarı atarak
depolanan itici gazdan yapar.
İtici Nozul
Ana madde: İtici nozul
Tahrik nozulu, egzoz jetini oluşturduğu için tüm jet motorlarının
temel bileşenidir. İtici nozullar, iç ve basınç enerjisini yüksek hız
kinetik enerjisine dönüştürür. Toplam basınç ve sıcaklık nozül
boyunca değişmez, ancak gaz hızlandıkça statik değerleri düşer.
Nozüle giren havanın hızı düşüktür, yaklaşık Mach 0.4, bu, nozüle
giden kanaldaki basınç kayıplarını en aza indirmenin bir ön
şartıdır. Nozüle giren sıcaklık, seyir irtifalarında soğuk havadaki
bir fan nozulu için deniz seviyesi ortamı kadar düşük olabilir.
Süpersonik art yanmalı motor için 1000K egzoz gazı sıcaklığı veya
art brülör yanan 2200K kadar yüksek olabilir.
İTİCİ NOZUL
UÇAK JET MOTORLARIYLA İLGİLİ ENERJİ
VERİMLİLİĞİ
Test standında olduğu gibi hareketsiz duran
bir jet motoru, yakıtı emer ve itme kuvveti
oluşturur. Bunu ne kadar iyi yaptığı, ne kadar
yakıt kullandığına ve onu dizginlemek için ne
kadar kuvvet gerektiğine göre değerlendirilir.
JET MOTORU TEST STANDI
Bu, verimliliğinin bir ölçüsüdür.
Motorun içinde bir şey bozulursa
(performans bozulması olarak bilinir),
daha az verimli olur ve bu, yakıtın daha
az itme ürettiğini gösterir. İç kısımda
hava / yanma gazlarının daha düzgün
akmasına izin veren bir değişiklik
yapılırsa, motor daha verimli olacak ve
daha az yakıt kullanacaktır.
Farklı şeylerin motor verimliliğini nasıl değiştirdiğini
değerlendirmek ve ayrıca farklı motorlar arasında
karşılaştırma yapılmasına izin vermek için standart
bir tanım kullanılır.
Yakıt Veya İtici Yakıt Tüketimi
Enerji verimliliğiyle yakından ilişkili (ancak farklı) bir
kavram, itici gaz kütlesinin tüketim oranıdır. Jet
motorlarında itici yakıt tüketimi, spesifik yakıt
tüketimi, spesifik dürtü veya etkili egzoz hızı ile
ölçülür.
Hepsi aynı şeyi ölçüyor. Spesifik dürtü ve etkili egzoz
hızı kesin olarak orantılıyken, spesifik yakıt tüketimi
diğerleriyle ters orantılıdır.
Turbo jet gibi hava soluyan motorlar için enerji
verimliliği ve itici (yakıt) verimliliği hemen hemen
aynı şeydir, çünkü itici yakıt bir yakıt ve enerji
kaynağıdır.
Roketçilikte itici yakıt aynı zamanda egzozdur ve bu,
yüksek enerjili bir iticinin daha iyi itici verimliliği
sağladığı, ancak bazı durumlarda aslında daha düşük
enerji verimliliği sağlayabileceği anlamına gelir.
Ağırlık / ağırlık oranı
Ana madde: Ağırlık / ağırlık oranı

Benzer konfigürasyonlara sahip jet motorlarının itme-ağırlık

oranı ölçeğe göre değişir, ancak çoğunlukla motor yapım
teknolojisinin bir fonksiyonudur.
Belirli bir motor için, motor ne kadar hafifse, ağırlığa göre itme
gücü o kadar iyidir, motor ağırlığını taşımak veya motorun
kütlesini hızlandırmak için gereken kaldırma nedeniyle
sürüklenmeyi telafi etmek için o kadar az yakıt kullanılır.
Roket motorları genellikle turbojet ve turbofan
motorları gibi kanal motorlarına göre çok daha
yüksek ağırlık / ağırlık oranlarına ulaşır.

Bunun başlıca nedeni, roketlerin neredeyse evrensel

olarak çok daha küçük bir hacim veren yoğun sıvı
veya katı reaksiyon kütlesi kullanması ve dolayısıyla
nozülü besleyen basınçlandırma sisteminin aynı
performans için çok daha küçük ve daha hafif
olmasıdır.
Türlerin karşılaştırılması
Pervaneli motorlar, jet motorlarından daha büyük
hava kütle akışlarını idare eder ve onlara daha küçük
ivme sağlar.

Hava hızındaki artış küçük olduğundan, yüksek uçuş

hızlarında pervaneli uçaklar için mevcut itme kuvveti
azdır.

Bununla birlikte, düşük hızlarda, bu motorlar

nispeten yüksek itme verimliliğinden yararlanır.
Öte yandan, turbojetler çok daha küçük bir giriş
havası ve yanmış yakıt kütlesini hızlandırır, ancak
daha sonra çok yüksek hızda reddederler.

Sıcak motor egzozunu hızlandırmak için bir de Laval

nozulu kullanıldığında, çıkış hızı yerel olarak
süpersonik olabilir.

Turbojetler özellikle çok yüksek hızlarda seyahat

eden uçaklar için uygundur.
Bir önceki sayfada bahsedilen
Laval nozulu nedir
Laval nozülü
orta kısmı sıkıştırılmak suretiyle özenli ve dengeli bir şekilde yapılmış,
asimetrik kum saati şekilli bir borudur.
Sıcak ve basınçlı gaz nozülün içinden geçerek süpersonik bir hıza ulaşır
ve genleşip egzoz akış biçimini alır.
Dolayısıyla ile ısı enerjisinin itici akışı maksimum düzeyde
yönlendirilmiş kinetik enerji haline dönüşür
LAVAL NOZULU
AKIM VE HIZ
Scramjetler haricinde, giriş sistemlerinden yoksun
olan jet motorları, yalnızca ses hızının yaklaşık yarısı
kadar olan havayı kabul edebilir.

Giriş sisteminin transonik ve süpersonik uçaklar için

görevi, havayı yavaşlatmak ve sıkıştırmanın bir
kısmını gerçekleştirmektir.
Motorlar için maksimum irtifa sınırı yanıcılıkla
belirlenir - çok yüksek rakımlarda hava yanmak için
çok ince veya sıkıştırmadan sonra çok ısınır.

Turbojet motorlar için yaklaşık 40 km irtifalar

mümkün görünürken, ramjet motorları için 55 km
ulaşılabilir olabilir.
Scramjetler teorik olarak 75 km'yi yönetebilir.

Roket motorlarının elbette üst sınırı yoktur.

GÜRÜLTÜ
Bir jet motorunun yaydığı gürültünün birçok kaynağı
vardır. Bunlar, gaz türbini motorları durumunda,
fan, kompresör, yanma odası, türbin ve itici jet /
jetleri içerir.
İtici jet, yüksek hızlı jetin çevreleyen hava ile şiddetli
karıştırma hareketinden kaynaklanan jet gürültüsü
üretir.

Ses altı durumda gürültü girdaplar tarafından ve

süpersonik durumda Mach dalgaları tarafından
üretilir.
Bir jetten yayılan ses gücü, 2.000 ft / sn'ye kadar
hızlar için sekizinci güce yükseltilen jet hızıyla değişir
ve 2.000 ft / sn'nin üzerindeki hızda değişir.

Bu nedenle, yüksek baypaslı turbofanlar gibi

motorlardan yayılan düşük hızlı egzoz jetleri en
sessizken,

roketler, turbojetler ve ramjetler gibi en hızlı jetler

en gürültülüdür
SOĞUTMA
Jet motorunun çalışan parçalarından yeterli ısı
transferi, motor malzemelerinin mukavemetini
korumak ve motor için uzun ömür sağlamak için
kritik öneme sahiptir.
Sabit Nozzle

Sabit nozzle’da çap en iyi verim için tasarımcılar

tarafından belirlenir.
====) SABİT NOOZLE
Hareketli Nozzle

Afterburner bulunan motorlarda gaz koluyla ilişkili

olarak bir hidrolik sistemi nozzle’ı açar veya kapar.

Gaz kolu eğer afterburner konumunda ise nozzle tam

açıktır. Afterburner’dan çıkıldığında ise motor
devrine göre nozzle kapanır.
Aşağıdaki resimde açık nozzle ve kapalı nozzle‘ı aynı
anda görebilirsiniz.
KARTALLAR GRUBU
• ALİ AKIN 222 000 513
• ERHAN KÜÇÜK 221 900 528
• TOLGA AYDIN 221 900 520
• EMRE YILMAZ 221 900 554
• SERKAN BAĞIRICI 221 900 541
• AHMED TÜRKYILMAZ 221 900 532
• MEHMET FATİH TAVŞAN 221 900 531

• 15.03.2021